kaxetis mxare - upload.wikimedia.org · mdidarma da mravalferovanma bunebrivma pirobebma gansazrvra...

40
1 kaxeTis mxare (axmetis, Telavis, gurjaanis, dedofliswyaros, lagodexis, sagarejos, siRnaRisa da yvarlis administraciul-teritoriuli erTeulebi) pasporti 2007 weli

Upload: others

Post on 30-Oct-2019

20 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

1

kaxeTis mxare

(axmetis, Telavis, gurjaanis, dedofliswyaros, lagodexis, sagarejos, siRnaRisa da yvarlis

administraciul-teritoriuli erTeulebi)

pasporti

2007 weli

2

Sinaarsi:

gverdi

1 mxaris zogadi daxasiaTeba 3

2 xelisufleba 3

3 mosaxleoba da dasaqmeba 4

4 ganaTleba da kultura 8

5 kulturuli memkvidreobis Zeglebi 11

6 kaxeTis mxaris ekonomika 12

6.1 biujeti 13

6.2 mrewveloba 17

6.3 soflis meurneoba 20

6.4 eqsporti 24

6.5 transporti 25

6.6 kavSirgabmuloba 26

6.7 energetika 27

6.8 sastumroebi 28

6.9 safinanso-sabanko momsaxureba 28

6.10 sainformacio servisi 29

7 mineraluri da rekreaciuli resursebi 30

8 saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba 33

9 ekonomikuri ganviTarebis indikaturi maCveneblebi 34

10 sainvesticio potenciali 36

3

1. mxaris zogadi daxasiaTeba

teritoriis farTobi – 11379 km2

administraciuli centri – Telavi

manZili administraciul centrsa da Tbiliss Soris – 150 km

klimati – hava subtropikuli, haeris saSualo wliuri temperatura 130C. atmosferuli

naleqebis raodenoba 400-800 mm.

wylis ZiriTadi arteriebi: md. alazani, romlis sigrZe mingeCauris wyalsacavamde 351 km-ia.

msxvili Senakadebidan aRsaniSnavia: ilto (43 km), xodaSnisxevi (31 km), stori (38 km), Turdo (28 km),

CelTi (28 km), lopota (33 km), kisisxevi (37 km), duruji (26 km), Wermisxevi (35 km), kabali (48 km).

mdinare iori, romlis sigrZea 320 km, msxvili Senakadebia md. gombori (13 km), labinxevi (10 km),

lakbe (32 km), ole (29 km).

2. xelisufleba

kaxeTis mxareSi aRmasrulebel xelisflebas axorcielebs saqarTvelos prezidentis

saxelmwifo rwmunebuli. misi funqciebia, uzrunvelyos regionSi sazogadoebrivi wesrigis dacvis

koordinacia, resursebis mobilizeba, administraciul-teritoriuli erTeulebis socialur-

4

ekonomikuri ganviTarebis programebis SemuSavebisa da ganxorcielebis organizeba, investiciebis

mozidvisa da reformebis ganxorcielebis xelSewyoba, adamianis uflebebis dacva da sxva.

mxareSi adgilobrivi TviTmmarTveloba xorcieldeba warmomadgenlobiTi (sakrebulo) da

aRmasrulebeli (gamgeoba) organoebis mier Semdegi administraciul-teritoriuli erTeulebis

mixedviT:

_ Telavis municipaliteti;

_ axmetis municipaliteti

_ gurjaanis municipaliteti;

_ yvarlis municipaliteti;

_ dedofliswyaros municipaliteti;

_ lagodexis municipaliteti;

_ sagarejos municipaliteti;

_ siRnaRis municipaliteti.

3. mosaxleoba da dasaqmeba

mosaxleobis ricxovnoba 2006 wlis 1 ianvrisaTvis – 409551 kaci.

aqedan: qalaqis mosaxleoba _ 86210 kaci; soflisa – 323341 kaci.

mosaxleobis simWidrove 2006 wlis 1 ianvrisaTvis – 36 kaci.

5

mosaxleobis mTliani ricxovnobidan:

dasaqmebulia ekonomikaSi _ 204670 kaci;

saxelmwifo seqtorSi _ 26607 kaci;

kerZo seqtorSi _ 178063 kaci.

umuSevaria – 47398 kaci.

mosaxleobis eTnikuri Semadgenloba:

qarTvelebi – 343 590 kaci;

somxebi _ 3441 kaci;

rusebi _ 3299 kaci;

osebi _ 6333 kaci;

azerbaijanelebi _ 40344 kaci;

ukrainelebi _ 126 kaci;

iezidebi _ 426 kaci;

berZnebi _ 244 kaci;

afxazebi _ 108 kaci;

qistebi _ 8242 kaci;

sxvadasxva _ 3398 kaci.

mosaxleobis ricxovnoba msxvil dasaxlebebSi:

q. Telavi _ 20200

6

q. axmeta _ 9400

q. gurjaani _ 10700

q. dedofliswyaro _ 7724

q. lagodexi _ 6590

q. sagarejo _ 12566

q. siRnaRi _ 2700

q. wnori _ 6030

q. yvareli _ 10300

mosaxleobis raodenoba

cxrili 1

mosaxleoba raioni weli

sul qalaqi sofeli

1 2 3 4 5

axmeta 2006 44100 9400 34700

Telavi 2006 68000 20200 47800

gurjaani 2006 73200 10700 62500

d/wyaro 2006 30240 7724 22516

lagodexi 2006 50300 6590 43710

sagarejo 2006 60396 12566 47830

siRnaRi 2006 42652 8730 33922

yvareli 2006 40663 10300 30363

7

sul 2006 409551 86210 323341

dasaqmebis maCveneblebi

kaxeTis mxareSi SromiTi resursi 252068 aTas kacs Seadgens, rac mosaxleobis 61.5%-ia. aqedan

dausaqmebelia daaxloebiT _ 47398 aTasi kaci, anu samuSao Zalis 18.8%. ekonomikis dargSi

dasaqmebulia 204670 kaci, anu saerTo raodenobis 81.2%. saqmianobis seqtoris mixedviT: sasoflo-

sameurneo seqtorSi dasaqmebulia _ 82.1% (168035 kaci), samewarmeo seqtorSi _ 9.5% (19440 kaci),

ganaTleba-jandacvis seqtorSi – 6.3% (12894 kaci), sxvadasxva seqtorebSi _ 2.1% (4300 kaci).

dasaqmebulTa ricxvSi didia TviTdasaqmebulTa xvedriTi wili (80,8%), ZiriTadad es aris

soflebis mosaxleoba, visac aqvs 1 heqtari an meti farTobis miwis nakveTi.

demografiuli mdgomareoba

dinamika (2002-2005 ww.)

2002 w. 2003 2004 2005

# raioni

dabadebulTa

ricxovnoba

gardacvlilTa

ricxovnoba

dabadebulTa

ricxovnoba

gardacvlilTa

ricxovnoba

dabadebulTa

ricxovnoba

gardacvlilTa

ricxovnoba

dabadebulTa

ricxovnoba

gardacvlilTa

ricxovnoba

1 axmeta 356 507 343 420 377 538 279 334

8

2 gurjaani 489 1169 425 1130 604 1260 589 986

3 dedofliswyaro 312 484 309 515 250 433 271 306

4 Telavi 501 501 477 558 610 862 555 603

5 lagodexi 388 561 375 390 542 576 544 372

6 sagarejo 471 650 447 650 698 661 581 480

7 siRnaRi 225 831 202 532 341 651 298 514

8 yvareli 231 129 209 457 233 546 249 410

2973 5150 2787 4652 3655 5527 3366 4005

saSualo xelfasi

saSualo xelfasi saxelmwifo seqtorSi aSS dolarze gaangariSebiT Seadgens 82 dolars,

kerZo seqtorSi _ 98 dolars.

saSualo wliuri Semosavali erT sul mosaxleze gaangariSebiT, eqspertuli gaTvlebis

Tanaxmad, Seadgens daaxloebiT 460 dolars.

4. ganaTleba da kultura

mxareSi funqcionirebs Semdegi umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebi:

_ iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis siRnaRis filiali;

9

_ Telavis i. gogebaSvilis saxelobis saxelmwifo universiteti.

dasaqmebulTa Soris umaRlesi ganaTleba aqvs 44120 kacs, profesiuli _ 55260 kacs, xolo

sruli zogadi ganaTleba _ 101190 kacs.

saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili

cxrili 2

# raioni skolamdeli dawyebiTi sabazo 9-wliani sruli zogadi

1 axmeta 33 1 8 19

2 Telavi 20 3 2 30

3 gurjaani 41 1 26

4 dedofliswyaro 19 _ 15

5 lagodexi 28 6 21

6 sagarejo 29 1 29

7 siRnaRi 23 2 2 21

8 yvareli 23 12 15

sul 216 6 32 176

kulturuli RirsSesaniSnaobebi:

Teatrebi:

_ Telavis vaJa-fSavelas saxelobis saxelmwifo dramatuli Teatri;

10

_ gurjaanis Tojinebis saxelmwifo Teatri;

_ gurjaanis raionis sof. veliscixis saxalxo Teatri;

_ sagarejos kulturis saxlTan arsebuli saxalxo Teatri;

_ sagarejos kulturis saxlTan arsebuli Tojinebis Teatri.

muzeumebi:

_ Telavis g. CubinaSvilis saxelobis muzeumi;

_ winandlis al. WavWavaZis saxl-muzeumi;

_ erekle II-is samefo rezidencia;

_ gurjaanis mxareTmcodneobis muzeumi;

_ nato vaCnaZis saxl-muzeumi;

_ didebis sabrZolo muzeumi (gurjaani);

_ ioseb noneSvilis saxl-muzeumi (kardenaxi);

_ iv. beritaSvilis saxl-muzeumi;

_ rafiel erisTavis saxl-muzeumi (axmeta, sof. qistauri);

_ mxareTmcodneobis muzeumi (axmeta, sof. qv. alvani);

_ mxareTmcodneobis muzeumi (TuSeTi, omalo);

_ gogla leoniZis saxelobis memorialuri muzeumi (sagarejo, sof. patarZeuli);

_ sagarejos mxareTmcodneobis muzeumi;

_ ilia WavWavaZis mxareTmcodneobis muzeumi;

_ kote marjaniSvilis saxl-muzeumi (yvareli);

11

_ niko firosmanis saxl-muzeumi (d/wyaro, sof. mirzaani);

_ vano sarajiSvilis saxl-muzeumi (siRnaRi);

_ vaso goZiaSvilis saxl-muzuemi (siRnaRi, sof. vaqiri);

_ irodion evdoSvilis saxl-muzeumi (siRnaRi, sof. bodbisxevi);

_ sandro mirianaSvilis saxl-muzeumi (q. siRnaRi);

_ sandro SanSiaSvilis saxl-muzeumi (siRnaRi, sof. jugaani).

5. kulturuli memkvidreobis Zeglebi

kaxeTis mxare mdidaria istoriuli ZeglebiT. aq ganTavsebulia saqarTveloSi arsebuli

xuroTmoZRvruli Zeglebis 2/3, maT Sorisaa: Zveli SuamTis (V-VII ss.) da axali SuamTis (XVI s.)

monastrebi, iyalTos samonastro kompleqsi (XI-XII ss.), baxtrionis cixe-galavani (XII s.), alaverdis

ansambli (XI s.), matnis cxrakaris monasteri (V s.), gremis mTavarangelozis taZari (1565 w.), nekresis

samonastro ansambli (IV-IX ss.), daviT garejis samonastro gamoqvabulTa kompleqsi (VI s.), ujarmis

cixe-qalaqi (VI s), bodbis gamoqvabulTa kompleqsi (XI-XIII ss.), wm. ninos samonastro kompleqsi,

xirsis monasteri, Tamaris cixe (Sua saukuneebi), siRnaRis cixe (Sua saukuneebi), xornabujis cixe

(adreuli Sua saukuneebi) da sxv.

12

6. kaxeTis mxaris ekonomika

kaxeTi ekonomikuri potencialiT aris saqarTvelos erT-erT umniSvnelovanesi regioni.

mdidarma da mravalferovanma bunebrivma pirobebma gansazRvra kaxeTis sameurneo profili da

adgili Sromis Sidasaxelmwifoebriv danawilebaSi, rac gamoixata, upirveles yovlisa, am kuTxis

specializaciaSi sasoflo-sameurneo, gansakuTrebiT mevenaxeoba-meRvineobis mimarTulebiT.

mniSvnelovania aseve marcvleuli kulturebis warmoeba da mecxoveleoba.

mxaris ekonomikaSi soflis meurneobis ganmsazRvreli adgilis gamo ganviTarebulia kvebis

mrewveloba, romelSic ZiriTadi wili Rvinis mrewvelobaze modis. garda amisa, aRsaniSnavia

navTobisa da gazis mopoveba sagarejosa da d/wyaros raionebSi. dedofliswyaro cnobilia aseve

kirqvis mopoveba-gadamuSavebiT. fiqal-marmarilos mopoveba-gadamuSaveba warmoebs Telavis raionSi.

axmetis raioni odiTganve cnobilia xe-tyis damuSavebiT da xis nawarmis warmoebiT.

ekonomikaSi mniSvnelovan rols asrulebs vaWroba, romlis moculoba 46 mln lars Seadgens

da momsaxurebis sfero, romlis moculoba 20 mln lariT ganisazRvreba. bolo periodSi SesamCnevia

aseve mSeneblobis masStabebis zrda.

regionaluri produqti ganisazRvreba 1 100 mln-mde lariT da erT sul mosaxleze Seadgens

2500 lars.

13

6.1. biujeti

Semosulobebi (aTasi lari)

# raioni wlebi sagadasaxado

Semosavali

arasagadasaxado

Semosavali

kapit.

Semosavlebi

sxva

araklasif.

sul

2004 4034.9 189.6 1181.9 5406.4

2005 4494.1 921.6 _ 1407.3 6823.0

2006 4007.0 473.1 563.6 3616.1 8659.8

1 Telavi

2007 4420.0 475.0 383.0 _ 5278.0

2004 773.6 114.8 _ 2143.3 3031.7

2005 1601.2 450.3 1621.6 3673.1

2006 1514.3 467.9 177.8 176.2 2336.2

2 axmeta

2007 1795.0 910.0 100.0 2805.0

2004 3439.6 133.2 115.2 3688.0

2005 2190.6 1049.8 739.7 3980.1

2006 2203.5 936.8 278.0 325.6 3743.9

3 sagarejo

2007 1910.0 907.0 100.0 2917.0

2004 1864.0 48.5 771.4 2683.9

2005 1613.9 391.0 1482.8 3487.7

2006 1892.2 259.7 303.8 271.8 2727.5

4 dedofliswyaro

2007 2074 530 400.0 388 3392

2004 1101.2 41.8 2672.8 3815.8 5 siRnaRi

2005 1221.7 165.7 2329.2 3716.6

14

2006 1739.6 122.7 476.4 745.6 3084.3

2007 1753.0 1172.7 778.8 3704.5

2004 1967.5 208.0 2650.3 4825.8

2005 1348.2 367.9 2376.2 4092.3

2006 2492.6 794.1 289.5 1603.6 5179.8

6 gurjaani

2007 2204.0 246.7 257.6 283.3 2991.6

2004 750.5 63.7 14.7 2813.6 3642.5

2005 724.7 125.3 2520.3 3370.3

2006 1087.0 195.8 408.8 1452.6 3144.2

7 lagodexi

2007 1201.0 114.0 70.0 341.0 1726.0

2004 988.8 47.2 2163.5 3199.5

2005 1131.1 452.5 1412.2 2995.8

2006 1352.0 342.5 589.8 1105.1 3389.4

8 yvareli

2007 1483.0 861.5 239.0 303.0 2886.5

2004 14920.1 846.8 14.7 14512.0 30293.6

2005 14325.5 3924.1 13889.3 32138.9

2006 16288.2 3592.6 3087.7 9296.6 32265.1

sul regioni

2007 16840.0 5216.5 2328.4 1315.3 25700.6

15

gadasaxdelebi (aTasi lari)

#

raioni

wlebi

saerTo daniSnulebis sax.

momsaxureba

Tavdacva

sazogadoebrivi wesrigi

ganaTleba

janmrTelobis dacva

soc.dazRveva da

socuzrunvelyofa

sabinao-komunaluri

meurneoba

kultura, sporti

saTbob-energet.kompleqsi

soflis meurneoba

saTbob-momp. mrew.

sasargeblo wiaRis.

gadamam. mrew.

garemos dacva

transporti da

kavSirgabmuloba

ek. saqmianobasTan dak.

sxva momsaxureba

sxva momsaxureba

xarjebis jami

2004 560.2 14.6 54.1 2335.3 320.3 234.0 290.0 1207.9 27.0 363.0 5406.4

2005 931.1 7.9 85.1 2591.8 288.4 281.8 848.5 1214.9 5.4 468.1 6723.0

2006 949.6 20.8 145.9 578.7 109.6 347.9 4922.1 1342.1 9.5 233.6 8659.8

1

Telavi

2007 1146.4 23.1 160.0 688.0 20.0 151.5 1954.5 936.7 250.0 102.9 5433.1

2004 270.7 8.9 82.9 2127.1 134.1 39.3 58.6 198.8 23.6 34.1 2978.2

2005 503.3 18.9 117.0 1688.2 249.4 120.0 453.8 309.2 37.1 64.5 65.9 3627.3

2006 1069.3 36.3 92.8 338.4 65.4 90.2 197.5 279.5 59.8 46.6 2275.8

2

axmeta

2007 637.9 36.0 167.7 608.2 50.0 80.0 602.0 528.2 40.0 30.0 25.0 2805

2004 444.6 12.3 106.0 1648.9 295.9 474.8 326.6 124.7 8.2 26.1 16.7 75.3 3560.1

2005 584.7 35.8 56.1 1949.1 94.0 534.1 379.4 280.1 17.0 49.8 3980.1

2006 893.7 49.2 306.2 344.3 93.8 339.1 858.4 404.2 6.1 60.0 3355.0

3

sagarejo

2007 858.5 48.8 155.7 454.2 91.0 363.1 403.3 405.5 125.0 11.9 2917.0

4 d e 2004 559.3 10.2 77.9 1355.0 85.8 71.0 103.9 199.8 48.6 59.1 2569.6

16

2005 1185.0 24.7 61.2 1525.2 60.8 122.0 55.4 294.2 33.8 70.1 3432.4

2006 1251.6 25.4 121.4 209.3 45.1 97.7 94.7 246.4 329.2 2420.8

2007 632.2 52.6 115.1 250.3 67.1 146.0 1292.1 290.0 8.6 300.0 238.0 3392.0

2004 652.8 20.7 57.8 2046.1 263.5 130.1 98.4 407.3 _ 85.6 3762.3

2005 801.0 26.3 38.4 1626.9 112.7 141.9 266.0 421.4 29.7 142.3 3606.6

2006 1208.0 29.0 100.9 139.9 76.9 114.9 665.5 448.7 65.5 2849.3

5

siRnaRi

2007 1024.9 43.6 157.0 346.2 75.0 178.0 1581.2 497.3 60.4 101.0 4064.6

2004 420.7 16.3 142.2 2645.8 234.7 224.4 420.1 521.0 17.9 27.1 155.7 4825.9

2005 675.1 20.8 39.2 1903.7 200.9 222.1 426.9 358.8 6.3 189.3 4043.1

2006 1348.9 47.3 109.9 257.6 156.6 186.9 1634.5 395.5 816.1 4953.3

6

gurjaani

2007 929.8 41.1 422.6 266.5 94.0 164.5 577.0 320.0 62.0 114.1 2991.6

2004 345.9 16.0 73.3 2470.8 191.3 108.4 41.9 151.1 15.1 140.6 3554.4

2005 672.4 16.6 105.5 1892.4 125.8 131.2 77.6 218.6 35.0 82.4 3357.5

2006 815.3 29.4 89.4 455.0 77.2 88.6 433.4 373.6 2.0 386.7 51.8 2802.4

7

lagodexi

2007 562.8 28.0 82.4 221.2 41.0 70.0 177.8 258.4 22.0 238.3 24.1 1726.0

2004 299.5 15.4 53.5 2171.1 108.7 62.0 108.3 264.8 15.1 101.3 3199.7

2005 618.3 39.8 76.0 1361.8 102.0 92.7 118.0 390.5 30.0 63.7 2892.8

2006 701.7 38.5 82.1 236.7 57.6 114.8 1135.8 670.4 8.8 7.0 3053.4

8

yvareli

2007 671.5 52.2 75.6 411.7 31.8 100.0 978.9 339.5 49.5 175.8 2886.5

2004 3553.7 114.4 647.7 16800.1 1634.3 1344.0 1447.8 3075.5 8.2 158.3 58.9 1014.7 29856.6

2005 5970.9 190.8 578.5 14539.1 1234.0 1645.8 2625.6 3487.7 194.3 64.5 _ 1131.6 31662.8

2006 8238.1 275.9 1048.6 2559.9 682.2 1380.1 9941.9 4160.4 2.0 401.6 59.8 9.5 1609.8 30369.8

sul

2007 6464.0 325.4 1336.1 3246.3 469.9 1253.1 7566.8 3575.6 430.5 858.2 589.9 26215.8

17

6.2. mrewveloba

kaxeTSi mrewvelobis wamyvani qvedargia kvebis mrewveloba (75%). kvebis mrewvelobis wamyvani

dargia Rvinis mrewveloba, romlis wili 75-78%-s Seadgens, igi warmodgenilia yurZnis

gadammuSavebeli 50 moqmedi sawarmoTi, romlebic ganlagebulia mevenaxoebis ZiriTad raionebSi:

gurjaanSi, Telavsa da yvarelSi. kaxeTi amave dros aris koniakis mrewvlobis mTavari sanedleulo

baza.

mrewvelobaSi mniSvnelovani adgili daikava safqvel-burRuleulis warmoebam (marcvleulis

gadamuSaveba), rac ss `kaxeTi-fortes” saeqsploataciod gadacemam ganapiroba. q. gurjaanSi

saeqsploataciod gadaeca naturaluri koncentratebis qarxana Sps `qarTuli produqti”, ramac

mniSvnelovnad gazarda ualkoholo sasmelebis warmoebis moculoba.

garda amisa, kaxeTis mrewveloba warmodgenilia iseTi dargebiTac, rogoricaa xe-tyis

gadamuSaveba da xis nawarmis warmoeba, qimiuri mrewveloba (saRebavebi, plastmasis nakeTobebi),

tyavis gadammuSavebeli mrewveloba da sxv.

bunebriv-klimaturi pirobebidan gamomdinare seriozuli mimarTulebaa energetikis, saSen

masalaTa da xe-tyis warmoebis ganviTareba.

18

samrewvelo produqciis warmoebis moculoba 2004-2006 wlebSi

lari

# samrewvelo produqcia 2004 2005 2006 SeniSvna

1. samTo-mopovebiTi mrewvloba da karierebis

damuSaveba 11927600 12238960 21840780

2. el.energiis, airis, wylis warmoeba da

ganawileba 7861580 9720718 13053712

3. damamuSavebeli mrewveloba, aqedan: 92499100 93489516 88074181

a) sakvebi produqtebis (sasmelebis CaTvliT)

warmoeba 88522300 90411616 84753901

aqedan: Rvinisa da sxva alkoholuri

sasmelebis warmoeba 70272000 79591486 62525573

b) tyavis, tyavis nawarmis warmoeba 297000 92000 184030

g) xe-tyis damuSaveba da xis nawarmis warmoeba 2350400 2274900 2455950

d) qimiuri mrewveloba (saRebavebis warmoeba,

plastmasis nakeTobaTa warmoeba) 380000 542900 558450

e) liTonis mza nawarmis warmoeba 231400 259500 260500

v) sxva danarCeni 718000 1083164 513199

sul 112288280 116623758 123620522

19

samrewvelo sawarmoTa ZiriTadi maCveneblebi

cxrili 3

mcire sawarmoebi

(20 kacamde)

saSualo

sawarmoebi

(20-100 kaci)

msxvili

sawarmoebi

(100-ze meti kaci)

sul moqmedi sawarmoebi

warmoebuli

produqcia

(aT.lari)

dasaqme-

bulTa

raodenoba

dasaxeleba

sawarmoTa rao- ba

dasaqmebulTa rao-ba

warmoebuli

produqcia (aT.l

ari)

sawarmoTa rao-ba

dasaqmebulTa rao-ba

warmoebuli

produqcia (aT.l

ari)

sawarmoTa rao-ba

dasaqmebulTa rao-ba

warmoebuli

produqcia (aT.l

ari)

sawarmoTa rao-ba

2006 weli

2006 weli

1 samTomompovebeli mrewveloba

da karierebis damuSaveba 5 265 2647.5 1 280 19193.3 6 21840.8 545

2 eleqtroenergiis, airis, wylis

warmoeba da ganawileba 24 409 13053.7 24 13053.7 409

3 Rvinisa da sxva alkoholuri

sasmelebis warmoeba 50 2250 62525.6 50 62525.6 2250

4 ludis warmoeba 1 19 45.1 1 45.1 19

5 Tambaqos nawarmis warmoeba 1 8 1200.0 1 1200.0 8

6 ualkoholo sasmelebis

warmoeba 48 211 202.0 1 25 1500.0 49 1702.0 137

7 nayinis warmoeba 1 37 660.7 1 100 1022.9 2 1682.9 137

8 safqvel-burRuleulis

warmoeba 8 52 771.2 1 170 7078.3 9 7849.5 222

20

9 purisa da funTuSeulis

warmoeba 72 324 1679.8 72 1679.8 324

10 xorcis, xorcis produqtebisa

da rZis warmoeba 16 195 7042.2 16 7042.2 195

11 tyavis warmoeba 1 20 184.0 1 184.0 20

12 xe-tyis damuSaveba da xis

nawarmis warmoeba 12 152 2455.9 12 2455.9 152

13 saRebavebis, plastmasis

nakeTobaTa warmoeba 1 12 52.4 1 21 506.1 2 558.5 33

14 liTonis mza nawarmis

warmoeba 3 16 260.5 3 260.5 16

15 sxva dargebi 17 62 1400.7 17 1400.7 62

sul regionSi 194 1480 28347.5 58 2598 67839.9 3 550 27294.5 265 123481.2 4628

6.3. soflis meurneoba

soflis meurneoba aris kaxeTis ekonomikis wamyvani dargi, mosaxleobis Semosavlis mTavari

wyaro da mxaris mrewvelobis sanedleulo baza. aq gamorCeulia ori mTavari fizikur-geografiuli

raioni:

1. Sida kaxeTi – md. alaznis velze mevenaxeobis, marcvleuli kulturebis, mebostneobis zona,

mecxoveleobis mniSvnelovani roliT (bolo periodSi mniSvnelovnad ganviTarda mexileobac).

21

2. gare kaxeTi – md. ivris zeganze mecxoveleobis, mevenaxeoba-mexileobis zona, mzesumziris,

marcvleuli meurneobis, mebostneobis mniSvnelovani ganviTarebiT.

kaxeTis wilad modis saqarTvelos venaxebis saerTo farTobis da yurZnis mosavlis TiTqmis

50%. aq yovelwliurad ikrifeba 120-150 aTasi tona yurZeni. gavrcelebulia iseTi unikaluri jiSebi,

rogoricaa: rqawiTeli, mwvane, xixvi, qisi, saferavi da sxva.

marcvleuli kulturebidan mniSvnelovania saSemodgomo xorbali da qeri. mniSvnelovan

kulturas warmoadgens aseve simindi. maTi saSualo wliuri mosavlianoba 140-180 aTas tonas

Seadgens.

mzesumziris naTesebis didi nawili modis dedofliswyaros raionze, Semdeg - siRnaRis,

sagarejos, gurjaanisa da Telavis raionebze.

kaxeTisaTvis tradiciulad mniSvnelovani dargia mecxoveleoba, rasac xels uwyobs, rogorc

sazafxulo, ise sazamTro saZovrebis didi farTobebi. msxvilfexa rqiani pirutyvis suladoba

Seadgens 140 aTass, wvrilfexa pirutyvisa (cxvari, Txa) - 315 aTass, Rorisa - 70 aTass.

wamyvani saxeebis sasoflo-sameurneo produqtebis warmoeba 2006 wels

cxrili 4

raioni marcvleuli

(aTasi tona)parkosnebi mzesumzira kartofili yurZeni baRCeuli bostneuli Txili

Telavi 12.0 0.15 0.3 1.2 20.4 0.6 2.3 3.0

axmeta 13.0 0.1 0.5 2.1 5.3 0.6 1.2 0.08

22

sagarejo 5.4 0.1 1.7 0.3 6.8 6.6 0.3

d/wyaro 18.3 0.03 3.6 0.2 5.0 1.1 0.6 _

siRnaRi 35.0 6.0 0.5 25.0 8.0 0.3 _

gurjaani 2.7 0.15 0.7 0.8 17.7 4.4 3.6 0.02

lagodexi 13.0 0.1 0.5 1.0 10.2 7.0 1.5 0.3

yvareli 5.0 0.03 0.2 0.1 18.6 4.7 0.8 0.2

104.4 0.66 13.5 6.2 109.0 33.0 10.6 3.6

sasoflo-sameurneo savargulebis moculoba saxeebis mixedviT

sasoflo-sameurneo savargulebi Seadgens 583981 ha-s,

aqedan: saxnavi – 203349 ha-s;

saZovari – 330698 ha-s;

saTibi – 2587 ha-s;

mravalwliani nargavebi _ 47347 ha-s.

sasoflo-sameurneo miwebis privatizebis mdgomareoba 2007 wlis 1 ianvrisaTvis

privatizebuli

miwis farTobi

01.10.06-is

mdgomareobiT

(ha)

aqedan

pirdapiri

miyidviT

(ha)

spec.auqcioniT

(ha)

Ria auqcioniT

(ha) raioni

saprivatiza-

cio miwis

farTobi

(ha)

sul m.S. 2006

wels sul

2006

wels sul

m.S. 2006

wels sul

m.S. 2006

wels

privatizebis

%

Telavi 9000 3009 2400 2728 2119 181 181 100 100 33,4

23

axmeta 4076,0 1346 1021 1346 1021 _ _ _ _ 33

sagarejo 15162 2010 1990 1811 1791 199 199 13,3

dedofliswyaro 34200 2431 2330 2247 2146 _ _ 184 184 6,6

siRnaRi 16696 3652 3321 3611 3280 41 41 21,9

gurjaani 3947 1002 900 899 797 103 103 25,4

lagodexi 11416 3763 3657 2923 2817 840 840 33

yvareli 7049 3489 3239 3429 3179 6,0 6,0 54 54 48,5

sul 101546 20702 18858 18994 17150 386,0 386,0 1322 1322 20,4

mciremiwiani (1.25 ha-mde farTobi) glexebis ricxovnoba – 102900, aqedan:

TelavSi – 20400 kaci; axmetaSi – 7980 kaci; yvarelSi – 10130 kaci; gurjaanSi – 14920 kaci;

sagarejoSi – 13200 kaci; dedofliswyaroSi – 9500 kaci; lagodexSi – 11710 kaci; siRnaRSi – 15060

kaci.

msxvili fermeruli meurneobebis, fermerTa asociaciebis kooperativebisa da sxva

gaerTianebebis raodenoba – 608.

soflis meurneobis momsaxure agrocentrebis, serviscentrebis raodenoba, maTi masalebiTa da

teqnikiT aRWurvilobis done

kaxeTSi Seqmnilia axali teqnikiT 15 agrosainJinro serviscentri:

kombaini _ 5 erTeuli.

traqtori (belarusi) 105 cx.Z. _ 30 erTeuli damxmare mowyobilobiT:

_ guTani (samfrTiani) _ 20;

24

_ diskebiani farcxi – 8;

_ rotaciuli frezi – 10;

_ lafeti – 8.

traqtori (belarusi) 57 cx.Z. _ 23 erTeuli damxmare mowyobilobiT:

_ guTani 2-frTiani – 23;

_ rotaciuli frezi – 8;

_ diskebiani farcxi – 8;

_ lafeti – 7.

6.4. eqsporti

2004-2006 wlebSi kaxeTis regionidan eqsportirebuli produqciis moculoba (ZiriTadi

saxeobebisa da qveynebis mixedviT)

dasaxeleba ganzomilebis erTeuli 2004 2005 2006 SeniSvna

Rvino mln boTli 22.0 30.0 15.0

xe-tye aTasi lari 400.0 403.0 380.0

tyavi aTasi lari _ 92.0 184.0

25

2004-2005 wlebSi saeqsporto Rvinis moculobis 80%-i gahqondaT ruseTSi. garda amisa eqsporti

xorcieldeboda yazaxeTSi, ukrainaSi, belorusiaSi, poloneTSi sul – 20-mde qveyanaSi.

2006 wels cnobili movlenebis gamo ruseTSi Rvinis eqsporti mkveTrad Semcirda da Seadgina

mTliani moculobis 20% (I kvartalSi embargos SemoRebamde). samagierod, gaizarda sxva qveynebis

areali, romelmac moicva 35 qveyana. maT Soris ukraina da yazaxeTi, sadac ganxorcielda eqsportis

50%.

tyavis eqsporti xorcieldeba italiaSi.

6.5. transporti

kaxeTSi kargadaa ganviTarebuli saavtomobilo transporti. samgzavro gadazidvebs emsaxureba

20-mde satransporto sawarmo. seriozul siZneles qmnis aRuricxavi kerZo taqsebis simravle

(rogorc adgilobrivi, ise saqalaqTaSoriso marSrutebis), ris gamoc Semosavlebi 2004 wels 2000

aTasi laridan 2006 wels 611 aTas laramde Semcirda.

administraciuli centri Telavi dedaqalaqs ukavSirdeba ori gziT – gomboris uReltexilis

gadasasvleliT da gomboris qedis garsSemovliT gziT (Telavi-gurjaani-Tbilisi). gurjaani-

Tbilisis gzis monakveTi dafarulia axali asfaltiT, Telavi-gombori-vazianis gzis monakveTs (97

km) esaWiroeba reabilitacia.

26

saxelmwifo mniSvnelobis gzebis sigrZea 580 km, romelTa mdgomareoba damakmayofilebelia da

pasuxoben saSualo standartebs.

saerTaSoriso mniSvnelobis saavtomobilo magistralis sigrZea _ 125 km.

kaxeTSi Tavis droze kargad iyo ganviTarebuli agreTve sarkinigzo da sahaero transporti.

dReisaTvis regionis Cixuri mdebareobis gamo sarkinigzo gadazidvebis tarifebi sakmaod maRalia

da igi funqcionirebs umniSvnelo datvirTviT.

rkinigzis sigrZea 150 km, romelic savalalo mdgomareobaSia.

aseve savalaloa sahaero transportis mdgomareoba. mxareSi arsebuli aeroportebidan

moqmedia Telavis aeroporti, romelic mxolod SveulmfrenebisaTvis gamoiyeneba. aRsaniSnavia, rom

Telavis aeroportis infrastruqtura mTlianad SenarCunebulia da mcire investiciebiT

SesaZlebelia misi srulad amoqmedeba.

6.6. kavSirgabmuloba

kaxeTis regionis yvela raionis teritoriaze moqmedebs saerTaSoriso saqalaqTaSoriso

satelefono qseli, Telavsa da gurjaanSi danergilia Tanamedrove Cinuri teqnologiebi (cifruli

satelefono qseli).

teritoria mTlianad aris moqceuli `magTikomisa” da `jeoselis” dafarvis zonaSi.

27

6.7. energetika

regioni mTlianada eleqtroficirebulia. rogorc qalaqis, ise soflis mosaxleobas

eleqtroenergia 24-saaTiani grafikiT miewodeba. dRe-RameSi moxmareba Seadgens 18-20 mgvt-s.

kaxeTSi funqcionirebs 4 hidroeleqtrosadguri: axmetis raionSi - `xadrohesi~, romelic

sruli datvirTvis SemTxvevaSi gamoimuSavebs 24 mgvt elenergias, yvarlis raionSi - `inwobahesi~, 1

mgvt simZlavris, lagodexis raionSi - `kabalhesi~, 1.5 mgvt simZlavris da gurjaanis raionSi -

`alazanhesi~, 1.5-2.5 mgvt simZlavris.

qalaqebSi TelavSi, gurjaanSi, sagarejoSi dasrulda da danarCen raionul centrebSi

mimdinareobs individualuri gamricxvelianeba, romelic xels Seuwyobs moxmarebuli

eleqtroenergiis safasuris maqsimalurad amoRebas (dReisaTvis es maCvenebeli 60-70% Seadgens).

yvela raionuli centri (qalaqebi), axmetis garda, uzrunvelyofilia bunebrivi airiT

gazmomaragebis centraluri sistemiT. sistemaSi CarTulia qalaqis mosaxleobis 88%, saidanac

daaxloebiT 60%-s miewodeba bunebrivi airi da soflis mosaxleobis 23%, saidanac gazi miewodeba

35%-s.

mosaxleobis ZiriTadi nawili – 65% iyenebs Txevad sawvavs (Txevad gazs), xolo daaxloebiT

20% - mxolod myar sawvavs (SeSas). sayofacxovrebo daniSnulebisaTvis SeSas moixmars mosaxleobis

98%. am sakiTxSi qalaqis da soflis mosaxleobas Soris TiTqmis aranairi gansxvaveba ar aris.

28

6.8. sastumroebi

kaxeTSi aris 4 sastumro, aqedan: TelavSi _ 2 (62-adgiliT); siRnaRSi _ 1 (18-adgiliT);

gurjaanSi _ 1 (25-adgili). garda amisa, funqcionirebs 28-adgiliani 2 sastumro saxli TelavSi da

640-adgiliani 83 saojaxo sastumro: Telavis raionSi – 21, (157 adgili), siRnaRis raionSi - 27 (152

adgili), gurjaanis raionSi – 6 (106 adgili), axmetis raionSi - 5 (36 adgili), yvarlis raionSi - 13

(77 adgili), lagodexis raionSi - 1 (16 adgili), sagarejos raionSi - 2 (32 adgili),

dedofliswyaros raionSi - 8 (64 adgili).

sul regionSi aris 89 ganTavsebis saSualeba (385 oTaxi, 773 adgili).

6.9. safinanso-sabanko momsaxureoba

kaxeTis teritoriaze moqmedebs komerciuli bankis 9 filiali da 3 sakredito dawesebuleba,

romlebic TavianT momxmarebels sTavazoben srul sabanko momsaxurebas.

# raioni banki sakredito dawesebuleba

1 Telavi `Ti-bi-si”; `prokreditbanki”; `standartbanki”;

`vi-Ti-bi” jorjia; `saqarTvelos banki”;

`bazisbanki”; `saxalxo banki”;

banki `respublika”

`finka saqarTvelo”; `soflis meurneobis

ganviTarebis fondis Telavis filiali”

(mikrosafinanso organizacia)

29

2 axmeta `saxalxo banki”;

3 yvareli `saqarTvelos banki”; `saxalxo banki”;

banki `respublika”; `konstanta”

4 gurjaani `saqarTvelos banki”; `erovnuli bankis

filiali”; `vi-Ti-bi” jorjia” `saxalxo banki” `konstanta”; `finka saqarTvelo”

5 sagarejo `saxalxo banki”

6 siRnaRi `saxalxo banki” `konstanta”

7 dedofliswyaro `tao banki”

8 lagodexi `saxalxo banki” `konstanta”; `finka saqarTvelo”

6.10. sainformacio servisi (interneti)

kaxeTis regionSi internet teqnologiebi naklebadaa ganviTarebuli, Tumca yvela raionSi aris

DIAL-UP sargeblobis saSualeba. yvela raionul gamgeobaSi (lagodexis garda) aris DIAL-UP, xolo

TelavSi aris DIAL-UP, DSL da satelitic (Telenet). regionSi internets dabali siCqare aqvs (60-128 kb),

radgan maRali siCqare did TanxebTanaa dakavSirebuli. regionis ganviTarebis erT-erTi

aucilebeli pirobaa gayvanili iqnes optikuri kabeli, romelic uzrunvelyofs internetis maRal

siCqares.

30

7. mineraluri da rekreaciuli resursebi

sasargeblo wiaRiseuli, romelic Seswavlilia da mzad aris eqspluataciisaTvis

# sabados adgilmdebareoba wiaRiseulis saxeoba eqspluataciaSia Tu ara

1 2 3 4

lopotis marmarilosmagvari kirqva

mosapirkeTebeli da namcecasaTvis

eqspluataciaSia

nafareulis kirqva kirisaTvis eqspluataciaSia

1. Telavis raioni

saagure Tixa eqspluataciaSia

navTobi, gazi eqspluataciaSia

Tixa saagure da sadrenaJo milebisaTvis nawilobriv eqspluataciaSia

2. sagarejos raioni

min. wyali (ujarma) eqspluataciaSia

iltos maramariloseburi kirqva

mosapirkeTebeli da namcecasaTvis

eqspluataciaSia

jaburis marmariloseburi kirqva ar muSavdeba

3. axmetis raioni

diabazi ar muSavdeba

4 yvarlis raioni inwobis sasaxurave fiqalis da

keramzitisaTvis

ar muSavdeba

5. lagodexis raioni hereTiskaris saagure Tixa ar muSavdeba

(XII blokze) navTobi, gazi eqspluataciaSia 6. gurjaanis raioni

axtalis samkurnalo talaxi eqspluataciaSia

navTobi, gazi eqspluataciaSia 7. siRnaRis raioni

samSeneblo gaji ar muSavdeba

31

saagure Tixa nawilobriv eqspluataciaSia

gamarmariloebuli kirqvebi (bodbis) eqspluataciaSia

igive alaznis ar muSavdeba

navTobi, gazi (mirzaani, patara Siraqi,

taribana)

eqspluataciaSia

safluse kirqva eqspluataciaSia

kirqva cementisaTvis eqspluataciaSia

kirqva kirisaTvis eqspluataciaSia.

saagure Tixa eqspluataciaSia.

8. d/wyaros raioni

gaji samSeneblod da miwis gasanoyiereblad ar muSavdeba

rekreaciuli (sakurorto, turizmis, samkurnalo-gamajansaRebeli da sxva) resursebis daxasiaTeba

kaxeTi turistuli potencialiT mdidari mxarea, rac saSualebas iZleva, rom ganviTardes

turizmis Semdegi saxeobebi:

• rekreaciuli turizmi – axmetis, gurjaanis, Telavis, sagarejos, siRnaRis, yvarlis

raionebSi;

• saTavgadasavlo turizmi – axmetis, dedofliswyaros, lagodexis raionebSi;

• ekoturizmi – axmetis, dedofliswyaros, lagodexis raionebSi;

• agroturizmi – yvela raionSi.

kaxeTSi aris 10 moqmedi kurorti:

Telavis raionSi _ `TeTrwylebi~, `TorRvas abano~, `kaxeTi~;

32

yvarlis raionSi _ `yvareli~, `oqros veli~, `oqtomberi~;

gurjaanis raionSi _ `axtala~, `vejini~;

sagarejos raionSi _ `ujarma~;

dedofliswyaros raionSi _ `arxiloskalo~ da

15 sakurorto adgili:

Telavis raionSi – `sviana~;

axmetis raionSi – `omalo~, `xeviWala~;

yvarlis raionSi – `fiqalebi~;

gurjaanis raionSi – `vejini~, `ziari~;

sagarejos raionSi _ `garejis tba~, `TvalTxevi~, `manavis civi~, `Rorebis xevi~;

siRnaRis raionSi _ `bodbe~, `Cotori~;

dedofliswyaros raionSi _ `mlaSe tba~;

lagodexis raionSi _ `kabalgesi~, `lagodexi~.

bolo wlebis manZilze aqtiurad mimdinareobs turistuli infrastruqturis mSenebloba da

modernizacia:

• q. TelavSi aSenda 2 sastumro, TuSeTis erovnul parkSi keTilmoewyo 24 saojaxo sastumro,

izrdeba saojaxo sastumroebis ricxvi;

• mimdinareobs daculi teritoriebis keTilmowyoba turistebis misaRebad;

33

• Rvinis sawarmoebSi iqmneba Rvinis turizmisaTvis saWiro infrastruqtura da umjobesdeba

momsaxurebis xarisxi;

• Seiqmna kaxeTis qalaqebis axali da modernizebul iqna Zveli infrastruqtura, rac ufro

mimzidvels xdis mxares turistebisaTvis.

8. saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba

moqmedi saerTaSoriso organizaciebi, fondebi, donori qveynebis warmomadgenlobebi

gaeros ganviTarebis programis farglebSi kaxeTis regionaluri ganviTarebis saagentosa da

rwmunebulis aparatTan erTad xorcieldeba kaxeTis ganviTarebis programa, romelic damtkicebuli

da xelmowerilia 2006 wlis 22 seqtembers.

kaxeTSi sxvadasxva proeqtebs axorcieleben:

CHF; arasamTavrobo organizaciebi: `mersi qori”, `merlini”, `jeosifi”, `unarSezRudul bavSvTa

socialuri reabilitaciis kavSiri”; iaponiis saelCo, asociacia `kavkasiis meridiani” `USAID” mcire

da saSualo biznesis mxardaWeris proeqti, gaeros sasursaTo programa, saerTaSoriso organizacia

`world vision”, `msoflio sasursaTo programa”, SvedeTis daxmarebis programa `sida”, arasamTavrobo

organizacia `bemoni”.

34

ganxorcielebulia sazRvargareTis Semdegi pirdapiri investiciebi:

germanuli investicia _ Telavis mefrinveleobis sanaSene reproduqtoris reabilitaciisaTvis;

Cinuri investicia _ `xadoris” hidroeleqtrosadgurisaTvis;

italiuri investicia _ `badagonis” Rvinis qarxnisaTvis;

bulgaruli investicia _ (Sps ari) dedofliswyaros zeTsaxdeli qarxnisaTvis;

rusuli investicia _ `qinZmaraulis Rvinis marnisaTvis”;

israelis investicia _ gurjaanis yurZnis koncentratebis qarxnisaTvis da sxv.

9. ekonomikuri ganviTarebis indikatoruli maCveneblebi 2007-2010 wlebSi

kaxeTSi arsebuli xelsayreli resursebis maqsimaluri gamoyenebiT prioritetuli

mimarTulebebia:

• mevenaxeoba-meRvineoba, romelic ganmsazRvreli da ekonomikurad metad mniSvnelovani dargia.

aq dasaqmebulia mosaxleobis 70%;

• gadamamuSavebeli mrewvelobis aRorZineba.

kaxeTSi arsebobs sakmaod iafi sanedleulo baza sakonservo warmoebis ganviTarebisaTvis

(ZiriTadi kutlurebia yurZeni, atami, marwyvi), miT ufro, rom mxareSi amis gamocdileba arsebobs.

35

seriozuli perspeqtivebi gaaCnia xe-tyis warmoeba-gadamuSavebas. kaxeTis tyeebi mdidaria wifeliT,

mravladaa wabli, muxa da sxva Zvirfasmerqniani jiSebi;

• turizmis ganviTareba.

turizmi Tavis arsiT dakavSirebulia iseT RirebulebebTan, rogoricaa istoriul-kulturuli

memkvidreoba da ekosistema. kaxeTSi es sistemebi mSvenivradaa SenarCunebuli: mosaxleoba

sisxlxorcielad dakavSirebulia RvinosTan; TiTqmis nebismier kaxur ojaxs aqvs saSualeba

dainteresebul mxares SesTavazos naturaluri Rvino; mxareSi funqcionirebs aTobiT qarxana,

romlebsac gaaCniaT farTo asortimentis Rvino da koniaki. amasTan, Rvinis qarxnebi axorcieleben

turistuli infrastruqturis obieqtebis mSeneblobas (sadegustacioebs, sastumroebs, agreTve

momsaxurebis iseT obieqtebs, rodesac turisti survilis SemTxvevaSi adgilze gadaixdis Tanxas da

Rvinis kompania uzrunvelyofs produqciis gagzavnas msoflios Sesabamis qveyanaSi).

yovelive es karg safuZvels qmnis egreT wodebuli Rvinis turizmis ganviTarebisaTvis.

turizmis ganviTareba mxaris mosaxleobis farTo fenebs saSualebas miscems, dakavdnen turistuli

momsaxurebis sferoSi da imavdroulad gaagrZelon saqmianoba soflis meurneobaSi. aq aris

mosaxleobis dasaqmebis didi potenciali.

mxaris bunebrivi pirobebidan gamomdinare, turizmis ganviTarebis erT-erT gzad gvesaxeba

samonadireo meurneobebis Seqmna da sacxenosno turizmis ganviTareba.

36

10. sainvesticio potenciali

SemuSavebulia mTeli rigi proeqtebi kaxeTis mxaris infrastruqturis, soflis meurneobis,

energetikis ganviTarebisaTvis.

mniSvnelovani investiciebis dabandebaa SesaZlebeli saSen masalaTa, xe-tyis warmoebaSi,

navTobis, gazis mopovebaSi, energetikaSi (mcire hesebis mSenebloba), melioraciaSi.

energetika _ melioracia

umniSvnelovanesia iltos wyalsacavis proeqti. igi iTvaliswinebs wyalsacavis mowyobas md.

iltos (md. alaznis marjvena Senakadi) xeobaSi arsebuli iltos saTave nagebobidan 10 km-iT zeviT.

wyalsacavis daniSnulebaa zemo alaznis, qvemo alaznisa da bakurcixe-milaris sarwyavi sistemebis

deficitis dafarva. aseve mas aqvs energetikuli daniSnuleba. hesis mowyobis da misi irigaciul

reJimSi muSaobis SemTxvevaSi ZiriTadi parametrebi iqneba: dadgmuli simZlavre 13600 kvt,

elenergiis wliuri gamomuSaveba 12.6 mln kvtsT. irigaciul reJimSi hesi imuSavebs weliwadSi 5

Tves, danarCeni 7 Tvis ganmavlobaSi mas SeuZlia imuSaos mdinaris sanitariul xarjze. am

SemTxvevaSi misi simZlavre miaRwevs 300 kvt-s, elenergiis gamomuSaveba ki 1.5 mln kvtsT-s.

proeqtSi SeiZleba gaTvaliswinebuli iqnes aseve sasmeli da sameurneo wyalmoxmarebac.

Sesabamisi RonisZiebebis Catarebis SemTxvevaSi mas SeuZlia daakmayofilos axmetis da Telavis

raionebis moTxovna sasmel wyalze. proeqtis Rirebuleba savaraudod Seadgens 68 mln aSS dolars.

storis hidroeleqtrosadguris proeqti _ iTvaliswinebs md. storze (md. alaznis Senakadi)

Telavis raionis sof. leCuris zeda nawilSi 8 mgvt simZlavris hesis mSeneblobas. proeqti

37

mniSvnelovania imiT, rom sakmaod iafia (misi Rirebuleba Seadgens 5 mln aSS dollars), ris gamoc

sakmaod iafi iqneba gamomuSavebuli eleqtroenergiis TviTRirebulebac. proeqtis ganxorcielebis

SemTvxvevaSi dasaqmdeba 20 kaci.

md. alaznis sarwyavi arxebis drenaJis vertikaluri WaburRilebis proeqti _ sarwyavi arxebis

funqcionirebisas wylis filtraciis Sedegad xdeba mimdinare teritoriebis daWaobeba da

damarileba. droTa ganmavlobaSi es iwvevs didi teritoriebis ganadgurebas da maT sasoflo-

sameurneo miwebidan amoRebas.

gasuli saukunis 60-ian wlebSi qarTvelma mecnierebma gaakeTes teqnikur-ekonomikuri

dasabuTeba, daaproeqtes da ganaxorcieles zemo da qvemo alaznis arxebis paralelurad maTi

sadrenaJo sistema vertikaluri WaburRilebis meSveobiT. sistema Sedgeboda 300-mde mZlavri

WaburRilisagan, romelic mihyveboda sarwyavi arxebis mTel perimeters yovel 500 metrSi.

TiToeuli WaburRilis warmadoba Seadgenda daaxloebiT 250-400 m3 sufTa sasmel wyals dRe-RameSi.

dReisaTvis es meurneoba TiTqmis mTlianad ganadgurebulia.

vertikaluri WaburRilebis moqmedebis areali mocavs TiTqmis mTeli regionis dasaxlebul

punqtebs, romelTa umravlesoba ganicdis sasmeli da teqnikuri wylis mwvave deficits.

WaburRilebis aRdgena saSualebas mogvcems damatebiT miviRoT daaxloebiT 75 mln litri

umaRlesi xarisxis sasmeli wyali dRe-RameSi. proeqtis ganxorcielebis SemTxvevaSi SesaZloa

dasaqmdes 500-mde maRalkvalificiuri specialisti da muSa, aseve damxmare samuSaoebze dasaqmdeba

kidev 300-mde kaci.

38

mrewveloba

seriozul sainvesticio winadadebas warmoadgens Telavis raionis sof. arTanaSi Sabiamnis

qarxnis mSenebloba.

aRniSnul teritoriaze (zeda mTian nawilSi) aris sZilenZis sabado, romelic SesaniSnavi

sanedleulo bazaa Sabiamnis warmoebisaTvis. spilenZis jer-jerobiT Seswavlili maragi warmoebis

simZlavris gaTvaliswinebiT 21 wels Seadgens (qarxnis saproeqto simZlavrea 20000 tona Sabiamani

weliwadSi). masze moTxovnileba saqarTveloSi da gansakuTrebiT kaxeTSi sakmaod maRalia da

mTlianad damokidebulia importze. Semotana xdeba ukrainidan da ruseTidan.

proeqtis ganxorcielebis SemTxvevaSi srulad dakmayofildeba adgilobrivi moTxovnileba da

SesaZlo gaxdeba eqsportis ganxorcielebac amierkavkasiis sxva regionebSi. garda amisa, fasi

arsebul sabazro fasze mniSvnelovnad dabali iqneba (1 kg 4.5 lari), rac gavlenas moaxdens mis

xelmisawvdomobaze, gaizrdeba sasoflo-sameurneo porduqciis moculoba da garkveulwilad

gaumjobesdeba mosaxleobis socialur-ekonomiuri mdgomareoba, sferoSi dasaqmdeba sul cota 300

kaci.

proeqtis Rirebuleba Seadgens 12.3 mln aSS dolars.

infrastruqtura

mniSvnelovania Telavi_gombori_vazianis saavtomobilo gzis mSeneblobis proeqti. masSi

gaTvaliswinebulia gomboris uReltexilze 2 calmxrivi mimarTulebis gvirabis gayvana da xidebis

mSenebloba.

39

proeqtis ganxorcieleba gantvirTavs Telavi_gurjaani_Tbilisis gzis monakveTs, romelic

mWidrod dasaxlebul soflebze gadis. aq sakmaod maRalia qveiTad mosiaruleebTan

avtosatransporto SemTxvevebis albaToba, rac mniSvnelovnad Semcirdeba, aseve daiwevs am

monakveTze haeris dabinZurebis done. 150 km-dan 60 km-mde Semcirdeba manZili Telavidan Tbilisamde,

rac mZRolebs saSualebas miscems dazogon dro, sawvavi, Seamciron satransporto saSualebaTa

cveTa. saboloo jamSi es maT finansur mdgomareobaze aisaxeba.

proeqtis Rirebuleba 42.0 mln aSS dolaria.

saxelmwifo dafinansebiT xorcieldeba iseTi proeqtebi, rogoric aris: Sida gzebisa da

wyalmomargeba-kanalizaciis qselebis reabilitacia, gazmomarageba, gare ganaTebebis mowyoba da

sxva. mniSvnelovania aseve turizmisaTvis saWiro infrastruqturis Seqmna.

soflis meurneobis sferoSi (sakonservo warmoeba, rZis da xorcis gadammuSavebeli

mrewveloba) investiciebis ganxorcieleba mZlavr biZgs miscems dargis ganviTarebas. SesaZlebelia

aseve siRnaRis raionSi Tevzis gadammuSavebeli sawarmos Seqmna. aRsaniSnavia, rom aq yovelwliurad

2000-4000 tona Tevzi iwarmoeba.

ucxour investiciaTa Soris gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba investiciebis mozidvas

regionis mosazRvre azerbaijanidan. realurad arsebobs ormxrivi daintereseba da mimdinareobs

molaparakeba investiciebis dabandebis Sesaxeb Semdeg sferoebSi:

• saSen masalaTa da xe-tyis warmoeba-gadamuSaveba;

40

• mdinareebze mcire simZlavris hesebis mSenebloba;

• wyalsadenebisa da sairigacio nagebobebis mSenebloba;

• soflis meurneobis produqciis warmoeba-gadamuSaveba;

• sasawyobo obieqtebis mSenebloba da sxv.