katalog-filozofia

U N I W E R S Y T E T J A G I E L L O Ń S K I

FILOZOFIA

KATALOG KURSÓW

NA ROK AKADEMICKI

2013 / 2014 K R A K Ó W 2013

System ECTS w Instytucie Filozofii UJ został wprowadzony przy wsparciu Komisji Europejskiej UE

w ramach Programu Tempus PHARE Joint European Project Grant JEP 13253 98

RADA REDAKCYJNA

Komisja Kursów Filozoficznych

REDAKTORZY

Joanna Hańderek Jolanta Nogieć Maciej Zarych

Ilustracja na okładce: Books-absorbing plant, 2013

Jacqueline Pyrowicz

2

SPIS TREŚCI

Historia filozofii 4

Ontologia 24

Epistemologia 33

Logika 46

Etyka 54

Estetyka 59

Filozofia społeczna 71

Różne 75

Kursy poszerzające 94

3

HISTORIA FILOZOFII

W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać co najmniej 36 punktów ECTS za kursy podstawowe (należące

do kanonu) oraz co najmniej 12 punktów za kursy spoza kanonu. Liczba punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest w

tabelach.

Dr hab. Jacek Widomski HF01pa Filozofia starożytna

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Omówienie klasycznej filozofii greckiej w oparciu o teksty źródłowe, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju filozoficznej terminologii, jak też problematyki kontynuowanej w czasach późniejszych.

Prof. dr hab. Ryszard Legutko HF01pb Historia filozofii starożytnej

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin 6 punktów ECTS

Omówienie najważniejszych koncepcji filozofii starożytnej ze szczególnym uwzględnieniem ich doniosłości dla późniejszej historii filozofii. Prezentowane będą najważniejsze dzieła tej epoki oraz toczące się wokół nich spory, w tym także najnowsze polemiki oraz interpretacje.

4

Dr hab. Jacek Widomski HF02pa Filozofia średniowieczna

Prerekwizyty: HF01p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs obejmuje historię filozofii średniowiecznej; szczególny nacisk zostanie w nim położony na dzieje filozofii chrześcijańskiej.

Dr hab. Jan Kiełbasa HF02pb Filozofia średniowieczna


Proponowany kurs pomyślany jest jako podstawowy, a zatem przeznaczony głównie dla studentów I roku. Obejmuje ogólny i chronologiczny przegląd stanowisk (od patrystyki po wiek XV, rozpoznanie głównych linii ewolucyjnych myśli średniowiecznej, jej pojęć-kluczy, podstawowych założeń, ośrodkowych problemów). Ponadto proponuje refleksję historyczną (recepcja, kontynuacja, modyfikacja filozofii starożytnej w średniowieczu) i meta- filozoficzną (czy myśl średniowieczna jest w ogóle filozofią? kwestia linii demarkacyjnej między filozofią i teologią, teoria „dwóch prawd”).

Dziedzinową dominantą kursu jest problematyka metafizyczna i antropologiczna, wykładana na podstawie tekstów źródłowych z epoki.

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska HF03pc Filozofia nowożytna – wiek XVII

Prerekwizyty: HF02p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Systemy metafizyczne (Descartes, Hobbes, Pascal, Malebranche, Spinoza, Leibniz). Sceptycyzm i racjonalizm. Filozofia polityczna i teorie prawa naturalnego (Grotius, Hobbes, Locke).

5

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska HF04pc Filozofia nowożytna – wiek XVIII


Empiryzm brytyjski (Locke - Berkeley - Hume). Szkocka filozofia zdrowego rozsądku. Myśl francuskiego Oświecenia (Encyklopedyści, Voltaire, Montesquieu, J.J. Rousseau), teoria umowy społecznej. Filozofia krytyczna, etyka i filozofia polityczna Kanta. Idealizm niemiecki (Fichte, Schelling).

Prof. dr hab. Elżbieta Paczkowska-Łagowska Dr Izabela Szyroka

HF05pa Historia filozofii współczesnej Prerekwizyty: HF04p Semestr: zimowy i letni (120 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 12 punktów ECTS

Część pierwsza kursu historii filozofii współczesnej (semestr zimowy) obejmuje następujące zagadnienia i postaci: okres idealizmu niemieckiego po Kancie: Fichte, Schelling, Hegel, Schleiermacher, W. von Humboldt, Schopenhauer. Reakcja na heglizm: historyzm, Feuerbach, Stirner, Marks, Engels, Kierkegaard. Pozytywizm: Comte, Bernard, empiriokrytycyzm, konceptualizm, utylitaryzm (Bentham, Mill), pragmatyzm: Peirce, James, Dewey.

Część druga kursu historii filozofii współczesnej (semestr letni) obejmuje: filozofię życia (Dilthey, Nietzsche); egzystencjalizm (Jaspers, Heidegger, Marcel, Sartre); fenomenologię (Husserl, Scheler, Merleau-Ponty); pozytywizm logiczny, Wittgenstein; antropologię filozoficzną (Scheler, Plessner, Gehlen); filozofię hermeneutyczną, szkołę z Frankfurtu (Adorno, Horkheimer, Habermas); szkołę Joachima Rittera; neopragmatyzm (Rorty).

Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz HF11k Zagadnienie dobra w filozofii starożytnej

Prerekwizyty: HF02p Semestr: zimowy i letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony (urlop naukowy Pracownika).

6

Dr hab. Janusz Mizera HF14sk Przezwyciężanie transcendentalizmu

Prerekwizyty: HF05p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: dwa protokoły i aktywny udział w zajęciach 6 punktów ECTS

Kurs „Przezwyciężanie transcendentalizmu” ma charakter seminarium przeznaczonego dla studentów starszych lat oraz doktorantów. Tytułowy problem zostanie prześledzony głównie, choć nie tylko, na przykładzie myśli Kierkegaarda, Nietzschego oraz Heideggera. W najbliższym roku zamierzam kontynuować analizę i interpretację rozprawy Martina Heideggera pt. „Kant a problem metafizyki”. Prof. dr hab. Jan Skoczyński

HF15p Wybrane zagadnienia z filozofii polskiej Prerekwizyty: RO01p Semestr: letni, 60 godz. (wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Zagadnienia: Polska filozofia średniowieczna (Paweł Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza); Apologeci i krytycy liberum veto (Fredro, Opaliński, Starowolski, Kożuchowski); Myśl polityczna XVI wieku (Sebastian Petrycy, Andrzej Frycz Modrzewski); Polskie reformy doby Oświecenia (Kołłątaj i Staszic); Początki filozofii romantycznej (J. K. Szaniawski, J. Głuchowski); Filozofia mesjanistyczna (Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, Norwid); Filozofia narodowa (Cieszkowski, Trentowski, Libelt); XIX-wieczna filozofia historii (Lelewel, Historyczna Szkoła Krakowska); Pozytywizm w myśli polskiej; Modernizm i dwudziestolecie międzywojenne; Współcześni myśliciele polscy wobec przemian politycznych XX wieku.

Dr hab. Piotr Mróz

HF20 Egzystencjalizm Prerekwizyty: HF04p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 5 punktów ECTS

Analiza podstawowych problemów filozofii egzystencja-listycznej i fenomenologii bytu ludzkiego. Rys historyczny od Kierkegaarda po egzystencjalizm amerykański. Wątki ontologii i konstytucji świata; trwoga istnienia, podstawowe projekty egzystencji ludzkiej, absurd istnienia. Analiza tekstów filozoficznych, literackich i dzieł sztuki.

7

Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz HF27sk Seminarium z filozofii nowożytnej

Prerekwizyty: HF02p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: aktywny udział w seminarium i dwa referaty albo konspekty pisemne 6 punktów ECTS


Prof. dr hab. Jan Skoczyński HF29 Filozofia dziejów

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Problematyka kursu obejmuje przegląd ważniejszych stanowisk z zakresu filozoficznej refleksji nad historią – od starożytności po współczesność.

Szczegółowy program zajęć: I. Zagadnienia terminologiczne II. Linearne i cykliczne filozofie dziejów III. Laicyzacja problematyki filozoficzno-dziejowej w dobie

Odrodzenia IV. Oświeceniowa filozofia historii V. Teoria postępu VI. Teleologiczna i dialektyczna wizja dziejów VII. Mesjanizm, heroizm, słowianofilstwo VIII. Teorie cywilizacji, filozofia końca historii Literatura obowiązkowa: teksty źródłowe podawane bezpośrednio na wykładach.

8

Dr hab. Marcin Karas, prof. UJ (semestr zimowy) Dr Andrzej Rygalski (semestr letni) HF40sk Filozofia przyrody Williama Ockhama

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs obejmuje analizę wybranych pism Ockhama i rekonstrukcję jego poglądów z zakresu filozofii przyrody. Ma na celu zbadanie problematyki recepcji i krytyki metafizyki Arystotelesa oraz rozważenie konceptualizmu i nominalizmu w pismach angielskiego uczonego.

Prof. dr hab. Jan Skoczyński HF41sk Filozofia wobec historii

Prerekwizyty: HF29 Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: uczestnictwo w seminarium, samodzielna lektura tekstów, referaty odnoszące się do zagadnienia tematycznego 6 punktów ECTS

Celem seminarium jest próba podejmowania filozoficznej refleksji nad ważnymi zjawiskami historycznymi i społecznymi.

W roku akademickim 2013/2014 tematem seminarium będą: Mity polskie – stare i nowe.

Seminarium przeznaczone jest głownie dla studentów drugiego i trzeciego stopnia, a więc studiów magisterskich i doktoranckich; także dla osób spoza instytutu (studentów historii, socjologii, politologii), które są zainteresowane analizą omawianego zjawiska w kategoriach oraz w kontekście historii idei.

9

Prof. dr hab. Jan Skoczyński Dr hab. Andrzej J. Nowak

HF50 Warsztat historyka filozofii Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: obecność na zajęciach, przeprowadzenie korekty oraz samodzielna redakcja tekstu naukowego 6 punktów ECTS

Kurs przygotowuje studentów do podejmowania samodzielnych prac pisemnych (prace roczne, seminaryjne, magisterskie, artykuły naukowe). Zajęcia dzielą się na dwa bloki: teoretyczny (semestr zimowy) i praktyczny (letni). W części teoretycznej jest mowa o informacji naukowej, bibliografiach ogólnych i szczegółowych, słownikach i encyklopediach filozoficznych. Inne zagadnienia to: opis bibliograficzny, kompozycja wydawnicza tekstu naukowego oraz przegląd metod historii filozofii. W wyniku zebranych doświadczeń prowadzący część praktyczną włączył do niej także ćwiczenia o charakterze elementarnym. Służą one przykładowo ćwiczeniu umiejętności takiej obsługi edytorów tekstu (Word, Writer), która wykracza poza produkowanie znaków bezpośrednio dostępnych z alfa-numerycznej klawiatury. Wymienić tu można: a) korzystanie z zaawansowanych opcji wyszukiwania i zamieniania; b) tworzenie i wykorzystywanie makrodefinicji; c) techniki takiego przygotowania tekstu, aby mógł być on bez utraty formatowania przekazywany innym osobom, posługującym się innym oprogramowaniem niż pozostające w dyspozycji autora. W miarę możności studenci są też zapoznawani z technikami pracy na plikach pdf, djvu itp.

Kurs zalecany szczególnie dla magistrantów i doktorantów.

Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz HF54sk Seminarium z filozofii starożytnej

Prerekwizyty: HF01p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: udział w seminarium i dwa referaty albo konspekty pisemne 6 punktów ECTS Byt i powinność w filozofii Platona. Celem seminarium jest analiza najciekawszych wypowiedzi normatywnych w dialogach Platona, uwyraźniająca sposoby ich uzasadniania, a zwłaszcza ich założenia ontologiczne.


10

Dr hab. Leszek Augustyn HF55 Filozofia rosyjska – od Oświecenia do marksizmu i „Wiechów”

Prerekwizyty: HF 04pa, HF 04pc lub HP 05pa; lub inne kursy z zakresu historii filozofii nowożytnej (XIX i XX w.) Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: prezentacja i egzamin ustny 5 punktów ECTS

Kurs dotyczy dziejów filozofii rosyjskiej w XIX wieku. Obejmuje więc początki kształtowania się samodzielnej filozofii rosyjskiej od okresu Oświecenia – poprzez myśl XIX wieku – aż po początkowe lata XX wieku. Szczególny nacisk zostanie położony na myśl społeczną i historiozoficzną. Zostaną poddane baczniejszemu oglądowi procesy kształtowania się i warunkowania się teorii filozoficznych i ideologii. Zaprezentowane zostaną główne stanowiska omawianego okresu: filozofia oświeceniowa, słowiano-filstwo, okcydentalizm, oświecicielstwo, poczwiennictwo, narodnictwo, konserwatyzm, panslawizm, anarchizm, nihilizm, marksizm rosyjski.

Zwieńczenie kursu stanowi propozycja spojrzenia na rosyjską myśl filozoficzną XIX w. oczami „wiechowców” – autorów przełomowego almanachu „Drogowskazy” (Wiechi, 1909), m.in. M. Bierdiajewa, S. Franka, S. Bułgakowa.

W ramach przeprowadzanych analiz akcent zostanie położony na „wymiary” rosyjskości i europejskości filozofii rosyjskiej (zagadnienie „Rosja a Europa”).

11

Dr hab. Michał Bohun Dr hab. Leszek Augustyn

HF56sk Wątki filozoficzne w literaturze rosyjskiej Prerekwizyty: HF05 lub HF55 Semestr: zimowy i letni (60 godz., konwersatorium) Warunki zaliczenia: dwa referaty lub jeden referat i jeden esej związany z aktualną problematyką seminarium 6 punktów ECTS

Zajęcia w formie konwersatorium mają być kontynuacją seminariów prowadzonych przez prof. W. Rydzewskiego od początku lat 90. Chcemy skupić się na poszukiwaniu i analizie wątków filozoficznych w wielkiej literaturze rosyjskiej XIX i XX w. Celem jest ukazanie kontekstów filozoficznych dzieł literackich, wpływu idei filozoficznych na literaturę oraz samoistnej wartości filozoficznej wielkich dzieł literatury rosyjskiej.

W każdym roku akademickim seminarium dotyczy innych aspektów rosyjskiej myśli filozoficznej w jej literackich kontekstach. W ostatnich latach problematyka seminariów obejmowała następujące zagadnienia: Turgieniew i kategorie rosyjskiej samowiedzy (nihilizm, zbędny człowiek, Hamlet i Don Kichot); Tołstoj przed i po przełomie światopoglądowym; Tanatologia i agatologia w literaturze rosyjskiej; Rewolucje i rewolucjoniści w literackich obrazowaniach.

Dr hab. Michał Bohun Dr hab. Leszek Augustyn

HF57 Historia marksizmu: filozofia i utopia Prerekwizyty: HF04p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 5 punktów ECTS

Kurs przedstawia historię kształtowania się doktryny Marksa i jej różne formy w myśli XIX i XX-wiecznej. Nacisk położony zostanie na filozoficzne źródła i konteksty marksizmu oraz jego utopijne paradoksy.

12

Dr Steffen Huber HF62 Polnische Philosophiegeschichte. Deutschsprachiges

Konversatorium Prerekwizyty: HF01p, Wymagana znajomośc j. niemieckiego Semestr: Winter- und Sommersemester (insges. 60 Std.) Warunki zaliczenia: Referat und Aktive Teilnahme an den Lehrveranstaltungen. 6 punktów ECTS Polnische Philosophie in ihrem geschichtlichen und kulturellen Kontext. Ziel ist ein erster Einstieg in polnische Diskurse und Übung im Umgang mit den Quellen je nach sprachlichen Möglichkeiten der Teilnehmer. Im Wintersemester lesen wir ausgewählte Texte Leszek Kołakowskis (1928-2009) in deutscher Übersetzung. Dem Philosophen und Philosophiehistoriker, Essayisten und Literaten ist es gelungen, sein ganzes Leben hindurch Streitfragen zu bearbeiten, ohne sich dauerhaft auf weltanschauliche Positionen festzulegen. Der Vor- und Querdenker sah sich selbst als „konsequent inkonsequenten“ Skeptiker. In seinem Werk bietet er nicht nur tiefe Einblicke in historische, soziale und ethische Probleme, sondern lehrt methodisches Zweifeln in konkreten Situationen. Ausgangspunkt unserer Lektüre ist Kołakowskis Text „Priester und Narr“, der einander bedingende intellektuelle Grundhaltungen aufzeigt und für die polnischen Debatten nach dem Tod Stalins (1953) wichtig wurde. Im Sommersemester lesen wir, soweit es die Sprachkenntnisse der Teilnehmer zulassen, unübersetzte Arbeiten von Barbara Skarga (1919- 2009). Die Überlebende der deutschen Besatzung und sowjetischer Lager war zunächst Philosophiehistorikern und wurde nach 1989, zunehmend origineller philosophierend, zu einer der führenden Intellektuellen Polens. Politik und Ethik verbinden sich bei Skarga zu einer Sicht, die individuelle Freiheit ernst nimmt - \mit ihrem schöpferischen wie mit ihrem zerstörerischen Potential. Wer sich für die Demokratisierungsprozesse in Mittelosteuropa interessiert, findet in ihren Arbeiten reichhaltige Beobachtungen und eine ausgebaute Methodik.

13

Dr Steffen Huber HF65 Traktaty polityczne polskiego renesansu Prerekwizyty: Semestr: zimowy (30 godz., wykład) Warunki zaliczenia: praca pisemna, omówienie pracy 3 punkty ECTS

Kurs porusza się wokół trzech autorów i ich głównych traktatów filozoficzno-politycznych: - Andrzej Frycz-Modrzewski (1503-1572) O poprawie Rzeczypospolitej; - Stanisław Orzechowski (1513- 1566), Quincunx; - Wawrzyniec Goślicki (1538- 1607), O doskonałym senatorze.

Każdy z tych traktatów aspiruje do pewnego uniwersalizmu, jednocześnie reprezentując partykularny punkt widzenia grup społecznych, ośrodków władzy i opcji światopoglądowych. Najbardziej filozoficznie wydajny z nich, Modrzewskiego projekt Poprawy Rzeczypospolitej, opiera się na bogatych instrumentach, doświadczeniach i wizjach rozwoju res publica.

Przyjaciel i późniejszy wróg Modrzewskiego, Stanisław Orzechowski, operuje pięknym pod względem literackim i retorycznym, acz filozoficznie mało zaawansowanym platonizmem, kładąc podwaliny pod pisarstwo późniejszych sarmatów.

Młodszy o pokolenie Wawrzyniec Goślicki jest także platonikiem, ale - dysponując większą filozoficzną swobodą - prowadzi dialog z różnymi starożytnymi i renesansowymi nurtami myślowymi.

UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony.

Dr Jakub Szczepański HF67sk Konwersatoriom z myśli politycznej Immanuela Kanta

Prerekwizyty: FS02p, HF04pc Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: jeden referat na semestr, aktywny udział w zajęciach 6 punktów ECTS

Kurs obejmuje analizę „Krytyki władzy sądzenia” jako tekstu stanowiącego podstawę filozofii politycznej Kanta. W ramach konwersatorium będą także omawiane teksty takich komentatorów filozofa z Królewca jak: P. Guyer, H. Allison i inni.


14

Prof. dr hab. Elżbieta Paczkowska-Łagowska HF68s Seminarium z filozofii współczesnej: esej filozoficzny

Prerekwizyty: - Semestr: zimowy (30 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: w każdym semestrze jeden protokół, jedna praca pisemna na zakończenie seminarium 6 punktów ECTS Celem seminarium jest zapoznanie się z tekstami z zakresu filozofii współczesnej, które wyróżniają się walorami estetycznymi bądź podkreślają aspekt retoryczny w pisarstwie filozoficznym, uzasadniając jego niezbędność, a może nawet nieuniknioność (pochwała retoryki). Seminarium opiera się na złożeniu, że filozofowanie łączy się z pewnymi wymogami stylistycznymi, że świat jawi się nam w sposób, w jaki filozof stawia nam go przed oczyma za pomocą środków stylistycznych. Lista lektur podana w sylabusie zostanie uzupełniona. Do treści seminarium należy między innymi:

Przedstawienie sylwetki G. Simmela jako estetyzującego filozofa życia, „wędrowcy pomiędzy światami sztuki, filozofii i nauk” (M. Schmid). Jego koncepcja życia ludzkiego i kultury, w tym pojęcie tragedii kultury, przykłady jego myślenia o poszczególnych zmysłowych zjawiskach kultury, o formach życia społecznego. Dla uwypuklenia swoich tez Simmel powoływał się na przykłady z codzienności i posługiwał się formą eseju. „G. Simmel (…) dokonał jako pierwszy zwrotu filozofii do konkretnych przedmiotów, który pozostał kanoniczny dla każdego, komu nie dogadzało paplanie o krytyce poznania czy historii ducha” (Th.W. Adorno).

Drugim ważnym dla seminarium autorem jest H. Blumenberg. Jego zdaniem retoryka niesłusznie została skazana na „filozoficzną banicję” przez Platona. Odgrywa ona niezastępowalną rolę w samookreśleniu człowieka, który jest tym, czym nie jest, jest istotą pośrednią, określającą się za pomocą tego, czym nie jest. W ten sposób odniesienie człowieka do rzeczywistości jest „zmetaforyzowane”. Droga metaforyczna jest sposobem określania samego siebie w sytuacji nie-bezpośredniego obcowania z rzeczywistością. I tak na przykład tematem antropologii jest „natura ludzka”, która nigdy naturą nie była, dlatego występuje w „przebraniu” alegorycznym jako zwierzę, maszyna, strumień świadomości. Człowiek jest istotą symboliczną, ponieważ wybiera metaforyczną drogę pośrednią. Konstytucja człowieka jest potencjalnie metaforyczna, co oznacza, że człowiek znajduje swoją rzeczywistość nie w wewnętrzności, lecz jedynie na drodze poprzez to, czym nie jest. Podstawowy zasób języka filozoficznego stanowią metafory, dla których nie istnieją żadne czysto pojęciowe ekwiwalenty (np. światło jako metafora dla prawdy). Język filozofii znamionuje „kontrolowana wieloznaczność”. Dlatego też uwaga zwrócona na retoryczność języka filozoficznego daje wgląd w warsztat pracy filozofa i pozwala lepiej zrozumieć jej rezultaty.

Teksty H. Plessnera zostają wprowadzone do seminarium z uwagi na ukazywanie „zapośredniczonej” obecności człowieka wobec innych, spełniającej się w ceremoniale i dyplomacji, w przyjmowaniu ról społecznych w ogóle. Dlaczego bronimy

15

ceremoniału, mimo że kolejne rewolucje odrzuciły wszystko to, co nieracjonalne jako przeżytek ? Dlatego, że „dusza nie mogłaby oddychać bez zimnego powietrza dyplomacji”. Zostaną wprowadzone pojęcia dystansu człowieka do samego siebie („ekscentryczna pozycjonalność”), roli i gry, właściwe antropologii Plessnera.

Lektura tekstu G. Manna na temat B. Russella ma stanowić przykład eseistycznego sportretowania wybitnego filozofa w sposób literacko i rzeczowo nie związany konwencjami empiryzmu logicznego i innych nurtów myślowych z ducha neopozytywizmu.

Esej R. Rorty’ego pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy i w jakim sensie filozofia jest rodzajem pisarstwa.

Prof. dr hab. Elżbieta Paczkowska-Łagowska HF74s Kategorie antropologiczne w pismach klasyków

współczesności Prerekwizyty: - Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: w każdym semestrze jeden protokół, jedna praca pisemna na zakończenie seminarium 6 punktów ECTS

Na podstawie klasycznych tekstów współczesnej antropologii objaśnimy kategorie służące filozoficznemu ujmowaniu człowieka. Oś tematyczną stanowią następujące ujęcia:

Zasady metodyczne antropologii filozoficznej: zasada relatywizacji ponadczasowych sfer sensu do człowieka jako ich twórcy w horyzoncie historii (H. Plessner). Zasada „organonu”. Rola dyscyplin humanistycznych jako narzędzia poznania antropologicznego. Zasada fenomenologicznego opisu i interpretacji poszczególnych zjawisk ludzkiego życia (O.F. Bollnow). Zasada „pytania otwartego” (H. Plessner).

Okoliczności powstania antropologii filozoficznej w wieku XX. Ojcowie-założyciele i ich dzieła: M. Scheler, H. Plessner, A. Gehlen. Antropologia filozoficzna jako pogłębienie i poszerzenie filozofii transcendentalnej (E. Cassirer).

Koncepcja antropologiczna M. Schelera: Metafizyczny schemat warstw świata. Ustopniowanie bytu: pęd wzrostu i krzewienie się, życie popędowe, instynkt, pamięć asocjacyjna, inteligencja praktyczna składają się na „zasadę życia”. O szczególności stanowiska człowieka w kosmosie decyduje przeciwstawny zasadzie życia – „duch”. Charakterystyka ducha. Otwartość wobec świata. Rzeczowość. Poznanie ejdetyczne. Samoświadomość. Opór wobec popędu. Zdolnośc uprzedmiotowiania. Osoba. Struktura ludzkiego bytu pozwala objaśnić kategorie rzeczy i substancji. Człowiek jako „asceta” i „wieczny protestant”. Skąd pochodzi energia ducha, skoro wyższe warstwy bytu są słabsze a duch nie posiada własnej energii ? Wzajemne przenikanie się bezsilnego ducha i pędu życiowego: uduchowienie pędu i ożywienie ducha czyli stawanie się człowiekiem. Krytyka kartezjańskiej dualistycznej nauki o człowieku. Rozwiązanie problemu psychofizycznego: jedność życia w miejsce dualizmu. Współtworzenie stającego się Boga jako przenikanie się zasady

16

życia i zasady ducha. Krytyka koncepcji naturalistycznych. Antropologiczne warunki możliwości filozofii. Pytanie o stosunek do „zasady wszechrzeczy” i odkrycie możliwości „nicości absolutnej”.

Kategorie antropologiczne H. Plessnera: Pozycjonalność centryczna zwierząt. Ekscentryczna pozycjonalność człowieka. Zaposredniczona bezpośredniość ludzkiego życia i jego naturalna sztuczność. Konstytutywna nierownowaga człowieka jako źródło kultury. Homo absconditus: ukrycie człowieka jako odwrotna strona jego otwartości. Dziejowość człowieka:indywiduacja i ucieleśnianie się w roli. Spór z Heideggerem: egzystować może jedynie ktoś, kto żyje i ma ciało.Człowiek jako istota kulturowa: niezbędność normy i formy (obyczaju, maski, ceremoniału, konwencji). Polityka jako konieczność antropologiczna.

Kategorie antropologiczne A. Gehlena. Pojecie kategorii antropologicznych pochodzi od Gehlena i oznacza istotne, niesprowadzalne do niczego innego, właściwości człowieka rozważanego w aspekcie kulturowym, społecznym, historycznym. My stosujemy to pojęcie szerzej: odnosimy je również do człowieka w aspekcie biologicznym. Uprawnia do tego „empiryczna filozofia” Gehlena, która jest rezultatem odrzucenia idealizmu i Fichteańskiego pojęcia „czynu”. Człowiek jako istota naznaczona brakiem (Protagoras, Pliniusz, Herder). Morfologiczne niedobory. Retardacja. Biologiczna/egzystencjalna konieczność działania. Odwartościowanie świadomości i dowartościowanie instynktu życia. Dzialanie: zajmowanie stanowiska na zewnątrz (duch rzeczywisty). Zasada „odciążenia”. Język. Pochodzenie instytucji („systemów kierowniczych”) i ich rola w stabilizacji istoty pełnej niedoborów. Człowiek jako istota podlegająca wychowaniu i dyscyplinie (por. Kant). Uroki i niebezpieczeństwa autorytaryzmu. Liberalna a konserwatywna krytyka kultury. Kultura jako ochrona człowieka przed nim samym. Slabość instytucji źródłem nadpobudliwości i agresji. Krytyka „człowieka kontemplacyjnego”. Portret człowieka współczesnego („dusza w epoce techniki”).

Cassirerowska koncepcja człowieka jako resumacja jego „Filozofii form symbolicznych”. Objaśnienie zjawiska wielości poglądów na człowieka. Nie introspekcja, lecz refleksja nad kulturą /droga pośrednia/ poucza człowieka o tym, kim jest. Antropologia to nie problem teoretyczny, lecz sprawa przeznaczenia człowieka. Człowiek nie ma natury, lecz jest „mieszaniną bycia i niebycia”, jego znakiem rozpoznawczym jest praca, a nie metafizyczna „natura”. Symbol – klucz do zrozumienia człowieka. Uniwersum symboliczne języka, mitu, sztuki, religii i historii wkracza między przyrodę a człowieka. Autobiografia: prawda własnego życia domaga się kształtu symbolicznego. Utopia: wyobrażona możliwość jako krytyka istniejącego faktu.

Przestrzenny, czasowy i językowy charakter ludzkiego życia według O.F. Bollnowa. Człowiek wykorzeniony i zadomowiony. Rola nastrojów w przeżywaniu czasu. Krytyka Heideggera z punktu widzenia filozofii życia.

Rezultatem seminarium ma być nabycie umiejętności operowania klasycznymi kategoriami filozoficznego myślenia o człowieku i zrozumienie na tej podstawie zmian zachodzących w kulturze współczesnej.

17

Dr hab. Marcin Karas, prof. UJ HF79sk Seminarium z filozofii średniowiecznej

Prerekwizyty: HF01p, HF02p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, referat lub praca pisemna 6 punktów ECTS

Seminarium z dziejów filozofii średniowiecznej będzie poświęcone analizie wybranych zagadnień z metafizyki i kosmologii średniowiecza. Dokładny przebieg zajęć będzie uzależniony od zainteresowań i badań prowadzonych przez uczestników. Często będą się także pojawiać odniesienia do filozofii starożytnej (gł. Arystotelesa). Obok tekstu wiodącego, którego lektura będzie dominować na zajęciach, sporo czasu zostanie również poświęcone na indywidualne zagadnienia rozważane przez studentów. Kurs przeznaczony jest zarówno dla osób zainteresowanych od niedawna filozofią średniowieczną, jak również dla studentów starszych lat, znających język łaciński.

Literatura: Wybrane pisma autorów średniowiecznych, przede wszystkim św. Tomasza z Akwinu, a także klasyczne opracowania historii filozofii i literatura monograficzna.

Dr hab. Michał Bohun HF81sk Filozofia rosyjska i zmierzch Zachodu

Prerekwizyty: HF04 lub FS01 lub FS02 Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: dwa referaty wprowadzające do dyskusji lub jeden referat i jedna praca pisemna (esej) 6 punktów ECTS

Celem seminarium jest analiza najważniejszych koncepcji i idei antyokcydentalistycznego katastrofizmu w filozofii rosyjskiej XIX i XX wieku. Warto zadać pytanie, czy diagnozy i prognozy formułowane przez rosyjskich myślicieli są w jakiejś mierze przydatne dla zrozumienia dokonujących się obecnie procesów i wzmagającej się świadomości kryzysu (gospodarczego, społecznego, politycznego i kulturalnego) świata zachodniego. Punktem wyjścia do dyskusji w ramach seminarium będą klasyczne teksty rosyjskich krytyków kultury europejskiej, szczególnie tych, którzy byli przekonani, że skutkiem kryzysu może być zagłada Zachodu. Czytać będziemy między innymi pisma słowianofilów, Aleksandra Hercena, Fiodora Dostojewskiego, Konstantego Leontjewa, Lwa Tołstoja, Włodzimierza Erna, Mikołaja Bierdiajewa i ideologów ruchu euroazjatyckiego. Zadaniem seminarium będzie odniesienie rosyjskich koncepcji i poglądów do stanowisk myśli zachodniej, podkreślającej kryzys i schyłek Starego Świata.

18

Dr hab. Leszek Augustyn HF82 Problem religii w filozofii rosyjskiej (religia, irreligia, ateizm)

Prerekwizyty: HF04pa lub HF04pb Semestr: letni (60 godz. wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs obejmuje prezentację i analizę zagadnienia religii w XIX i XX-wiecznej filozofii rosyjskiej. Poruszana w nim problematyka dotyczyć będzie następujących kwestii: filozofia i/a religia, rosyjska filozofia religijna, filozofia ateizmu, filozofia irreligii, filozofia sekularyzmu, problem „religii ateistycznej”, religijność/areligijność myślenia filozoficznego, miejsce religii w kwestii społecznej, krytyka społecznej funkcji religii, konserwatywna i rewolucyjna funkcja religii. W ramach kursu zostanie podjęta próba przezwyciężenia uproszczonych schematów, podziałów i przyporządkowań w percepcji i historiografii filozofii rosyjskiej. Pojawią się klasycy i mniej znani myśliciele. Rozważane stanowiska filozofii rosyjskiej zostaną także skonfrontowane z odpowiadającymi im zagadnieniami (ujęciami i rozstrzygnięciami) z obszaru klasycznej i współczesnej zachodnioeuropejskiej filozofii religii. Zakres kursu obejmuje m.in. następujących myślicieli i nurty filozoficzne: P. Czaadajew, słowianofile i okcydentaliści, M. Bakunin, K. Leontjew, M. Fiodorow, pisarze-myśliciele: M. Gogol, F. Dostojewski i L. Tołstoj, nurt nowej świadomości religijnej, krąg bogostroitielstwa, myśl marksistowska, renesans religijno-filozoficzny, filozofia emigracyjna.


Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz HF83sk Seminarium z filozofii moralnej Tomasza z Akwinu Prerekwizyty: HF02

Semestr: zimowy i letni Warunki zaliczenia: regularne i aktywne uczestnictwo w zajęciach, wygłoszenie (co najmniej) dwóch referatów 6 punktów ECTS


19

Dr hab. Joanna Hańderek HF86 Filozofia na przełomie XX/XXI wieku

Prerekwizyty: - Semestr: letni (60 godz. wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Poruszane będą następujące zagadnienia: 1.Filozofia postkolonialna (drugiej fali) - postkolonializm drugiej fali (R. Young, A. Loomba) - krytyka postkolonializmy/postkolonializm krytyczny (G.Ch. Spivak) 2. Filozofia emocji (K. Oatley, R. C. Solomon) 3. Współczesne problemy globalizacji - krytyka globalizacji - nowe ruchy globalizacyjne - problem tożsamości człowieka - kwestia ruchów społecznych 4. Filozofia transkulturowa 5. Filozofia wobec popkultury 6. Współczesne problemy i aspekty komunikacji - przemieszczania informacji - źródła informacji - postmacluhanowskie koncepcje mediów 7. Różnorodność współczesnych środowisk kulturowych człowieka - problemy tak zwanej rzeczywistości wirtualnej i realnej - status ontologiczny i egzystencjalny wielości środowisk 8. Współczesne aspekty relatywizmu i fundamentalizmu - stanowiska po Rortym i szkoła Geertza 9. Multikulturowość 10. Gender

Dr hab. Janusz Mizera HF87s Granice fenomenologii transcendentalnej

Prerekwizyty: HF03, HF04, HF05pa, ON01, EP01 Semestr: zimowy i letni (60 godz. seminarium) Warunki zaliczenia: przygotowywanie protokołów, praca pisemna 6 punktów ECTS

Seminarium przeznaczone jest dla doktorantów i studentów ostatnich lat. Wymagana znajomość podstaw fenomenologii (na poziomie np. „Wprowadzenia do fenomenologii” R. Sokołowskiego lub „Fenomenologii Husserla” D. Zahaviego) oraz treści pierwszych pięciu „Medytacji kartezjańskich” E. Husserla.

Przedmiotem lektury i tłumaczenia będzie szósta medytacja kartezjańska Husserla – Finka. Nie wykluczam możliwości przywoływania przekładu tekstu oryginalnego na język angielski (R. Bruzina).

20

Dr Jakub Szczepański HF88 Filozofia polityczna Immanuela Kanta

Prerekwizyty: FS02p, HF04pc Semestr: zimowy (30 godz.) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 5 punktów ECTS Celem wykładu jest przedstawienie tzw. Filozofii politycznej Kanta, w tym: sporu o istnienie takiego działu w systemie filozofa z Królewca oraz jego podstawowych założeń. W tematyce wykładu uwzględnione zostaną także współczesne interpretacje myśli politycznej Kanta.

Tematyka wykładu obejmie kolejno następujące zagadnienia:

1. Filozofia polityczna Kanta – spór o istnienie 2. Polityka a natura ludzka 3. Aspołeczna towarzyskość 4. Natura i wolność – problem dychotomii 5. Polityczna władza sądzenia 6. Filozofia historii 7. Metafizyka prawa 8. Polityka prowizoryczna 9. Ustrój republikański 10. Filozofia pokoju 11. Kosmopolityzm

Literatura podstawowa:

1. I. Kant Rozprawy z filozofii historii, 2005 2. I. Kant Dzieła zebrane t. VI, 2012 3. H. Arendt, Wykłady o filozofii politycznej Kanta, 2012 4. J. Miklaszewska, P. Spryszak (red.), Kant wobec problemów współczesnego świata 2006 5. K. Jaspers, Kant w: K. Jaspers The Great Philosophers 6. P. Hassner, Immanuel Kant, w: L. Strauss (red.) Historia Filozofii Politycznej. 2010

Literatura dodatkowa:

1. P. Riley, Kant’s Political Philosophy, 1983 2. E. Ellis, Kant’s Politics, Provisional Theory for an Uncertain World, 2005 3. K. Flikschuh, Kant and Modern Political Philosophy, 2000 4. H. Saner, Kant’s Political Thought, Its Origins and Development, 1973 5. H. L. Williams (ed.), Essays on Kant’s Political Philosophy, 1992 6. H. L. Williams, Kant’s Political Philosophy 1986

21

Dr Steffen Huber (cz. I) Dr hab. Piotr Bartula (cz. II)

HF89 Filozofia polska Prerekwizyty: HF15p lub zgoda Prowadzących Semestr: zimowy i letni (60 godz., konwersatorium) Warunki zaliczenia: Egzamin ustny lub praca pisemna 6 punktów ECTS

Cz. I (semestr zimowy):

1. Wprowadzenie. Pierwsze założenie Akademii Krakowskiej i polscy uczeni w Pradze. Mateusz z Krakowa. 2. Drugie założenie Akademii Krakowskiej w sieci Praga - Heidelberg - Padwa/Bolonia. Paweł Włodkowic. 3. Scholastyka krakowska: filozofia praktyczna (etyka burydanistyczna, koncyliaryzm, spór o husytyzm). Autorzy pozauniwersyteccy: Ostroróg, Kallimach. 4. Scholastyka krakowska: filozofia teoretyczna (albertyzm, burydanizm, tomizm, szkotyzm). 5. Korzenie humanizmu renesansowego w Polsce: Łascy, Erazm, Melanchthon, Kalwin, Servet, Castellio, Ochino, Curione, Stancaro. 6. Rzeczpospolita wg. racjonalizmu humanistycznego: Frycz Modrzewski. 7. Rzeczpospolita wg. protosarmatyzmu: Orzechowski. 8. Rzeczpospolita, Serenissima i Commonwealth: Goślicki. 9. Wolność w czasach wolnej elekcji: Warszewicki, Petrycy, Wolan, Skarga, Sozzini. 10. Rakowskie teorie wolności sumienia: Crell, Przypkowski, Stegman. 11. Descartes, Gassendi, Leibniz i Polacy. 12. Polska w République des lettres: Keckermann, Hartlib, Dury, Komenský, D.E. Jablonski. 13. Sarmaci między tradycjonalizmem a pragmatyzmem: Starowolski, Fredro. 14. Publicystyka okresu saskiego. 15. Wczesnooświeceniowa teoria państwa i wychowania: Konarski.

Cz. II (semestr letni):

Wykład będzie się koncentrował wokół romantycznej historiozofii, filozofii polityki i społeczeństwa w kontekście problemowym sporów swego czasów oraz ich związku z praktyką społeczną. Idee filozoficzne najwybitniejszych myślicieli epoki romantyzmu – m.in. Trentowskiego, Cieszkowskiego, Kamieńskiego – będą prezentowane jako realne siły formujące rodzime Polis w wymiarze: gospodarczym, prawnym, obyczajowym i politycznym. Krytycznie rozważona zostanie opinia, że Polska była klasycznym krajem mesjanizmu w takim sensie, w jakim Francja była klasycznym krajem Oświecenia, a Niemcy krajem romantycznego konserwatyzmu. Wykład będzie służył przedstawieniu idei romantycznych w konfrontacji z nowoczesnością.

22

HF99 Wykład monograficzny z historii filozofii

Prerekwizyty: ON01p lub ON02p Semestr:

Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studentów filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE ZGŁOSZENIA WYKŁADÓW MONOGRAFICZNYCH.

HF00 Wykład pozainstytutowy z historii filozofii Prerekwizyty: HF01p Semestr: _

Tematyka wg merytorycznie umotywowanego zgłoszenia studenta. Podjęcie takiego kursu wymaga akceptacji dyrektora ds. dydaktycznych IF. Kurs może być wysłuchany na innym kierunku Wydziału Filozoficznego, dowolnym innym wydziale UJ, a nawet na innej uczelni.

23

ONTOLOGIA

W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać co najmniej 12 punktów ECTS za kurs podstawowy (należący

do kanonu) oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest w tabelach.

Dr Sebastian Tomasz Kołodziejczyk ON01p.b Ontologia I : Przegląd podstawowych stanowisk

Prerekwizyty: RO01p, LO01 Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: kolokwium ze znajomości tekstów, praca pisemna i egzamin pisemny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z podstawowymi pojęciami i tezami ontologii, głównie dotyczącymi takich zagadnień, jak istnienie, istota, przedmiot, powszechność i partykularność. Program kursu będzie przedstawiał się następująco:

Wykład 1. Wprowadzenie. Natura metafizyki. Wykład 2. Krytyka i odrodzenie metafizyki. Wykład 3. Metodologia metafizyki. Wykład 4. Pojęcie bytu i istnienia w tradycji metafizycznej. Wykład 5. Współczesna dyskusja problematyki istnienia. Wykład 6. Esencjalizm. Wykład 7. Rodzaje naturalne. Wykład 8. Partykularność. Wykład 9. Spór o uniwersalia. Wykład 10. Kategorialność vs. transcendentalność. Wykład 11. Problem identyczność. Wykład 12. Determinizm i wolność. Wykład 13. Natura umysłu. Wykład 14. Spór o realizm.

Szczegóły dotyczące literatury obowiązującej w ramach kursu zostaną podane na pierwszych zajęciach.

24

Dr hab. Jerzy Szymura ON02p.a Ontologia II. Uniwersalia, prawda, realizm

(Dla studentów I roku dwuletnich studiów magisterskich) Prerekwizyty: ON01p Semestr: letni (60 godz., wykład i konwersatorium) Warunki zaliczenia: praca pisemna, pożytecznie aktywny udział w konwersatorium, egzamin pisemny lub ustny 6 punktów ECTS Głównym zadaniem kursu będzie pokazanie sposobów, w jakie wybór teorii uniwersaliów przesądza o rozstrzygnięciu innych problemów ontologicznych i epistemologicznych. Najwięcej miejsca zajmie krytyczna analiza różnych koncepcji powszechników. Omawiane będą między innymi: nominalizm predykatywistyczny, nominalizm teoriomnogościowy, nominalizm mereologiczny, nominalizm prostego podobieństwa, teoria tropów, koncepcja znaczenia rodzinowego, realizm idealnego wzorca, realizm niedookreślonego pojęcia, realizm stopniowalnej cechy, scjentystyczny realizm własności fizycznych i teoria tzw. konkretnego powszechnika. Zostaną pokazane konieczne związki między określonymi rozwiązaniami kwestii uniwersaliów i określonymi teoriami prawdziwości – deflacyjnymi, minimalistycznymi, pragmatycznymi, koherencyjnymi, korespondencyjnymi i identycznościowymi – co powinno wzbogacić obiegowe interpretacje niektórych z nich. W szczególności okaże się, że co najmniej te wersje koncepcji prawdy jako zgodności sądu z rzeczywistością, które zakładają eksternalistyczną koncepcję znaczenia jako warunków prawdziwości, są w istocie różnymi odmianami teorii identycznościowej, utożsamiającej sąd prawdziwy ze stwierdzanym w nim stanem rzeczy. W rezultacie zaproponowana zostanie tzw. adiustacyjna teoria prawdy, w ramach której problem prawdy redukuje się do problemu uniwersaliów. Pojawi się kwestia, czy wszystkie rozważane teorie można adekwatnie podzielić na realistyczne i antyrealistyczne w sensie zaproponowanym przez M. Dummetta.

Omówione będą zalety i wady antyrealizmu. Obowiązująca literatura zostanie podana przed pierwszymi zajęciami.

Dr Sebastian Tomasz Kołodziejczyk

ON02p.b Ontologia II : Istnienie i identyczność Prerekwizyty: RO01p, LO01, ON01, EP01 Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywność na ćwiczeniach, praca pisemna, egzamin pisemny 6 punktów ECTS


25

Dr hab. Jerzy Gołosz ON19 Filozofia czasu i przestrzeni

Prerekwizyty: RO01p lub zgoda wykładowcy Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny i pisemna praca 6 punktów ECTS

Celem kursu jest zaznajomienie uczestników z podstawowymi zagadnieniami z zakresu filozofii czasu i przestrzeni, takimi jak: czas i przestrzeń a czasoprzestrzeń, problem konwencjonalności geometrii czasoprzestrzeni, spór pomiędzy absolutystyczną i relacjonistyczną koncepcją ruchu, ontologiczny status czasu i przestrzeni oraz problem relacji pomiędzy czasem, przestrzenią i światem fizycznym, problem istnienia przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, problemy anizotropii oraz upływu czasu jak również spór o sposób trwania rzeczy w czasie.

Kurs oparty jest na trzech podstawowych założeniach: realizm ontologiczny i naukowy oraz obiektywne istnienie czasu i przestrzeni.

Dr hab. Jan Czerniawski ON21 Czas, przestrzeń, ruch

Prerekwizyty: LO01p,ON01p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest zapoznanie uczestników z problematyką natury czasu i przestrzeni oraz względności ruchu, zwłaszcza w kontekście szczególnej i ogólnej teorii względności, lecz również w nawiązaniu do ujęć historycznych. Zagadnienia: Paradoksy ruchu. Upływ czasu a relacje czasowe. Problem próżni. Spór o naturę przestrzeni. Zasada względności. Czasoprzestrzeń. Dynamiczna interpretacja teorii względności. Epistemologiczny status geometrii. Zasada Macha. Teoria względności a względność ruchu. Uczestnicy kursu powinni rozumieć podstawowe pojęcia matematyczne na poziomie szkoły średniej. Pożądana, choć nie obligatoryjna, jest też bierna znajomość j. angielskiego i/lub niemieckiego.

26

Prof. UJ dr hab. Józef Bremer ON35 Filozofia umysłu Prerekwizyty: wymagana znajomość j. angielskiego

Semestr: zimowy (30godz., wykład i konwersatorium) Warunki zaliczenia: aktywna obecność na konwersatoriach, napisanie krótkiej pracy, egzamin pisemny 5 punktów ECTS

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z zasadniczymi założeniami i formami argumentacji w anglo-amerykańskich teoriach umysłu (teorie dualistyczne, teorie identyczności type-type, token-token, funkcjonalizm, t. superweniencji, t. emergencji...). Współczesna filozofia umysłu (the philosophy of mind) zadaje teoretyczne pytania o funkcjonowanie umysłu, jego cechy i związek z podłożem fizycznym (pytanie o tzw. downward causation). Poszukując odpowiedzi na te pytania będziemy krytycznie analizować filozoficzne - redukcjonistyczne oraz nieredukcjonistyczne - teorie umysłu, jak i wyniki uzyskane w empirycznych naukach o systemie nerwowym. W ramach proponowanego wykładu przedstawimy dwa problemy: (I) szeroko dzisiaj dyskutowane ujęcie zależności pomiędzy stanami mentalnymi i cielesnymi (the body-mind problem), oraz (II) zagadnienia związane z naukowym podejściem do problemu świadomego umysłu (the conscious mind), qualiów i wolnej woli.

W ramach konwersatorium będą omawiane współczesne, angielskie i polskie teksty z zakresu analitycznych filozofii umysłu.

Literatura:

J. Bremer, Wprowadzenie do filozofii umysłu, Kraków 2010. J. Bremer, Jak to jest być świadomym, Warszawa 2005. D. Chalmers, Philosophy of Mind, Oxford 2002. B. Chwedeńczuk, Filozofia umysłu, Warszawa 1995. C. Koch, Neurobiologia na tropie świadomości, Warszawa 2008. E.J. Lowe, An Introduction to the Philosophy of Mind, Cambridge

2006. B. McLaughlin, Philosophy of mind, Oxford 2007. M. Miłkowski, R. Poczobut, Analityczna metafizyka umysłu,

Warszawa 2008. R.L. Lurz, The Philosophy of Animal Minds, Cambridge 2009. U. Żegleń, Filozofia umysłu, Toruń 2003.

27

Prof. UJ dr hab. Józef Bremer ON47s Seminarium kognitywistyczne dla doktorantów

Prerekwizyty: znajomość j. angielskiego Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: aktywna obecność na zajęciach, referowanie własnych prac badawczych 6 punktów ECTS

W trakcie seminarium będą omawiane i analizowane współczesne teksty z analitycznej filozofii umysłu wchodzące w skład kognitywistyki. Uczestnicy będą także mieli możliwość przedstawiania swoich aktualnych badań. Przyjęcie na seminarium po rozmowie z prowadzącym.

Literatura: `` J.P. Changeux, P. Ricoeur, What makes us think? Princeton 2000.

A. Damasio, Błąd Kartezjusza, Poznań 2002. J. Searle, Minds, Brains and Science, Cambridge 1997. W. Sellars, Science, Perception and Reality, Atascadero 1991.

Dr Krzysztof Posłajko ON50k Metafizyka w filozofii analitycznej

Prerekwizyty: ON01p, Wymagana znajomość języka angielskiego. Semestr: zimowy (60 godz., konwersatorium) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, referat, egzamin ustny. 6 punktów ECTS

Kurs będzie miał charakter konwersatoryjny. Jego celem jest zapoznanie uczestników z wybranymi zagadnieniami metafizycznymi poruszanymi na gruncie filozofii analitycznej w ostatnim półwieczu, ze szczególnym uwzględnieniem sporu realizm-antyrealizm w jego rozmaitych aspektach. Przyjrzymy się również metodom uprawiania metafizyki w duchu analitycznym.

W roku akademickim 2013/2014 przedmiotem naszego zainteresowania będzie książka Crispina Wrighta „Truth and Objectivity”, co umożliwi dokładną analizę poglądów minimalistycznych i deflacyjnych w kwestii natury prawdy.

28

Dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo) ON54 Środowisko elektroniczne jako rzeczywistość człowieka

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy (30 godz., wykład) Warunki zaliczenia: Podstawą oceny z egzaminu jest końcowa praca pisemna, dotycząca wybranego pojęcia za zakresu filozofii sieci. Praca składa się z tekstu o objętości minimum 5 stron (1800 znaków na stronie) oraz bibliografii z książek/czasopism, jak i z Sieci. W pracy pisemnej oceniana jest samodzielność prowadzenia analizy, zdolność wyciągania wniosków, które wykraczają poza tezy zawarte w materia- łach bibliograficznych, także wnikliwość i oryginalność przedstawienia tematyki. Na ocenę ma również wpływ samodzielne zaprezentowanie, podczas wykładu, wybranego zagadnienia lub przygotowanie wprowadzenia do wykładu oraz aktywność na zajęciach, co ma charakter oceny ciągłej. 6 punktów ECTS

Kurs dotyczy zagadnienia środowiska elektronicznego, potraktowanego jako rzeczywistość człowieka. Zaprezentowane są zjawiska zachodzące w tym środowisku: np. immersyjność, interaktywność, teleobecność, telematyczność, elektroniczna inteligencja, hybrydyzacja, alinearność, pojęcie interfejsu lub tożsamości sieciowej. Podczas wykładu nawiązuje się do znaczenia rozwoju technologii, jako tworzącej lub przekształcającej kulturę i świat człowieka.

Zagadnienia poruszane są głównie z perspektywy filozoficznej, w nawiązaniu do takich pojęć, jak np. rzeczywistość, realność, istnienie, wartości, materia lub symulacja. Uwzględnia się również rodzajowość relacji międzyludzkich oraz zakres ludzkiego zaangażowania w elektroniczną rzeczywistość.

Celem kursu jest także praktyczne zastosowanie edukacji zdalnej, prowadzonej w środowisku graficznym 3d, w wykreowanej graficznie sali wykładowej w Academia Elcetronica w Second Life oraz uczestnictwo osób pod postacią awatara. Kurs jest skierowany do studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz dla doktorantów, jak również dla wszystkich zainteresowanych przedstawianą problematyką. Forma zajęć pozwala, by w kursie, który zazwyczaj realizowany jest w ramach jednej uczelni, mogli uczestniczyć studenci z różnych ośrodków naukowych w Polsce, jak i studenci przebywający na stypendiach zagranicznych. Uczestnictwo w zajęciach łączy się z posiadaniem awatara w Second Life.

Zgłoszenia proszę kierować na adres: [email protected]

29

mailto:[email protected]

Dr Sebastian Tomasz Kołodziejczyk ON55 Metafizyka naturalna

Prerekwizyty: RO01p, ON01p, EP01.1p, LO01p Semestr: zimowy (60 godz., konwensatorium) Warunki zaliczenia: praca pisemna (połączona z prezentacją zawartych w pracy treści), konspekty z lektur i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Pojęcie 'metafizyki naturalnej' (łac. metaphysica naturalis) ma swoje źródło w Kantowskiej tezie dotyczącej źródeł myślenia metafizycznego (naturalnych skłonności rozumu ludzkiego). W czasie trwania kursu teza ta będzie przedmiotem wielostronnych analiz i dyskusji, przede wszystkim w świetle literatury autorów współczesnych (obszaru anglamerykańskiego).

Całość kursu zogniskowana będzie na trzech zasadnicznych wątkach: 1. Źródłach myślenia metafizycznego; 2. Statusie teoretycznym metafizyki naturalnej; 3. Kontrowersjach metateoretycznych dotyczących metafizyki naturalnej (możliwości obrony jej autonomii względem bardziej zaawansowanych form myślenia metafizycznego oraz jej doniosłości, tak deskrypcyjnej, jak i eksplanacyjnej).

Program kursu zostanie zrealizowany przede wszystkim poprzez dyskusje nad tezami i argumentami zawartymi w tekstach, jak również krótkie, ok. 30 minutowe wprowadzenia o charakterze wykładu.


Dr Leszek Wroński ON56k Prawdopodobieństwo i filozofia

Prerekwizyty: Znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym czytanie tekstów naukowych Semestr: zimowy (30 godz.) Warunki zaliczenia Kurs nie kończy się egzaminem; ocena zależy od tego, czy dana osoba stosownie pełniła rolę „eksperta od tekstu” oraz obecności i aktywnego udziału w zajęciach. 6 punktów ECTS Prawdopodobieństwo posiada łatwą matematyczną definicję, ale kwestia jej interpretacji nie jest prosta. Zazwyczaj tłumaczenie zwrotu “prawdopobieństwo uzyskania w danym teście wyniku X wynosi 1/2” zaczyna się od umyślnie nieścisłych stwierdzeń w rodzaju “im więcej razy powtórzylibyśmy dany test, tym większe mielibyśmy prawo liczyć na to, że proporcja wyników X do wszystkich wyników będzie zbliżona do 1/2”. Podobne intuicje stoją za tzw. częstościową interpretacją prawdopodobieństwa. Problem w tym, że czasami wydają się nas interesować szanse na zajście jednego, niepowtarzalnego zdarzenia! To tylko jeden z wielu interpretacyjnych problemów: czy pojęcie prawdopodobieństwa w jednym przypadku ma w ogóle sens? Podczas kursu dyskutować będziemy o klasycznych

30

i współczesnych tekstach traktujących o prawdopodobieństwie z perspektywy filozoficznej. Omówimy rozmaite interpretacje prawdopobieństwa: klasyczną, częstościową, subiektywną (wiążącą prawdopodobieństwo ze stopniami przekonań), logiczną, skłonnościową (propensity view) oraz odwołującą się do “najlepszych systemów wyjaśniających” (“«Best System» view” D. Lewisa). Rozważymy problem prawdopobieństw w pojedynczym przypadku (zwykle zwanych “szansami”), które próbuje się opisać np. odnosząc się do pojęcia możliwości, oraz próby ujęcia w ramach jednej teorii szans z prawdopodobieństwami rozumianymi częstościowo. Porozmawiamy też o tekstach dotyczących sposobów aktualizacji stopni naszych przekonań w obliczu nowych danych (tzw. podejście Bayesowskie).

Dr Sebastian Kołodziejczyk ON57 Istnienie: współczesny kształt zagadnienia.

Prerekwizyty: RO01p, LO01, ON01, EP01 Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywność na ćwiczeniach, praca pisemna, egzamin pisemny 6 punktów ECTS Kurs zaawansowany z ontologii, podczas którego Słuchacz zapozna się i pogłębi zagadnienia istnienia w jego współczesnym, zarówno analitycznym, jak i nie-analitycznym kształcie. Program kursu przewiduje następującą tematykę wykładów:

Źródła problematyki egzystencjalnej; istnienie jako fenomen metafizyczny, lingwistyczny i logiczny; istnienie a byt; istnienie i bycie; predykacja egzystencjalna; kwantyfikacja egzystencjalna; istnienie a inne zagadnienia metafizyczne (identyczność, trwanie w czasie, modalność, esencjalizm); istnienie i apofatyka.

Szczegóły dotyczące literatury obowiązującej w ramach kursu zostaną podane na pierwszych zajęciach. Część lektur będzie w j. angielskim (wymagana znajomość na poziomie średniozaawansowanym).

31

ON99 Wykład monograficzny z ontologii

Prerekwizyty: ON01p Semestr: _

Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studentów filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE ZGŁOSZENIA WYKŁADÓW MONOGRAFICZNYCH.

ON00 Wykład pozainstytutowy z ontologii Prerekwizyty: ON01p lub ON02p Semestr: _


32

EPISTEMOLOGIA


do kanonu) oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest

w tabelach.

Prof. dr hab. Tomasz Placek

EP01.1pa Epistemologia I (dla studentów trzyletnich studiów licencjackich) Prerekwizyty: HF01, Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: zaliczenie z ćwiczeń i egzamin 6 punktów ECTS

Zajęcia te poświęcone są następującym zagadnieniom: (1) koncepcje wiedzy, (2) teorie prawdy, (3) problem sceptyczny, (4) kwestie znaczenia językowego i (5) problematyka denotacji – od Milla do Russella.

Literatura: J. Woleński, Epistemologia (Pozostałe pozycje zostaną podane w trakcie zajęć)

Dr hab. Tadeusz Czarnecki EP01.2pa Epistemologia II

(dla studentów dwuletnich studiów magisterskich) Prerekwizyty: EP01.pa, bierna znajomość j. angielskiego Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: testy sprawdzające na ćwiczeniach i egzamin pisemny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest włączenie studenta (studiów magisterskich) w obieg współczesnej debaty dotyczącej wyjaśnienia Wiedzy Praktycznej. Wykład prezentuje panoramę stanowisk klasycznych i ich przekształceń (z okresu ostatniego dziesięciolecia) odnośnie różnic między: (1) poznaniem teoretycznym i instrumentalnym, (2) wiedzą intelektualną i inteligentną umiejętnością, (3) sukcesem/fiaskiem teoretycznym i praktycznym, (4) wiedzą i mądrością.

Wiele odpowiedzi na pytanie: Na czym polega autonomia człowieka? wskazuje działanie (action) jako podstawową dziedzinę autonomii. Moja autonomia ma polegać na tym, że ruch mojego ciała ma charakter sprawczy, tzn. jest opanowany i celowy. To wyjaśnienie jest zwodniczo proste. Nie jest bowiem jasne jakie warunki muszą być spełnione, aby ruch ciała stał się celową czynnością, a wykonawca – sprawcą działania (agent).

33

Teorie sprawczości są mocno powiązane z teoriami wiedzy i oscylują między różnymi wariantami intelektualizmu i anty-intelektualizmu. Spory toczą się wokół następujących pytań: (1) Czy myślenie kieruje działaniem, czy też zaledwie koryguje działanie? (2) Czy sprzężona z działaniem percepcja instrumentalna jest (nie jest) zależna od percepcji ontologicznej? (3) Czy działanie podlega wyłącznie wartościowaniu instrumentalnemu (skuteczne/nie-skuteczne), czy też także nie-instrumentalnemu (dobre/złe)? (4) Czy ukierunkowanie działania jest skutkiem rozumowania instrumentalnego, teoretycznego, czy tylko umiejętności? (5) Jaki rodzaj wiedzy jest niezbędny, aby skutecznie działać: propozycjonalna wiedza-że, czy też nie-propozycjonalna wiedza-jak? (6) Czy cnota poznawcza jest (nie jest) warunkiem koniecznym osiągnięcia sukcesu praktycznego?

Wykład obejmuje cztery bloki tematyczne: sprawczość, percepcja instrumentalna, wiedza-jak i cnota poznawcza. Główna teza brzmi, że intelektualistyczne wyjaśnienie sprawczości jest niewystarczające. Tematy wykładu:

1. Sprawczość: normatywizm vs. naturalizm 2. Kierowanie działaniem: rozumowanie instrumentalne vs. teoretyczne 3. Impuls działania: pragnienie vs. zobowiązanie 4. Instrumentalna intencjonalność percepcji 5. Poznawcza transparentność percepcji 6. Widzenie aspektu i przeskok poznawczy 7. Intelekt vs. inteligencja 8. Inteligentna dyspozycja 9. Struktura „wiedzy-jak…” 10. Odrębność „wiedzy-jak…” 11. Intelektualizacja „wiedzy-jak…” 12. De-ontyczne wyjaśnienie uzasadnienia przekonań 13. Odpowiedzialność poznawcza 14. Struktura cnoty intelektualnej 15. Spór o cel poznania

Dr hab. Andrzej J. Nowak EP03 Zwrot lingwistyczny – pierwsza odsłona: od Hamanna do Nietzschego

Prerekwizyty: Semestr: letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: aktywność podczas zajęć, praca zaliczeniowa, egzamin 6 punktów ECTS

Przyjęło się mówić, że zwrot lingwistyczny jest dziełem grupy dwudziestowiecznych europejskich filozofów. W tym kontekście najczęściej wskazuje się na Wittgensteina i cytuje 4. tezę „Traktatu”: Myśl jest to zdanie sensowne. Apel z kolei nazywa Tarskiego pierwszym klasykiem lingwistycznie zorientowanej filozofii. Tymczasem Wittgenstein nigdy nie wyzwolił się z pęt mentalizmu,

34

a jego (mentalizmu) recydywa na terenie myśli anglosaskiej jest symptomatyczna. Ponadto już w latach siedemdziesiątych XIX wieku Peirce bez Wittgensteinowych wahań pisał, że nie ma myśli poza znakiem. Na koniec trzeba wiedzieć, że pierwsza odsłona zwrotu lingwistycznego w filozofii nowożytnej rozpoczęła się tuż po wystąpieniu Kanta i została zainicjowana przez Hamanna. To on rzucił hasło: Rozum jest językiem! Niewiele później, Herder pisał: Zgiń lub wynajdź język. Humboldt porównał język do wysokiej górskiej przełęczy, która otwiera widok na nieznane horyzonty. W końcu Nietzsche – co podkreślał na swych seminariach Max Bense – chciał coś ważnego powiedzieć slangowo brzmiącym zwrotem: Wszystko to semantyka.

Kurs pomyślany jest jako historyczna rekonstrukcja i systematyczna analiza osobowości pierwszego zwrotu lingwistycznego.

Bliższa charakterystyka projektu znajduje się na stronie prowadzącego seminarium: http://apertum.110mb.com/zwrot.php.

Dr hab. Jerzy Gołosz

EP06s Filozofia nauki Prerekwizyty: RO01p lub zgoda prowadzącego Semestr: zimowy i letni (60 godz. seminarium) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, referat i praca pisemna 6 punktów ECTS

W semestrze zimowym analizowana będzie praca Philosophy of Physics Lawrence’a Sklara (problem relacji pomiędzy filozofią i fizyką, filozoficzne zagadnienia teorii względności, fizyki statystycznej i mechaniki kwantowej oraz wybrane zagadnienia filozofii czasu i przestrzeni). W semestrze letnim na podstawie tekstów Wignera, Poppera, Kuhna, Lakatosa i Ladymana omawiane będą z kolei podstawowe problemy filozofii nauki: 1. Zagadnienie matematyczności przyrody (skuteczności matematyki w naukach przyrodniczych). 2. Status poznawczy teorii naukowych. 3. Problem metody naukowej: indukcjonizm. falsyfikacjonizm, metodologia naukowych programów badawczych. 4. Wyjaśnianie w nauce.

35

http://apertum.110mb.com/zwrot.php

Prof. dr hab. Tomasz Placek EP17 Elementy filozofii fizyki: od Newtona do Einsteina

Prerekwizyty: wymagana jest bierna znajomość j. angielskiego Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: konspekty, praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS Kurs zmierza do omówienia zagadnień filozoficznych występujących w teoriach klasycznej fizyki: od mechaniki i teorii grawitacji I. Newtona do klasycznej ogólnej teorii względności i standardowej mechaniki kwantowej. Zostaną w szczególności omówione następujące zagadnienia: - kwestia determinizmu fizyki Newtonowskiej; - spór o status czasu i przestrzeni: Newton, Leibniz i Kant; - fizyka statystyczna - problem redukcji stanów makro do stanów mikro; - problem własności w mechanice kwantowej; - problem pomiaru w mechanice kwantowej: determinizm czy indeterminizm? - korelacje EPR i twierdzenia Bella: nielokalność czy kosmiczny spisek? - szczególna teoria względności: rewizji pojęcia przyczynowości i erozja pojęcia teraźniejszości; - ogólna teoria względności: związek miedzy czasoprzestrzenią a materia; - ogólna teoria względności: argument dziury.

36

Dr hab. Katarzyna Kijania-Placek EP24sk Filozofia języka

Prerekwizyty: EP01.1pa., RO01pb, wymagana znajomość języka angielskiego. Pierwszeństwo w przyjęciu na seminarium mają osoby, które zaliczyły już seminarium z filozofii języka. Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: aktywny udział w dyskusji, przygotowanie co najmniej dwóch referatów (lub referatu i pracy pisemnej) oraz protokołu z seminarium. 6 punktów ECTS Język naturalny jest podstawowym narzędziem poznawczym człowieka i dlatego wyjaśnienie, w jaki sposób za pomocą języka odnosimy się do świata oraz ten świat zmieniamy jest kluczowe w procesie poznania zarówno otaczającej nas rzeczywistości, jak i naszego życia wewnętrznego. Tematem tegorocznego seminarium będzie spór pomiędzy kontekstualizmem a minimalizmem semantycznym w filozofii języka, który koncentruje się wokół pytania czy można zdaniom języka naturalnego przypisać treść możliwą do oceny pod kątem warunków prawdziwości niezależnie od szeroko pojętego kontekstu, a w szczególności od intencji nadawcy wypowiedzi. Omówione zostaną między innymi następujące zagadnienia:

1. Jakie zagadnienia należą do semantyki języka naturalnego? 2. Jakie zagadnienia należą do pragmatyki języka naturalnego? 3. Problemy w odróżnianiu semantycznych i pragmatycznych

cech języka naturalnego. 4. Czym jest minimalizm w filozofii języka? 5. Czy jest kontekstualizm w filozofii języka? 6. Podstawowe argumenty za i przeciw minimalizmowi. Podstawowe argumenty za i przeciw kontekstualizmowi.

Wśród lektur znajdą się teksty Recanatiego, Borg, Bacha, Stalnakera, Szabo, Travisa, Stanleya i Perriego.

37

Dr hab. Jerzy Szymura EP42sk Spór o naturę prawdy

Prerekwizyty: ON01p, EP01p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium z teorii poznania, kontynuowane) Warunki zaliczenia: dwa referaty, pożytecznie aktywny udział w zajęciach 6 punktów ECTS

We współczesnych dyskusjach na temat pojęcia prawdy upowszechnia się pogląd, że podstawą korespondencyjnej teorii prawdy jest tzw. truthmaker principle, czyli zasada, zgodnie z którą, aby sąd był prawdziwy, musi istnieć coś – tzw. uprawdziwiacz (truthmaker) – co ten sąd z konieczności czyni (necessitates) prawdziwym. Na czym polega „konieczne czynienie” prawdziwym? Jaka jest natura elementów tej relacji? Czy właściwa teoria prawdy rzeczywiście nie może obyć się bez pojęć: uprawdziwiacza i uprawdziwiania? - to podstawowe pytania, na które odpowiedzi będą wypracowywane w toku analizy dwóch książek:

1. D. Armstronga, Truth and Truthmakers, CUP 2004, 2. T. Merricksa, Truth and Ontology, OUP 2007,

uzupełnianej, w toku lektury, mniejszymi tekstami. Rezultaty analiz powinny mieć znaczenie nie tylko dla zainteresowanych teorią prawdy; omawiane koncepcje mają na celu uzyskanie lepszego wglądu w relacje między językiem, treściami, które staramy się wyrazić w języku i światem.

Dr hab. Tadeusz Czarnecki EP33sk Wiedza i jej granice

Prerekwizyty: EP01pa, bierna znajomość j. angielskiego Semestr: zimowy i letni (seminarium 60 godz.) Warunki zaliczenia: praca zaliczeniowa (2200-2500 słów) lub abstrakt konferencyjny (1500 słów) lub prezentacja konferencyjna (15 slajdów) w języku polskim/angielskim 6 punktów ECTS

Pragmatyczne naruszenie wiedzy (Pragmatic encroachment on knowledge)

Celem kursu w roku akademickim 2013/14 jest badanie relacji między wiedzą propozycjonalną i działaniem. Przedmiotem dyskusji są różnice między intelektualistycznym i pragmatycznym wyjaśnianiem „wiedzy-że”.

Pogląd ortodoksyjny w kwestii „S wie, że p” (nazywany intelektualizmem) głosi, że warunek uzasadnienia, bez względu na formę, jest czysto intelektualistyczny, czyli jego spełnienie zbliża do prawdy: celem procedur uzasadniających jest wprowadzanie S-a w strefę nieprzypadkowo prawdziwych przekonań. Standardowo, kiedy S twierdzi, że wie, że p i podaje dowód D, to odmawiam przypisania S-owi wiedzy wtedy, gdy udaje mi się podważyć dowód

38

D. Zwolennicy projektu Pragmatic Encroachment (PE) proponują istotną zmianę strategii definiowania „S wie, że p” sugerując, że należy wprowadzić do definicji także warunek pragmatyczny. Fantl & McGrath formułują taki oto warunek (KA):

(KA) S wie, że p tylko wtedy, gdy S jest racjonalny, kiedy działa tak, jak gdyby p

Konsekwencje warunku (KA) stają się wyjątkowo interesujące po wprowadzaniu czynnika „stawki” (stake), czyli prognozowanej straty lub zysku w rezultacie podjęcia działania. Na przykład, kiedy S twierdzi, że wie, że p, i podaje dowód D, który akceptuję, to mogę nadal testować S-a pytając go, czy gotowy jest wykonać takie działanie A, dla którego zdanie p jest zapisem warunku racjonalności. Jeżeli S powstrzymuje się od wykonania A, mogę sądzić, że S uznaje działanie A za nieracjonalne ze względu na p, i , chociaż akceptację dowód D, odmówić przypisania S-owi wiedzy, że p. Kiedy stawka działania drastycznie rośnie, taki test praktyczny wiedzy-że staje się coraz bardziej spektakularny.

Zwolennik PE ma nadzieję, że jeżeli uda mu się obronić warunek KA, to przy rozsądnym założeniu, że wiedza-że jest fallibilna (przekroczenie progu wiedzy nie wymaga maksymalnego stopnia uzasadnienia), stanowisko intelektualizmu przestanie być zobowiązujące. Project PE okazał się inspirujący i sprowokował wiele ważnych komentarzy.

Celem seminarium jest porównanie dwóch dojrzałych wersji projektu PE: Fantl & McGrath (2009) i Stanley (2005) oraz przedyskutowanie kilku najnowszych reakcji aprobujących i krytycznych, szczególnie tych płynących ze strony zwolenników kontekstualizmu, dla których powiązanie między wiedzą-że i „stawką” jest nierozerwalne.

Dr Jan Kajetan Młynarski EP35 Teoria ewolucji. Zagadnienia metodologiczne

Prerekwizyty: EP01p Semestr: zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS Celem kursu jest zapoznanie uczestników z:

1) Współczesnymi ujęciami (sformułowaniami) teorii ewolucji. 2) Metodologią stosowaną w naukach przyrodniczych ze

szczególnym uwzględnieniem metodologicznych podstaw badań ewolucjonistycznych.

3) Elementami epistemologii ewolucyjnej.

Dr hab. Tadeusz Czarnecki EP36 Teorie uzasadnienia

Prerekwizyty: EP01pa Semestr: zimowy (30 godz., wykład) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny 3 punkty ECTS

39

Pytanie Platona: Dlaczego wiedza jest bardziej wartościowa niż przekonanie prawdziwe? i słynna odpowiedź, że wiedza jest stabilna, a przekonanie nie jest, nadal inspirują do wyjaśniania warunków odporności wiedzy na atak i jej mocy przenikania do ludzi. Nieodmiennie okazuje się jednak, że wiedza manifestuje swoją wartość dopiero wtedy, gdy krąży wśród ludzi racjonalnych, czyli takich, którzy respektują procedury uzasadniania przekonań. Wiedza jest więc przyczyną, a dostrzeżenie jej wartości dopiero skutkiem, integralności intelektualnej jednostki lub społeczności. Przesłanie Platona brzmi, że jeżeli jakaś jednostka/społeczność wyżej ceni i bardziej ulega przekonaniom niż wiedzy, to jest to symptom jej braku integralności intelektualnej.

Epistemologowie często lekceważą przesłanie Platona i oprócz strategii: (1) metoda formowania przekonania powinna zawierać metodę jego obrony, proponują strategie uproszczone: (2) liczy się wyłącznie metoda obrony przekonania lub (3) liczy się wyłącznie metoda formowania przekonania.

Wykład jest próbą oceny współczesnych teorii uzasadnienia w kontekście pytania o wartość wiedzy. Opiera się na analizie porównawczej wpływowych teorii uzasadnienia w kontekście trzech pytań: (1) Jakie czynniki wnoszą uzasadnienie, (2) Jaka jest struktura uzasadnienia? i (3) Jakie są kryteria mocy uzasadnienia?

Wykład obejmuje: (1) porównanie deontologicznej i nie-deontologicznej koncepcji uzasadnienia, (2) argumenty za i przeciwko ewidencjalizmowi (dowód wnosi uzasadnienie) i reliabilizmowi (wiarygodność procesu formowania wnosi uzasadnienie), (3) zarys debaty internalizmu (stan mentalny uzasadnia) z eksternalizmem (fakt zewnętrzny uzasadnia) odnośnie dostępu podmiotu do czynnika uzasadniającego, (4) klasyczny spór wokół struktury uzasadnienia między fundamentyzmem (uzasadnienie jest linearne), i koherentyzmem (uzasadnienie jest systemowe) i (5) omówienie zagadnienia kontekstualności uzasadnienia (relacji między stawką przekonania i wymaganą mocą uzasadnienia) oraz zalet intelektualnych (relacji między zaletami poznawczymi i wrażliwością poznawczą). Tematy wykładu: (1) Czym jest uzasadnienie przekonania? (2) Narzędzie. Zasada domknięcia (3) Zasięg. Zasada iteracji (4) Dowód jako uzasadnienie (5) Wiarygodność jako uzasadnienie (6) Bezpieczeństwo vs. wrażliwość przekonania (7) Fundamentyzm (8) Koherentyzm (9) Internalizm (10) Eksternalizm (11) Kontekstualność uzasadnienia (12) Uzasadnienie i zalety poznawcze (13) Uzasadnienie przekonania percepcyjnego (14) Uzasadnienie przekonania ze świadectwa (15) Granice uzasadnienia

40

Dr Przemysław Spryszak EP41sk Natura doświadczenia

Prerekwizyty: HF04p Semestr zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, sporządzanie wprowadzeń i protokołów. 6 punktów ECTS

Przedmiotem zajęć będzie lektura i krytyczna analiza następujących prac:

1. Sellars W.: “Empiricism and the Philosophy of Mind” [w:] Sellars W.: Science, Perception and Reality, Ridgeview Publishing Company, Atascadero 1991, §§ 1-31.

2. Sellars W.: “Empiricism and the Philosophy of Mind”, §§32-62.

3. Grice H. P.: “Some Remarks about the Senses” [w:] ButlerR. J. (ed.): Analytical Philosophy, First Series, Basil Blackwell, Oxford 1962, s. 133-153, Anscombe G. E. M.: “The Intentionality of Sensation: A Grammatical Feature” [w:] Anscombe G. E. M.: The Collected Philosophical Papers, Basil Blackwell, Oxford 1981, t. II, s. 3-20.

4. Evans G.: The Varieties of Reference, Oxford University Press, Oxford 1982, rozdz. 4 i 5 (“Russell’s Principle”, “Information, Belief, and Thought”).

5. Evans G.: The Varieties…, rozdz. 6 (“Demonstrative Identification”),“Molyneux’s Question” [w:] Evans G.: Collected Papers, Clarendon Press, Oxford 1985, s. 364-399.

6. McDowell J.: Mind and the World, Harvard University Press, London 1994, rozdz. I i II (“Concepts and Intuitions”, “The Unboundedness of the Conceptual”).

7. McDowell J.: Mind and the World, rozdz. III (“Non conceptual Content”), “Experiencing the World” [w:] McDowell J.: The Engagedm Intellect, Harvard University Press, Cambridge 2009, s. 243-256.

8. Dretske F.: “Simple Seeing” [w:]: Dretske F.: Perception, Knowledge and Belief. Selected Essays, Cambridge University Press, Cambridge 2000, s. 110-125, “Conscious Experience”, "Mind", vol. 102, 1993, s. 263-283, “What We See. The Texture of Conscious Experience” [w:] Nanay B. (ed.): Perceiving the World, Oxford University Press, Oxford 2010, s. 54-64.

9. Dretske F.: “Phenomenal Externalism or If Meanings Ain’tin the Head, Where Are Qualia?”, “Philosophical Issues”, 7, Perception, 1995, s. 143-158, Robinson W.: “Experience and Representation” [w:] Wright E. (ed.): The Case for Qualia, A Bradford Book, The MIT Press, London 2008, s. 73-87.

10. Tye M.: “Visual Qualia and Visual Content” [w:] Crane T. (ed.): The contents of experience. Essays on perception, Cambridge University Press, Cambridge 1992, s. 157-176,

41

“A Representational Theory of Pains and Their Phenomenal Character” [w:] Gunther Y. H. (ed.): Essays on Nonconceptual Content, A Bradford Book, The MIT Press, London, 2003, s. 263-277.

11. Graham G., Horgan T.: “Qualia Realism: Its Phenomenal Contents and Discontents” [w:] Wright E. (ed.): The Case for Qualia, s. 89-107, Howell R.: “Subjective Physicalism” [w:] Wright E. (ed.):The Case for Qualia, s. 125-139.

12. Peacocke Ch.: Sense and Content, Oxford, OxfordUniversity Press, rozdz. I (“Sensation and the Content of Experience: A distinction”), Scenarios, Concepts and Perception” [w:] Gunther Y. H. (ed.): Essays on Nonconceptual Content, s. 107-132.

13. Bermúdez J. L: “Nonconceptual Content: From PerceptualExperience to Subpersonal Computational States” [w:] Gunther Y. H. (ed.): Essays on Nonconceptual Content, s. 183-216.

14. Robinson H.: “The Irrelevance of Intentionality toPerception”, “The Philosophical Quarterly”, 1974, vol. 24, no. 97, s. 300-315, Searle J. R.: Intentionality: An Essay in the Philosophy of Mind, Cambridge University Press, Cambridge 1983, rozdz. II (“The Intentionality of perception”).

15. Lewis D.: “Veridical Hallucination and Prosthetic Vision” [w:] Noë A., Thompson E. (eds.): Vision and Mind. Selected Readings in the Philosophy of Perception, A Bradford Book, The MIT Press, Cambridge, London 2003, s. 135-150,Noë A.: “Causation and Perception: The puzzle unraveled”, “Analysis”, vol. 63, 2, 2003, s. 93-100.

UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony. Dr hab. Andrzej J. Nowak EP44s Kontrowersje wokół fallibilizmu

Prerekwizyty: _ Semestr: letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: aktywność podczas zajęć, praca pisemna i egzamin 6 punktów ECTS

Nazwy „fallibilizm” użył jako pierwszy Charles Sanders Peirce dla oznaczenia własnego stanowiska teoriopoznawczego, głoszącego zawodność wszelkiego poznania. Było to zarazem stanowisko pomyślane jako rozstrzygające uderzenie w sceptycyzm zarówno dogmatyczny jak i metodyczny. W filozofii XX wieku pojawiły się inne koncepcje, które także kwalifikuje się dzisiaj jako fallibilistyczne. Niektóre z nich jawnie reprezentują radykalne skrzydło sceptycyzmu. Pierwszym celem seminarium jest uporządkowanie tego obszaru i oddzielenie od siebie według jasnych kryteriów tych fallibilizmów, które zwalczają sceptycyzm od tych, które go wzmacniają. Cel drugi to analiza i aplikacja fallibilistycznych argumentów przeciwko sceptycyzmowi

42

metodologicznemu oraz tak zwanemu sceptycyzmowi semantycznemu. W tym ostatnim przypadku będzie się uzasadniać pogląd, że «aporia Kripkensteina» nie posiada sensownej ekspresji na gruncie pragmatycystycznej teorii znaczenia, uprzednio wykazawszy jej stosowalność do stanowiska Kripkego.

Bliższa charakterystyka projektu znajduje się na stronie prowadzącego_seminarium: http://apertum.110mb.com/fallibilizm.php


43

http://apertum.110mb.com/fallibilizm.php

Dr Przemysław Spryszak EP45s Argumentacja transcendentalna

Prerekwizyty: Zaliczony kurs z historii filozofii XVIII wieku. Wymagana bierna znajomość języka angielskiego, wskazana bierna znajomość języka niemieckiego. Semestr: letni (60 godzin, semestr zimowy) Warunki zaliczenia: Ocena końcowa będzie średnią arytmetyczną oceny z aktywności oraz oceny z pracy zaliczeniowej (pozytywna ocena końcowa wymaga pozytywnych ocen szczegółowych). 6 punkty ECTS

Przedmiotem zajęć będzie krytyczna analiza różnych postaci argumentacji transcendentalnych w epistemologii i filozofii umysłu, oraz rozważenie krytyki tego rodzaju argumentów. Lista lektur – poniżej.

1. I. Kant: Krytyka czystego rozumu, t. I-II, PWN, Warszawa 1956.

2. P. F. Strawson: Individuals: An essay in descriptive metaphysics, Methuen, London 1959.

3. P. F. Strawson: The bounds of sense: An essay on Kant's ‘Critique of pure reason’, Methuen, London 1966.

4. J. Hintikka: Transcendental arguments: genuine and spurious“,“Noûs”, vol. 6, 1972, s. 274-281.

5. B. Stroud: “Transcendental arguments”. “The Journal of Philosophy”. vol. 65, 1968, s. 241–256.

6. B. Stroud: “Kantian arguments, conceptual capacities, and invulnerability” [w:] P. Parrini (ed.): Kant and contemporary epistemology, Kluwer, Dordrecht 1994.

7. H. Putnam: Reason, truth and history, Cambridge University Press, Cambridge 1981.

8. A. Brueckner: “Brains in a vat”, “The Journal of Philosophy”, vol. 83, 1986, s. 148–167.

9. A. Brueckner: “Modest transcendental arguments. “Philosophical Perspectives”, vol. 10, 1996, s. 265–280.

10. Q. Cassam: “Transcendental arguments, transcendental synthesis and transcendental idealism”, “The Philosophical Quarterly”, vol. 37, 1987, s. 355-378.

11. Ch. Peacocke: Transcendental arguments in the theory of content, Oxford University Press, Oxford 1989.

12. R. Stern (ed.): Transcendental arguments: Problems and prospects, Oxford University Press, Oxford 1999.

13. R. Stern: Transcendental arguments: Answering the question of justification, Oxford University Press, Oxford 2000.

14. A. Bardon: “Performative transcendental arguments”, “Philosophia”, vol. 33, 2005, s. 69–95.

Lista lektur może ulec rozszerzeniu na życzenie uczestników.

44

EP99 Wykład monograficzny z epistemologii

Prerekwizyty: EP01p Semestr: _

Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studentów filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE ZGŁOSZENIA WYKŁADÓW MONOGRAFICZNYCH

45

LOGIKA


do kanonu)oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest

w tabelach.

Prof. dr hab. Andrzej Wroński LO01pa Wstęp do logiki

Prerekwizyty: _ Semestr: zimowy i letni (120 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny 12 punktów ECTS Kurs realizowany w ramach e-learningu

I. Wprowadzenie: 1) Zbiory i działania na zbiorach; 2) Relacje i funkcje, obrazy, przeciwobrazy, zawężenia; 3) Relacje równoważnościowe i relacje porządkujące; 4) Porównywanie liczności zbiorów - twierdzenie Cantora-Bernsteina i twierdzenie Cantora; 5) Zbiory a klasy właściwe - paradoksy. II. Rachunek zdań: 1) Rozumowanie niezawodne, pojęcie tautologii i pojęcie konsekwencji, przegląd ważniejszych tautologii; 2) Formalizacja rachunku zdań, pojęcie inferencji; 3) Postacie normalne, definiowalność spójek i funkcyjna zupełność; 4) Pełność i rozstrzygalność rachunku zdań. III. Rachunek kwantyfikatorów: 1) języki elementarne, kategorie semantyczne, hierarchia rzędów; 2) Hierarchia stopni i para doksy; 3) Pojęcia spełnienia, konsekwencji oraz przegląd ważniejszych tautologii; 3) Formalizacja logiki elementarnej, pojęcie inferencji; 4) Własności logiki elementarnej: pełność, nierozstrzygalność, zwartość; porównanie z niektórymi logikami nie elementarnymi.

Literatura: [1] E. Mendelson, Introduction to Mathematical Logic, D. van Nostrand Comp. INC, Princeton 1964 (książka dostępna w przekładzie na j. rosyjski); [2] A. Grzegorczyk, Zarys logiki matematycznej, Warszawa 1969; [3] W. Marek, J. Onyszkiewicz, Elementy logiki i teorii mnogości w zadaniach, Warszawa 1972.

46

Prof. dr hab. Wojciech Suchoń LO01pb Wstęp do logiki: przegląd rachunków logicznych

Prerekwizyty: Semestr: zimowy i letni (120 godz., wykład i ćwiczenia) ustalone z początkiem semestru). Warunki zaliczenia: okresowe sprawdziany pisemne, egzamin pisemny 12 punktów ECTS UWAGA: zaliczenie ćwiczeń jest udzielane z oceną.

Kurs kanoniczny mający za zadanie wprowadzić słuchacza w elementarne zagadnienia współczesnej logiki formalnej, z naciskiem na związki między rachunkami logicznymi, a językiem naturalnym. Przywołanie problemów do rozwiązania których konstruowano poszczególne rachunki oraz wskazanie jednolitej strategii ich rozwiązywania (stanowiącej aktualny standard metodologiczny budowy teorii logicznych) powinno uczynić obecność logiki pośród podstawowych gałęzi filozofii rzeczą intuicyjnie oczywistą, a także przybliżyć rolę, jaką logika ma do odegrania w dalszym rozwoju innych dyscyplin filozoficznych. W toku kursu kolejno omawianych jest pięć znaczących ra-chunków logicznych: traktowanych jako ilustracja różnych sposobów rozumienia prawdy: klasyczny rachunek zdań i intuicjonistyczny rachunek zdań, potem będące wyrazem prób owładnięcia intensjonalnością (na przykładzie modalności aletycznych) modalne rachunki zdań: trójwartościowy Łukasiewicza i S4 Lewisa, w końcu uwzględniający struktury wewnątrzzdaniowe klasyczny węższy rachunek predykatów. Na zakończenie omówione zostaną – jako ilustracja aplikacji KWRP, a zarazem, jako podstawowe narzędzie rozwijania zaawansowanych teorii logicznych i ontologicznych – elementy teorii mnogości Zermelo-Fraenkla. Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie znaleźć można w sylabusie na stronie www Instytutu Filozofii.

47

Prof. dr hab. Wojciech Suchoń LO02p Wybrane problemy logiki współczesnej

Prerekwizyty: Semestr: letni (45 godz. wykładu +30 godz. ćwiczeń) Kurs przeznaczony wyłącznie dla studentów I roku studiów II stopnia

Warunki zaliczenia: okresowe sprawdziany pisemne, egzamin pisemny UWAGA: zaliczenie ćwiczeń jest udzielane z oceną. 6 punktów ECTS

Wykład dla słuchaczy studiów drugiego stopnia (poli-cencjackich), którzy podejmują studia magisterskie z filozofii po ukończeniu studiów pierwszego stopnia innych niż filozofia! Kurs – będący skróconym odpowiednikiem kanonicznego kursu LO01pb – koncentruje się na podstawach współczesnej logiki formalnej. Rozpocznie go refleksja nad językiem stanowiąca warunek uprawiania filozofii (Organon) i nad związkiem między formą wyrażenia a jego oceną logiczną. Następnie omówione zostaną standardy budowy teorii logicznych: konstrukcja języka symboli-cznego, ujęcie semantyczne i ujęcie syntaktyczne. Jako egzemplifikacja posłużą kolejno omawiane znaczące rachunki logiczne: najpierw najprostsze rachunki zdaniowe, traktowane jako ilustracja różnych sposobów rozumienie prawdy (KRZ i INT), potem rachunki zdaniowe o rozszerzonym języku – owładnięcie intensjonalnością na przykładzie modalności aletycznych, a w końcu rachunki korzystające z analizy struktur wewnątrzzdaniowych – rachunek predykatów (KWRP) i sylogistyka Arystotelesa. Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie znaleźć można w syllabusie na stronie www Instytutu Filozofii.

48

Prof. dr hab. Andrzej Wroński LO03 Teoria mnogości

Prerekwizyty: LO01 Semestr: zimowy (60 godz.) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 6 punktów ECTS 1) Intuicje leżące u podstaw pojęcia zbioru, zbiory a klasy właściwe - paradoksy teoriomnogościowe; 2) Aksjomatyzacja ZF; 3) Działania na zbiorach, relacje i funkcje; 4) Relacje równoważ-nościowe i porządki; 5) Porównywanie mocy zbiorów - twierdzenie Cantora-Bernsteina i przekątniowe twierdzenie Cantora; 6) Zbiory przeliczalne; 7) Równoważniki pewnika wyboru: lemat TeichmülleraTukey'a, lemat Hausdorfa, lemat Kuratowskiego Zorna, twierdzenie Zermeli; 8) Liczby porządkowe i liczby kardynalne; 9) Informacja o hipotezie continuum i o niektórych wynikach dotyczących niezależności.

Literatura: [1] K. Kuratowski, A. Mostowski, Teoria Mnogości, Warszawa 1978; [2] W. Sierpiński, Cardinal and Ordinal Numbers, Warszawa 1958; [3] T.J. Jech, About the axiom of choice, w: Handbook of Mathematical Logic, J. Barwise (ed.), NorthHolland Publ. Comp., Amsterdam 1977; [4] W. Marek, J. Onyszkiewicz, Elementy logiki i teorii mnogości w zadaniach, Warszawa 1972; [5] J.R. Shoenfield, Mathematical Logic, Addison Wesley Publishing Company, Reading, Massachusetts 1968.

Dr Leszek Wroński LO04 Wprowadzenie do logiki modalnej dla filozofów

Prerekwizyty: LO01pa lub LO01pb Semestr: zimowy (60 godz. , wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny, praca pisemna (na zaliczenie ćwiczeń), obecność na ćwiczeniach 6 punktów ECTS

O wielu filozoficznych problemach możemy na serio dyskutować dopiero wtedy, gdy wydobędziemy na światło dzienne przyświecające im intuicje modalne. Dzięki różnego typu logikom modalnym możemy precyzyjnie ustalić, jakie wnioski wynikają z naszych intuicji, a w szczególności, czy wynikają te, na których nam zależy. Kurs stanowi proste wprowadzenie do podstawowych typów logik modalnych. Omówimy m.in. problemy związane z zaangażowaniem ontologicznym, tzw. „sztywnymi desygnatora- mi”, tożsamością indywiduów w różnych możliwych światach, deskrypcjami określonymi oraz modalnościami de dicto i de re. Posługiwać będziemy się intuicyjną metodą tzw. dedukcji naturalnej.


49

Prof. dr hab. Wojciech Suchoń LO06 Historia logiki dawniejszej (od Zenona z Elei do J.S. Milla)

Prerekwizyty: LO01 Semestr: letni (60 godz., konwersatorium) Warunki zaliczenia: referat, egzamin pisemny Inne: Limit uczestników – 15 osób. 6 punktów ECTS

Kurs poświęcony jest ukazaniu korzeni logiki współczesnej, z której rudymentami zetknął się słuchacz na kursie kanonicznym (prerekwizyt). Ukazuje sukcesywne narastanie wątków aktualnie obecnych w logice, pozwalając zrozumieć jej współczesny kształt i jego zakotwiczenie w tradycji filozoficznej. Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie znaleźć można w syllabusie na stronie www Instytutu Filozofii.


Prof dr hab. Wojciech Suchoń LO12 Sylogistyka jako rachunek zdań zakresowych

Prerekwizyty: LO01 Semestr: zimowy (60 godz., konwersatorium) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny 6 punktów ECTS Inne: limit uczestników – 20 osób.

Wprowadzona u schyłku XIX w. semantyka zakresowa dla zdań kategorycznych pozwala na uogólnienie pojmowania sylogistyki, umożliwiając w szczególności prześledzenie zależności pomiędzy formalnymi własnościami przesłanek a ważnością trybów i rzucając nowe światło na rolę tzw. praw sylogizmu. Rodzina sylogistyk klasycznych zostanie przedstawiona zarówno od strony rachunków standardowych (sylogistyki Arystotelesa, Kraszewskiego i Czeżowskiego), jaki i niestandar-dowych (sylogistyki Wasiljewa i różne rachunki osobliwe). Na tym tle omawiane będą sylogistyki o semantyce uwzględniającej nazwy puste i uniwersalne (Sleszyńskiego, Słupeckiego, Jaśkowskiego), a także sylogistyka modalna i sylogistyka uwzględniająca terminy jednostkowe. Szczegółowy zestaw zagadnień poruszanych w kursie znaleźć można w sylabusie na stronie www Instytutu Filozofii.


50

Prof. dr hab. Wojciech Suchoń LO14sk Logika - retoryka - błąd logiczny

Prerekwizyty: LO01 Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: jeden referat w semestrze 6 punktów punktu ECTS Inne: limit uczestników – 12 osób

Program seminarium (adresowanego także do doktorantów I.F.) przewiduje rozwijanie wątków z zakresu logiki ogólnej zarówno w aspekcie historycznym jak i systematycznym.

Proponowane przez uczestników własne tematy wystąpień będą uwzględniane, przy czym referaty dotyczące kwestii związanych z analizą języka naturalnego, historią logiki, błędami logicznymi, a także związane z filozofią logiki mają priorytet.


Prof. dr hab. Wojciech Suchoń LO16 Wybrane problemy logiki praktycznej

Prerekwizyty: LO01 Semestr: zimowy (60 godz. konwersatorium) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny 6 punktów ECTS Inne: limit uczestników –20 osób

Kurs służy refleksji nad rolą logiki w analizie poprawności argumentacji z którą spotykamy się potocznie. Bezpośrednie zastosowanie wiadomości z logiki wynoszonych z elementarnych wykładów i podręczników okazuje się w praktyce zaskakująco trudne. Jakie są źródła trudności oraz jak je można przezwyciężać – oto podstawowe pytania, na które odpowiedzi próbuje się udzielić.

Orientację w zagadnieniach uwzględnionych w kursie daje sylabus na stronie www Instytutu Filozofii; ponieważ problematyka kursu jest przedmiotem bieżącej pracy naukowej prowadzących, należy się liczyć z pojawianiem się nowych (lub znaczącymi prze-sunięciami akcentów w prezentacji zastanych) zagadnień względem podanych w sylabusie.


51

Dr Jerzy Hanusek LO17 Wstęp do algebry uniwersalnej

Prerekwizyty: LO01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 6 punktów ECTS

Przedmiotem wykładu są wybrane pojęcia i twierdzenia z algebry uniwersalnej, która jest ważnym narzędziem we współczesnej logice. Przedstawione zostaną informacje o grupach, kratach, algebrach Boole'a, półkratach Brouwera, algebrach Heytinga. Omówione będą najważniejsze konstrukcje i pojęcia algebraiczne: kraty podalgebr i kongruencji, algebry ilorazowe i produktowe, algebry prosto i podprosto nierozkładalne, rozmaitości, algebry wolne, własności Malcewa. Wykład obejmie dowody ważnych twierdzeń związanych z tymi pojęciami.


Dr Jerzy Hanusek LO19 Arytmetyka

Prerekwizyty: LO01p Semestr: letni (30 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 4 punkty ECTS

Od dobrze znajomych liczb naturalnych do najistotniejszych twierdzeń dotyczących teorii formalnych. Omówione zostaną: standardowy i niestandardowe modele arytmetyki (konstrukcje), teoria aksjomatyczna Peano, arytmetyka Robinsona, definiowalność relacji i funkcji, funkcje rekurencyjne, reprezentowalność relacji i funkcji, arytmetyzacja składni, predykaty prawdy i dowiedlności, pojęcia rozstrzygalności, zupełności, aksjomatyzowalności, niesprzeczności. Przedstawione zostaną dowody ważnych metateoretycznych twierdzeń dotyczących arytmetyki, jej fragmentów oraz teorii bogatszych (Gödel, Church, Tarski).

52

Prof. dr hab. Jan Woleński LO26 Logic and Truth: How Logical Tools Contribute to Philosophical Theories of Truth Prerequisites:

Summer semester (30 teaching hrs.) Grading format: attendance (C), one term paper (A, B) 6 points ECTS The task of the course consists in analysis of use of logical methods in analysis of philosophical truth-theories.

Topics: 1. Philosophical Truth-Theories; 2. The History of the Concept of Truth 3. The Concept of Logical Truth; 4. How Many Logical Values? 5. The Concept of Constructive Truth in Logic and Mathematics; 6. The Semantic Theory of Truth - A General Account; 7. The Semantic Theory of Truth - Special Formal Topics I; 8. The Semantic Theory of Truth - Special Formal Topics II 9. The Semantic Theory of Truth and Philosophy; 10. Various Modifications of Tarskian Theory of Truth; 11. Deflationism and Its Prospects; 12. Logic, Realism and Anti-Realism; 13. Truth as Modality; 14. Truth and Being. LO99 Wykład monograficzny z logiki

Prerekwizyty: EP01p Semestr: _

Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studen tów filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE ZGŁOSZENIA WYKŁADÓW MONOGRAFICZNYCH.

53

ETYKA

W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać co najmniej 6 punktów ECTS za kurs podstawowy (należący do kanonu)oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba

punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest w tabelach.

Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz

ET01pb Systematyczne wprowadzenie do etyki Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów 6 punktów ECTS

W roku 2012/2013 kurs wprowadzający do etyki zostanie poprowadzony ponownie w porządku systematycznym. Będzie on dawał przegląd głównych normatywnych teorii etycznych, tj. teorii dobra i teorii powinności, ilustrowany przykładami z zakresu współczesnej etyki praktycznej.

UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony (urlop naukowy Pracownika). Prof. dr hab. Jacek Filek Dr Radosław Strzelecki

ET01pc Wprowadzenie do etyki Prerekwizyty: RO01p lub HF01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Jeśli „prawdziwa etyka zaczyna się tam, gdzie milkną słowa” (A. Schweitzer) i jeśli „świat nie jest spragniony traktatów ety-cznych, a tym, czego naprawdę potrzebuje to rzetelna praktyka” (Gandhi), to czym jest etyka i jej uprawianie? Jeśli „jest jasne, że etyki nie da się wypowiedzieć” (L. Wittgenstein) i jeśli „etyka, na tyle, na ile wypływa z pragnienia, by powiedzieć coś o ostatecznym sensie życia, o absolutnym dobru, o tym co ma wartość absolutną, nie może być nauką” (tenże) - to o czym traktują uniwersyteckie wykłady z etyki? Jeśli „filozofia heideggerowska znosi nowożytne odróżnienie etyki i ontologii, które wyrządziło tak wiele zła” (J. Patočka), jeśli „etyka nie jest bynajmniej warstwą przykrywającą ontologię, ale tym, co jest w pewnym sensie bardziej ontologiczne niż ontologia” (E. Lévinas), - to jakie jest miejsce etyki w obszarze filozofii? Jeśli „istnieje - na drodze mądrości - poznanie etyczne całkowicie przewyższające samą etykę, bez którego całe bezpośrednie poznanie etyczne wartości ogólnie ważnych jest

54

z istoty niedoskonałe” (M. Scheler), to jak taka mądrość może stać się przedmiotem nauczania, szczególnie jeśli pamiętać, iż „nie może być w ogóle żadnego nauczyciela dla sztuki egzystowania” (S. Kierkegaard)? „Nie byłem nigdy niczyim nauczycielem” - wyznał nasz nauczyciel Sokrates. Czy jednak etyka, jak to nam ukazał, może rzeczywiście mieć charakter troski o duszę, o „własną” duszę? Czy etyką może być owa Arystotelesowska nauka o szczęściu, jeśli „człowiek n i e dąży do szczęścia, jak mniemają Anglicy” (F. Nietzsche)? A jeśli „wolność i prawo moralne odsyłają wzajemnie do siebie” (Kant), to czym jest wolność i czy w ogóle jest, szczególnie kiedy pamiętać, iż „wolność nie jest przedmiotem” i że „poszukiwanie odpowiedzi na to pytanie na drodze przedmiotowego badania prowadziłoby wprost do zanegowania wolności” (K. Jaspers)?

W jakim sensie problem etyczności człowieka wyrasta z naszej skończoności? Czy jesteśmy nieuchronnie „źli” i na czym polega „złośliwość zła” i „rozpaczliwość dobra”? Omawiany materiał historyczny rozciąga się od Sokratesa do Lévinasa.

Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz ET04sk Seminarium z etyki współczesnej

Prerekwizyty: ET01p Semestr: zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: Regularne i aktywne uczestnictwo w zajęciach, wygłoszenie (co najmniej) dwóch referatów. 6 punktów ECTS

W roku 2012/2013 seminarium będzie poświecone głównie współczesnym teoriom dobra. Jego celem będzie najpierw eksplikacja różnych znaczeń „dobra”, następnie zaś analiza dobra życiowego lub dobrego życia (welfare). Pośród różnych składników życiowego dobra omówi się szczególnie dobro autnomii.


Prof. dr hab. Włodzimierz Galewicz ET13 Współczesne teorie etyczne

Prerekwizyty: ET01p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów 6 punktów ECTS

W roku 2012/2013 wykład będzie poświęcony dokładniejszej prezentacji zagadnień i stanowisk w obrębie współczesnej metaetyki (analizy sensu i statusu poznawczego zdań etycznych), w tym zwłaszcza teorii poznania moralnego i metateorii dobra.


55

Dr hab. Marek Drwięga, prof. UJ ET17 Zło - wyzwanie dla filozofii

Prerekwizyty: ET01p Semestr: zimowy (45 godz., konwensatorium) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 4 punkty ECTS Inne: limit uczestników – 30 osób.

Celem kursu jest analiza wybranych tekstów autorów, którzy usiłowali rozwikłać zagadkę zła. Całość zagadnienia rozpatrywać można w różnych płaszczyznach: ontologicznej - czym jest zło? oraz historycznej - w jaki sposób się przejawia? Dotyka ono także bezpośrednio kwestii antropologicznych, bowiem zło „urzeczywistnia się” poprzez człowieka i jest ściśle związane z wolnością. Wśród rozważanych autorów będą między innymi: tragicy greccy, św. Augustyn, Leibniz, Kant, Dostojewski, Nietzsche, Arendt, Nabert, Ricoeur, Tischner.

Prof. Dr hab. Włodzimierz Galewicz

ET20k Argumenty bioetyki Prerekwizyty: ET01p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: regularny i aktywny udział w ćwiczeniach, ustny egzamin z treści wykładów 6 punktów ECTS Celem kursu jest analityczny przegląd głównych sposobów argumentacji, stosowanych w dyskusjach toczących się wokół najbardziej kontrowersyjnych problemów bioetyki. UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony.

Dr hab. Marek Drwięga, prof. UJ ET23 Współczesna etyka filozoficzna

Prerekwizyty: ET01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs obejmuje swoim zakresem wiek XX oraz pierwsze dziesięciolecie XXI. Jest próbą wyodrębnienia najciekawszych stanowisk i sporów toczonych w obrębie współczesnej etyki. Etyka ta z jednej strony stanowi twórcze podjęcie i historyczną modyfikację wcześniejszych stanowisk (np. neoarystotelizm, nowa postać kantyzmu, itd.), z drugiej strony wprowadza nowe zagadnienia (aksjologia, filozofia egzystencji, dialogicy, postmoderniści, itd.)


56

Dr Tomasz Żuradzki ET25 Etyka a niepewność

Prerekwizyty: ET01p, EP01.1pa, znajomość angielskiego w stopniu umożliwiającym czytanie tekstów naukowych Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywne uczestnictwo, znajomość lektur, referat, praca pisemna, egzamin 6 punktów ECTS

Kurs poświęcony będzie analizie następującego problemu: w jaki sposób teorie metaetyczne lub normatywne radzą sobie z niepewnością. Niepewność będzie analizowana na kilku poziomach: niepewne są nie tylko konsekwencje naszych działań, ale także to, która z doktryn moralnych lub skal wartości jest właściwa; a wreszcie to, jakie preferencje będziemy mieć w przyszłości.

Pierwsza część kursu poświęcona zostanie umiejscowieniu omawianych problemów w historii filozofii, w szczególności omówione zostaną dwa problemy: 1) zakład Pascala, jego współczesne interpretacje oraz inne typy tzw. argumentów pragmatycznych; 2) kryteria podejmowania decyzji w sytuacji niepewności na temat treści norm moralnych, wypracowane w siedemnasto- i osiemnastowiecznej teologii moralnej (probabilizm, probabilioryzm, tutioryzm) oraz możliwe implikacje tych kwestii dla współczesnej etyki. Główna część kursu poświęcona będzie analizie współczesnych dyskusji z zakresu metaetyki i etyki normatywnej: 3) możliwości i ograniczenia zastosowania osiągnięć teorii decyzji w etyce; 4) zależność powinności moralnych danego podmiotu od stanu jego wiedzy na temat świata (obiektywizm/subiektywizm/perspektywizm) oraz właściwego rozpoznania własnych stanów mentalnych w przyszłości (aktualizm/posybilizm); 5) problem niepewności normatywnej, czyli kryteria działania w sytuacjach niepewności na temat właściwej doktryny normatywnej, skali wartości lub statusu moralnego danego rodzaju bytów; 6) teorie nonkognitywistyczne a problem niepewności osądów normatywnych; 7) teorie konsekwencjalistyczne wobec problemu niepewności dotyczącej konsekwencji działań; 8) teorie deontologiczne stosujące absolutne zakazy i nakazy a niepewność.

Ostatnia część kursu będzie dotyczyła zastosowań omawianych wcześniej typów argumentacji filozoficznej we współczesnej etyce praktycznej: 9) rola niepewności normatywnej na temat statusu embrionu ludzkiego we współczesnych argumentach bioetycznych na temat aborcji oraz badań naukowych na wczesnych embrionach ludzkich; 10) rola rozróżnienia na ofiarę „zidentyfikowaną” i „statystyczną” a decyzje dotyczące dystrybucji różnego rodzaju dóbr i usług, np. świadczeń zdrowotnych; 11) dopuszczalność zabijania podczas konfliktów zbrojnych w różnego rodzaju sytuacjach niepewności; 12) zastosowanie teorii gier do rozwiązania dylematów związanych z przeciwdziałaniem zmianom klimatycznym.

57

ET00 Wykład pozainstytutowy z etyki Prerekwizyty: ET01p Semestr: _ Tematyka wg merytorycznie umotywowanego zgłoszenia studenta. Podjęcie takiego kursu wymaga akceptacji dyrektora ds. dydaktycznych IF. Kurs może być wysłuchany na innym kierunku Wydziału Filozoficznego, dowolnym innym wydziale UJ, a nawet na innej uczelni.

58

ESTETYKA

W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać co najmniej 6 punktów ECTS za kurs podstawowy (należący do kanonu)oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba


Prof. dr hab. Krystyna Wilkoszewska ES01pa Estetyka kurs podstawowy

Prerekwizyty: RO01p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs o charakterze podstawowym dla studentów młodszych lat, obejmuje systematyczną prezentację problematyki estetycznej, uzupełnionej elementami historii estetyki. Pojęciem organizującym zajęcia jest pojęcie „sytuacji estetycznej” jako przedmiotu estetyki. Prześledzone zostaną zagadnienia procesu twórczego, dzieła sztuki, przeżycia estetycznego, wartości estetycznej. W prezentowaniu zagadnień dominuje opcja fenomenologiczna (R. Ingarden), niemniej uwzględnione zostaną także estetyka analityczna i estetyka hermeneutyczna. Droga rozwoju estetyki ukazana będzie poprzez przejścia: od estetyki mimetycznej do estetyki opartej o pojęcia kreacji i ekspresji, następnie do estetyki awangardowej i obecnie - do estetyki postmodernistycznej.

Prof. dr hab. Krystyna Wilkoszewska ES07sk Przemiany w sztuce i estetyce XX wieku

Prerekwizyty: ES01p Semestr: zimowy (60 godz.) Warunki zaliczenia: praca pisemna 5 punktów ECTS

Radykalne zmiany w sztuce XX wieku - odejście od kategorii takich jak mimesis, ekspresja czy piękno - analizowane są w kon-tekście przemian natury filozoficznospołecznej i estetycznej. Szczegółowej analizie poddane zostają procesy intelektualizacji i instytucjonalizacji sztuki - z jednej strony oraz estetyzacji rzeczy-wistości - z drugiej.

Filozoficzną refleksją zostają objęte także zjawiska najnowsze: sztuka postmodernistyczna, ekologiczna, multimedialna oraz estetyki innych kręgów kulturowych.

59

Prof. dr hab. Krystyna Wilkoszewska ES08 Postmodernizm w filozofii i estetyce

Prerekwizyty: ES01p Semestr: zimowy (60 godz. wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Przedmiotem kursu jest filozoficzny i estetyczny postmoder-nizm, którego główne tendencje prześledzone zostaną w pracach: J.F. Lyotarda, J. Derridy, J. Baudrillarda, G. Deleuze'a, F. Guat tariego, P. Virilio, G. Vattimo, R. Rorty'ego, F. Jamesona i innych. Dyskusji poddana zostanie estetyczna postmoderna w architekturze (Jencks), literaturze (Eco), muzyce i filmie.

Dr hab. Krzysztof Guczalski

ES12 Filozofia muzyki Prerekwizyty: ES01p i przynajmniej dwa z pięciu kursów historii filozofii: HF01p-HF05p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest przegląd refleksji nad muzyką począwszy od Pitagorejczyków, Platona i Arystotelesa. Istotnym punktem tego zarysu historycznego będzie wiek XIX, w czasie którego nastąpiło wyraźne ożywienie i intensyfikacja filozoficznego nią zainteresowania. W tym właśnie okresie szereg zasadniczych problemów filozofii muzyki znalazło swe klasyczne sformułowania, najpierw w filozofii romantycznej (szczególnie w dziele Artura Schopenhauera), a potem w słynnym sporze formalisty, Eduarda Hanslicka ze zwolennikami muzyki programowej. Ten i inne spory będą ilustrowane przykładami muzycznymi, mającymi pokazać, na ile przemiany poglądów estetycznych wynikają z trendów rozwojowych w ramach samej muzyki i na ile z kolei - niejako w sprzężeniu zwrotnym - poglądy estetyczne oddziałują na jej rozwój.

W oparciu o bardziej współczesne, XX wieczne koncepcje i lekturę wybranych tekstów omawiane będą klasyczne zagadnienia filozofii muzyki, takie jak problem znaczenia w muzyce i jej językowości, symbolu w muzyce, ekspresji i emocji, treści i formy, muzyki absolutnej, ontologii dzieła muzycznego, stosunku muzyki do innych sztuk, przedstawienia w muzyce i inne.


60

Dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo)

ES14 Estetyka epoki elektroniki Prerekwizyty: ES01p Semestr: zimowy i letni (30 godz. wykład+ 30 godz. ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach i praca pisemna

6 punktów ECTS Problematyka kursu dotyczy estetyki odnoszącej się do sztuki

elektronicznej. Sztuka ta, powiązana z przemianami w rzeczywistości wynikającymi z rozwoju technologii, do pewnego stopnia kształtuje sztukę współczesną, również włącza się w proces tworzenia kultury. Estetyka nawiązująca do sztuki elektronicznej dotyczy m. in. opisu jej właściwości, np. zjawiska interaktywności, immersji lub hipertekstualności, jak również uwzględnia kierunki jej rozwoju, np. sztukę wideo, rzeczywistości wirtualnej, monitoringu, robotyki, bioartu lub animacji komputerowej a także zjawiska immaterializacji.

Teoria sztuki elektronicznej nawiązuje także do szerszej perspektywy filozoficznej, dotyczy problematyki wynikającej z rozwoju elektroniki, np. próby odniesienia się do pojęć rzeczywistości elektronicznej, sposobu jej wartościowania lub zakresu powiązania i możliwości zaistnienia człowieka w relacji do technologii.

Tematyka kursu jest wciąż poszerzana, w miarę pojawiających się nowych rodzajów dzieł sztuki i zjawisk zawiązanych z cyberkulturą.

Kurs jest skierowany do studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz dla doktorantów, jak również dla wszystkich zainteresowanych przedstawianą problematyką.

Dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo)

ES19s Teoria versus praktyka w sztuce XX wieku Prerekwizyty: ES01p Semestr: letni (30 godz., wykład) Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach i praca pisemna 4 punkty ECTS

Tematyka kursu związana jest z filozoficzno-estetycznymi poglądami na sztukę XX i XXI wieku z uwzględnieniem przykładów i opisu wybranych dzieł sztuki. Poruszane zagadnienia prezentowane są z perspektywy przekształcania się struktury i zmiany elementów sytuacji estetycznej oraz w nawiązaniu do takich pojęć, jak np. konceptualizm, nowość, oryginalność, pluralizm lub krytycyzm. Pod uwagę bierze się kształtowanie się sztuki na tle kolejnych nurtów artystycznych, np. futuryzmu, dadaizmu, pop-artu, minimal artu, konceptualizmu, industrializmu lub sztuki krytycznej oraz wpływu na sztukę, np. techniki, kultury masowej lub mediów. Nawiązuje się również do wartościowania i definicji dzieła sztuki, znaczenia

61

twórcy i odbiorcy lub odnoszenia się sztuki do wybranych zjawisk pozaartystycznych.

Treść zajęć ma służyć przygotowaniu uczestników kursu do spotkania ze sztuką współczesną, jej różnorodnymi formami, w tym sensie świadomego uczestnictwa w świecie sztuki. Słuchacze są przygotowywani również do przeprowadzenia krytyki i oceny zjawisk artystycznych z wykorzystaniem pojęć i omawianych teorii.

Kurs jest skierowany do studentów studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz dla doktorantów, jak również dla wszystkich zainteresowanych przedstawianą problematyką.

Kurs wsparty jest prezentacją multimedialną, materiałami z sieci oraz wspólną dyskusją.

Dr Lilianna Bieszczad

ES21 Estetyka wobec awangardy Prerekwizyty: RO01p Semestr: letni (30 godz., wykład + 30 godz. ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest prezentacja filozoficzno-estetycznych rozważań na temat zakresu pojęciowego sztuki „po” przełomie awangardowym. Analizowane będą: spór o estetyczną naturę sztuki, autonomizm i kontekstualizm w ujęciu sztuki, wpływ poszczególnych opcji filozoficznych na określanie sztuki, relacja pojęć: awangarda i neoawangarda, sztuka modernistyczna i postmodernistyczna, klasyczna koncepcja sztuki oraz wpływ przełomu awangardowego na definiowanie sztuki. Ponadto zaprezentowane zostaną problemy związane z ujmowaniem sztuki po dokonaniach awangardy na przykładach koncepcji formułowa-nych w różnych perspektywach badawczych (Szkoła Frankfurcka, estetyka analityczna, hermeneutyka). W tym celu przeanalizowane zostaną m. in.: teoria awangardy Th.W. Adorno, antyesencjalizm M. Weitza, pojęcie „The Artworld” w ujęciu A. C. Danto i G. Dickiego, perceptualizm estetyczny A.C. Beardsley’a, ujęcie sztuki jako gry H.G. Gadamera, relatywistyczna definicja sztuki J. Margolisa... Podczas kursu filozoficzna refleksja będzie konfrontowana z praktyką artystyczną.

62

Dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo) ES22 Art and Aesthetics in 20th and 21st century

Prerekwizyty: ES01p Semestr: letni (15 godz., wykład) Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach i praca pisemna

6 punktów ECTS The course focuses on the evolution and changes of art and

aesthetics categories from the beginning of XX century to contemporary interactive, electronic art. The aim of the course is to describe the difference between historical and contemporary art. We will focus on the values we invest and find in works of art, the status of the object in art, art’s conceptual dimension, changes between the world of art and other human spheres, the phenomena of interactivity, and the electronic media, treated as a medium of artistic creation. The course encourages students to engage critically in the interpretation of works of art. During the course we are present works of art, which are discussed.

The theory of a contemporary art implicates a spreader philosophical perspective, i.e. problematic comes from development of aesthetics, what gives an attempt for description of notions characterized valuation of contemporary art. The subject of the course is widen with the appearance of a new kinds of work of art, and phenomena connected with cyberculture.

Dr hab. Leszek Sosnowski ES26 Filozofia piękna i sztuki: starożytność – wiek XVIII

Prerekwizyty: ES01p Semestr: zimowy i letni (120 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 12 punktów ECTS

Wykład: stawia sobie za cel pogłębione przedstawienie zasadniczych problemów starożytnej filozofii sztuki, znajdującej istotowe ugruntowanie w ontologii i/lub epistemologii. Problemy te tworzą określone linie rozwojowe, zapoczątkowane w starożytności i z różnym natężeniem oraz w różnym charakterze trwające do współczesności. Jednak wyraźną cezurę tworzy przełom filozoficzny, wyznaczany psychologizacją zagadnień estetycznych dokonaną przez Kartezjusza. Od tego momentu, jednorodny w swym zasadniczym biegu, nurt estetyki obiektywistycznej rozpada się na dwa nurty w XVIII w.: angielski (empiryzm) oraz niemiecki (krytycyzm). Ich ogólna charakterystyka będzie okazją do wskazania pewnych dróg, którymi podąży estetyka współczesna, rozwijając właściwe dla siebie aspekty.

W zasadniczych przypadkach filozofia sztuki zostaje osadzona w kontekście poglądów ogólno-filozoficznych danego myśliciela, co – w planie ogólnym – ma służyć pokazaniu wzajemnych relacji obu dziedzin, ale także – w planie szczegółowym – być ilustracją konsekwencji estetycznych przyjętych rozwiązań ontologiczno-epistemologicznych. Dlatego też, szczególna uwaga zostanie

63

poświęcona filozofii sztuki Platona („Technē demiourgós – od metafizyki piękna do polityki wobec piękna”), ponadto Arystotelesa („Technē antropos – Idea autonomii sztuki”). Ponadto, głębszą niż zazwyczaj uwagę zyska, pomijany na ogół ruch sofistyczny, co w niniejszych wykładach jest wyrazem jego pozytywnej waloryzacji i dostrzeżenia historycznej ważności („Peithóus demiourgós – ekspresja zestetyzowana”). W podobny sposób przebiegać będzie refleksja w kolejnych epokach. Zasadnicze ontologiczno-estetyczne problemy szczegółowe to zagadnienia: harmonii, reprezentacji, światła, oraz epistemologiczno-estetyczne kwestie artysty-filozofa, twórczości-konceptualizacji i odbioru-kontemplacji, oraz psychologiczno-estetyczne problemy ekspresji, przeżycia, „krytyki artystycznej”. Całość zostanie poprzedzona metodologicznym wprowadzeniem, którego celem będzie wstępne przybliżenie zasadniczych kategorii prowadzonego kursu.

Jakkolwiek zakres historyczny wykładu zostaje wyraźnie zakreślony niewykluczone są „wycieczki” do współczesności.

Literatura zostanie podana na zajęciach.


Dr hab. Anna Wójcik

ES28 Filozofia sztuki i estetyka chińska Prerekwizyty: ES01p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 6 punktów ECTS

W części historycznej celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z koncepcjami i systemami chińskiej myśli estetycznej oraz zaprezentowanie bogactwa i specyfiki form sztuki uprawianych w jej ramach. Uczestnik zajęć ma zdobyć wiedzę dotyczącą zasad, ideałów estetycznych i filozoficznych korzeni tzw. sześciu sztuk klasycznych oraz ich rozwoju stymulowanego naukami szkół daoistycznej i buddyjskiej. Program szczegółowy: I. Sześć sztuk i mistrzowie ceremonii w naukach Konfucjusza II. Spór pomiędzy Xunzi i Mencjuszem o charakter muzyki III. Kaligrafia: style, zasady estetyczne, techniki jej wykonywania IV. Poezja klasyczna V. Tuszowego malarstwa potrójnej kompozycji VI. Sztuka „krajobrazów na tacy” VII. Sztuka herbaty i artystycznego picia wina VIII. Sztuka artystycznego czytania traktatów filozoficznych IX. Malarze mglistych pejzaży X. Pustka jako kategoria estetyczna XI. Miejskie ogrody uczonych konfucjańskich

64

Dr hab. Leszek Sosnowski ES29sk Kryzys czy przemiana? Postacie „końca sztuki” we

współczesnej filozofii sztuki XX wieku. Prerekwizyty: ES01p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: referat i trzy (3) prace pisemne: esej, interpretacja zadanego tekstu, recenzja/sprawozdanie 6 punktów ECTS

W roku akademickim 2013/2014 przedmiotem seminarium jest w. XX.

Celem badawczym seminarium jest prześledzenie problemu, powracającego w różnych nurtach filozofii sztuki, wyrażanego zwrotem „koniec/zmierzch/śmierć sztuki”. Trudno przyjąć, że głoszenie tego hasła jest wyrazem intelektualnej mody, ale równie trudno zaakceptować pogląd, że w ostatnim czasie, a zwłaszcza w wieku XX, nastąpił stan kryzysu lub wręcz upadku różnych dziedzin współczesnej filozofii bądź sztuki. Niewykluczone, że przekonania takie wyrastają z sytuacji konfliktu tworzonego przez opozycję tradycji i nowatorstwa. Konflikt ten przybiera nierzadko dramatyczną postać, gdy nowatorstwo – traktowane jako nadrzędna wartość współczesnych działań artystycznych – wkracza w sferę etyki. Chodzi w takim razie o aktualny obecnie problem, dotyczący różnych nurtów sztuki, ale – co warto zauważyć – odnotowywany również w innych obszarach filozofii oraz innych dyscyplinach humanistycznych.

W trakcie trwania seminarium problematyka końca sztuki stanie się przedmiotem rozważań w kontekście zasadniczych nurtów filozoficznych ostatniego wieku, łączonych z takimi nazwiskami jak: Z. Freud, W. Benjamin, T.W. Adorno, M. Heidegger, H.G. Gadamer, ale także krytyków sztuki, jak: Greenberg, D. Kuspit. Ostatnie nazwiska sugerują, że zostanie również uwzględniony szeroki kontekst działań artystycznych, łączonych z „upadkiem” sztuki współczesnej.

To pokazuje, że zamierzone analizy powyższego problemu wykraczają poza wąsko rozumianą estetykę, przywołując filozofię współczesną, która dostarcza poręczniejszych narzędzi do analizy tego zagadnienia.

Literatura oraz szczegółowe tematy zostaną podane na zajęciach.

65

Dr hab. Anna I. Wójcik

ES30 Filozofia i estetyka ogrodu Prerekwizyty: _ Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, egzamin 6 punktów ECTS

W części historycznej celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z rozwojem form artystycznych i stylów ogrodowych, artystycznych reguł ich projektowania oraz kulturowych i filozoficznych uwarunkowań znaczeń, które za tymi regułami się kryją.

W części teoretycznej celem kursu jest zapoznanie słuchaczy z koncepcjami i wnioskami filozoficznymi, które są rezultatem namysłu nad fenomenem ogrodu jako formy duchowej obecności człowieka w naturze, towarzyszącej ludziom we wszystkich znaczących kulturach światowych i od początku wielkich cywilizacji 1.Definicja i zakres problemowy filozofii ogrodów

2.Ogrody filozofów i dla uprawiania filozofii.

3.Ogród jako miejsce o(d)grodzone. Idea hortus conclusus od perskich początków poprzez średniowieczne ogrody wirydarzowi i ogrody miłości Wieków Średnich i Renesansu po czasy współczesne oraz ogrody za murami w Chinach i Japonii

4.Co oznacza „natura” i „naturalność” o ogrodzie: Wersal i park angielski, idea „dzikiego ogrodu” i ekologia, filozofia natury w konfucjanizmie, daoizmie, buddyzmie i shinto oraz inspirowane nią projekty ogrodów w Chinach i Japonii

5.Krajobraz i uczucia w sztuce ogrodów romantycznych, dalekowschodnich i współczesny kierunek tzw. „humanistic design” w opozycji do modernizmu XX wieku

6. Ogród jako przedmiot artystyczny i estetyczny

7.Byt ogrodu i tu problematyka ontologiczna specyficznego sposobu istnienia ogrodu; czas jako forma ogrodu; ogród jako przedmiot intencjonalny; jako forma ejdetyczna; jako dzieło otwarte w semiotyce Umberto Eco.

8. Znaczenie form ogrodu; nazwy w ogrodzie i język ogrodów.

66

Dr hab. Michał Ostrowicki (Sidey Myoo) ES31 Sztuka elektroniczna

Prerekwizyty: _ Semestr: letni (30 godz., wykład) Warunki zaliczenia: aktywne uczestniczenie w zajęciach i praca pisemna 6 punktów ECTS Celem kursu jest przedstawienie i omówienie przykładów sztuki elektronicznej, głównie z wykorzystaniem ich dokumentacji w sieci. Podczas wykładu ma miejsce swoista „podróż” po sieci, w celu odwiedzania autorskich stron artystów lub grup artystycznych, stron z dokumentacjami dzieł sztuki lub całych projektów artystycznych, filmów dokumentujących prace lub wypowiedzi artystów, komentarzy odnoszących się do współczesnych zjawisk artystycznych oraz portali gromadzących dzieła elektroniczne. Zaprezentowane zostają głównie elektroniczne, współczesne prace, w tym np. dzieła sieciowe, z zakresu bioartu, instalacje interaktywne, sztuki satelitarnej lub prace video. Podczas wykładu przeprowadza się interpretację prezentowanych dzieł sztuki, co dokonuje się we wspólnym dyskursie ze słuchaczami. Dodatkowo, wskazuje się na zjawiska sieciowe, które są możliwe do wyinterpretowania z prezentowanych dzieł, takie jak np. sieciowa społeczność, alinearna komunikacja, telematyczność lub sztuczna inteligencja. Wykład przebiega w Academia Electronica w Second Life, co sprawia, że pewna część materiałów jest prezentowana na slajdach, na istniejącym ekranie w sali wykładowej w Academia Electronica, a część jest prezentowana, poprzez linki w sieci. Wykład jest prowadzony głosem. Równolegle, na ogólnym czacie pisanym, prowadzona jest wspólna dyskusja odnośnie poruszanych treści. Kurs jest otwarty dla studentów z innych Uczelni, stąd ma charakter ogólnopolski. Uczestnictwo w kursie jest możliwe dzięki posiadaniu awatara w Second Life. W celu uzyskania dalszych informacji, zwią-zanych z organizacją kursu, proszę o kontakt: [email protected]

67

mailto:[email protected]

Dr hab. Andrzej J. Nowak ES32 „Płomienny gotyk” – sztuka i filozofia wieków średnich

Prerekwizyty: _ Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywność podczas zajęć, praca zaliczeniowa, egzamin 6 punktów ECTS

Z punktu widzenia historii sztuki przez płomienny gotyk rozumie się jedną z faz w rozwoju sztuki gotyckiej. W nazwie kursu wyrażenia użyto w funkcji pars pro toto. Kurs będzie poświecony sztuce wieków średnich w całej rozpiętości czasowej i stylistycznej. Nacisk zostanie położony na związki sztuki z filozofią, teologią i polityką. Należy pamiętać, że w branym pod uwagę czasie nikt nie myślał o sztuce jako zjawisku autonomicznym. Albo była ona integralną częścią życia politycznego, albo stanowiła istotną składową liturgii – a zatem theatrum Dei. Szczególnym przejawem takiej sytuacji jest chorał gregoriański. Wciąż rozpowszechnia się informację jakoby chorał ten został skodyfikowany przez Grzegorza Wielkiego. Tymczasem kodyfikacja chorału zakończyła się w sto lat po śmierci Grzegorza i była projektem politycznym Karolingów zmierzających do unifikacji swego państwa. Innym przykładem związku sztuki z filozofią i polityką jest historia tak zwanego Jeźdźca bamberskiego…Rzecz jasna występują przypadki różnych <<unii personalnych>>. Abelard znany jest jako filozof, ale to także kompozytor chorałów. Tak czy inaczej, sztuka wieków średnich rozwijała się w bezpośrednim związku z myślą filozoficzną, teologią i życiem politycznym. Wskazując to, wyznacza się obszar problemowy kursu. Bliższa charakterystyka projektu i literatura znajduje się na stronie prowadzacego kurs: http:://apertum. 110mb.com/gotyk.php

68

Dr hab. Krzysztof Guczalski ES34sk Seminarium ze współczesnej filozofii muzyki

Prerekwizyty: Alternatywnie: 1. ES12 (Kurs „Filozofia muzyki”) lub 2. uczestnictwo w studiach II lub III stopnia (tzn. studenci studiów magisterskich i doktoranci są zwolnieni z warunku 1.) lub 3. zgoda prowadzącego. Semestr: letni (30 godz. seminarium) Warunki zaliczenia: Aktywne uczestnictwo w zajęciach (dyskusja na temat zadanych lektur), referat oraz praca pisemna. 3 punkty ECTS Do XIX wieku filozofia muzyki uprawiana była jedynie sporadycznie, niejako przy okazji i na marginesie rozważań filozoficznych na inne tematy. W wieku XIX nastąpiło ożywienie refleksji nad muzyką, między innymi na skutek daleko idących przemian w jej rozumieniu (powstanie muzyki absolutnej), ciągle jednak była ona częściej udziałem filozofujących krytyków muzycznych (np. Eduard Hanslick) niż filozofów. Sytuacja ta uległa zmianie w drugiej połowie XX wieku. Nastąpiła wtedy daleko idąca profesjonalizacja i specjalizacja tej dziedziny, zwłaszcza w ramach filozofii anglo-amerykańskiej. Szereg estetyków – takich jak np. Peter Kivy, Jerrold Levinson, Stephen Davies, Malcolm Budd czy Aaron Ridley – uczyniło muzykę dziedziną swojej głównej specjalizacji, a niektóre ich publikacje – jak np. The Corded Shell. Reflections on Musical Expression Petera Kivy’ego (1980) – uzyskało już w międzyczasie status pozycji klasycznych. Do typowych zagadnień filozofii muzyki (por. opis kursu ES12), które nadal są dyskutowane, dołączyło szereg bardziej szczegółowych, jak np. spór na temat emotywistycznej versus kognitywistycznej percepcji znaczeń emocjonalnych muzyki, pytanie, czy opisy muzyki w terminach emocjonalnych są wyłącznie metaforyczne, czy też może odnoszą się do pewnych istotnie przysługujących muzyce własności, kwestia, czy po odrzuceniu klasycznej teorii ekspresji z przełomu XIX i XX wieku można interpretować ekspresywność muzyki jako ekspresję fikcyjnego podmiotu i wiele innych. Celem seminarium jest wprowadzenie uczestników w tę współczesną, żywiołowo się rozwijającą dyskusję nad szeregiem zagadnień filozofii muzyki. Będzie ono mogło stanowić podstawę i zachętę dla wyboru filozofii muzyki jako tematu pracy magisterskiej. Seminarium będzie opierać się na lekturze i wspólnej dyskusji na temat wybranych tekstów spośród tych podanych w spisie literatury. W każdym roku akademickim podstawą seminarium będzie lektura innych tekstów, zgodnie z zasadą kursu, który może być kontynuowany. Uczestnicy muszą dysponować przynajmniej średnią, bierną znajomością języka angielskiego, bo przedmiotem lektury będą również teksty nieprzełożone na język polski.

69

Dr Jakub Petri ES35 Estetyka performatywna współczesnej przestrzeni miejskiej

Prerekwizyty: w przypadku studentów filozofii - Estetyka - kurs podstawowy. W przypadku studentów innych kierunków - wymagania wstępne zostaną ustalone indywidualnie.

Semestr: letni (60 godzin, wykład z elementami konwersatorium) Warunki zaliczenia: Egzamin ustny, referat/ praca pisemna

6 punktów ECTS

Kurs realizowany w ramach e-learningu

Kurs poświęcony jest estetycznym aspektom działań o charakterze performatywnym, które podejmowane są w obrębie współczesnej kultury miejskiej. Studenci otrzymują wiedzę na temat teoretycznych propozycji dających podstawy do rekonstytucji doświadczenia estetycznego w przestrzeni miejskiej, autorstwa min. Johna Deweya, Arnolda Berleanta, Richarda Shustermana i Eryki Fischer – Lichte. Zapoznają się z dyscyplinami o charakterze performatywnym uprawianymi w przestrzeni miejskiej, zarówno będącymi już przedmiotem namysłu estetycznego takimi jak graffiti a także stosunkowo nowymi lub nie objętymi do tej pory estetyczną refleksją jak urban explorations, architektura mobilna / prowizoryczna czy parkour. Zapoznają się z towarzyszącą owym zjawiskom sferą działań medialnych, znajdującą swój wyraz w dokumentalnych produkcjach filmowych, fotografii i blogosferze.

ES99 Wykład monograficzny z estetyki

Prerekwizyty: ES01p Semestr: _

Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studentów filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE ZGŁOSZENIA KURSÓW MONOGRAFICZNYCH.

ES00 Wykład pozainstytutowy z estetyki

Prerekwizyty: ES01p Tematyka wg merytorycznie umotywowanego zgłoszenia studenta. Podjęcie takiego kursu wymaga akceptacji dyrektora ds. dydaktycznych IF. Kurs może być wysłuchany na innym kierunku Wydziału Filozoficznego, dowolnym innym wydziale UJ, a nawet na innej uczelni.

70

FILOZOFIA SPOŁECZNA I POLITYCZNA

W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy

uzyskać co najmniej 6 punktów ECTS za kurs podstawowy (należący do kanonu)oraz co najmniej 4 punkty za kurs spoza kanonu. Liczba


Prof. dr hab. Ryszard Legutko FS02p Historia filozofii politycznej


Kurs poświęcony prezentacji oraz analizie najważniejszych orientacji i problemów filozofii politycznej od starożytności po czasy współczesne. Rozważane będą takie zagadnienia jak relacje metafizyki i polityki, wolność, porządek polityczny, sprawiedliwość, równość, spory o najlepszy ustrój, polityka a interpretacja natury ludzkiej, starożytna a nowożytna filozofia polityczna, stan natury, demokracja i jej krytycy, spory liberalizmu i konserwatyzmu, komunizm a tradycja zachodnia, polityka w teoriach ponowoczesności.

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska FS13 Filozofia polityczna szkoły „Public choice”

Prerekwizyty: RO01p Semestr: letni (60 godz. ; kurs połowicznie internetowy) Warunki zaliczenia: praca pisemna lub tłumaczenie, aktywny udział w zajęciach, egzamin ustny 6 punktów ECTS

Tematem kursu jest charakterystyka jednego z najważniejszych nurtów we współczesnej filozofii politycznej - teorii wyboru publicznego. Przedstawione zostaną główne zagadnienia dyskuto-wane w ramach tej teorii jak: koncepcja jednostki (homo oeco nomicus), problem racjonalnego wyboru, indywidualizm metodologiczny i normatywizm, kontraktualizm. Omówiona zostanie rola grup interesu i biurokracji w państwie demokratycznym.

Dyskutowane koncepcje: K. Arrowa, A. Downsa, W. Rikera, G. Beckera, J.M. Buchanana, M. Olsona, A. Sena.

71

Dr hab. Piotr Bartula FS18 Anatomia społeczeństwa politycznego i konsumpcyjnego

Prerekwizyty: FS01p Semestr: zimowy i letni (90 godz. – 60 godz. wykład+ 30 godz. ćwiczenia) Warunki zaliczenia: esej i egzamin ustny 6 punktów ECTS Wykład koncentruje się wokół polskiej i zachodniej filozofii polityki i społeczeństwa w kontekście jej znaczenia dla zrozumienia sporów ideowych czasów obecnych w ich związku z szeroko rozumianą praktyką społeczną. Idee filozoficzne są przedstawiane jako realne siły tkwiące we wnętrzu społecznego Polis, uruchamiające przemiany w gospodarce, prawie i realnej polityce.

Na wykładzie omawiane będą następujące zagadnienia:

1. Filozofia pieniądza 2. Etyka i ekonomia – wzajemne relacje 3. Rządy prawa w gospodarce 4. Zagadnienie sprawiedliwości społecznej 5. Handel i walka 6. Wolność gospodarcza i prawo 7. Własność jako prawo i jako funkcja społeczna 8. Spory wokół kapitalizmu, „człowieka ekonomicznego” i „niewidzialnej ręki” 9. Pojęcia wroga i sojusznika 10. Utopia, polityka i ekonomia 11. Ekonomiczna teoria winy i kary 12. Kto jest suwerenem? 13. Dylematy wokół liberalizmu i socjalizmu 14. Wolny rynek a dostęp do dóbr o wysokim stopniu ryzyka: hazard, broń, narkotyki, usługi medyczne.

Prof. dr hab. Ryszard Legutko FS24sk Sprawiedliwość: metafizyka i polityka

Prerekwizyty: _ Semestr: letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: własne analizy fragmentów tekstów i praca seminaryjna 6 punktów ECTS Seminarium poświęcone koncepcji sprawiedliwości u Platona i Arystotelesa. Analizowane będą stosowne fragmenty Państwa Platona oraz Etyki Nikomachejskiej Arystotelesa.


72

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska FS27sk Współczesne teorie sprawiedliwości

Prerekwizyty: FS01p lub FS02p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: aktywny udział w dyskusjach, referat, praca pisemna 6 punktów ECTS Punktem wyjścia rozważań prowadzonych w ramach seminarium jest paradygmat, który do współczesnej myśli politycznej wprowadziła teoria sprawiedliwości społecznej Johna Rawlsa. Głównym tematem seminarium w 2013/14 roku będą zagadnienia: sprawiedliwości w demokratycznym państwie, w relacji do wolności jednostki, a także próby określania sprawiedliwości w wymiarze globalnym, w związku z problematyką praw człowieka. Dyskutowane będą teksty filozofów kontynuujących myśl Rawlsa, bądź krytyków tej koncepcji, a w szczególności, fragmenty dzieł Amartyi Sena (The Idea of Justice; Peace and Democratic Society; Rozwój i wolność) i Marthy Nussbaum (W trosce o człowieczeństwo; Frontiers of Justice; Creating Capabilities).

Dr hab. Michał Bohun FS28 Anarchia, państwo, teokracja. Z dziejów myśli rosyjskiej

Prerekwizyty: HF55 lub FS01p lub FS02p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs poświęcony jest prezentacji wybranych wątków sporu o państwo i z państwem w przedrewolucyjnej Rosji. Rozważane będą stanowiska obrońców różnych form życia państwowego, jak też anarchistycznych wrogów państwa jako takiego.

Wykłady i ćwiczenia obejmować będą między innymi następujące zagadnienia: Rewolucyjny etatyzm dekabrystów. Słowianofilstwo rosyjskie: od religijnego anarchizmu do imperializmu państwowego. Państwo w rosyjskiej myśli liberalnej XIX wieku. Rewolucyjny anarchizm Michała Bakunina. Narodnictwo rewolucyjne, legalne, religijne. Anarchizm etyczny Lwa Tołstoja. Kontrrewolucyjni apologeci państwa: Konstanty Pobiedonoscew, Konstanty Leontjew, Lew Tichomirow. Włodzimierz Sołowjow: od liberalnej teokracji do liberalnego państwa prawa. Anarchokomunizm Piotra Kropotkina. Rosyjscy filozofowie religijni w sporze z Tołstojem i samodzierżawiem. Marksizm, anarchizm, leninizm.

73

Prof. dr hab. Justyna Miklaszewska FS29 Etyka wolnego rynku

Prerekwizyty: pomocne, chociaż nieobowiązkowe byłoby zaliczenie podstawowego kursu z etyki, jak również podstawowa wiedza z zakresu filozofii politycznej i społecznej Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny, aktywny udział w zajęciach (referat lub prezentacja, praca pisemna) udział w forum dyskusyjnym na Pegazie 6 punktów ECTS

Tematem kursu jest zarysowanie podstaw filozoficznych gospodarki rynkowej, ze szczególnym uwzględnieniem problemów etycznych związanych z funkcjonowaniem współczesnego biznesu. Omawiane są zagadnienia teoretyczne: etyka a problem konkurencji, etyczne koncepcje własności, jak również kwestie polityki bieżącej: społeczna odpowiedzialność korporacji, korupcja, etyka zawodowa, a także współczesny kryzys ekonomiczny i problem sprawiedliwości globalnej.

Zajęcia prowadzone są w formie wykładów oraz dyskusji nad wybranymi przykładami z elementami zdalnego nauczania poprzez platformę Pegaz.

FS99 Wykład monograficzny z filozofii społecznej Prerekwizyty: FS01p lub FS02p Semestr: _

Wykład - efemeryda przedstawiany jednorazowo dla studentów filozofii w siedzibie Instytutu; wymaga zadeklarowania na KARCIE ZGŁOSZENIA KURSÓW MONOGRAFICZNYCH.

FS00 Wykład pozainstytutowy z filozofii społecznej Prerekwizyty: FS01p lub FS02p Semestr: _


74

RÓŻNE

W ciągu studiów magisterskich pięcioletnich i czteroletnich należy uzyskać co najmniej 12 punktów ECTS za kursy podstawowe (należące

do kanonu). Liczba punktów za kursy na studiach stacjonarnych I i II stopnia podana jest w tabelach.

Dr hab. Katarzyna Kijania-Placek RO01pb Wstęp do filozofii

Prerekwizyty: _ Semestr: zimowy (60 godz.) Warunki zaliczenia: zaliczenie z ćwiczeń i egzamin pisemny 6 punktów ECTS

Obok wstępnego omówienia podstawowych działów filozofii i najważniejszych pytań na jakie filozofia stara się znaleźć odpowiedź, głównym zadaniem kursu jest wyjaśnienie podstawowych narzędzi semiotycznych i metodologicznych warsztatu pracy filozofa. Nacisk położony zostanie na typy rozumowań przeprowadzanych w języku naturalnym jak i na ich poprawność, rodzaje definicji stosowanych w pracach filozoficznych i kryteria ich poprawności, krytyczną analizę tekstów filozoficznych. Narzędzia semiotyczno-logiczne zostaną przedstawione na przykładach ich faktycznych zastosowań w rozumowaniach filozoficznych.

Prof. dr hab. Jacek Filek

RO04sk Seminarium etyczno-antropologiczne Prerekwizyty: ON01p lub HF04p Semestr: zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: dwa referaty 6 punktów ECTS

Seminarium poświęcone jest analizie najbardziej znaczących tekstów filozofii XIX i XX wieku, sytuujących się w polu wyzna-czonym przez takie dyscypliny filozoficzne jak ontologia człowieka, filozofia egzystencji, etyka filozoficzna, aksjologia.

75

Dr hab. Anna Wójcik RO17 Filozofia chińska

Prerekwizyty: brak Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, egzamin 6 punktów ECTS Program kursu: - klasyczny konfucjanizm obejmujący filozofie Czteroksięgu konfucjańskiego (Sishu): Dialogi konfucjańskie (Lunyu), Wielka Nauka (Daxue), Doktryna Środka (Zhongyong), Księga Mencjusza (Mengzi) - klasyczny taoizm obejmujący naukę Laozi i Zhuangzi - szkoła altruistów (Mojia), prawników (Fajia), - buddyzm chiński szkół: tiantai, huayan, weishi i chan -_neokonfucjanizm kosmologia Zhou Dunyi, bracia Cheng, racjonalna synteza Zhuxi i filozofia umysłu Wang Yangminga

Literatura obowiązkowa: Jee Loo Liu Wprowadzenie do filozofii chińskiej F. Jullien Drogą okrężną i wprost do celu – strategie sensu w Chinach i Grecji

A.I.Wójcik Filozoficzne podstawy sztuki konfucjańskiej. Źródła przedhanowskie.; rozdział 1, 2 Literatura uzupełniająca: Filozofia Wschodu tom 1 (red. Beata Szymańska), tom 2 (red. Marta Kudelska) Feng Youlan Krótka historia filozofii chińskiej Xingzhong Yao Konfucjanizm. Wprowadzenie Laozi Księga dao i de z komentarzami Wang Bi Zhuangzi Prawdziwa Księga Południowego kwiatu Dialogi konfucjańskie G.C.Chang Buddyjska nauka o całości istnienia

76

Prof. dr hab. Józef Lipiec RO23 Aksjologia

Prerekwizyty: HF02p Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS Kurs realizowany w ramach e-learningu

Pojęcie wartości. Historyczny przegląd teorii wartości: myśl grecka, średniowiecze, pozytywizm, transcendentalizm, fenomeno-logia i in. Tradycyjna filozofia wartości (jako suma etyki, estetyki i teorii prawdy) a zintegrowana, autonomiczna aksjologia nowo czesna. Ontologia i epistemologia wartości. Problem istnienia wartości. Spór między subiektywizmem, obiektywizmem i abso-lutyzmem. Lokalizacja i sposób istnienia (realizm, idealizm, intencjonalizm). Relacjonizm aksjologiczny. Istota wartości a sens dziedzin wartości i walorów poszczególnych. Struktura aksjosfery i hierarchia wartości. Wartości dodatnie i ujemne (antywartości). Wartości egzystencjalne, esencjalne i ornamentalne. Człowiek jako podmiot wartości. Wartości konstruktywne i destruktywne. Pozna- nie, odbiór, wybór i poszukiwanie wartości. Tworzenie wartości. Współczesne dylematy aksjologiczne w świetle analizy wybranych wartości (życia, piękna, sprawiedliwości, wolności, sprawności, prawdy, szczęścia, miłości i in.)

UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony. Dr hab. Marek Drwięga, prof. UJ RO27 Wprowadzenie do filozofii człowieka

Prerekwizyt: zaliczenie I roku studiów Semestr: letni (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest analiza wybranych autorów poruszających problemy filozofii człowieka. Do takich zagadnień należą między innymi pytania: o bytową strukturę człowieka, o jego miejsce w świecie, o to, co wyróżnia go jako osobę. Pojawiają się także kwestie dotyczące relacji jaka istnieje między świadomością a ciałem, zagadnienie cielesności, problem tożsamości osobowej, relacji intersubiektywnej, podmiotowości, wolności, śmierci, itd. Wśród rozważanych autorów pojawią się m. in. Platon, Arystoteles, św. Augustyn, Tomasz z Akwinu, Kartezjusz, Locke, Kant, Kierkegaard, Nietzsche, Freud, Heidegger, Scheler, Jaspers, Merleau-Ponty, Ricoeur, Foucault, Levinas, Ch. Taylor.

77

Dr hab. Marcin Karas, prof. UJ RO32s Trwałość i zmiana - starcie historiozofii chrześcijańskiej i oświeceniowej w XIX i XX wieku.

Prerekwizyty: RO01 Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Seminarium z zakresu historii idei będzie obejmowało wybrane zagadnienia trwałości i zmiany w kulturze w oparciu o refleksję filozofii, historii i filozofii dziejów. Badane będą problemy kryzysu cywilizacji i przemian religijnych w XIX i XX wieku w Europie Zachodniej. Dyskutowane będą teksty źródłowe, w tym niepublikowane materiały dotyczące problematyki historiozoficznej.

Dr Maciej Smolak RO39 Teoria przyjaźni u Arystotelesa

Prerekwizyty: RO01p, HF01p Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Celem kursu jest prezentacja Arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni i jej roli w etyce.

Tematyka wykładów: definicja przyjaźni – różne stanowiska, warunki przyjaźni, typy przyjaźni, cechy przyjaźni utylitarnej, hedonicznej, wartościowej etyczne, zagadnienie homonimiczności, różne typy homonimów, przedstawienie różnych typów związków zachodzących pomiędzy podstawowymi typami przyjaźni, przyjaciel jako drugie „ja”, prawdziwy i fałszywy „samolub”, egoizm a przyjaźń (różne typy egoizmu), szczęście a przyjaźń.

Tematyka ćwiczeń: W 1237a19-21 EE Arystoteles stawia następujące problemy:

- czy istnieje przyjaźń bez przyjemności - czym różni się przyjaźń hedoniczna od przyjaźni wartościowej

etycznie - od czego zależy lubienie, od dobra, czy od przyjemności - czy lubimy kogoś dlatego, że jest dobry nawet, jeśli nie jest

przyjemny lub nie dlatego, że jest przyjemny Ćwiczenia będą poświęcone znalezieniu odpowiedzi na

powyższe pytania po uprzednim zrekonstruowaniu typologii przyjemności i ustaleniu relacji pomiędzy dobrem i przyjemnością w oparciu o wybrane fragmenty EE i EN .

78

Dr hab. Marek Drwięga, prof. UJ RO41s Seminarium z filozofii człowieka

Prerekwizyty: HF04p i RO27 Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: udział w seminarium i dwa referaty 6 punktów ECTS

Seminarium poświęcone będzie sporowi o podmiotowość we współczesnej filozofii.

Dr Maciej Smolak RO44 Dydaktyka filozofii

Prerekwizyty: RO01 Semestr: zimowy (90 godz., 30 godz. wykład i 60 godz. ćwiczenia) Warunki zaliczenia: opracowanie trzech scenariuszy lekcyjnych i egzamin pisemny 5 punktów ECTS

Celem kursu jest przedstawienie celów kształcenia filozoficznego, form i metod nauczania filozofii, technik przekazu wiedzy i kontrolowania wyników kształcenia, zasad budowania testów. Główne zagadnienia: i. dydaktyka filozofii jako dyscyplina naukowa, ii. dlaczego nauczać filozofii, jak nauczać filozofii, czego nauczać na lekcjach filozofii, iii. cele nauczania filozofii i operacjonalizacja celów nauczania filozofii, treści nauczania filozofii (podstawa programowa z filozofii), wzory wymagań, iv. pomiar wyników nauczania filozofii, organizacja testowania, planowanie i budowanie testu, zadania otwarte i zamknięte, ocenianie osiągnięć uczniów, v. interaktywne metody nauczania: metoda warsztatowa, techniki heurystyczne, trening twórczości, gry dydaktyczne, drama, program Filozofia dla dzieci, vi. „tao” motywacji, vii. typy nauczycieli, co to znaczy być dobrym nauczycielem, viii. postawy nauczycielskie wobec negatywnych zachowań uczniów i własnych błędów, mobbing w szkole.

Dr Steffen Huber

RO46 Translatorium grecko-polskie Prerekwizyty: RO01p, znajomość greki Semestr: letni (30 godz.) Warunki zaliczenia: aktywny udział w zajęciach, samodzielne tłumaczenie 3 punkty ECTS


79

Prof. dr hab. Jacek Filek RO47sk Seminarium z filozofii dialogu

Prerekwizyty: ON01p lub HF04p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: 1 referat 5 punktów ECTS

Analiza źródłowych tekstów z szeroko rozumianej filozofii dialogu oraz tropienie wątków dialogicznych w myśleniu filozofów, którzy nie są postrzegani jako filozofowie dialogu.

Dr hab. Joanna Hańderek RO49s Filozofia kultury

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 5 punktów ECTS Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy dotyczącej podstawowych zagadnień filozofii kultury: głównych stanowisk i koncepcji, prezentacja najważniejszych przedstawicieli filozofii kultury, oraz pokazanie rozwoju koncepcji jak i samej filozofii kultury na przestrzeni dziejów myśli filozoficznej.

Student zapozna się z: - Rozwojem historycznym filozofii kultury, z jej szerokim jak i właściwym ujęciem, - Głównymi koncepcjami filozofii kultury, ich rozwojem oraz pojawianiem się nowych aspektów w myśli poszczególnych filozofów, - Głównymi nurtami współczesnej filozofii kultury, - Znaczącymi filozofami zajmującymi się kulturą, jako jednym z problemów w ich filozoficznym myśleniu, - Znaczącymi filozofami filozofii kultury (uprawiającymi filozofię kultury ze świadomością jej wagi i odrębności, szukający dla niej jako dziedziny filozofii osobnej metodologii i pola badawczego), - Możliwościami zastosowania filozofii kultury (jako nauki opisującej świat człowieka, jego warunki bycia w świecie, oraz nauki zajmującej się problemami współczesnego świata), - Praktycznym nastawieniem filozofii kultury (rozumianej jako dziedzina filozofii nie tylko opisująca rzeczywistość człowieka ale często angażująca się w kulturowe spory, jak choćby postkolonializm).

Podczas wykładów zostaną omówione następujące zagadnienia dotyczące filozofii kultury:

1. Wprowadzenie: przedstawienie pojęcia kultura, rozróżnienie filozofii kultury w sensie właściwym od filozofii zajmującej się kulturą,

2. Wprowadzenie do historycznego ujęcia filozofii kultury, Georg Simmel i ujęcie interdyscyplinarne kultury,

80

3. Szkoła Frankfurcka, analiza poglądów T. Adorno i M. Horkheimera,

4. Herbert Marcuse i spojrzenie na represję kulturową, 5. Freudowskie wątki w filozofii kultury, 6. Marksistowskie odniesienia w filozofii kultury, 7. Filozofia kultury wobec totalitaryzmów, 8. Walter Benjamin i problem zaangażowania jednostki w doświadczenie kulturowe, 9. Symboliczna kultura w ujęciu filozofii kultury, 10. Hybrydalność kondycji człowieka w kulturze na podstawie filozofii Plessnera, 11. Instytucja i tradycja jako nośnik kulturowych działań w koncepcjach antropologii kulturowej, 12. Hermeneutyczne rozumienie kultury, 13. Kultura a sztuka, 14. Kultura a język, 15. Kultura a media, 16. Kultura a technika i cywilizacja, 17. Szerokie pojmowanie kultury w ujęciu szkoły z Brimnigham, 18. Postmodernistyczne pojmowanie kultury, 19. Pragmatyczne ujęcie i etyka na gruncie filozofii kultury, 20. Chaos i różnorodność kulturowa na podstawie koncepcji Marquarda, 21. Pragmatyczne i liberalne stanowisko R. Rortyego, 22. Poststrukturalne ujęcia kultury w filozofii, 23. Wymiary naturalizmu w badaniu kultury, 24. Problem Gender i feminizmu w filozofii kultury 25. Postkolonializm wobec problemów rozumienia kultury, 26. Clifforda Geertza i Jamesa Clifforda rozumienie kultury w perspektywie filozofii i antropologii, 27. Habermas i poszukiwanie konstrukcji nowej rzeczywistości, 28. Multikulturalizm: możliwości i braki rozumienia innych kultur, 29. Problemy globalizacji.

Dr Marek Suwara RO50s Filozofia złożoności

Prerekwizyty: EP01p, EP23 Semestr: zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Teoria złożoności jest jednym z najbardziej współczesnych paradygmatów rozwoju nauki. W przeciwieństwie do obowią- zującego paradygmatu fizyki zakłada ona systemowe podejście, które jest nieodzowne przy badaniu obiektów współczesnej wiedzy naukowej. Jest to nie tylko problem nauk przyrodniczych, lecz posiada również znaczenie dla nowego spojrzenia na relacje pomiędzy przyrodoznawstwem i humanistyką, szczególnie z uwzględnieniem roli wartości w obydwu kierunkach.

81

Dr Małgorzata Ruchel RO52 Indyjska filozofia słowa

Prerekwizyty: RO07 Semestr: letni (60 godzin: 30w +30ćw) Warunki zaliczenia: egzamin ustny + aktywność na zajęciach 5 punktów ECTS Kurs obejmuje wybrane zagadnienia z myśli indyjskiej (wedyjskiej i klasycznej), skupione wokół mistyki dźwięku, metafizyki słowa i filozofii języka. Celem jest zestawienie i porównanie pokrewnych lub konkurencyjnych teorii dotyczących słowa i mowy, oraz znalezienie linii powiązania pomiędzy nimi. Centralnym punktem dla porównań będzie filozofia Bhartrihariego, explicite wyrażająca metafizykę słowa. W ramach ćwiczeń - analiza tekstów źródłowych.

Dr Izabela Szyroka RO56sk Autobiografia jako „filozofia praktyczna”.

Znaczenie autobiografii dla filozoficznej antropologii Prerekwizyty: HF05 Semestr: letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: praca pisemna 6 punktów ECTS Celem zajęć jest ukazanie filozoficznego znaczenia autobiografii – literackiego „gatunku”, który pojawia się jako kulturowy wynalazek, uznający indywidualne życie za warte osobnej refleksji. Zakładamy, że choć bezpośrednią pobudką dla powstania pewnej autobiografii mogą stać się takie motywy, jak: próżność czy pragnienie sławy, potrzeba usprawiedliwienia siebie lub uczynienia wyznania, tym, o co naprawdę tu chodzi, jest filozoficzna „radość rozmawiania z sobą samym”. Za Georgiem Mischem twierdzimy, że historia autobiografii to dzieje medium, za pomocą którego umysł staje się siebie świadomy lub inaczej: dzieje ludzkiej samowiedzy. W tej swojej funkcji autobiografia staje się dla nas interesująca filozoficznie. Tylko na pozór przedstawia ona pewną egzystencję, „jaką ona była”. W autobiografii jako „medytacji nad jaźnią” życie umysłu wyzwala się i pogłębia. Poprzez akt autobiograficzny porusza się on ku swoim możliwościom. Nie próbuje odzyskać na własność tego, co przeszłe, lecz chodzi mu o jego życie teraz i w przyszłości. Zakładamy tu, że czynność autobiograficzna wyrasta z tego samego poziomu, który odsłaniać chciała fenomenologia. Zakładamy też, że czynność autobiograficzna ma konsekwencje poznawcze oraz etyczne. Założenia powyższe i przedmiotowe cele zostaną w czasie zajęć przedyskutowane w oparciu o teksty teoretyków autobiografii (Coleridge, Dilthey, Misch, Gusdorf, Croce, Starobinsky, De Man, Olney, Weintraub, Renza, Ankersmit, Foucault i.in), częściowo referowane przez prowadzącą, oraz zilustrowane analizą klasycznych dzieł autobiograficznych. W roku akademickim 2010/2011 były to: „List siódmy” Platona, „Rozmyślania” Marka Aureliusza, „Wyznania” św. Augustyna. W roku 2011/2012:

82

„Wyznania” oraz „Marzenia samotnego wędrowca” Rousseau. A także: Goethego „Z mojego życia. Zmyślenie i prawda” oraz fikcyjna biografia: Carlyle, „Sartor Resartus. The Life and Opinions of Herr Teufelsdrockh.” Dla prezentowanego w czasie zajęć antropologicznego podejścia do autobiografii ukazany zostanie – metodą przedstawienia pisarzy, myślicieli i stanowisk - kontekst historyczny.

Lektury: m.in.

G.Gusdorf, Conditions and Limits of Autobiography, J.Olney, Some Versions of Memory/Some Versions of Bios: The Ontology of Autobiography, J.Starobinski, The Style of Autobiography, J.Varner Gunn, Autobiography. Towards a Poetics of Experience, K.J.Weintraub, The Value of Individual: Self and Circumstance in Autobiography, G.Misch, A History of Autobiography in Antiquity.

Dr Steffen Huber

RO58 Translatorium niemiecko - polskie Prerekwizyty: RO01p, znajomość j. niemieckiego Semestr: zimowy i letni (60 godz.) Warunki zaliczenia: Przekład fragmentu tekstu oryginalnego, omówienie zawartych w nim terminów filozoficznych. 6 punktów ECTS

W semestrze zimowym czytamy głośną, dotychczas niedostępną w jęz. polskim, książkę Jürgena Habermasa Między religią a naturalizmem (Zwischen Religion und Naturalismus, 2005). W semestrze letnim zajmiemy się zbiorem jego szkiców politycznych (Kleine politische Schriften, 2004 i 2008).

Dr Jarosław Olesiak RO59 Wprowadzenie do fenomenologii


Celem kursu jest przedstawienie i omówienie podstawowych pojęć fenomenologicznych: intencjonalność, rodzaje przedmiotów intencjonalnych, naoczność, redukcja fenomenologiczna, tożsamość przedmiotowa, obecność i nieobecność, postawa naturalna i fenomenologiczna, redukcja transcendentalna, noemat, struktura postrzegania, intencjonalność werbalna i kategorialna, fenomenologia jaźni, fenomenologiczne ujęcie czasowości, świat życia (Lebenswelt), fenomenologia prawdy i rozumu, intuicja eidetyczna.

Podstawowymi tekstami będą: Introduction to Phenomenology Roberta Sokolowskiego (tłumaczenie na język polski jest w przygotowaniu) oraz wybrane fragmenty dzieł Edmunda Husserla.

Zalecana jest podstawowa bierna znajomość języka angielskiego.

83

Dr hab. Joanna Hańderek RO60 Problemy i podstawowe pojęcia filozofii kultury

Prerekwizyty: RO01pb Semestr: zimowy (60 godz., wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: egzamin ustny 6 punktów ECTS

Kurs ma na celu prezentację dwóch bloków tematycznych; na pierwszym z nich zostaną zaprezentowane podstawowe pojęcia filozofii kultury (czas, przestrzeń kulturowa, jednostka ,instytucja, symbol, mit, język). Drugi blok tematyczny będzie miał na celu przedstawienie kluczowych dla współczesności problemów filozofii kultury (problem tożsamości kulturowej człowieka, zmiany kulturo-we, kultura a globalizacja, multikulturowość i multietnczność). Podczas kursu omawiane powyżej kwestie będą analizowane w oparciu o koncepcje następujących myślicieli: Gernot Böhme, Richard Rorty, Herbert Marcuse, Teodor Adorno, Clifford Geertz, James Clifford, Judith Butler, Rene Girard, Gayatri Chakravorty Spivak, Andre Malraux, Edward Said, Ruth Benedict, Claude Levi-Strauss, Roland Barthes, Raymond Williams, Andrzej Flis, Leszek Kołakowski, Wojciech Burszta, Anthony Giddens, Zofia Rosińska.

Dr hab. Krzysztof Guczalski RO66k Translatorium z jęz. angielskiego

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy (30 godz.) Warunki zaliczenia: praca pisemna 3 punkty ECTS Limit uczestników: 20 osób

Lektura, przekład na język polski i dyskusja na temat angielskich tekstów filozoficznych. Zasadą translatorium będzie wykorzystanie tekstów, które zostały w oryginale napisane po angielsku (a nie są przekładami z innych języków) i których przekłady na język polski (jeszcze) nie istnieją. Szczegółowe propozycje tekstów przedstawione zostaną na pierwszych zajęciach kursu. Decyzja co do wyboru lektury zostanie podjęta wspólnie na pierwszych zajęciach przy udziale uczestników kursu.

84

Dr hab. Krzysztof Guczalski RO67k Translatorium z jęz. angielskiego

Prerekwizyty: RO01p Semestr: letni (30 godz.) Warunki zaliczenia: praca pisemna 3 punkty ECTS Limit uczestników: 20 osób

Lektura, przekład na język polski i dyskusja na temat angielskich tekstów filozoficznych. Zasadą translatorium będzie wykorzystanie tekstów, które zostały w oryginale napisane po angielsku (a nie są przekładami z innych języków) i których przekłady na język polski (jeszcze) nie istnieją. Szczegółowe propozycje tekstów przedstawione zostaną na pierwszych zajęciach kursu. Decyzja co do wyboru lektury zostanie podjęta wspólnie na pierwszych zajęciach przy udziale uczestników kursu.

Dr Jarosław Olesiak RO74k Basic issues in phenomenology - translatorium

Prerequisites: RO01p Semester: Winter (30 g.) Course requirements: written essay and oral examination 3 ECTS credits The purpose of the course is to acquire the ability to read and translate English philosophical texts and to take part in discussions in English. The course will be devoted to basic issues in phenomenology. An intermediate knowledge of English is required.

Dr Jarosław Olesiak RO75k Basic issues in phenomenology – translatorium

Prerequisites: RO01p Semester: Summer (30 g.) Course requirements: written essay and oral examination 3 ECTS credits Continuation of Winter semester course. The purpose of the course is to acquire the ability to read and translate English philosophical texts and to take part in discussions in English. The course will be devoted to basic issues in phenomenology. An intermediate knowledge of English is required.


85

Dr Jarosław Olesiak RO76k Basic issues in Aristotle's philosophy – translatorium

Prerequisites: RO01p Semester: Winter (30 g.) Course requirements: written essay and oral examination 3 ECTS credits

The course will be conducted in seminar form. The purpose of the course is to acquire the ability to read and translate English philosophical texts and to take part in discussions in English. The course will be devoted to basic issues in Aristotle's philosophy. An intermediate knowledge of English is required.

UWAGA: W roku akademickim 2013/2014 kurs zawieszony. Dr Jarosław Olesiak

RO77k Basic issues in Aristotle's philosophy – translatorium Prerequisites: RO01p Semester: Summer (30 g.) Course requirements: written essay and oral examination 3 ECTS credits Continuation of Winter semester course. The course will be conducted in seminar form. The purpose of the course is to acquire the ability to read and translate English philosophical texts and to take part in discussions in English. The course will be devoted to basic issues in Aristotle's philosophy. An intermediate knowledge of English is required.

86

Prof. UJ dr hab. Józef Bremer RO80 Paradoksy urojeń. L. Wittgenstein a myślenie psychopatologiczne

Prerekwizyty: wymagana jest znajomość j. angielskiego Semestr: letni (60 godz. wykład i ćwiczenia) Warunki zaliczenia: praca pisemna lub referat i egzamin ustny 6 punktów ECTS

Zdaniem psychologa klinicznego Louisa Sassa solipsyzm był dla L. Wittgensteina jednym z centralnych przykładów metafizycznej choroby, która rodzi się nie z ignorancji lecz z abstrakcji oraz z odcięcia się od praktyki i zaangażowania w życie społeczne. Sass wykazuje, że psychoza nie oznacza utraty racjonalności, lecz wynika z radykalnego zwrócenia się świadomego podmiotu do do swojego wnętrza. W tym celu używa sformułowań L. Wittgensteina do analiz tekstu D.P. Schrebera "Pamiętniki nerwowo chorego". S. Freud, K. Jaspers, E. Bleuler używali tego tekstu jako wzorcowego dla swoich analiz myślenia psychotycznego. Na wykładzie i ćwiczeniach będziemy chcieli zobaczyć, a) w jakim sensie przeżycia psychotyczne mogą być widziane jako ekstremalna wersja mentalnego świata wyobcowanego intelektualnie, b) co tak widziane przeżycia wnoszą do naszego rozumienia umysłu.


Dr hab. Krzysztof Guczalski RO81s Two semiotic theories of 20th century: Susanne Langer and Nelson Goodman

Prerekwizyty: RO01p, znajomość języka angielskiego przynajmniej na poziomie średniozaawansowanym. Semestr: zimowy (30 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: 1. Aktywne uczestnictwo w zajęciach (dyskusja na temat czytanych tekstów), 2. praca semestralna lub egzamin pisemny. 6 punktów ECTS

Celem seminarium jest zapoznanie uczestników z dwiema XX-wiecznymi teoriami znaków i symboli autorstwa Susanne Langer i Nelsona Goodmana. Podczas gdy Langer stanowiła niemal obowiązkową lekturę w latach 50-tych i 60-tych, teoria Goodmana jest dyskutowana i analizowana od czasu jej przedstawienia w roku 1968 praktycznie do dziś – nadal jest traktowana jako istotny punkt odniesienia w dyskusjach na temat znaków i symboli, rozróżnienia pomiędzy opisem a przedstawieniem wizualnym, denotacją a egzemplifikacją itp. Jako wprowadzenie do seminarium przypomniane zostaną klasyczne kategorie symbolu, wskaźnika (indeksu) i znaku ikonicznego Charlesa S. Peirce’a (m. in. na podstawie podręcznika Williama P. Alstona Philosophy of Language), które służyć będą jako punkt odniesienia i porównania z późniejszymi propozycjami Langer i Goodmana. Zasadnicza część seminarium polegać będzie na analizie tekstów Langer i Goodmana i dyskusji na ich temat. Wreszcie rozważone zostaną niektóre krytyczne oceny obu teorii,

87

przedstawione w pozycjach wymienionych w spisie literatury. Prerequisites: RO01p

Winter semester (30 teaching hours) Grading format: 1. attendance and participation 2. written exam or term paper 6 points (ECTS) The seminar will be devoted to two 20th century’s theories of signs and symbols: of Susanne Langer and Nelson Goodman. Whereas Langer was almost a mandatory reading in the 1950s and 1960s, Goodman’s theory have been discussed and analysed since its publication in 1968 until the present day. It still remains an important point of reference in the discussions of signs and symbols, of the distinction between description and pictorial representation, between denotation and exemplification etc. As an introduction, the classic categories of symbol, index and iconic sign of Charles S. Peirce will be recalled (on the basis of William P. Alston’s Philosophy of Language). They will serve as a reference point for comparisons with later notions of Langer and Goodman. The main part of the seminar will consist in the analysis and discussion of the texts of Langer and Goodman. Finally, some critical appraisals of both theories will be considered.

Basic texts:

Susanne Langer, - Philosophy in a New Key. A Study in the Symbolism of Reason, Rite, and Art, Harvard University Press: Cambridge, Mass. 1942, especially chapter III and IV. - Problems of Art, Routledge and Kegan Paul: London 1957, especially appendix "Abstraction in Science and Abstraction in Art", p. 163-180. Nelson Goodman, Languages of Art. An Approach to a Theory of Symbols, Oxford University Press: London 1969.

John Huss RO82 Philosophy of Science

Prerequisites: _ Semester: winter semester (30 teaching hours) Course requirements: initial individual meeting with the instructor (15 minutes); weekly readings, three written exams, the last one cumulative 6 ECTS credits The central question of the philosophy of science concerns the relationship between our theories and the world they claim to describe. Do our best-confirmed scientific theories give us an accurate picture of reality? Or are theories merely blunt instruments for coping with the world, useful but not necessarily faithful representations of reality? In this course we will read, reconstruct, and criticize arguments on both sides of this issue. In addition, we will take up related questions: What distinguishes science from non-science and pseudoscience? Is all science ultimately reducible to physics? Are our observations a reliable guide to our beliefs, or do

88

our beliefs dictate what we see? Is scientific knowledge objective or is it biased by our preconceptions about race, class, religion, and gender? Is science value-neutral or value-laden? Does this affect its objectivity or reliability? As the course progresses, our aim will be to develop the connections among these issues, en route to an overall view of science, its scope and limits.

John Huss RO83 Environmental Philosophy Prerequisites: at least one course in ethics Semester: winter semester (30 teaching hours)

Course requirements: initial individual meeting with the instructor (15 minutes); weekly readings; two non-cumulative exams; one independent research paper, topic chosen by student and approved by instructor, 2500 words in length 6 ECTS credits Traditional ethical theories have focused on our obligations to other human beings. Yet environmental problems brought on by industrialization, population growth, chemically intensive agriculture, and an energy-intensive global economy present a challenge to these ethical theories, and raise the question whether we have direct obligations not only to other human beings, but to the environment itself. Philosophers and environmentalists have attempted to meet the environmental challenge in two ways: adapting traditional ethical theories in environmentally sensitive ways and creating entirely new ones. Drawing on ethics, aesthetics, and philosophy of science, in this course we will critically examine conceptions of the environment, reasons for valuing it, and views on our relationship to it.

Dr hab. Jan Kiełbasa RO84s Antropologiczne podstawy etyki Tomasza z Akwinu

Prerekwizyty: Zaliczenie podstawowych kursów filozofii starożytnej (HF01p) i filozofii średniowiecznej (HF02p) Semestr: zimowy i letni (60 godzin) Warunki zaliczenia: Egzamin ustny i pisemna praca semestralna. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie konwersatorium na podstawie aktywności na zajęciach i przedstawionej pracy pisemnej. 6 punktów ECTS Kurs poświęcony jest rekonstrukcji i krytycznej interpretacji kluczowych motywów Tomaszowej filozofii człowieka, badanych pod kątem ich znaczenia dla etyki Akwinaty. Badane zagadnienia analizowane są na podstawie tekstów źródłowych (Summa theologiae, Summa contra Gentiles, Quaestiones disputatae: De Anima, De Veritate, De Malo, De Virtutibus in communi; komentarz do Etyki Nikomachejskiej Arystotelesa), z uwzględnieniem ich biblijnego, filozoficznego i patrystycznego tła.

Przedmiotem wykładów i dyskusji prowadzonych w ramach konwersatorium będą takie kwestie, jak sens i uzasadnienie

89

jedności psychofizycznej człowieka, substancjalny i egzystencjalny (a nie przypadłościowy i wyłącznie funkcjonalny) związek duszy z ciałem, dusza rozumna jako jedyna i wystarczająca forma substancjalna człowieka (w opozycji do koncepcji wielości form substancjalnych), struktura duszy – jej władze, ich akty i przedmioty, relacje i zależności między władzami duszy, typologia i charakterystyka władz pożądawczych (uczuciowość i wola) i samych pożądań (pożądanie naturalne, zmysłowe, intelektualne), „polityczna” (a nie despotyczna) władza rozumu nad uczuciami i pożądaniem zmysłowym, współdziałanie władz poznawczych i pożądawczych w aktywności człowieka (od intencji do czynności wykonawczych, w szczególności w granicznym przypadku wolnego wyboru), warunki i ograniczenia dobrowolności ludzkiego działania, status i funkcja synderesis i sumienia.

Prof. Jessie Prinz (Graduate Center, City Uniwerity of New York, USA) RO85 Can Cognitive Science Answer Philosophical Questions? Morality, Aesthetics, and Metaphysics (Cognitive Science Guest Lectures) Prerekwizyty: _ Semestr: zimowy (10 godz., wykład; 21.01.2013 (wtorek), 22.01.2013 (środa), 23.01.2013 (czwartek) Warunki zaliczenia: obecność, udział w dyskusji

3 punkty ECTS 1/ Ethics: A Matter of Sentiment Core questions: -Are moral judgment based on emotion or reason? -Where do values come from? -In morality relative or universal? Readings: Greene, Prinz, Sarkissian et al.

2/ Aesthetics: The Wonder of Art Core questions: -What is the basis of aesthetic appreciation? -Why do original artworks seem more valuable than forgeries? -Is art found across cultures and admired for the same reasons? Readings: Prinz, Dutton, Newman & Bloom

3/ Metaphysics: Constructing Reality Core questions: -Is there a mind-independent world? -Do categories have essences and are these of the same kind? -Does science divide reality at its joints? Readings: Devitt, Dupre, Sloman et al.

Materiały są dostępne w katalogu dropbox:

https://www.dropbox.com/sh/kyt8os0nzmgjvd3/_u8lMetk1A

90

https://www.dropbox.com/sh/kyt8os0nzmgjvd3/_u8lMetk1A

Dr hab. Leszek Augustyn RO86 Filozofia religii – wybrane aspekty Prerekwizyty: O01pb Semestr: letni, 60 godz. (30 godz. wykładów i 30 godz. ćwiczeń) Warunki zaliczenia: Egzamin ustny; ćwiczenia zaliczane są na podstawie 1 prezentacji uprzednio uzgodnionej problematyki i aktywnego uczestnictwa popartego znajomością analizowanych tekstów. 6 punktów ECTS

Kurs realizowany w ramach e-learningu

Celem proponowanego kursu jest zapoznanie się z wybranymi problemami filozofii religii. W ramach zajęć poruszone zostaną następujące zagadnienia: problem doświadczenia religijnego; filozoficzne genealogie religii (religia naturalna a religia objawiona); morfologia sacrum (dialektyka sacrum i profanum); relacja: mit a logos (myślenie mityczne), mit a ratio (wiara i rozum); religia i ethos (religia i etyka); język religii (język religii i mówienie o religii); filozofia Boga; antropologia religijna; alienacja religijna i jej przezwyciężenie (religia a ateizm); problem zbawienia religijnego (sens istnienia, sens śmierci); protologia i eschatologia; mistycyzm a filozofia (mistyka filozoficzna); filozofia a teologia; teodycea.

John Huss RO87 Philosophy of Medicine Prerequisites: _ Semester: summer semester (30 teaching hours)

Course requirements: initial individual meeting with the instructor (15 minutes); weekly readings, two written exams, the last one cumulative 6 ECTS credits In this course we shall investigate the conceptual and philosophical assumptions that underlie the theory and practice of medicine. We shall examine the nature of illness, both physical and mental, from naturalist, normativist, and phenomenological perspectives. Should the sole form of evidence for the efficacy of medical treatments be randomized clinical trials, or is there room for other forms of evidence, such as epidemiological patterns and the intuitions of the clinician? Special attention will be paid to the philosophical assumptions underlying dominant medical paradigms today, including: evidence-based medicine, personalized medicine, evolutionary medicine, ecological medicine, the biopsychosocial model, narrative medicine, and alternative and complementary care.

91

John Huss RO88 Genetics and Ethics Prerequisites: _ Semester: summer semester (30 teaching hours)

Course requirements: initial individual meeting with the instructor (15 minutes); weekly readings, two written exams, the last one cumulative 6 ECTS credits In this course we shall investigate the moral implications of genetic research on criminality, analyze arguments that ethics can be naturalized and justified on the basis of its biological foundations, ,and examine moral issues raised by advances in biotechnology and medical and environmental applications of genetics and genomics, including human reproductive cloning, prenatal genetic diagnosis, genetic enhancement and transhumanism, and genetically modified crops.

Dr hab. Leszek Sosnowski SF-dr-01 Seminarium doktoranckie : Modele interpretacji Prerekwizyty: _

Semestr: zimowy i letni (60 godz., seminarium) Warunki zaliczenia: regularne i aktywne uczestnictwo w zajęciach, wygłoszenie dwóch referatów, napisanie protokołu, i polemiki/recenzji. 6 punktów ECTS

Kurs Modele interpretacji ma charakter seminarium przeznaczonego dla doktorantów przede wszystkim, choć możliwe są wyjątki dla studentów drugiego stopnia (studia magisterskie). Seminarium ma charakter „kroczący”, co oznacza, że jest zamierzeniem rozpisanym na kilka najbliższych lat. W jego pierwszym roku przedmiotem będzie ogólne rozpoznanie problematyki interpretacji w humanistyce współczesnej, a więc jej rodzajów, znaczenia, i miejsca w naukach humanistycznych. Pojęcie interpretacji jest tu traktowane szeroko, oznaczając metodę ujęcia przedmiotu interpretacji, sposób weryfikacji formułowanych twierdzeń, świadomość założeń bazowych jako niejawnych punktów wyjściowych. Szczególnie ważne są tu więc filozoficzne stanowiska, leżące u podstaw interpretacji, i one w pierwszej kolejności staną się przedmiotem pracy seminaryjnej. Ich przeglądnięcie pozwoli przejść do zastosowań artystyczno-krytycznych, wykorzystujących poszczególne metody. Tytułowy problem zostanie prześledzony głównie, choć nie tylko, na przykładzie myśli Kierkegaarda, Nietzschego oraz Heideggera. W najbliższym roku zamierzam kontynuować analizę i interpretację rozprawy Martina Heideggera pt. „Kant a problem metafizyki”.

92

RO00 Kurs filozoficzny nie objęty przez katalog kursów studiów filozoficznych; spoza wyróżnionych grup tematycznych

Prerekwizyty: RO01p Semestr: _


93

KURSY POSZERZAJĄCE

Dr Izabela Trzcińska PO11 Elementy religioznawstwa

Prerekwizyty: _ Semestr: letni (60 godz., wykład) Warunki zaliczenia: praca pisemna i egzamin ustny 4 punkty ECTS

Główne założenia i metody religioznawstwa. Metody fenomenologii religii. Definicje religii. Geneza religii. Szamanizm i kulty neolityczne. Mit i jego znaczenia w religiach. Judaizm, chrześcijaństwo, islam, hinduizm, konfucjanizm, buddyzm. Sztuka sakralna.

Dr Adam Chuderski PO12 Podstawy psychologii dla filozofów

Prerekwizyty: _ Semestr: letni (30 godz. wykład) Warunki zaliczenia: egzamin pisemny 2 punkty ECTS


Dr Małgorzata Ruchel PO23 Sanskryt - lektorat

Prerekwizyty: RO01p Semestr: zimowy i letni, kurs trwa dwa lata (120 godz.)

Warunki zaliczenia: zaliczenie na podstawie samodzielnego tłumaczenia,

12 punktów ECTS (lektorat zakończony egzaminem) Lektorat sanskrytu przeznaczony dla studentów filozofii,

zainteresowanych myślą indyjską. Obejmuje naukę pisania i czytania sanskryckiej grafii, gramatykę, podstawowe słownictwo oraz elementy terminologii filozoficznej. Przygotowuje do samodzielnego czytania tekstów źródłowych filozofii indyjskiej oraz prawidłowego wykorzystania cytatów, terminów i pojęć sanskryckich w pracy naukowej.

PO00 Kurs pozafilozoficzny nie objęty przez katalog kursów studiów filozoficznych

Prerekwizyty: R01p Semestr: _


94

UWAGA!

W ramach kursów poszerzających studenci filozofii mogą wybierać również odpowiednie kursy oferowane w katalogu Kognitywistyki i Etyki na rok 2013/2014.

95

katalog-filozofia

Documents