KAPADOKYA STRATEJİK

YÖN PLANI

TASLAK RAPOR

Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları

Ekim 2012

Aralık 2012

Bu taslak rapor;

20 Kasım 2012 tarihinde Nevşehir’de

gerçekleştirilen 1. Bölge Çalıştayı sonuçları

dikkate alınarak, 12 Aralık 2012’de

Kayseri’de düzenlenecek 2. Bölge Çalıştayı

için bir tartışma metni olarak

hazırlanmıştır.

Kayseri Çalıştayı’ndan elde edilecek

sonuçlar doğrultusunda sonlandırılacak

olan “Kapadokya Stratejik Yön Planı”;

Kültür Öncelikli Bölgesel Yol Haritaları

Programı kapsamında, Tarihi Kentler Birliği

adına ve Türkiye Belediyeler Birliği’nin

desteğiyle, ÇEKÜL Vakfı tarafından

hazırlanmaktadır.

1 ÜÇLÜ BAKIŞ: UYUM COĞRAFYASI .................. 4

1.1 SINIRSIZ SINIRLAR: Vadilerin Buluşması 4

1.1.1 Anadolu ........................................ 4

1.1.2 Büyük Kapadokya ......................... 4

1.1.3 Çekirdek Kapadokya ..................... 5

1.2 GEÇMİŞTEN GELECEĞE BAKMAK: DÜN,

BUGÜN, YARIN ................................................... 6

1.2.1 DÜN .............................................. 6

1.2.2 BUGÜN ....................................... 10

1.2.3 Kültürel İzler ............................... 13

1.2.4 EKONOMİK DİNAMİKLER ........... 14

1.2.5 Sorun ve Tehditler...................... 15

1.2.6 YARIN ......................................... 17

1.2.7 Yerel ve Bölgesel Planlama

Çalışmaları ................................................... 17

1.2.8 Gelecek Yatırımları ..................... 20

1.2.9 Temel Beklentiler ....................... 20

1.3 VADİLERİN DERİNLİĞİ; KATMAN,

YAŞAM, GİZEM ................................................. 22

1.3.1 Katman ....................................... 22

1.3.2 Yaşam ......................................... 22

1.3.3 Gizem ......................................... 23

2 BEK ANALİZİ ................................................. 24

2.1 B ANALİZİ ........................................... 24

2.1.1 BİRİKİM ..................................... 24

2.1.2 BEREKET .................................... 24

2.1.3 BECERİ ....................................... 25

2.1.4 BAKIŞ ......................................... 26

2.1.5 BÜYÜME ................................... 26

2.1.6 BEKLENTİ ................................... 27

2.2 E ANALİZİ ........................................... 29

2.2.1 EKOLOJİ ..................................... 29

2.2.2 EKONOMİ .................................. 30

2.2.3 EŞİTLİK ....................................... 31

2.2.4 EDİNİM ...................................... 32

2.2.5 ETKİNLEŞTİRME ........................ 33

2.2.6 ENTEGRASYON ......................... 34

2.3 K ANALİZİ ............................................35

2.3.1 KİMLİK ........................................35

2.3.2 KORUMA ....................................36

2.3.3 KAPASİTE ...................................36

2.3.4 KALKINMA .................................37

2.3.5 KATILIM ......................................38

2.3.6 KURGU .......................................38

3 UYUM COĞRAFYASI ......................................39

3.1 Kültürel Peyzaj .....................................39

3.2 Kültürel Peyzajlar ve Kimlikleri ............40

3.2.1 Kızılırmak Bölgesi ........................40

3.2.2 Tüf Bölgesi...................................40

3.2.3 Erciyes Bölgesi ............................40

4 STRATEJİK YÖNDEN VİZYONA DOĞRU ..........42

4.1 BÖLGESEL KENTSEL VİZYONLAR ..........42

4.2 BÖLGESEL VİZYON İÇİN ANAHTAR

TEMALAR ..........................................................42

4.3 KAPADOKYA STRATEJİK YÖN PLANI

VİZYON ÖNERİLERİ ............................................42

5 STRATEJİK YÖN; TEMEL STRATEJİLER ...........43

5.1 VADİ: Katmanların Ekonomisi ..............43

5.2 MİRAS: Vadilerin Ahengi ......................46

5.3 YAŞAM: Denge .....................................49

5.4 ERK: Değerin Yönetimi .........................51

6 ÇARPAN ETKİLEŞİM STRATEJİ ÇERÇEVESİ .....53

7 YAŞAYAN VADİLER 5 DERS ............................55

7.1 Örnek İncelemesi .................................55

7.1.1 Büyük Kanyon Ulusal Parkı .........55

7.1.2 Dartmoor Milli Parkı Yönetim Planı

İngiltere 56

7.1.3 Clonmacnoise Manastır Şehri ve

Kültürel Peyzajı Yönetim Planı 2009-2014 ...57

7.1.4 Tamar Vadisi Önemli Doğal

Güzellik Alanı (AONB) Yönetim Planı 2009-

2014 58

7.1.5 Wvye Nehri Vadisi Yönetim Planı

2009- 2014 ...................................................59

1 ÜÇLÜ BAKIŞ: UYUM

COĞRAFYASI

Kapadokya Stratejik Yön planının strateji

çerçevesinin ilk adımı üçlü bakıştır. Yön

planının bölge vizyonu, temel stratejileri ve

ürünlerine altlık oluşturması amacıyla bölgenin

geçmişinden geleceği; dün, bugün, yarın

zaman dilimlerinde, sınırsız sınırlar

perspektifinde incelenmiş ve farklılık temaları

ortaya konulmuştur.

1.1 SINIRSIZ SINIRLAR:

Vadilerin Buluşması

Kapadokya bölgesi Orta Anadolu’nun

doğusunda, morfolojik çeşitlilik ve kültürel

etkileşimler ile şekillenmiş, çağlar içinde

sınırları farklılık göstermiş eşsiz ve özel bir

coğrafyadır. Bu özellikler bölgeye idari

sınırların ötesinde bir bakışı gerekli kılar.

Kapadokya Stratejik Yön Planı’nda “Sınırsız

Sınırlar” olarak ifade edilen bu bakış açısı ile

Kapadokya uyum coğrafyası tarihsel ve coğrafi

nitelikleri bağlamında; Anadolu, Büyük

Kapadokya ve Çekirdek Kapadokya olarak üç

başlık altında incelenmiştir.

1.1.1 Anadolu

Akdeniz, Ege ve Karadeniz ile çevrili olan

Anadolu coğrafyası tarihsel derinliği ile dünya

tarihinin en önemli halkalarından biridir. Doğal

yapısı ve kültürel birikimi ile öne çıkan

Anadolu mozaiğinin en hassas ve gizemli

parçası olan Kapadokya ise Anadolu’nun

kalbinde yer almaktadır.

Asya ve Avrupa’nın kesişim bölgesinde,

yeryüzünün en eski yerleşimlerine kucak açmış

bölgenin geçmişine ait izler Paleolitik döneme

kadar uzanmaktadır. Bölge Anadolu, Akdeniz,

Karadeniz ve Orta Doğu’nun düğümlendiği bir

coğrafya olarak Hıristiyanlığın yayılması,

Türklerin batıya açılması gibi dünya tarihini

değiştiren olayların beşiğidir. Aynı zamanda

İpek Yolu ve Baharat Yolu gibi önemli ticaret

yollarından, günümüz koridorlarına kadar

uzanan küresel ağlar sisteminin kilit

noktasında bulunur.

Kapadokya, Orta ve Güney Toros sıra

dağlarının buluştuğu bir coğrafya ile etkileşim

halindedir. Bölge Kilikya Kapısı ile

düşünüldüğünde Orta Anadolu’nun Akdeniz’e

oradan Mezopotamya’ya açılan kapısıdır.

Toroslar’dan güneye inen vadiler boyunca

uzanan akarsular ise Çukurova’nın can

damarıdır.

1.1.2 Büyük Kapadokya

Antik çağlarda İç Anadolu’nun doğusunun

önemli bir kesimini kapsayan bölge, kuzeyde

Kuzey Anadolu Dağları, güneyde Toroslar,

doğuda Fırat Nehri ve batıda Kızılırmak

Nehri’ne kadar uzanır. Günümüz idari sınırları

düşünüldüğünde Büyük Kapadokya bölgesi

Kırşehir, Nevşehir, Aksaray, Niğde, Kayseri,

Malatya illerinin önemli bir kısmını; Ankara’nın

doğusu, Yozgat ve Sivas’ın güneyini ve

Adana’nın kuzey bölümlerini kapsamaktadır.

Bölgeden geçen en önemli nehir ve bölgenin

can damarı olan Kızılırmak, Kapadokya’yı

doğudan batı yönünde bir yay çizerek takip

eder. Kızılırmak yayı içindeki Orta Kızılırmak

Havzası bölgenin en verimli topraklarını

barındırır. Havzalar ve dağları kavuşturan

bozkırlar sistemi, platolar ve volkanik arazileri

ile Büyük Kapadokya, Anadolu ile etkileşim

içinde olan bir coğrafyayı tanımlar.

Büyük Kapadokya toprakları Hitit, Pers,

Kapadokya, Roma, Selçuklu ve Osmanlı gibi

uygarlıkların gelişme ve çöküşlerine şahit

olmuş, bu dönemlere ait yaşam izleri

katmanlar halinde günümüze ulaşmıştır.

Kapadokya’nın yazılı tarihi Hitit uygarlığı ile

başlar ve bölge daha sonra Pers işgaline uğrar.

Kapadokya sözcüğünün Persçe’de “güzel atlar

ülkesi” olduğu tahmin edilmektedir. Büyük

İskender’in Persleri yenilgiye uğratmasıyla

bölgede Kapadokya Krallığı kurulur. Her ne

kadar Kapadokya Persler arasında bir çekişme

bölgesi olsa da gelişen İslam uygarlığı ile sınır

haline gelene kadar güvenli bir bölge olarak

kalmıştır. Aynı zamanda, Kapadokya Bölgesi

Anadolu’daki konumu ile önemli ulaşım

yollarının üzerinde yer almaktadır. Örneğin

Ankyra- Tyana- Kilikia yolu; Hıristiyanlığın

gelişmesinden sonra Hacı Yolu olarak

adlandırılmıştır.

1.1.3 Çekirdek Kapadokya

Kapadokya’ya morfolojik çeşitliliğini veren en

önemli etkenlerden biri bölgede yoğun

volkanik hareketlerin gerçekleşmiş olmasıdır.

Kapadokya Volkanik Bölgesi’nin şekillendirdiği

ve Çekirdek Kapadokya olarak adlandırılan

bölge; Erciyes Dağı, Hasandağı, Göllüdağ gibi

volkanik dağların çevresindedir. Bölge;

Nevşehir ilinin tümü, Niğde, Kırşehir, Aksaray

ve Kayseri illerinin büyük bölümüne

yayılmıştır. İç Anadolu’nun en yüksek doruğu

olan Erciyes Dağı Kayseri ili sınırları içinde,

Melendiz Dağı Niğde ilinde ve Hasan Dağı

Niğde ve Aksaray illeri sınırları içinde yer alır.

Kapadokya sayısız vadinin buluştuğu bir

coğrafyadır. Bölgede tektonik hareketler ile

oluşan çanaklar Nevşehir’den Kayseri’ye

doğuya doğru uzanan Kızılırmak platosu gibi

geniş, yüksek ve eğimli platolara dönüşmüştür.

Kızılırmak ve Melendiz gibi nehirler ve kolları

bu platoları yarıp, dar ve derin vadileri

oluşturmuştur. Volkanik dağların püskürttüğü

kül, lav, tüf, tabakaları ve kayaçlar birikmiştir.

İklim hareketleri ile platolar üzerindeki tüflü

örtüler ise günümüzde peri bacaları olarak

adlandırılan biçimde oyulmuştur. Paleolitik

dönemden sonra yaşama olanak vermeyen

volkanik aktiviteler daha sonra bölgenin

bereketi, insanların sığınağı, kısacası bir yaşam

kaynağına dönüşmüştür.

Roma dönemi ile ve Kapadokya Hıristiyanlık

için önemli bir merkez konumunu alır. Bizans

Döneminde ise altın çağını yaşar. Bölgedeki

kiliselerin ve resimsel bezemelerin büyük

çoğunluğu bu dönemde yapılmıştır. 1071

yılında Selçuklu ve Bizanslılar arasında

gerçekleşen Malazgirt Savaşı sonrası

Kapadokya Bizanslıların elinden çıkmış ve

bölgede Türk Dönemi başlamıştır.

1.2 GEÇMİŞTEN GELECEĞE

BAKMAK: DÜN, BUGÜN,

YARIN

1.2.1 DÜN

1.2.1.1 Doğal Değerler

Yanardağlar

Üçüncü Jeolojik Zaman’ın ikinci yarısına

Neojen denir (25 milyon yıl önce). Bu

dönemde, yer kabuğunun derinliklerinde

bulunan mağma, sertleşmiş yer kabuğunda

oluşan yarıkların arasından dışarı çıkıp Erciyes

(Kayseri), Hasan Dağı (Aksaray ve Niğde),

Melendizler (Niğde) gibi volkanların

oluşmasına yol açmıştır. Ana bacalar

yetmeyince bölgede yeni kraterler oluşmuş,

faaliyete katılarak tepelerin oluşmasına yol

açmıştır: Kalecik Tepe, Güneydağı Tepe,

Korudağı, Kocadağ, Kuzey Tepe, Susam Sivrisi

gibi tepeler, Acıgöl patlama çukuru çevresinde

oluşmuştur. Kuzeyden güneye 170 km,

doğudan batıya 150 km’lik alanı

biçimlendirdirler.

Topoğrafyanın üzerine biriken kül katmanları

yüzlerce metreyi bulurken, bir yandan da dış

aşınma başlamıştır. Devamlı ve bol yağışların

egemen olduğu “pluviyal dönem” ve aşınmayı

kolaylaştırıcı coğrafya koşullarının etkisiyle

bugünkü şekiller meydana gelmiştir.

Vadiler

Bölgenin Kuzeyinde akan Kızılırmak havasının

kolları, tüfün içini aşındırarak, bugün bölgeye

damgasını vruan vadileri meydana getirmiştir.

Bunların arasında en öne çıkan vadiler,

Aksaray’da Ihlara Vadisi, Kayseri’de Soğanlı

Vadisi olarak sayılabilir. Melendiz Dağı’ndan

Melendiz Suyu tarafından şekillendirilmiş

Ihlara Vadisi sıcak su kaynakları bakımından

zengindir. Bunların arasında Ziga kaplıcaları

bugün ekonomik olarak işletilmektedir. Bu

kaynağın dışında, Ihlara ve Selime köyleriyle

Ilısu ve Belisırma köylerinde bulunan sıcak su

kaynakları da mevcuttur. Diğer vadiler,

Göreme, Zelve, Kızıl Devrent (Pembe Vadi),

Kılıçlar, Güllüdere, Bağlıdere, Killik (aya

Harman), Güvercinlik, Görkündere,

Zemideresi, Pancarlık, Hallaçdere vadileri

olarak sıralanabilir.

Peri Bacaları

Volkanların püskürttüğü katı ve akıcı

maddeler, çeşitli renklerde ve sertliklerde bir

örtüyü tüm yöreye kaplamıştır. Dünyanın

içinden gelen bu yapıyı daha sonra rüzgar,

yağmur gibi dış güçler aşındırmaya başlamış ve

peri bacalarının doğmasına nenden olmuştur.

Volkanik oluşum Göreme’de, Avcılar’da,

Zelve’de, Görkündere’de, Açık Saray’da,

Devrent’te peri bacaları ve vadileri meydana

getirmiştir. Tek başlıklı, tek gövdeye bitişik ikili,

üçlü başlıklı, mantar tipli peribacaları bölgede

görülmektedir.

1.2.1.2 Uygarlıklar

Kapadokya Bölgesi’ne damgasını vurmuş

başlıca uygarlık dönemleri aşağıdaki gibidir.

Neolitik Çağ

Orta Anadolu’daki ilk insan yerleşimi olan

Aşıklı Höyük, Melendiz Irmağı kenarında

bulunmaktadır. M.Ö. 8. binyılda, Orta

Anadolu’daki insan toplulukları ilk defa köy

yerleşimlerinde yaşamaya başlamış ve buğday

ve arpa tarımı yapmaya başlamıştır. Aşıklı

Höyük, günümüzden 10 bin yıl öncesine

dayanan ve hiçbir benzeri bulunmayan eşsiz

bir kültürel mirastır.

Asur Ticaret Kolonileri

Kayseri’nin 20 km doğusunda bulunan Kültepe

Höyüğü, eski adıyla Kaniş, M.Ö. 2. binyılda

Kayseri ovasının en önemli başkentiydi. Kentin

hemen yanında ise aşağı kent konumunda

olan Asur tüccarlarının kurduğu ticaret

merkezi Kaniş karumu bulunmaktadır. Kaniş,

Anadolu ile Mezopotamya arasındaki

uluslararası ticaretin merkeziydi. Alanda

bulunan binin üzerinde eski Asurca yazılmış

tabletler, dönemin siyasi, ticari ve hukuki

gerçeklerine ışık tutmakta ve Anadolu’nun ilk

yazılı belgeleri olma özelliğini taşımaktadır.

Bundan dolayı Kaniş aynı zamanda Anadolu

tarihinin yazıldığı yer olarak da görülmektedir.

Hitit Dönemi

Hitit uygarlığı Kapadokya’ya derin izler

bırakmış bir dönemdir. Kapadokya Bölgesi,

Hitit İmparatorluk Çağı’nı izleyen dönemde

Tabal ülkesi olarak anılmaktaydı. Nevşehir-

Niğde’den Gürün’e kadar uzanan Tabal

Ülkesi’nin güneybatısında bugünkü Niğde’nin

bulunduğu bölgede Tukhana-Tuvanuva ve

Hubuşna Krallıkları, doğusunda bugünkü

Malatya ilini kapsayan Melid Krallığı

bulunmaktaydı. Kayseri’nin 68 km

kuzeydoğusundaki Kululu’nun Tabal

Krallığı’nın başkenti olduğu düşünülmektedir.

Burada, kayalıkların üstünde kurulu bir kale ve

bir saray kalıntılarının dışında bir de yazıtlar

bulunmaktadır. Yazılar, Kayseri ve Nevşehir

peyzajına yayılmıştır. Tabal Krallarının en

tanınanı, Konya Ereğli’deki İvriz

Kabartması’nda fırtına tanrısı Tarkhu ile tasvir

edilen Kral Varpalavas’tır.

Asur Kralı Sargon tarafında bir Asur eyaleti

konumuna gelen Tabal, M.Ö. 8. Yüzyılda

Perselerin etkisine girmiştir.

Pers Hanedanlığı

Ahameniş hanedanının üçüncü kralı olan

birinci Darius, M.Ö. 6. yüzyılda Kapadokya’yı

bir İran Satraplığı olarak yönetmiştir. İran’da

bulunan Behistun yazıtında Darius güzel atlar

ülkesi anlamına gelen Katpatuka’dan

bahseder. Bu sözün, günümüz Kapadokya

ismine dönüştüğü tahmin edilmektedir.

Kapadokya Krallığı

Büyük İskender’in Pers ordularını yenmesinin

ardından Ariarthes, M.Ö. 332-322 yılları

arasında Kapdokya’nın kralı olur ve Kapadokya

Krallığının sınırlarını Karadeniz’e kadar

genişletir. V. Ariarthes Eusebes zamanında

(M.Ö. 163-130) Kayseri, Eusebeia adıyla

Kapadokya Krallığı’nın başkenti olur. En büyük

ikinci kent olan Tyana ise (Kemerhisar, Niğde),

Torosların kuzey eteğinde bereketli ve geniş

bir ovada kurulmuştu. Tarımsal faaliyetlerinin

zenginliği, Kilikia Kapısı’na yakınlığı yani kavşak

konumda bulunması, yöredeki gümüş

yataklarının denetimi altında tutmasından

dolayı zengin bir kentti.

Roma ve Bizans

M.Ö. 63’de Roma’nın hükmü altına giren

Kapadokya, Ariobarzanes’in krallığı olarak

varlığını sürdürmüştür. M.S. 17’de ise,

İmparator Tiberius Kapadokya’yı bir Roma

eyaletine dönüştürmüştür. 330 yılında

Byzantion’un I. Constantinus tarafından

imparatorluğun ikinci başkenti ilan edildikten

sonra Doğu Roma İmparatorluğu’nun bir

parçası haline gelmiştir. M.S. 9. yüzyılın ikinci

yarısından 1071’e kadar altın çağını yaşayan

Kapadokya, kiliseeler ve resimsl bezemelerin

büyük bir çoğunluğunu bu dönemde meydana

getirmiştir. Kapadokya kaya mimarlığı, Bizans

kilise mimarisinin tüfün içine yontularak

şekilsel olarak elde edilmesidir. Sütun, sütun

başlığı, kemer, pandantif gibi yapısal

elemanlar, işlevsel olmaksızın sembolik olarak

yer almaktadır. Kiliselerdeki freskolar ve

bezemeler ise, genellikle İsa’nın yaşamını ve

incil sahnelerini betimlemektedir. Tokalı Kilise,

Yılanlı Kilise, Azize Barbara Kilise gibi en

önemli örnekler 8. yüzyıldan sonrasına aittir.

Selçuklu ve Beylikler

Anadolu’nun Selçuklulara geçmesiyle yeni bir

imar faaliyeti ile donatılan Anadolu

coğrafyasında, Kapadokya Bölgesi, Konya’ya

yakınlığı ve İpek Yolu’nun üzerinde olması

itibariyle Selçukluların en önemli odaklarından

birisi olmuştur. Bu dönemde Kayseri,

Kapadokya’nın odak kenti olmuştur.

Anadolu’nun Selçuklu kimliğine bürünmesinde

etkili olan mimari, Kayseri’de anıtsal yapılarda

büyük bir zenginlik ve çeşitlilik göstermiştir.

Camiler, medreseler, türbe ve kümbetler,

Anadolu’nun yeni kimliğini yaygınlaştıran

mimari unsurlar olmuştur. Kentin bilim, kültür

ve sağlığa verdiği önem, Çifte Medrese gibi

anıtlarda kendini göstermektedir. Bu

disiplinlerin buluştuğu en önemli simge yapı, I.

Gıyaseddin Keyhüsrev’in yaptırdığı Tıp

Medresesi ve kızkardeşi Gevher Nesibe

Hatun’un yaptırdığı Şifaiye, eğitim ve

uygulamayı birlikte ele alan bir tasarımın öncü

örnekleridir. İç kalenin dibindeki Huand Hatun

Külliyesi, 1238 yılında I Alâeddin Keykubad’ın

eşi olan Mahperi Huand Hatun tarafından

yaptırılmıştır.

Dulkadiroğulları’ndan Melik Nasuriddin

Mehmed Bey tarafından 1432’de yaptırılan

Hatuniye Medresesi, Beliykler döneminin

Kayseri’deki en önemli anıtlarından biridir.

Kayseri’nin batısında, Selçuklu sultanı Alâeddin

Keykubâd’la ilişkili Keykubâdiye, küçük bir

gölün kenarında bir yazlık sarayıdır. Önemli

diğer anıtlar, Erkilet Hızır İlyas Köşkü, Argıncık

Köyü Haydar Bey Köşküdür. Bünyan (Ulu Cami

1256) ve Develi (Ulu Cami) ilçeleri de önemli

Selçuklu yerleşimleridir.

Nevşehir’de ise, XIII. yüzyılda Hacı Bektaş

Veli’nin varlığıyla gelişen ve sürekli eklerle

zenginleşen Hacı Bektaş Külliyesi, Selçuklu,

Beylik, Osmanlı dönemlerinin izlerini taşır.

Ürgüp’ün güneyinde Damsa/Taşkınpaşa

köyünde Karamanoğulları döneminin (XIV. yy)

önemli bir yapılar topluluğu yer almaktadır:

cami, iki türbe, medrese ya da saray olarak

nitelenen bir yapıdan oluşmaktadır.

Aksaray çoğunlukla Karamanoğulları

döneminin mirasını taşır: Ulu Cami, Zinciriye

Medresesi bu dönemin belli başlı eserleridir.

Selçuklu dönemini yansıtan anıtlar ise Kızıl

Minare/Eğri Minare’dir. Niğde ise vali

Zeyneddin Başara’nın yaptırdığı Alâeddin

Camisi ile Selçuklu dönemini yansıtmaktadır.

İpek Yolu’nun bir bölümünü hakmiyeti altına

alan Selçuklular’ın kervanyollarına inşa

ettikleri görkemli kervansaraylar ve hanlar,

özellikle Konya ve Kapadokya bölgesindeki

güzergâhları donatmışt ve peyzajın bir parçası

haline gelmiştir.

Osmanlı

Damat İbrahim Paşa’nın, doğduğu kent olan

Nevşehir’ özel önem vermesi sebebiyle, kentin

imar faaliyetleri 18. yüzyılın başından itibaren

yeni bir ivme kazanmıştır. Kente egemen olan

öğe, 1718-1726 yılları arasında tamamlanan

Damat İbrahim Paşa Külliyesi, medrese,

kütüphane, hamam, imaret, sıbyan

mektebinden oluşmaktadır ve Lâle Devri’nin

sanatsal anlayışını yansıtmaktadır. Gülşehir’de

ise dönemin en önemli anıtı Karavezir

Külliyesi’dir (1799).

Yollar

Antik dönemde Kapadokya, Anadolu’nun tam

ortasındaki konumuyla Batı-Doğu, Kuzey-

Güney aksalarının kesiştiği bir kavşaktır.

Özellikle Karadeniz Bölgesi’nden ve Gülek

Boğazı üzerinden Akdeniz’e geçiş bakımından

önemli bir ticaret ve siyasi hat olarak yerini

almıştır.

Ankyra-Tyana-Kilikia yolu (Ankara-

Kemerhisar-Gülek Boğazı): İstanbul-Ankara

üzerinden gelip, Tuz Gölü’nün doğu tarafından

Aksaray ve Tyana’ya oradan Kilikia Kapılarına,

yani Gülek Boğazı’na ulaşır.

Pontu Euksenios-Mazaka yolu (Sinop-

Kayseri): Karadeniz kıyısını iç kesime ve

Akdeniz’e bağlayan bu yol, özellikle M.Ö. IV.

yüzy ortalarına kadar ticari açıdan büyük önem

taşımaktaydı. Karadeniz’den Akdeniz’e inen bu

yol, Sinop-Samsun-Amasya-Büyük Nefesköy-

Kayseri üzerinden ya Kemerhisar-Pozantı-

Gülek Boğazı, ya da Develi-Kozan üzerinden

Akdeniz’e ulaşır.

İkonion-Garsaura-Mazaka yolu (Konya-

Kayseri): Batı’dan, Konya üzerinden Aksaray

ve Kayseri’ye ulaşan bu yok, Ege-Kapadokya

ilişkisi açısından önemliydi. Kayseri kenti,

yolların kavşak noktasında kurulmuştu.

Buradan Kuzey Doğu yönünden Sivas’a, doğu

yönüne ise Elbistan üzerinden Malatya’ya

açılırdı. Bu yol, Darius’le birlikte “Pers Kral”

yolu olarak da bilinir.

1.2.1.3 Ekonomik değerler

Hayvancılık: Çorak ve verimsiz toprakları olan

bölgede, bozkırlarda iyi cins atlar ve katırlar

yetişmiş. Asur ve Pers İmparatorlarına vergi

olarak gönderilen aygırlar ve katırlar, antik

çağda ün yapmıştır.

Madencilik: Toroslarda gümüş madenleri

Kapadokya Krallığı döneminde önemli bir

zenginlik kaynağı olarak değerlendirilmiş.

Tabal Krallığı döneminde (M.Ö. 1200-332)

madencilik önemli bir ekonomik faaliyet olarak

yer almış.

Taş işlemeciliği: Fildişine benzer beyaz bir taş

olan onyx, alabest, düz taş yatakları

Köle ticareti: Sert iklim koşullarına dayanıklı

yerli halk, toprak sahipleri tarafından

satılırmış.

Sanayi: Bölgede sanayi faaliyetleri, IV. yüzyılda

dokuma faaliyetleri ve silah üretim

atölyelerinde başlamıştır.

1.2.2 BUGÜN

Bölge’nin Stratejik yönünün çizilmesi için

günümüz dinamikleri dikkatle ele alınmalıdır.

Kapadokya bölgesinin geçmişten günümüze

uzanan kültürel izleri, doğal değerleri,

ekonomik dinamikleri ve bu kapsamdaki sorun

ve tehditler bugün başlığının kapsamını

oluşturmaktadır.

1.2.2.1 Doğal Değerler

Kapadokya nadir vadileri, eşsiz topografyası ve

bozkırları ile Orta Anadolu Kapalı Havzası ve

Kızılırmak Havzası’nın belirli kısımlarını içine

alır. Bölge kara iklim kuşağında bir plato

görünümündedir. Bölgenin en önemli yer üstü

su kaynakları Kızılırmak Nehri ve Melendiz

Çayı’dır. Bölge peribacaları gibi nadir

jeomorfolojik oluşumlara, verimli tarım

arazilerine, jeotermal kaynaklara ve önemli bir

biyolojik çeşitliliğe ev sahipliği yapar.

Kapadokya’nın doğal değerleri geçmişten

günümüze yaşamın kaynağı olmuştur. Bu

değerler bölgenin yaşam kültürünü ve aynı

zamanda Kapadokya’nın özgün mimarisini

şekillendirmiş, insanlara barınacakları bir alan

sağlamıştır. Bu anlamda bölgenin doğal

sistemlerinin korunması ön planda

tutulmalıdır.

Bölgenin doğal değerleri volkanik peyzaj,

vadiler, platolar ve bozkırlar, su kaynakları,

doğal yaşam ve özel doğa alanları gibi başlıklar

altında incelenmiştir.

1.2.2.2 Volkanik peyzaj

Bölge’yi dünya üzerinde eşsiz kılan şüphesiz

Kapadokya’nın volkanik peyzajıdır. Volkanik

dağlar ve volkan konileri, tüfler, kıvrımlı

araziler, renkli toprak yapısı bu volkanik peyzaj

en önemli unsurlarıdır.

Volkanik Dağlar ve Volkan Konileri

Volkanik koniler bölgenin günümüzdeki

yeryüzü biçimlerinin yaratıcılarıdır. Erciyes,

Lifos, Hasandağı, Erdaş Göllüdağ, Melendiz,

Keçiboydoran gibi büyük dağ sistemlerinin

dışında bölgede irili ufaklı çok sayıda volkan

konisi bulunmaktadır.

Volkanik Tüfler, Peribacaları, Kıvrımlı araziler

Volkanik aktiviteler tüf tabakalarını

yaratmıştır. Tüf kayacıklarının yağış, sıcaklık

farkı gibi iklimsel etkiler ile aşınması sonucu

oluşan peribacaları ve kıvrımlı araziler volkanik

peyzajın en ilginç manzara değerleridir. Zelve,

Dervent, Kılıçlar, Ihlara, Soğanlıdere,

Güllüdere’de bu biçimlerin en güzel örnekleri

bulunmaktadır.

Travertenler

Bölge’ de Ihlara vadisi, Ziga ve Avanos

çevresinde travertenler bulunmaktadır.

1.2.2.3 Renk

Kapadokya’nın volkanik aktiviteler ile

çeşitlenen toprak yapısı bugün bölgeyi görsel

açıdan özel kılan bir renk ahengi sunmaktadır.

Tüfleri meydana getiren beyaz ve sarımsı

küller ile lavların oluşturduğu koyu taşların

birlikteliği, Hasandağı’nın küllerinin bulunduğu

alanlardaki kahverengi topraklar, Tuz Gölü

Havzası’ndaki beyaz tuz tortuları bölge

renklerinin öne çıkan örnekleridir.

1.2.2.4 Vadiler

Kapadokya bölgesi vadiler coğrafyasıdır. Bu

nadir vadiler sistemi Kızılırmak, Toroslar,

Melendiz Çayı boyunca uzanır.

Kızılırmak’a Uzanan Vadiler Türkiye’nin en uzun vadi sistemi olan

Kızılırmak yayı Kayseri ilinin kuzeyinden

başlayarak Nevşehir, Kırşehir, Kırıkkale

üzerinden geçip, Bafra Ovası’nı oluşturarak

Karadeniz’e dökülür. Kızılırmak Nehri’ne bağlı

sayısız vadi sistemi bulunur ve bunların önemli

bir bölümü Kapadokya bölgesindedir.

Kırşehir’de Kılıç Özü Vadisi; Baran Dağı-

Sofular-Çuğun-Kırşehir’i takip ederek

Kızılırmak’a uzanır. Nevşehir’de ise Göreme ve

Ürgüp vadileri Kızılırmak’a uzanan vadilere

örnek gösterilebilir.

Akdeniz’e Uzanan Vadiler Kapadokya’yı Akdeniz’den Toroslar’ın

uzantıları olan Aladağlar ve Tahtalı Dağları

ayırır. Zamantı, Sarız, Pozantı’nın suları

Akdeniz’e uzanan dar ve derin vadiler

üzerinden akar ve Çukurova’yı besleyen

Seyhan ve Ceyhan Nehrini oluşturur. “Kilikya

Kapısı” olarak adlandırılan Gülek Boğazı bu

vadi sistemi içinde yer alır ve Kapadokya’nın

Akdeniz’e açılan kapısıdır.

Melendiz’e Uzanan Vadiler Melendiz Dağları, Hasandağı ve Göllü Dağ’ın

eteklerinden; Çiftlik, Melendiz, Aksaray ve

Altunhisar’a uzanan vadiler sistemini kapsar.

Örneğin Melendiz Çayı Hasandağı’nı

aşındırarak derin ve dik duvarlı Ihlara Vadisi’ni

oluşturmuştur.

Kayseri Ovasına Uzanan Vadiler Erciyes Dağı, Kayseri ve Develi Ovası ve

Sultansazlığı’na uzanan vadiler sistemini

kapsar. Soğanlı köyü, Akköy ve Kaleköy’den

Yeşilhisar’a uzanan vadiler ile Erciyes

Dağı’ndan Kayseri kent merkezine uzanan

vadiler örnek gösterilebilir.

1.2.2.5 Platolar

Bölge’de Anadolu platolar ağı içinde

Cihanbeyli, Obruk, Nevşehir, Kırşehir platoları

yer almaktadır.

1.2.2.6 Bitki Örtüsü: Bozkırlar

ve Ormanlık Alanlar

Bölgedeki yaygın bitki örtüsü bozkırdır.

Kapadokya bölgesinde ormanlık alanların

önemli bölümü Kızılırmak ve Melendiz çayı

etrafında, Toros dağlarında ve dağ

yamaçlarında yer almaktadır. Örneğin

Aladağlar’da kızılçam, karaçam ve köknar ağaç

toplulukları önemli ormanlık alanlardır.

1.2.2.7 Havza ve Su kaynakları

Akarsular

Bölgeye yaşam veren çok sayıda akarsu

bulunmaktadır. Kızılırmak, Melendiz Çayı,

Körkün Çayı, Pozantı Çayı, Zamantı Irmağı

bölgenin önemli akarsularıdır. Doğu-batı

doğrultusunda geçen Kızılırmak bölgenin en

önemli akarsuyudur. Üzerinde Hirfanlı ve

Yamula Barajı gibi büyük barajlar kurulmuştur.

Melendiz Çayı gelişmiş doğal bitki örtüsü ve

verimli toprakları ile önemli bir sulak alandır.

Hasandağı’nın eteklerinde başlar; Ilısu,

Yaprakhisar, Selime aksından Aksaray ve Tuz

Gölü Kapalı Havzası’na kadar uzanır. Üzerinde

Mamasun Barajı ile Güzelyurt ve Helvadere

göletleri bulunur.

Zamantı Irmağı Kayseri’nin Şerefiye Köyü'nde

doğar ve Seyhan Irmağı’nın iki büyük kolundan

birini oluşturur ve Akdeniz’e kadar uzanır.

Göller Bölgenin başlıca gölleri Tuz Gölü, Acıgöl, Tuzla

Gölü, Seyfe Gölü ve Sultansazlığı gölleridir.

Aynı zamanda bölgede kar ve buzul suları ile

beslenen önemli dağ gölleri bulunmaktadır.

Aladağlar’da bulunan Karagöl, Yıldız Gölü ve

Çömçe Gölü bu göllere örnektir.

Termal Kaynaklar Hasandağı çevresinde yer alan Ziga, Ilısu,

Acıgöl, Kırşehir’de Terme ve Nevşehir’de

Kozaklı bölgede yer alan önemli termal

kaynaklardır.

1.2.2.8 Önemli Doğa Alanları

Göreme Tarihi Milli Parkı ve Kapadokya’nın

Kayalık Bölümleri Dünya Miras Alanı

Göreme Tarihi Milli Parkı Nevşehir ili içinde yer

almaktadır. Jeomorfolojik oluşumlar, vadiler,

tepeler eşsiz bir manzara değeri sunmaktadır.

Aynı zamanda kaya kiliseleri, yer altı

yerleşimleri benzersiz bir yerleşim kültürünün

izlerini barındırır. Ürgüp, Avcılar, Uçhisar,

Çavuşini, Zelve yerleşimlerini içine alan bölge

1985 yılında Dünya Mirası Listesi’ne alınmış ve

1986 yılında Milli Park ilan edilmiştir.

Ihlara Özel Çevre Koruma Alanı

Özel Çevre koruma bölgesi Ihlara, Selime,

Yaprakhisar, Belisırma yerleşimleri boyunca

uzanan bir alanı kapsamaktadır. Alan jeolojik

ve arkeolojik değerlere sahiptir. Önemli bir

vadi oluşumu olmasının yanı sıra Erken

Hıristiyanlık döneminin önemli bir dini

merkezidir. 1990 yılında Özel Çevre Koruma

Bölgesi olarak ilan edilmiştir.

Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Alanı Tuz Gölü Aksaray, Konya ve Ankara illerinin

sınırlarının kesiştiği bölgede yer alan bir sulak

alandır. Tuz Gölü ile yakınında bulunan

Tersakan, Bulluk ve Kulu gölleri ile Türkiye’nin

önemli sulak alanlarından biridir. Kışın geniş

bir alanı kaplayan göl yazın büyük ölçüde

kurur. Kuşlar için önemli bir kışlama alanıdır.

Türkiye’ye gelen en büyük flamingo

kolonisinin kuluçka alanıdır. Türkiye tuz

ihtiyacının büyük bir kısmı Tuz Gölü’nden

karşılanmaktadır. Tuz Gölü ve çevresi 2000

yılında Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak ilan

edilmiştir.

Sultansazlığı Milli Parkı

Sultansazlığı Milli Parkı Kayseri ili; Yeşilhisar,

Develi ve Yahyalı ilçe sınırları içinde yer alan

bir kapalı havzadır. Türkiye’nin en önemli sulak

alanları arasındadır; tatlı ve tuzlu su

ekosistemine, sazlık alanlara sahiptir. Kuş göç

yolları üzerinde yer almaktadır. Akpelikan,

küçükkarabatak, dikkuyruk, kılıçgaga, turna,

karasumru ve flamingo gibi önemli kuş

türlerinin barınağı, beslenme ve üreme

alanıdır. Sultansazlığı bu nitelikleri ile 1988

yılında Tabiat Koruma Alanı ilan edilmiştir.

1994 yılında uluslar arası RAMSAR Sözleşmesi

kapsamına alınmış, 2006 yılda ise Milli Park

statüsü verilmiştir.

Aladağlar Milli Parkı

Aladağlar Niğde, Kayseri, Adana illerinin

sınırları içinde Torosların bir uzantısıdır.

Torosların en yüksek zirveleri, önemli jeolojik

oluşumlar, buzul gölleri, şelaleler, çam ve

göknar ormanları ve otsu bitki türleri, yaban

keçisi, yaban domuzu, kurt çakal gibi hayvan

türleri ile önemli bir doğa alanıdır. 1995 yılında

Aladağlar Milli Park ilan edilmiştir. Milli parka

yerli ve yabancı dağcılar bu nitelikleri ile ilgi

göstermektedir.

Seyfe Gölü Tabiat Koruma Alanı

Kırşehir ili Mucur ilçesinde bulunan Seyfe Gölü

ve çevresi 1990 yılında Tabiat Koruma Alanı;

1994 yılında RAMSAR Alanı ilan edilmiştir.

Seyfe Gölü ve çevresinde 150’nin üzerinde kuş

türü ve Tunç Çağı izlerini taşıyan höyük ve

tümülüsler bulunmaktadır.

1.2.2.9 Doğal Yaşam

Bölge Tuz Gölü, Sultansazlığı, Seyfe Gölü gibi

sulak alanlara sahip olması sebebiyle kuş

türleri açısından çok zengindir. Flamingo, gri

balıkçıl, angıt, suna, boz ördek, elmabaş,

yeşilbaş, macar ördeği, kılkuyruk, turna, toy,

kılıçgaga, incegagalı, martı, gülen sumru,

bataklık kırlangıcı, akgerdan yağmurcun,

büyük yağmurcun, mahmuzlu kızkuşu,

kızılbacak bölgede bulunan kuşlara örnek

gösterilebilir.

Bölgede yaşayan balık türlerine tatlı su kefali,

siraz, sazan, yayın, kadife balığı, sudak balığı

örnek gösterilebilir. Balık türeleri özellikle

Melendiz Çayı ve Kızılırmak’ta bulunmaktadır.

Kapadokya bölgesi endemizm açısından

önemli bir alandır. Örneğin Ihlara Vadisi dar ve

derin olarak yarılmış bir yapıya sahip

olduğundan bitkilerin yayılmaları mümkün

olmamaktadır ve vadide 40 üzerinde endemik

bitki türü tespit edilmiştir. Birden fazla

ekosistemin bir arada bulunduğu Sultansazlığı

ise bölgedeki biyolojik çeşitliliğin

zenginleşmesindeki en önemli faktörlerden

birisini oluşturmaktadır. Bu alandaki doğal

bitki türlerinden 48’i endemik tür olarak tespit

edilmiştir. Bununla beraber Nevşehir yabani

sarımsağı, cehri, ızgın bölgede bulunan

endemik türlere örnek gösterilebilir.

1.2.3 Kültürel İzler

1.2.3.1 Yerleşimler

Kapadokya yerleşimleri, Kızılırmak medeniyeti,

kaya sanatı, manastır vadileri gibi değerlerin

etkisiyle zengin bir kültürel birikime sahiptir.

Tarihi yerleşim katmalarının birçoğu günümüz

yerleşimleriyle üst üste gelmekte ve yerleşim

sürekliliği sağlamaktadır.

Anadolu’da yerleşik hayata geçişin ilk izlerini

sunan Aşıklı Höyük ve Asurlular tarafından

önemli bir ticaret merkezi olarak kurulan

Acemhöyük Aksaray ili sınırları içindedir.

Anadolu’da Hititlerin kurduğu ilk şehir olan

Kültepe Kayseri ili sınırları içinde

bulunmaktadır. Önemli kalıntılara sahip Tyana

antik kenti günümüzdeki Kemerhisar

yerleşmesidir. Hıristiyanlık döneminde

Zoropassos olarak anılan küçük bir kasaba ise

Gülşehirdir.

Anadolu Selçuklular tarafından Muşkara olarak

anılan Nevşehir, Osmanlılar döneminde

Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın kente olan

yatırımlarıyla günümüze dek gelişim

göstermiştir. Kayseri ve Aksaray tarihi yolların

kavşak noktası niteliğinde olması ile ticari ve

askeri acıdan önemli kentlerdir. Türklerin ele

geçirmesine kadar Kayseri Kaisseria olarak,

Aksaray Colonia Archalais olarak anılmıştır. İç

Anadolu’nun en büyük ikinci kenti olan

Kayseri’nin başlıca ekonomik kaynağı Hitit

öncesi dönemden günümüze dek uzanan ticari

faaliyetler ve Selçuklu döneminde gelişen

Ahilik teşkilatının da gelişiminde katkıda

bulunduğu sanayidir. Aksaray ili ise özellikle

Selçuklular ve Beylikler döneminde önemli bir

konumdadır. Günümüze bu dönemlerden

cami, medrese ve hamam gibi eserler

ulaşmıştır.

1.2.3.2 Kaya oyma mekânlar ve

kaya sanatı

Tüflerin eşsiz doğal biçimleri, kolay işlenebilir

ve dayanıklı yapısı kayaçların içinde yaşamı

mümkün kılmıştır. Kapadokya bu özelliği ile

jeomorfolojik yapı - mimari - sanat

birlikteliğinin Dünya üzerindeki en güzel

örneklerini barındırmaktadır.

Kapadokya’da kayadan oyma evler, kaleler,

yer altı şehirleri, kilise ve manastırlar, duvar

resimleri nadir ve estetik bir kültürel miras

sunmaktadır. Bu tip mekanlar günümüzde

müze, konut, turizm ve ticari faaliyetler ile

limon ve patates gibi ürünleri depolanması için

kullanılmaktadır. Kaya oyma mekanların yoğun

olarak görüldüğü yerleşimlere Ürgüp, Göreme,

Zelve, Uçhisar, Çavuşin, Kaymaklı, Derinkuyu,

Kepez ve Kavlaktepe örnek gösterilebilir.

1.2.3.3 Yollar

Anadolu’nun kalbi konumunda yer alan

Kapadokya Bölgesi önemli ticaret, hac ve

askeri ulaşım yolları üzerinde yer almıştır. Bu

yolların önemli bölümü günümüz ulaşım

akslarına paraleldir. Örneğin Ankyra- Tyana –

Kilikya Yolu günümüzde Ankara- Aksaray-

Gülek Boğazı aksıyla aynı güzergâhtadır. Bölge

aynı zamanda İpek Yolu üzerindedir ve çok

sayıda han, kervansaray ve köprüye ev

sahipliği yapar.

1.2.4 EKONOMİK

DİNAMİKLER

Kapadokya Bölgesi’ni özgün kılan

jeomorfolojik oluşumu, vadiler arasında

gizlenmiş doğal çeşitliliği ve zenginliği bugünün

ekonomik sektörlerinin oluşmasında büyük rol

oynamaktadır. Bölgedeki ağırlıklı ekonomik

sektörler tarım, turizm ve sanayidir.

1.2.4.1 Tarım

Kapadokya’daki tarıma elverişli alanlar Türkiye

ortalamasının üzerindedir, ancak sulama

sorunu nedeniyle tarım arazilerinden yüksek

verim elde edilememektedir. Tarım

arazilerinin genel olarak küçük parçalı olması

ve tarım uygulamalarının coğrafyanın sunduğu

potansiyelin altında kalması, bu sektörden

elde edilen geliri azaltan diğer faktörlerdir.

Bölgede tarımsal üretimin en yüksek olduğu

yerler Nevşehir ve Niğde’dir. Su kaynaklarının

kısıtlılığı nedeniyle genel olarak kuru tarım

yapılmaktadır. Elma, patates, ceviz, yonca gibi

tarımsal ürünler yaygın olarak üretilmektedir.

Bölge içerisinde öncelikli tarla ürünleri

üretimleri ele alındığında Niğde ve

Nevşehir’de patates; Kırşehir’de arpa;

Aksaray’da şeker pancarı, yonca ve ayçiçeği

üretiminin ön plana çıktığı görülür. Nevşehir

ili, Türkiye toplam çekirdeklik kabak üretiminin

%26,27’sini karşılamakta ve bu alanda

ülkemizde ilk sırada yer almaktadır. Bölge son

zamanlarda katma değeri yüksek bitkiler

üreterek, tarıma dayalı sanayide ilerlemeler

kaydetmektedir. Süt hayvancılığı alanında

Aksaray, besicilik alanında ise Kırşehir illeri

bölgede önde gelen üretim merkezleridir.

Nevşehir ilinde, tarım ürünlerinin depolanarak

çevre bölgelere dağıtılması amacıyla kullanılan

geniş kapasiteli soğuk hava depoları bulunur. .

Bunun yanı sıra Niğde’de çok yoğun olan

meyve üretiminin de etkisiyle hızla artan

elektrikli soğuk hava depoları bu sektörün

gelişmesini sağlamaktadır.

Bölgede Su ürünleri üretimi yok denecek kadar

az düzeydedir. Kayseri’de tatlı su balıkçılığı

artmaktadır.

Bölge tarihi kadar eski olan üzüm yetiştiriciliği

ve şarapçılık bölgede son yıllarda gerilemeye

başlamıştır. Nevşehir Tarım İl Müdürlüğü

tarafından başlatılan, geleneksel üzüm çeşitleri

yerine yeni sofralık ve şaraplık üzüm

çeşitlerinin bölgeye getirilmesine yönelik

çalışmaların, bağcılık sektörünü yeniden

canlandırması beklenmektedir.

1.2.4.2 Turizm

Peribacaları ve kaya oyma yapıları başta olmak

üzere bölgenin derin tarihi boyunca yerleşmiş

birçok medeniyetin yaşam izleri bölgedeki

turizmin niteliğini arttırmaktadır. Hristiyanlığın

ilk dönemlerinden bugüne kadar gelen

kiliseleri, yeraltı şehirleri, kervansarayları,

antik kentleri ve doğal sit alanları bölge turizmi

için farklı zenginlikler sunmaktadır. Aynı

zamanda turizmi besleyen kültürel miras

öğeleri taş ustalığı, çömlekçilik, halıcılık,

şarapçılık hala sürdürülmektedir. Geçmişten

bugüne kadar işlenen bir mermer türü olan

oniks taşı ise Kapadokya’nın en önemli doğal

ve ekonomik zenginlikleri arasındadır.

Bölgede iç turizme yönelik çalışan termal

turizm noktaları mevcuttur. Nevşehir ili Kozaklı

ilçesi, Türkiye’de termal turizm konusunda öne

çıkan bir merkezdir. Niğde–Çiftehan, Aksaray-

Ziga bölgedeki diğer önemli termal

merkezlerdir. Nevşehir Kozaklı, Niğde/Aksaray

Narlıgöl- Ilısu ve Kırşehir-Terme ve Karakurt

kaplıcaları ise geliştirilecek merkezler arasında

yer almaktadır.

Dağların ve vadilerin baskın öğe olduğu

coğrafyada Göreme Milli Parkı, Ihlara Vadisi,

Hasan Dağı, Aladağlar Milli Parkı, Seyfe Gölü

doğa turizmi için çeşitli imkanlar sunar. Seyfe

Gölü’nde kuş gözlemciliği sürdürülürken;

Aladağlar, Hasan Dağı ve Erciyes Dağı kış

turizm merkezleri arasındadır.

Balon turizmi son yıllarda artan firma sayısı ile

Kapadokya turizminde ekonomik getirisi

yüksek bir aktivite olarak yer almaktadır.

Türkiye’ye yılda gelen 32 milyon turistin, 2

milyonu Kapadokya Bölgesi’ne gelmektedir.

Ancak Kapadokya’da turizm Nevşehir merkezli

sürmektedir. Bölgede bulunan tesislerin %81’i,

Kapadokya’nın merkezi sayılan Nevşehir ilinde

olduğundan turizm sektörünün, bölgede

çeşitlilik sunan pek çok potansiyele rağmen,

dar bir alanla sınırlı olduğu söylenebilir.

1.2.4.3 Sanayi

Bölgede sanayisi en gelişmiş il Kayseri’dir.

Büyük çoğunluğu yeni sanayileşen diğer illerse

hızlı bir gelişme süreci içinde bulunmaktadır.

Kayseri dışındaki diğer illerde en az istihdamın

yapıldığı sektör sanayi sektörüdür.

Kayseri’de sanayi ve ticaretteki gelişmişliğinin

en önemli sebeplerinden biri ilin karayolu,

demiryolu ve havayolu ulaşım imkanlarıyla

önemli bir lojistik merkezi olmasıdır. Tarihi

İpek Yolu üzerinde bulunan Kayseri’de

geçmişten gelen bu ticaret kültürü günümüzde

sanayi kültürüne de yansımıştır. İlde

sanayileşme il merkezinde yoğunlaşmış olup

ilçelerde tarım öncelikli konumdadır. Sanayi-

üniversite işbirliği yaparak sanayide

teknolojinin kullanımını sağlayacak yatırımlar

yapan Kayseri’de 3 adet organize sanayi

bölgesi bulunmaktadır.

Diğer bölgelerle kıyaslama yapıldığında en

fazla işletme sayısının madencilik sektöründe

olduğu görülmektedir. Niğde ve Nevşehir

bölgede başta kalsit ve ponza taşı olmak üzere

yüksek miktarda bulunan rezervleri dolayısıyla,

madencilik sektöründe firmalara sahipken,

bölgenin diğer illerinde bu konuda yapılan

yoğun bir çalışma bulunmamaktadır. Özellikle

Nevşehir’de ponza taşında uzmanlaşmış çok

fazla küçük işletme bulunmakta, ancak ürün

sadece hammadde olarak pazara

sunulmaktadır.

Bölgenin coğrafi yapısına bağlı olarak maden

rezervlerinin dağılımları illere göre farklılıklar

göstermektedir. Bölgenin sahip olduğu maden

rezervleri içerisinde Aksaray’da tuğla-kiremit,

bazalt, karbondioksit; Kırşehir’de mermer,

florit; Nevşehir’de ponza ve perlit; Niğde’de

ise jips rezervine bağlı olarak kalsit ön plana

çıkmaktadır.

Kırşehir’de ekonomik yapıyı genel olarak tarım

ve tarıma dayalı sanayi oluşturur. Tarıma

dayalı ekonomik yapının sonucu olarak imalat

sanayide istihdamın çoğunluğu gıda sanayinde

yapılmaktadır.

1.2.5 Sorun ve Tehditler

1.2.5.1 Sektörel Sorunlar

Aksaray, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde

illerinden oluşan Kapadokya Bölgesi’nin

ekonomik dinamikleri çeşitlilik gösterir. Sanayi

sektöründe Kayseri ve Aksaray öne çıkarken,

tarım sektöründe Niğde ve Nevşehir

gelmektedir.

Coğrafi, tarihi ve kültürel ortak değerlere sahip

bölge illerinde turizmden alınan pay ise eşitlik

göstermemektedir. Kapadokya Bölgesi Turizm

Master Planı’nın olmaması en büyük

eksikliktir. Çoğunlukla paket turlar şeklinde

yapılan turizm nedeniyle bölge halkının turizm

gelirlerinden yararlanması kısıtlanmaktadır.

Turizmde çeşitliliği sağlayacak; termal yeraltı

su kaynakları, doğal parklar ve vadiler, kış

sporları alternatifleri ve bölgenin kültürel

miras değerleri mevcuttur. Bu değerleri

kapsayan alternatif turizm aktiviteleri

planlanarak sektörün katma değeri

arttırılmalıdır. Buna karşın bölge halkını ve

turizmi tehdit eden yapı bozulmaları,

korumadaki yasal ve uygulama sorunları

çözülmesi beklenen başlıca sorunlar

arasındadır.

Tarımdaki sulama eksikliği bölge ölçeğinde

tarımdan alınan verimi azaltmaktadır.

Ekonomik sulama tekniklerinin yaygınlaşması

ve arazi yapısına uygun tarım yapılması

gerekmektedir. Organik tarım uygulamasına

uygun arazilerin olduğu bölgede bu faaliyetin

turizmle entegre bir şekilde yaygınlaşması

tarımdan alınan gelirin artmasını sağlayacaktır.

Tarımın sektörün geliştirilmesi tarım ile

sanayinin karşılıklı etkileşim içinde çalışmasına

da bağlıdır. Tarıma dayalı sanayinin gelişmesi,

ürünlerden alınacak katma değerin artmasını

sağlamaktadır.

Maden yataklarının zengin olduğu bölgede bu

kaynakların işlenerek sanayiden aldığı payın

arttırılması bölge ekonomisini

güçlendirecektir.

Ekonomideki temel sorun kaynaklardan yeterli

verimin alınamamasıdır. Turizm, tarım ve

sanayi sektörlerinin ortak eksikliği ürünün

pazarlanma stratejilerinin yetersiz oluşudur.

Tüm sektörlerin stratejik pazarlama, sunum ve

iletişim konusunda altyapı çalışmalarını

oluşturmaları gerekir.

1.2.6 YARIN

Kapadokya Bölgesi’nin geleceği kurgulanırken,

bugüne kadar hazırlanmış planların önemi çok

büyüktür. Kent, bölge ve ulusal ölçeklerde

hazırlanmış planlarda bölge için belirlenmiş

plan kararları, stratejiler ve yatırımlar,

bölgenin değer ve fırsatlarıyla birlikte

değerlendirilerek, ortak hedef ve vizyonların

belirlenmesinde dikkate alınmalıdır.

1.2.7 Yerel ve Bölgesel

Planlama Çalışmaları

Aksaray, Niğde, Kırşehir ve Nevşehir illerini

kapsayan 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni

Planı

Planda arazi kullanım kararlarını sürdürülebilir

kalkınma ilkeleri çerçevesinde toplum-çevre-

ekonomi üçlüsünün optimum seviyede bir

araya gelebildiği politika ve stratejiler

oluşturmayı hedefleyen katılımcı bir planlama

yaklaşımı esas alınmıştır. Planın temel

hedefleri ise ;

1. Koruma- kullanma dengelerini

kurmak,

2. Doğal, tarihsel, kültürel, sosyal ve

ekonomik değerleri korumak ve

geliştirmek,

3. Bölge sınırları içinde gelişme

potansiyelleri ve iç dinamikler

çerçevesinde yerleşmeler arası

hiyerarşi ve kademelenmeyi

oluşturmak,

4. Koruma-kullanma ilkesi çerçevesinde

potansiyellerin harekete geçirilmesini

sağlamak,

5. Planlama bölgesinin mevcut ve

gelişmesi olası sektörlerde

uzmanlaşmasını sağlamak,

6. 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni

Planı’nın onaylanmasına müteakip,

planda yer alan ilgili kurum ve

kuruluşların sorumlu olduğu planların

hızla hazırlanması veya

hazırlattırılmasının sağlanması

şeklinde sıralanmıştır.

Planlama bölgesinin Kayseri, Ankara, Konya,

Mersin ve Adana gibi sanayinin geliştiği illerin

odak noktasında olması; bu illerin sanayi

açısından 2025 yılına kadar doyuma ulaşacağı

ve yeni sanayi alanlarına ihtiyaç olacağı

varsayımıyla ve ulaşılabilirliğin etkisiyle

planlama alanında tarımın yanında destekçi

sektör olarak sanayinin gelişeceği stratejisi

esas alınmıştır. Bu doğrultuda hizmet

sektörünün ve inşaat sektörünün de geliştiği

koruma kullanma dengesinin sağlanması

hedeflenmiştir.

Aksaray, Niğde, Kırşehir ve Nevşehir illerini

kapsayan Ahiler Kalkınma Ajansı’nın

hazırladığı 2010-2013 Bölge Planı

Planı’nın vizyonu “stratejik konumu ile ticaret

ve sanayide sürdürülebilir kalkınmayı sağlamış,

bereketli toprakları ile tarım ve hayvancılıkta

gelişmiş, sevgi ve hoşgörü ikliminde kendini

yetiştirmiş insanları, büyüleyici Kapadokya’sı,

kültürel ve tarihi zenginlikleri ve termal

kaynakları ile farklılaşmış, dünya markası bir

bölge olmak“ tır. Bu vizyona ulaşmak için;

İnsan Kaynakları, Dünya Çapında Turizm,

Rekabet Edebilirlik ve Yaşam Kalitesi

başlıklarında gelişme eksenleri belirlenmiş,

bunlara paralel amaçlar belirlenerek bölgenin

yerel potansiyeli harekete geçirilmek

istenmektedir. Belirlenen amaçlar şu şekilde

sıralanabilir:

1. İnsan kaynaklarını rekabetçi bir

anlayışla geliştirerek bölgedeki

girişimcilik ve istihdamı artırmak.

2. Bölgesel gelişmede turizmi öncü bir

sektör konumuna ulaştırarak bölgenin

önemli bir varış noktası ve uluslararası

bir marka haline gelmesini sağlamak.

3. Tarım, sanayi ve hizmetler

sektörlerinde katma değeri yüksek

ürünler üreterek bölgenin rekabet

edebilirliğini artırmak.

4. Katılımcı ve sürdürülebilir bir kalkınma

anlayışı ile sosyal bütünleşmeyi

sağlayarak yaşam kalitesini artırmak.

Kayseri, Sivas ve Yozgat illerini kapsayan

(TR72 Bölgesi) Oran Kalkınma Ajansı 2010-

2013 Bölge Planı “Türkiye’nin merkezinde çok

boyutlu, planlı ve orantılı olarak kalkınan

dinamik ve güçlü bir Orta Anadolu” vizyonuyla

hazırlanmıştır. Katılımcılık, Rekabetçilik,

Sürdürülebilir kalkınma ve orantısallık

şeklindeki planlama ilkeleriyle stratejileri

belirlenen planda amaç, hedef ve stratejiler

daha önceki plan ve programlarla uyumlu

olmasına dikkat edilmiştir.

Hedeflerin altında oluşturulan stratejiler plan

sürecinde ortaya çıkan paydaş fikirleri ve bölge

gerçekleri göz önünde bulundurularak

oluşturulmuştur.

Planda yer alan Ürgüp ve Kapadokya

Bölgesi’ne gelen yıllık yaklaşık 2 milyon turistin

TR72 Bölgesi'ne çekilmesi yönünde tanıtım ve

pazarlama faaliyetleri yapılması stratejiler

arasında yer almaktadır. Planda bahsedilen

potansiyeller nedeniyle Kayseri, Sivas ve

Yozgat illeri önemli sektörel merkezler olarak

bölgenin odak noktalarını oluşturmaktadırlar.

Buna göre Kayseri ilinin sanayi, ticaret, turizm,

tarım ve hayvancılık sektörlerinde önemli

potansiyeller taşıdığı görülmektedir. Bölge

planı kapsamında Kayseri ilinde mevcut sanayi,

ticaret, tarım ve hayvancılık sektörlerinin

geliştirilmesi öngörülmüştür.

Kızılırmak Havzası Koruma Eylem Planı

Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yaptırılan

11 havza planından biridir. Projenin amacı,

havzadaki yüzey ve yeraltı sularının

özelliklerinin ve kirlilik durumu ile havzadaki

kentsel, endüstriyel, tarımsal, ekonomik vb.

faaliyetlere bağlı olarak oluşan baskı ve

etkilerin tespit edilerek meydana gelen

kirliliğin önlenmesi, havzanın korunması ve

iyileştirilmesidir. Havzadaki tüm paydaşların

katılımı ile kısa, orta ve uzun vadede alınacak

tedbirlere yönelik çalışmalar ve planlamalar

yapılarak Havza Koruma Eylem Planları

hazırlanmıştır.

Bu eylem planları şu başlıklar altında

detaylandırılmıştır:

1. Kurum ve kuruluşların

koordinasyonunun sağlanması

2. Atık su yönetimi yapılması

3. Katı ve tehlikeli atık yönetimi

4. Yayılı kaynak kirliliği yönetimi ve

kontrolü

5. Ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve

mera ıslahı çalışmaları

6. Su kaynakları yönetimi

7. Havza çevresel bilgi sisteminin

kurulması

Kızılırmak Havzasında yer alan Kayseri,

Nevşehir, Kırşehir, Aksaray ve Niğde kentlerini

ilgilendiren eylem planları Kapadokya Bölgesi

için değerlendirilecektir.

Erciyes Dağı’nın evrensel bir kış sporları

merkezi olması kararı da Erciyes Master

Planı’nda (2006) üzerinde durulan en önemli

hedeftir. Kış spor merkezi Erciyes’te, turizmin

yazın da sürmesi için spor ve kültür içerikli

faaliyetlerin geliştirilmesi projeleri mevcuttur.

Master Plan, uluslararası boyutta rekabet

edebilecek bir merkez yaratmayı

amaçlamaktadır. Erciyes için oluşturulan

strateji ve hedefler, Alplerdeki kayak turizmi

örnek alınarak oluşturulmuştur. Hacılar,

Hisarcık ve Develi Belediyeleri mastır planda

yeni tesislerin açılacağı ilçeler olarak

belirtilmiştir.

Sultansazlığı Milli Park ve Ramsar Alanı

Yönetim Planı (2006)

Sultansazlığı sulak alan ekosistemin

devamlılığının sağlanmasını engelleyen

tehditler ve sorunlar üzerinden belirlenen

temel hedefleri gerçekleştirmek amacıyla

hazırlanmıştır. Yeşilhisar, Develi ve Yahyalı

ilçelerinin kesişiminde bulunan

Sultansazlığı’ndaki bozulan ekolojik dengenin

tüm ilgi gruplarının katılımı ve desteği ile

iyileştirilerek yeniden tesis edilmesi ve akılcı

doğal kaynak kullanımının sağlanması

vizyonuna ulaşabilmek 10 temel hedef

belirlenmiştir:

1. Sultan Sazlığı’ndaki doğal su

döngüsünü sağlamak amacı ile alana

sürekli su girişini sağlamak,

2. Sazlık alanları iyileştirerek sazlık

ekosisteminin devamlılığını sağlamak,

3. Alan üzerindeki otlatma baskısını

azaltmak,

4. Havzada çevreye duyarlı tarımsal

uygulamaların yaygınlaştırılmasını

sağlamak,

5. Alanı besleyen suların kirliliğini

azaltarak sulak alan ekosistemindeki

su kalitesini yükseltmek,

6. Alan ve çevresi üzerinde olumsuz

etkiye sahip olan rüzgar erozyonunu

önlemek,

7. Korunan alan içerisindeki yerleşim

birimlerinde planlı ve kontrollü

gelişimi sağlamak,

8. Ziyaretçi yönetimi ile turizm

faaliyetlerinin planlı gelişimini

sağlamak,

9. Yerinde ve etkin bir alan yönetim

modeli oluşturmak,

10. Tüm ilgi gruplarını biyolojik çeşitlilik,

korunan alan, sulak alan ve kaynak

kullanımı konusunda eğitmek ve

bilinçlendirmek.

Tanımlanan faaliyetlerin uygulanmasında da

temel ilke, planın hazırlama sürecindeki

katılımın planının uygulama sürecinde devam

ettirilmesi için sorumlulukları paylaşmaktır.

Koruma- kullanma dengesinin sağlanması

yaklaşımıyla Sultansazlığı Koruma Alanı dört

bölgeye ayrılmıştır. Bölgelerden Mutlak

Koruma Bölgesi ve Geçiş Bölgesi olarak

tanımlanan alanlardaki temel öncelik

korumadır. Sınırlı – Kontrollü Koruma Bölgesi

ve Tampon Bölge olarak tanımlanan yerleşim

alanlarını, tarım alanlarını ve meraları

kapsayan ve önceliğin kullanım olduğu diğer

koruma bölgeleridir. 2008 Mart ayında

uygulamaya koyulduğu bilinen plan ile

Sultansazlığı’na su akışı sağlanmış, sazlık alanı

genişletilmiştir.

Tuz Gölü Özel Çevre Koruma Bölgesi Su

Kaynakları Yönetim Planı

Doğal Hayatı Koruma Vakfı tarafından

hazırlanmıştır. Yönetim planı:

1. Yeraltı ve Yerüstü Su Kullanımı,

2. Tarım ve Sulama Sistemleri,

3. Havzanın Ekolojik Bütünlüğü,

4. Eğitim ve Havza Yönetimi

başlıkları altında oluşturulmuştur. Projede,

Ankara, Aksaray ve Konya illeri sınırları içinde

yer alan Tuz Gölü Özel Çevre Koruma

Bölgesi’nin sahip olduğu doğal değerleri

korumak amacıyla; Özel Çevre Koruma

Kurumu tarafından yapılan ve yapılacak olan

fiziki plan ve projelere esas olmak üzere,

bölgenin yer üstü ve yer altı su kaynakları

potansiyelinin tespiti ve bu potansiyelin

verimli kullanımına yönelik esasların (Planlama

ve Uygulama) oluşturulması amaçlanmıştır.

Biyolojik çeşitlilik bakımından Türkiye’nin ve

dünyanın sayılı alanlarından biri olan Tuz Gölü

Önemli Bitki Alanı, Önemli Kuş Alanı, 1. Derece

Doğal Sit Alanı ve Özel Çevre Koruma Alanı ve

Ramsar Kriterleri bakımından Uluslararası

Öneme Sahip bir sulak alandır. Gölün kuruması

ve aynı zamanda da kirlenmesi en büyük

sorunlarıdır.

2004 yılından bu yana devam eden Yönetim

Planı süreci kapsamında bölgede

gerçekleştirilen toplantılarda, yöre halkı

sorunlarını ve çözüm önerileri kamu kurumu,

üniversite ve STK temsilcileri ile tartışmışlardır.

Yaklaşık bir yıl devam bu katılımcı süreç

sonucunda Tuz Gölü Yönetim Planı

hazırlanmıştır. Özel Çevre Koruma Kurumu ve

Doğal Hayatı Koruma Vakfı-Türkiye’nin

koordinasyonunda Yönetim Planı

uygulanmaya devam etmektedir.

1.2.8 Gelecek Yatırımları

Kayseri, Sivas ve Yozgat’ı içine alan TR72

Bölgesi’nde iki adet hızlı tren projesi

bulunmaktadır. Bunlar Ankara‐Kayseri (350

km) ve Ankara‐Sivas (466 km) güzergâhındaki

hızlı tren projeleridir.

TR72 Bölgesi’ndeki üç ilden de TCDD

demiryolu ağının ulaştığı her limana ulaşım

imkânı vardır. Bu imkân bölgede ihracat ve

ithalat yapan firmalar tarafından kısmen de

olsa tercih edilmektedir.

Erciyes Master Planı gereğince, Kayseri için

planlanan Erciyes Dağı Kış Spor Merkezleri

projeleri mevcuttur. Erciyes Dağı’nı

uluslararası rekabet edebilecek bir merkez

haline getirmek amacıyla mevcut tesislerde

altyapı güçlendirmeleri, konaklama

olanaklarının arttırılması ve kayak sahalarının

genişletmesi planlanmaktadır.

Aksaray, Niğde, Kırşehir ve Nevşehir illerini

kapsayan Ahiler Kalkınma Ajansı bölge

planında belirtilen Bölgesel ve Kırsal

Kalkınmayı sağlamak amacıyla girişimlerde

bulunmuştur.

Avrupa Birliği’nin ‘Katılım Öncesi Mali Yardım

Aracı’ (IPA) adlı hibe programı çerçevesinde

1- Kurumsal Kapasite Geliştirme

2- Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği

3- Bölgesel Kalkınma

4- İnsan Kaynakları

5- Kırsal Kalkınma

çerçevesinde destekler sunmaktadır.

IPA’nın beşinci bileşeni Kırsal Kalkınma (IPA

Rural Development- IPARD) Avrupa Birliği’nin

Ortak Tarım Politikası, Kırsal Kalkınma

Politikası ve ilgili politikalarının uygulanması ve

yönetimi için uyum hazırlıklarını ve bu

kapsamda politika geliştirilmesini

desteklemektedir. Nevşehir ve Aksaray illeri

‘Kırsal Kalkınma’ programı kapsamına alınmış,

2010-2013 dönemi içinde bu programdan

yararlanacaktır.

Türkiye 2023 Turizm Strateji Planı’nda

Kapadokya Bölgesi ‘Kültür Turizmi Gelişim

Bölgesi’ olarak tanımlanmıştır. Planın turizm

bölgeleri için öngörülen genel stratejisi “Varış

noktası olarak geliştirilecek ve birden fazla ili

kapsayan turizm gelişim bölgelerinde yerel ve

bölgesel kalkınmada turizmin güçlü bir araç

olarak kullanılması” dır.

Kültür turizmi ile öne çıkan bölgenin sahip

olduğu turizm potansiyelini

değerlendirebilmesi ve çeşitlendirilmesi için

bölgenin golf alanları ile cazibesinin

arttırılması alternatif turizm modellerinin

geliştirilmesi ve böylelikle Kapadokya

Bölgesini yeni bir turizm varış noktası haline

getirilmesi amaçlanmaktadır.

1.2.9 Temel Beklentiler

Kapadokya Bölgesinin geleceğe yönelik

beklentileri şu şekilde sıralanabilir:

Kapadokya’nın hazırlanacak bir

‘Bölgesel Yönetim Planı’ kapsamında

korunması,

Koruma konusundaki sorunlara çözüm

oluşturacak, Kapadokya Bölgesi’ni

kapsayan genel bir yasal çerçeve

oluşturulması,

Bölgede korumadan sorumlu tek bir

koruma kurulunun yetkili olması,

Doğa ve kültürün aynı koruma kurulu

yetkisinde korunması,

Koruma kararlarında sivil katılımın

sağlanmasını oluşturacak bir zemin

yaratılması,

Bölgedeki iller arasında yapılacak

kurumlar arası ortaklıklarla bölgesel

kalkınmanın desteklenmesi,

Turizm faaliyetlerinin tüm yıla

yayılması ve turizm katma değerinin

arttırılması amacıyla ‘Kapadokya

Bölgesi Turizm Master Planı’nın

hazırlanması,

‘Kapadokya Kültür Turizm Konseyi’

kurularak turizm stratejilerinin

devamlılığının garanti altına alınması,

Kapadokya’da yaşamın sürmesi

amacıyla yerelde yaşam kalitesi ve

sosyal refahı arttıracak programlar

geliştirilmesi,

Kapadokya’da yaratıcı sektörlerin

gelişmesinin sağlanması

1.3 VADİLERİN DERİNLİĞİ;

KATMAN, YAŞAM,

GİZEM

Kapadokya Bölgesi’nin doğal, kültürel ve

ekonomik katmanları, birbiri içine geçmiş ve

birbirini tamamlayan bir uyum coğrafyasını

tanımlar. Doğal katmanların içinde kimi zaman

inziva içinde varlığını sürdüren insanın

yarattığı kültür ve bereket katmanları,

“yaşam” ve “gizem” kavramlarını bölgenin

farklılık temaları olarak öne çıkarmaktadır. Bu

temalar çerçevesinde ele alındığında, Uyum

Coğrafyası farklılıklarını berekete

dönüştürecek bir stratejik yönü tayin etme

noktasına ulaşacaktır.

1.3.1 Katman

Jeomorfolojik Katmanlar 25 milyon yıl önce başlayan volkanik

faaliyetlerin sonucu oluşan yanardağlar,

bunların püskürttüğü lavlar, lavların

oluşturduğu tüf tabakaları, iklimin yonttuğu

oluşumlar ve suyun açtığı vadiler, bölgenin en

karakteristik değeri olan jeomorfolojik

katmanları ortaya çıkarmıştır. Volkanik

peyzajı, tüfün içinde gizlenmiş ve yanına

yaklaşıncaya kadar fark edilemeyen derin

vadileri, Kapadokya’yı eşsiz bir bölge haline

getirmektedir.

Uygarlık Katmanları Kapadokya, günümüzden 10 bin yıl öncesine

uzanan insan yerleşiminin Orta Anadolu’daki

en eski izlerini de barındıran bir uygarlıklar

katmanıdır. Kapadokya’da yaşayanlar yerin

derinliklerinden başlayarak, yer altı ve yer

üstünde sayısız izler bırakmıştır. Tarihsel

katmanların sunduğu çeşitlilik, gelecek

senaryolarında yer aldığı taktirde; bölgenin

kimliğinin korunması ve kalkınma

dinamiklerine girdi olması ile katma değer

yaratacaktır.

Ekonomik Katmanlar Bölgenin zengin coğrafyası ekonomik

katmanlarda çeşitlilik sağlamıştır. Kızılırmak

Havzası, vadiler ve bozkır coğrafyası tarım

ürünlerinde özgünlük ve çeşitlilik sunmaktadır.

Bölge Türkiye’nin en önemli kültür turizm

merkezlerinden biri olmakla birlikte kış turizmi

ve eko turizm gelişim potansiyeline de

sahiptir. Ticaret birikimi, geleneksel üretim ve

sanayi yatırımları bölgeye çok yönlü dinamik

bir gelişim potansiyeli sunmaktadır.

Yerleşim Katmanları Uyum Coğrafyası tarih öncesi devirlerden

günümüze süreklilik arz eden bir yerleşim

dokusu ortaya koymaktadır. Kaya oyma

mekanlardan günümüz kentlerine uzanan bu

yerleşim lekeleri bölgenin yerleşim kültürünü

oluşturur.

Vadiler Katmanı Eşsiz manzara değerine sahip Göreme ve

Melendiz vadileri, bölgeyi bir gerdan gibi saran

Kızılırmak vadileri, Toros dağlarının en yüksek

zirvelerinden uzanan vadiler, Kapadokya’yı bir

vadiler coğrafyası olarak öne çıkarmaktadır.

Su Katmanı Yerüstü ve yer altı su kaynakları, termal

kaynaklar, göller, dağ gölleri, sulak alanlar

Uyum Coğrafyası’na morfolojik şeklini veren

ve yaşam veren ve su kaynaklarıdır.

1.3.2 Yaşam

İnsan

Uyum coğrafyasında yaşamın en önemli

halkası, çevresiyle uyum içinde yaşama

becerilerine sahip bölge halkıdır. Coğrafya ile

uyum içinde yaşama sanatı olan kaya kültürü,

üretim ve dayanışma geleneğinin Anadolu’daki

özgün örgütlenmesi olan ahilik geleneği, bu

bölgenin dünyaya sunduğu özgün değerlerdir

değerleridir.

Saygı

Kapadokya’da insan ve doğa etkileşiminin en

önemli bileşeni saygıdır. Doğa ve insan

etkileşiminin en özgün izlerinin bulunduğu

Kapadokya, aynı zamanda çok kültürlü bir

yapının binyıllarca devam ettiği, kültürel

paylaşımın ve ticaret geleneğinin yakın

doğudaki en önemli merkezidir.

Sanat

Uyum Coğrafyası’nda yaşayanların

yaratıcılığının ortaya çıkardığı kaya sanatı, taş

işlemeciliği, el sanatları, kaya mimarisi ve

geleneksel yapı kültürü, göz kamaştıran

güzellikte sanat eserleri doğurmuştur.

İnanç

Doğanın güçleri ve görkemli siluetleriyle karşı

karşıya kalan insan, tarihöncesi çağlar boyunca

bölgede özel kült merkezleri kurmuştur. Erken

Hıristiyanlık döneminde ise, kaya içi manastır

ve kiliseler keşişlerin ve azizlerin tapınma

mekânları olmuştur. Ardından Orta Çağ

Anadolu aydınlanmasının ahileri ve velileri

yine bu coğrafyada dünyaya gelmiştir.

1.3.3 Gizem

Uyum coğrafyası ruhani karaktere sahip sırlarla dolu, gizemli bir mekandır. Mekanın Ruhu Kapadokya coğrafyasına ruhunu veren en

önemli bileşen karşıtlıklar ve sürprizlerdir.

Geniş düzlükleri yaran derin vadiler ve yüksek

dağlar, kıvrımlı araziler, manzara değerleri,

panorama noktaları, tüflerin içindeki ve yerin

derinliklerine oyulmuş yaşam alanları, hem

doğa hem insan tarafından incelikle işlenmiş

bir coğrafyayı tanımlar.

Sır Uyum Coğrafyası’nın peyzajı tarihsel

derinlikleri ve bilinmeyenleri barındırır. Tarih

öncesi yerleşimler, inziva ve inanç merkezleri,

yer altında keşfedilmeyi bekleyen değerler

bölgeyi çekici kılmaktadır.

Zamansızlık Masal diyarını andıran peribacaları, benzersiz

bir görüntü sunan Erciyes Dağı,

Çatalhöyük’teki Neolitik insanın hayal gücünü

süslemiş Hasan Dağı, Aladağlar, Sultan Sazlığı,

Tuz Gölü, Uyum Coğrafyası, eşsiz doğası ile

zamansızlık hissi uyandıran bileşenlere

sahiptir.

2 BEK ANALİZİ Kentsel Strateji tarafından geliştirilen BEK

Analizi, bölgelerin gelecek planlarına altlık

oluşturacak, dinamiklerini canlandıracak ve

toplumsal yarar ilkesiyle hayata geçmelerini

sağlayacak stratejileri tespit etmek amacıyla

uygulanır. Analiz, bölgelerin sahip olduğu

zenginlik ve birikimi tespit ederken, aynı

zamanda bu değerlerin yerel bir kalkınma

modeline dönüşmesini engelleyen ve

destekleyen etkenleri inceleme fırsatı sunan

bir yöntemle kurgulanmıştır.

BEK Analizi, genel toplantı düzeninde 6B

[Birikim, Bereket, Beceri, Bakış, Büyüme,

Beklenti] ve Tematik Gruplar düzeninde 6E

[Ekoloji, Ekonomi, Eşitlik, Etkinleştirme,

Edinim, Entegrasyon] ve 6K [Koruma, Kapasite,

Kalkınma, Kimlik, Katılım, Kurgu] başlıklarında

gerçekleştirilen katılımcı bir yöntemle

uygulanmıştır.

2.1 B ANALİZİ

B Analizinde bölgenin değerleri; bereket,

birikim ve beceri kavramları altında ortaya

çıkarılmaktadır. Bakış, Büyüme ve Beklenti

kavramları altında yapılan tartışmalar; kamu,

yerel, sivil ve özel kesimlerin karşılıklı

beklentilerini, geleceğe yönelik belirsizlikleri

ve büyüme olanaklarının hangi stratejilerle

sağlanabileceğini ortaya koymayı

amaçlamaktadır.

2.1.1 BİRİKİM

Birikim başlığı altında Kapadokya Bölgesinin

geçmişten günümüze aktardığı değerler,

coğrafi değerler ve bunların oluşturduğu

yaşam kültürü ekseninde tartışılmıştır.

Yaşam Kültürü

Kapadokya Bölgesi jeolojik yapısıyla ve bu

yapının içinde şekillenmiş zengin yaşama

kültürü ve çeşitliliğiyle evrensel nitelikte bir

özgünlüğe sahiptir. İnsanın doğa ile uyumlu

etkileşiminin ortaya çıkardığı birikim bölgenin

değerlerini oluşturmaktadır. Doğanın mimarisi

olan peribacaları, insanın oluşturduğu kaya

oyma evler ve evlerin korunmasında büyük

payı olan güvercinler bir yaşam döngüsünü

tanımlamaktadır.

Günümüzde aynı yapının içerisinde hem kilise

hem de caminin görüldüğü ender

coğrafyalardan biridir. Bölgenin doğal

mimarisi, tarım kültürünün sürmesini de

sağlamaktadır. Soğuk depo işlevini yerine

getiren mağaralar narenciye ürünlerinin

olgunlaştığı önemli mekânlardır.

Kapadokya’nın zengin yemek kültürü, çeşitlilik

barındıran coğrafyasının bir parçasıdır.

Geleneksel yaşam kültürü öğelerine

baktığımızda, geleneksel esnaf teşkilatlarının

oluşturduğu bir sosyo-ekonomik düzeni

tanımlayan ‘ahilik’ kültürü bölgenin öne çıkan

değerlerinden biridir. Kırşehir’deki ahilik

araştırma merkezi bu kültürün korunup

tanıtılmasını sağlayan önemli bir odaktır.

2.1.2 BEREKET

Bereket başlığı altında, Kapadokya’nın doğal,

kültürel ve ekonomik bereketi konuşulmuş;

bölgenin doğal yapısı, kültürel mirası, tarım

ürünleri ve turizm potansiyeli ile bir çeşitlilik

coğrafyası olduğu vurgulanmıştır.

Doğal Bereket

Vadiler, bozkırlar, dağlar ve akarsular

Kapadokya coğrafyasının temel öğeleridir.

Kapadokya vadileri hem eşsiz manzara

değerine sahip olması hem de ekolojik çeşitlilik

sunması sebebiyle bölgenin en önemli doğal

değerlerindendir. Kızılırmak Nehri, Melendiz

Çayı gibi su kaynakları; Erciyes, Hasan,

Melendiz gibi dağların püskürttüğü lavlarla

oluşan doğal mimari; bozkırlar ve platolar

bölgede yaşamın kaynağı olmuştur.

Miras

Kapadokya bölgesi yer altı şehirleri, kaya

evleri, kiliseleri, güvercinlikleri, antik kentleri,

tarihi yolları ile insan elinin en özgün izlerini

sunan bir coğrafyadır. Sadece Ürgüp Üzengi

Vadisinde 1400’e yakın güvercin evi vardır.

Bölgede toprağın altında kalmış çok sayıda

eserin olduğu tahmin edilmektedir.

Arkeolojik çalışmaların desteklenmesi ve

yaygınlaştırılması bu değerlerin bölge

yaşamıyla ve ekonomisiyle bütünleştirilmesini

sağlayacaktır.

Turizm

Kapadokya bölgesi Türkiye’nin en önemli

turizm merkezleri arasındadır. Ürgüp, Göreme,

Avanos, Ihlara, Erciyes bölgenin başlıca turizm

alanlarıdır. Kültür turizminin yoğun olarak

yapıldığı bölgede turizm rotalarına girecek

nitelikte daha bir çok yerleşim mevcuttur.

Turizmin tarım ve ticaret sektörleriyle entegre

edilmesi, turizmi çeşitlendirirken kapsamını da

genişletecektir.

Turizm, bulunduğu coğrafyanın yaşama

kültüründen beslenerek yaşayan halkı da içine

katmalıdır. Aksi takdirde müze kentlere

dönüşen turizm merkezleri oluşması

kaçınılmazdır.

UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan bir

çok kültürel miras alanın olduğu bölgede

turizm genellikle ‘paket tur’ diye tabir edilen;

her şeyin tek bir fiyat içerisinde olduğu, kalış

süresinin ve gezi rotasının sınırlı bir alanı

kapsadığı turizm faaliyetleri yaygındır.

Tarım Arazileri ve Tarım Ürünleri

Üzüm, kabak çekirdeği, patates, kiraz, kayısı,

elma, armut, kavun, karpuz, muşmula bölgede

yetişen başlıca tarım ürünlerdir. Özellikle

şarap üretimine yönelik bağcılık bölgede

geleneksel olarak yaygın bir şekilde

yapılmaktadır.

Bölgede yeni tarım stratejilerine ihtiyaç

duyulmaktadır. Yerli tohum çeşitliliğinin

sürekliliğinin sağlanması ve ürünlerin kalite

standartlarının arttırılması önemlidir.

Vadilerdeki verimli tarım alanları küçük ölçekli

olduğundan geleneksel tarım yapılmaya uygun

yerlerdir.

2.1.3 BECERİ

Kapadokya’da beceri denince akla ilk gelen

şey, kaya ve tüflerden oluşan çevre ve bu

çevrenin oyulması ile meydana gelen mimari

gelmektedir. Taş oyma geleneği ve tarih

boyunca kuşaktan kuşağa aktarılan bu mirasın

oluşturduğu diğer beceriler bu başlık altında

tartışılmıştır.

Kaya Oymacılığı ve Konut Mimarisi

Kapadokya bölgesinin en ilginç kültürel

zenginliklerinden biri de yeraltı yerleşimleridir.

Yeraltı yerleşimleri farklı zamanlarda farklı

kavimler tarafından kullanılmıştır. Yeraltı

yerleşmeleri geçmişte sık sık saldırılara maruz

kalmış bölge halkının geçici sığınma

mekânlarını oluşturmak için yapılmışlardır.

İnsan becerisinin en büyük mirası olan kaya

oymacılığı günümüzde hala devam etmektedir.

Nevşehir’deki Kaymaklı, Derinkuyu, Özkonak,

Mazı, Gökçetoprak, Aksaray’da Güzelyurt ve

Pınarbaşı yeraltı yerleşimi ve Kayseri’de

Ağırnas ve Yeşilhisar’daki Doğanlı yeraltı

kentleri en önemlileridir.

Kaya oymacılığının günümüzde nadir olarak

yapıldığı ve taş ustalarının da azaldığı

bilinmektedir.

Oniks Taşı İşlemeciliği

Kapadokya’da insanın taş ile kurduğu ilişki

canlı ve üretkendir. Oniks mermerinin çıktığı

bölgede oniks işlemeciliği yüzyıllardır

sürdürülen bir kültür ve sanattır. Ürgüp,

Avanos ve Hacıbektaş ilçelerinde işlenen oniks

taşı dekoratif ve kullanıma yönelik objelerin

yapımında kullanılmaktadır. Turizmde

hediyelik eşya ticaretine de girmiştir. Oniks

mermer ocaklarının bazı yerleşimlerde sit alanı

sınırları içinde kalmaları nedeniyle

kapandıkları bilinmektedir. Oniks işlemeciliği

yapan atölyeler ve ustalar günümüzde oldukça

az sayıdadır.

El Sanatları

Bölgede seramik, cam tasarımı, çömlekçilik,

halı ve kilim dokumacılığı ve el yapımı

bebekler en önemli el sanatlarıdır. Kaya

oyularak yapılan tandır ocakları bölgenin

bilinen ve öne çıkan başka bir değeridir.

Depolama

Narenciye ve patates deposu olarak kullanılan

mağaraların turizme kazandırılması gereken

kültür eserleri olduğu yönünde bir görüş

bulunmaktadır. “Elektriksiz buzdolabı” olarak

tanımlanan bu depolar turist gruplarının

oldukça dikkatini çekmektedir. Ortahisar’da

530 depoda 7 milyon sandık olmak üzere;

Kavak, Gülşehir gibi çevre depolarla birlikte

toplam 10 milyon sandık sayısına

ulaşılmaktadır. Bu depolar ziyaret amaçlı

açılarak turizm rotalarına dahil edilmesi

gereken yerlerdendir.

2.1.4 BAKIŞ

Bölgeye Bakış, Kapadokya için bölgesel bir

kalkınma stratejisinin oluşturulması

gerekliliğinden yola çıkarak, turizm ve koruma

konuları bağlamında tartışılmıştır.

Kapadokya bölgesi geniş anlamda, Kızılırmak

havzasından, Toroslar’a, Konya Ovası’ndan

Fırat ve Dicle’ye kadar uzanan geniş bir

coğrafyayı tarif eder. İdari olarak Aksaray,

Kayseri, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerini

kapsar. Bölgedeki tüm illerde ‘Kapadokya

Coğrafyası’nın izleri görülmektedir. Ancak

Nevşehir ili bölgenin merkezi konumundadır

ve turizmden en büyük payı almaktadır. Özgün

değerlere sahip bölge illerinin bir arada yer

aldığı bölgesel bir bakış, gelecek kurgusunun

en önemli ilkesidir.

Evrensel bir değer olan Kapadokya’da bölgesel

bakış bilinci tüm kurumlar tarafından

benimsenmelidir; kurumlar vizyonlarını

belirlerken yetki alanları sınırlarını aşıp

bölgesel bir yaklaşım içinde hareket etmelidir.

Doğal, tarihi ve kentsel sit alanlarının

bulunduğu bölgede koruma önemli bir

gündem maddesidir. Bölge ölçekli bir koruma

çerçevesinin oluşturulması ve projelerin bu

kapsamda değerlendirilmesinin gerekliliği

vurgulanmıştır.

2.1.5 BÜYÜME

Büyüme başlığı altında bölgenin mevcut

dinamikleri ve gelecek planları tartışılmıştır.

Stratejik göstergeler, farklılaşan sektörler,

ekonomik süreklilik ve kamu yatırımları

çerçevesinde büyüme stratejileri ele alınmıştır.

Lokomotif sektörü turizm olan bölgenin

gelecek kurgusunun “bölgesel bakış”a bağlı

olduğu tartışılan her kavram altında

belirtilmiştir. Turizm sektörü, tüm bölgeyi

kapsayan bir ‘Turizm Master Planı’

çerçevesinde ele alınıp geliştirilmelidir. Bu

çerçevede, her ilin dinamik ve farklılık yaratan

değerleri öne çıkarılırken, bölgesel bir kurguya

bağlanmalıdır.

Bölgedeki kentler incelendiğinde Kayseri’nin

diğer illerden ekonomik anlamda daha ileri

olduğu görülmektedir. Sanayi ve ticarette

bölgenin en gelişmiş kenti Kayseri için Erciyes,

turizmin merkezidir. Özellikle kış turizminde

Kayseri bölgenin en hareketli dönemini geçirir.

Erciyes’teki kış turizmini geliştirecek büyük

projeler devam etmektedir. Ağırlıklı turizm

faaliyetinin yaz sezonunda yoğun olduğu

Nevşehir ve çevresinin, Kayseri’deki kış turizmi

ile birlikte planlanarak, turizm sezonunun tüm

yıla yayılması, konaklama sürelerinin

uzatılması hedeflenmektedir. Aksaray, Niğde

ve Kırşehir’deki termal ve doğa turizminin

kültür turizmiyle birlikte ele alınarak turizmin

katma değeri arttırılmalıdır. Kayseri ve

Nevşehir’de bulunan hava limanlarının yanı

sıra, Antalya-Kayseri hızlı tren projeleri gibi

kamu yatırımları bölgenin ulaşılabilirliğini

arttıracaktır.

2.1.6 BEKLENTİ

Beklenti alt başlığında çalıştay katılımcıları,

bölgenin geleceğine dair beklentilerini ve

bölge sorunlarının çözümlerine yönelik

fikirlerini sunmuşlardır. Katılımcıların temel

beklentisi, bölgenin tüm dinamiklerinin

bütünsel bir şekilde ele alındığı, özellikle

yönetim, koruma, tarım ve turizm konularında

rasyonel çözümler sunan bir yol haritasının

hazırlanmasıdır..

Yeni Bir Yönetim Planı

Coğrafi ve kültürel yapısıyla günümüz

dinamikleri göz önünde bulundurularak, beş ili

kapsayan bu bölge için bir yönetim planı

hazırlanmalıdır. Farklı statülere sahip alanların

farklı farklı kurumlar tarafından yönetilmesi,

kararların alınmasında çelişkiler

yaratmaktadır. Planlama yaklaşımlarındaki

farklılıklar da bu sorunu desteklemektedir.

Yaklaşım farklılıkları ve yetki alanlarının

karmaşası ikilikler yaratmakta, esnek bir

planlama anlayışı ihtiyacını doğurmaktadır.

Evrensel nitelikli kültürel peyzaj özelliği taşıyan

Kapadokya için özel koruma politikaları içeren

‘Özel Kapadokya Kanunu’ oluşturulması

tartışılmıştır.

Yerelin Sözü

Koruma çalışmalarında yerel katılımın zayıf

kaldığı genel olarak vurgulanmıştır.

Beklentilerin arasında; koruma kurullarına sivil

katılımın sağlanması, yerel katılımın

arttırılması, yerelin beklentilerine cevap

verecek çözümlerin bulunması, bölgede

koruma yetkisini yürüten özerk bir yapının

oluşturulması gibi beklentiler yer almaktadır.

Yeni Koruma Stratejileri

Koruma bağlamında geliştirilecek yeni

stratejilerin; mülkiyet sorunları,

peribacalarının kullanımının sürekliliği, kaya

evlerin özel bir statü içine alınması gibi

konuları ele alması beklenmektedir. Sit

alanlarının sınırlarının yeniden irdelenmesi,

koruma uygulama süreçlerinin sadece kentsel

sitlerde değil, arkeolojik ve doğal sit

alanlarında da aynı hassasiyetle ele alınması,

yeni yapılaşma alanları için tasarım gücü de

kullanılarak genel ilkelerin belirlenmesi

beklentiler arasındadır. KUDEB birimleri

arttırılarak, kaynak sorununa çözüm

getirilmesi önerilmektedir.

Doğa ve kültür envanterinin bölge ölçeğinde

tamamlanması acil bir konudur. Korumayla

ilgili bilinç arttırıcı programlar uygulanmalıdır.

Kaybolmuş kentlerin ayağa kaldırılarak, yerele

ve turizme kazandırılması beklenmektedir.

Kızılırmak nehri üzerindeki barajların çevresel

etkileri yeniden irdelenmeli ve özellikle

peribacaları ve tarımsal faaliyetler üzerindeki

etkileri değerlendirilmelidir. Doğal ve kültürel

değerlerin aynı koruma kurulu tarafından ele

alınması, korumada bütüncül yaklaşımın

hayata geçirilmesi açısından önemlidir.

‘Kapadokya Kültür Turizm Konseyi’nin

kurulması ve yeni oluşturulacak bölgesel

stratejilerin uygulamaya dönüşmesi, sürekliliği

sağlayacaktır.

Yaşamın sürekliliği

Yaşayan yerli nüfusun göçmesinin

engellenmesi, bununla ilgili peri bacalarının

planlarda konut alanı olarak gösterilmesi

gerekliliği vurgulanmıştır. Yerel halkın yaşam

standartlarının yükselmesi, yerelin turistlerin

beklentilerinin önemsenmesi kadar değer arz

etmesi nüfusun başka yerlere hareket

etmesini engelleyecektir. Turizm stratejilerinin

insanların tanıştığı ve kültürel etkileşim içine

girdiği bir yapılanma ile oluşturulması canlılığı

arttıracak en önemli etkenlerden biridir.

Turizm için yapılan her türlü yatırımda yerel

nüfusun varlığı da dikkate alınmalıdır. Yaşamın

sürekliliğini sağlayan en değerli bileşenin

bölgenin geçmişini paylaşan yerel halk olduğu

unutulmamalıdır.

Yeni Kalkınma Stratejileri

Turizm stratejileri, turizmin artış beklentisine

göre kurgulanmalı ve alt yapı

güçlendirilmelidir. Var olan ulaşım

olanaklarının daha etkin kullanımına yönelik

stratejiler oluşturulması, her yerleşimin

farklılık yaratan değeriyle öne çıkarılmasını

sağlayacak bir bölge tanıtımı yapılması, termal

ve dağ turizmi gibi alternatiflerle

Kapadokya’nın kültür turizminin birlikte

düşünülmesi ve paket turizm anlayışının

değiştirilmesi yeni stratejileri yönlendirmelidir.

Bu anlamda yeni kaynak yaratılması için

bölgeye yeni sektörlerin çekilmesi alternatifi

değerlendirilebilir.

Bölgede hassas durumda olup, yıkılma

tehlikesi taşıyan peribacalarına yönelik risk

yönetimi stratejileri oluşturulmalıdır. Turizmde

profesyonelleşme ve tanıtım- iletişimin

güçlendirilmesi güçlü bir turizm sektörünün

temel ilkeleri olarak ele alınmalıdır.

2.2 E ANALİZİ

BEK analizi kapsamında yapılan E analizi

Ekoloji, Ekonomi, Eşitlik ve bu hedefin

gerçekleşmesinin anahtarı olan Etkinleştirme,

Edinim, Entegrasyon kavramları çerçevesinde

tartışılmıştır. Bu tartışmada ortaya çıkan ortak

mesaj ekolojik değerlerin korunduğu, turizmin

ortak ilkelerle tüm bölgenin eşit derecede

yararlandığı, yüksek standartların

benimsendiği bir stratejik plan çerçevesinin

oluşturulmasıdır.

2.2.1 EKOLOJİ

Ekoloji başlığı altında bölgenin ekolojik

değerleri ve bunların korunmasında yaşanan

sorunlar çözüm yollarıyla birlikte tartışılmıştır.

Bölgenin ve kentin ekolojik değerleri ve bu

değerler çevresinde oluşmuş kültürel peyzaj

bölgenin her kentinde çeşitlilik

göstermektedir.Bölge’nin en önemli ekolojik

değeri vadiler aynı zamanda kültür vadileri

olarak tanımlanmaktadır. Kültürel vadiler,

barındırdıkları konut yapısının mimari

üslubuyla, yetiştirilen tarım ürünleriyle,

yaşamını sürdüren diğer canlılarla farklı kültür

coğrafyaları yansıtır. niÖenrÖ Ihlara Vadisi

hayvanlar için doğal bir yaşam alanı olmanın

yanı sıra kültür ve inanç yolu olarak da

betimlenmektedir. Uçhisar-Akköy ile Kayseri-

Ağırnas yerleşimlerinin kendine özgü mimari

yapıları vardır. Yeraltı şehirleri de kültür

coğrafyalarının başka bir örneğidir. Bölgedeki

vadilerde gözlenen mikro klima özelliği tarım

ürünlerindeki çeşitliliği arttırıcı bir avantajdır.

Ekolojik değerler şöyle sıralanmaktadır:

Peribacaları,

Vadiler: En önemlileri Ihlara, Gomeda, Beydere, Giboz, Güvercinlik, Çat, Üzengi ve Kızılçukur

Göller: Tuz Gölü, Acıgöl, Seyfe Gölü

Dağlar: Hasan Dağı, Erciyes Dağı, Melendiz Dağı, Aladağlar

Flora-fauna çeşitliliği

Tarım alanları ve ürünleri: Bağcılık, patates, buğday

Sulak alanlar: Kızılırmak Nehri, Melendiz Çayı, Ortahisar Çayı, Damsa Barajı, Nargöl, Kayıgölü, ve Sultan Sazlığı

Termal sular ve termal tarım alanları: Kırşehir, Ilısu- Selimiye arası

Yaban hayvanlar: Geyik, ceylan, tilki, keklik (Ihlara Vadisi), Yılkı Atları (Erciyes ve Hasan Dağı), flamingolar (Tuz Gölü)

Buzul: Erciyes/Hisarcık dünyada ender görülen gerçek buzul örneklerinden biri

Sorunlar

Ekolojik dengeyi bozan uygulamalar, tarım ve

sanayi amaçlı yapılan yatırımlardan

kaynaklanmaktadır. Türkiye ortalamasının

altında yağış alan Kapadokya Bölgesinde, su

çok önemli bir kaynaktır. Yeraltı sularındaki

eksilme çeşitli nedenlere bağlıdır. Yeraltı

sularının kaçak çekilmesinin yanı sıra, tarımsal

sulama yöntemlerindeki altyapı eksiklikleri, su

kaynaklarının verimli kullanılmasını engelleyen

başka bir etkendir. Tarım alanlarının verimli

olduğu bölgede, organik tarım uygulamalarının

yaygın olmadığı görülmektedir. Zirai

ilaçlamadaki hatalı uygulamalarda doğal

hayata zarar vermektedir. HES projelerinin

iklimde yarattığı değişiklikler hem tarımsal

üretimi hem de su kaynaklarını olumsuz

etkilemektedir. Yeraltı su çekiminin kontrol

altına alınması için ağaç fizibilitesinin yapılması

da gereklidir. Örneğin su tüketimi yüksek bir

ağaç olan söğüt, Melendiz Çayı için

sakıncalıdır.

Sulak alanlar ve doğal sit alanlarından uzak

olması gereken sanayi alanlarınıÖ doğru

konumlanmaması ekolojik denge açısından

olumsuzluk teşkil etmektedir. Sanayinin yer

seçimi belirlenirken gerekli fizibilite

çalışmalarının yapılmaması, sorunları arttıran

faktörlerdendir.

Ekolojik Dengenin Korunması

Tarımda uygulanacak yenilikçi yaklaşımlar ve

toprak yapısına uygun üretim gerekliliği ortaya

çıkmaktadır. Mustafapaşa’da Devlet Su İşleri

ile yapılan bir çalışma ile Damsa Barajı

havzasındaki sulama işlemlerinin, kapalı devre

damlama-sulama sistemli kanallarla yapılması

sağlanmıştır. Bu gibi çalışmalar tarımda ve su

kullanımında verimi arttırmakta ve havzanın

genişletilmesini sağlamaktadır. Ayrıca havzada

başlanan organik tarım turizmi ve eski su

değirmenlerinin yeniden çalıştırılması, agro-

turizm alanını canlandıran uygulamalardır.

Birçok belediye su arıtma ve katı atık

dönüştürme tesisleri kurmaktadır. Sultan

sazlığına suyu geri getirme projesi ekolojik

dengeyi koruma projelerinden biridir. Ancak

bölgeyi kapsayacak bir atık su yönetimi

gerekliliği öne çıkmaktadır.

2.2.2 EKONOMİ

Ekonomi başlığı altında, ekonomik sektörlerin

arasında nasıl bir etkileşim olabileceği,

istihdam ve yeni girişimciliğin arttırılması için

neler yapılabileceği konuları ele alınmıştır.

Tarım ekonomisi

Kapadokya Bölgesi’nde turizmden sonra öne

çıkan ikinci sektör tarımdır. Sulu ve susuz

tarımın yapıldığı bölgede özellikle üzüm,

patates, kabak çekirdeği, ceviz, buğday, kiraz,

elma, gilaburu, yonca üretimi ve arıcılık yoğun

olarak yapılmaktadır. Bölgeye karakterini

veren kaya oymaları patates, portakal ve

limon depoları olarak kullanılmaktadır. Çat

Vadisi ve Kavak’ta Avrupa’nın en büyük

patates depoları mevcuttur.

Küçük vadilerin de bulunduğu bölgedeki tarım

arazileri makinesiz tarım için uygun

görülmektedir. Geleneksel tarım üretimi,

endemik bitkiler açısından da zengin olan

vadilerde uygulanmalıdır. Toprağın ve kültürün

korunması açısından da değerlendirilmesi

gereken bir seçenektir. Turizm ile entegre

edilecek bu yöntem ile tarımda katma değer

yaratılabilecektir. Kayseri’de kent merkezinde

hobi bahçeleri denilen mekânlardaki tarımsal

uygulamalar, bu konuda yüksek bir talep

olduğunu göstermektedir.

Mera hayvancılığı yerini Mandıra hayvancılığına

bırakmaktadır. Doğal ekosistemin önemli bir

parçası olan güvercin de yanlış avcılık ve tarım

ilaçları nedeniyle tehdit altındadır. Kaya oyma

yapılarının korunmasında güvercin gübresinin

önemi yüksektir. Gomeda Vadisi’nde bine yakın

güvercinlik mevcuttur. Ancak güvercinliklerin

taşınmaz kültür varlığı olarak değerlendirilmesi,

korunmasını zorlaştırmaktadır. Güvercinlikler

doğal sit alanına dahil edilmesi gereken

ekosistemin bir parçası olarak

değerlendirilmelidir.

İstihdam ve yeni girişimcilik

Kentlerden eğitim amacıyla ayrılan genç

nüfusun geri dönmesini sağlayacak bir iş

ortamı yoktur. Mesleki eğitim konusunda

çalışmalara ihtiyaç vardır. Turizmin en önemli

destekleyicilerinden biri tanıtım ve iletişimdir.

Bu sektörlerde altyapının güçlendirilmesi

gerekmektedir. Hediyelik eşya dükkânlarının

yaratıcı ilkelerle düzenlenerek gelişmesinin

sağlanması faydalı olacaktır.

Seçilecek olan pilot bölgelerde ev

ekonomisinin geliştirilmesiyle kadın

nüfusunun üretime katılması sağlanabilir.

Restore edilerek turizm işletmeciliğine açılan

tarihi mekânlar sayesinde esnaf, ev kadınları

ve diğer üreticiler bu sektöre girebilmektedir.

Bu anlamda yerel yönetimlerin yatırımları

desteklemesi tüm halkı ekonomik olarak

destekleyecektir.

Düğünlerdeki bereketi simgeleyen ‘nahıl’, sele

sepet, çanak, halıcılık, çömlekçilik, yöresel

bebekler, merkep semerciliği gibi bölgenin

önemli kimlik değerleri ve yaşama kültürü

değerleri, turizme dahil edilmelidir. Yaşama

kültürünün turizmde sunulması, kültürel

mirasa sahip çıkarken istihdam yaratmak için

bir fırsattır. Buna karşın dışarıdan satın alınan

ve bölgenin kimliği ile uyuşmayan kalitesiz

ürünlerin satılması bölgedeki kesimler

tarafından benimsenmemektedir.

İstihdam ve turizm faaliyetlerini arttırmada,

ticari aksların yeniden düzenlenmesi gerekliliği

ön plana çıkmaktadır. Turizm akslarının

gündüz olduğu gibi gece de yaşaması ve

bundan bağımsız bir eğlence koridoru ticari

canlılığı arttıracaktır. ‘Her şey dahil turizm’

denilen paket turizmi anlayışı turizm

kapsamını daraltmaktadır.

2.2.3 EŞİTLİK

Bu başlık altında, kaynaklara erişimin

bölgelere göre gösterdiği farklılıklar ve

fırsatların tüm bölgeye eşit şekilde sunulması

için izlenmesi gereken politikalar tartışılmıştır.

Akıllı Turizm

Bölgedeki kentler, turizmden aldıkları pay ve

kapasite açısından farklı ölçeklere sahiptir.

Turizm ekonomisinin %80’ine sahip olan

Nevşehir’e, Türkiye’ye yılda ortalama gelen

otuz iki milyon turistten sadece iki milyonu

gelmektedir. Turizmin çoğunlukla kısa süreyi

kapsayan paket turlar şeklinde gerçekleşmesi

bundan faydalanacak kesimleri daraltmakta ve

bölgenin tanıtımına fırsat vermemektedir. Her

şeyin rehberlerin güdümünde olduğu

düşünülen turizm faaliyetlerinde eşitliğin

sağlanması için yeni bir turizm ekonomisi

modelinin oluşturulması kaçınılmazdır.

Bölgedeki illerin kapasite ve potansiyellerine

göre rol aldıkları paylaşımcı ve işbirliği temelli

bir model ile turist sayısı ve konaklama

süresinin bölge genelinde arttırılması

istenmektedir. ‘Kapadokya Bölgesi Üst Ölçekli

Plan’ çerçevesinde, otel yatırımlarından,

hediyelik eşya satış ve tanıtımına kadar

turizmin bütün alanlarını düzenleyecek bir

mekanizmaya ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır.

Kültür turizminin yanı sıra, termal turizm, kış

turizmi gibi bölgesel çeşitlilik ile turizmin

niteliği ve kapsamı genişletilecektir.

Bölge Kentleri Arasındaki Eşitlik

Bölgeye göre bir turizm konsepti

oluşturulacaksa bunun bilimsel verilerle

desteklenmesi, kapasite talep ihtiyaç

analizlerinin yapılarak turizm rotasının

belirlenmesi gerekmektedir. Ayrıca yapılacak

ulaşım yatırımları birbirine yakın konumda

olan yerlerin ulaşılabilirliğini arttıracaktır. Kır

kent arasındaki eşitliği ve gelirden pay almanın

dengesini sağlamak için turizm yönetim

planına ihtiyaç vardır. Bölge kentlerinin sahip

olduğu ulaşım imkânlarına karşın turizmden

aynı payı alamaması, temel sorunlardan

biridir.

Bireysel ölçekli turizm girişimcileri bölgenin

genelini kapsayan görece uzun süreli turlar

düzenlemekte ancak bu faaliyetlerin katma

değer getirisi çok düşük kalmaktadır.

Bölge kentleri arasındaki eşitsizliğin diğer bir

sebebi de kurumlar arasındaki bilgi ve iletişim

eksikliğidir. Köy, ilçe ve illerin hazırladıkları

tanıtım çalışmaları yetersiz olmakla birlikte

diğer yönetimler tarafından bilinmemektedir.

İletişim araçları kullanılarak tüketicilere

doğrudan ulaşılması, bilginin elektronik

haritalarla, farklı dillerde hazırlanacak

yayınlarla, sosyal medya aracılığıyla tüm

bölgeyi bir araya getirecek şekilde organize

edilmesi sağlanmalıdır. Bölgesel bir “kültür

turizmi konseyi”, haber ve bilgi alışıverişini

sağlayabilecektir.

Sorunlar

Turizm amaçlı düşük kaliteli hizmet ve ürün

satışı turizm niteliğini düşürmektedir. Bu

durum, ucuz turist profilini ortaya çıkarmıştır.

Tur rotalarının dar kapsamlı olması, buna

karşın kalış süresini arttıracak yeterli altyapının

bütünde sağlanmamış olması tüm bölgenin

turizmden yararlanmasını engellemektedir.

Turizm odaklı bir gelişme ve yenileme,

bölgedeki ‘yaşamı’ tehlikeye atmaktadır. Yerel

halkın birçok ekonomik nedenle doğduğu yeri

terk etmesi, tarihi alanların “müze kentlere”

dönüşmesine yol açmaktadır. Bunun yerine

yerel halkın dahil olduğu bir turizm

konseptinin geliştirilmesi gereklidir.

Vizyonsuzluk ve plansızlık nedeniyle turizmin

getiri payı arttırılamamaktadır. Kültür turizmi

yeterince önemsenmemektedir.

Farklı statülere sahip bir çok özel koruma

alanının mevcut olduğu bölgede her bir alanın

yetkisi başka bir kuruma aittir. (Kentsel sit,

arkeolojik sit, doğal sit gibi.) Bu yetki

karmaşasının yarattığı çok başlılık o alanlarla

ilgili karar alınmasını zorlaştırmaktadır. Birden

fazla kurumu ilgilendiren alanlarda projelerin

kabul edilmesi için kurumlar arası işbirliğine

ihtiyaç vardır.

Kapadokya haritasının eksikliği önemli bir

sorundur. Bölgenin her birimdeki

yerleşmesinde aynı haritanın olması gereklidir.

2.2.4 EDİNİM

Bu başlık altında kaynakların elde edilmesi için

izlenebilecek politikalar tartışılmıştır. Sorunları

çözmeye yönelik alternatif projeler

önerilmiştir.

Turizmin katma değerini arttırmak ve bunun

için gerekli çalışmalara başlamak için turizm

ulaşım analizi, turizm kümelenme çalışması

gibi, ihtiyaca yönelik proje üretilmesini

sağlayacak sayısal çalışmalara ihtiyaç vardır.

Doğal kaynakların, maddi kaynakların,

işbirliğinin, ekonomik büyümenin nasıl elde

edilebileceği, sorulması gereken önemli

sorulardır. Bu arayışların, merkezi yönetimle

olduğu kadar yerel yönetimlerle de ilgisi

olduğu görülmektedir. Otel açmak isteyen

herkesin belediyeden ruhsat alabildiği, ancak

bulunduğu yerdeki mevcut otel sayısının

ruhsat almaya engel teşkil etmemesi otel

fazlalığına sebep olmaktadır. Anayasal bir hak

olan ticari işletmeciliğe ihtiyaç analizine bağlı

olarak izin verilmesi, aynı sektördeki

işletmelerin yığılmasını engelleyecektir.

Koruma kurulları arasında uygulama birliğinin

olmaması, korumanın kapsamını her

yerleşimde farklılaştırmaktadır. Kapadokya

Bölgesi’nde hem Nevşehir, hem Kayseri hem

de Konya Koruma Kuruluna bağlı belediyeler

mevcuttur. Tarihi mirasın restorasyonla elde

edilmesiyle ilgili bazı sorunların kurulların

yaklaşım farklılıkları ile ilgili olduğu

görülmektedir.

Doğal Değerlerin Yeniden Elde Edilmesi

Ihlara Vadisi doğal tahribatın yaşandığı

öncelikli yerlerden biridir. 14 km

uzunluğundaki ve 125 metre derinliğindeki

vadiye 15 farklı girişin varlığı güvenlik

sorununu yaratmakta, yetersiz hizmet altyapısı

(giriş kapısı, güvenlik kamerası gibi) ve

çevresindeki yapıların restorasyon yoksunluğu

bu tahribatı hızlandırmaktadır.

Temel ekonomik değer olan turizmin yanında

tarımın göz ardı edilmemesi gereklidir.

Tarımsal faaliyetlerin devamı için destek

mekanizmalarının kurulması, en yoğun

tarımsal faaliyet olan bağcılığın sürdürülmesi

önemlidir. Turizm amaçlı yatırımlara tarım da

dahil edilerek turizmin zenginleştirilmesi

sağlanmalıdır.

Afet yasası ile boşaltılan mağaraların çöküşü

hızlanmıştır. Bu mağaralarda yaşayanların

yerlerinden uzaklaştırılması doğal yapının

bozulmasını hızlandırmıştır. Günümüzde

çoğunlukla butik otellere dönüşen kaya oyma

evlerde turistik işletmelerin yanı sıra yerli

halkın yaşamını sürdürmesi canlılığın

korunması açısından önemli bir bileşendir.

Kaynak Elde Edilmesi

İletişim araçlarını kullanmak elde edilebilirlik

açısından önemli bir adımdır. Turizmde

teknolojinin kullanıldığı, küçük ölçekli kültür

turizm planlamasının yapıldığı farklı bir turizm

anlayışı oluşturulmalıdır. Bu yapıdaki bir

anlayış ekonomik değere katkıda bulunarak

mevcut turizm merkezlerinden dışlanmış,

yerel değerleri kapsayan yerleşmeleri turizm

rotasına dahil edecektir. Planlama sürecinde

eksiklikler tespit edilerek, yerel yönetimler,

yatırımcılar ve turizm acenteleri arasında iş

birliği içerisinde çözümler geliştirilmelidir.

Turizmcilerin yükümlü olduğu vergilerin,

yatırımı destekleyici ve doğal değerleri

korumayı zorunlu kılacak bir yapıya

kavuşturulması sağlanmalıdır.

Bölgede mevcut iki kalkınma ajansı vardır.

Kayseri, Nevşehir, Aksaray, Niğde ve Kırşehir’in

bir arada yer alacağı bir Kapadokya Bölgesi

Kalkınma Ajansı kurulması kaynakların

bölgesel projelere doğru aktarılması açısından

değerlendirilmelidir.

2.2.5 ETKİNLEŞTİRME

Etkinleştirme başlığı altında işbirliği ve uzlaşma

imkanları, paylaşım, buluşma ve erk konuları

tartışılmıştır.

Bölgede söz sahibi kesimlerin yetki paylaşım

ilkelerinin belirlenmesi, işbirliğinin ortak bir

değer ve yönetim anlayışına dönüşmesi

gereklidir. Kaynak sağlama konusunda önemli

kurumlar olan kalkınma ajansları bu yönetimin

bir parçası olmalıdır.

Bölgesel kalkınma ve turizm mastır planlarının

hazırlanması sürecinde, plan dahilindeki

analizlerin üniversitelerdeki tez çalışmaları

çerçevesinde yaptırılması; yerel yönetimler,

sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların

katılımıyla yürütülmesi, kaynakların doğru

kullanılması açısından önemlidir.

Kültür ve tabiat varlıklarının ayrılması ile farklı

bakanlıklara dağılan yetkilerin doğru

kullanılması amacıyla, bakanlıklarda kalifiye

eleman yetiştirilmelidir. Ortak karar

mekanizmaları oluşturularak, kurumlar

arasındaki bilgi akışı sağlanarak, bölgeye

yönelik bütünsel bir yönetim anlayışı

geliştirilmelidir.

Bölgede ortak bir kaynak havuzu oluşturulup,

biriken bütçenin yerel yönetimlere dağıtılması

yeni bir finansman kaynağı oluşturabilir.

Diyalog ortamının kurulması ve karar

mekanizmasının daha küçük bir birimde

kurulması önerilmektedir. Kent konseyleri gibi

yeterince aktif çalışmayan organizmalar aktif

hale getirilmelidir. Fikirlerin proje haline

gelmesini sağlayacak bir platform ile bölgede

yenilikçi oluşumlara izin verecek altyapı

sağlanmalıdır. Sivil toplum örgütlerinin

bölgede daha aktif hale gelmesi sağlanarak

karar mekanizmalarına dahil edilmelidir.

Yeni Sektörlerin Etkinleştirilmesi

Kapadokya’nın tanıtımında hayal ve sanat

sektörünün olmaması bir eksikliktir.

Kapadokya’nın çizgi film yapımcıları için bir

ilham merkezi olması düşünülebilir. Evrensel

nitelikteki özgün yapısı bir çok sanat yapımına

ilham kaynağı olacaktır. Sanatçı ve

sinemacıların buraya çekilerek buranın

hikâyelerinin sinemaya yansıması

sağlanmalıdır. Ekoloji ve koruma gibi

başlıklarla ilgili olarak her il kendi ön

çalışmasını yaparak konsept ve tema belirleme

için bir araya gelir ve bu sektörün oluşmasına

destek olabilir.

Stratejik İletişim Planı yapılarak bölgedeki

tanıtım-pazarlama-iletişim ağı belli ilkelerle

tüm bölgeye homojen olarak yayılmalıdır.

Mimaride Uyum

Bölgedeki yerleşimlerin farklı mimari üslupları

vardır. Buna karşın eski mimariye aykırı yapılar

da mevcuttur. Kentsel ve mimari estetik

sorunu çözülerek eski ve yeni yapıların uyumu

sağlanmalıdır. Siluet bozuklukları ve mimari

üslup farklılıklarını yok etmek için planlarda

etkileşim geçiş alanlarında bozulmaların

engellenmesi gerekir.

Ortahisar’daki panoramadan bölgenin tipik

mimarisi ve mimari üsluptaki uyum

izlenebilmektedir. Gesi ve Ağırnas da bu

uyumun izlendiği diğer kentlerdir. Kentsel

peyzajın etkin bir şekilde korunması bu şekilde

sağlanacaktır.

2.2.6 ENTEGRASYON

Entegrasyon başlığı altına, turizmin yaşamla

entegrasyonu, kentin yeni sektörlerle

entegrasyonu ve bu konuda önerilen projeler

tartışılmıştır.

Turizm konaklama süresinin uzatılması için

bölgedeki kentler arasındaki ekonomik ve

kültürel ilişkilerin yeniden ele alınması gerekir.

Kurumlar arası yetki paylaşım sistemi

kurulmalıdır. Turizm yatırımları ihtiyaç

analizleri dahilinde sürdürülmelidir. Bölgesel

entegrasyonun sağlanması için önerilenler şu

şekildedir:

Yaratıcı sektörlerin ekonomiyle entegrasyonu

Oyun sektörünün bölge coğrafyasına girmesinin sağlanması

Konsept geliştirme ve tema belirleme çalışmalarının yapılması

Entegre turizm tur rotalarının yerel değerleri kapsayan bir ölçekte belirlenmesi

Risk ymÖeerö sisteminin oluşturulması

Kış turizmi – Kapadokya turizmi kurgusunun entegre edilmesi

Yaz- kıs enirğö mÖnnşnÖnÖ ş ni Öö şı

Ayrıca, yetkili kurumlar arasında

entegrasyonun yani eşgüdümün olmaması

büyük sorun olarak dile getirilmiştir.

Yönetimin bir bütünlük içinde ele alınacağı, rol

ve sorumlulukların yeniden değerlendirileceği

yeni bir yönetim anlayışı önemli bir beklenti

olarak dile getirilmiştir.

2.3 K ANALİZİ

BEK analizinin K bölümünde; kimlik, koruma,

kapasite, kalkınma, katılım ve kurgu başlıkları

çerçevesinde geçmişin değerlerinden gelecek

senaryolarının temaları tartışılmıştır.

Katılımcıların temel mesajı, ortak belleğin

ortak bilince dönüşmesi ve kalkınmanın

sadece turizm odaklı değil yaşam odaklı

kurgulanmasıdır. Bu anlamda yeni yönetim

modeline ve yeni sektörel kurgulara duyulan

ihtiyaç ön plana çıkmıştır.

2.3.1 KİMLİK

Kimlik başlığı altında Kapadokya’yı Kapadokya

yapan değerler, tarihsel ve kültürel kimlik

unsurları ve bölgenin kaybolan değerleri

tartışılmıştır.

Anadolu’nun Kalbi

Kapadokya Anadolu’nun kalbidir. Sadece jeolojik

değil kültürel çeşitlilik coğrafyasıdır. Neolitik

döneme uzanan tarihsel derinliği, özgün konaklama

biçimi, kaya kültürü, çömlekçilik, yemek kültürü,

üzüm, bez bebekleri, tandır evleri, dokumacılık

becerisi, müziği, nahıl ve binnik âdeti gibi özellikler

Kapadokya’nın eşsiz yaşama kültürünü

oluşturmaktadır.

Kaya Kültürü: Uyum, Hoşgörü ve Saygı

Kapadokya kaya kültürü doğa ve insan uyumunun

eşsiz örneğidir. Yer altı şehirleri, kayadan oyma

evler ve konaklar, yer altı depoları, manastırlar ve

kiliseler bu kültürün ürünleridir. Bu değerlerin

günümüz yaşamı ile kurduğu ilişki şekli

araştırılmalıdır. Geçmişte bu topraklarda

Hıristiyanlar, Yahudiler, Ermeniler ve Müslümanlar

barış içinde yaşamış ve Anadolu’nun

Türkleşmesinde öncülük eden Ahilik kültürü bu

topraklarda şekillenmiştir.

Medeniyetler-Katmanlar

Kapadokya Hitit, Pers, Roma, Bizans, Selçuklu

ve Osmanlı uygarlıklarına ev sahipliği yapmış

bir coğrafyadır. Bölge bu medeniyetlerin izleri

ile kaplıdır. Aşıklı Höyük, Zank Höyük gibi

önemli Tarih öncesi yerleşimlere rastlanmıştır.

Örneğin Avanos’ta çömlek yapımı Hititlerden

günümüze kadar uzanmıştır. Kapadokya’nın

anlamının Persçe’de “Güzel Atlar Ülkesi”

olduğu tahmin edilmektedir. Bu anlamda atlar

geçmişte önemli bir kimlik unsuru olarak

ortaya çıkmaktadır. Bölgedeki

medeniyetlerden geriye zengin bir arkeolojik

miras kalmıştır. Niğde Kemerhisar’da bulunan

Tyana Antik Kenti Hititlerden Bizans dönemine

kadar önemli bir şehir olmuştur. Bölgede

özellikle erken Hıristiyanlık dönemine ait çok

sayıda kilise ve manastır bulunmaktadır.

Bölgede Selçuklu ve Osmanlı’ya ait izler

bulunmaktadır. Kırşehir’de bulunan Cacabey

Küllüyesi ve Nevşehir’de bulunan İbrahim

Paşa Külliyesi bunlara örnek gösterilebilir.

Türk Ortodokslar olarak da adlandırılan

Karamanlar Türkiye-Yunanistan mübadelesine

kadar bu bölgede yaşamıştır. Kayseri, Niğde,

Aksaray ve Nevşehir’de bu kültüre ait izler

bulunmaktadır. Bölge hakkında derin birikime

sahip Karamanlılar üzerinde araştırmalar

yapılması gereklidir.

Vadiler

Vadiler bölgenin kimliğinin önemli bir

parçasıdır. Uçhisar, Göreme, Ürgüp ve Ihlara

Vadileri bölge turizmi açısından önemlidir.

Bunun yanı sıra Kaya mezarları, kiliseler ve

Hitit dönemine ait eserler içeren Yeşilyurt

Vadisi gibi yeterince tanıtımı yapılamayan

vadiler de bulunmaktadır.

Şahsiyetler, Olaylar ve Hikayeler

Bölgede yaşamış kişilerin, olayların ve

hikâyelerinin önemli değerler olduğu

vurgulanmıştır. Dünyada bilinen en eski beyin

ameliyatına ait izler Aşıklı Höyük’te yapılan

kazılar ile ortaya çıkmış; Osmanlı döneminde

önemli roller üstlenen Somoncubaba, Damat

İbrahim Paşa ve Mimar Sinan bu coğrafyada

doğmuştur. Bölge aynı zamanda Hıristiyanlık

tarihinde önemli yer tutan kişilerin doğdu

topraklardır. Örneğin Aziz Yorgos Ürgüp’ün

eski köyü olan Potamya’dandır.

2.3.2 KORUMA

Koruma başlığı altın bölgenin kültürel ve doğal

değerlerinin koruma ve gelişim dinamikleri ele

alınmıştır. Bu kapsamda öne çıkan başlıklar;

korumada statü ve erk karmaşası, bölgenin

yeterince tanınmaması ve bilinç eksikliğidir.

Bölge’nin yeterince tanınmaması

Kapadokya coğrafyasının gelişim evreleri

henüz netlik kazanmamıştır. Bölge’nin oluşum

süreçleri ortaya konulmadan koruma

yöntemlerinin üretilmesi mümkün

olamayacaktır. Bilimsel çalışmaların ve

araştırmaların hız kazanması gerekmektedir.

Çalışmalar hem coğrafi hem de mimari gelişim

süreçlerini derinlemesine ele almalıdır. Aynı

zamanda Kapadokya Bölgesi’nin doğal ve

kültürel varlıkları kapsamlı biçimde ortaya

konulmalıdır. Kentsel kırsal belgelemeler

yapılmalı ve öncelikli değerler ve ilkeler ortaya

konulmalıdır.

Korumada Statü ve Erk Karmaşası

Kapadokya’da milli park, özel çevre koruma

alanları, doğal ve kentsel sit alanları, turizm

merkezleri gibi farklı statüde alanlar

bulunmaktadır. Farklı kurumların yetki

alanında olan bu alanlar koruma süreçlerinde

yetki karmaşası ve görüş ayrılıklarına sebep

olmaktadır.

Kaya oyma evlerin özgün mimarisi ve toprak

altında günümüz parselasyon sisteminden

farklı yayılım göstermesi sebebiyle kendine

özgü bir statüsü olmalı ve bu durumun

yarattığı mülkiyet sorunları çözülmelidir.

Koruma kurullarının ayrı olması da bölge için

önemli bir sorundur. Aksaray’ın Nevşehir’den

ayrılıp, Konya Kurulu’na bağlanması koruma

konusunda olumsuz bir adımdır. Tüm bölge

için tek bir koruma kurulunun kurulması ve

bunun yanında belediyelerin yetkilerinin

düzenlenmesi gerekmektedir. Koruma

kurullarının çalışanlarının yerelden olmaması,

bölgeyi tanımaması ve bölge insanıyla ilişki

kurmaması önemli bir sorun olarak

belirtilmiştir.

Yanlış Uygulamalar

Koruma konusunda bölgenin başlıca

sorunlarından biri insanların yaşadıkları yeri

terk etmeleridir. Terk edilen konutlarda ve

mahallelerde tahribat başlamaktadır. Bu

konuda insanlar bilinçlendirilmeli ve

yaşadıkları yerde kalmaları için çalışmalar

yapılmalıdır. Örneğin peribacalarında yaşayan

insanların onlara baktığı ve ayakta tuttuğu

belirtilmiş, peribacalarından insanların

çıkarılması stratejik bir hata olarak

nitelendirilmiştir.

Bilinç Eksikliği

Gerek bölge halkı gerekse yatırımcıların

Kapadokya’nın evrensel değerinin farkında

olmağı belirtilmiş; korumanın ancak kenti,

mahalleyi ve sokağı sahiplenme bilinci ile

gerçekleşebileceği vurgulanmıştır. Yanlış

uygulamalar, kaçak kazılar gibi kültürel ve

doğal mirası tehdit eden diğer unsurlardan

bölgeyi bu bilinç koruyacaktır.

2.3.3 KAPASİTE

Kapasite başlığı altında insan kapasitesinin

geliştirilmesinin yöntemleri, bölgenin yatırımcı

çekme kapasitesi, kaynak ve mekânsal gelişim

kapasiteleri değerlendirilmiştir.

Yatırım Kapasitesi

Kapadokya’nın hassas dengeler üzerine

kurulduğu belirtilmiştir. Bölge’nin hassas

coğrafyası göz önüne alarak sektörel kapasite

değerlendirilmeleri yapılmalı, bölgeye bilinçli

yatırımcılar çekilmelidir.

Bölge eşsiz doğal yapısı ile turizm yatırımcıları

tarafından ilgi çekmektedir. Turizmdeki artış

tarım uygulamalarını olumsuz etkilemiş; bölge

halkı toprağından kopmaya başlamıştır.

Kızılırmak Nehri bölgenin en önemli nehridir

ve kapasitesinin üstünde HES yatırımları ile

zarar görmektedir.

Mekânsal Kapasite

Bölge’ye doğal ve kültürel değerlerinin taşıma

kapasitesinin üzerinde bir insan akışı olduğu;

belirli bölgelerde peribacalarının

kapasitelerinin turizm faaliyetleri ile aşıldığı

belirtilmiştir. Örneğin turizm sezonu olan Mart

sonu ve Kasım sonu arasındaki süreçte

organize turizm hareketi yoğunluk

kazanmakta; özellikle yer altı şehirleri, Göreme

Açık Hava Müzesi gibi alanlar yoğun ziyaretçi

akışına uğramaktadır. Kapadokya’yı ziyaret

edecek turist sayısında artış beklenmektedir.

Bu nedenle ziyaretçi kapasiteleri hesaplanmalı

ve rezervasyon sistemine geçilmelidir.

İnsan Kapasitesi

Yerelin girişimcilik kapasitesi arttırılmalıdır.

Buna yönelik eğitim faaliyetleri

düzenlemelidir. Örneğin bölgede geleneksel

mimarinin en önemli unsuru taştır. Taş

ustalığını geliştirmeye yönelik eğitim

programları hayata geçirilebilir.

2.3.4 KALKINMA

Kalkınma başlığı altında kalkınmaya yönelik

bölgesel ve yerel kaynaklar, bölgesel kentsel

kalkınma dinamikleri ve iş yaratma

potansiyelleri değerlendirilmiştir. Turizm,

tarım ürünleri, ticaret, termal kaynaklar ve

geleneksel ürünlerin bölge kalkınma

senaryosunun temelini oluşturduğu

vurgulanmıştır.

Turizm

Bölgenin en temel kalkınma dinamiklerinden

biri turizmdir. Fakat kalkınmanın sadece

turizm odaklı düşünülmesi kapasite aşımına

sebep olduğu, insanları göçe zorladığı, yaşayan

nüfusu yok ettiği ve alanla bütünleşmeyen bir

nüfusu çağırdığı için tercih edilmemelidir. Bu

sebeple işlevlerin hassas biçimde ele alınması

önemlidir. Örneğin pansiyonculuk ve butik

otelciliğin farkı dinamikler yarattığına

değinilmiştir. Pansiyonculuğun yerelle daha

kolay bütünleşen bir nüfus çağırdığı; butik

otellerin ise tam tersi bir etkileşim yarattığı

savunulmuştur. Bu anlamda yaşayan ve

ziyaretçi dengesinin bölge içinde iyi

kurgulanması gerekmektedir.

Turizmde çeşitlilik sağlık turizmi, doğa sporları,

kültür turizm, kamp vb. alanlarda

yaratılmalıdır. Farklı rotalar düzenlenmeli,

mevcut rotalar iyileştirilmelidir. Örneğin

vadiler, yürüyüş yolları revize edilerek turizme

kazandırılabilir. Ziyaretçiler için yönlendirici

medyalar oluşturulabilir.

Tarım

Tarım ve hayvancılık, bu ürünlerin

depolanması ve işlenmesi bölgenin önemli

ekonomik kaynaklarındandır. Örneğin üzüm ve

şarapçılık, patates ve depolanması, hayvancılık

ve et ürünleri önemli potansiyellerdir.

Termal

Bölgede jeotermal merkezler bulunmaktadır.

Bu kaynaklar elektrik üretimi ve sağlık turizmi

potansiyeli açısından önemlidir. Niğde’de

Narlıgöl, Kırşehir’de Terme ve Kozaklı termal

merkezlere örnek olarak gösterilebilir.

Ticaret

Bölge geçmişten bu güne önemli ticaret

merkezleri arasındadır. Özellikle Kayseri ticari

bilgi birikimini kullanma becerisine sahip

önemli bir kenttir.

Geleneksel Ürünler

Bölge genelinde çok sayıda atölye

bulunmaktadır. Seramik, halı, kilim, şarap,

pastırma vb. konularda çalışan bu atölyeler

bütüncül olarak ele alınmalıdır. Geleneksel

yaşam atölyeleri ziyaretçiler için folklorik

yaşam müzeleri olarak düşünülebilir.

2.3.5 KATILIM

Katılım başlığı altında, yerel gücün birlikte

hareket edebilme kapasitesi, örgütlenmeler ve

kamu-özel sivil birlikteliğinin nasıl sağlanacağı

konuları tartışılmıştır.

Bölgenin gelecek senaryolarının üretilmesinde

katılımcı toplantıların rolü önemlidir.

Çalıştayda bölgede katılımcılık bilincinin

yeterince oluşmadığı vurgulanmıştır. Karar

alma mekanizmaları tabana yayılmalıdır.

Örneğin koruma kararları katılımcı ortamlarda

ele alınmalı; yerel yönetimler, koruma kurulu

yetkilileri ve teknik personeli, sivil toplum

kuruluşları ve yerel halk karar süreçlerinde söz

sahibi olmalıdır. Bu anlamda kalkınma

ajanslarının etkinliklerine, kent konseylerine,

sivil toplum kuruluşlarına yerel halkın daha

etkin katılımını sağlayacak stratejiler hayata

geçirilmelidir.

Bölgede belirli konularda deneyimli kentler

deneyim paylaşımı içinde olmalı ve diğer

yerleşimleri yönlendirmelidir. Bölge kentleri

kendi aralarında katılımcı toplantılar

düzenlemelidir.

2.3.6 KURGU

Kurgu başlığı altında bölgesel gelişim

dinamikleri ile ekonomik ve sosyal gelişim

kurguları ele alınmıştır. Katılımcılar bölgenin

geleceği için 3T; Tarım, Turizm ve Ticaretin ön

plana alındığı gelişim modelini öne sürmüş;

aynı zamanda bölgenin yeni yönetim planına,

yeni turizm ve tarım stratejilerine, sektörler ve

kentler arası işbirliğine olan ihtiyacına

değinmiştir.

Yeni Yönetim modeli

Bölgenin tüm değerlerinin bilimsel biçimde ortaya

konulduğu, Kapadokya’nın tümünü ele alan, erkler

arsında uzlaşmanın sağlandığı katılımcı ortamlarda

hazırlanmış bir yönetim planı kurgulanmalıdır.

Yeni Turizm Stratejileri

Yaşam ve turizm ayrı tutulmamalı; turizm

gelişimi orada yaşayan insan için

sağlanmalıdır. Bu ilke ile turizm stratejileri

yeniden oluşturulmalıdır. Turizm için

kullanılacak alanlar dikkatle seçilmeli, yeni

iletişim, tanıtım ve marka stratejileri

oluşturulmalı, turizmde çeşitlilik sağlanmalı,

kayalık alanlarda risk yönetimi yapılmalıdır.

Sektörler ve Kentler Arası İşbirliği

Bölgede Tarım-Turizm-Ticaret-Eğitim işbirliği

sağlanmalı; ortak değerler güç birliği içinde

yönetilmelidir. Kayseri-Nevşehir-Niğde-

Aksaray-Kırşehir ekonomik anlamda işbirliği

yapmalıdır. Örneğin Kayseri ve Nevşehir

arasında kış turizmi ve kültür turizmi bağlantısı

kurulabilir.

3 UYUM COĞRAFYASI

3.1 Kültürel Peyzaj

Doğa koruma öncelik aşağıdaki konulara

verilir:

Bioçeşitliliğin korunması

Ekosistemin bütünlüğü Kültürel peyzajlarda ise öncelik:

İnsanlık tarihi

Geleneksel yaşam kültürünün sürekliliği

Toplumsal değerlerdedir. Pek çok peyzajda doğal ve kültürel mirasın

içiçe geçmişliği, korumada daha bütünleşik bir

yaklaşımı gerekli kılmıştır.

Doğal ve kültürel peyzajları koruma stratejileri

gitgide bütünleşmektedir (entegrasyon).

Kültürel peyzajlar, araziye yönelik geleneksel

kullanım teknikleri ve burasıyla ilgili manevi

ilişkileri de yansıtır. Kültürel peyzajların

korunmasıyla, sürdürülebilir kalkınma

teknikleri de desteklenmiş olur ve doğal

değerlerin korunması veya geliştirilmesi

sağlanır. Örneğin geleneksel toprak kullanımı

teknikleri çoğu zaman biyolojik çeşitliliğin de

korunmasını sağlar. Dolayısıyla, kültürel

peyzajların korunması, aynı zamanda biyolojik

çeşitliliğin de korunmasını destekler.

UNESCO Dünya Miras Komitesi, dünyadaki

kültürel peyzaj çeşitliliğini üç farklı kategoride

toplamıştır:

Birinci kategori: İnsan eliyle tasarlanmış ve

tanımlanmış peyzajlar (parklar ve bahçeler).

Bu peyzajlar yepyeni doğal çevreler

yaratmıştır.

İkinci kategori: İnsan faaliyetlerinin coğrafya

tarafından şekillendiği kültürel peyzajlar.

Üçüncü kategori: İnsan tarafından manevi

değer atfedilen “çağrışımlı kültürel peyzaj”. Bu

tür kültürel peyzajlarda, insanın herhangi bir

izi olmayabilir.

Korumada süregelen geleneksel yaklaşım

bağlamında, doğa koruma ve kültürel

korumanın birbirinden kopuk yürütülmesi, batı

uygarlığının dünyaya bakış açısını yansıtır.

Doğa koruma odağına doğal yaşamı koyarken,

kültürel miras korumasının odağı insan eliyle

yapılmış eserlerdir. Kültürel peyzaj kavramı bu

ayrılığı sonlandırmak ve bütünsel yönetim

stratejilerini mümkün kılmak için çok disiplinli

yaklaşımlara bir zemin hazırlamıştır.

Doğal varlıkların korunması bağlamında, kimi

zaman insan müdahalesinin, söz konusu

varlığın sürekliliği açısından en önemli etken

olduğu gözlemlenmiştir. Peri bacaları için de

bu değerlendirme yapılabilir.

Yerel halkın deneyimlerini ve geleneklerini de

dikkate alarak geliştirilen koruma yaklaşımları

günümüzde gitgide önem kazanmaktadır.

Kültürel peyzajların resmen tanımlanmış

olması, kültürel mirasın kapsamını

genişleterek daha bütünsel bir çerçeve

sunmuştur. Özellikle geniş kültürel peyzajların

önemli doğal varlıkları içermesi mümkün

olmaktadır.

Kültürel peyzajlar, insanla doğal çevresi

arasındaki sürekli etkileşimin izleridir. Kültürel

peyzajlar, değişen toplumsal ve ekonomik

koşullardan dolayı dünyadaki en hassas alanlar

olup, özel bir koruma ve yönetimsel çerçeveye

ihtiyaç duyarlar.

Bu bağlamda geliştirilen yeni uygulamalar, pek

çok ülkenin kültürel mirasında; maddi, maddi

olmayan, doğal, ruhani ve kültürel öğelerin

içiçe geçtiği bilincini yansıtmaktadır.

Doğa koruma bağlamında, el değmemiş doğal

alanlara atfedilen önemin yanı sıra, kültürel

peyzajlar kapsamında ele alınan agro-

biyoçeşitliliğin de, doğal biyoçeşitlilik gibi

korunması gereken bir değer olduğu kabul

edilmiştir.

Kültürel peyzaj kavramı, kültürel varlıkların

sürekliliği açısından koruma sürecinde yerel

halkın müdahalesinin önemini ortaya

koymuştur. Bu bağlamda, kültürel peyzajların

ve koruma alanlarının yönetimi ve

geliştirilmesinde yerel halkın katılımını

sağlayan mekanizmalara ihtiyaç

bulunmaktadır.

Kültürel peyzaj bakış açısı, ekolojik

değerlerinin ötesinde, alanın tarihini ve

geleneksel yaşam kültürünü de dikkate alır.

Kültürel peyzaj kavramı sayesinde, kimlik ve

aidiyet duyguları koruma sürecinin en önemli

itici güçleri olmaktadır.

3.2 Kültürel Peyzajlar ve

Kimlikleri

3.2.1 Kızılırmak Bölgesi

1.151 km‘lik uzunluğu ile Türkiye akarsularının

en uzunu Kızılırmak’tır. Kızılırmak; çevresinde

verimli tarım toprakların yer aldığı bölgedir.

Verimli topraklarında her çeşit sebze

meyvenin yanında Kapadokya kimliğiyle

özdeşleşmiş bağcılık yapılmaktadır. Bağcılığın

ve şarabın Kapadokya’da ilk üretilmeye

başladığı coğrafyadır. Ülkenin ve

Kapadokya’nın en önemli sulak alanıdır. Adını

suyunun renginden alan, antikçağda ise tuzlu

akarsu anlamına gelen Halys adıyla anılan

Kızılırmak, Anadolu'da kurulmuş

medeniyetlere hep ev sahipliği yapmış. Bugün

Kızılırmak Vadisi'nde tarihin her dönemine ait

izler vardır: kaya mezarları ve yerleşimleri,

farklı medeniyetlere ait kaleler, köprüler gibi.

Termal yeraltı sularıyla çevrelenmiştir.

Kızılırmak toprağa bereket veren yapısıyla

bölgenin gerdanını oluşturmakta, bu nedenle

Kızılırmak bölgesi olarak belirlenmiştir.

Önemli Yerleşimleri: Kırşehir, Avanos,

Gülşehir, Hacıbektaş, Göynük, Gümüşkent’tir.

3.2.2 Tüf Bölgesi

25 milyon yıl önce Hasan, Erciyes ve Melendiz

dağları dünyada bir örneği daha olmayan

Kapadokya coğrafyasını yaratmıştır. Volkanik

oluşum peri bacaları ve vadileri oluşturmuştur.

Peribacalarını bu denli şekillendiren sebep

kolay şekillenebilen tüf yapısıdır.

Kapadokya’nın tüften yapılma kaya yapısı

önceleri barınma daha sonra her tür yapıyı

oluşturmak için kullanılmıştır. Bu tüf yapısı

sayesinde doğa ile insan uyum içinde yaşamını

sürdürmüştür. 5000 yıl önce başlayan yaşam

peribacalarının içinde farklı medeniyetlerin

kültürleriyle sürmüş, insanlar peribacalarını,

coğrafya da insanları şekillendirmiştir. Peri

bacalarının yoğun olarak görüldüğü bu

coğrafyaya bu nedenle Tüf Bölgesi denmiştir.

Önemli Yerleşmeleri: Nevşehir, Göreme,

Ürgüp, Kaymaklı, Acıgöl, Derinkuyu, Ihlara

Vadisi, Güzelyurt’tur.

3.2.3 Erciyes Bölgesi

Ağzından püskürttüğü lavlarla Kapadokya’nın

bugünkü haline gelmesini sağlayan, Erciyes

Dağı artık sönmüş bir volkandır. İç

Anadolu’nun en yüksek dağıdır. 3916 m.

yükseklikte olup Aladağlar’ın en yüksek

noktasıdır. Erciyes Dağı’nın tepesi her mevsim

karlıdır. Çevresindeki yaşamın yönünü

belirleyen, Kayseri kentinin odak noktasıdır.

Kayseri’nin en yüksek noktası Erciyes

ekonominin can damarı turizmin de

merkezidir. Erciyes’in eteğindeki Develi

Ovasında Sultansazlığı yer alır. Sultansazlığı bir

çok kuş türüne ev sahipliği yapar.

Sultansazlığını oluşturan göl ve bataklıklar

Erciyes ve Orta Toroslar’dan inen sularla

beslenir. Bu sebeple tarımın yapıldığı verimli

topraklara sahiptir.

Önemli Yerleşimleri: Kayseri, Develi, Yahyaılı,

Yeşilhisar, Hacılar, Talas’tır.

4 STRATEJİK YÖNDEN

VİZYONA DOĞRU Stratejik Yön Plan’ında, Üçlü Bakış, BEK Analizi

ve yaşayan vadilerden alınan derslerin ışığında

Kapadokya’nın ortak vizyonu için kullanılabilir

anahtar temalar belirlenmiştir.

Bölge için öncelikle ortak bir vizyon

oluşturmalı ve yerel vizyonlar bu ortak vizyon

eşliğinde geliştirmelidir.

4.1 BÖLGESEL KENTSEL

VİZYONLAR

Bölgeyi ilgilendiren üst ölçek planlarda yer

alan vizyonlar alttaki gibidir.

Kayseri, Sivas ve Yozgat illerini kapsayan

(TR72 Bölgesi) Oran Kalkınma Ajansı 2010-

2013 Bölge Planı “Türkiye’nin merkezinde çok

boyutlu, planlı ve orantılı olarak kalkınan

dinamik ve güçlü bir Orta Anadolu” vizyonuyla

hazırlanmıştır.

Aksaray, Niğde, Kırşehir ve Nevşehir illerini

kapsayan Ahiler Kalkınma Ajansı’nın hazırladığı

2010-2013 Bölge Planı’nın vizyonu “stratejik

konumu ile ticaret ve sanayide sürdürülebilir

kalkınmayı sağlamış, bereketli toprakları ile tarım

ve hayvancılıkta gelişmiş, sevgi ve hoşgörü

ikliminde kendini yetiştirmiş insanları, büyüleyici

Kapadokya’sı, kültürel ve tarihi zenginlikleri ve

termal kaynakları ile farklılaşmış, dünya markası bir

bölge olmak“ tır

4.2 BÖLGESEL VİZYON İÇİN

ANAHTAR TEMALAR

Bölge için geliştirilecek vizyon evrensel değer

bilinci içinde erk ve yönetim karmaşasının

değerlendirildiği aynı zamanda yaşam

dengelerinin gözetildiği bir biçimde

kurgulanmalıdır.

Evrensel Değer

Ortak Yönetim

Farklılık Temaları

Katma Değer

Akıllı Büyüme

Yaşanabilirlik

Girişimcilik

Mekanın Ruhu

Saygı

Bütünlük

4.3 KAPADOKYA STRATEJİK

YÖN PLANI VİZYON

ÖNERİLERİ

“Yaşam ve erk uyumunun

sağlandığı Kapadokya”

5 STRATEJİK YÖN;

TEMEL

STRATEJİLER 5.1 VADİ: Katmanların

Ekonomisi

25 milyon yıl önce yeryüzünün şeklini

değiştiren yanardağ faaliyetlerinin sonucunda

ortaya çıkan özel coğrafya, doğanın ve insanın

etkisiyle eşsiz bir dokuyu meydana getirmiştir.

Bu dokunun en büyük özelliği, tüfün içinden

geçen su yollarının oluşturduğu gizlenmiş

derin vadiler, işlenen ve iskân edilen mağara

dokuları, yerel taşla inşa edilmiş yerleşimler,

yerin altında inşa edilmiş derin yerleşimlerdir.

Bu özelliklerinden dolayı çeşitli toplumlar

tarafından yüzyıllar boyunca bir inziva bölgesi

olarak kullanılan Kapadokya’da, doğa ve

insanın yakın etkileşimi özel faaliyetlerde

meyve vermiştir. Coğrafyanın işlenmesiyle

elde edilen ekonomik değer özel tasarımlar, el

sanatları, tarımsal ürünler ortaya çıkarmıştır.

Çağımızda ise modern üretim biçimleri ve

yaşam ihtiyaçlarının devreye girmesiyle, bu

ilişki kopmuş, eski üretim faaliyetleri yerini

gitgide turizme bırakmıştır. Bölgenin özgün

doğal ve kültürel çeşitliliğinden kaynaklanan

kimlik değerleri, ekonomik kalkınmanın ana

girdisi olarak bölgesel ölçekte yeni bir kurgu

kapsamında ele alınmalıdır.

Katmanlar Coğrafyası ve Ekonomisi

Yaklaşımının Kurgulanması

Adım 1: Coğrafya-ekonomi denge

dinamiklerini saptamak

Doğanın işlenmesi: Kapadokya tarımı

ve agro biyoçeşitliliği

Jeolojinin işlenmesi: kayaiçi mimarisi

Geleneksel üretim teknikleri: yapı,

onix taşı işlemeciliği, el sanatları

Jeolojik yapının iskân edilmesi: kaya

kültürü

Kentleşme kültürü

Adım 2: Bölgesel kalkınma tema ve ilkelerini

belirlemek

Bölgenin eşsiz değerlerini ve

çeşitliliğini öne çıkaran temaları

belirlemek

o Dünyanın oluşumu,

yanardağlar

o Jeoloji, dokular, renkler

o Malzemeler, mimari

o Yeraltı dünyası, mağara

yaşamı

o Dağlar, kırsal yerleşimler, el

değmemiş doğal alanlar, milli

parklar

o İnsan yerleşiminin başlangıcı

Neolitik: Aşıklı Höyük

o Uygarlıklar: Hitit, Pers, Roma,

Bizans, Selçuklu, Beylik,

Osmanlı, Cumhuriyet

o İpek Yolu

o Tarihi kentler

o Ahilik teşkilatı, Ahi Evran

o Ticaret kültürü: Asur

kolonileri, Karum Kaniş

Bölgenin kalkınma ilkelerini belirlemek

o Doğa ve kültür öncelikli

kalkınma

o Bölgesel işbirliği

o Yerelden bölgesele

o Sivil toplumun katılımı

o Yerel girişim

Adım 3: Kalkınmanın aktörlerini belirlemek

Kalkınmanın aktörlerini belirlemek

o Yerel yönetimler

o Sivil kesimler

o Yatırımcılar, girişimciler

o Üretici gruplar

o Sanayiciler

o Turizm işletmecileri

o Kalkınma ajansları

o İlgili bakanlıklar

o Öğrenciler

Kalkınmanın aktörlerini bir araya

getirmek ve ortak bir vizyon

oluşturmak

Vadilerin Özgün Katma Değerinin

Ortaya Çıkarılması

Adım 1: Bölgesel katma değer yaratan sektör

analizlerini yapmak

Geleneksel bilgileri çağdaş teknikler ve

yeni kuşaklarla buluşturmak

o Koruma ve mimari tasarım

sektörü

o El sanatları ve endüstriyel

tasarım dallarını buluşturmak

o Mağara yerleşim kültürü ve

yeni tasarımlar

Yaşama kültürü öğelerinin ekonomik

potansiyelini ortaya koymak

o Hayal sektörünü geliştirmek

Sinema, TV, edebiyat,

çizgi roman, belgesel,

çizgi film

Müzik

Tarımsal değerleri eşsiz coğrafya ile

ilişkilendirip coğrafi işaretleme ve

marka çalışmaları yapmak

Tarım ve turizm işbirliği stratejisini

belirlemek: Agro-turizmi geliştirmek

o Doğal tarım alanlarını

belirlemek

o Geleneksel kırsal

yerleşimlerde konaklama

kapasitesini geliştirmek

o Agro-turizm eğitim

programlarını hayata geçirmek

Adım 2: Bölgesel Turizm Stratejisini

belirlemek

Beş il bütününde bölgesel turizm

stratejisini belirlemek

Turizm faaliyetlerini yılın tamamına

yaymak

Yerel halkı turizm faaliyetlerine

katmak

Turizm ve koruma arasındaki işbirliği

ve kaynak aktarımı sistemini kurmak

Adım 3: Yeni işbirliği ve finansman

modellerini ortaya koymak

Kamu-özel sektör işbirliklerini teşvik

etmek

Küresel fonları değerlendirmek

Turizm sektöründen yeni kaynaklar

elde etmek

Katmanların ekonomisi vizyon planı

Adım 1: Bölgesel ve yerel ekonomik kapasite

kullanımı için işbirliği stratejisi geliştirmek

Bölgesel sektörel kapasite geliştirme

stratejisini geliştirmek ve kamu-sivil-

özel kesimleri entegre etmek

Bölgesel eğitim sistemini kamu ve özel

sektörlerin katılımıyla uygulamak

Özel sektör ile yaratıcı atölyelerde

proje ve fikir geliştirilmesini sağlamak

Adım 2: EkoVizyon Forumu düzenlemek

Aksaray, Kayseri, Kırşehir, Nevşehir,

Niğde’deki bütün kesimleri ortak

ekonomik vizyon doğrultusunda

EkoVizyon forumunda bir araya

getirmek

Bölgesel ekonomik vizyonu belirlemek

Bölgesel ekonomik vizyonun tanıtım

programını yürütmek

Adım 3: Vizyon planını hazırlamak

EkoVizyon Planı hazırlama komitesini

oluşturmak. İçindeki temsil edilen

kesimler:

o Yerel yönetimler

o Sanayi ve Ticaret Odaları

o Üniversiteler

o Meslek Odaları

o STK’lar

o Turizm yatırımcıları

EkoVizyon Planı temel çerçevesini

belirlemek

5.2 MİRAS: Vadilerin Ahengi

Kapadokya’nın morfolojik yapısı; Kızılırmak

Havzası’nın bölgede kıvrılarak çizdiği yaklaşık

400 km’lik yay, havzadan ayrılan su yollarının

tüf peyzajında oluşturduğu vadiler ve

bölgedeki dağların arasında kalan vadilerden

oluşan bir bütünü ortaya koymaktadır. Toros

Dağları ise bölgenin Güney sınırlarını

oluşturmaktadır. Kuzeyde Kızılırmak Havası,

Güneyde Toros Dağlarının arasında kalan

vadiler sistematiği, Kapadokya bölgesinde

binlerce yılda gelişen insan yaşamının

dinamiklerini belirlemiştir. 25 milyon yıl önce

yanardağ patlamaları sonucunda oluşan

coğrafi yapının üzerinde günümüze kadar

şekillenmiş olan insan yaşamı; dağ, su ve vadi

sistematiği ile ahenk içinde süregelmiştir.

İnsanın bu eşsiz coğrafya ile etkileşim içinde

geliştirdiği yaşama kültürünün izleri ve bu

izlerin doğal çevre ile oluşturduğu bütünlük,

kültürel peyzaj olarak tanımlanmaktadır.

Kapadokya’nın kültürel peyzajları, uluslararası

tanınırlığa da ulaşmış evrensel değere sahiptir.

Dağ, tüf ve suyun oluşturduğu vadiler,

bozkırlar ve sulak alanlar sistematiğini; doğal,

tarihsel, toplumsal ve estetik özelliklerine göre

ayıran bir “kültürel peyzajlar” yaklaşımını

geliştirmek, bölgesel değerlerin hem akılcı bir

şekilde korunmasını hem de Kapadokya kimliği

bağlamında geliştirilmesini sağayacaktır.

Kültürel Peyzaj Çeşitlilik

Senaryosunun Yazılması

Adım 1: Kültürel peyzaj çeşitlilik envanterini

hazırlamak

Kültür peyzajları tanımlamak:

peyzajları tanımlayan jeolojik, doğal,

tarihsel, estetik, toplumsal ve kültürel

değerleri saptamak. Doğal, somut ve

somut olmayan kültürel değerlerin

envanterini yapmak.

Kapadokya kültürel peyzajları

saptamak:

o Volkanik Kültür Peyzajı o Kızılırmak Havzası Kültür

Peyzajı o Bozkır Kültür Peyzajı o Sulak Alanlar Kültür Peyzajı o Dağlık Alan Kültür Peyzajı

Kültürel peyzaj çeşitlilik envanterini

hazırlamak, bütün kesimlere ulaşılır ve

kullanılabilir kılmak

Adım 2: Kültürel peyzaj etkileşim alanlarını

belirlemek

Kapadokya kültürel peyzaj atlasını

yapmak: yer altı ve yer üstü doğal,

jeolojik ve kültürel değerlerin ortak

atlasını oluşturmak

Kültürel peyzaj etkileşim alanlarını

belirlemek

o Su havzası-volkanik peyzaj

etkileşim alanları

o Volkanik peyzaj-bozkır

etkileşim alanları

o Kent-kır etkileşim alanları

o Koruma alanı-yerleşme alanı

etkileşim alanları

Kültürel peyzaj ve etkileşim alanlarının

tanıtım çalışmalarını yapmak, dijital

teknolojiler ve üç boyutlu modelleme

tekniklerini etkili kullanmak

Adım 3: Kapadokya kültürel peyzaj çeşitlilik

ahengini bölgesel ve yerel ölçekte yeniden

kurgulamak

Kültürel peyzajların odaklarını

belirlemek

Coğrafi oluşumun sürekliliğini ve

bütünlüğünü vurgulamak: jeolojik

oluşumun evrimini ve coğrafi

değerlerin etkileşimini algılanır kılmak

Kültürel peyzaj bölgesel çeşitliliğinin

tarihsel gelişimini algılanır kılmak:

kültürel peyzajların tarihsel atlaslarını

oluşturmak, dijital teknolojileri

kullanmak, arkeolojik katmanları

algılanır kılmak ve bölge ölçeğinde yer

altı ve yer üstü haritasını yapmak, yer

altının üç boyutlu dijital

modellemesini yapmak

Bölgesel temaların senaryosunu

yazmak:

o doğal oluşumlar

o jeolojik yapı

o arkeolojik izler, höyükler

o uygarlıklar, İpek Yolu Selçuklu

Hanları ve Yolları vs…

o tarımsal üretim faaliyetleri

o zanaatlar

o sanayi üretimi

Ahenk Stratejilerinin Geliştirilmesi

Adım 1: Coğrafya-kültür bütünlüğünün

kullanım ilkelerini belirlemek

Kültürel peyzajların koruma ve

kullanma ilkelerini belirlemek

o Ekolojik çeşitliliğin korunması

o Doğa kültür bütünlüğü

o Tarihsel anlamın sürekliliği

o Estetik değerlerin korunması

o Geleneksel yaşam kültürünün

sürekliliği

o Çağdaş yaşam ihtiyaçlarının

karşılanması

Kültürel peyzaj etkileşim alanlarının

koruma ve kullanma ilkelerini

belirlemek

o Etkileşim alanlarının odaklarını

belirlemek

o Etkleşim alanlarının kullanım

işlevlerini belirlemek

o Etkileşim alanlarının geçiş

alanı olarak yeniden

kurgulamak

Kültürel peyzajlar ve etkileşim alanları

yapılaşma ve tasarım ilkelerini

belirlemek

o Stratejik tasarım çalıştayları

düzenlemek

o Tasarım rehberleri hazırlamak

Adım 2: Kültürel peyzajların planlama

çerçevesini geliştirmek

Sit alanlarının dışında kalan geniş

peyzaj alanlarını, “kültürel peyzajları

koruma ve gelişim ilkeleri”

doğrultusunda planlamak, “kültürel

peyzaj planlama” kavramını, şehir ve

bölge planlarına entegre etmek.

Kültürel peyzaj planlaması kavramına

toplumsal, ekonomik, çevresel,

kültürel hedefleri entegre etmek.

Adım 3: Bütüncül miras koruma vizyonunu

bölgedeki tüm kesimlere yaymak

Kamu-yerel-sivil-özel kesimlerin

beklenti analizini yapmak ve bütüncül

koruma alanında bilinçlendirmek

Bütüncül koruma rehberlerini tüm

kesimler için hazırlamak

o Yerel yönetimler

o Eğitim kurumları,

öğretmenler, çocuklar

o Özel sektör

o Turizm profesyonelleri

o Koruma profesyonelleri

Miras Çeşitlilik Ağ Çalışması

Adım 1: Miras çeşitliliğinin aktörlerini

tanımlamak

Kültürel peyzajların kullanıcıları, karar

vericileri ve uzmanlarını uzlaşma

zemininde buluşturmak ve tüm

kesimlerin beklentilerini almak

o Yerel halk

o Yerel yönetimler

o STK’lar

o Turizm yatırımcıları

o Meslek odaları

o Üniversiteler

Adım 2: Disiplinler arası yeni işbirliği

çerçevesini oluşturmak

Kültürel peyzajlar çok disiplinli çalışma

gruplarını ve ağlarını oluşturmak

o Sanat tarihi

o Tasarım

o Arkeoloji

o Ekoloji

o Turizm

o Tanıtım

o Halk bilimi

Kapadokya doğa ve kültür

platformunu oluşturmak ve yönetmek

Adım 3: Çeşitlilik ve Ahenk Ağ Çerçeve

Programlarını gerçekleştirmek

Kültürel peyzajlar tematik proje

alanlarını saptamak

Kapadokya Miras Programlarının

hedeflerini belirlemek

Kapadokya Miras Programlarını

yönetmek

5.3 YAŞAM: Denge

İnsan yerleşiminin Orta Anadolu’daki ilk

izlerinin 10.000 yıl önceye uzandığı Kapadokya

Bölgesi’nde gelişmiş olan yaşama kültürü,

bölgenin sunduğu doğal ve coğrafi değerlerin

üzerine inşa edilmiş ve bu değerler ile

etkileşim içinde süregelmiştir. Günümüzde

insan faaliyetleri, bir yandan ekolojik dengenin

bozulmasına yol açarken, diğer yandan bazı

alanlarda ekolojik değerlerin ve

bioçeşitliliğinin korunması açısından önemli bir

etkendir.

Bir diğer sorun da, üretim biçimlerinin

değişmesi sonucu ortaya çıkan yeni

ihtiyaçların, insan yaşamını mirasçısı olduğu

çevreden kopartması ve kültürel kimliğin

kaybolmasıdır. Kültürel peyzajların önemli bir

girdisi de, barındırığı yaşaa kültürü birikimidir.

Doğa, kültür ve insan bütününe dayalı bir

kalkınma politikası, yerel yaşamın sürekliliğini

zorunlu kılmaktadır. Yaşamın sürekliliği ise

ekolojik ve ekonomik dengenin korunması ve

Yaşayan Coğrafya Denge Stratejik

Önceliklerin Belirlenmesi

Adım 1: Kapadokya bölgesel ekolojik

dengenin saptanması

Kapadokya ekosisteminin bileşenlerini

beş il ölçeğinde saptamak

Ekolojik dengeye yönelik sorun ve

tehditlerin analizini yapmak

Ekolojik denge ve biyoçeşitliliğin

korunması için gerekli müdahaleleri

belirlemek

o Atık yönetimi

o Sulak alan ıslahı

o Kaybolmaya yüz tutmuş

türlerin ıslahı

Adım 2: Ekoloji-yaşam dengesinin odaklarını

belirlemek

Ekoloji ve yaşam bütünlüğünün odak

noktalarını belirlemek

o Tarihi kentler

o Tarihsel sit alanları

o Kırsal yerleşimler

Ekoloji ve yaşam bütünlüğünün

kaybedilmekte olduğu alanları

belirlemek

Ekoloji ve yaşam bütünlüğünün risk

analizini yapmak (afet, kirlilik, bilinçli

tahribat..)

Adım 3: Ekoloji-yaşam dengesinin stratejik

önceliklerini belirlemek

Arazi kullanım ilkelerini ve

stratejilerini belirlemek

o Koruma

o Yaşama

o Tarım

o Turizm

o Üretim

o Ticaret

o Kültür

Tarımsal faaliyetleri, agro-bioçeşitlilik

ilkesi doğrultusunda bölgesel ölçekte

yeniden ele almak

Atık yönetimi ve enerji kullanımı

stratejilerini belirlemek

Yaşam ve Mekân Kullanım Dengesi

Öncelikli Alanlarının Belirlenmesi

Adım 1: Yaşayan miras saptama çalışmasını

yapmak

Yaşayan tarihi dokuları saptamak

Kapadokya’da yaşam ve mekânın

bütünlüğünün ürünü olan birikimleri

saptamak

o Meslekler

o El sanatları

o Yapı ustalıkları

o Çiftçilik

Adım 2: Yaşam ve mekân kullanımındaki

sorunları saptamak

Çağdaş yaşamın ihtiyaçlarını

belirlemek

Yasal düzenlemelerin getirdiği

kısıtlamaları tahlil etmek

Yaşamını ihtiyaçları ile yasaların

arasındaki çelişkiyi çözmek

Coğrafya ile insan yaşamını

barıştırmak

Adım 3: Yaşayan miras alanları için “Yaşam

Rehberleri”ni hazırlamak

Çok disiplinli çalışma grupları ile

rehberler serisini üretmek

o Kapadokya’da yaşamak

o Kapadokya’da üretmek

o Kapadokya’da usta olmak

o Kapadokya’da turizm yapmak

o Kapadokya’da tarım yapmak

o Kapadokya’da yatırım yapmak

o Kapadokya’da öğrenmek

Yaşayan Kapadokya Programı

Adım 1: Kapadokya yaşam forumunu

toplamak

Bütün kesimleri toplamak

o Kamu

o Uzmanlar

o Sivil kesim

o Özel sektör

Bütün kesimlerin ihtiyaçlarını

dinlemek

Adım 2: Bölgesel koruma ve yaşama

dengesinin ilkelerini belirlemek

Bütün kesimlerin katılımıyla ilkeleri

belirlemek:

o Doğa ve kültürün bütünsel

korunması, kültürel peyzajlar

yaklaşımı

o Planlamada “kültürel peyzaj”

ölçeği

o Geleneksel yaşam kültürü /

mekân ilişkisinin sürekliliği

o Coğrafya / kimlik

bütünlüğünün ekonomik

faaliyetlere girdi olması

Adım 3: Yaşayan Kapadokya Programı’nı

geliştirmek

Bölgesel işbirliği ağlarının

sorumluluklarını belirlemek

Programı ve eylem planını hazırlamak

Kamu-özel finansman kaynaklarını

devreye sokmak

Programı yürütmek

5.4 ERK: Değerin Yönetimi

Sınırsız sınırlar bakışı içinde ele aldığımız

Kapadokya Bölgesi, Aksaray, Kayseri, Kırşehir,

Nevşehir, Niğde illerini kapsamaktadır.

Bölgesel ölçekte tanımlanan doğal ve kültürel

miras, beş ilin idari sınırları, üç farklı koruma

kurulu, iki farklı bakanlık, ve pek çok

belediyenin yetkisi altındadır.

Coğrafi oluşumların tanımladığı miras alanları,

farklı yetki alanlarının içinde kaldığından akılcı

bir karar verme ve yönetim sistematiğine

girememektedir. Bir diğer sorun da, 2011 yılı

itibariyle doğal ve kültürel varlıklarının

korunmasına ilişkin yetkinin iki farklı bakanlığa

bölünmüş olmasıdır. Bölgenin zenginliklerini

akılcı bir şekilde korumak ve yönetmek için

gereken bütünsel yaklaşımın kurumsal

çerçevesini oluşturmak gerekmektedir.

Erkler Arası İşbirliği İlkelerinin

Saptanması

Adım 1: Bölgesel yönetimin bileşenlerini

belirlemek

Kültürel mirası koruma çerçevesi:

Konya, Nevşehir, Kayseri Koruma

Kurulları

Doğal değerler: doğal sitler, milli

parklar, doğa koruma alanlarında

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın

denetimi

Planlama yetkisi: merkezi hükümet,

yerel yönetimler

Bölgesel kalkınma planları: Ahiler

Kalkınma Ajansı, Or-An Kalkınma

Ajansı

Adım 2: Erkler arası işbirliği ilkelerini

belirlemek

Yerel çeşitliliğin korunması ve

geliştirilmesi

Doğa ve kültürün bütünsel korunması

ve geliştirilmesi

Doğa ve kültür öncelikli bölgesel

kalkınma

Adım 3: Erkler arası işbirliği alanlarını

belirlemek

Doğal değerlerin yönetimi

Havza yönetimi

Kültürel mirası koruma

Turizmin bölgesel stratejisinin

geliştirilmesi

Bilinçlendirme ve eğitim faaliyetlerinin

yürütülmesi

Planlama

Ekonomik faaliyetlerin bölgesel

kurgusu

Erkler Arası Çakışma Alanlarının

Belirlenmesi

Adım 1: Doğa ve kültür değerlerinin güncel

koruma erk matriksini çizmek

Kurumlar arası yetki dağılımını analiz

etmek

o Kızılırmak Havzası

o Doğal alanlar

o Göreme Milli Parkı ve

Açıkhava Müzesi

o Kentsel sitler

o Tarihsel sitler

o Arkeolojik sitler

o Dünya Mirası

Adım 2: Erklerin çakışma alanlarını saptamak

Milli parklar: Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı, uluslararası kuruluşlar

Dünya miras alanları: Kültür ve Turizm

Bakanlığı, yerel yönetimler, UNESCO

Ihlara Vadisi: yerel yönetimler

Kızılırmak havzası: yerel yönetimler

Sultan sazlığı ve çevresi: Çevre ve

Şehircilik Bakanlığı, yerel yönetimler

Adım 3: Erk dağılımını yeniden kurgulamak

Merkezi yönetimin sorumluluk

alanlarını belirlemek

Bölgesel ajanslarının sorumluluk

alanlarını belirlemek

Yerel yönetimlerin sorumluluk

alanlarını belirlemek

Sivil toplum kuruluşlarının sorumluluk

alanlarını belirlemek

Kapadokya Erk Yönetim Planı

Adım 1: Bölgesel eşgüdümü oluşturmak

Ortak bir vizyon doğrultusunda

hareket edecek kesimler bir araya

getirmek:

o Beş ilin yerel yönetimleri

o Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın

yerel temsilcileri

o Çevre ve Şehircilik

Bakanlığı’nın yerel temsilcileri

o Ahiler Kalkınma Ajansı

o Oran Kalkınma Ajansı

o Koruma kurulları

o Üniversiteler

o STK’lar

o Özel sektör ve turizm

yatırımcıları

Adım 2: Kapadokya Bütünsel İşbirliği

çerçevesini kurgulamak

Kapadokya değerlerinin yönetiminden

sorumlu kurumsal yapının aşağıdaki

ilkeler doğrultusunda kurgulanması

gerekmektedir:

o Bölgenin tamamını kapsayan

o Bütün kesimleri temsil eden

o Esnek

o Katılımcı

o Yerel

Yapının yerelde örgütlenmesi ve

faaliyet göstermesi gerekmektedir.

Önerilebilecek kurumsal çerçeveler:

o Kapadokya Yönetim

Komisyonu

o Kapadokya Kalkınma

Platformu: Kamu-özel-sivil

katılımlı

o Kapadokya Yönetim

Komisyonu ve Sosyal Şirket

Şşbirliği

o Kapadokya Koruma, Planlama

ve Projeler merkezi

Adım 3: Kapadokya Erk Yönetim Planı’nı

hazırlamak ve uygulamak

Yönetim planının kapsamı ve

hedeflerini belirlemek

Bölgesel erk dağılımını belirlemek

Sorumlulukları belirlemek

Planı yazmak

Planı kamuoyuna anlatmak

Planı uygulamak

Planı değerlendirmek revize etmek

Kapadokya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi;

– Dün:Değerler

– Bugün:Bölgeye Bakış

– Yarın:Bölgenin Geleceği

zaman dilimleri çerçevesinde,

– Sınırsız sınırlar

– Kültür coğrafyaları

– Farklılık temaları

bakış açılarını dikkate alarak, ortak gelecek için;

– Katmanların Ekonomisi Vizyon Planı

– Miras Çeşitlilik Ağ Çalışması

– Yaşayan Kapadokya Programı

– Kapadokya Erk Yönetim Planı

ürünlerini kapsamalıdır.

6 ÇARPAN ETKİLEŞİM

STRATEJİ

ÇERÇEVESİ Kapadokya Stratejik Yön Planı’nın temel odağı

ve önermesi olan “Çarpan Etkileşim Strateji

Çerçevesi”, coğrafyayı dün, bugün ve yarın

zaman dilimleri ile değerlendirerek, idari

sınırlardan öte coğrafyayı temel alan bir

çerçeve sunmaktadır. Bu coğrafyaya özgü

sayılabilecek kavramlardan yola çıkan 4 temel

stratejiyi de kapsayan çerçeve, Kapadokya’nın

geleceğiyle ilgili sürekli bir yaşam ve etkin bir

yetki anlayışı benimsetmeyi amaçlamaktadır.

Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi’nden yola

çıkarak Kapadokya’da kültür öncelikli kalkınma

ve ortak bir yetki yönetim modeli için, “Erk:

Değerin Yönetimi” temel stratejisinin

öngördüğü şekilde, “Kapadokya Erk Yönetim

Planı” hazırlanmalıdır. Doğal ve kültürel yapısı

başta olmak üzere zengin bir çeşitlilik sunan

bu coğrafyada, öncelikle sınırsız sınırlar, kültür

coğrafyaları ve farklılık temaları üzerinde

durulmalı ve farklı bakış ölçeklerindeki

yönetim planı rasyonelleri anlaşılmalıdır.

Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesinin Yapısı

Kapadokya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi,

bölgenin sahip olduğu tarihsel derinlik ve

çeşitliliğe bağlı olarak dün, bugün ve yarın

zaman dilimleri temel alınarak

oluşturulmalıdır. Aynı zamanda, bölgenin

fiziksel ve idari kapsamı; sınırsız sınırlar, kültür

coğrafyaları ve farklılık temaları kavramlarını

ortaya çıkarmaktadır. Tüm bu girdiler ışığında

oluşturulan strateji çerçevesi; “Katmanların

Ekonomisi Vizyon Planı”, “Miras Çeşitlilik Ağ

Çalışması” ve “Yaşayan Kapadokya Programı”

ve “Kapadokya Erk Yönetim Planı” olmak

üzere 4 ürün ortaya koymalıdır.

Zaman Dilimleri: Dün – Bugün – Yarın

Kapadokya Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi,

bölgenin geçmişinden günümüze taşıdığı ve

geleceğine aktarılabilecek değerler sisteminin

anlaşılması ve değerlendirilmesi amacıyla dün,

bugün ve yarın zaman dilimleri çerçevesinde

oluşturulmalıdır.

Bu bağlamda, Kapadokya’nın geçmişinden

bugüne hangi değerleri ulaşmış, bugünden

geleceğine ise hangi değerleri ne şekilde

taşınabilir sorularının cevapları aranmalıdır.

Böylece, bölgesel kalkınma ve erk yönetim

stratejileri bu kurguya paralel şekilde

geliştirilecek ve bölgenin dünü, bugünü ve

yarını arasındaki bağ kuvvetlendirilecektir.

Bakış

Kapadokya’nın fiziksel kapsamı, idari bölünüşü

ve konumuna bağlı komşuluk ilişkileri,

bölgenin yönetiminde çoklu bir bakış açısını

gerekli kılar. Bu nedenle, Çarpan Etkileşim

Strateji Çerçevesi, en temelde sınırsız sınırlar,

kültür coğrafyaları ve farklılık temaları

kavramlarını benimsemeli ve stratejiler bu

bakış açısıyla geliştirilmelidir.

4 Temel Strateji

Kapadokya Çarpan Etkileşim Strateji

Çerçevesi’ni oluşturan esas bileşenlerden biri,

yukarıda bahsedilen zaman dilimleri (dün,

bugün, yarın), bakış, kültür coğrafyaları ve

farklılık temaları kavramları gözetilerek

geliştirilen 4 temel stratejidir.

Çerçeve Ürünleri

Çarpan Etkileşim Strateji Çerçevesi’nin, “ortak

değer, ortak beklenti, ortak vizyon”, “dün,

bugün, yarın” ve “uyum coğrafyası” eksenleri

dikkate alınarak, 4 temel stratejinin son

hedeflerinde tanımlanan;

Kültür Ekonomisi Vizyon Planı

Miras Çeşitlilik Ağ Çalışması

Yaşayan Kapadokya Programı

Kapadokya Erk Yönetim Planı

ürünleri kısa vadede hazırlanmalıdır.

7 YAŞAYAN VADİLER

5 DERS

7.1 Örnek İncelemesi

7.1.1 Büyük Kanyon Ulusal

Parkı

Genel Karakter

Amerika Birleşik Devletleri, Arizona

Eyaleti, Kolorado Nehri çevresinde bulunan

Büyük Kanyon; Amerika’nın ilk ulusal

parklarından biridir ve UNESCO’nun Dünya

Mirası Listesinde yer almaktadır. 466

kilometre uzunluğunda ve 500 ile 2,500 metre

genişliğinde olan Derinliği yer yer 1.5

kilometreyi aşan kanyonun iki milyar yılda

oluştuğu tahmin edilmektedir. Kanyon

manzarası ve kültürel derinliği ile evrensel bir

değer olarak nitelendirilmektedir.

Geçmişte Amerika Yerlileri kanyonun

duvarlarına yerleşimler kurmuştur.

Günümüzde ise Büyük Kanyon çevresinde yerli

grupları yaşamaya devam etmektedir.

Parkın yönetim planını Milli parklar

koruma Birliği olan NPCA ( National Parks

Conservation Association) hazırlamaktadır. Birlik

1919 yılında kurulmuştur ve amacı;

Amerika’nın Milli Parklar sistemini korumak,

geliştirmek ve gelecek nesillere

aktarmaktır.NPCA’nın ilk direktörü olan

Stephen Mather milli parkların yönetiminin

politik sistemlerden bağımsız olması

gerekliliğini vurgulamıştır.Bu vizyonla bu gün

birliğin 600.000’den fazla destekçisi

bulunmaktadır.

Büyük Kanyon Ulusal Parkını yılda 4,5

milyondan fazla kişi ziyaret etmektedir.

Vizyon

Yönetim planında vizyona yönelik bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu çerçenin genel başlıkları:

Büyük Kanyon’nun evrensel bir değer olması

Yönetim stratejilerinin ekolojik sistemler, tarihsel ve arkeolojik değerler ile ve çevresi ile bütünleşik kurgulanması

Tüm kurum ve kuruluşların park alanı için tek bir vizyon üzerinden hareket etmesi.

Temalar

Evrensel Değer

Spiritüalite, zamansızlık

Barış, güzellik

Manzara, Vista

Rekreasyon

Doğal sessizlik, Tenhalık Doğal ses dokusu

Planlama Stratejileri Planlamada stratejiler berlirli başlıklar altında kurgulanmıştır

1. Uluslararası farkındalık: Bir dünya mirası olarak Büyük Kanyonun doğal ve kültürel değerlerinin bütününü ulusal ve uluslar arası düzeyde yönetmek ve korumak

2. Kültürel ve Doğal değerler: ekolojik sistemlerin, arkeolojik, tarihsel değerlerin, kültürel peyzajın korunması ve gelecek nesillere aktarılması.

3. Yaban hayat ve nehir yönetimi: Yaban

hayatın ve Colorado nehirinin doğal koşulları içinde korunması ve yönetimi

4. Ziyaretçi Deneyimleri: Kaliteli ziyaretçi

deneyimlerinin sağlanması ve turistlerin parkın doğal; koşulları, ilkelliği ve ruhani değerlerini bozmadan ziyaret etmesini sağlamak

5. Ses dokusu yönetimi: Alanın doğal ses

dokusunun korunması.Titreşimlere yol açabilecek her türlü gürültü unsurunun engellenmesi

6. Madencilik: Madencilik faaliyetlerinin

yarattığı tahribatın azaltılması

7. Hava Kalitesi: Hava kalitesinin korunması, kanyon çevresindeki termik santral, sanayi alanlarının yarattığı hava kirliliğinin azaltılması

8. Tasarım: Büyük Kanyonu sürdürebilir

tasarım konusunda örnek bir model haline getirmek

9. Bölgesel Konular: Park’a etki eden dış

dinamiklerin ve çevresel ilişkilerin değerlendirilmesi

10. İklim değişikliği: Büyük Kanyon’a

etkilerinin değerlendirilmesi.

Ekonomik Kalkınma

Planda ekonomik kalkınma doğal değerlerin

korunması ve turizm faaliyetlerinin

geliştirilmesi üzerine kurgulanmıştır.

Toplumsal Gelişme

Amerika Yerlileriyle ortak kalkınma ve yönetim

planlarının yapılması ve yerel kalkınmanın

sağlanması hedeflenmiştir.

Turizm Stratejileri

1. Ziyaretçi erişiminin arttırılması: Güvenli, etkili ve çevreye duyarlı ulaşım sistemlerinin kullanılması ve ve motorize olmayan sistemlerin teşvik edilmesi

2. Ziyaretçi ve çalışan merkezileri ve servis ağının oluşturulması

3. Tarihi yapıların Adapte edilerek yeniden kullanılması

4. Manzara rotalarının Oluşturulması ve geliştirilmesi

7.1.2 Dartmoor Milli Parkı

Yönetim Planı İngiltere

Genel Karakter

Dartmoor Milli parkı İngiltere’de yer

almaktadır. Granit kayalarının yeryüzüne

çıkması ile oluşan farklı peyzajı, vadileri,

arkeolojisi, tarih öncesi kalıntıları, yerleşim

yerleri, geleneksel tarım üretimi ve yaban

hayatı ile önemli bir coğrafyadır.

Park 954 km2 bir alanı kaplamaktadır.

Bölgenin yönetim planını hazırlayan kurum

Dartmoor Milli Parkı Otoritesi’dir. İngiltere

Çevre Yasası kapsamında özel olarak kurulmuş

bağımsız ve yerel bir kuruluştur.

Vizyon

Vizyon bir sayfa boyunca hikaye gibi

anlatılmış!!!!

Temalar

Doğal Güzellik Bozulmamış Coğrafya Kültürel Miras İlham verem Coğrafya Özel Değerler Keyif Sürdürebilirlik Anlayış Geçim Planlama Stratejileri

Yönetim planı içinde stratejiler üç ana başlık altında geliştirilmiştir.

Mekanın Ruhu: Doğal güzelliği, yaban

hayatı ve kültürel mirası koruma ve

geliştirmeye yönelik stratejidir.

Herkes için Erişim / Herkesin Erişimi

ikisinden biri: Tüm kesimlerin; milli parkın

özel değerlerinden yararlanmasını

sağlayacak stratejidir.

Toplum ve İş: Milli parkın ekonomik

gelişimini doğal kaynakların kapasitesi ile

orantılı bir ekonomik kalkınma modeli ile

sağlamaya yönelik stratejidir.

Ekonomik Kalkınma

Doğal Kaynakların korunduğu kültürel

değerlerin ön planda tutulduğu Yerel

girişimciliğin desteklendiği, tarım ve turizm

öncelikli bir ekonomik kalkınma modeli ön

görülmüştür.

Toplumsal Gelişme

Dartmoor yerel halkının, ilham, huzur ve aktif

rekreasyon olanaklarını birlikte arayanların

alanın özel değerleri ile birlikte uyum içinde

yaşadığı bir bölge olarak tanımlanmıştır.

Tüm yaş gruplarını kapsayan, yüksek kaliteli,

çeşitliliği ön plana koyan aynı zamanda

Dortmoor’un korunması ve gelişiminin

öneminin anlatıldığı eğitim faaliyetleri ve

katılımcı etkinliklerin arttırılması.

Turizm Stratejileri

Bölgede yeni iş olanaklarının yaratılmasını

hedefleyen, bölgenin farklılıklarını öne çıkaran

sürdürebilir bir turizm modeli öngörülmüştür.

Turizme yönelik temel hedefler

Kurumlar arası paylaşım ve

ortaklıkların yaratılması;( Dartmoor

Alan Ortakları ile Ulusal Park birimi)

Sürdürebilir Turizm’in desteklenmesi

Yerel destek zincirinin oluşturulması

yerel ürünlerin desteklenmesi

Ziyaretçi kalış süresinin uzatılması

Bilgi ve Araştırma faaliyetlerinin

desteklenmesi

7.1.3 Clonmacnoise Manastır

Şehri ve Kültürel Peyzajı

Yönetim Planı 2009-

2014

Genel Karakter

Clonmacnoise Manastır Şehri İrlanda Offaly’da

; kültürel miras ve bio-çeşitlilik açısından

zengin bir alanda yer almaktadır. İrlanda’nın

en uzun nehri olan Shannon Nehrinin kıyısında

yer alan bölgenin morfolojisi; buzul, su ve iklim

hareketleri ile şekillenmiş; ekserler, bog

alanları, tepeler ve kayalık alanları ile çeşitlilik

göstermiştir.

Clonmacnoise erken Hıristiyanlık döneminde

önemli bir dini merkez konumundaydı bu

sebeple bölgede kilise, kilise örüntüleri, antik

yollara ait çok sayıda kalıntı bulunmaktadır.

Bölge kültür çevre etkileşimi içinde geleneksel

insan yerleşimine önemli bir örnek olarak

nitelendirilmektedir.

Clonmacnoise Manastır Şehri ve Kültürel

Peyzajı Yönetim Planı; Dünya mirası aday

listesinde bulunan alanın korunması için

“Çevre, Kültür ve Yerel Yönetim Departmanı”

tarafından yaptırılmıştır.

Vizyon

Evrensel bir değer olan Clonmacnoise

Manastır Şehri’nin ve Kültürel Peyzajı’nın

yönetim çerçevesini ortaya koyarak; korumak,

tanıtmak, sürdürebilir sosyal ve ekonomik

canlanmayı şimdiki ve gelecek nesilleri dâhil

ederek sağlamak.

Temalar

Planlama Stratejileri

Senkronize sosyo ekonomik gelişim

Erişebilirlik ve ziyaretçi yönetimi

Sürdürebilir Turizmin Desteklenmesi

Alanın Doğal yapısına saygı göstermek

Alanı anlamaya devam etmek; Arkeolojik, mimari, tarihi,ekolojik, hidro-ekolojik araştırma programlarının desteklenmesi

Eğitim programları düzenlenmek

Ekonomik Kalkınma

Sürdürebilir turizm ve bilinçli tarım

uygulamaları bölgenin ekonomik

kalkınmasının temellerini oluşturacaktır.

Toplumsal Gelişme

Sosyal ve ekonomik yapıyı güçlendirici projeler

üretmek, yerel gruplar arasında ilişkileri

güçlendirmek, kültürel mirası korumak ve

kültürel miras bilincini arttırmak, alanın özgün

karakterine yönelik araştırmaları

desteklenmek, Eğitim programlarının

hazırlanmak gibi toplumsal gelişmeyi sağlayıcı

önemli hedefler ortaya konulmuştur.

Turizm Stratejileri Ziyaretçilere efektif yönetim stratejileri

oluşturulmuştur, yerel turizm ağlarının

oluşturulması, sürdürebilir turizm

desteklenmesi, turist istatistiklerinin

çıkarılması, ziyaretçi etki ve trend analizlerinin

yapılması, ziyaretçi merkezlerinin kurulması,

sürdürebilir taşıma sistemlerinin geliştirilmesi,

bölgeyi tanıtıcı bir web sitesinin tasarlanması,

optimum ziyaretçi sayılarının belirlenmesi ve

rehberlere yönelik eğitim programlarının

hazırlanması gibi turizmi sektörünü

geliştirmeye yönelik stratejiler

oluşturulmuştur.

7.1.4 Tamar Vadisi Önemli

Doğal Güzellik Alanı

(AONB) Yönetim Planı

2009-2014

Genel Karakter

Tamar Vadisi; İngiltere’de, önemli vadi ve su

peyzaj sistemi içinde yer alması, vahşi yaşamı,

ve kültürel mirası ve geleneksel tarım

yöntemleri ile (AONB Area of Outstanding

Natural Beauty”) Önemli Doğal Güzellik Alanı

statüsünde olan yüksek görsel kaliteye sahip

olan bir alandır.

Bölgeye AONB statüsünün veriliş amacı; yerel

halkın ihtiyaçları ve ekonomik dinamiklerin

bilinci içinde doğal peyzajı korumak ve

geliştirmektir. Yerel halk temsilcileri,

uzmanlar, kamu ajansları, çiftçiler ve toprak

sahipleri gibi gruplardan oluşan Tamar Vadisi

AONB Partnership; kamu organizasyonu ve

ajansların ortaklığında kurulmuştur ve beş

yıllık yönetim planlarını bu kurum

hazırlamıştır.

Temalar

Peyzaj Yönetimi – Landscape Management

Dünya Miras Alanı – World Heritage Site

Sürdürebilir Yönetim – Sustainable Management

AONB’nin Korunması – Safeguarding the AONB

Yaklaşım ve Farkındalık – Understanding & Awareness

AONB’nin Yönetimi – AONB Management

Uygulama ve Gözetim– Implementation and Review

Vizyon

Beraber çalışarak, Tamar Vadisi’nin eşsiz

kültürel kimliğini ve doğal güzelliğini bölgede

yaşayan, çalışan, bölgeyi ziyaret eden

insanların yararı için koruyup geliştirmek ve

yönetmek.

Planlama Stratejileri

Planlama stratejiler yukarıda belirtilen temalar

kapsamında konu başlıkları atında

oluşturulmuştur.

1. Peyzaj yönetimi:Peyzaj Mirasının, bio

çeşitliliğin ,coğrafi çeşitliliğin, doğal

kaynakların, tarım arazilerinin

korunması, geleneksel üretimin

devamlılığı, yerele özgün değerlerin

tespiti ve korunması, nehir ve kıyı

alanlarının yönetilmesi ve keyif veren

bir çevre oluşturulması.

2. Dünya Miras Alanı: Dünya miras alanı yönetimi, madencilik mirasını korunmak

3. Sürdürebilir Yönetim: Sürdürebilir toplum, Sürdürebilir geçiş, Küresel ısınma ve iklim değişikliğine adaptasyon, yerel destek zinciri.

4. AONB’nin Korunması: Arazi kullanımının planlanması, ilham, altyapının iyileştirilmesi

5. Yaklaşım ve Farkındalık: Eğitim ve iletişim altyapısını güçlendirmek, farkındalığı arttırmak, Kültürel değerleri korumak

6. AONB’nin Yönetimi: Tamar Vadisi AONB Ortaklığı’nı daha efektif hale getirmek, Tamar Vadisi Vakfının kurmak, AONB Ortaklığı’nın kaynaklarının geliştirilmesi

7. Uygulama ve Gözetim: Uygulamaların denetlenmesi ve Performanların takibi ,Çevresel etkilerin değerlendirilmesi,

Ekonomik Kalkınma

Yönetim planında; geleneksel tarım ve

hayvancılık, kırsal kalkınma ve sürdürebilir

turizm destekleyici stratejiler ve hedefler

oluşturulmuştur ve ve Ekonomik kalkınmanın

temelini bölgenin farklılıkları oluşturmuştur.

Toplumsal Gelişme

Tamar Vadisi Yönetim Planı; Yaşayan ve

çalışan bir çevre oluşturma hedefiyle

kurgulanmış ve yerel kalkınmaya öncelik

verilmiştir. Arazi yönetim sistemleri

oluşturulmuş yerel girişimciler desteklenmiş

eğitim ve farkındalığı arttırıcı programlar

hazırlanmıştır.

Turizm Stratejileri Yönetim planında turizme yönelik temel

strateji keyif veren bir çevre yaratmaktır. Yerel

kapasitenin ve arazinin yapısına uygun

sürdürebilir turizm ve rekreasyon aktiviteleri

desteklenmiş ve Tama Vadi’sinde bulunan

Turizm birlikleri vakıf ve dernekler gibi yerel

birimler ile ortak çalışmalar öngörülmüştür.

7.1.5 Wvye Nehri Vadisi

Yönetim Planı 2009-

2014

Genel Karakter

Wvye nehri Vadisi Britanya’da Hereford ve

Chepstow arasında kalan, coğrafi, tarihi ve

barındırdığı hayvan çeşitliliği bakımlarından

etkileyici bir bölgedir. 1971 yılında vadi, plato

ve çevresindeki tepeleri kapsayan bu alan

‘Üstün Doğal Güzellik Alanı’ ilan edilmiştir.

(Area of Outstanding Natural Beauty (AONB))

Bölgenin %64’ü İngiltere, %36’sı Galler

sınırında olduğu için yönetimi konusunda bazı

sorunlar yaşanmaktadır.

Ulusal parklardan bağımsız olarak AONB’ler

kendi planlama veya gelişme kontrol işlevleri

ve diğer yönetici güçleri olan yetkili organlar

değillerdir. Bu işlevlerin sorumluluğu genellikle

yerel yöneticilerdedir. Aynı zamanda devlet

bakanlık ve ajansları özellikle Natural England

ve Galler Kır Konseyi (Countryside Council for

Wales) sorumludur.

Üstün Doğal Güzellik Alanı olan Wye Vadisi

birbirinden bağımsız 3 ilçenin topraklarına

yayılmıştır: Herefordshire, Gloucestershire ve

Monmouthshire. Üç ilçenin

değerlendirmeleriyle tanımlanan çeşitli

karakter alanları ve peyzaj türleri AONB içinde

16 Peyzaj Yönetim Bölgesine ayrılmıştır.

Bölgenin ‘Tarihi Peyzaj Karakterizasyonu’

tamamlanmıştır.

Planın Vizyonu ve Temel Amacı

Yönetim planının vizyonu ‘İnsanlara geniş

yelpazede ilham uyandırıcı, değişimin, etkileri

olumlu sonuçlar doğurduğu sürece

benimsenerek etkin yönetim yoluyla

gerçekleştirildiği, çeşitliliklerini koruyan bir

vadi’.

Yönetim planının temel amacı; kara ve deniz

peyzajını, korumak ve muhafaza etmek, buna

bağlı doğayı ve geleneksel olarak insanla

etkileşim içinde ortaya çıkan diğer değerleri

korumaktır.

Tema ve Hedefler

2004- 2009 Yönetim Planında ele alınan 5

tema, 2009-2014 planında da geliştirilmeye

devam edilmiştir. Bu plan önceki planda cevap

verilmeyen soruları ele almak için

genişletilerek hazırlanmıştır.

Tema 1: Eşsiz çevremiz

Anahtar kelimeler: Peyzaj, Biyoçeşitlilik,

Jeoçeşitlilik, Miras, Tarım, Ormanlık alanlar ve

ağaçlar

Eşsiz peyzajın korunması, bölge için gerekli

ihtiyaçların geliştirilmesi bu planın önceliğidir.

Doğal güzelliğin bileşenleri olan peyzaj

(landscape), biyo -çeşitlilik, coğrafi çeşitlilik,

tarihi çevre ve kültürel miras bu temanın

altında yer alan başlıklardır.

Bu bileşenlerde amaçlananlar sırayla şöyledir:

Korumak ve gerektiğinde Wye Vadisi

AONB’nin doğal ve kültürel özellikleri ile

peyzajın doğal güzelliğini güçlendirmek,

2009’daki durumundan daha iyi bir noktaya

taşımak, biyo çeşitliliği güçlendirmek,

Bilimsel ve genel olarak önem taşıyan alanları

korumak ve güçlendirmek, bölgenin coğrafi

çeşitliliğin değerinin bilinmesinin ve

sahiplenilmesinin sağlanması,

AONB’nin tarihi çevresini korumak ve duyarlı

bir yönetimi teşvik etmek. Buna ek olarak

mekan kullanımını peyzajın devamlılığını

sağlayan bir unsur olarak dikkate almak.

Bu amaçlarla;

AONB’nin doğal kaynaklarını ve yerel

farklılığını korumak ve geliştirmeyi

yönetmek yolunda yönetimi sağlayan

yaşayan tarım işletmelerinin

desteklenmesini sağlanacak,

Wye Vadisi ormanlık alanının eşsiz

antik orman karakterinin koruması ve

geliştirilmesinin sürdürülebilir bir yolla

sağlanması ve bu alanın ekonomik,

çevresel ve sosyal faydalar

sağlanmasının garanti altına

alınacaktır.

Tema 2 : Gelişme ve Ulaşım

Anahtar kelimeler: Gelişme, Mineraller,

Araçlar, Hizmetler ve Enerji, Ulaşım

Doğru gelişme ve ulaşım planlaması AONB’nin

korunması için gerekli ikinci temadır. Bu

ihtiyaç gelişme, altyapı ve peyzajın

korunmasının şu ilkelerle ele alınmasını

öngörür:

AONB içindeki tüm kalkınma

hedeflerinin AONB’nin tasarımı ile

uyumlu olduğundan emin olunması,

AONB içindeki tüm

mineralleri(minerals development)

gelişiminin AONB’nin tasarımı le

uyumlu olduğundan emin olunması,

AONB içindeki en sürdürülebilir, etkin

ve verimli kullanım ve hizmet ve enerji

temini sağlamak ve bunların AONB

tasarımı için kullanılması

AONB ulaşımının AONB belirleme

amaçları ile sürdürülebilir, entegre ve

uyumluluğunun garanti altına alınması

Tema 3: Yaşayan Topluluklar

Anahtar kelimeler: Toplumsal Gelişim,

Ekonomi ve Kırsal Yenilenme

Kırsal sanayiyi güvence altına almak ve yerel

sosyo ekonomik ihtiyaçların sürdürülmesi

yaşayan topluluklar yaratmanın iki önemli

bileşeni olarak bu temada yer almaktadır.

Yerel toplulukların canlılığı ve peyzaj

öğelerinin sürdürülmesini sağlayan yerel

işletmelerin varlığının sürdürülmesini ele

almalıdır.

Burada amaçlanan:

Bölgenin doğal güzelliği destekleyen

sağlıklı bir ekonomi ile yüksek bir

yaşam kalitesine sahip gelişen yerel

topluluklar oluşturmaktır.

Çiftçilik ve ormancılık zaten yukarıda

ele alınmıştır, ancak kırsal ekonomi ve

kırsal yenilenmenin diğer yönlerinin

de dikkate alınması gerekir.

AONB’nin doğal kaynaklarını ve yerel

farklılığını geliştirmek ve bundan yarar

sağlayan uygulanabilir kırsal

işletmeleri teşvik etmektir.

Tema 4: AONB’den yararlanmak ve

sahiplenmek

Anahtar kelimeler: Sürdürülebilir Turizm,

Rekreasyon ve Erişim,Değer bilme ve Anlama

Halkın sürdürülebilir yollarla AONB’den

yararlanmasının sağlanması ve bunun

desteklenmesi dördüncü temadır. Burada, özel

peyzaj özelliklerinden herkesin yararlanması

ele alınmaktadır. Amaçları şöyledir:

AONB doğal güzelliği ve yerel

farklılıklarına dayanan sürdürülebilir

turizm alanın korunması ve

iyileştirilmesine olumlu katkı

yaparken, ziyaretçiler, operatörler ve

çalışanların hayatlarını

zenginleştirmeye devam etmektedir.

İnsanların Wye Vadisi’nin rekreasyon

imkanını aktif olarak kullanması

bölgenin doğal güzelliğini

eksiltmemektedir.

İnsanların bu alanın tasarlanmasıyla

ilgili takdir ve memnuniyetleri

artmıştır.

Tema 5: Birlikte Başarmak

Anahtar kelimeler: Ortaklık, Yönetim ve

Yönetişim

AONB’nin etkili yönetim ve yönetişiminin

sağlanması birlikte başarmakla garantiye

alınacaktır.

Burada, herkesin faydalarını maksimize etmek

için yukarıdaki yönleri yönetmek ve koordine

etme ihtiyacını ele alır. Amacı başarılı ve

verimli ortaklıklar yoluyla Wye Vadisi AONB’de

ileriye dönük tedbirli ve yaratıcı başarılara

devam etmektir.

Ekonomik Kalkınma

AONB alanları için merkezi hükümet en önemli

sorumluluğa sahiptir. Bunun yanı sıra Natural

England, Galler Kırsal Konseyi ve Orman

Komisyonu gibi kurumlar da doğrudan katılım,

rehberlik ve finansmanı mesleki ve kurumsal

fonksiyonlar aracılığıyla sağlarlar.

Bölgesel kalkınma ajansları yönetim planı

dönemi boyunca AONB girişimlerinin

finansmanı giderek artan bir rol

oynayabileceğini düşünmektedir. AONB’ye

dayanan farklı bölgesel ve ulusal para

kaynakları ve örgütsel öncelikler vardır.

Toplumsal Gelişme

Önceki yönetim planında AONB alanlarının

doğal yapısını ve yerleşim karakterlerini

korumak için benimsenen strateji alanları

oldukları gibi muhafaza etmek yönündeydi.

Wye Vadisi AONB alanı olarak Wye Vadisi

doğal ve kültürel değişikliklerin kaçınılmaz

değişimine konu olacaktır. Bu kırsal bölge, alan

yönetimi deneyimi sonucu olarak gelişmiş ve

bu değişim tüketici ve kullanıcıların değişiklik

talepleri doğrultusunda devam edecektir.

Turizm Stratejisi

Üstün doğa güzellik alanı Wye Vadisi’nin doğal

güzelliği ve yerel farklılıklarına dayanan turizm

stratejisi; sürdürülebilir turizm alanın

korunması ve iyileştirilmesine olumlu katkı

yaparken, ziyaretçiler, operatörler ve

çalışanların hayatlarını zenginleştirmeyi

amaçlamaktadır.