KBO 4Uitgangspunten van de module

ProgrammaLeerkracht als opvoeder

▪ Opvoedende rol van de leraar

▪ Pedagogische dilemma’s

▪ Leerkracht, wie ben je?

Pedagogische visies in de praktijk

▪ Historiek

▪ Ervaringsgericht/leefschool

▪ Montessori

▪ Dalton

▪ Steiner

▪ Freinet

▪ Jenaplan

▪ Sudbury/summerhill

Pedagogische visie op module

▪ Oproep tot engagement!▪ In termen van inspanning (SWL, zelfstudie, Onderzoekscyclus)

▪ In termen van openheid (ontroering)

▪ Basis van wederzijds vertrouwen

▪ Uitdagende, beschrijvende analyses▪ Oproep tot dialoog op basis van argumenten

▪ Samen zoeken naar antwoorden op de vraag wat opvoeding in de 21e

eeuw kan betekenen

Hoezo, Opvoeding?

Uitgangspunten van de cursus

De onderwijzer als opvoeder (FG2 – DLR 2)

▪ 2.1 De leerkracht kan in overleg een positief leefklimaat creëren

voor de leerlingen in de groep en op school.

▪ 2.2 De leerkracht kan de emancipatie van de leerlingen bevorderen.

▪ 2.3 De leerkracht kan door attitudevorming leerlingen op individuele

ontplooiing en maatschappelijke participatie voorbereiden.

▪ 2.4 De leerkracht kan actuele maatschappelijke ontwikkelingen hanteren in

een pedagogische context.

Wat is opvoeding?

▪ Complex proces waarbij opvoeder, opvoedeling en maatschappelijke context elkaar beïnvloeden;

▪ Die invloed speelt zich af op het cognitieve, emotionele en conatieve domein van de persoonlijkheid;

▪ Natuurlijk proces, soms spontaan, soms intentioneel

▪ Collectief fenomeen waarbij meerdere mensen, al dan niet intentioneel of formeel, een rol spelen;

Vragen bij definitie

▪ Als er zoveel actoren invloed uitoefenen, welke rol is er dan voor de school weggelegd? En hoe kunnen we onderwijzers er op voorbereiden?

▪ Welke opvoedkundige uitdagingen stelt de samenleving? En hoe kunnen onderwijzers er mee omgaan?

Vragen bij definitie

▪ Als opvoeding zich afspeelt op alle dimensies van de persoonlijkheid, wat impliceert dit dan voor de identiteit van onderwijzers?

▪ Het is een collectief fenomeen. Maar welke invullingen geven Vlaamse basisscholen hieraan?

De opvoedende rol van de leerkracht

Tekst 1

▪ Songtekst ruimtevaarder

▪ Kommil Foo

▪ Er gebeurt in onderwijs altijd meer dan je voorziet!

▪ De relationele (pedagogische) dimensiebeïnvloedt het leren!

Nostalgie naar de school?

Een overbevraging?

▪ De samenleving verwacht dat leraren een opvoedende rol opnemen▪ Zie beroepsprofiel en tekst 1

▪ Maar: niet alle onderwijskundigen en leraren zien dat zitten▪ Gevoel leeft dat ouders heel wat taken overlaten aan de school

▪ Wordt dit bevestigd door tekst 1?

▪ “Mijn job is les geven en ik heb daar steeds minder tijd voor.”

Een overbevraging?

▪ Analyse: conflict tussen hun persoonlijke opvatting en maatschappelijke verwachting

▪ Leerkracht ziet zichzelf als doorgever van kennis

▪ De totale persoonlijkheidsontwikkeling is iets ‘extra’

Uitgangspunt cursus

▪ “Opvoeden is geen bijkomende taak naast het lesgeven, het is de kern van onderwijs”.

▪ Je werkt steeds aan de totale persoonlijkheid van de leerlingen omdat elke leerkracht als totale persoon in het les geven is betrokken!

▪ Leerstof aanbrengen is geen doel op zich. Het is een middel om leerlingen kritisch te leren omgaan met maatschappelijke ontwikkelingen

Een overbevraging?

Een leerkracht kan niet niet- opvoeden!

Een leerkracht toont wat hij/zij echt belangrijk vindt

In het rechtstreekse contact met kinderen Bv. uit warme omgang blijkt oprechte interesse

Bv. uit geduldige houding blijkt respect

In de manier waarop iemand les geeft Bv. ‘de liefde voor het vak’ (tekst sessie 5)

Een overbevraging?

Een leerkracht kan niet niet- opvoeden!

Op heel wat onbewuste momenten Bv. Manier waarop je gekleed bent, taalgebruik ten aanzien van collega’s, manier

waarop je over kinderen praat met derden

Bij het bespreken van leerstof Bv. Accenten die je legt bij evaluaties

Bv. Keuze van leeractiviteiten (soort oefeningen, liedjes, gedichten) en werkvormen

Denken over opvoeden als voorwaarde voor voorzichtig en

respectvol opvoeden

Tekst 2

Het eeuwig pedagogisch ongenoegen

"De jeugd van tegenwoordig houdt alleen maar van luxe, heeft slechte manieren en veracht de autoriteit. Zij heeft geen respect voor oudere mensen. De jeugd verpraat de tijd terwijl er gewerkt moet worden, schrokt bij de maaltijden het voedsel naar binnen, legt de benen over elkaar en tiranniseert de ouders...“

(Socrates)

Waarom is opvoeden moeilijk?

▪ “Kinderen worden niet geboren, maar gevormd”

Enerzijds: een opvoeder met verantwoordelijkheidsgevoel

Anderzijds: het recht om vorm te geven aan zijn eigen leven

Vraag is dus: Waar vinden we overeenstemming tussen beiden?

Helpt informatie ons verder?

▪ Hoe meer informatie we lijken te hebben over opvoeding, hoe moeilijker het lijkt te worden

▪ Informatie is soms tegenstrijdig en wijst ons soms op beperkte mogelijkheden (bv. inzichten genetica)

▪ De opvoeder moet dit steeds persoonlijk interpreteren

▪ Daarom: kritisch staan tegenover boeken en programma’s die opvoeden beperken tot ‘vuistregels’!

Garantie op succes?

Wat kan een opvoeder doen?

▪ Een opvoeder heeft pedagogische kennis, vaardigheden en attitudes nodig, maar dat is niet voldoende

▪ Een opvoeder moet ook durven en kunnen nadenken!

▪ Waarom? Om recht te doen aan zijn verantwoordelijkheidsgevoel

▪ “Zich kunnen verantwoorden” = argumenten geven

▪ Probleem hierbij: opvoeder heeft zelden tijd. Het gaat vaak om het denken achteraf. Dit leidt pas de volgende keer tot

▪ bezonnenheid (‘rust’) en

▪ respect (‘omzichtigheid’)

▪ “zich bezinnen over wat men doet, waarom en waartoe (de zin)”

▪Omzichtig en respectvol opvoeden

▪ Geduldig, voorzichtig, nieuwsgierig

▪ Verbondenheid ontstaat waar we elkaars verlangen zien!

Bezonnenheid als deugd

De ruimtevaarder

Nee, 't is alleen iets hier

vanbinnen, 't heeft geen

zin dat ik ontken,

meester Frank, ik voel...

dat ik een ruimtevaarder

ben...(Kommil Foo)

Wat wil het kind?

Wie is het kind?

Wat denkt het kind?

Wat kan het kind?

Wat doet het kind?

Hoe beleeft het kind de omgeving?

Verbondenheid gaat voorbij gedrag!

Leerkracht

Missie en identiteit

overtuigingen

vaardigheden

gedrag

omgeving

Leerling

Missie en identiteit

overtuigingen

vaardigheden

gedrag

omgeving

Is opvoeden altijd succesvol?

▪ Moet een opvoeder dan perfect zijn?

▪ Mag een kind dan altijd doen wat hij wil?

▪ NEEN, zo werkt het niet in het leven

▪ We verwachten wel nieuwsgierigheid naar,

belangstelling voor wat kinderen willen!

Maken we het niet te moeilijk?

▪ Is opvoeden geen praktische aangelegenheid?

▪ Denken over opvoeding is nodig om een taal te vinden die helpt ons verantwoordelijkheidsgevoel bespreekbaar te maken.

▪ Probleem: elke opvoeder gebruikt eigen taal, eigen woorden

▪ Daarom: het doel is luisteren naar concrete verhalen van opvoeders en begrijpen welke ervaringen opvoeders delen.

Perspectieven op menselijke verandering

Tekst 3

Opvoeden is gedrag veranderen

LEREN ONTWIKKELEN

VRIJHEID

Ontwikkelen

▪ Mens ontwikkelt als een organisme (cf. Fröbel)

▪ Mens is van origine gericht op bepaald doel

▪ Mens doorloopt een noodzakelijk, vastliggend proces

▪ Traditie van de ontwikkelingspsychologie

▪ Bv. stadia van morele ontwikkeling

▪ Extreme positie: pessimisme bij opvoeders ▪ “Het zit er in of het zit er niet in.“

Leren

▪ Mens is een mechanisme dat verandert door de omgeving (cf. Locke)

▪ Omgevingsprikkels stimuleren leerproces

▪ Intern bewustzijn groeit dankzij zelfreflectie

▪ Traditie van de leertheorieën

▪ Van onbewuste incompetentie tot onbewuste competentie

▪ Extreme positie: optimisme voor opvoeders ▪ “Die zal dat wel leren”

Vrijheid

▪ Mensen kiezen voortdurend!

▪ We ontwikkelen ons vooral in domeinen die we zelf kiezen

▪ We leren vooral dingen die we zelf boeiend vinden

▪ Er zijn momenten van vrijheid. Mensen beïnvloeden

hun ontwikkeling en leren.

▪ Traditie van het opvoedingsperspectief in de wijsgerige pedagogiek (KBO4)

Vrijheid maakt ons tot ‘mens’

▪ Uniciteit: Er zijn geen 2 dezelfde mensen

▪ Individualiteit: Iets in ons is niet door ontwikkeling of leren kunnen verklaren.

▪ Personaliteit: Via onze wil en bewustzijn sturen we ons gedrag

▪ Zedelijkheid: We zijn moreel gevoelig, we willen het goed doen.

▪ Dit maakt opvoeden onvoorspelbaar!

De ontwikkelende, lerende mens

▪ Elk perspectief biedt een belangrijke bijdrage aan het beter begrijpen van gedrag

▪ Verantwoorde opvoeding brengt steeds de drie perspectieven in rekening

▪ In elke opvoedkundige aanpak zal één perspectief sterker doorschemeren. Het is belangrijk dit te kunnen motiveren

▪ … het gedrag van kinderen niet zomaar veroordelen

▪ … willen begrijpen wat kinderen willen

▪ …. kinderen aanmoedigen iets met hun verlangens/dromen te doen

▪ …. eerlijk getuigen over de bezorgdheden die je daarbij voelt

Opvoeden als leraar betekent dus

Reflectie op de opleiding

▪ Dit opleidingsonderdeel respecteert de drie perspectieven, maar sluit het sterkst aan bij het derde perspectief

▪ Ontwikkeling: vermogen tot abstract denken

▪ Leren: aanbieden van theoretische inzichten die ervaringen verder uitdiepen

▪ Vrijheid: ruimte voor eigen interpretatie van de cursus

Uitgangspunt cursus

▪ “Opvoeden is geen bijkomende taak naast het lesgeven, het is de kern van onderwijs”.

▪ Je werkt steeds aan de totale persoonlijkheid van de leerlingen omdat elke leerkracht als totale persoon in het les geven is betrokken!

▪ Leerstof aanbrengen is geen doel op zich. Het is een middel om leerlingen kritisch te leren omgaan met maatschappelijke ontwikkelingen

Rode draad doorheen de cursus

▪ Hoezo, opvoeding

▪ Een leerkracht voedt op, hij kan niet anders (tekst 1)

▪ Denken over opvoeding is basis voor respectvol, voorzichtig opvoeden (tekst 2)

▪ Een verantwoorde opvoedkundige aanpak vertrekt vanuit drie invalshoeken: de leerling als ontwikkelende, lerende en vrije mens. (tekst 3)