kendimizi ne kadar taniyoruz

8/3/2019 Kendimizi Ne Kadar Taniyoruz

1/157

(zel) Tanrmz buyuruyor:ncire, zeytine, Sina dana ve u emin

beldeye yemin ederim ki, biz insan en gzelbiimde yarattk.

( Tin Sr./ 1,2,3)

K E N D M Z

N E K A D A R

T A N I Y O R U Z ?

Sleyman GNVERzmir- 2007


2/157

N D E K L E RKONU SAYFASUNU 6

BRNC BLM 71. GR 82. NSANIN EN KK PARASI - HCRE 103. VCUDUMUZUN SKELET 144. DOKUNMA DUYU ORGANI DER 165. GRME DUYU ORGANI GZ 17

a. Gz Tabakalar 20 b. Grme Olaynn Gereklemesi 21c. Gzn Grevleri 22d. Gz Demesi 23

6. TME VE DENGE ORGANIMIZ KULAK 3 1a. Kulan Yaps ve Blmleri 31 b. Yksek Sesin Sala Olumsuz Etkisi 33c. Vcudun Dengesi 34

7. KOKU ALMA DUYU ORGANI - BURUN 36

8. TAT DUYU ORGANI DL 379. SOLUNUM SSTEM 40a. Akcierler 40b. Ses ve Konumak 42

10. SNDRM SSTEM 43a. Diler 43b. Yemek Borusu 44c. Mide 44d. nce Barsaklar 45e. Karacier 45f. Pankreas 46g. Sindirim Sisteminin alma Yntemi 46

11. KAN VE DOLAIM SSTEM 47a. Alyuvarlar 48b. Akyuvarlar 49

2


3/157

c. Trombositler 50d. Kan Gruplar 52e. Kan Dolam Sistemi 52f. Bbrekler 54

12. MERKEZ SNR SSTEM - BEYN 55a. Arka Beyin 56b. Orta Beyin 56c. n Beyin 56d. Beynin alma Sistemi 58e. Zinde Beyin ve Yalanmann nlenmesi 59 .

13.SALGI SSTEM 61a. D Salg Bezleri 61b. Salg Bezleri 62

(1).Hipofiz Bezinin Salglad Hormonlar 62(2 ) Tiroit Salgbezi Hormonlar 63(3). Bbrekst Salgbezi Hormonlar 64(4) Pankreas Hormonlar 65

KNC BLM

14. NSANIN MANEV YAPISI 67a. Ruhun Nefis Yn 68b. Ruhun Zek Yn 69

(1) Akln Sorun zmedeki Etkinlii 71(2) Geni Dnmenin nemi 75

c. Ruhun Cesaret Yn 85d. Ruhun rade Yn 85e. Ruhun Ahlk Yn 85

(1) Edepli (Terbiyeli) Olmak 87(2) Yardmsever Olmak 88(3) Adil Olmak 88(4) Gvenilir Kii Olmak 89(5) Tutumlu Olmak 89(6) lfet Sahibi Olmak 90

(7) Gler Yzl Olmak 90

3


4/157

(8) Saygl Olmak 91( 9 ) Sznde Durmak 91(10) Kiiler Hakknda yilik Dnmek 92

(11) Diline Sahip Olmak 92(12) efkatli Olmak 93(13) Cinsel stekleri Kontrol Altnda Tutmak93(14) ffet ve Namuslu Olmak 94(15) Doru Davranl Olmak 94

f. nsann Bu Dnyadaki Grevleri 94(1) nsann lhi Grevleri 95(2) nsann Kendisine Kar Grevleri 98(3) nsann Ailesine Kar Grevleri 114(4) nsann Topluma Kar Grevleri 116(5)nsann Devletine Kar Grevleri 127

15. OKUYUCU LE SYLE 130+ Tavuk Yumurtasnda Civciv Oluumu 133+ Deniz Alasnn yks 136+ Sarlop ncirinde Dllenme Serveni 137

+ Trkiyede Cinsiyete Gre Nfus Art 142.16. EKLER 15417. BBLYOGRAFYA 156

S U N U

4


5/157

Sizi sayg ile selmlyor ve benim dnyama ho geldinizdiyorum. Benim dnyam ok gzel ve de byk bir mekn.Eminim, tandktan sonra siz de seveceksiniz. Konuum olduunuz

srece sizi kendi yntemimle kanallar gezisine karmak istiyorum.Benim dnyamdaki kanallar, ne talyann Venedik ve ne

de Hollandann Amsterdam su kanallar ile llemeyecekderecede zellik ve gzelliklere sahip. Bu kanallarn sanda solunda birbirinden gzel manzaralar greceksiniz; fevkaldeilgin olaylarla karlaacaksnz. Her yapt ve her olaybelleinizde iz brakacak; sizleri dnceden dnceye itip bu gzellikleri yaratan becerikli mimarn kim olduunu meraklarenmeye alacaksnz.

Bu gezintinizde rehberiniz olarak devaml sizlere yardmcolunacak; hayranlk ve meraknz, verilecek bilgilerle giderilmeyeallacaktr.

Benim dnyamdaki kanallarn deiik isimleri vardr.Tantmda da bu isimler kullanlacaktr. rnein, kann aktkanala, kan dolam sistemi; nefesin girip kt kanala, solunum

sistemi; yiyip itiimiz kanala, sindirim sistemi; duyu organlarnniletiim kanalna da merkezi sinir sistemi; gibi isimlerverilmektedir.

Bu zet bilgiden sonra sizleri mutluluk gezisine davetediyor, gezintinizin baarl ve yararl gemesini diliyorum.

Sleyman GNVERlhiyat- Aratrmac Yazar

Mays - 2003

TEL.: 0-232-224 32 58Suleymangunver@ Yahoo. Com.tr

Not: Metinlerdeki parantez ii rakamlar bibliyografyadaki kaynakeserlerin sra numarasn gsterir.

5


6/157

BRNC BLM

1. GR

nsann en ok gz ard ettii, nemsemedii, gerekligrmedii, zahmete girip aratrmad konulardan birisi dekendisini tanmasdr. yi ki, ayna icat edilmi de, boyunu-posunu,yzn ban grebilme olanana sahip olmu.

Baz insanlar, i-a ve geimlik elde edebilme urasiinde Ben nasl biriyim? gibi bir soruyu iinden geirebilmefrsatn dahi bulamaz. Saatler gnleri, gnler haftalar, haftalaraylar, yllar derken bir mr geer de farknda olmaz. Kr talih bir gn nne kar; ypranm ve grevini eskisi gibi yerinegetiremeyen i organlarndan ikyetler ykselir. Kii hastadr;iinde bir sknt, gznde bitkinlik, kalbinde de bedbinlik

yaamn mitsizlie dntrmtr. Muayene ve tedavilersayesinde i organlarnn varlndan haberdar olur. Olmasna olurda, artk i iten gemitir. Her ne kadar iyileme olsa bile, eskisalkl yaam geriye gelmez. nk, bilinsiz hareket vedavranlar, nefsin istekleri dorultusunda salksz beslenme vekt alkanlklar, organlar ksa dnemde ypratmtr.

Yaratln kendine zg bir dzeni vardr. Btnyaratklarda olduu gibi insanlar da bu deimez kurala uymakzorundadr. Evet, insanlar da doar, byr, geliir ve sonundalmle hayata veda eder. Yani geici bir hayat yaar. yleyse,yaamdan zevk almak, yaam en gzel biimde deerlendirmekbizler iin en nemli grev olur. Bu da kendimizi tanmakla balar.

Hindistann kaderini deitiren (Gandhi ve Buda gibi) on

kiiden biri olarak tantlan ve yine 20.nci yzyln 1000 nemli

6


7/157

ismi arasnda gsterilip eserleri Bat dillerine evrilen mistikOshonun, insann kendisini tanmas konusuna ilikin retilerinegz atalm.Osho diyor ki;


8/157

ruh halinin iine bakmak iin bir pencere olmasn sala.Gkkuann btn renklerinden kendini incele. Yalnzken, yalnzdeilken izle. Daa k, inzivaya ekil, fabrikaya git, ofise git,nasl deitiini, nerede deitiini izle.

Buda diyor ki; Yataa gittiinde izlemeye devam et.Devam edince, uykuya dalarken- nasl uykuya daldn gzlemle,izlemediin hibir ey kalmasn. Kendini anmsaman, kendiniincelemen yeterli. zledikten sonra ne yapaym diyesormana gerek yok. Nefretini tamamen gzlemlediinde, izlemede sonbulacaktr.

nk, fke gzlemle yok olacak, sevgi oalacaktr.iddet yok olacak, dua ve kr oalacaktr. Yani izlemekle yokolan gnah, izlemekle oalan ise erdemdir. yleyse izlemeyedevam et ki, gnah olanlar yok olsun. Kendini incelemeye, kendinigzlemlemeye devam ettiinde, ego yok olur. Sen kalrsn; iinde-ben- olmayan bir boluk olursun.

Kendini inceledikten ve kendini tanma aamasnageldikten sonra da Tanrya teslim ol.> (17)

Trke konumamzn onur timsali byk air YunusEmrenin u dizelerine kulak verelim:

- lim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir;Sen kendini bilmezsin y nice okumaktr.

- Okumaktan mn ne kii Hakk bilmektir,

nk okudun bilmesin ha bir kuru emektir.

Dier bir ifadeyle, ilim renmekten maksat nedir? nsannkendini bilmesi, tanmasdr. Sen kendini bilmezsen, bu naslokumaktr, ilim renmektir. Okumaktan ama da, insann Tanrybilmesidir. Okuduun halde (Allah) bilmiyorsan, ite bu kuru(faydasz) bir emek harcamaktr.

8


9/157

Btn bu gzlem ve sylemleri, Hz. Peygamberimizinhedef gsterdii u hadisiyle btnletirelim:

Ben ilmin ehriyim, Ali onun kapsdr. Kim ilim isterse,

kapya varsn, gitsin Hz. Peygamberimiz (s.a.) tarafndanilmin kaps olarak vlen ve tantlan Hz. Ali de, Kendinibilen ve tanyan, Rabbini bilir# zdeyii ile bizleri sonu kutlubu geree yneltmek istemektedir. Sonu olarak,Yaradanna sevgili kul, lemlerin efendisi Allah Raslnedost olmak isteniyorsa, nce kendimizi tanmamzgerekecektir.

2. NSANIN EN KK PARASI HCRE

Maddenin en kk parasna atom denildii gibi canlvarlklarn en kk parasna da hcre denmektedir.

Hcrelerin oalp birlemesi sonucu dokular ve organlar

oluur. Bunlar da gelierek insan vcudunu meydana getirir.

Amacmz kendimizi tanmak olduuna gre, ie hcreden balamamz daha uygun bir yaklam olacaktr. nk hcrebedenin en kk ve ilk temel tadr.

Hcre, plak gzle grlemeyecek kadar kk birvarlktr. Ancak, zel mikroskoplarla bytlerek grlebilmekte

ve zerinde aratrma yaplmasna olanak salanmaktadr.

Genelde hcrelerin yaps birbirine benzer. Hcrenindnda bir zar, zarn i blmnde sitoplazma, bunun iinde dezeri zarla kapl ekirdek bulunur. unu belirtelim ki, ekirdekgenelde bir adet olarak bulunur; fakat baz organlarn hcrelerinde

Celleddin Ebubekir es-Suyt, el-Camius-sar, I, 161, no: 2705.# Acln, Kefl-Haf, II, 262, no:2532.

9


10/157

bu miktar farkl sayda olmaktadr. rnein, karacierde iki, kemikiliindeki polikaryositler ile kanserli hcrelerde daha fazlaekirdek bulunur. Bir ayrcalk olarak alyuvarlarda ekirdekbulunmaz. Bunun nedeni kan dolam blmnde aklanmtr.

Hcrenin d grnm olarak blmlerine deindiktensonra, alma ve oalma sistemini tanmaya alalm.

Hcrenin dndaki zar, yar geirgen bir zellie sahipolup hcrenin ihtiyac olan maddelerin (besin, oksijen ve dierkimyasal maddelerin) giri ve klarn dzenler. htiyacolmayan maddelerin giriine ise izin vermez. Bu ok nemli birgrevdir. Hcrenin canl kalabilmesi iin besinlerin yanma sonucumeydana gelen zararl maddelerin de (karbondioksit) daratlmas nem tar.

Zardan sonra gelen ve hcreyi dolduran, adna sitoplazmadenen yumurta ak kvamnda bir sv bulunur. Svnn iinde ise,birok organcklar yer alr. Bunlarn grevi:

a) Protein imal etmek,b) Besin depo etmek,c) Artklar toplayp dar atmak,d) eitli uyar iin enzim salglamak,

olarak belirlenir.

Sitoplazmann ortasnda ekirdek yer alr. ekirdein etrafda zarla kapldr. ekirdein iinde bir veya birka ekirdekik,irsi zelikleri tamakla grevli kromozomlar ve sitoplazmadaolduu gibi ayrca bir sv bulunur.

ekirdek, hcrenin genel ynetim merkezidir. ekirdek ilesitoplazma arasnda devaml bir mesaj akm vardr. yle dedenebilir: Hcrede meydana gelen her olay ve ilem, ekirdektarafndan ynlendirilir ve kontrol edilir. nsan vcudunda

trilyonlarca hcre bulunur (16).

10


11/157

Bedenimizdeki hcrelerin (alyuvarlar hari) her birininekirdeinde 23 ift halinde toplam 46 kromozom bulunur.Bunlarn ikisi cinsiyet kromozomu olarak bilinir. Erkekte biri

erkeklie, dieri de diilie zg zellikleri tar.

Kromozomlarn grevi, canlya ait irsi zellikleri tamasve bunu kendisinden sonra gelecek nesillere iletmesi; ayrca hcreii faaliyetlerin dzenlenmesini salamasdr. Kromozomlarniinde ift eritli spiral yapda uzun molekller bulunur. Bumolekllere DNA ad verilir. Bunlar, canlnn zelliine greifrelenmi deiik zellikleri tar.

Bazen, basn-yayn organlarnda yer alan haberlere gre,ocuun kendisinden olup olmadn belirlemek zere DNAtesti yapldndan sz edilir. te bizler de DNAnn ne ieyaradn bylece hatrlam oluruz.

DNA, ok ince ve ok uzun bir ift iplikikten oluur.

DNAy sarmal biimde bklm bir ip merdivenine benzetebiliriz. Bu merdivenin basamaklarn baz ad verilenkimyasal maddeler oluturur. DNAda drt eit (Adenin, Timin,Sitozin, Guanin) baz bulunur. Bu bazlar DNA zerinde belli birbiimde sralanarak geni oluturur. Bir hcrede 35,000 civarndagen bulunur. Genler, protein retmek iin gerekli bilgileri tar.Her bir gen, tek bir proteinin retilmesinden sorumludur.

Genler, hcrenin ihtiya duyduu proteinin retilmesi iinemir verme ve yaptrma zelliine de sahiptir. Emir niteliindekimesajlar, RNA adl haberciye kopya edilerek ekirdek zarndangeip sitoplazmaya ular. Burada ribozom denilen ve fabrikagibi alan organca iletilerek istenilen miktarda proteinretilmesi salanm olur. Bir pln ve program uyarnca retilen proteinlerin, besinlerin sindirilmesinden eitli artk maddelerin

ykmna kadar birok kimyasal grevi vardr. rnein, bir protein

11


12/157

kanda oksijen tarken, dier bir protein de terimizin tuzlulukorann dzenler. Ayrca vcutta eitli grevleri olan insulinhormonu da protein yapsndadr (25)(32).

Hcrenin yaps ve alma sistemine zet olarakdeindikten sonra, insan bedenini nasl oluturduu, yani hcreoalmasnn nasl gerekletii konusu zerinde duralm.

Erkein spermi ile kadnn yumurtasnn birlemesi sonucuoluan hcreye zigot denir. Bu hcre, tek bana btnorganizmay meydana getirecek genetik bilgiye ve gce sahiptir.Vcuttaki tm hcrelere dnebilecek potansiyeli vardr.

Dllenmeyle beraber oluan yeni hcre, 4 gn ierisindeblnerek oalr ve dl yatandan rahme ular. Burada rahimduvarna yaparak blnp oalmaya ve bymeye devam eder.Bydke de organlarn modelleri belirmeye balar. 28 gnlkceninde ba ve kuyruk ksmlar oluur. 50 gnlk olunca da boy 2cm uzunlua eriirken byk lde i organlar, kalp, mide ve

damarlar gelimeye balar. 60-75 gnlk ceninin cinsiyeti belirir.Normal halde 9 aylk bir zaman diliminde bir inemlik et paras,insan biimine dnm bebek olarak dnyaya gelir.

Hcre blnmeleri hzl olarak devam ederken bebek, 2yandan sonra ocukluk dnemine, 11-14 yalar arasndaergenlik ana, 15-30 yalar arasnda genlik, 30-60 yalararasnda olgunluk ve 60 yandan itibaren de yallk dneminegirer (20).

Burada ilgin olan bir noktaya dikkatinizi ekmek isterim.lk dllenmi hcre, 5. gne kadar her blnmede oluan yenihcre bir organizma oluturabilecek gce sahip iken, 5. gndenitibaren bu glerini kaybeder. Fakat yeni bir zellik kazanr. Buhcreler, gerekli ortam salandnda deiik 200 hcre trne

dnebilir. Bu bilinli ve plnl deiim sonucu, kas hcreleri

12


13/157

kaslar, akcier hcreleri akcieri, kalp hcreleri kalbi, kemikhcreleri de kemik dokusunu meydana getirmekte ve bu andanitibaren ayn ileri yapmaya devam etmeleridir. Elle tutulamayanve gzle grlemeyecek kadar kk olan hcreyi kim

ynlendiriyor? Denebilir ki, hcre ekirdei iindekikromozomlarn sahip olduu ifreli genler. Peki, genlereorganizmay ynlendirecek ifre bilgilerini yerletiren kim?Tabii ki, yoktan var eden, yaratan ekil veren yce Rabbimiz.te kant: Dl yataklarnda size nasl dilerse yle klk verenOdur. Ondan baka hibir Tanr yoktur. (O), mutlak galiptir, yegane hkm ve hikmet sahibidir. (Al-i mran Sr./6). Buoluumlar karsnda iimizden teslimiyet dolu samimi bir sesykselir: Rabbimizin bizlere ltfettii hangi nimetiniyalanlayabiliriz ki!...

3. VCUDUMUZUN SKELET

Konuya, tasavvuf edebiyatnn nl airi Yunus Emreninu dizeleriyle balayalm:Ete kemie brndm,

Yunus diye grndm.

Evet, ete brnen bedenimizi ayakta tutan kemik btnneiskelet denmektedir. Bilindii gibi bir bina ina edilirken, nceiskeleti atlr, sonra dier blmleri yaplr. Ancak insanda byledeildir. Etle kemik e zamanl geliir ve yaam sresince devam

eder. skeletin balca grevleri:a) Dayanak tekil edip dik durmamz salamak,b) Birok organ d darbelere kar korumak,c) Sinir ve kas sistemlerinin irtibatn salamak,d) Vcudun eitli hareketleri yapmasna yardmc olmak,e) Kan ve kan hcrelerinin retimine ev sahiplii

yapmaktr.

13


14/157

Yetikin ve normal yapda her insanda, irili-ufakl 206 adetkemik bulunur. Bu kemikler, yaptklar grev itibariyle e ayrlr:

a) Uzun kemikler, kol ve bacak kemikleri, b) Ksa kemikler, parmak, bilek, omurga ve gs

kemikleri,c) Yass kemikler, kafatas ve kaburga kemikleridir.

Kemik ynnden bedeni blmde (ba, gs, kol ve bacaklar olarak) ele alp yaratlta zellik arz eden nedenlerzerinde duralm:

Ba blgesi

Ba blgesi, kafatas kemikleri ile yz kemiklerinin birlemesinden olumutur. Kafatas kemikleri, 8 adet yasskemikten yaplmtr. Beyin, beyin soan ve sinir sisteminin okhassas organ oluu nedeniyle korumadaki nemi, kemikler taseklinde biimlenmitir. Bundan dolay da adna kafatasdenmitir. Yz kemikleri ise, 14 kemikten olumutur.

Gvde blgesi

Gvde blgesinde, gs, kaburga ve omurga kemikleri bulunur. Gs kemikleri kaburga kemiklerinin ndekiuzantlarnn balants grevini yapar. Ksa kemik biimindedir.Kaburgalarla beraber bir kafes oluturup kalp, akcier, karacier,

d kesesi gibi organlar darbelere kar korur.

Kaburga kemikleri, yass biimdeki kemik trdr. 12 iftolup srt omurgasna eklidir. Bunlardan sadece 7 ifti nde gskemiine birer kkrdakla bilemi, 8., 9. ve 10. iftler ise kkrdakularla birbirine eklenmitir. 11. ve 12. iftler ise ksa yapldr. Neden byle bir yapya gerek grlmtr, diye dnlebilir:Solunum, bizim irademiz dnda geekleip devam eden bir

14


15/157

olaydr. Nefes al-veriini otomatik hale dntren ise gs,kaburga kemikleri ile diyaframdr. Nefes alrken bu kemiklergeniler, nefes verirken de daralr; yani hareket eder. Eerkemikler yekpare olsayd, bu organizasyon da olmayacakt.

Kurulan dzen ne kadar da bilinli deil mi? Yaradan birkez daha dnp Ona teslim olmamz gerekmez mi!...

Omurga kemikleri, vcudun dikliini salayan ve iskeletintemelini tekil eden ksa tip 33 adet kemikten oluur. Omurgalarst ste gelecek ekilde sralanm ve kkrdak yastklarla birbirineeklenmitir. Eklemler omurgaya eilip bklebilme esnekliivermitir. Bu nedenledir ki, sporcular jimnastik oyunlarnda, ters perende atma, ters olarak ayak ve eller zerinde yarm daireeklinde kpr kurma hareketleri yapabilmektedir.

Omurga kemiklerinin dier bir grevi de, beyinden(merkezi sinir sisteminden) kan sinirlerin vcuda dalmndakoruma grevi yapmasdr. Omurgalarn ortas delik olup iindenomurilik (sinirler) geer.

Kol ve bacaklar blm:

Kol kemikleri, krek ve kprck kemikleriyle gvdeyebalanmtr. Kolda bulunan kemikler, paz, n kol, dirsek ile elkemiklerinden ibarettir. El kemikleri, 27 kemikten oluur. Gnlkyaantmzda bunlarn grev ve hareketlerini yaknen bilmekteyiz.

Bacak kemikleri, uyluk, baldr, kaval ve ayakkemiklerinden ibarettir. Kala kemii ile gvdeye tutunur. Ayakkemikleri, 26 para kemikten oluur.

Kemik yaps, dta beyaz, sarmtrak sert bir yap; itesngersi doku veya krmz ilikten oluur. Uzun kemiklerde ilikkanal denilen bir boluk ve sar renkli ilik bulunur.

15


16/157

skeletin zerindeki kemiklerin birbirine birletii yereeklem denir. Eklemler, yaptklar ilemlere gre, oynamazeklemler, yar oynar eklemler ve oynar eklemler olarak gruptatoplanr. rnek vermek gerekirse:

a.Kafatas eklemleri oynamaz eklem,b..Kkrdak yastklara dayal omurga eklemleri, yar oynak

eklem,c.Kol ve bacak eklemleri oynar eklem grubundandr. Bu

gruptaki kemiklerin yzeyleri bo ve kemik ularnda kkrdak,aradaki bolukta ise sv keseleri vardr. Bunlar kemiklerin hareketsrasnda anmasn nler ve kemik ularnn birbiri zerindekaymasn salar (16).

Grld gibi sistem, en kk ayrntlarna kadardnlp oluturulmutur. Yryp komamz, eilipkalkmamz, tutup ekmemiz, el ap dilekte bulunmamz gibibirok hareket ve davranlarmz bizlere kolaylatranYaratana ne kadar kretsek yine de karl denmi olmaz.

Kaslar:

Biz hareket etmeyi kaslar yoluyla salarz. nkorganlarn hareketi, ancak kaslar sayesinde gerekleir. Kaslar,grdkleri ilere gre iki grupta toplanr:

a) izgili kaslar, iskelet ve deri kaslardr. zelliiisteimizle hareket etmi olmasdr. Kalbin kas, izgili kas

trnden olmasna ramen bu kavramn dndadr. izgili kaslar,iskelete yapm olarak bulunur. Bunlara halk arasnda et denir.

b) Dz kaslar, isteimiz dnda hareket eden kas grubudur.Bu gruba barsak kaslar rnek tekil eder. rademizin dndasinir sistemine bal olarak yava ve seri olarak hareket eder.

Organlar harekete geiren kaslarsa, kaslar da hareket

ettiren sinirlerdir. Kaslarn kaslma ve geveme hareketleri

16


17/157

sresince bir enerji harcanr. Vcudun ss da artar. Harcananenerji, kaslarda depo edilen glikozun oksijen tarafndan yaklmassonucu elde edilir. Kaslarda oluan kimyasal olaylar neticesindeoksijen azaldka kasta laktik asit birikir ve kasn yorulmasna

neden olur. Dinlenirken alnan oksijen laktik asitle birleerekenerji elde edilir ve kas hcrelerinde depolanr (16).

Burada cereyan eden kompleks kimyevi olaylara dikkatedildiinde yce Rabbimizin koyduu dzenin ne kadarmkemmel olduunu anlamada glk ekilmez. Zaten,Allahn insanlara ltfettii hangi olana gz ard edilebilirki!...

4. DOKUNMA DUYU ORGANIMIZ DER

nsan vcudunu d etkenlerden koruyan organmz deridir.Elbise gibi btn bedenimizi sarar ve vcut ssn korur. Bugrevinin yannda d ortamn, scak-souk, sert-yumuak, hafif-

ar, basn gibi zelliklerini alglamamza da yardmc olur. Dier bir ifadeyle deri, dokunma duyu organ olma yeteneine desahiptir.

Btn bedenimizi rten deri, iki tabaka halindedir. D derigenelde l doku hcrelerinden oluur. zerinde kl ve tyler ileel-ayak parmak ularnda trnaklar da barndrr. nsana renk verenhcreler de bu tabakada bulunur.

Alt deride, ter bezleri, sinir ular, klcal damarlar ile alt vest deriyi besleyen ya tabakas bulunur. Ter bezleri, gzenekdenilen birer kanalla darya alr. Bedenin hareketlilii srasndanormalin zerindeki scaklklarda ter bezlerinin solumas sonucuterleme olay meydana gelir. D derideki l hcreler, dtan gelipyapan tozlar ile ya ifrazat birleince kir dediimiz ve insansalna zararl kimyevi bir madde oluur. Bunun atlmas, ancak

ykanmakla mmkn olabilmektedir. Bu nedenle slm dini,

17


18/157

temizlie byk nem vermi, be vakit namaz iin aptes almay,Cuma namaz ncesi, cinsel iliki sonras ve yolculuk dnndede boy aptesini gerekli grmtr.

Yukarda belirtildii gibi derinin en nemli zelliklerinden biri de, dokunma duyusu organ oluudur. Dokunma duyuhcreleri zellikle el, parmak ular ile yzmzde youn olarak bulunur. Dokunma hissi ile d varlklar alglar ve tanrz;tehlikelere kar nlem alrz.

Dikkat edilirse bedeni oluturan her organ birden fazlagrevlerle sorumlu tutulmutur. Bunlardan biri de el parmaklardr.Hem dokunma duyusuna sahip, hem de kendisine zg parmakizleriyle bakalarndan ayrt edilmektedir. Bu zel durum, hrszlkve cinayet olaylarnda tank olarak ne kmaktadr (16).

ki tabaka halinde vcudumuzu rten derinin saladkolaylk ve faydalar yannda sevgi dolu baklara cazibeoluturan ten ve yz gzellii, parmak ularna nakedilen

ayrcal izgiler, bizlere, Allahn her eyi yaratmaya muktedirolduunu gsteren nemli birer tank deil midir?

5.GRME DUYU ORGANIMIZ GZ

Bilindii gibi gz grme duyu organdr. nsann dnyayaalan penceresidir. Normal bir insanda iki gz vardr vekafatasnn iindeki gz ukurlarna yerlemitir. Gzn grevi,varlklarn renklerinin, biimlerinin ve hareketlerinin alglamasnayardmc olmaktr.

a.Gz Tabakalar

18


19/157

Gz yuvars biimde i ie gemi tabaka ile sv veyar svlardan oluur. En dtaki tabakaya sert tabaka denir. Gzak da denen bu tabaka salam ve kaln bir dokuya sahip olup

rengi beyazdr. Gzn n tarafna rastlayan blm hafif birikinlik yapar ki, bu da n gze girmesini salar.

kinci tabakaya damar tabaka denir. Bu tabaka, blmden oluur: Koroid (damarlardan meydana gelmitir),gzn k durumuna gre ayarlanmasn salayan silver cisimlerve iris. rise, gz bebei de denir. Ortas deliktir ve fazla ktaklp az kta ise bymek suretiyle n normal lde

alglanmasna yardmc olur. Gz bebei (iris)in rengi, rk vesoydan gelen kaltm ile her insanda deiiklik gsterir.

nc tabakaya a tabaka (retina) ad verilir. Butabaka, sert tabaka ile damar tabakasn delip gelen sinirlerinyaylmas ve sinir hcrelerinden oluur. Ia kar duyarltabakadr.

Bu tabaka ile epeevre evrilen gzn ii, yapkan vesaydam bir svyla doludur. Bu sv, kan dolam ile devamlolarak yenilenerek ilevini srdrr. Gzn arka blmnde isesar benekler ile grme sinirleri yer almtr. Bu sinirler, beyneulap grme olaynn gereklemesine yardmc olur.

b.Grme Olaynn Gereklemesi

Buraya kadar gzn doku yaps ve blmlerine zetolarak deinildikten sonra nemli olan grme olaynn naslgerekletii konusunun incelenmesidir.

Cismin grnts k yoluyla saydam tabakaya akseder.nce gz bebeinden, arkasndaki mercekten krlarak geip gzdolduran sv ierisinden yoluna devamla arka ksmdaki odaknoktasna ular. Sar benek denen bu blge a hassashcrelerden oluur. Odak noktasnda ekillenen cismin grnts

19


20/157

ters ynde oluur. Ancak, grme sinirleri aracl ile beyneularken gerekli dzeltme yaplarak ters grnm dzeltilereknormal grnt salanm olur. ncelikle belirtelim ki, grmeolay, basit olarak ifade edilen bilgilerle snrl deildir. Daha

kapsaml ve dokular aras bir ibirlii sonucu oluur. Odaknoktasna akseden k enerjisine dayal cismin grnts, grmesinir hcreleri tarafndan elektrik mesajlar haline evrilipbeyindeki grme ile ilikili merkezi sinir sistemi blgesine iletilir.Cismin grntsnn burada meydana gelmesi, fevkalde veinsan hayrete dren bir organizasyon sonucudur. Bylece gznbir defa kapatlp almasnda karmzdaki cismi, aslna uygunekil ve renkte annda grebiliriz.

Gz, ok hassas ve d etkenlere kar zenle korunmasgereken organmzdr. Bu nedenle, dnyaya gelen her normalbebekte gzlerin korunabilmesi ynnden kalar, gz kapa vekirpikler, devaml nemli kalabilmesi iin de gz ya bezleriyaratlmtr. Hepsinin ayr grev ve etkinlii vardr. Kalar,alndan akan terlerin gze ulamasn engellerken fazla

emerek gzn olumsuz ynde etkilenmesini de nler. Kendiirademiz dnda grev yapan gz kapaklar ve zerindeki kirpiklerde dardan gze gelecek toz ve darbelere kar gz korur. Gzkapaklarnn alp kapanmasn kolaylatrmak iin gzlerindevaml nemli olmas gerekir. Bu gereksinme de, aln kemiininiindeki bir ukurda yer alan gz ya bezleri ile gz kapaklar iksmnda yaratlan ya bezleri tarafndan ykama-yalama eklindeilev yerine getirilir.

imdi bu oluumlara bakldnda gzn, ruhun dnyayaalan bir penceresi, dnya varlklarn hayranlkla seyredebilmeolanan veren ve ayn zamanda yaama sresindeihtiyalarmzn karlanmasna yardmc olan nemli birorganmz olduunu ifade edebiliriz. Dnyada hibir oluum,sebepsiz olarak ortaya kmaz. Mutlaka bir ilki ve yapcs vardr.

Gz de, Allahn insana ltfettii bir nimettir. Onun belirledii

20


21/157

dzen ierisinde oluup ilevini devam ettirir ve yaamamzkolaylatrr. Nitekim Kuran- Kerimde Yce Rabbimiz: ... Ki, yaratt her eyi gzel yapan, insan yaratmaya daamurdan balayan Odur. Sonra O, bunun soyunu hakir

(deersiz) bir sudan oluan ntfeden yapmtr. Sonra onudzeltip tamamlad. ine ruhundan frd. Sizin iin kulaklar,gzler, gnller yaratt. Ne az kredersiniz. (Secde Sr./7,8,9)buyurarak gzlerin nemini belirtmitir. yleyse, Allahnhangi yarattn grmezlikten gelip yalanlayabiliriz!

Genelde maddi varlklarn durumlarna dikkatlebakldnda, sebepsiz veya bo yere deil, hepsinin ayr ayr birveya birden ok grev ve yaratl amalarnn olduu grlr.rnein, ku derken, bir gaga, iki ayak, iki kanat, gvdesi kendinezg tylerle kapl, havada uan bir hayvan tr aklmza gelir.Birinci zellii uabilmesidir. Ancak btn ku trnde bu zelliigremeyiz. Deve kuunun da iki aya, iki kanad var; gvdesi detyle kapl. Fakat dier kular gibi yksekten uamaz. O, yerdekoar; hzn arttrmak iin de kanatlarndan yararlanr. Allah onu

umak iin deil, hzl komak iin yaratmtr.

c.Gzn Grevleri

Yaratl itibariyle gzn birinci grevi, dnya varlklarnn renk,ekil, byklk-kklk durumlarn grerek tanmamzsalamaktr. kincisi ise, canl varlklarla ve zellikle dierinsanlarla iletiim kurarak duygu ve dnceleri kar tarafa

aktarmaktr. Salkl olsa bile normal bir gz, dnya varlklarntmn grebilme yeteneine sahip deildir. Canl veya cansz baz varlklar gremez. nk gz, k dalga boyu 400milimikron ile 700 milimikron arasndaki k dalgalarngrebilmektedir. Dier bir ifadeyle krmzdan mora kadar renklerialglayabilmektedir. Bu nedenle, kzl ve mor te nlar, tedaviamal kullanlan rntgen nlarn gremeyiz. Ayrca atom vehcreyi de plak gzle gremeyiz (16).

21


22/157

Gzn ikinci nemli grevi ise iletiimdir. zellikle insan,deiik baklarla duygu ve dncelerini kar tarafa aktarr.Sevgi ve sempatisini glerek; kzgnlk ve fkesini, kalarn atpdik dik bakarak; zntsn de gz ya aktarak anlatmaya alr.

Bu zellikten dolay birok atasz ve deyimler Trkemize giripkltrmz zenginletirirken, konumalarmz da daha anlamlhale getirmitir. rnein, gz kamatrc, gz koymak, gzlerifldr fldr, gz a, gz tok, gz pek, gz stnde, gztutmak, gz ard etmek, gzden dmek, gzne kestirmek,gznn iine baka baka yalan sylemek, gz gz grmemekgibi. Btn bunlar yaantmzda gze verilen nemi belirtmektedir.Gzle yaplan iletiim, airlerin iirlerinde konu edilmi, sevgililerarasnda bir tr konuma biimi olarak alglanmtr. ki sevgiliarasnda bakla yaplan iletiimi air yle dile getirir:

Bir bak bir baka, neler neler anlatr;Bir bak sevgilisini, hem gldrr hem alatr.

Dier bir air arkadamda duygularn u dizelerinde ifade eder:Gzlerinden seyrediyorum1

Kars, Edirneyi, Adanay,

stanbulu, zmiri AnkarayKar altnda, o esiz pitoreskteVatanm Trkiyeyi!

d. Gz Demesi

Gz, yalnz sevgi ve fke iletiimi yapmaz. Bunlarlaberaber kskanlk ve haset gibi dncelerin iletiimine de aracolur. Bu yn itibariyle haset eden kii toplumda ho karlanmaz.nk zarar bakalarn da etkiler. Bu nedenle, konununayrntlaryla incelenmesi nem arz eder.

Kskanlk ve haset gibi kt dncelerin kar tarafetkilemesi olay, toplumumuzda nazar dedi veya gz dedi

1 Em. Hv. Alb. Mehmet Ali ULUAY.

22


23/157

eklinde ifade edilir. Baz evreler nazar olayn, hurafe olarakkabul eder; gerek d bir inan olduunu ileri srerler. BilinliMslmanlar ise doruluuna inanrlar ve bundan korunmayaalrlar. Gerekte gz demesi olay var mdr, yok mudur? Bu

soruyu, tarihi olaylar ve bilimsel almay rnek vererekyantlamak daha inandrc olacaktr.

(1) Hz. Peygamber (S.A.), Mekkeden Medineye g edipslm dinini burada yaymaya alt srada Esed OullarKabilesi iinde gz keskin adamlar vard. lerinden biriRaslllah da nazara uratmaya alt. Fakat Allahnkorumasyla nazar etkili olamad. Olay, vahyedilen u ayetlePeygamberimize duyuruldu: Hakikat, o kfr edenler (mrikler) zikri (Kuran-) iittikleri zaman az kald seni gzleriyle ykacaklard. Hl da (kin ve hasetlerinden) O, diyorlar. (Kalem Sr/51).

(2) Mekkeli mrikler ile Medineli Mslmanlar arasndanc kez yaplan sava Hendek Savadr. Bu sava,

slmiyetin Medinede hzl yaylmas zerine geleceklerindenendieye den Yahudi kabileleri temsilcileri Mekkeye gidip el-birlik Mslmanlarla savamak teklifinde bulundular. Bunu frsat bulan Mekkeliler sava iin hazrlklara baladlar. Haber Hz.Peygambere ulanca hemen ashabn toplayp durum muhakemesiyapt. Ortaya konulan neriler deerlendirilip dmann muhtemelsaldrlarna kar hendek kazlarak ehrin savunmas teklifi uygungrld. Hz. Peygamber, savalar 10ar kiilik gruplara ayrpher gruba bir blmn kazlma grevini verdi. Alt gnde 5.5 kmuzunluunda hendek kazld. Hendein en ve ykseklii, bir atlnngeemeyecei ykseklikte idi. bin kiinin alt bu yerdeSelman- Farisi de vard. Kendisi gl kuvvetli bir delikanl idi.Kendisine ayrlan blm herkesten nce bitirince dikkatlerzerine ekildi. Kendisini izleyen Kays b. Ebi Sasaann onahayret dolu gz dedi ve Selman hendein iine ylp kald.

Durum Peygamberimize haber verilince, Kays b. Ebi Sasaaya

23


24/157

uraynz, bir kapta aptes alsn ve aptes suyu ile Selman ykansnbuyurdu. Kaysn aptes suyunu Selmann zerine dktklerindehemen srayarak ayaa kalkt (12).

(3) Hz. Peygamberimiz dneminde MedineliMslmanlardan Amir bn Rabia, Selh bn Huneyf adndaki adamykanrken grm ve demi ki: Seni bugnk gibi grmedim. Eldememi cariye gibisin. Az sonra Selh bn Huneyfin ba dnpyere dm. Onu Raslullhn yanna getirmiler vePeygamberimiz: Bu konuda kimin gz dedirdiini iddiaediyorsunuz? demi. Onlar da Amir bn Rabiann dediklerinde,Raslullh (S.A.) buyurur ki: Sizden biriniz kardeini nedenldrsn? Sizden biriniz kardeinde hayretini gerektiren bir eygrrse, ona bereketle dua etsin. Sonra su istemi ve Amireabdest aldrarak abdest suyunu Selhin zerine dktrm.Bylece Selh kendine gelip salna kavumu.

(4) Hz. Aliden nakledilen bir hadiste PeygamberEfendimiz yle buyurmutur: Cebrail (a.s.), Ey Muhammed,

senin yznde grdm bu znt nedendir? der. (Hz. Peygamber), Hasan ve Hseyine gz dedi. Bunun zerineCebrail (a.s.) buyurdu ki: Gz demesi dorudur, nk gzhaktr. Sen onlar u szlerle Allaha sndrsaydn olmazmyd?Allahm, yce saltanat sahibi, ezeli ltuf sahibi, erefli yzsahibi, kabul edilmi dualarn ve tamamlanm kelimelerinsahibi, (Hasan ve Hseyini) cinlerin nefeslerinden veinsanlarn gzlerinden salkl kl- dedi.

Peygamber Efendimiz bu duay okuyunca ocuklaryattklar yerden kalkp oynamaya balarlar. Bunun zerineRaslullh yle buyurur: Siz de kendinizi, elerinizi veocuklarnz bu dua ile koruyunuz. nk onun gibi bir dua ilehibir kimse korunmamtr.

Peygamberimizden nakledilen dier hadisler de yledir:

24


25/157

- Cabir bn Abdullah anlatyor: Raslullh (S.A.) buyurduki: Gz haktr. yle ki, kiiyi kabre, deveyi kazana sokar.

- bn Abbas anlatyor: Raslullh (S.A.) buyurdu ki: Gz

haktr. Eer kaderin nne geen bir ey olsayd, gz kaderinnne geerdi.

-Ebu Zerr anlatyor: Raslullh (S.A.) buyurdu ki:GzAllahn izniyle kiiyi ylesine sarsar ki; kanat gererek yukaryadoru karr, sonra oradan yuvarlar.(9)

(5). Bir rnek de bilimsel alma sonucundan verelim:TBTAKn 2005 yl liseleraras proje yarmasna 276 proje

bavurur. En ok ilgi gren proje ise. Maltepe Cokun Fen Lisesirencisi Nur KIPAKn laboratuar ortamnda deneye dayal nazar konusundaki almas olur.

Nur KIPAK bu almasnda, nazarn fiziksel gerek birolay olduunu, yapt bilimsel deneylerle ortaya koyar. yle ki;

Nazar deecek obje olarak hassaslyla tannan

menekeleri 5 adet saksya yerletirir. lk 4 saksnn zerine debirer nazar boncuu takp karlarna da gruplar halinde rencilerioturtur.

A grubundaki rencileri, mavi ve yeil gzl,B grubundaki rencileri, koyu renk gzl,C grubundaki rencileri,(renkli-koyu) kark gzl

olanlardan seer.

D grubundakilerin ise gzleri baldr.Bylece nazarn,parapsikoloji g olarak maddeyi etkilemesi ele alnr.

Bu renciler 3 ayr seansta 5er dakika boyuncamenekelere baktrlr. Onlar bakarken, seansn her dakikasndakivoltaj deiikliinin, akupunktur ineleriyle balanan elektrotlararaclyla ieklerdeki organik maddeye etkisi llr.Yaplan

deneyden ama, etkili bak kem gzler sonucu ieklerin kan

25


26/157

dolamn ne lde etkileyip solmasna yol ap amadntespit etmekti.

Uygulama sonucu artc olur: Meneke, en ok mavi ve

yeil gzllerin bakndan etkilenir; yani organik madde geiinidurduran grup A grubu olur. Koyu renk gzllerin baklar dahaaz etkili olur

. Gz bal ekibin hayal bak ise nazar etkisi yapamazve baarsz kalr. Menekeleri korumas beklenen nazarboncuklarnn ise sadece ilk bakta etkili olduu ortaya kar.2

Bilindii gibi insan bedeni biyoenerji retmekte ve bunu beyin belirli frekansl mikro dalgaya evirip sistemin almasndakullanmaktadr. Kalp atlar, mide kaslarnn hareketi, gzdekigrme olay, kulakla seslerin duyulmas, yediimiz besinlerintadnn alglanmas gibi etkinlikler, sinir hcreleri ile beyindekimerkezi sinir sistemi arasndaki elektrik iletiimi sonucuolumaktadr. Beyindeki elektrik enerjisi bunlarla da snrl

kalmayp evresine elektronlar yayarak kiiler arasnda iletiimkurulmasn salamaktadr. rnein, bir kii sokakta gezinirkenbirden sevdii veya nefret ettii ahs hayal eder; birka admsonra da onunla karlar. Sevdii kii ise, imdi senidnyordum, karma ktn der. Ayn durum telefonla dayaanr. Gnlk hayatmzdaki bu ve benzer olaylar, insann belirlifrekansl elektron yayd gereini ortaya koymaktadr.

Yine bu balamda, beyindeki dalgalar ynlendirerek bazelektronik cihazlar altrma teknii zerinde bilimsel almalaryapldn syleyebiliriz. Hatta ABD Gney Karolinadaki Dukeniversitesi sinir bilimcisi Miguel Nicolelisin, maymunlarzerinde gerekletirdii deneyler sonucunda, dncelere grehareket eden bir ara gelitirildii, maymunla ayn aparatabalanan robot kolun, maymunun kol hareketini e zamanl olaraktekrarlad bildirilmitir. Bu tr gelimeler bilim dnyasnda yeni

2.nternet araclyla ( Nur KIPAK- nazar)

26


27/157

bir vizyon yaratrken, nl fiziki Stephen Hawking gibiyaamlarn yalnzca dnce gcyle srdrebilenlerin, bundanbyle dnceleriyle:- yaz dikte edebilecei,

- robot hizmetilere emir verebilecei,- tekerlekli sandalyeyi srebilecei,- internette aratrma yapabilecei,- kol ya da bacak protezlerini ynlendirebilecei,ifade edilmektedir (4).

Onk. Dr. Halk NURBAK, Huzur Reetesi isimli

makalesinde aptes almann yararlarn belirtirken yledemektedir: Hi abartmasz iddia ediyorum ki, bir gn gelecekinanmayanlar da aptes alacaklar. Zaten gusl, bir bakma btndnyada yaygnlamtr.

Abdest veya gusl vastasyla:1. Vcutta biriken elektronlar atlr ve bunun verdii

gerginlik yok edilir.2. Genel dolamdaki aksaklklar giderilir ve ihtiyarlama

hadisesi yavalatlr.3. Vcuda ait koruma sisteminin temeli olan lenf dolam,

en yksek seviyede alr.

Statik Elektrik Dengesi:Salkl bir vcudun temel yaps, statik elektrik dengesiyle

ok yakndan alkaldr. Havann elektriinden plastik giyim

eyalarna ve mobilyalara kadar birok faktr, vcuttaki statikelektrik dengesini bozarak ciddi meselelere yol aar. Otomobildeninince veya bir koltuktan kalknca, adeta canl bir kondansatrgibi fazla elektronlarla dolarsnz. Bu durum sizde sinirliliktentutun da, yznzn krmasna kadar birok rahatszla yolaar. Bundan kurtulmann aresi ise abdest ve gusldur. Bu yollafazla elektronlarn atan birok kimsenin bir bebek yz gibi tazeve nurlu bir ehreye sahip olduunu, bugn hibir kimse inkr

edemiyor.

27


28/157

Gnlk yaammzda orlon karm kazak veya yeleizerimizden karrken oluan elektrik elalesini bizzatgrmzdr (14).

Buraya kadar yaplan aklama, tarihi ve kiisel rnekler,insanda elektrik enerjisinin bulunduunu, dna elektronlar yaypdncelerini birer sinyalle belirli frekans zerinden etrafnayayd gereini belirlemektedir. Buna gre, gz keskin (elektrikgc daha yksek) olan baz kiiler, bakalarnda grdkleri farklmal,mlk, giyim-kuam, gzellik veya hayranlk uyandran bakabir ayrcalktan dolay, kendisinde beliren kin, kskanlk, haset vehayranlk eklindeki olumsuz veya olumlu duygularn kar tarafabaklaryla iletmesi sonucu gz demesi denen olay meydanagelir. Bu kii tandk evreden veya aileden de olabilir. Bununetkisinden korunabilmek iin de:

(1). ahs, ben bu ii yaparsam hi kimsenin nazar banaetkili olmaz dncesiyle hareket edip inancn glendirmesigerekir. Bu maksatla;

(a). Kuran- Kerimin 113. Felk ve 114. Ns sreleriokunmaldr. Bu srelerde Allah, biz kullarna (dmlere fleyenfrknn errinden, haset eden kiinin hasedinden, insanavesvese veren cin ve insan eytanlarnn ktlklerinden) Allahasnp Ondan yardm dilememiz tavsiye edilmektedir.

(b). Yukarda geen Cebrailin Peygamberimize rettiiduay okumak gerekir.

Bylece,gl bir inan kar tarafn haset ve hayranlkdolu sinyallerinin etkinliini giderir.

(2). Peygamberimiz dneminde, gz demesi olaylarnda,gz deen kiinin aptes suyunun etkilenen kii zerine dklmesisonucu, iyileme hali grlmektedir.

Bilindii gibi elektronlar insan bedeninde, zellikle yz,

eller ve ayaklar gibi organlar zerinde younlamaktadr. Vcudun

28


29/157

dna kan elektronlar aptes alrken suya karmakta ve nazardanetkilenen kiinin zerine dklmesiyle onun savunma sisteminiharekete geirip kar tarafn kt dnceye dayal sinyallerinietkisiz hale getirir. Aynen iek asnda olduu gibi... A

svsnda gszletirilmi iek hastal mikrobu bulunmaktadr.Kiiye a yapldnda savunma sistemi harekete geer vedardan gelecek iek hastal mikroplarna kar vcudu korur.

Gz deme olay, genelde tandk evrelerde ve kk yerleimbirimlerinde daha etkili olmaktadr. Zaten gz keskin kiiningcn, kt dncelerine aksedebilmesi iin byle bir ortamnolumas gerekir. Tanmad kiiye kar nasl kskanlk hislerinioaltabilsin. Bugnk koullar ierisinde gz demesindenkorunabilmekte en geerli davran, el skmak, dost ve yaknlariin sarlp yz yze dedirmek olacaktr. nk elektronlarbirbirini etkisiz hale getirecektir. zellikle evde misafir kabulederken, i yerlerinde, sokak ve toplant yerlerinde tandk kiilerleel skmak, hem dostluun glenmesine ve hem de muhtemelgz demesinin nlenmesine yardmc olmas ynnden yararl bir

davran biimidir. Ayrca, kendisinde gz deme zelliiolduunu bilen kii bu durumunu etkisiz klabilmek iinhayranln Mallah, Allah mbarek etsin; Allah daha okversin eklinde karsndakine iyi dilekte bulunmaldr.

Nitekim, Peygamber Efendimizin bu konudaki tavsiyeleride yledir:

- Bir adam: Ya Raslullh! Bizden biri kardeine veya

dostuna rastladnda, nnde eilebilir mi? diye sorunca, Nebi(S.A.V.) Efendimiz: Hayr buyurdu. Elini pebilir mi?deyince yine: Hayr buyurdu. yleyse elini tutup musfaha (el skma) eder mi? deyince, Evet buyurdu. (Hadisi Tirmizrivayet etmitir.Riyzs-salihin Terc.2.cilt,Diyanet leriBk.yayn )

- Raslullh (S.A.V.) Efendimiz: ki Mslman birbiriyle

karlap da el skrlarsa, ayrlmalarndan evvel gnahlar

29


30/157

balanr buyurmutur. (Hadisi Ebu Davut rivayet etmitir.Riyzs-slihin Terc.2.cilt,Diyanet leri Bk.Yayn.).

5. TME VE DENGE DUYU ORGANIMIZ

KULAK

a.Kulan yaps ve blmleri:

Kulak, iitme ve denge salama duyu organmzdr. nsanbann sa ve sol taraflarnda olmak zere iki kulak

bulunur. Her biri, d kulak, orta kulak ve i kulak olmak zere blmden oluur.

D kulak, dta kvrml kepeden (s) eklinde bir deliklekulak zarna kadar uzanan blmdr. Bu delie kulak yolu dadenir ve zerinde kllar, kulak kiri bezleri bulunur. D kulangrevi, dtan gelen ses titreimlerini toplayp kulak zarnailetmesidir.

Orta kulak, bezelye byklnde bir boluktur. Giriynnde kulak zar ve bu zarla temas halinde birbirine bitiik adet kemikik ile yutaa alan (steki) borusundan oluur. Bu adet kemikie, benzemelerinden tr eki, rs ve zengi ismiverilmitir. Orta kulan grevi, d kulaktan gelip kulak zarntitretiren ses dalgalarn kemikikler aracl ile i kulaailetmektir. Dtan gelen gl ses dalgalarnn kulak zarnaolumsuz etkisini azaltmak zere yutaktan gelen hava, orta kulakta

atmosfer basncna e bir ortam oluturur. Bylece kulak zar fazlases titreimlerinin yol aaca tahribattan korunmu olur. Atmosferbasncnn azald dalara kldnda kulakta bir uultu veyatkanma gibi bir hal hissederiz. Bir mddet sonra uyum salanncanormal duruma geeriz. te bu olay, orta kulaktaki hava basncnn, dardaki basnca eitlenmesi gereiniaklamaktadr. Nezle olduumuzda kulaklarda doluluk hissi ve

belirli derecede sarlk bu nedenledir.

30


31/157

kulak, bir sv iinde iitme ve denge salamaaygtlarndan oluur. Kark yapdaki kemik dolambac ve zardolambac ses titreimlerini elektrik mesajlarna evirip beyneiletir. Kemik dolambac, dalz, yarm daire kanallar ve salyangoz

eklinde isimlendirilen blmden oluur.

Kulakla ilgili zet bilgi verdikten sonra iitme olaynnnasl gerekletii konusuna deinelim:

Kulak kepesi, dardan gelen ses dalgalarn toplaypkulak zarna iletir. Tpk televizyon anteninin yapt ilev gibi.Ses dalgalar kulak zarn titretirir ve bu titreimler (eki, rs,zengi) kemikikleri aracl ile i kulak svsna ulatrlr.Titreen sv bunu her tarafa dalgalar halinde yayar ve iitme yeriolarak bilinen salyangoz kanalna ulaan bu dalgalar korti organntayan taban zarnn telciklerinden bir ksmn titretirir. Titreentelcikler iitme hcrelerini yukar-aa oynatr. Duyu sinirlerininalc ular bu titreimleri elektrik mesaj haline evirip beyindekiiitme merkezine iletir. Bylece iitme olay gereklemi olur

(16).

b.Yksek Sesin Sala Olumsuz Etkisi:

Sesler desibel ile llr.Desibel, sesin iddetini lenbir l birimidir. En hafif ses 1 desibeldir. Hafif bir rzgarlahrdayan yapran kard ses ise ortalama 12 desibeldir.Desibel, ksaltma olarak db eklindeki harflerle ifade edilir.

Grltnn iitme organlarmz iin ok zararl olduubilinmektedir. Genellikle erginlik dnemine girite iitmemiz en

st seviyede iken yalandka, bu duyumuzun etkinlii azalr. Bu

31


32/157

azal hzlandran faktrlerden birisi de, iinde bulunduumuzgrltl ortamdr. te bu nedenle gnlk hayatmzdakarlaabileceimiz baz seslerin desibel olarak miktarnnbilinmesinde yarar grlmtr:

Tam sessizlik : 0 db. im bime aleti : 90 db.Fslt : 15 db. Araba kornas :110 db. Normal konuma : 40-60 db. Jet motoru :120 db.Horlama : 85 db. Havai fiek sesi :140 db.

85 desibelin zerindeki ses iddeti, duyma kaybna yolaabilir. Bulunduunuz ortamda yannzdakiyle konuurkengrlt yznden duyurabilmek iin barmak zorundakalyorsanz, duyduunuz ses 85 db. zerinde , demektir. Byle birortamda uzun sre kalmak kulakta duyu kaybna neden olur .zellikle 140 desibelin zerinde ses iddetine maruz kalmak, duyuorgannda ani hasar meydana getirebilir (18)

te bu nedenle iveren-ii arasnda yaplan topluszlemelerde grltden kaynaklanan meslek hastal

konusuna yer verilmektedir.

Kulan yaps ve duyma olaynn nasl gerekletiineyukarda deinildii gibi d kulaktan gelen ses titreimleri,ikulak iitme sinirlerini uyararak beyine gider. Ar ses ikulaktaki sinir ularn ldrr. Ar sese maruz kalma sresiuzadka daha fazla sinir ucu lr. Bu da iitme kaybna yol aar.len sinir ularn tekrar dzeltmek mmkn olmad iin, argrltnn verecei hasar da kalc bir hal alr. (x)2

Yksek ses, iitme organmza olan zarar yannda ayrcainsanda yorgunluk ve sinirlilik gibi bir hal oluturup salklyaamay olumsuz ynde etkiler. rnein, yaknnzda bir ocuunince sesli lk atmas, sinirlenip tepkinize yol amas gibi (32).

2 (x) Opr.Dr. Tamer Halilolu,Grlt Kirlilii Sarla Yol Aabilir, 1 Ocak2006 T. BUGN Gazetesi Melodi eki sf.5

32


33/157

Kuran- Kerimde, Semud Kavminin yaptklarktlklerinden dolay yksek bir sesle azaba uratld, hepsinindiz kerek ldkleri (Hud Sr/67) ifade edilmektedir.

c.Vcudun Dengesi

Kulan dier bir grevi de, bedenin dengesinisalamaktr. kulakta, kulak svsyla dolu yarm daire eklinde organ vardr ( yarm daire kanal, hortumcuk ve uvalck).Bunlarn ularnda bolua alan ampuller bulunur. Ampullerinzerinde de denge hcreleri yer alm olup vcut hareketlerine

paralel olarak ileri-geri hareket ederler. Bu hareketleri esnasndakendilerine bal denge sinirlerini de uyarrlar. Bu sinyaller beyineulanca beyinde hareketleri dengeli bir ekilde yrtr. Dengekurma mekanizmas, dier organlarla ibirlii ierisinde ileviniyapar. Denge organnn antenleri gz, boyun, gs kaslarn veonlara bal organlar harekete geiren sinir telcikleri ile komplike

bir sisteme baldr. Bu nedenle dengenin her bozulmasnda, banve gzlerin konumu da deiir.

Yaplan aratrmalar denge sisteminin uyarlmas, hemkiiye bir rahatlk verirken hem de ileriye dnk olaylar karsndadaha dayankl olabilme yetenei kazandrr. rnein,her anne-baba alayan yavrusunu kucaklarna alr sallamaya veyahavaya atmaya alr. Bebein alamas kesilir; nk bylece

denge sistemi uyarlm ve zevk vermitir. Denge sistemininuyarlmas bebeklerde olduu gibi yallar iin de geerlidir.Onlarn yaptklar spor ve egzersizler, bedenlerinin gevemesisonucu rahatlk hissetmelerine neden olur.nsandaki denge sistemi,beynin en erken olgunlaan blmlerinden biridir. nsan bu sistemsayesinde yryor, kouyor, yatp kalkyor. eitli akrobatlkhareketleri, aletli ve aletsiz jimnastik oyunlarn yine bu sistemle

dengeli olarak yapabiliyor (27).

33


34/157

20 ila 20,000 frekans arasndaki seslerin kulan blmnde aamadan geip elektrik mesaj olarak beyneulamas ve iitme olaynn meydana gelmesi, fevkalde bir

organizasyon sonucudur. Btn bu oluumlara tank olduktansonra, Rabbimizin zerimizdeki g ve etkinliini naslyalanlayabiliriz ki?

Btn evren denge zerine kurulmu ve devamllsalanmtr. Canllarn hcre, maddenin ise atom olan en kk parasnda dahi denge unsuru grlmektedir. Bu, yaratcnndeimez kanunudur. nsann hareketi, i kulaktaki dengesisteminin uyarlaryla ilerlik kazanr. Sistemdeki beklenmeyen bir arza insan yere drp hareketsiz klar; yaayan ldurumuna getirir. Yaamamz kolaylatran btn bunlarnAllahn birer ltfu olduunu kabul etmemede inat edenlerinakl dengelerinden kukulanmak gerekir. nk onlar, insanndoa tarafndan yaratlp yaatldn savunurlar. Budnceleriyle de onlar, ancak kendilerini ve yandalarn

aldatabilirler.

7. KOKU ALMA DUYU ORGANIMIZ BURUN

Burun, bilindii gibi hem solunum faaliyetinde alan vehem de koku alma zellii olan duyu organmzdr.

Burun kemii ve kkrdaktan oluan burnumuzun altksmnda da alan ve zerinde kllar bulunan iki delii vardr.Bu kllarn grevi ise, solunum esnasnda ieri giren havadaki tozve kirleri tutmaktr. Ayrca deliin i ksm ise smksel zarlakaplanmtr. Burnun iini nemli tutan smks zarn altnda kan

damarlar ve koku alma sinir ular bulunur. Koku alma sinirleri

34


35/157

daha ok burun boluunun tavan ksmnda toplanmtr. Havayadalan koku cisimleri, burnun i ksmndaki koku alma sinirularna arpnca buradan beyne iletilir ve koku alnm olur.

Burunla ilgili bu zet bilgiden sonra koku alma duyusununnasl gerekletii konusuna deinelim:

Doay yaratan g, varlklar tanmak, onlarla ilikide bulunmak zere yaratlanlar baz zelliklerle donatmtr.Byklk-kklk, uzunluk-ksalk, insana faydal-faydaszoluu, renkli-renksiz, gzel kokulu-pis kokulu, gibi. Bylececisimlerden dalan koku zerrecikleri burundaki smksel zaraarparak zardaki sv ile birleir. Kimyasal bileik haline dnensv, koku alma sinir ularn uyarr. Duyu sinirleri aracl ileuyarlar, beyindeki koku alma merkezine iletilir ve koku alnmolur.

Baz kokular vardr ki, koklayana rahatlk ve zevk verir,ruhsal yaamn gzelletirir. Sinir ve fkelerini yattrr,

yorgunluu giderir. Yiyeceklerine lezzet katar. Bunlar, insannyaamn gzelletirdii kokulardr.

Baz kokular da, hoa gitmeyen, koklayan kendindenuzaklatran zellie sahiptir. Dier bir ifadeyle pis kokulardr.Genelde pis kokulu olanlar da insan salna zararl olancisimlerin kokusudur (16).

nsann doada bin bir eit kokular alglayp yaamngzelletirenleri semesi, pis kokulardan uzaklamas bu duyuorganmzla mmkn olmaktadr. Bu gereklere bir dahadnp baktmzda Allahn bizler iin yaratt hangi imkngrmezlikten gelebiliriz?

8. TAT DUYU ORGANIMIZ DL

35


36/157

Bu blmde, konumalar ekillendiren, aza girenlokmalar evirip-evirip yutulmasn kolaylatran ve yenen

besinlerin tad ile yaammz zevkli hale getiren dilden szedilecek.

Dil denince azda sadece bir et paras olarakgrlmemeli. O kadar ok becerisi var ki, btn duygu vednceler bununla szcklere dnp bir anlam kazanr. Dilvardr, gzel szlerle sevgi ba oluturur. Dil vardr, kt veirkin kelimelerle dmanlk kazandrr. Ne demiler? Kl

yaras iyileir de, dil yaras iyilemez... Tatl sz ylandeliinden karr... nsann bana ne gelirse, ya elinden ya dadilinden... Btn bunlar konuma kltrmz zenginletiren dilile ilgili deyimlerden bir kadr.

Dil, iindeki kaslar sayesinde esnek bir hareket yeteneinesahiptir. Bu nedenle de sindirim faaliyetinin nemli bir organdr.

Dolays ile yenen yemekler dil tarafndan slatlp inenir veyutulmas salanr. Dilin bu yetenei yannda ayrca bir de tat almagrevi vardr.

Besin maddelerinin tatlar ac, tatl, tuzlu ve eki olmakzere balca drt gruba ayrlr. Bu nedenle besinlerin tatlar birbirinden farkldr. Deiik yapdaki besinlerin tadn, aynzamanda tat duyu organ olan dilimizle alglarz. Dilin zerinde

grlen kabarcklarn iinde tat tomurcuklar bulunur. Baztomurcuklar sinirlerle merkezi sinir sistemine balanmtr. Azaalnan besinler, tat tomurcuklarn uyarr ve zellii beyne iletilir.Beynin komutu ile tkrk bezleri salg salmaya balar ve besinlerinenirken slanm, sindirim iin de ilk faaliyet balam olur(16).

36


37/157

Tat alma tomurcuklarnn dier bir zellii de, grme vekoklama suretiyle de alglama yapmalardr. Lokanta ve tatlcdkkanlar vitrinlerinde sergilenen yemekler ve tatllar uzaktangrmek suretiyle tkrk bezlerinin salg salmalar bunun bir

kantdr.

Bilimsel aratrma sonucu verilerine gre tat duyusuorganlar, 20 yana kadar oalp miktar 245 saysna kadarular. Bu yatan sonra ise azalmaya balar ve 75-85 ya arasndamiktar 88e kadar der. Tat duyu organlarnn azalmas, alglamailevinin etkinliini de zayflatr. Bu nedenle yal kiiler, yedikleriyemeklerde yeterli miktarda tat alamaynca bu yemein ne tad,ne tuzu var eklinde evresine ktklar grlr.

Tat alma tomurcuklar, genelde dil zerinde, ancak yetikininsanlarda dilin ucunda, yanlarnda ve boaza doru dilin kkblmlerinde bulunur. Bu blgeler ise, yemek yerken besinle enok temas eden yerlerdir.

Bebekte ise durum tamamyla deiiktir. Tat tomurcuklardilin ortasnda olumutur. Neden byle diye bir soru aklagelebilir. Yant, yine u soru ve cevaplarda aranmaldr. Bebek neile beslenir? Anne st ile. Anne stn nasl alr? Anne memesiniemerek. Annenin memesi dilin neresiyle temas eder? Dilin ortasile. te bu nedenle bebekte tat alma tomurcuklar nce dilinortasnda oluur. Emme sresi bitip yemek yemeye balaynca tatalma tomurcuk yerleri de deiir. Bylece dilin ortasndakitomurcuklar, ilevini kaybedip besinlerin temas halindeki dierblgelerde gelimeye balar (27).

Dikkat edilecek dier bir konu da yeni domu bebeinanne memesini emmede gsterdii bilinli hareket tarzdr. Bebekanne karnnda iken gbek ba aracl ile,doum sonras ise stemme suretiyle beslenmektedir. Emme ilemi olabilmesi iin dilinmeme ucunu saracak ekilde bklmesi ve stn ekilmesi gerekir.

37


38/157

Henz meme ile ilk tanan ve hibir eyden haberi olmayanbebei bu ekilde kim eitebildi? Ne dersiniz!...

Baka bir ilgin olay da bebein doumundan itibaren beslenmesinde gerekleen olaanst oluumlardr. yle ki;

bebek dounca annenin hipofiz bezi, yksek miktarda prolaktindenilen hormon salglamaya balar. Bu hormon kan akylamemelere ulatnda st hcrelerini uyarr. Bu hcreler dekandaki besin maddelerini emer ve bunu st retiminde kullanr.Bu sre zaman ald iin doumdan birka gn sonraya kadarmemelerden kolostrum denen ince beyaz sv gelir. St gibikolostrum da besleyicidir. Ayrca bol miktarda ya ve antikorierir. Bu zelliinden dolay da ilk defa alacak sindirim sistemiorganlarna ilerlik kazandrr.

2-3 gn sonra normal st ak balar. Bebein st emmesklna gre st retimi de artar. Bebek emmeye balaynca,meme balarnn gnderdii hissi uyarlarla hipofiz bezindenoksitosin adnda baka bir hormon salglanr. Bu hormonmemelere ulatnda, stn depoland boluklar evreleyen

hcreleri kasar ve stn kanallara akmasn salar. Btn bunlar30-60 saniye gibi ksa bir srede gerekleir. Refleks olay devreyegirdiinde, ocuun alamas dahi st akn balatabilir. Yeter ki,anne strese girmemi olsun.

ocuk kat gdalarla beslenmeye baladnda da (memeleremilmeyince) st retimi, bir iki hafta ierisinde durur.

nsanlarmz ou kez baz eyleri hazr bulduundanbunlar elde etmede kendilerini zora sokacak bir abalar olmaz.Bebek alaynca ver memeyi, emsin st; karn doyunca daalamas kesilsin. emenin suyu nereden ve nasl geliyor? Hi,zerinde dnmeye gerek grlmeyen konu. Nasl olsa bebekanne stn hazr bulmutur. Bylece kayg edilecek bir sorun dakalmamtr. Halbuki Allahn rahmet eli uzanmazsa ne st

oluur, ne de dar fkrabilir. Hele stn kalitede besin

38


39/157

deeri yksek anne st, yani bebei ocuk yapan harika biroluum; nasl hazr hale gelebilir? Bylece, vcut kimyasayrntl olarak incelendiinde daha nice ibret alnacak oluumlarlakarlar insan.

Bu ilgin olaylar, Allahn g ve kudretinin bizlereyansyan bir gstergesi deil midir? Dorusu Rabbin kullarnabol ve karlksz verdii hangi nimeti yalanlanabilir ve ciddiyealnmaz ki!...

9. SOLUNUM SSTEM

Solunum sistemi denince, az, burun, soluk borusu veakcierler anlalr. Bu organlarn koordineli almas sonucusolunum yaplr.

a.Akcierler

Solunum sisteminin en nemli organ akcierlerdir.nsanda sa ve sol olmak zere iki akcier bulunur. Gs kafesi

ierisine d etkilerden korunacak ekilde yerlemitir.Akcierlerin yaps, sa akcier , sol akcier iki lobdan oluur.Soluk borusu, akcierlere birletii yerde iki kola ayrlp sa ve solakcierlerin iine doru ilerler. Bu kollar da kendi aralarndadalcklara ayrlarak akcierlerin btnlne yaylr. Bunlarabronuklar da denir. Bronuklar da kendi aralarnda daha kkkollara ayrlr ve hava keseciklerini oluturur. Hava keseciklerinetp dilinde alveol ad verilir.

Az ve burun yolu ile alnan hava akcier havakeseciklerine dolar. Burada klcal damar aracl ile oksijenszlerek kana karr. Kanda bulunan karbondioksit de hava ileberaber dar atlr. Dier bir ifadeyle akcierler kan temizleyenbirer organdr.. Bu konu, kan blmnde ayrca incelenmitir.

39


40/157

Yaplan aratrmalar, havada azot oran %78, oksijen oran%21, karbondioksit ve soy gazlar oran %1 kadardr. Azot,vcudun ihtiya duyduu proteinlerin yaplmasnda kullanlr.Ancak biz bu azotu havadan deil, kar ve yamurla topraa geip

bitki kkleri aracl ile bitkilere, bitkilerden de hayvanlaraintikali sonucu et-st iinde protein olarak alrz.

Demek ki nefes aldmzda akcierler oksijeni kanaverirken, karbondioksit ve dier gazlar dar atar. Oksijeninbalca grevi, hcrelerde besinlerin yaklmasn salamaktr.

Solunum ilemi irademiz dnda otomatik olarak devameder. Nefes alp verdiimizde gs kafesinin genileyipkabardn, sonra tekrar normal hale dndn grrz. Gskafesi ve diyaframn kaslar araclyla esneyip tekrar eski halinednmesi akcierleri de etkileyerek nefesin belirli aralklarla alpverilmesi salanm olur. Sahi, nefes al-veriini otomatik halegetiren g nedir? Vcutta kirlenen kann akcierlerdetemizlenme ilemini eksiksiz olarak yerine getiren kimdir? Bu

sorulara yant ararken varacamz makam Allah deil midir?yleyse, Allahn zerimizdeki g ve kudretini naslyalanlayabiliriz!...

Allahn koyduu dzende savurganlk yoktur. YceRabbim, her ilem iin bir organ yaratmam, mevcut organlara birve birden ok grevler yklemitir. Bylece akcierlerden daryakan kirli hava ile de bizlere baka bir olanak salanmtr. Ses vekonumak...

b.Ses ve Konumak

Ses karan organ grtlaktr. Fakat bundan baka damak veaz boluunda da belirli ses olaylar oluur ki, bunlar

40


41/157

konumann esasdr. Yani ses ile konuma ayn ey deildir. Sesgrtlakta, konuma ise azda biimlenerek oluur.

Yaadmz ortamdaki rneklere gre ses karan aletleriki eittir: Telli aletler ve ddk aletleri. Telli aletlerde ses,

tellerin titreiminden, ddklerde ise havann titreiminden oluur.Bu rnei insana uyarladmzda yle bir sonula karlarz:

nsann grtla bir dde benzer. Grtlan iki tarafndanileriye doru knt yapan ses bantlarna akcierlerden kan kirlihava dalgas arpnca bir titreim olur. Ancak sesin oluabilmesiiin yksek basntaki havann, daralan ses bantlarna arpmasgerekir. Ses bantlar ne kadar birbirine yaklam ve gerilmi isekan ses de o kadar ince olur. Kadnn sesi o derece ince, erkeinise kalndr. Nedeni, kadndaki ses bantlar birbirine daha yakn,erkein ise daha uzun ve geni olmasndandr. Ergenlik yanakadar erkek ocuklar ince sesle konuurlar. Ergenlik yandansonra erkein grtla cinsiyet hormonlarnn etkisiyle geliir veses de kalnlar. Ancak ksrlatrma ameliyat geiren erkeklerdecinsiyet hormonlarnn etkisi ortadan kalknca ses de incelir.

Konumalarda kelime ve hece sesleri yutak, burun ve az boluunda anlaml biimlere girer. Grtlak sesinin buradakigrevi, kelime seslerinin uzaa iletilmesi ve uzaktan dinlenmesinearac olmasdr (27).

Grld gibi birbirimize duygu ve dncelerimiziaktarrken ara olarak kullandmz ses ve konumalar, birokorgann belirli hareketleri sonucu olumaktadr. Bir et parasndanne harikalar kmaktadr!...

Ses vardr, ark olur, trk olur, gazellere brnmiir olur; gnllerde sevince, neeye dnr. Ses vardr,kabadr, irkindir, hakaret ve kfrle yorulup pislik olur;gnlleri ykan zulme dnr. Ses vardr, duygu olur, kelime

olur, dilek olur; yaratann katnda yakara dnr. Ses

41


42/157

vardr, gnl bandan ykselip sevgi olur,selm olur;Peygamberimiz makamnda muhabbete dnr.

Bu oluumlar karsnda Allahn hangi nimetini

yalanlayabiliriz ki?

10. SNDRM SSTEM

Sindirim olay, azda balar, kaln barsakta son bulur.Sindirimin nasl gerekletii konusuna deinmeden nce sisteminalmasna yardmc olan organlarn tannmas yararl olacaktr.

a.Diler

Diler srmak, kesmek ve inemek gibi nemli greviolan kemiksi, sert yapl organdr. ie mine, fildii (veya dikemii) ve di z katmanlarndan oluur. Ergin bir insanda 32

adet di bulunur. Hepsinin ekil ve grevi ayrdr. nde kesicidiler, bunlarn yannda paralama iini gren kpek dileri, bunlaryannda da ineme ilevini yapan az (kk-byk azlar) dileriyer alr. Dilerin tm alt ve st ene kemii zerinde oluanukurlara yerlemi olup kkrdak doku ile ene kemiinebalanmtr. Di z kanal ile klcal damarlarla ilikilidir.

Yeni doan bebekte genelde di bulunmaz. Soyaekim

nedeniyle bazlarnda 2-3 aylkken, bazlarnda ise 1 yana dorugeici diler kar. Daha sonra bunlarn yerini daimi olacak dileralr. Dilerin etraf di etleriyle sarlarak kuvvetli olmalarsalanmtr (21).

Ne harikulde bir dzen ki, yan yana iki hcre, biri kasdokusunu, dieri kemik dokusunu retiyor. Hem de planl,programl ve de bilinli olarak! ndeki kesici dilerin yerine

42


43/157

az dii veya kpek dii kmyor. Hepsi yaptklar greveuygun yerlerde oluuyor. Yce Rabbim her eyi plnl ve engzel ekilde yaratyor!...

b.Yemek borusu

Azda inenip hamur haline getirilen besinler,yutkunmak suretiyle 25 cm uzunluundaki yemek borusuna iletilir.Yemek borusundaki kaslma hareketiyle besinler mideye ular.

Yenen yemeklerin nefes borusuna kamasn nlemekzere, her yutkunmada kk dil nefes borusu giriini kapatarak

yemek borusuna geiine kolaylk salar. Yine, burada da akllcaalnm bir nlemle karlayoruz.

a. Mide

Mide, 2.5 litre kapasitede torba eklinde bir organmzdr.Yenen besinlerin sindirilmesinde etkin rol oynar. Bu nedenle mide

duvarn kuatan kaslar enine, boyuna ve halka eklinde kaslmazelliine sahiptir. Yine bu kaslar, besinlerin, hem sindiriminisalar ve hem de yemek borusuna geri kamasn nler.

d. nce barsak (Onikiparmak barsa)

Alt metre uzunluundaki ince barsak, sindirimsisteminin sonuland yerdir.Balangcnn ilk 25 Cm.nionikiparmak barsa oluturur.Onikiparmak barsana,karacierden gelen safra ile pankreas enzimidklr.Bylece besinlerin de bu iki sv ile karp paralanmassalanm olur.nce barsan yzeyi enine kvrmlarlakapldr. Bu kvrmlar, buruturulmu kuma andrr. Bunlarniinde hcreler ve sindirim iini kolaylatran bakteriler bulunur.

e. Karacier

43


44/157

Karacier, diyaframn altnda, sa alt kaburga hizasndabulunup yaklak 1500 gr arlndadr. Bitiik iki lobdan oluur.

400 civarnda grevi stlenmitir. Bunlardan en nemlileri:(1) ince barsakta emilerek kan yolu ile gelenbesinleri, madensel tuzlar ve vitaminleri depo edipgereksinme olan yerlere datmak,(2) Karacier hcreleri tarafndan retilen safrannonikiparmak barsana dklmesini salamak, (Safra,yalarn sindirilmesi ve zehirli artk maddelerintemizlenmesini salayan bir salgdr. Karacierde len

alyuvar hcrelerinden retilir.)(3) Kan ekerinin normal seviyede bulunmasnayardmc olmak,(4) Kanszl nleyen B12 vitamini ve akyuvarretimini yapmak,

olarak saylabilir.

f. Pankreas

Midenin sol alt tarafnda 15 cm boyunda yapraa benzeyen bir bezdir. Pankreas, asinus ad verilen ve saylarmilyonlar aan keseciklerden oluur. Asinuslarn kardklarsalglar onikiparmak barsana akp besinlerin sindirilmesineyardmc olur. Ayrca, inslin ve glkagon hormonlar salglayarak

kan ekerinin normal bir seviyede tutulmasn salar.

g. Sindirim Sisteminin alma Yntemi

Aza alnan besinler, diler tarafndan kesilip inenirkentkrk bezlerinin salglaryla slatlp hamur durumuna getirilir.Yutulup yemek borusundan mideye geer. Yenen besinler midedeylr ve mide z suyu ile karr. Mide z suyu, su, madensel

tuzlar, hidroklorik asit ve pepsin adl bir mayadan oluur.

44


45/157

Hidroklorik asit, halk arasnda tuz ruhu denen bir asit olup mideninmaddesini tekil eden etleri dahi eritecek zellie sahiptir. Asidinmide duvarna zarar vermemesi iin yine mide tarafndan mukusadl baka bir salg salnarak denge kurulmu olur.

Mideyi dolduran besinler, kaslarn enine-boyuna hareketive mide z suyunun etkisiyle boza kvamna gelir. Ayrca,besindeki proteinler de paralanr.

Midedeki ilem bitince, yar sv hale gelen besinler nceonikiparmak barsana, oradan da ince barsaa geer. ncebarsan sonuna ulancaya kadar her trl besin, karacier vepankreastan gelen salglarla kimyevi bir deiime urayarak;

(1) Proteinler, amino asitlere,(2) Yalar, ya asitlerine ve gliserine,(3) Niasta ve eker, glikoza ayrlr.Bu ayrmdan sonra besinlerin, ie yarayan veya vcudun

ihtiya duyduu maddeler ince barsan eperleri tarafndanemilerek kana karr. Alyuvarlar tarafndan ihtiya duyulan

organlara gtrlr. Geri kalan posalar kaln barsaa, oradan dadar atlr (16).

Gnlk hayatmzda alp para kazanrz. Bunun bir blm ile yaamamz iin yiyecek besin alrz. Bunu kendimalmz olarak grrz. Halbuki hepsi kendimizin deildir.Yediimiz besinlerin ince barsakta sindirimi sonucu kana karanmiktar ancak kendimize aittir. Bu rnek bize kazancmznhepsinin kendimizin olmad, bunun iinde bakalarnn daksmetleri ve haklarnn bulunduu gereini hatrlatmyor mu?Dorusu Yce Rabbin buyruu da bu yndedir: Onlarnmallarnda dilenen ve iffetinden dolay dilenemeyenler iin belirlibir hak vardr. (Meari Sur./24-25).

11. KAN VE DOLAIM SSTEM

45


46/157

Yaamn devamlln salayan unsurlardan biri dekandr. Kan, kan hcreleri denen alyuvarlar, akyuvarlar,

trombositler ve plazmadan oluur. Scak ve parlak olan kantemizken krmz, kirliyken de koyu krmzdr. Kana krmz rengiveren ise, hemoglobin adnda bir maddedir.

Kann grevi, damarlardan akp hcrelerin ihtiyac olan besin ve oksijeni tamak, kirli kan toplayp bbrek veakcierlerde temizleme ilemine yardmc olmaktr.

Kann tannmas, iindeki hcrelerin yaptklar ilerin bilinmesine baldr. Bu nedenle nce hcrelerin tannmasgerekir:

a.Alyuvarlar

Kan denince akla ilk gelen alyuvarlardr. nk bir damla

kanda 10 milyona yakn alyuvarn bulunduu ifade edilmitir.Yaptklar grev nedeniyle miktar da oktur. Alyuvarlar, kemikkanalcklar arasnda retilmektedir. retimi belirleyen faktr ise,dokularda kullanlan oksijen miktardr. Dokulara bol oksijengelirse, dolam sistemine ilve alyuvar girii olmaz. Fakat oksijenoran azalrsa, eritropoetin hormonunun uyars ile hem alyuvarnretimi hzlanr ve hem de dolam sistemine yeni alyuvarlarn

girii salanr. Dokulara gelen oksijenin miktarnda neden azalmaolur? Bunun nedeni, besinlerin yaklmas (sindirilmesi) srasndahcrelerde oksijen harcanmas, vcutta meydana gelen kanama,yksek meknlara kma (da ve yayla) veya akcierleri etkileyenherhangi bir hastalk olabilir. Kemik iliinde retilen alyuvarlar, belirli bir sre burada kaldktan sonra ihtiya zerine kanplazmasna geer. Birok grevler yaptktan sonra ykma urar,

46


47/157

yani canl zelliini kaybeder. Alyuvarlarn mr, dolamsistemine giriten itibaren 120 gn kadardr.

Alyuvar da bir hcre olmasna karn, dier hcrelerden

yap itibariyle farkldr. Normal bir hcre zar, protoplazma veekirdekten oluur. Alyuvarlarda ise, kemik iliinde oluumsafhasnda ekirdek bulunmasna ramen damar dolam sisteminegirince ekirdek kaybolmaktadr. Bunun nedeni, yapt grevgereidir.

Alyuvarlarn grevi:(1) Barsaklarda yaplan sindirim olay srasnda vcudun

ihtiyac olan besinler emilerek kana kartnda bunlar hcreleretamak,

(2) Solunum srasnda akcierlerin hava keseciklerinedolan oksijeni alp hcrelere gtrp besinlerin yaklmasnayardmc olmak,

(3) Hcrelerde besinlerin yanmas sonucu oluankarbondioksiti akcierlere tamak ve bylece kirli kanntemizlenmesine yardmc olmak,

eklinde zetlenebilir.

Alyuvarlar tadklar besin ve oksijeni, klcal damarlardangeip hcrelere ulatrrken mevcut ekli de, klcal damarzelliine uyarak uzamakta ve geii mmkn olmaktadr.Oksijeni kullanan, hcrelerin ekirdek blmdr. Alyuvarlarnekirdekleri olsayd, akcierlerden aldklar oksijeni kendilerikullanp hcreleri oksijensiz brakacaklard. Bu da yaamn sonudemekti. Alyuvarlara tannan bu ayrcalk, zerindednmeyi gerektiren bir konu. Dnceler zincirini takipettiimizde bizi, Allahn her eyi yapmaya yetkili ve etkiliolduu gereine ulatrr. Nitekim Rahmann yarattndabir dzensizlik gremezsin. evir gzn bak, bir bozuklukgrebiliyor musun! (Mlk Sur./3) buyruu ile dikkatler bugeree ekilmitir.

47


48/157

b.Akyuvarlar

Akyuvarlar, vcudun mikroplara kar savunma greviniyapan kan hcreleridir. Salkl bir insann 1 mm

3

kannda 5000-8000 adet akyuvar grlr. Ateli hastalk veya yaralanma gibidurumda miktar oalr. Tp dilinde lkosit olarak isimlendirilenakyuvar, ayn zamanda bedende bir rahatszlk olup olmadnbelirleyen tan olarak da kullanlmaktadr. Yaplan kan tahlilindelkosit miktarnn normal seviyenin stnde kmas, bir hastalkbelirtisi olarak doktorun tehisine yardmc olur.

Akyuvarlarn ncelikli grevi, mikrop veya yabanc bir bakteriye kar bedeni savunmasdr. Vcutta oluan veyadardan giren hastalkl olup enfeksiyon yapan hcrelere karsaldrya geerler. ncelikle onlar evirip kontrol altna almayaalrlar. Kuatma harekt esnasnda dmana kar iki yalancayak kararak onu sarar ve yutar. Yaradl itibariyle her akyuvarpek ok bakteriyi yutup etkisini tesirsiz hale getirme yeteneine

sahiptir. Ayrca baz tr akyuvarlarda, mikroplar ldrmeyeyarayan bakterisit maddeler de bulunur. Bu maddeler mikrobunetrafn kuatarak oalmasn ve baka blgelere yaylmasnnler.

Akyuvarlar da kemik iliinde retilip oalr. Baz trleriise karacier, dalak ve bademciklerde imal edilmektedir. Bunlarnmrleri ise trlere gr deiir. Bazlarnn 2-3 saat, bazlarnn da

1-2 yl yaad tespit edilmitir.

Yaplan aratrmaya gre, akyuvarlarn negatif elektrikyk tamalar nedeniyle kan ve dokulardaki genelde pozitifelektrik ykl bakterileri kendilerine ekerek kolayca avladklarve etkisiz duruma getirdikleri belirlenmitir.

48


49/157

Akyuvarlar da birer kan hcresidir. Ancak minnack bir et paras olarak grlmemelidir. lh gcn her birine ltfettiisonsuz rahmet ile harikalar sergilemekte ve kendisine verilengrevleri eksiksiz yerine getirip salkl yaamamza yardmc

olmaktalar.

c.Trombositler

Kan hcrelerinin bir blm de trombosittir. Baz olaylarsonucu bedende alan yaralardan kan akn nlemek zerevcudun yapt ilemlerden biri de, nce damarn bzlmesinisalamak, akabinde trombositleri harekete geirip yara zerinde

tka grevini stlenmeleridir.

Trombositlerin 1 mm3 kan iindeki says 200-400 000arasndadr. Bunlar da kemik iliinde retilir. Normal miktarnaltnda bulunmas halinde phtlama olaygerekleemeyeceinden fazla kan kaybna yol aar. Fazla oluuise damar tkanmasna neden olur.

Trombositler damarn zedelendii blgeye hareket edipyara zerinde deierek imeye balar. Birbirlerinin zerineylarak tka ina etmeye alrlar. Tkacn iyice sertlemesi iintrombin adnda bir salg salarak birbirlerine yapmaygerekletirirler.

Ayrca bir damarn kesilmesi veya atlamas halinde, kann

damar dna akmaya balamasndan takriben 3-6 dakika sonrayara zerinde phtlama oluur. Bu pht 30-60 dakika sonra bzlmeye balar. Yaplan aratrmalarda phtlama olaynn,kanda bulunan baz maddeler araclyla gerekletii sonucunavarlmtr. unu da belirtmek gerekir ki, kandaki bu etkinmaddelerin bir blm de phtlamay nleyecek karakteresahiptir. Bylece bazlar phtlama yapmaya alrken dier

blm buna engel olarak normal dengenin devamn salar.

49


50/157

Phtlama olaynda dikkati eken dier bir husus,phtlamann ihtiya kadar yaplmas ve belirli seviyeye ulancadurmasdr. Pht, olumasndan 1-2 gn sonra kendi kendini

eriterek yok eder. Bylece vcuda zarar vermeden temizlenmiolur.

Eer kanda byle bir zellik olmasayd, phtlama btndamarlara yaylp kan akn durduracak ve yaam sona erecekti.Bunun aksi de, phtlama olmasa idi, yaralanma sonucu kandurdurulamayacak ve lme doru bir gidi olacakt.

Btn bu gereklere baknca, byk sanatkrn hibireyi tesadfe brakmad, en kk ihtimaller bile dikkatealnp yaamn devamll iin dengelerin nasl kurulduugrlr. Dorusu, Allahn bizlere verdii bunca nimet veltfettii kolaylklarn hangisini yalanlayabiliriz ki!...

d Kan Gruplar

Kann dier bir zellii gruplara ayrlm olmasdr.nsanlar derilerinin rengi bakmndan nasl siyah, beyaz, sar,krmz gibi rklara ayrlyorsa, kan gruplar ynnden de farklgruplarda toplanmtr. Bilindii gibi kan gruplar A, B, 0 ve ABgrubu olarak isimlendirilmitir. Ayrca, her grup Rh (er-a)faktrne gre deerlendirilip pozitif (+)veya negatif (-) olarak

ifade edilir. rnein A grubu kan tayan bir kiinin kan, A Rh+veya A Rh- eklinde tanmlanr.

Kann , Rh faktr de dikkate alnarak gruplara ayrlmolmasnn ilgin yn, hastalara kan nakli srasnda sorun olarakortaya kar. nk insan bedeni her kan kabul etmez. Bu nedenlekan gruplarna ait zelliklerin bilinmesi gerekir:

(1) Her biri kendi grubuna kan verebilir,

50


51/157

(2) 0 grubu, her gruba kan verebilir,yalnz kendi grubundankan alr.

(3) AB grubu her gruptan kan alabilir. Ancak hibir grubakan veremez (kendisi hari),

(4) A ve B gruplar da birbirine kan veremez.

e Kan Dolam Sistemi

nsan vcudundaki kan miktar, kiinin arlnn % 12-15i kadardr. Bu kann damarlar araclyla tm bedenidolamasnda yaamn devamll iin zorunluluk vardr. Yaplan

tespitlere gre, kann vcuttaki en nemli grevleri:(1) Hcrelerin ihtiyac olan oksijen, besin ve hormonlar

yerlerine ulatrmak,(2) Hcrelerde biriken artklar ve karbondioksiti dar

atmak,(3) Vcudu mikroplara kar korumak,(4) Hcrelerdeki yanma olay sonucu aa kan vcut

hararetini btn bedene dengeli ve eit ekildedalmasn salamak,olarak zetlenebilir.

Vcudumuzdaki kann tamam her 13 saniyede bir bedendedevretmektedir. Damar sistemi iinde kann devaml devretmesinekan dolam denmektedir. Kan dolamna yardmc olanorganlar ise damarlar (atar ve toplar damarlar), kalp, akcier ve

bbreklerdir. Dolam sisteminin nasl gerekletii konusunadeinerek ilh gcn zerimizdeki etkinliini bir kez dahahayranlkla izleyelim:

Dolam sisteminin merkezi kalptir. ki ana blmdenoluan kalp, kaln bir kas ktlesiyle rtnmtr. Bu iki blm deayrca kendi aralarnda iki blme ayrlr. Bunlar:

(1) Sa taraftaki blm, sa karnck, sa kulakk,

51


52/157

(2) Sol taraftaki blm, sol karnck, sol kulakk,olarak isimlendirilir.

imdi dolam sisteminin nasl altn grelim: Toplar

damarlarn getirdii kirli kan, kalbin sa kulakna dolar.Buradan da sa karnca intikal eder. Kalbin ritmik hareketi ilesa karncktan akcierlere pompalanr. Burada temizlik ilemiyaplr. Karbondioksit havaya verilirken oksijen de alnarak kantemizlenmi olur. Temiz kan nce kalbin sol kulakna dolar.Buradan da sol karnca geer. Sol karnck bu kan aortatardamarna intikal ettirerek vcuda dalmasn temin eder.Klcal damarlar aracl ile hcrelerde tekrar kirlenen kan toplardamarlar vastasyla kalbe intikal eder. Bylece sistem almasnadevam eder.

f Bbrekler

Kirli kann temizlenmesinde grev alan organlarmzdanbirisi de bbreklerdir. Kan plazmasnda bulunan btn maddelerinmiktar ve bileimlerini sabit bir seviyede tutmak, fazlalklarkandan szerek dar atlmasn salamak gibi nemli grevyapar.

Bbreklerden 24 saat sresinde boaltlan idrar miktar,normal artlar altnda 1000-1500 cm3 kadardr. Geceleyin en az,kahvalt ve yemeklerden sonra en ok idrar karlr. drarn

reaksiyonu veya asitlik derecesi, yenen gdann cinsine gredeiir. rnein, proteinli gdalar (veya a braklp dokuproteinlerinin kullanlmasnda) idrarn reaksiyonu asit, buna karnsebze ile beslenenlerin ise alkalidir. Normal halde idrardaki asit,yani pH 5-7 arasndadr.

Vcutta faydasz veya zehirli olan maddeler ile kan

plazmasnda eitli nedenlerle miktar artan maddelerin fazlalklar

52


53/157

bbrekler yolu ile szlerek dar atlr. Sistemin almasndailgin olan yn, her maddenin kandaki oran ayr olmasnaramen, bulunmas gerekli miktarn zerindeki fazlalklarnszlp dar atlmasdr. Dikkat edilirse, bbrekler kendine

zg ilevini yaparken szmekte olduu kann deil, kandakimaddelerin fazlalklarn dar atmaktadr. Nasl bir sistemoluturulmu diye dnlebilir. te yant: phe yok ki, bizher eyi bir lyle yarattk.(Kamer Sur./49). Bu maddeler idrartahlilleri sonucu, hastaln tehisinde tan olarak kullanlmaktadr(5).

Konuyu bitirmeden nce kan dolam sistemine tekrar bakldnda, fevkalde bir organizasyonun iledii, en inceayrntlar dahi gz ard edilmeden gereksinimlerin karlandgrlr. rnein, kalbimizde karnck-kulakk blmlerinibirbirine balayan geit yerine kapakk, konulmutur.Nedeni, kalp atnda kann karnck-kulakk veya kulakk-karnck blmlerine pompalanrken tekrar geriye dnengellensin diye. Hele, bbreklerin zararl ve belirli miktar

aan maddeleri szmesinde uygulad yntem, akllaradurgunluk verecek stn bir sanatkrn eseri olduu gereiniifade etmez mi?

Toplumda insanlar, hem parmak izi ile ve hem desergiledikleri dncelerle birbirinden farkl yaar. Bazlar okinatdr. Kr krne inandklarndan bir trl vazgemezler. Bugruba mensup olduktan sonra ister cahil, ister okumu olsun,huylarndan vazgemezler. Onlara gre her eyin yaratcs,ynlendiricisi doadr. nsan da doann bir eseridir. Yaatan daodur, ldren de odur. lmden sonra baka bir hayat yoktur. Herey bu dnya iindir.

nsan vcudunda olsun, evrende olsun, btn bu harikuldeolaylar, sanki bilinci varm gibi tabiata mal etmeye alrlar. Bir

trl Allah dncesini akllarndan geirmezler. Doa derler de,

53


54/157

Allah diyemezler. nk onlar banazdr, kr inatdr ve ateisttir.artland ve birbirlerine miras braktklar bu dncedenvazgemezler.

12. MERKEZ SNR SSTEM-BEYN

Merkezi sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluan, sinirhcrelerinin btn etkinliklerini dzenleyip ynlendiren karmakbir sistemdir. 1200-1400 gr arlnda olan insan beyni, i ie tabaka zarla evrilmitir. Bunlarn i blmndeki iki tanesiarasnda, tuz ve glikozca zengin sulu bir zelti olan beyin-

omurilik svs bulunur. Bu sv, beyindeki drt karnc veomuriliin merkez kanaln da doldurur. Beyin karncklar ileomurilik kanalnda dolamna devam eder. Dolamn aksamaskiinin saln olumsuz ynde etkiler.

nsan beyni blme ayrlr:a.Arka beyin:

Kalp atn ve solunumu ynlendiren, vcudun dengesinive koordineli hareketlerini salayan omurilik soan ilebeyincikten oluur.

b.Orta beyin:

Beyin sapndaki refleksler ile kafa sinirlerinin ekirdekleriiin nemli bir merkez grevi grr.

c.n beyin:

Hayati nemi bulunan dier tm etkinlikleri dzenleyenbir merkezdir. Bu nedenle n beyin denince, asl beyin anlalr.

n beyin:

54


55/157

(1) Beyin kabuuna duyu uyarlarn tayan talamusu,(2) organlarn dzenli almasn salayan otonom

sinir sistemini,(3) Besin alm ve s dzenlenmesini ynlendiren

hipotalamusu, kapsar..n beyin, iki yarm kreye ayrlr. Burada grev yapan

blge ise yarmkrelerin alt tabakasnda sinir liflerinden yapl beyaz renkteki beyin kabuu ile kas denetiminden sorumlugangliyon ismi verilen dokudur. Beyin kabuunun deiik blgelerinde konuma, bellek, grme, koku, ses gibi duyularnalglanp ilem grmesini salayan merkezler bulunur.

Beyinde ilem gren duyu merkezleri, nron ad verilen beyin hcrelerinden oluur. Birka yl nceye kadar bilimevrelerinde oluan genel kanya gre beyin hcreleri yaamn ilkevresinde oluumunu tamamlar ve bundan sonra oalmaz ,eklinde idi. Ya ilerledike azalma miktar da artar; rnein 25yanda iken gnde

30 000 nron lrken 40 yandan sonra bu say 50 000-

100 000e kar deniliyordu.

ABD de yaplan aratrma sonucu bu gre yeni bir yorumgetirdi. Evet, hcre lm dorudur. Ancak bilimciler, yaamsresince kaybedilen hcre dzeyinde olmasa da yeni hcreretildiini ortaya kardlar. Bu bulgunun asl mit verici yan dayeni bymenin en ok hipokampusta, bellek pekimesi iinyaamsal nem tayan beyin yapsnda olmasdr. Beynimiz yenihcreler retebildiine gre, bu hcreler yeni anlar oluturmamzaolanak salayacaktr. (23)

Kendisine ait besin deposu bulunmadndan her an kanyolu ile besin ve oksijenin beyne ulamas hayati nem tar.Herhangi bir aksama hcrelerin lmne yol aar. Bu nedenle,yaratc gcn belirledii dzen iinde kan dolam her 13

55


56/157

saniyede bir kez gereklemektedir. Bu da mevcut hcreleringreve hazr tutulmasna yardmc olur.

Ancak, yala beraber baz nedenlerle beyin hcrelerininsaysal hzl erimesi, beynin erken yalanmasna sebep olur.

Beynin yalanmasn hzlandran faktrler ise:+Alkol ve ttn,+Kiinin ruhsal bunalm, stresler,+Sakinletirici ilalar ( uyku ilalar dahil),

olarak saylabilir. Beynin yalanmas sonucu, hafza zayflar,dikkat azalr, insan kendisini bir konuya zorlukla verebilir. leriyalarda tanma melekesini de kaybeder. Dier bir deyile, bunamadurumuna girer.

d.Beynin alma Sistemi

Beyinde, henz tam tespit edilip aklanmam karmakbir sistem ilev grmektedir. Deniliyor ki, beyinde 10 milyarcivarnda sinir hcresi bulunur. Bir uyar alnnca, uyary alanhcre, dier hcreleri de uyarr. Bylece 10 milyar hcrenin

tm uyarlr. Fakat her birinin karar bir dieri tarafndankontrol edilerek tek bir uygula emri eklinde i yapacakorgana iletilir. rnein, sa elin iaret parma bklmekisteniyor. Uyar mesaj sinir hcrelerine ulanca, uygulamaemri iki ynl olarak parmak kaslarna ulatrlr. Parman iyzeyindeki kaslarn kaslmas, srt yzeyindeki kaslarn dagevemesi eklinde olur. Peki, verilen emir nasl bir denetimdengeip olgunlayor? Konuurken sesin, hece ve kelimelere

dnmnn hzl olarak dzenlenmesi nasl gerekleiyor?Btn bunlar henz zlmemi konular. Bilinen bir ey varsao da, sinir hcrelerinin mesaj gndermedeki alma yntemi.Bu konuyu, bilim adam merhum Prof.Dr. Ayhan SONGAR(uzman doktor) Beyefendinin tespitlerinden renelim:

Sinir hcreleri elektrik akm ile ykldr. D

yzeyleri pozitif (+) ve i yzeyleri negatif (-) kutbu tekil etmek

56


57/157

zere bir sinir hcresinde, aa-yukar 60-70 milivoltseviyesinde bir akm yk mevcuttur. (Bir milivolt, 1/1000 volteder.) Hcre dnda daha fazla sodyum iyonu iinde ise potasyum iyonu bulunur. Sinir hcresi istirahat halinden

faaliyet haline geince, mesela bir noktasndan uyarlnca,uyarlan ksmdaki hcre zarnn geirgenlii deiecek,sodyum iyonlar dardan hcre iine doru, potasyum iyonlarda da doru akmaya balayacak ve bu uyarlan nokta negatifelektrik ykl hale gelecektir. mdi, hcre zarnn d, hertarafta pozitif ykl, uyarlma noktas ise negatif ykl olunca, zar dndaki bu iki blge arasnda yeni bir elektrik akmdoacak ve bu akm hcrenin aksonu boyunca evreyegiderek ya bir sinir hcresini veya kas, salg bezi gibi baka biri yapan organ uyaracaktr. yapan organ da uygula emridorultusunda ilem yapacaktr.

Uyarlma hali geince bu iyon al-verii tersinedner. Bir pompa faaliyeti ile hcre iine birikmi bulunansodyum iyonlar dar atlarak potasyum ieri alnr ve hcre

zar eski haline gelir. Yani tekrar d pozitif, ii negatif yklolur.Ruhsal olay ve becerilerimizin ekillenip gerekletii

merkezler, beynin deiik blgelerinde yer almtr. Genelolarak

beynin faaliyetlerinin etkin olduu merkezler:+dari hareketler,+Zek ile ilgili faaliyetler,+Be duyu,

olmak zere ana grupta toplanmtr. Bu merkezlerin uygulaemri ile zek, hafza, renme, okuma-yazma, konuma, hayalkurma gibi faaliyetleri yannda vcut organlarn dzenlialmas beyin tarafndan ynlendirilip idare edilir (24)

57


58/157

nsan insan yapan bu harikulde eseri yaratp bizkullarna veren Yce Allahn g ve kudretini naslgrmezlikten gelebilir; emirlerine duygusuz kalabiliriz !...

e.Zinde Beyin ve Yalanmann nlenmesi:

Bellein kalitesini ksmen genler belirler. Ancak, beyinkondisyonu ve aktivitesini korumak pek ok faktre bal olmakla beraber bunlarn ou da insann kontrol altndadr. Bufaktrleri, yaamn erken evrelerinde alkanlk haline getiripsrdrmek suretiyle amaca ulalr. yle ki;

+ Yksek tansiyonu ve yksek kolesterol nleyecek, ya da

kontrol altna alacak giriimde bulunmal. Kalp iin kt olan, beyin iinde kesinlikle ktdr. Hipertansiyon ve yksekkolesterol en ince kan damarlarn hasara uratarak beyne giden besini azaltr. Oysa beyin fonksiyonunu yerine getirmesi bunabaldr. Yaplacak i dengeli beslenmek, kalp saln koruyan

diyet uygulamaktr.+ Dzenli olarak gnde 30-45 dakika ve haftada en az drt

gn ak hava egzersizi yaplmaldr. Ak hava egzersizi beyinsal iin nemlidir. Beynin yeni nron ( hcresi) filizlenmesinitetikler.

+ Gece iyi bir uyku uyunmaldr. yi bir gece uykusu sekiz

saat surelidir. Kalitesi yeterince iyi olan bir uyku beynin yenirenimleri pekitirmesine yardmc olur.

+ Stres kontrol altnda tutulmaldr. Genelde stresli yaam

insan hayatnn kanlmaz bir parasdr. Ancak, az karar, ouzarar deyimiyle rtmelidir. Aslnda ll dzeyde bir streshali insan uyarr ve dikkatin bir noktaya odaklanmasn salar.

Ayrca beyne daha ok kan pompalanarak bilinli olma

58


59/157

fonksiyonunu glendirir. Stresin fazlas ise, daha ok salglanankortizon hormonu dzeyini arttrr; bu da bellekte hasar yapar. Bunedenle zinde beyin iin stresin kontrol altnda tutulmas nemkazanr

+ Vcut direnci vitaminle desteklenmelidir.Serbestradikaller, vcutta ve beyinde retilip nrotoksik etkiler yapabilenmaddelerdir. Bunlarn tahribatn nlemek zere antioksidan etkisiyapan E ve C vitaminlerini belirli lde kullanmak yararlolacaktr. Ayrca, yeterince B vitamini kullanlmal. nk Bvitamini eksiklii bellek kaybn tetikler.

+ Zihinsel aktivitenin srdrlmesi iin yeni eylerrenmeli ve bunu alkanlk haline getirmelidir. Yeni beceriler,yeni sporlar, yeni hobiler, dahas ilgiyi eken her eyi bu kapsamiinde deerlendirmelidir.

+ Tv seyretmek gibi pasif faaliyetlerden kanmal ya da enaza indirilmelidir. nk yaplan aratrmalarda, Tv karsnda

daha ok vakit geiren kiilerin fiziksel ve bilisel salklarndaktye giden gelimelere rastlanmtr.

+ Psikolojik anlamda hayata ballk srdrlmelidir. Bu, beyin saln optimize etmede (iyiletirmede) en nemlifaktrdr. Dier bir ifadeyle yaamdan zevk alnmal, evre vetoplumdan uzak durulmamaldr. Yalnzlk, hem ruhen ve hem de bedenen kiiyi erken yalandrr. Bu nedenle kii ailesiyle,yaknlaryla, dostlaryla beraber olup sohbetlerine katlmal, bilgial- veriinde bulunmal, kendisinin bakalarna deer verdii gibionlarnda kendisine olan deerlendirmelerini duyarakonurlanmaldr. Bylece yksek moral gcne ulalm olur.( 24 )

13.SALGI SSTEM

59


60/157

nsan vcudunun alma sistemini kontrol eden ve yaamkolaylatran organlardan biri de salg bezleridir.Yapt etkinliegre, d ve i olmak zere iki ayr gruba ayrlr.Salglar da

alana d,kan dolam sistemine karana da i salg bezi denir.

a.D Salg Bezleri (Eksokrin):

Ter bezleri,tkrk bezleri,gz,burun,kulak salg bezleriile pankreas salg bezleri,karacier salg bezi,prostat salg bezi ,dsalg bezleri grubunu oluturur

b. Salg Bezleri (Endokrin):

salg bezleri ise, salglar hormonlar halinde kan dolamsistemine salglanr ve kan aracl ile organlara ulap etkisinigsterir.Deiik bezler eitli hormonlar salglar. Hormonun aslgrevi ise kimyasal haber tamaktr.

salg bezleri denince aklmza, hipofz bezi, tiroit bezi,bbrek st salg bezi ve pankreas salg bezi gelmelidir.Bunlarnsalgladklar hormonlarn neler olduu ve nasl bir etki yaptnzet olarak grelim:

(1). Hipofiz bezinin salglad hormonlar:

Hipofiz bezinin salglad hormonlar k yerine gre,n,orta,arka hipofiz hormonlar olarak snflandrlr:

(a).n hipofiz hormonlar ve etkileri:

-Tireotrop hormonu (TSH), tiroit bezinin etkinliini artrr.

60


61/157

-Adrenokortikotrop hormonu(ACTH), bbrekst bezikabuk blgesini uyarp baz hormonlarn salglanmasn salar.

-Somatotrop hormonu (STH), bedensel gelime ve

bymeyi salar.-Folikol hormonu (FSH),erkekte (bbrekst bezleri ve

erbezlerindeki ) cinsel hcreleri etkileyip sperma retimini salar.Kadnda ise, yumurta retimini ve sar cismin olumasn uyarr.

-Prolaktin veya dier adyla Luteotrop hormonu (LTH),kadnn memelerindeki st bezlerini ve sar cisimdenprogesteron salglanmasn uyarr. Doumdan bir veya iki gnsonra prolaktin etkisiyle st salgs balar.

kendimizi ne kadar taniyoruz

Documents