kepesese°lker... · 2019-02-28 · İlker akbaŞ kepesese vatandaŞlik sayfa 4 5. yaptırıma...

KEPESESE

VATANDAŞLIK

KONU

ANLATIMI

2018 DEĞİKİKLİKLERİNE GÖRE

DÜZENLENMİŞTİR

İlker AKBAŞ

2018

İlker AKBAŞ KEPESESE VATANDAŞLIK

Sayfa 1

►Kamu Personeli Seçme Sınavında Tarih

Testinde (15) soru bulunmaktadır. Ancak son (4)

yılın soruları değerlendirildiğinde Vatandaşlık

Testi içerisinde Türk Tarihine ilişkin (2) veya (3)

soruya yer verilmektedir.

►Tarih testi soruları (2017 yılı soruları hariç.)

çoğunlukla bilgi düzeyinde olup testlerde

çözümünde yorum ve analizi gerektiren ortalama

5 soruya yer verilmektedir.

VATANDAŞLIK (TEMEL YURTTAŞLIK BİLGİSİ) TESTİNİN İÇERİĞİ VE SORU DAĞILIMI

►3 soru: Hukuk Başlangıcı ve Genel Kamu Hukuku: Bu ünite Medeni Hukuk başta olmak üzere Özel Hukuk ve Kamu Hukuku konularından oluşmaktadır

►3 soru: Anayasa Hukuku: Bu ünite 1982 Anayasası başta olmak üzere Türk Anayasa Tarihi konularından oluşmaktadır. ►3 soru: İdare Hukuku: Bu ünite 1982 Anayasasının 123. Maddesinden 137. Maddesine kadar belirtilen konulardan oluşmaktadır. (bkz. 1982 Anayasası 2. Bölüm IV. Kenar Başlığı)

►6 Soru: Türkiye ve Dünya ile İlgili Genel, Kültürel ve Güncel Sosyo-ekonomik Konular

Copright © 2010 – 2018

Mersin / Silifke

Tel: 0324 715 05 55 / 0535 340 68 45

e-mail: [email protected]

Adres: CEYHUN AKADEMİ Göksu Mahallesi 73.

Sokak Şendölek Apt. No:9/A

Bu yayının her hakkı saklıdır. Hangi amaçla

olursa olsun, yayının tamamının veya bir

kısmının yazarın yazılı izni olmadan kopya

edilmesi, fotoğrafının çekilmesi, herhangi bir

yolla çoğaltılması, yayımlanması ya da

kullanılması yasaktır. Bu yasağa uymayanlar

gerekli cezai sorumluluğu ve yayının

hazırlanmasındaki mali külfeti peşinen

kabullenmiş sayılır.


Sayfa 1

HUKUK 1. Var olan otorite ile kişi ve kişi ile kişi arasındaki ilişkiyi

düzenleyen yazılı ve yazısız "sosyal düzen kurallarının"

tamamını ifade eder. Maddi ve manevi yaptırımlarla

donatılmıştır.

2. Hukukun İşlevi: Hukuk toplumda;

Barışı,

Huzuru,

Adaleti

Güvenliği sağlar.

Yeni oluşum ve gelişimlere cevap verir.

ve ayrıca hukuk “insan haklarının teminatıdır”.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Aşağıdakilerden hangisi, hukukun temel görevlerinden biri

değildir?

A) Toplumda barışı sağlamak

B) Toplumda mutlak eşitliği sağlamak

C) Toplumda hukuki güvenliği sağlamak

D) Toplumda adaleti sağlamak

E) Toplumda yeni oluşum ve gelişimlere cevap vermek

CEVAP: B

SOSYAL DÜZEN KURALLARI

1. Din Kuralları: Bu kurallara aykırı davranıldığında kişi

günahkâr olarak adlandırılır. Din kuralları hukuk kurallarının

oluşumunda önemli etkiye sahiptir. Yaptırımı günahkâr

sayılmadır.

2. Görgü Kuralları: Yeme, içme, giyinme, selamlaşma,

konuşma, oturma ve kalkma gibi makul insan davranışlarını

biçimlendiren kurallardır. Yaptırımı alay edilmedir.

3. Ahlak Kuralları: İnsanın diğer insanlarla olan ilişkileri ile

ödev ve sorumluluklarını düzenleyen kurallardır. Ahlak

Kuralları; Objektif (Toplumsal) Ahlak Kuralları ve Subjektif

Ahlak Kuralları (Nefis) olmak üzere ikiye ayrılır. Yaptırımı

ayıplamadır.

4. Örf ve Adet Kuralları: Ortak davranış kurallarıdır.

Yaptırımı dışlamadır. Örf ve Adet kuralları zamanla hukuk

kuralı haline gelebilir. Bunun için;

Sürekli ve düzenli şekilde tekrarlanıyor olması

gerekmektedir.

Uyulmadığında bir yaptırım ile karşılaşılacağı

konusunda toplumda genel bir inanışın olması

gerekmektedir.

Devlet gücüyle maddi bir yaptırıma bağlanması

gerekmektedir. (Kanun boşluğu durumunda boşluk

örf ve adet hukukuyla doldurulur.)

UYARI: Yaptırımları “manevidir” ve gücünü “toplumdan”

alır.

5. Hukuk Kuralları: Devlet organlarının koyduğu yazılı

kurallardır. Bunlar; Kanun, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi,

Yönetmelik, Genelge, Tebliğ, Yönerge vs şeklinde ortaya

çıkar.

UYARI: Yaptırımı “maddidir” ve yaptırım gücünü

“devletten” alır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi sosyal düzen kuralı niteliği taşımaz?

A) Din kuralları B) Ahlak kuralları

C) Manevi kurallar D) Görgü kuralları

E) Hukuk kuralları

CEVAP: C

2. Hukuk kurallarının hangi özelliği onu diğer sosyal düzen

kurallarından ayırır?

A) Sosyal yaşamı düzenlemesi

B) Kişilere bazı ödevler yüklemesi

C) Herkese uygulanabilir olması

D) Devlet gücüne dayanması

E) Bazı emir ve yasakları içermesi

CEVAP: D

3. Aşağıdakilerden hangisi sosyal hayatı düzenleyen kurallardan

biri değildir?

A) Din kuralları B) Fizik kuralları

C) Görgü kuralları D) Ahlak kuralları

E) Hukuk kuralları

CEVAP: B

4. İnsanın diğer insanlarla olan ilişkileri ile ödev ve

sorumluluklarını düzenleyen kurallar aşağıdakilerden hangisidir?

A) Din kuralları B) Ahlak kuralları

C) Örf ve adet kuralları D) Görgü kuralları

E) Hukuk kuralları

CEVAP: B

Sosyal Düzen Kuralları

1. Din Kuralları

2. Görgü Kuralları

3. Ahlak Kuralları

4. Örf ve Adet Kuralları

----------------------------------------

UYARI: Gücünü toplumdan alır ve taptırımları manevidir

5. Hukuk Kuralları

------------------------------------------

UYARI: Gücünü devletten alır ve yaptırımı devletten alır.


Sayfa 2

YAPTIRIM (MÜEYYİDE) TÜRLERİ

CEZA TÜRLERİ

A. HAPİS CEZASI Kişinin özgürlüğünden alıkonulmasıdır.

1. Ağırlatılmış Müebbet Hapis: Hükümlünün hayatı

boyunca devam eder. İyi hal göstermesi kaydıyla, “30 yıl”,

birden çok cezanın bulunması halinde “36 yıl” sonunda

koşullu salıverilebilir.

2. Müebbet Hapis: Hükümlünün hayatı boyunca devam

eder. İyi hal göstermesi kaydıyla, “24 yıl” sonunda koşullu

salıverilebilir. Ancak birden çok cezanın bulunması halinde

“30 yıl” sonunda koşullu salıverilebilir.

3. Süreli Hapis: Kanunda belirtilmeyen hallerde, “1

yıldan” az “20 yıldan” fazla olamaz.

4. Kısa Süreli Hapis: Süresi hâkimce hükmedilen

cezadır. Kısa süreli hapis cezaları hâkim kararı ile müeyyide

tedbirlerine çevrilebilir. (adli para cezası, mağdurun veya

kamunun uğradığı zararın giderilmesi, bir eğitim kurumuna

devam ettirilme, kamuya yararlı bir işte çalıştırma gibi.)

UYARI: “İki (2) yıl” veya daha az cezalarda ise kararın

açıklanması “beş (5) yıl” geriye bırakılabilir.

B. PARA CEZASI Suçun karşılığı olan hapis cezasının paraya çevrilmesidir.

Süresi “bir (1) yıl veya daha az” hapis cezaları para cezasına

çevrilir. Ancak taksirli suçlarda süresi ne olursa olsun para

cezasına çevrilir.

C. DİSİPLİN CEZASI Disiplin suçu bir memurun, sadece göreviyle ilgili işlediği bir

kusur dolayısıyla verilebilir. Kısaca, disiplin suçu sadece

mesleki açıdan verilen cezalardır. Bunlar;

1. Uyarma: Daha "dikkatli olması gerektiğinin kendisine

yazı ile bildirilmesidir.

2. Kınama: Kusurlu olduğunun kendisine yazı ile

bildirilmesidir.

3. Aylıktan Kesme: 𝟏

𝟖 ile

𝟏

𝟑𝟎 aralığında maaşından

kesinti yapılmasıdır.

4. Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Kişinin

bulunduğu kademedeki ilerlemenin fiilin ağırlık derecesine

göre “en az bir (1) yıl” “en fazla üç (3) yıl” durdurulmasıdır.

5. Devlet Memurluğundan Çıkartma: Bir daha

devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan

çıkarmadır.

UYARI: Disiplin cezalarının tamamına karşı yargı yolu

açıktır ve yargı yeri idare mahkemeleridir.

C. HÜKÜMSÜZLÜK Kişiler arasında gerçekleştirilen hukuki işlemlerin hukuka

aykırı olması halinde uygulanacak yaptırımdır.

1. Yokluk: Hukuki bir işlemin kanunda belirtilmemesine

rağmen gerçekleştirilmesi halinde o hukuki işlem yok sayılır

ve hiçbir sonuç doğurmaz.

Örneğin resmi nikâhın kurucu unsurları (farklı iki cins ve

resmi nikâh memuru ve irade beyanı) kanunla belirtilmişken,

dini nikâhın kanunla belirlenmiş bir kurucu unsuru

belirlenmemiştir. Bu nedenle dini nikâh veya imzasız senet yok

hükmündedir

2. Mutlak Butlan (Geçersizlik): Bir hukuki işlemin

kanunda belirtilen kurucu unsurlara sahip olmasına rağmen

emredici hükümlerine aykırı olmasıdır.

Örneğin 16 yaşında birinin evlenmesi mutlak butlandır.

Çünkü medeni hukuk evlenmenin olağan yaşını 17 yaşın

doldurulması olarak belirlemiştir ve emretmiştir.

Nikâhın yapıldığı sırada eşlerden birinin evli olması

Eşler arasında sıhri hısımlığın bulunması.

3. Nisbi Butlan: Bir hukuki işlemin kanunda belirtilen

kurucu unsurlara ve emredici hükümlerine uygun olmasına

rağmen işlemi gerçekleştiren taraflardan birinin iradesinde

mücbir sebeplerle sakatlık olması halidir.

Örneğin 34 yaşında bir kadının 25 yaşında olduğunu

söyleyerek yapılan evlilik nisbi butlandır.

Alkol veya benzeri madde kullandığı anda ya da kişiye

hata, hile, korkutma ve gabin ile sözleşme imzalatılması.

YAPTIRIM TÜRLERİ VE GÜVENLİK TEDBİRLERİ

YAPTIRIM TÜRLERİ

1. Ceza

a.Hapis Cezası

b.Para Cezası

c.Disiplin Cezası

2. Cebr-i İcra

3. Tazminat

a.Maddi Tazminat

bManevi Tazminat

4. İdari İşlemde İptal

5. Hükümsüzlük

a.Mutlak Butlan

b.Nisbi Butlan

c.Yokluk

d.Tek Taraflı Bağlamazlık

GÜVENLİK TEDBİRLERİ

1. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma

2. Müsadere

3. Çocuklara yönelik güvenlik tedbirleri

4. Akıl hastalarına güvenlik tedbirleri

5. Tüzel kişilere güvenlik tedbirleri

6. Tekerrür

7. Sınır dışı edilme


Sayfa 3

4. Tek Taraflı Bağlamazlık: Hukuki işlemin taraflardan

birinin sözleşme yapabilme ehliyetine sahip olmaması

durumunda ortaya çıkan yaptırımdır. Böyle bir sözleşme

taraflardan birini bağlar diğerini ise yaş küçüklüğü nedeniyle

bağlamaz.

Örneğin 28 yaşında bir kimse ile 16 yaşında bir kimsenin

yaptığı sözleşme tek taraflı bağlamazlıktır.

E. CEBR-İ İCRA Borcunu yerine getirmeyen kişinin sözleşmeye dayanan

yükümlülüklerini yerine getirmeye devlet eliyle

zorlanmasıdır. Cebri icranın konusu, istisnai durumlar hariç, kişinin

kendisi değil malıdır. Ayrıca kişi borcundan alıkonulamaz

ve hapsolunamaz.

Cebri icra askerlik, vergi, haciz, nafaka durumlarında da

uygulanır.

F. TAZMİNAT Bir kimsenin hukuka aykırı bir fiil il e bir başkasına zarar

vermesi durumunda karşılaşacağı yaptırımdır. Verilen

zararın niteliğine göre maddi ve manevi olmak üzere ikiye

ayrılır. Örneğin kavga esnasında bir başkası tarafından

yaralanan kişi hastane masraflarının tazminini isteyebilir

(maddi) yaralanma sonucunda bir gözünün kör olması

durumunda yaşadığı psikolojik yıkımın tazminini de

isteyebilir (manevi).

7. İDARİ İŞLEMDE İPTAL Hukuka aykırı olarak gerçekleştirilen idari işlemin hukuka

aykırılık sebebiyle yargı organları tarafından ortadan

kaldırılmasıdır. Amaç yeni tesis edilmiş işlemi ortadan

kaldırarak eski duruma geri dönmektir. Örneğin haksız yere disiplin cezası aldığını düşünen

memurun idare mahkemesine başvurması gibi ve

mahkeme kararı ile aldığı cezanın kaldırılması.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ

1. Aşağıdakilerden hangisi Türk hukuk düzenindeki yaptırım

türlerinden biri değildir?

A) Cebri icra B) Ceza C) Kısas

D) Tazminat E) İptal

CEVAP: C

2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Cumhuriyeti’nde yer alan

ceza türlerinden biri değildir?

A) Ölüm cezası

B) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası

C) Adli para cezası

D) Müebbet hapis cezası

E) Hapis cezası

CEVAP: A

3. Bir düzenleyici kurala uygun davranılmadığı takdirde devlet

gücüne dayalı olarak karşılaşacağımız tepkiye ne ad verilir?

A) Müeyyide B) Sosyal düzen kuralı

C) Örf D) Görgü

E) Tazminat

CEVAP: A

HUKUK TÜRLERİ 1. Pozitif Hukuk: Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte

bulunan yazılı ve yazısız hukuk kurallarının tümüdür.

2. Mevzu Hukuk: Bir ülkede belli bir zamanda

yürürlükte bulunan ve yetkili bir makam tarafından konan

yazılı hukuk kurallarıdır.

3. Tabii (İdeal) Hukuk: Olması gereken ve insanın

aklıyla ön plana çıkardığı hukuktur.

4. Tarihi Hukuk: Yürürlükten kalkmış (ilga edilmiş)

hukuktur.


1. Bir ülkede belli bir zamanda yürürlükte olan hukuk

kurallarından sadece yazılı olanlara ne ad verilir?

A) Kamusal hukuk B) Tarihi hukuk

C) Dogmatik hukuk D) Tabii hukuk

E) Mevzu hukuk

CEVAP: E

2. Bir ülkede, yetkili bir makam tarafından konulan ve hâlen

yürürlükte bulunan hukuk kurallarının tümüne ne ad verilir?

A) Pozitif hukuk B) Tabii hukuk

C) İdeal hukuk D) Mevzu hukuk

E) Objektif hukuk

CEVAP: A

HUKUK KURALLARI A. HUKUK KURALLARININ ÖZELLİKLERİ

(NİTELİKLERİ) 1. Genellik: Hukuk kurallarının genel olması, aynı durumda

bulunan herkese uygulandığını gösterir.

2. Soyutluk: Hukuk kurallarının soyut olması onun tek bir

durum için değil, aynı özelliği gösteren her durum için

geçerli olduğu anlamına gelir.

3. Süreklilik: Hukuk kurallarının sürekli olması onun,

yürürlüğe girdiği tarihten itibaren kaldırılıncaya kadar

geçerli olduğunu gösterir.

4. Değişkenlik: Zamanın koşullarına göre kanun koyucu

tarafından düzenleme yapılabileceği anlamına gelir.


Sayfa 4

5. Yaptırıma dayalı olma: Yaptırım, bir hukuk kuralı ihlal

edildiği takdirde bozulan düzeni en az zararla eski haline

getirmek için devlet gücünün kişiye uygulayacağı sonuçtur.

Hukuk kuralları genel olarak sonuç (hüküm) kısmında bir

yaptırım içerir.

6. Bir değer yargısına dayanma

7. Olumlu veya olumsuz emir taşıma

8. Kişilik dışı olma

B. HUKUK KURALLARININ TÜRLERİ

1. Emredici Hukuk Kuralları: Tarafların uymak

zorunda olduğu ve tarafların anlaşarak ortadan

kaldıramadığı kurallardır.

Örneğin, TMK 129. madde "Kişiler derecesi ne olursa

olsun alt ve üst soyları ile ve 2. ve 3. derece yansoyları ile

evlenemezler."

2. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları: Hukuki terim ve

deyimleri açıklığa kavuşturmada kullanılan kurallardır.

Örneğin, TMK 118. madde "Nişanlanma, evlenme vaadi

ile olur." TMK 19. madde "Yerleşim yeri (ikametgâh), bir

kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir."

3. Tamamlayıcı Hukuk Kuralları: Aksi

kararlaştırılabilen ve uyulması zorunlu olmayan ancak aksi

kararlaştırılmadığında uygulanan kurallardır.

Örneğin, BK 182. madde "Satım sözleşmesin de aksi bir

gelenek ve sözleşme bulunmayan hallerde satıcı ile alıcı

borçlarını aynı anda ifa eder."

4. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları: Taraflarca

düzenlenmiş ancak yeteri kadar açıklık taşımayan

durumların açıklanmasında kullanılan hukuk kurallarıdır.

Örneğin, BK 75. madde "Borcun ödenmesi gereken gün

için bir ayın başı tabiri kullanılmışsa bundan ayın birinci

günü anlaşılır."

5. Bunların dışında "yetki verici hukuk kuralları" ve "ilga

edici hukuk kuralları" bulunmaktadır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 91: “Borcun ifası için bir

ayın başlangıcı veya sonu belirlenmişse bundan ayın birinci ve son

günü; ayın ortası belirlenmişse, bundan ayın onbeşinci günü

anlaşılır.”

Bu kural, niteliğine göre aşağıdakilerden hangisine örnek

olabilir?

A) Emredici hukuk kuralları

B) Yasaklayıcı hukuk kuralları

C) Tamamlayıcı hukuk kuralları

D) Yorumlayıcı hukuk kuralları

E) Tanımlayıcı hukuk kuralları

CEVAP: D

2. Hukuk kuralları arasında aksine bir hukuksal işlem yapılması

mümkün olmayan kurallara ne ad verilir?

A) Emredici kurallar B) Yedek kurallar

C) Yorumlayıcı kurallar D) Tamamlayıcı kurallar

E) Tanımlayıcı kurallar

CEVAP: A

HUKUKUN KAYNAKLARI

A. YAZILI KAYNAKLAR

(Normlar Hiyerarşisi) 1. Anayasa

2. Kanunlar

3. Kanunlara Denk Uygulamalar

OHAL Cumhurbaşkanı Kararnamesi

Meclis İç Tüzüğü

İçtihatı Birleştirme Kararları

Uluslararası Antlaşmalar*

4. Cumhurbaşkanı Kararnamesi

5. Yönetmelik

6. Adsız Düzenleyici İşlemler **

Genelge - Tebliğ - Yönerge - Sirkü

*UYARI: Usulüne uygun bir şekilde yürürlüğe konan

uluslararası antlaşmalarla Anayasa arasında meydana gelen

hüküm uyuşmazlıklarında uluslararası antlaşmaların

hükümleri geçerlidir.

**UYARI: Genelge, Tebliğ ve Yönerge anayasada

belirtilmeyen yazılı kaynaklardır. Kendi aralarında hiyerarşi

bulunmaz.

HUKUKUN ASLİ KAYNAKLARI

YAZILI KAYNAKLAR

1. Anayasa

2. Kanunlar

3. Kanunlara Denk Uygulamalar

*Olağanüstühal Cumhurbaşkanı Kararnamesi

*Meclis İç Tüzüğü

*Uluslararası Antlaşmalar

*İctihadı Birleştirme Kararı

4. Cumhurbaşkanı Kararnamesi

5. Yönetmelik

6. Adsız Düzenleyici İşlemler

Genelge - Tebliğ - Yönerge - Sirkü

YAZISIZ KAYNAKLAR

1. Örf ve Adet Hukuku (Gelenek ve görenekler)

2. Hâkimin Yarattığı Hukuk


Sayfa 5

B. YAZISIZ KAYNAKLAR

1. Örf ve Adet Hukuku (Gelenek ve görenekler): Örf ve

adetlerin; hukuk kuralı olarak değerlendirilebilmesi için,

sürekli olmalıdır.

genel inanç olmalıdır. (halk tarafından

benimsenmelidir.)

yaptırım gücünü devletten almalıdır.

UYARI: Kamu hukuku alanına giren konularda hâkim örf ve

adetlere başvuramaz. (kanunsuz suç ve ceza olmaz: bir

şeyin suç olabilmesi ve ceza verilebilmesi için kanunda

açıkça belirtilmiş olmalıdır)

2. Hâkimin Yarattığı Hukuk: Hâkimin kanun koyucuymuş

gibi davranarak verdiği kararları ifade eder.

C. YARDIMCI KAYNAKLAR

1. İçtihat: Konu ile ilgili daha önce verilmiş olan mahkeme

ve yargı kararlarını ifade eder. Anayasa Mahkemesi kararları

kanun hükmündedir. Yargıtay ve Danıştay'ın içtihadı

birleştirme kararları da kanun hükmündedir.

2. Doktrin: Bilimsel hukuki görüşleri ifade eder.

3. Kıyas: Karşılaştırarak yorumlayarak sonuca ulaşmayı

ifade eder. Ceza hukukunda kıyas yasağı ilkesi

bulunmaktadır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi normlar hiyerarşisinde kanunlar ile

aynı basamakta yer alabilir?

A) Genelgeler B) Yönetmelikler

C) Uluslararası antlaşmalar D) Anayasa

E) Sirkü

CEVAP: C

2. Aşağıdakilerden hangisi hukukun yazılı kaynaklarından biri

değildir?

A) Örf ve Adet B) Kanun C) Genelge

D) Yönetmelik E) Anayasa

CEVAP: A

3. Normlar arasındaki hiyerarşik sıralamaya göre en üstün norm

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

B) Yönetmelik

C) Anayasa

D) Kanun

E) Genelge

CEVAP: C

BOŞLUK VE BOŞLUK DOLDURMA A. KANUN BOŞLUĞU

Somut olaya uygulanacak soyut kuralın yazılı hukukta

(mevzuatta) bulunmaması durumudur. (Hâkim bu durumda

gelenek ve göreneklere başvurmak zorundadır.)

1. Kural İçi Boşluk: Kanun koyucu hukuki mesele için

çözüm öngörmüştür. Ancak somut olay ilişkin her durumu

düzenlememiştir. Kısaca düzenlemenin somut olaya

doğrudan uygulanması mümkün değildir. (Hâkim bu

durumda takdir yetkisini kullanır.)

2. Kural Dışı Boşluk: Kanun koyucu tarafından

istemeden bırakılan boşluktur. Kanun koyucu bu boşluğu ya

görmemiştir ya da mesele kanun yürürlüğe girildikten sonra

ortaya çıkmıştır. (Hâkim bu durumda hukuk yaratır.)

3. Açık Boşluk: Kanunda somut olaya uygulanacak

herhangi bir hükmün hiç bulunmamasıdır. (Hâkim bu

durumda gelenek ve göreneklere başvurmak zorundadır.)

4. Örtülü Boşluk: Kanunda konuya ilişkin düzenleme

vardır. Ancak somut olaya uygulanacak düzenlemenin

uygulanmasının adil olmayacak sonuçlar doğurmasıdır.

(Hâkim bu durumda takdir yetkisini kullanır.)

5. Gerçek Boşluk: Belli bir konuda kanunda hüküm

olması gerekirken hiçbir hükmün bulunmamasıdır.

Doktrinlerin çoğu açık boşluk ile gerçek boşluk arasında fark

olmadığını ifade eder. (Hâkim bu durumda gelenek ve

göreneklere başvurmak zorundadır.)

6. Gerçek Olmayan Boşluk: Belli bir konuda kanunda

hüküm olmakla beraber hâkim tarafından yeterli ve tatmin

edici görülmemesidir. Doktrinlerin çoğu örtülü boşluk ile

gerçek olmayan boşluk arasında fark olmadığını ifade eder.

(Hâkim bu durumda takdir yetkisini kullanır.)

B. HUKUK BOŞLUĞU Somut olaya uygulanacak soyut kuralın yazılı ve yazısız

hukukta bulunmaması durumudur. (Kanun koyucuymuş

gibi davranarak hukuk yaratır. Ancak bağlayıcı değildir.)

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Hâkim kanunda boşluk olması durumunda aşağıdaki

yollardan hangisine başvurmak zorundadır?

A) Kıyas B) Örf ve âdet

C) Atıf D) İçtihat

E) Doktrin

CEVAP: B

1. İçtihat

2. Doktrin

3. Kıyas


Sayfa 6

2. Bir somut olaya uygulanacak yazılı ya da yazılı olmayan bir

hukuk kuralının bulunmaması durumuna ne ad verilir?

A) Hukuk boşluğu B) Kural içi boşluk

C) Örtülü boşluk D) Kanun boşluğu

E) Açık boşluk

CEVAP: A

3. Belli bir hukuki duruma ilişkin olarak kanunda bir hüküm

olması gerekirken hiçbir hüküm öngörülmemiş olmasının hukuki

niteliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gerçek hukuk boşluğu

B) Bilinçli hukuk boşluğu

C) Gerçek olmayan hukuk boşluğu

D) Gerçek olmayan kanun boşluğu

E) Gerçek kanun boşluğu

CEVAP: E

4. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 1: Kanunda

uygulanabilir bir hüküm yoksa hâkim, örf ve âdet hukukuna göre,

bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak

idiyse ona göre karar verir.

Bu parçada altı çizili bölümde aşağıdakilerden hangisi ifade

edilmiştir?

A) Hâkimin hukuk yaratması

B) Hâkimin takdir yetkisini kullanması

C) Kanunlaştırma

D) Kanunların çatışması

E) Kanunun yorumlanması

CEVAP: A

HUKUKUN BÖLÜMLERİ

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Aşağıdaki hukuk dallarından hangisi kamu hukuku dalları arasına

girmez?

A) Anayasa Hukuku B) İdare Hukuku

C) Borçlar Hukuku D) Ceza Hukuku

E) Vergi Hukuku

CEVAP: C

YORUM ÇEŞİTLERİ

A. YASAMA YORUMU 1. Kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiğine ilişkin

yasama organları tarafından yapılan yoruma hukuksal -

yorum yasama yorumu denir.

2. Yasama yorumunun en belirgin özelliği, kanun gücünde

bağlayıcı olmasıdır. Diğer bir özelliği ise, yorumlanan

metnin, yürürlük tarihinden itibaren geçerli olmasıdır.

3. 1924 anayasası yasama yorumuna imkân tanırken, 1961

ve 1982 Anayasaları, Türk hukukunda yasama yorumunu

kabul etmemiştir.

B. YARGISAL YORUM 1. Yargı organları tarafından, yargılama süreci sırasında

yaptıkları yorumdur.

2. Yüksek mahkemeler tarafından yapılan içtihadı

birleştirme kararları, genel nitelikte ve diğer yargı

organlarının da bağlayıcı nitelikte olduğundan, bu tür yargı

yorumu diğer yargı yorumlarından nitelik olarak farklıdır.

C. İDARİ YORUM 1. Vergi idaresince veya idari dava dairelerince, kanunların

uygulanması sırasında yapılan yoruma idari yorum denir.

2. Bu yorumu iki türlü düşünmek mümkündür. Bunlardan

ilki, genel düzenleyici işlemler sürdürülürken yapılan

yorumdur. Yani daireler tarafından genel tebliğlerle yapılan

yorumlar bunlara örnektir. İkinci yorum ise, kişisel işlemler

sırasında yapılan yorumdur. Bu tür yorumlar ise özel ve

somut nitelik taşır. İdari yorumlar, yargı organlarını

bağlamaz. Bu sebeple, idari yorumlar her zaman yargı

denetimine tabidir.

HUKUKUN BÖLÜMLERİ

KAMU HUKUKU

1. Anayasa hukuku

2. İdare hukuku

3. Ceza hukuku

4. Vergi hukuku

5. İcra ve iflas hukuku

6. Yargılama hukuku

Anayasa Yargısı

İdari Yargı

Ceza Yargısı

Seçim Yargısı

Medeni Yargı

7. Devletler genel hukuku

ÖZEL HUKUK

1. Medeni hukuk

Aile Hukuku

Kişi Hukuku

Eşya Hukuku

Miras Hukuku

2. Ticaret hukuku

Ticari İşletme Hukuku

Şirketler Hukuku

Kıymetli Evrak Hukuku

Deniz Ticareti Hukuku

Sigorta Hukuku

3. Borçlar hukuku

4. Devletler özel hukuku

YASAMA YORUMU

YARGISAL YORUM

İDARİ YORUM

BİLİMSEL YORUM


Sayfa 7

D. BİLİMSEL YORUM Hukuk öğretisi tarafından, bilimsel faaliyet çerçevesinde

yapılan yorumdur. Bu yorumun en belirgin özelliği, bağlayıcı

olmamasının yanında genel nitelikte olmasıdır.

YORUM YÖNTEMLERİ

A. DEYİMSEL (LAFZİ) YORUM 1. Hukuki düzenlemenin asıl sözlük anlamlarından hareket

edilerek yapılan bir yorumdur.

2. Bu yorumda, sözcüklerin anlamına önem verilir.

Kanunlarda kullanılan sözcükler, cümle yapıları ve kanun

koyucunun kullandığı deyimler teker teker ele alınarak,

sonuca varılmaya çalışılır.

B. SİSTEMATİK YORUM 1. Bu yorum yönteminde Kanunlar, toplam bir bütün

olarak ele alınır.

2. Sistematik yönteme göre yorum yapılırken, yorumlanan

hükmün, Kanunlardaki diğer hükümlerle olan bağlantısı ve

hatta tüm hukuk düzeni ile olan ilişkisi göz önüne alınır.

C. TARİHİ YORUM Geçmişe yönelik olan tüm gerekçeler, meclis tutanakları,

komisyon raporları gibi belgelerden yararlanılarak, Kanun

koyucunun iradesinin araştırılmasıdır.

D. AMAÇSAL YORUM Vergi yasaları, ekonomik koşullara bağlı olarak değişen olay

ve durumlara uygulandığından, yasa koyucunun yasayı

çıkartırken neyi amaçladığından çok, yasanın değişen

ekonomik ve sosyal koşullar altında kazandığı objektif

anlam üzerinde durulmasını amaçlayan yorum yöntemidir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Aşağıdakilerden hangisi Türk hukukunda günümüzde kabul

edilen yorum çeşitleri veya yöntemlerinden biri değildir?

A) Sistematik yorum B) Tarihsel yorum

C) Lafzi yorum D) Yargısal yorum

E) Yasama yorumu

CEVAP: E

MEDENİ HUKUK Kişinin doğumundan ölümüne kadar geçen süre içinde özel

hukuk ilişkilerinin düzenlendiği temel kanundur.

1. İyi Niyet: Hakkın kazanımına engel olan bir durumun

varlığı veya yokluğu hakkındaki bilgisizlik veya yanlış bilgidir.

İyi niyet olgusundan bahsedilebilmesi için;

Bilgisizlik veya yanlış bilgi hali olacak

Bilgisizlik hali normal karşılanabilir olacak (mazur

görülebilecek)

2. Dürüstlük Kuralı (Hakkın Kötüye Kullanılması

Yasağı): Herkes haklarını kullanırken ve borçlarını yerine

getirirken dürüstlük kuralına uymak zorundadır.

3. İspat Yükü: Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça,

taraflardan her biri hakkını dayandırdığı olguların varlığını

ispatla yükümlüdür. Kural olarak kişi iddiasını ispatla

yükümlüdür. Ancak iddiasını karineye dayandıran kişi ispat

yükümlülüğünden kurtulur.

KİŞİ HUKUKU

A. GERÇEK KİŞİLİK

1. Hak sahibi olabilen ve borç altına girebilen tek bir bireyi

(insanı) ifade eder.

2. Gerçek kişilik sağ ve tam olarak doğmakla başlar.

3. Kişinin hakları ise "ceninin ana rahmine düşmesi" ile

birlikte başlar. Ancak hakların kazanılması ise sağ ve tam

doğmakla olur.

Tam Doğum: Çocuğun ana rahminden tamamen

çıkarak ayrı bir varlık haline gelmesidir.

Sağ Doğum: Çocuğun ana rahminden ayrıldıktan

sonra yaşamasını (nefes alıp vermesini) ifade eder.

4. Sağ ve tam doğum sonrasında gerçek kişinin doğum ve

soybağı ile ilgili bilgiler “doğum kütüğünde” belirtilir.

DEYİMSEL (LAFZİ) YORUM

SİSTEMATİK YORUM

TARİHİ YORUM

AMAÇSAL YORUM

KİŞİ HUKUKU

KONUSU

Kişiliğin başlaması ve sona ermesi

Kişi ehliyeti

Kişi halleri

Hısımlık

Kişilik hakları

Hakların korunması

İLKELERİ

Eşitlik

Hürriyet

Kişiliğin Korunması


Sayfa 8

5. Gerçek kişilerin kişilik hakları ölümle veya gaiplik

(kaybolma) kararı ile sona erer.

Ölümün “on (10) gün” içinde nüfus müdürlüğüne

bildirilmesi zorunludur. Ölüm durumu nüfus

memurunun sicile kaydı veya kanuni karinelerle

ispat edilir.

Ölüm Karinesi: Kişi ölümüne kesin gözle

bakılmayı gerektiren durumlar içinde kaybolmuşsa,

cesedi bulunamamış olsa bile ölmüş sayılır.

Birlikte Ölüm Karinesi: Birden fazla kişiden

hangisinin önce veya sonra öldüğü ispat

edilememişse hepsi aynı anda ölmüş sayılır.

GAİPLİK (KİŞİNİN KAYBOLMASI) 1. Ölüm tehlikesi durumunda kaybolan kişi hakkında “bir

(1) yıl” içinde gaiplik başvurusu yapılmalıdır. Mirası “beş (5)

yıllık” teminat süresi ile paylaşılır.

2. Uzun zamandan beri haber alınamama durumunda olan

kişi hakkında “beş (5) yıl” içinde gaiplik başvurusu

yapılmalıdır. Kişinin terekesi “onbeş (15) yıllık” teminat

süresi ile paylaşılır.

3. Gaip kişinin evliliği varsa eşi “evliliğin feshini isteme

davası” açmak zorundadır. Kısaca evlilik kendiliğinden sona

ermez.

4. Gaiplik kararını kaybolan kişinin ikametgâhının

bulunduğu yerdeki “Asliye Hukuk Mahkemesi” verir.

5. Kaybolan kişinin ortaya çıkması veya kişiden haber

alınması durumunda ise miras olarak alınan malların iadesi

(üçüncü kişilere devrolunmamışsa) şarttır.

B. TÜZEL KİŞİLİK 1. Varlığı olmak üzere örgütlenmiş kişi toplulukları ve belli

bir amaca yönelik olan bağımsız mal topluluklarıdır. (Kısaca

kişi ve mal topluluğu örgütlenmeleridir.)

2. Tüzel kişiler kamu hukuku tüzel kişiliği ve özel hukuk tüzel

kişiliği olarak ikiye ayrılır.

3. Tüzel Kişilerin Kurulma ve Oluşma Sistemleri

Kanun sistemi (örn. TRT kanunla kurulmuştur.)

Serbest kuruluş sistemi (örn. dernekler izin

alınmaksızın kurulurlar)

İzin sistemi (örn. anonim şirketler Sermaye

Piyasası Kurulundan alın izinle kurulur.)

Tescil sistemi (örn. vakıflar tescil ile kurulurlar.)

KAMU TÜZEL KİŞİLİKLERİ Kamu otoritesine sahip olarak kamu görevi yürüten tüzel

kişilerdir. Bunlar Yerinden İdarede yer alan “Yerel İdari

Kuruluşlar” ve “Hizmet Kuruluşlarıdır.” Örnek: Belediye, köy, YÖK, üniversiteler, TRT gibi.

ÖZEL TÜZEL KİŞİLİKLERİ

1. Kazanç Paylaşma Amacı Güdenler: Kolektif,

komandit, anonim ve limitet olarak düzenlenen ticaret

ortaklılarıdır. Hepsinin genel adı şirkettir.

2. Kazanç Paylaşma Amacı Gütmeyenler: Bunlar

kişi topluluğu olan dernekler ve mal topluluğu olan

vakıflardır.

Vakıflar: Gerçek ve tüzel kişilerin hakları belli ve

hehangi bir amaca yönelik sürekli olarak

oluşturdukları mal topluluklarıdır. Birden fazla

amaç için vakıf kurulabilir. Zorunlu organı

"yönetim kurulu"dur. Vakıfların yönetiminden

"mütevelli heyet başkanı" sorumludur. Vakıflar

diğer özel tüzel kişilerden farklı olarak sadece "mal

topluluğu" olmasıdır.

Dernekler: Gerçek ve tüzel “en az yedi (7) kişinin”

belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek amacıyla

önceden izin alınmaksızın oluşturulan kişi

topluluklarıdır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Türk Medeni Kanunu’na göre, kişilik nasıl başlar?

A) Sağ ve tam doğumla

B) Ayırt etme gücünün kazanılmasıyla

C) Yedi yaşına girmekle

D) Reşit olmakla

E) Evlenmekle

CEVAP: A

2. Kazanç paylaşma amacı gütmeyen ve en az yedi (7) gerçek

veya tüzel kişinin bir araya gelmesiyle kurulabilen tüzel kişilik


A) Vakıf B) Kollektif şirket

C) Kooperatif D) Komandit şirket

E) Dernek

CEVAP: E

3. Gaiplik kararının istenebilmesi için, ölüm tehlikesinin

üzerinden en az ne kadar süre geçmiş olması gerekir?

A) 1 ay B) 3 ay C) 6 ay

D) 1 yıl E) 10 yıl

CEVAP: D

4. Bir gerçek kişinin doğumu ve soybağıyla ilgili kayıtları içeren

kütüğe ne ad verilir?

A) Doğum kütüğü B) Evlenme kütüğü

C) Boşanma kütüğü D) Ölüm kütüğü

E) Yer değiştirme kütüğü

CEVAP: A


Sayfa 9

5. Aşağıdaki tüzel kişilerden hangisi, kişi topluluğu olmayıp mal

topluluğu niteliği taşımaktadır?

A) Dernekler B) Anonim şirketler

C) Kolektif şirketler D) Vakıflar

E) Kooperatifler

CEVAP: D

6. Çalışmak için Fransa’ya giden A’dan uzun yıllardır hiçbir haber

alınamamıştır. A’nın eşi E, A hakkında gaiplik kararı verilmesi için

mahkemeye başvurmuştur.

Buna göre,

I. A hakkında gaiplik kararı istenebilmesi için A’dan son haber

alma tarihinden itibaren en az beş yıl geçmiş olmalıdır.

II. Kişinin terekesi onbeş (15) yıllık teminat süresi ile paylaşılır.

III. Gaiplik kararı verilmesi hâlinde A ile E arasındaki evlilik

kendiliğinden sona erer.

ifadelerinden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

D) I ve III E) II ve III

CEVAP: B

EHLİYET YÖNÜNDEN KİŞİLER A. HAK EHLİYETİ

1. Kişinin medeni haklara ve borçlara sahip olabilme

ehliyetidir.

2. Hak ehliyeti pasif nitelikte bir ehliyettir. Kişilerin medeni

haklardan yararlanabilmelerini ifade eder.

3. İstisnasız her insan hak ehliyetine sahiptir.

4. Sağ ve tam doğmak kaydıyla ceninin ana rahmine

düştüğü anda kazanılır.

Hak ehliyeti ceninin ana rahmine düşmesi ile

başlar.

Hak ehliyetinin kazanılması ise sağ ve tam doğum

ile olur.

B. FİİL EHLİYETİ 1. Fiil ehliyeti bir kişinin kendi fiilleri ile lehine hak edinip

aleyhine borç altına girebilmesini ifade eder.

2. Fiil ehliyeti aktif nitelikte bir ehliyettir.

3. Kişide fiil ehliyeti üç şekilde görülür;

Hukuki işlem yapma ehliyeti

Hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma ehliyeti

Dava ehliyeti

4. Ayrıca fiil ehliyeti, ayırt etme gücüne sahip olmak, ergin

olmak ve kısıtlı olmamak gibi şartlara bağlanmıştır.

5. Fiil Ehliyetinin Koşulları

Ergin (reşit) olmak gerekmektedir.

Ayırt etme gücüne (temyiz kudretine) sahip olmak

Kısıtlı (mahcur) olmamak

1. ERGİN (Reşit) OLMAK Türk Medeni Kanununa göre erginlik yaş, evlenme ve ergin

kılınma (kaza-i rüşt) gibi koşullara bağlanmıştır.

Yaş: Olağan erginlik “on sekiz (18) yaşın”

doldurulması ile kazanılır.

Evlilik Olağan durumlarda evlilik yaşı “on yedi (17)

yaşın” doldurulması ile kazanılır.

Olağanüstü durumlarda ise kişiler hâkim

kararı ile olağanüstü ve önemli bir sebeple “on

altı (16) yaşını” doldurması durumunda

evlenebilirler.

Evlenme sonucu kazanılan erginlik boşanma

ile birlikte sona ermez.

Ergin Kılınma (Kaza-İ Rüşt): Ayrıca belli

şartlarla kişiler "hakim kararı" ile de erginlik kazanılır.

Buna "Kaza-i Rüşt" denir. Ergin Kılınmanın Şartları “On beş (15) yaşın” tamamlanmış olması,

küçüğün isteği,

veli veya vasinin izni,

küçüğün menfaati (fayda elde etmesi)

gereklidir.

UYARI: Bu hukuki işlemle yetkili mahkeme "Asliye Hukuk

Mahkemeleridir.”

2. AYIRTETME GÜCÜNE SAHİP OLMAK

(MÜMEYYİZ OLMAK) İyi ile kötüyü; doğru ile yanlışı ayırt edebilme yetisidir.

Ayırt etme gücünü engelleyen durumlar şunlardır;

Yaş Küçüklüğü: 0-12 yaş arasındaki kişi ayırt

etme gücünden yoksundur.

Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı

Alkol, Uyuşturucu Kullanma Anı

Epilepsi Ve Şeker Hastalığı Koması Anı

3. KISITLI (MAHCUR) OLMAMAK

Kısıtlılık Sebepleri Akıl hastalığı veya zayıflığı

Savurganlık, alkol ve uyuşturucu madde bağımlısı

olma, kötü yaşama tarzı ve kötü yönetim: Bu

durumlardan dolayı korunma ve bakıma muhtaç olması,

kendisini veya ailesini darlık ve yoksulluğa maruz

bırakması, başkalarının güvenliğini tehlikeye sokması

gerekmektedir.


Sayfa 10

Özgürlüğü kısıtlayıcı ceza: “Bir (1) yıl veya daha

fazla” süre ile hapis cezası alma.

İstek üzerine: Yaşlılık, sakatlık, ağır hastalık,

deneyimsizlik sebepleriyle işlerini gerektiği gibi

yönetemediğini ispat etmesi

UYARI: Bu durumdaki kişiler “vesayet” altına alınır ve

kendilerine “vasi” atanır.


1. Aşağıdakilerden hangisi, kişinin bizzat hareket ederek kendi

fiilleriyle haklar kazanabilme ve borç altına girebilme iktidarını

ifade eder?

A) Hak ehliyeti B) Erginlik

C) Fiil ehliyeti D) Kısıtlı olmamak

E) Hak sahipliği

CEVAP: C

2. Türk hukukunda olağan hâllerde evlenme yaşı


A) Kadınlar bakımından 15, erkekler bakımından 17 yaşın

tamamlanması

B) Kadınlar ve erkekler bakımından 16 yaşın tamamlanması

C) Kadınlar ve erkekler bakımından 17 yaşın tamamlanması

D) Kadınlar bakımından 17, erkekler bakımından 21 yaşın

tamamlanması

E) Kadınlar bakımından 13, erkekler bakımından 14 yaşın

tamamlanması

CEVAP: C

FİİL EHLİYETİ BAKIMINDAN

KİŞİLERİN HUKUKİ DURUMU

A. TAM EHLİYETLİ Fiil ehliyetinin tüm şartlarını taşıyan ve bunların

sonuçlarından sorumlu olan kişilerdir.

Ergindirler (mümeyyizdir)

Ayırt edebilirler.

Kısıtlı (mahcur) değildirler.

Fiil ehliyetleri tamdır.

Dava ve ceza ehliyetleri tamdır.

B. SINIRLI EHLİYETLİ

(Ehliyet asıl, ehliyetsizlik istisnadır.) 1. Kısıtlanması için yeterli sebep bulunmamakla beraber

korunması bakımından fiil ehliyetlerinin sınırlanması gerekli

görülen ergin kişidir. Bu kişilere ileride belli konularda

görüşü alınmak üzere yasal danışman atanır.

2. Ayrıca evlilik durumunda eşler bazı işlemlerde

birbirlerinin rızasını almadan hareket edemezler. Evli kişiler

için sınırlı ehliyetsiz ifadesi tam anlamıyla kullanılamaz.

Ancak bu kişiler evlat edinme, mal rejimini düzenleme ve

ailenin ikametgâh yeri ile ilgili işlemleri tek başlarına

yapamazlar.

Ergindirler (mümeyyizdir)

Ayırt edebilirler

Kısıtlı (mahcur) değildirler. Ancak bazı sebeplerle

ehliyetleri sınırlandırılmıştır.

Fiil ehliyetleri tamdır.

Dava ceza ehliyetleri tamdır.

C. TAM EHLİYETSİZ Tam ehliyetsizlerin “hakkaniyet sorumluluğu”

bulunmaktadır. Kısaca başkasına verdiği zararın kısmen

veya tamamen karşılanmasına hükmedilebilir.

Ergin değildirler. (0-12 yaş grubundaki kişiler)

Ayırt edemezler.

Kısıtlı (mahcur)'dırlar.

Fiil ehliyetleri yoktur.

Dava ve ceza ehliyetleri yoktur.

D. SINIRLI EHLİYETSİZ

(Ehliyetsizlik asıl, ehliyet istisnadır.) 1. Kendilerini borç altına sokan işlemleri veya hukuki

işlemleri tek başına yapamazlar. Bu işlemlerin geçerli

olabilmesi için veli veya vasisinin önceden izni veya

sonradan icazeti olmalıdır.

2. Sınırlı ehliyetsizlerin kanuni temsilcilerinin izni veya

icazeti olmadan tek başlarına yapabilecekleri işlemlerde

bulunmaktadır. Bunlar; karşılıksız kazanma, şahsa sıkı

sıkıya bağlı hakları kullanma (kişiliği koruma), irade

açıklamalarında bulunma gibi.

3. Velisi veya vasisinin izni veya icazeti olsa dahi kefalet,

bağış yapma, vakıf kurma gibi işlemleri yapmaları

yasaklanmıştır.

Ergin değildirler. (13-18 yaş grubundakiler)

Ayırt edebilirler.

Kısıtlı (mahcur)'dırlar.

Fiil ehliyetleri vardır.

Dava ve ceza ehliyetleri vardır.


1. Aşağıdakilerden hangisi fiil ehliyeti bakımından sınırlı

ehliyetli sayılmaktadır?

A) Ergin olmayan kişi

B) 10 yıllık hapis cezasına çarptırılmış ve hâlen cezaevinde olan

kişi

C) Kendisine yasal danışman atanmış kişi

D) 15 yaşını tamamlayarak mahkeme kararıyla ergin kılınan kişi

E) Savurganlığı sebebiyle kısıtlanan kişi

CEVAP C


Sayfa 11

2. Sınırlı ehliyetsizlerin hukuki işlem ehliyeti bakımından

aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Vesayet altındaki kimse, vasinin izniyle çalışarak kazandığı

malları bizzat yönetmek hakkına sahiptir.

B) Sınırlı ehliyetsizler, yönetimi bir meslek veya sanat için

kendilerine bırakılmış olan mallarla ilgili hukuki işlemleri, kendi

başlarına yapabilirler.

C) Sınırlı ehliyetsizler kendilerini borç altına sokmayan işlemleri,

yasal temsilcilerinin rızasıyla yapabilirler.

D) Velinin rızası ile aile haricinde yaşayan küçük, kazancını dilediği

gibi tasarruf edebilir.

E) Sınırlı ehliyetsizler, kişiye sıkı sıkıya bağlı hakları bizzat

kullanabilirler.

CEVAP: C

KİŞİLİK HAKKI Kişinin doğuştan sahip olduğu, devredilemeyen,

haczedilemeyen, miras yolu ile geçmeyen, para ile

ölçülmesi mümkün olmayan mutlak haklardır.

Özellikleri 1. Ekonomik değeri yoktur.

2. Herkese karşı ileri sürülebilir.

3. Kişiye sıkı sıkıya bağlıdır.

4. Maddi varlıklara ilişkin değildir.

A. KİŞİLİĞİN KORUNMASI

1. Kişiliğin Dâhilen Korunması: Kişi hak ve fiil

ehliyetinden vazgeçemez. Özgürlüklerini aşırı sınırlayamaz.

Kişilik Haklarına Müdahalede Hukuka Uygunluk Sebepleri

Hakkı zedelenen kişinin rızası (Saç kestirmeye veya

tıbbi müdahaleye onay verme)

Üstün nitelikte özel yarar bulunması (Sınırlı veya

tam ehliyetsizlerin korunması)

Üstün nitelikte kamusal yarar bulunması (Salgın

hastalıklarda kontrol, aşı ve tedavi zorunluluğu)

Kanunun verdiği yetki (Mahkeme kararı ile polis

memurunun kişinin evine girmesi)

2. Kişiliğin Haricen Korunması: Kişilik haklarına

başkalarınca saldırıda bulunulan kimse dava yoluyla

korunma isteyebilir.

Korunma (Savunma) Davaları

Tespit davası

Men (saldırıya son verilmesi) davası

Önleme davası

Tazminat davası

Vekâletsiz iş görme davası

B. AD ve CİNSİYET 1. Ad: Bir kişinin adı üzerindeki hakkı, onun kişilik

haklarındandır. Bu nedenle adı haksız olarak kullanılan kişi,

uğradığı haksızlığın ve zararın giderilmesini için maddi ve

manevi tazminat ödenmesini isteyebilir.

2. Soyadı: Kişinin bağlı olduğu aile ve sülaleyi ifade eden

ada soyadı denir. Soyadı doğumla, evlenme ile ve evlat

edinme ile kazanılır.

3. Takma (Müstear) Ad: Bir kimsenin belli bir işi yaparken

gerçek ismini gizlemek amacıyla kullandığı addır.

4. Lakap: Bir kimseye başkaları tarafından takılan addır.

Ancak lakaplar gülünç, küçük düşürücü, aşağılayıcı ve

ayrıcalık tanıyıcı olmaz.

5. Ticaret Ünvanı: Bir taciri diğer tacirden ayırmak için

kullanılan addır.

6. İşletme Adı: Ticari işletmenin tanıtılması, reklamının

yapılması veya diğerlerinden ayrılması için kullanılan addır.

7. Ad veya Soyadın Değiştirilmesi: Kişiler Asliye Hukuk

Mahkemesine başvurarak ad değişikliği isteyebilir.

8. Cinsiyet Değişikliği: Kişi kanunda belirtilen koşullarda

şahsen başvurarak mahkeme kararı ile cinsiyetini

değiştirebilir. Cinsiyetini değiştirmek isteyen kişinin “18

yaşını doldurması” ve “evli” olmaması gereklidir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Ünlü yazarlarımızdan Cevat Şakir Kabaağaçlı, yazdığı eserlerde

“Halikarnas Balıkçısı” adını kullanmıştır. Buna göre, “Halikarnas

Balıkçısı” ifadesinin hukuki niteliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticaret unvanı B) Soyadı

C) Müstear (takma) ad D) Lakap

E) Öz ad

CEVAP: C

HISIMLIK 1. Gerçek işilerin kan bağı, evlenme veya evlat edinme ile

elde ettikleri yakınlık ilişkisidir. Hısımlık; mirasçılık,

yargılama, tanıklıktan kaçınma, vesayet, evlenme yasağı

ve nafaka bakımından çok önemli yeri vardır.

A. KAN SOY HISIMLIĞI 1. Kan hısımlığının derecesi, hısımları birbirine bağlayan

doğum sayısı (üreme) ile belli olur.

Üst Soy Birinci Derece: Anne - Baba

İkinci Derece: Büyük Ana - Büyük Baba

Alt Soy Birinci Derece: Evlat

İkinci Derece: Torun


Sayfa 12

Yan Soy İkinci Derece: Kardeş

Üçüncü Derece: Amca Hala Dayı Teyze Yeğen

Dördüncü Derece: Üçüncü derecelerin çocukları

2. Aynı ortak kökten gelen kişiler arasındaki hısımlık “tam

kan soy” hısımlığıdır. Sadece bir tek kökün ortak olduğu

(kısaca üveylik durumlarında) yan soy hısımlığı, “yarım kan

yan soy” hısımlığıdır.

B. EVLENME HISIMLIĞI

(DÜNÜR - KAYIN SOY HISIMLIĞI) 1. Evlenme ile birlikte başlayan hısımlıktır.

2. Bir insanın eşinin akrabalarıyla olan hısımlığıdır.

3. Evlilik sona erse bile bu hısımlık devam eder.

Örneğin, Kayın ata, kayın birader ile baldız.

C. EVLAT EDİNMEKTEN DOĞAN HISIMLIK 1. Kişinin evlat edinebilmesi için 30 yaşını doldurmuş

olması gerekmektedir.

2. Evlat edinecek kişi ile evlat edinilecek kişi arasında en az

“on sekiz (18) yaş” fark olmalıdır.

D. EVLENME YASAĞI 1. Üstsoy ile altsoy arasında; kardeşler arasında; amca,

dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında,

2. Kayın hısımlığı meydana getirmiş olan evlilik sona ermiş

olsa bile, eşlerden biri diğerinin üstsoyu veya altsoyu

arasında

3. Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile

diğerinin altsoyu ve eşi arasında (Bu maddeye göre; evlatlık

kendisini evlat edinenin üstsoyu, altsoyu ve eşi ile

evlenemez)

E. NAFAKA YÜKÜMLÜĞÜ Herkes yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan

üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine nafaka vermekle

yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah

içinde bulunmalarına bağlıdır.

F. MİRAS

1. Kişinin birinci dereceden yasal mirasçıları, onun

altsoyudur. (Evlilik dışı doğum olsa dahi bu kural geçerlidir.)

2. Altsoyu bulunmayan kişilerin mirası üstsoyu olan ana ve

babası arasında eşit şekilde paylaştırılır. Ana ve baba

ölmüşse kişimin mirası kardeşleri arasında eşit bir şekilde

paylaştırılır.

3. Yukarıda belirtilen kişilerden hiç birinin yaşamaması

durumunda ise miras büyük ana ve büyük babaya geçer.

4. Kişinin hiç kimsesi yok ise mirasçısı devlet olur.


1. Ayşe ile kocası Ali’nin erkek kardeşi Mehmet arasındaki

hısımlığın türü bakımından aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) İkinci dereceden yarım kan yan soy hısımlığı

B) Üçüncü dereceden tam kan yan soy hısımlığı

C) Üçüncü dereceden kayın yan soy hısımlığı

D) İkinci dereceden kayın yan soy hısımlığı

E) İkinci dereceden tam kan yan soy hısımlığı

CEVAP: D

2. Kardeşler arasındaki hısımlığa ne ad verilir?

A) Kayın hısımlığı

B) Alt soy hısımlığı

C) Üst soy hısımlığı

D) Yan soy kan hısımlığı

E) Evlat edinmeden doğan hısımlık

CEVAP: D

3. B ile evli olan A’nın, B’nin babası T ile arasındaki mevcut

hısımlığın türüyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) A ile T arasında hısımlık yoktur.

B) A ile T arasında yapay hısımlık vardır.

C) A ile T arasında 1. dereceden üstsoy kayın hısımlığı vardır.

D) A ile T arasında 3. dereceden yansoy kan hısımlığı vardır.

E) A ile T arasında 4. dereceden üstsoy kayın hısımlığı vardır.

CEVAP: C

4. Ahmet ile anne bir kız kardeşi Ayşe’nin oğlu Mehmet

arasındaki hısımlık ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?

A) Üçüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır.

B) Üçüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır.

C) Dördüncü derece tam kan, yan soy hısımlığı vardır.

D) Dördüncü derece yarım kan, yan soy hısımlığı vardır.

E) Ahmet ile Mehmet arasında hısımlık ilişkisi yoktur.

CEVAP: A

YERLEŞİM YERİ

(İKAMETGÂH) 1. Bir kimsenin ikametgâhı yerleşmek (sürekli kalma)

niyetiyle oturduğu yerdir. (bir yerin yerleşim yeri

sayılabilmesi için sürekli kalma niyetinin olması ve oturuyor

bulunması gereklidir.)

2. Bir kimsenin aynı zamanda birden çok yerleşim yeri

olamaz. (Bu ilke tüzel kişilikler için geçerli değildir.)

Yerleşim yeri (ikametgâh) ile oturma yeri

farklıdır. Bir kişi birden fazla yerde oturabilir. Ancak

yerleşim yeri tek olmalıdır.

3. Velayet altında bulunan çocuğun yerleşim yeri, ana ve

babasının yerleşim yeridir.

4. Vesayet altında bulunan kişilerin yerleşim yeri, vesayet

makamının bulunduğu yerdir.


Sayfa 13

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre, “bir kimsenin sürekli

kalma niyetiyle oturduğu yer” ifadesiyle tanımlanan kavram


A) İdare merkezi B) Şube C) Yargı yeri

D) Yerleşim yeri E) Uyrukluk

CEVAP: D

AİLE HUKUKU

A. NİŞANLANMA

1. Nişanlanmanın temel ilkeleri ayrı cinsten iki birey ve

karşılıklı evlenme vaadidir.

2. Nişanın gerçekleşmesi için tarafların iradeleri ve bir

araya gelmeleri yeterlidir.

3. Nişanın Bozulması: Nişan sadakat yükümlülüğünün

ihlali, hakaret, ilgisizlik, dövme, din değiştirme, alkol veya

kumar düşkünlüğü, bulaşıcı ve zührevi hastalığa yakalanma,

yüz kızartıcı suçtan mahkûmiyet, vaatlerin yerine

getirilmemesi, ekonomik durumun aşırı sarsılması veya

önemli bir olayda susma nedenleri ile

tek taraflı sonlandırma,

karşılıklı sonlandırma ile sona erdirilebilir.

kendiliğinden (evlenme, ölüm, imkânsızlık gibi

durumlarda) sona erdirilebilir.

4. Nişanın bozulması sonrasında yiyecek ve içecek

dışındaki diğer hediyeler karşılıklı geri verilir varsa zarara

uğrayan tazminat talebinde bulunabilir.

B. EVLENME

1. Evlenmenin Maddi Koşulları Evlenebilme yaşı

Ayırt etme gücü

Yasal temsilcisinin izni

2. Evlenmenin Biçimsel Koşulları Evlenme başvurusu: Belediye, müftülük veya

muhtarlıklara yapılan başvurudur.

Evlenme töreni ve tören sonrası işlemler

3. Evlenme Engelleri Hısımlık (bkz. Evlenme Yasağı sayfa 10)

Ayırt etme gücünün bulunmaması

Akıl hastalığı

Mevcut evlilik: Bir kimse aynı anda iki veya daha

fazla evliliği sürdüremez.

İddet Süresi: Kadın önceki evliliğinin sona

ermesinin üzerinden “300 gün” geçmedikçe

evlenemez.

Evlenmeye engel hastalıklar: cüzzam, frengi, bel

soğukluğu ve zührevi gibi hastalıklar

UYARI: İddet süresi ve hastalıklar kesin olmayan (geçici)

engellerdir.

4. Evli Eşlerin Yükümlülükleri

Sadakat yükümlülüğü

Yardım yükümlülüğü

Giderlere katılma yükümlülüğü

Birlikte yaşama yükümlülüğü

5. Evlilik Birliğini Sona Erdiren Durumlar

Evlenmenin yokluğu (örn. evlenmenin yetkili

memur önünde yapılmamış olması)

Evlenmenin butlanı (örn: hısımlığın bulunması, akıl

hastalığı, yanılma, aldatma, korkutma vs.)

Boşanma

C. VELAYET 1. Anne ve babanın genel kural olarak küçüklerin, istisna

olarak da kısıtlıların bakım ve korunmalarının sağlanması

için sahip oldukları görev, yetki ve hakların tamamını ifade

eder.

2. Ergin olmayan çocuk anne ve babasının velayeti

altındadır. Anne ve baba evli değilse kural olarak velayet

anneye aittir.

D. VESAYET 1. Vesayet, genel kural olarak kısıtlılar, istisna olarak da

küçükler (ergin olmamışlar) üzerinde söz konusudur.

2. Vasi: Vesayet altına alınan kişinin kişiliği ve mal varlığı

ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve hukuki işlemlerde

onu temsil etmekle yükümlü kişidir.

3. Kayyım: Kişinin belirli işlerini görmek ve mal varlığını

yönetmek için yetkili sulh mahkemesi tarafından atanır.

4. Küçüklük: Velayet altındaki her çocuk vesayet altındadır.

AİLE HUKUKU

KONUSU

Nişanlanma

Evlenme

Boşanma

Evlilik sorumlulukları

Velayet

Vesayet

Soy Bağı

İLKELERİ

Eşitlik

Süreklilik

Zayıfların korunması

Birlik

Devlet müdahalesi

Düzenleme serbestliğinin yokluğu


Sayfa 14

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Henüz ergin olmamış veya ergin olmakla birlikte kısıtlanmış

olan çocukların üzerinde Medeni Kanun tarafından ana ve

babaya tanınan hakka ne ad verilir?

A) Velayet B) Vesayet C) Veraset

D) Soybağı E) Evlat edinme

CEVAP: A

2. Aşağıdakilerden hangisi belirli bir işin görülmesi için sulh

mahkemesi tarafından atanır?

A) Kayyım B) Yasal danışman

C) Vasi D) Yasal temsilci

E) Akdi temsilci

CEVAP: A

EŞYA HUKUKU

A. ZİLYETLİK

1. Bir eşyayı fiilen hâkimiyet altında bulundurma ile

zilyetlik ortaya çıkar.

2. Zilyetliğin kazanılması

Aslen: Sahiplenme veya işgal yolu ile olur. Örneğin

balıkçının tuttuğu balık, hırsızın çaldığı telefon vs.

Miras yoluyla,

Tesisen: Bir eşyayı rehin verme gibi

Devren: “Teslim” veya “tescil” yolu ile olur.

Örneğin evin kiraya verilmesi veya tapuda tescil vs.

3. Zilyetliğin son bulması terk, devir, çalınması,

kaybedilmesi ve yağmalanması ile olur.

B. MÜLKİYET (AYNİ) Kişiye eşya üzerinde doğrudan hâkimiyet sağlayan ve

herkese karşı ileri sürülebilen haklardır.

1. Tek Mülkiyet: Mülkiyet hakkı tek kişiye aitse tek

mülkiyetten söz edilir.

2. Toplu Mülkiyet: Mülkiyet hakkı bir kişiye değil, birden

çok kişiye aitse toplu mülkiyet ya da birlikte mülkiyetten söz

edilir. Bunun iki türü vardır. Bunlar “paylı mülkiyet” ile

“elbirliği mülkiyeti”dir.

Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak

bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli

paylarla maliktir.

Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyetten başlıca farkı,

birden çok kişinin aralarında önceden mevcut bir

hukuki ilişki bağından oluşması veya kanundan

doğmuş olmasıdır.


1. Türk hukukunda sahibine bir eşya üzerinde kullanma,

semerelerinden yararlanma ve hukukun çizdiği sınırlar içinde

dilediği gibi tasarrufta bulunma yetkilerinin tümünü veren ayni

hak aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kiracılık hakkı B) Mülkiyet hakkı

C) Rehin hakkı D) Oturma hakkı

E) Zilyetlik

CEVAP: B

2. Kişiye eşya üzerinde doğrudan doğruya hâkimiyet sağlayan

ve herkese karşı ileri sürülebilen haklara ne ad verilir?

A) Fikri hak B) Ayni hak C) Şahsi hak

D) Alacak hakkı E) Talep hakkı

CEVAP: B

3. Birden fazla kişinin, kanun veya sözleşme gereği aralarında

daha önceden mevcut olan ortaklık bağına dayanarak,

belirlenmiş bir payları olmaksızın aynı eşyanın tamamına malik

olmaları aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir?

A) İntifa hakkı B) Kat mülkiyeti

C) Elbirliği mülkiyeti D) Rehin hakkı

E) Zilyetlik

CEVAP: C

MİRAS HUKUKU

EŞYA HUKUKU

KONUSU

Eşya

Zilyetlik (eşya hâkimiyeti)

Eşya hak ve yükümlülükleri

İLKELERİ

Sınırlı sayı ilkesi

Belirlilik ve aleniyet ilkesi

Hak düşürücü süre ve zamanaşımı ilkesi

İyi niyetin korunması

MİRAS HUKUKU

KONUSU

Mal varlığı akıbeti

Vasiyet

Miras sözleşmesi

Mirasın paylaşılması ve paylaştıran

Kayyım

İLKELERİ

Mal ve mülkiyet ilkesi

Külli Halefiyet ilkesi

İşlemi ayakta tutma (Favor) ilkesi


Sayfa 15

1. Miras: Miras bırakanın mal varlığının toplamıdır.

2. Tereke: Miras kalan hakların (hukuki münasebetlerin)

tamamını ifade eder. (Mal ve borçların tamamını ifade

eder.)

3. Muris: Miras bırakan kişi

4. Varis: Miras kalan kişi

KANUNİ MİRASÇILAR

(Bkz. Sayfa 11 Miras Başlığı) 1. Kan hısımlığına dayalı yasal mirasçılar

2. Evlatlık yönünden mirasçılar

3. Eş yönünden mirasçılar

4. Devlet yönünden mirasçılar

5. Belirtilen bu kişi veya kurunlar mirastan “feragat

edebilme” veya “redd-i miras” yoluyla mirası reddetme

hakkına sahiptirler.

BORÇLAR HUKUKU A. BORÇLAR HUKUKUNA HÂKİM İLKELER

1. İrade özerkliği (serbestisi),

2. Eşitlik

3. Nisbilik,

4. Dürüstlük,

5. Kusurlu Sorumluluk,

6. İvazlık (sözleşmelerde karşılıklılık),

7. Borçlunun ikametgâhında ödeme,

8. Üçüncü kişilerin aleyhinde borç kurulamaması

B. BORÇ İLİŞKİSİNİN UNSURLARI

1. Alacaklı: Borç ilişkisinde borçludan bir edimde

bulunmasını isteyecek olan kişidir.

2. Borçlu: Borç ilişkisinde alacaklıya edimde bulunmayla

yükümlenmiş kişidir.

3. Edim: Borç ilişkisinde alacaklının borçludan

isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü

bulunduğu davranıştır. Edimin konusu üç şekilde

gerçekleşir. Bunlar;

Vermek: Malı veya parayı alıcıya teslim etmektir.

Malı alıcıya teslim etmek veya kira ödemek gibi

Yapmak: İşçi ve memurun hizmet görmesi, terzinin

elbise dikmesi ve mimarın proje çizmesi gibi

Yapmamak: Sözleşme gereği rekabet yapmamak

ile açıklanabilir.

4. Talep Hakkı: Alacaklının borçludan edimini yerine

getirmesini isteme yetkisidir. Bunu yargı organları

tarafından "dava hakkı" olarak kullanılır.

C. BORCUN DOĞMASI (KAYNAKLARI)

1. Hukuki İşlemler: İcap ve kabulün gerçekleşmesi ile

birlikte ortaya çıkar.

Örneğin: Vasiyet, bağışlama, sözleşme (akit ve

mukavele), senet, çek gibi...

UYARI: Hukuki işlemden doğan borcun yaptırımı cebri

icradır.

2. Haksız Fiiller: Hukuk düzeninin uygun bulmadığı zarar

verici eylemler borcu doğurur. (Birinin arabasının boyasını

çizmek veya malını çalmak gibi) Haksız fiil sorumluluğunun

doğması için;

Hukuka aykırılık

Kusur (kast ve ihmal)

Zarar

Fiil ile zarar arasında illiyet bağı durumlarından

birinin gerçekleşmesi gerekmektedir.

UYARI: Haksız fiilden doğan borcun konusu olan edim,

tazminattır.

3. Sebepsiz Zenginleşme: Hukuken geçerli bir sebep

olmaksızın bir kimsenin diğer bir kimsenin malvarlığından

veya emeğinden zenginleşmesidir.

UYARI: Sebepsiz zenginleşmenin yaptırımı geri vermedir.

D. EKSİK BOÇLAR Hukuk tanısa da alacaklıya talep yetkisi vermeyen borçtur.

Borç yerine getirildiği zaman ifa geçerlidir.

1. Zamanaşımı (Müruru)'na Uğramış Borç: Genel olarak

zamanaşımı süresi “on (10) yıldır”.

2. Kumar borçları

3. Evlenme tellallığından doğan borçlar

4. Ahlaki ödevden doğan borç

E. BORCUN SONA ERMESİ

(Borcu Sona Erdiren Durumlar) 1. İfa: Edimin yerine getirilmesi

2. İbra: Sözleşme ile alacaklının alacak hakkından

vazgeçmesidir.

3. Tecdit: Yeni borç oluşturarak mevcut borcu sona

erdirmektir.

4. Birleşme: Alacaklı ve borçlu sıfatının aynı kişide

birleşmesi

5. Kusurlu ve Kusursuz İmkânsızlık: Sözleşmenin yanması,

eşyanın bulunduğu binaya yıldırım düşmesi, fakirin boğazda

yalı satın alması, güneşe seyahat için bilet satılması

6. Aşırı İfa Güçlüğü

7. Takas

8. Müruru: Zamanaşımıdır.


Sayfa 16

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aralarında var olan borç ilişkisi dolayısıyla alacaklının

borçludan isteyebileceği, borçlunun da yerine getirmekle

yükümlü bulunduğu davranış biçimine ne ad verilir?

A) İş B) Edim C) Çalışma

D) Alacak E) Sözleşme

CEVAP: B

2. Aşağıdakilerden hangisi borçlar hukukuna hâkim olan

ilkelerden biri değildir?

A) Sözleşme özgürlüğü ilkesi

B) Eşitlik ilkesi

C) Zaman aşımı ve hak düşürücü süreye uğramama ilkesi

D) Üçüncü kişi aleyhine borç kurulamaması ilkesi

E) Nispilik ilkesi

CEVAP: C

3. Aşağıdakilerden hangisi sözleşme özgürlüğü kapsamında

değerlendirilemez?

A) Şekil özgürlüğü

B) Sözleşme yapma özgürlüğü

C) Sözleşmenin diğer tarafını seçme özgürlüğü

D) Tarafların anlaşarak sözleşmeyi ortadan kaldırma veya

değiştirme özgürlüğü

E) Sözleşmeyi emredici hukuk kurallarına aykırı düzenleyebilme

özgürlüğü

CEVAP: E

4. Aşağıdakilerden hangisi Borçlar Kanunu’nda borcu sona

erdiren sebepler arasında düzenlenmemiştir?

A) Tecdit (Yenileme) B) Birleşme

C) İcra D) İfa

E) Takas

CEVAP: C

5. Aşağıdakilerden hangisi alacaklının sözleşmeyle alacak

hakkından vazgeçmesini ifade eder?

A) Yenileme

B) Takas

C) Alacağın borçluya geçmesi

D) İbra

E) Dönme

CEVAP: D

6. Borçlunun sorumluluğu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Borçlunun borca aykırı davranışı nedeniyle sorumluluğu ortaya

çıkar.

B) Borçlunun sorumluluğu mal varlığı sorumluluğudur.

C) Borçlunun borca aykırı davranışı hâlinde özgürlüğünün

kısıtlanması mümkün değildir.

D) Borçlunun mal varlığı sorumluluğu sınırsız olabileceği gibi,

durumun niteliğine göre sınırlı da olabilir.

E) Borçlu, şahıs varlığı ile de sorumlu tutulabilir

CEVAP: E

HAK KAVRAMI VE TÜRLERİ A. KAMU HAKLARI

1. Var olan otorite ile vatandaş arasındaki ilişkiyi

düzenleyen ve ayrıca vatandaşı otoritenin gücüne karşı

koruyan haklardır.

2. Kamu hakları; kişisel haklar, sosyal ve ekonomik haklar

ile siyasi haklardır.

Kişisel Haklar: Vatandaşların, maddi ve manevi

varlığı ile ilgili haklardır. (Bkz. sayfa: )

Sosyal Ve Ekonomik Haklar: Sosyal devlet

anlayışının bir gereği olarak vatandaşların sosyal ve

ekonomik alanlardaki faaliyetleri ile ilgili haklarıdır.

İlk kez 1961 Anayasasında düzenlenmiştir. (Bkz.

sayfa: )

Siyasi Haklar: Demokratik devlet anlayışının bir

gereği olarak vatandaşların devlet yönetimine

katılmasını sağlamaya yönelik haklardır. (Bkz.

sayfa: )

B. ÖZEL HAKLAR 1. Kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen ve hukuk

kurallarından doğan medeni haklardır.

2. Özel haklar; Nitelikleri, Konuları, Kullanılmaları ve

Amaçları yönünden olmak üzere dört bölümden oluşur.

C. NİTELİKLERİ YÖNÜNDEN HAKLAR

1. Mutlak Haklar Herkese karşı ileri sürülebilen maddi ve gayri

maddi mallar ile kişiler üzerindeki haklardır.

Mutlak haklara örnek: Mülkiyet hakkı, İntifa

(kullanma) hakkı, Telif hakkı, Yaşama hakkı,

Velayet hakkı, Vesayet hakkı

2. Nispi Haklar Yalnızca aralarında hukuksal ilişki bulunan kişilere

karşı ileri sürülebilen haklardır.

Nisbi haklara örnek: Alacak hakkı, Miras payı

hakkı, Eşlerin karşılıklı hakları

D. KONULARI YÖNÜNDEN HAKLAR

1. Mal Varlığı Hakkı Herkese karşı ileri sürülebilen parayla ölçülebilen

maddi menfaat haklardır.

2. Kişilik Hakları Herkese karşı ileri sürülebilen parayla ölçülemeyen

manevi menfaat haklardır.

E. KULLANILMALARI YÖNÜNDEN HAKLAR

1. Devredilebilen Haklar Mülkiyet ve telif hakları devredilebilen haklardır.


Sayfa 17

2. Devredilemeyen Haklar Şahsa sıkı sıkıya bağlı haklardır.

F. AMAÇLARI YÖNÜNDEN HAKLAR

1. Yenilik Doğuran Haklar Kurucu yenilik doğuran haklar: İki kişi arasında

konusu saat olan alım satım sözleşmesinin

yapılması.

Değiştirici yenilik doğuran haklar: Saatin bozuk

çıkması durumunda mağazadan bozuk olmayan bir

saatle değiştirilmesinin talep edilmesi

Bozucu yenilik doğuran haklar: Bozuk saatin

yenisiyle değiştirilememesi durumunda alım satım

sözleşmesinin feshedilmesi.

2. Alelade Haklar

Kullanılmalarıyla yeni bir hukuki durum meydana

getirmeyen haklardır. Velayet hakkı ve nafaka

hakkı gibi


1. Aşağıdakilerden hangisi kişinin özel hakları arasında yer

almaz?

A) Seçme B) Mülkiyet C) Kişilik

D) Alacak E) Telif

CEVAP: A

2. Kullanıldıkları zaman mevcut bir hukuki durumu tamamen

ortadan kaldıran haklara ne ad verilir?

A) Kişilik hakları

B) Kurucu yenilik doğuran haklar

C) Alelade haklar

D) Bozucu yenilik doğuran haklar

E) Değiştirici yenilik doğuran haklar

CEVAP: D

HAKLARIN KAZANILMASI

KULLANILMASI VE KORUNMASI A. HAKLARIN KAZANILMASI

1. Hakların kazanılmasında “subjektif iyi niyet” kuralı

geçerlidir.

2. Hakların kazanılması üç şekilde gerçekleşir;

Hukuki Olay: Hukukun kendisine bir sonuç

bağladığı olaylara hukuki olay denir. (doğum, ölüm

vs.)

Hukuki Fiil: Hukukun kendisine hukuki sonuç

bağladığı insan davranışına hukuki fiil denir.

(doğum sonucunda kişinin miras hakkını

kazanması)

Hukuki İşlem: Bir veya birden fazla kişinin aynı

yönde veya karşılıklı fakat aynı amaca yönelmiş

irade beyanlarını açıklamaları sonucunda hukuki

bir sonuç doğurabilen işlemlerdir. (miras

işlemlerinin düzenlenmesi)

3. Hakların kazanılması yolla gerçekleşir;

Aslen Kazanma: Taşınırlarda sahiplenme;

taşınmazlarda ise işgaldir.

Devren Kazanma: Hakkın hukuki ilişki veya işlemle

kazanmadır. Teslim veya tescil yolu ile olur.

Miras Yoluyla Kazanma

B. HAKLARIN KULLANILMASI 1. Hakların kullanılmasında ve borçların yerine

getirilmesinde ise “Objektif İyi Niyet” (Dürüstlük) kuralı

geçerlidir.

2. Objektif İyi niyet: Kişiler haklarını kullanırken ve

borçlarını yerine getirirken dürüstlük kuralına uymak

zorundadırlar.

3. Kişinin müzakere, yorumlama, boşluk doldurma ve

yükümlülüklerini yerine getirme durumlarında, iyi ve doğru

hareket edilmesi, yani dürüst, aklı başında, davranışlarının

sonucunu bilen, orta zekâlı her insan gibi hareket etmesidir.

C. HAKLARIN KAYBEDİLMESİ Hakların Kaybedilmesi dört şekil ve yol ile gerçekleşir.

Bunlar;

Hukuki Olay: Ölen ya da kaybolan kişinin hak

kaybına uğraması veya evi yıkılan kişinin mülkiyet

hakkını kaybetmesi

Hukuki Fiil: Kitaplarını yakan kişinin kendi iradesi

ile hakkını kaybetmesidir. Hırsızlık yapan kişinin

özgürlüğünden alıkonulması gibi

Hukuki İşlem: Kişinin üstlendiği görevden istifa

etmesi, kişinin görevinden alınması gibi

Hak Düşürücü Süre: Annenin hesabına yatırılan süt

parasını beş (5) yıl içerisinde almaması veya kişinin

redd-i miras hakkını makul süre olan üç (3) ay

içinde kullanmaması gibi.

C. HAKLARIN KORUNMASI

1. Kişinin Hakkını Devlet Eliyle Koruması: Kişi

hakkını talep hakkı (hukuk davaları) ve dava hakkı (ceza ve

idari davalar) ile koruyabilir.

2. Kişinin Kendi Hakkını Bizzat Koruması: Kişi

hakkını meşru müdafaa, zaruret hali ve kuvvet kullanma

yolu ile korumasıdır.

→Meşru Müdafaa (Haklı Savunma): Bir kimsenin,

kendisinin veya üçüncü bir kişinin şahsına veya malına

yapılan ve halen devam eden hukuka aykırı bir saldırıyı

önlemek için yaptığı orantılı karşı saldırı niteliğindeki


Sayfa 18

eylemdir. Meşru müdafaa söz konusu fiili suç olmaktan

çıkarır. Meşru Müdafaanın şartları; Haksız saldırıya karşı olmalıdır.

Kişinin kişilik ve mal varlığı haklarına yönelik

olmalıdır.

Saldırı başlamış, devam ediyor ya da her an

başlayacak nitelikte olmalı

Savunma yapılması zorunlu olmalı

Savunma saldırı ile aynı ve orantılı olmalı

UYARI: Saldırı başlamamış, devam etmiyor veya bitmiş

olması durumunda kişi haksız fiilin kendisinde yarattığı

şiddet, hiddet ve baskı atında suç işlemişse “haksız tahrik”

durumunu ortaya çıkar. Bu durumda kişi cezadan kurtulmaz

ancak kusur yeteneğinde azalma olması nedeniyle ceza

indiriminden yararlanır.

→Zaruret Hali (Iztırar) (Zorda Kalma): Kişinin kendisini veya

bir başkasını cana veya mala yönelen tehlikeden korumak

amacıyla üçüncü bir kişinin malına zarar vermesidir.

→Kuvvet Kullanma (İhkak-ı Hak): Kolluk gücünün yardımı

zamanında sağlanamayacaksa hak sahibi hakkını

kaybetmemek veya kullanılmasının zorlaşmasını

engellemek amacıyla kuvvet kullanabilmesidir.

→Hapis Hakkı (Menkul Rehni) (Kendi Hakkını Kendi

Gücüyle Koruma): Kişiye başkasına ait bir malı elinde

bulunduruyorsa vermeme veya elinde bulundurmuyorsa

bile el koyma imkânı veren hak koruma biçimidir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Hakların kullanılması ve borçların yerine getirilmesinde

geçerli olan ana ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Genellik B) Eşitlik

C) Özerklik D) Subjektif iyi niyet

E) Dürüstlük (Objektif iyi niyet)

CEVAP: E

2. Hukukun kendisine hukuki sonuç bağladığı insan davranışına

ne ad verilir?

A) Haksız fiil B) Hukuki olay

C) Hukuki fiil D) Duygu açıklaması

E) İrade açıklaması

CEVAP: C

3. Dürüstlük kuralı aşağıdakilerin hangisinde uygulanmaz?

A) Sözleşmelerin yorumlanmasında

B) Sözleşmelerdeki boşlukların doldurulmasında

C) Sözleşmelerde yan yükümlülüklerin yerine getirilmesinde

D) Sözleşme öncesi müzakerelerde

E) Sözleşmede öngörülen bir hakkın kazanılmasında

CEVAP: E

4. Bir otel işletmecisinin, müşterisinin kendisine bıraktığı eşya

üzerinde ödenmeyen otel ücreti nedeniyle alacağını güvence

altına almak için hapis hakkına sahip olması durumu


A) Haklı Savunma

B) Zorunluluk Hali

C) Kendi Hakkını Kendi Gücüyle Koruma

D) Kısas

E) Diyet

CEVAP: C

5. Meşru savunmayla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

doğrudur?

A) Haksız saldırı sadece faile yönelmiş olmalıdır.

B) Haksız saldırı sadece faile veya failin akrabalarına yönelmiş

olmalıdır.

C) Haksız saldırı sadece faile, yakın akrabalarına veya küçüklere

yönelmiş olmalıdır.

D) Haksız saldırı sadece faile ve failin alt ve üst soyuna yönelmiş

olmalıdır.

E) Haksız saldırı herkese yönelmiş olabilir.

CEVAP: E

İSPAT YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE KARİNE 1. Kanunda aksi belirtilmedikçe, kişiler iddialarını ispatla

yükümlüdürler.

2. İspat olgu ve araçlarının tamamına “delil” denir.

3. Karine: Varlığı bilinen bir olgudan, varlığı bilinmeyen bir

olgunun çıkarılması işlemidir.

4. Genel olarak iddiasını kesin veya adi karineye dayandıran

kimse, bunu ispat etmekle yükümlü değildir.

5. Adi karineler aksi ispat edilebilen karinelerken; kesin

karinelerin ise aksi ispat edilemez.

Adi Karineler (Aksi İspat Edilebilen)

İyi niyet karinesi

Ölüm karinesi

Babalık karinesi

Resmi sicillerin içeriğinin doğru olduğu karinesi

Kesin Karineler (Aksi İspat Edilemeyen)

İcazet verilmişlik karinesi

Resmi sicillerin içeriğinin herkesçe bilinmesi

karinesi

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Varlığı bilinen bir olgudan varlığı bilinmeyen bir olgu

hakkında karar verilmesi işlemine ne ad verilir?

A) Gaiplik B) Sezginlik C) Erginlik

D) Objektiflik E) Karine

CEVAP: E


Sayfa 19

2. Hukukta bir olayın veya olgunun varlığını veya yokluğunu

ispata yarayan araçlara ne ad verilir?

A) Fiil B) Ehliyet C) Marka

D) Delil E) İspat yükü

CEVAP: D

CEZA HUKUKU A. CEZA HUKUKUNA HÂKİM İLKELER

Kanunilik ilkesi

Kusursuz ceza olmaz ilkesi

Şahsilik İlkesi

Ümanizm İlkesi

Adalet ve eşitlik ilkesi

B. SUÇUN KANUNİ UNSURU

(Tipiklik) (Kanunilik) 1. Hangi eylem ve davranışların suç olduğunun ve bunlara

ne gibi ceza verileceğinin önceden kanunla belirtilmesidir.

2. "Kanunsuz suç ve ceza olmaz" ifadesi “tipiklik” unsurunu

açıklar. Suç ve ceza sonradan kanunla belirtilse de suç ve

cezalar geriye yürütülemez. Amaç yasama dışında keyfiliği

önlemeye yöneliktir.

C. SUÇUN MADDİ UNSURU 1. Suçun Konusu: Suçun üzerinde durduğu kişi ya da nesne

2. Suçun Nitelikli Unsurları: Cezanın artırılması ya da

azaltılmasını gerektiren unsurlar.

3. Hareket (Fiil): Hiç kimse icra ve ihmal hareketinde

bulunmaksızın düşünce ve kanaatlerinden ötürü

cezalandırılamaz. Bir şeyin suç olabilesi için “icra-i hareket”

veya “ihmal-i hareketin” oluşması gerekmektedir.

4. Nedensellik (illiyet) Bağı: Ayrıca suçu meydana getiren

hareket ile ortaya durum arasında neden - sonuç ilişkisi

olmalıdır.

5. Fail: Suçu işleyen

6. Mağdur: Zarar gören

D. SUÇUN MANEVİ UNSURU 1. "Suç kusurlu irade tarafından yaratılmalıdır" ifadesi

manevi unsuru açıklar.

2. Kusurluluk iki şekilde gerçekleşir. Bunlar; kast ve taksirdir.

Kast: Suçun unsurlarının bilerek ve isteyerek veya

önceden tasarlayarak gerçekleşmesidir.

Doğrudan Kast: Kişi neticeyi öngörüyor ve istiyor.

İstediği neticenin gerçekleşmesi için özel çaba

harcıyor.

Olası Kast: Kişi neticeyi öngörüyor ve olursa olsun

düşüncesiyle kabulleniyor. Gerçekleşmesini istediği

netice için özel bir çaba harcamıyor.

Taksir: Suçun unsurlarının bilmeyerek ve

istemeyerek veya önceden tasarlamadan

gerçekleşmesidir.

Bilinçsiz Taksir: Kişi başkaları tarafından

öngörülebilecek bir neticeyi öngöremiyordur ve

neticenin gerçekleşmesini istemiyordur.

Bilinçli Taksir: Kişi neticeyi öngörüyor ve nasıl olsa

olmaz düşüncesiyle hareket ediyor. Neticenin

gerçekleşmesini istemiyordur.

E. SUÇUN OLUŞUMU 1. Düşünce Aşaması (Teşebbüs mümkün değildir.)

2. Hazırlık Aşaması (Teşebbüs mümkün değildir.)

3. İcra Hareketinin Başlaması (Teşebbüs mümkündür.)

4. İcra Hareketinin Tamamlanması (Teşebbüs

mümkündür.)

5. Suçun Tamamlanması (Teşebbüs mümkün değildir.

Etkin pişmanlıktan faydalanır.)

F. CEZA EHLİYETİ 1. 0-12 yaş arası: Tam ehliyetsizdir ceza verilmez.

2. 13-15 yaş arası: Sınırlı ehliyetlidir bu nedenle indirimli

ceza alır ya da ceza verilmez.

3. 16-18 yaş arası: Sınırlı ehliyetlidir indirimli ceza alır.

4. 18 yaşını dolduranlar: Tam ehliyetlidir ve ceza tam

olarak uygulanır.

UYARI: “Sağır” ve “dilsizlerde” ceza ehliyetini belirlemek

için yukarıda belirtilen durumlara “3 yaş” eklenir. Ayrıca akıl

hastalığına tutulmuş kimselere ceza verilmez.

G. 1982 ANAYASASINDA SUÇ VE CEZALARA

İLİŞKİN YER ALAN ESASLAR 1. Suç ve ceza kanuna dayanır. (Kanunilik)

2. Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez.

3. Hiç kimse yakınları aleyhine beyanda bulunmaya veya

şahit olmaya zorlanamaz.

4. Kanunsuz elde edilen bulgular delil olarak kabul

edilemez.

5. Suçu mahkeme tarafından sabit oluncaya kadar hiç

kimse suçlu sayılamaz. (masumiyet Karinesi)

6. Hiç kimse sadece sözleşmeden doğan bir

yükümlülüğünü yerine getirmediği için özgürlüğünden

alıkonulamaz.

7. Ceza sorumluluğu şahsidir.

8. Hiç kimseye ölüm cezası ve genel müsadere cezası

verilemez.

9. Herkes “kanuni hâkim güvencesine” sahiptir.


Sayfa 20


1. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalar ile ilgili aşağıdaki

ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç

saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.

B) Ceza ve ceza yerine geçen tedbirler veya yönetmelikle

düzenlenebilir.

C) Ceza sorumluluğu şahsidir.

D) Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine

getirememesinden dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılamaz.

E) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

CEVAP: B

2. Kanunilik ilkesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Suç ve cezanın sadece kanunla yaratılmasını amaçlar.

B) Yürütmenin keyfiliğini önlemeyi amaçlar.

C) Yargının keyfiliğini önlemeyi amaçlar.

D) Yasamanın keyfiliğini önlemeyi amaçlar.

E) Suç ve ceza yaratan normlar yönünden kıyas işlemini

yasaklamayı amaçlar.

CEVAP: D

3. Aşağıdaki suçlardan hangisi taksirle de işlenebilir?

A) Yaralama suçu B) Tehdit suçu

C) Hırsızlık suçu D) Cinsel saldırı suçu

E) Zimmet

CEVAP: A

VERGİ HUKUKU A. VERGİ HUKUKUNUN İLKELERİ

1. Genellik: Herkesin vergi vermekle yükümlü olmasıdır.

Ancak belli sebeplerden dolayı kişiler vergi verme

yükümlüğünün (belli konularda vergi dışında) dışında

bırakılabilir.

2. Adalet (Paylaştırıcı ve Dağıtıcı Adalet): Herkesin

mali gücü oranında vergiye tabi tutulmasıdır.

3. Kanunilik (Tipiklik): Vergi, harç ve resim gibi mali

yükümlülüklerin ancak kanunla düzenlenmesidir.

B. VERGİNİN OLUŞMA SÜRECİ 1. Tarh: Derleme, toparlama

2. Tebliğ: Vatandaşın bildirmesi

3. Tahakkuk: Vergi miktarının hesaplanması

4. Tahsil: Verginin ödenmesi / alınması

C. VERGİ TÜRLERİ 1. Gelir Üzerinden Alınan Vergiler

Gelir vergisi

Kurumlar vergisi

2. Servet Üzerinden Alınan Vergiler

Emlak vergisi

Veraset ve İntikal vergisi

Motorlu Taşıtlar vergisi

3. Gider (Harcama) Üzerinden Alınan Vergiler

Katma Değer Vergisi (KDV)

Banka ve Sigorta İşlemleri vergisi

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)

Gümrük Vergisi

D. MALİ HUKUKA İLİŞKİN TANIMLAMALAR

1. Vergi: Devletin illiyet bağı aranmaksızın aldığı paradır.

Dolaylı Vergi: “Belirli olmayan zamanlarda” tahsil

edilen vergidir.

Dolaysız Vergi: Doğrudan doğruya devlete veya

kanunun öngördüğü diğer kamu tüzel kişiler

tarafından "belirli olan bir zamanlarda" tahsil

edilen vergidir.

2. Harç: Devletin yaptığı belirli bir hizmetin karşılığında

aldığı paradır. (örn. tapu, noter, üniversite harcı vs.)

3. Resim: Devletin belli bir hizmetin yapılmasına izin veya

yetki vermesi karşılığında alınan paradır.

4. Şerefiye: Gayr-ı menkullerde meydana gelen değer

artışından dolayı devletin aldığı paradır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Gelir vergisinin, geliri daha fazla olanlardan geliri daha az

olanlara göre daha yüksek oranda tahsil edilmesi aşağıdaki

kavramlardan hangisinin sonucu olarak gerçekleşmektedir?

A) Görgü

B) Denkleştirici adalet

C) Paylaştırıcı (dağıtıcı) adalet

D) Etik

E) Örf ve âdet

CEVAP: C

DEVLETLER GENEL VE ÖZEL

HUKUKU 1. Devletlerin başka devletlerle veya uluslararası

kuruluşlarla olan siyasi ve diplomatik ilişkileri Devletler

Genel Hukukunun konusudur. (İtalya ve Fransa arasında

imzalanan Campo Formio Antlaşması gibi)

2. Bir devletin uyruğu veya vatandaşının başka bir devletin

uyruğu veya vatandaşı ile olan ilişkileri Devletler Özel


Sayfa 21

Hukukunun konusudur. (İtalyan ve Fransız’ın evlenmesi,

boşanması, ticaret yapması gibi)

3. Vatandaşlık: Gerçek kişileri devlete bağlayan siyasi ve

hukuki bağdır.

4. Uyrukluk (Tabiiyet): Kişileri (gerçek ve tüzel kişiler) veya

eşyaları devlete bağlayan siyasi ve hukuki bağdır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Bir devlete uyrukluk bağı ile bağlı olan gerçek kişilere ne ad

verilir?

A) Millet B) Birey C) Hemşehri

D) Vatandaş E) Soydaş

CEVAP: D

2. Özel hukuk alanında yabancı unsur taşıyan hukuki ilişki ve

ihtilafların çözümünde uygulanacak kuralları kapsayan hukuk

dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Devletler özel hukuku B) İdare hukuku

C) Medeni hukuk D) Medeni usul hukuku

E) İş hukuku

CEVAP: A


Sayfa 22

ANAYASA HUKUKU ANAYASANIN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ

Anayasa, devletin temel yapısını ve örgütlenişini

düzenleyen ayrıca içeriğinde her alanda siyasal iktidara yön

veren ilkeler ile iktidara karşı vatandaşı koruyan temel hak

ve hürriyetleri de içeren en üst normdur.

A. YUMUŞAK ANAYASA İçeriğinde değiştirilemeyecek hükümler veya anayasanın

nasıl değiştirileceğine ilişkin maddelere yer verilmeyen

anayasadır. Kısaca değiştirilebilen anayasa olarak ifade

edilebilir.

UYARI: Tek yumuşak anayasa 1921 Teşkilatı Esasidir.

B. SERT ANAYASA İçeriğinde değiştirilemeyecek hükümler bulunan ve ayrıca

anayasanın nasıl değiştirileceğini belli hükümlere bağlayan

anayasadır. Kısaca değiştirilmesi zor koşullara bağlanmış

anayasa olarak ifade edilebilir.

UYARI: 1924 Teşkilatı Esasi ile 1961 ve 1982 Anayasaları

sert anayasalardır.

C. ÇERÇEVE ANAYASA Ayrıntılara yer vermeyen, kısa ve öz hükümlerden oluşan

anayasadır.

UYARI: Tek çerçeve anayasa 1921 Teşkilat-ı Esasidir.

D. KAZUİSTİK (Düzenleyici) ANAYASA Uzun ve ayrıntılı kurallardan oluşan anayasadır.

UYARI: 1924 Teşkilatı Esasi ile 1961 ve 1982 Anayasaları

kazuistik anayasalardır.

SİYASİ İKTİDAR VE ANAYASA A. KURUCU İKTİDAR Anayasayı değiştirme veya yeniden yapma gücüne sahip

siyasal iktidardır.

1. Asli Kurucu İktidar: Darbe, ihtilal veya savaş

sonrasında kurularak anayasayı yeniden yapma gücüne

sahip siyasal iktidardır.

UYARI: Bütün anayasalarımız asli kurucu iktidar tarafından

hazırlanmıştır.

2. Tali Kurucu İktidar: Seçimle göreve gelen ve

anayasayı yeniden yapma gücüne sahip olmayan ancak

anayasada var olan kurallar doğrultusunda anayasayı

değiştirme gücüne sahip siyasal iktidardır.

B. KURULMUŞ İKTİDAR Anayasayı değiştirme gücü olmayan yalnızca var olan

anayasaya göre devleti yöneten siyasal iktidardır.

HUKUKİ YAPISINA GÖRE DEVLETLER A. ÜNİTER (Tekli) DEVLET

1. Devletin ve milletin birliğini ve bütünlüğünü savunan

devlet yapısıdır.

2. Ülkenin tümünde tek bir devlet ve hukuki rejim hâkimdir.

3. Ülkenin bölünmez bütünlüğünü ifade eder.

4. 1982 Anayasasının 3. maddesi Türkiye Cumhuriyetinin

üniter devlet olma özelliğini göstermektedir.

UYARI: Türkiye, Yunanistan, Fransa, İtalya, İsrail gibi

devletler bu yapılanmaya örnek olarak gösterilebilir.

B. FEDERAL (Birleşik) DEVLET 1. Birden çok devletin bir araya gelmesinden oluşan

devletler topluluğudur.

2. Yasam yürütme ve yargı organlarına sahip özerk birden

çok devletin federal anayasa etrafında toplanmasıdır.

3. Birden fazla anayasa ve hukuk düzeni yürürlüktedir.

4. Bu özerk devletler içişlerinde serbest dışişlerinde ise

federal yönetime bağlıdırlar.

UYARI: “Amerika Birleşik Devleti, Almanya, Kanada,

Avusturya, İsviçre, Rusya, Avustralya, Irak, Hindistan,

Büyük Britanya” gibi devletler bu yapılanmaya örnek olarak

gösterilebilir.

C. BÖLGELİ DEVLET Ülkesinde farklı etnik yapıların idari, mali ve hukuki varlığını

tanıyan ancak ülkenin bölünmezliğini ve ulusal bütünlüğünü

koruyan devlettir.

UYARI: İspanya, “Aragon” ve “Katalan” milletlerinden

oluşan bölgeli devlettir.

D. KONFEDERASYON DEVLET Uluslararası bir antlaşma ile belli bir amaç doğrultusunda

birlik oluşturan devlet yapısıdır.

UYARI: Bağımsız Devletler Topluluğu, Avrupa Birliği gibi

yapılanmalar örnek gösterilebilir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Aşağıdakilerden hangisinde üniter devlet yapılanması görülür?

A) Fransa B) ABD C) Kanada

D) İsviçre E) Almanya

CEVAP: A


Sayfa 23

EGEMENLİK BİÇİMİNE GÖRE

DEVLETLERİ

A. MONARŞİK DEVLET 1. Mutlakiyet: Yasama ve yürütme yetkilerinin tek kişide

toplandığı devlettir.

2. Meşrutiyet: Yasama ve yürütme yetkilerinin tek kişide

toplandığı ancak bu yetkilerin yasalarla ve meclisle

sınırlandığı devlettir.

B. OLİGARŞİK DEVLET Egemenliğin belli bir gruba veya sınıfa ait olduğu devlettir.

“Aristokratik Devlet” olarak da adlandırılır.

C. TEOKRATİK DEVLET Din kuralları (şeriat esasları) doğrultusunda yönetilen

devlettir.

D. CUMHURİYET DEVLET Egemenliğin kişi ve zümreye değil halka ait olduğu devlettir.

Devletin yasama organı seçimle belirlenir.

HÜKÜMET SİSTEMLERİ

GÜÇLER BİRLİĞİ Yasama ve yürütme güçlerinin tek bir otoritede

toplanmasıdır.

A. Monarşi Hükümet (Yürütmede birleşme)

B. Meclis Hükümeti (Yasamada birleşme)

C. Diktatör Hükümet (Hukuksuz yürütmede birleşme)

A. MONARŞİ HÜKÜMETİ 1. Yasama ve yürütmenin yürütmede toplandığı hükümet

sistemidir.

2. Yasama ve yürütmeyi elinde bulunduran kişinin (monark-

kral-hükümdar) otoritesi ve kararları tartışılmaz.

3. Egemenlik kalıtsal şekilde tek bir hanedan içindedir.

UYARI: Osmanlı Devletinde 1299-1876 yılları arasında

mutlak monarşi; 1876'dan itibaren ise meşruti monarşi

sistemi uygulanmıştır.

B. MECLİS HÜKÜMETİ 1. Yasama ve yürütmenin yasamada (meclis) toplandığı

hükümet sistemidir.

2. Yasama organı hem kanun koymakla hem de bu

kanunların uygulanmasını sağlamakla yetkilidir.

3.Yasamanın (meclisin) Başkanı, Hükümetinde başkanıdır.

Devlet başkanlığına yer verilmez.

4. Bakanlar meclis içinden yine meclis üyeleri tarafından tek

tek oylama ile belirlenir. Bakanlar meclise karşı sorumludur.

5. Siyasi partilere genellikle yer verilmez.

UYARI: 1921 Teşkilatı Esaside meclis hükümeti sistemi

uygulanmıştır. (1920 – 1923 yılları arasında)

D. DİKTATÖR HÜKÜMET Yasama, yürütme ve yargının hukuksuz bir ideoloji

doğrultusunda kişi, parti veya grubun elinde toplandığı

hükümet sistemidir.

UYARI: Nasyonal Sosyalizm (A. Hitler) dönemi Almanya ve

M. Kaddafi dönemi Libya bu sisteme örnek olarak

gösterilebilir.

GÜÇLER AYRILIĞI Yasama ve yürütme güçlerinin sert veya yumuşak bir

biçimde birbirinden ayrılmasıdır.

A. Parlamenter Hükümet (Yumuşak ayrım)

B. Başkanlık Hükümeti (Sert ayrım)

C. Yarı Başkanlık Hükümeti (Yumuşak ayrım)

A. PARLAMENTER HÜKÜMET 1. Yasama ve yürütmenin yumuşak bir biçimde ayrıldığı ve

kuvvetlerin işbirliğine dayanan sistemdir.

2. Türkiye de Uygulanan Parlamenter Sistemin Özellikleri:

Yürütme, yasamadan çıkar ve yine ona karşı

sorumludur.

Başbakan yasamadan atanır. Bakanlar da böyle bir

kural yoktur.

Devlet başkanı halk tarafından genel oyla seçilir

(bu durum parlamenter sisteme ters düşer.) ve

siyasi sorumluluğu yoktur. Görevleri sembolik ve

törenseldir.

Yasama ve yürütme organları birbirini feshedebilir

veya düşürebilir.

Aynı kişi hem yasamada hem de yürütmede yer

alabilir. (Milletvekilleri bakan olabilir.)

Hükümet üyeleri yasama organının çalışmalarına

katılabilir.

B. BAŞKANLIK HÜKÜMETİ 1. Yasama ve yürütme birbirinden kesin ve sert bir biçimde

ayrılmıştır.

2. Yasama fonksiyonu meclis, yürütme fonksiyonu ise

başkan tarafından yerine getirilir.

3. Başkan halkın seçtiği meclis tarafından seçilir ve hem

devlet başkanlığı hem de hükümet başkanlığı görevini

yerine getirir.

4. Yürütme ve yasama organları birbirini feshedemez.


Sayfa 24

5. Yasama da yer alan kişi yürütmede; yürütmede yer alan

kişide kesinlikle yasamada yer alamaz.

UYARI: Bu sistemin uygulandığı devletler; Amerika

Birleşik Devleti, Şili, Kolombiya, Peru ve Filipinler'dir.

C. YARI BAŞKANLIK 1. Devlet Başkanının yürütme yetkisini bir başbakanla

paylaştığı sistemdir.

2. Yürütme iki kanatlıdır. Devlet Başkanı halk tarafından

genel oyla seçilirken, Hükümet ise devlet başkanı tarafından

oluşturulur.

3. Parlamenter hükümet sisteminin aksine Devlet başkanı

bu sistemde icra makamıdır.

UYARI: Yarı Başkanlık sisteminin uygulandığı ülke Fransa

ve Rusya’dır.

DEMOKRASİ Düzenli aralıklarla yapılan seçim - Siyasi partilerin varlığı -

Muhalefetinde iktidar olma şansının bulunması - Temel hak

ve hürriyetlerin tanınmış olması.

A. DOĞRUDAN DEMOKRASİ Halkın egemenliğini hiçbir temsilci olmadan doğrudan

doğruya kullanabildiği sistemdir.

UYARI: Geçmişte Eski Yunan (İon) şehir (polis)

devletlerinde uygulanmıştır. Günümüzde ise İsviçre

Kantonlarında ve ABD’nin New England Eyaletinde kısmen

de olsa uygulanmaktadır. Türkiye de ise sadece “Köy

idaresinde” uygulanmaktadır.

B. YARI DOĞRUDAN DEMOKRASİ 1. Egemenlik halkın seçtiği temsilcilere verilmiştir. Ancak

bazı durumlarda halk egemenliğini doğrudanda kullanabilir.

2. Bunu gerçekleştirirken anayasal bazı araçları kullanır.

Bunlar; halk oylaması, halk girişimi, emredici vekâlet ve

halk vetosudur.

C. TEMSİLİ DEMOKRASİ Egemenliğin halkın seçimle belirlediği temsilcilere tanındığı

demokrasidir.

UYARI: Türkiye de tek dereceli seçim sistemi

doğrultusunda temsili demokrasi uygulanmaktadır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Aşağıdakilerden hangisi yarı doğrudan demokrasinin araçları

arasında yer almaz?

A) Halk girişimi B) Emredici vekâlet C) Halk oylaması

D) Temsili veto E) Halk vetosu

CEVAP: D

ANAYASA TARİHİ A. DÜNYA ANAYASA TARİHİ

1. Dünyada monarşinin yetkilerini kısıtlayan ilk anayasal

metin “Magna Carta Libertatum” (Büyük Özgürlükler

Sözleşmesi)’dır. (1215 İngiltere)

2. Dünyanın ilk yazılı anayasası ise “1781 Amerikan

Anayasası”dır.

3. Yazılı olmayan anayasanın uygulandığı ülkeler ise

“İngiltere” ve kısmen de olsa “İsrail”dir.

B. TÜRK ANAYASA TARİHİ

1. Senedi İttifak ve Ayanların tanınması

1808 II. Mahmut

2. Tanzimat Fermanı ve hukuk üstünlüğünün

getirilmesi

1839 Abdülmecit

3. Islahat Fermanı ile azınlık haklarının genişletilmesi

1856 Abdülmecit

4. Kanun-u Esasi ve Kanunu Esasi ile anayasal ve

parlamentolu sisteme geçiş

1876 II. Abdülhamit

5. 1921 Teşkilat-ı Esasiye ve çift anayasalı dönem

6. 1924 Teşkilat-ı Esasiye

7. 1961 Anayasası

8. 1982 Anayasası

UYARI: İlk altı (6) maddede verilen anayasal süreçler

tarih kitabında anlatılmıştır.

1961 ANAYASASI 1. 1960 Askeri Harekâtı sonrasında askerlerden Milli Birlik

Komitesi ve sivillerden oluşturulan Temsilciler Meclisi

tarafından oluşturulmuştur.

2. Halkoylamasına sunularak yürürlüğe giren ilk

anayasamızdır.

3. Yasama, Yürütme ve Yargı yumuşak bir biçimde

birbirinden ayrılarak “Parlamenter Hükümet Sistemi”

uygulanmaya başlanmıştır.

Yasama yetkisi, TBMM ve Cumhuriyet Senatosuna

aittir.

Yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar

Kuruluna aittir.

Yargı yetkisi ise bağımsız mahkemelere aittir.

4. Hukuk Devleti, İnsan Haklarına Dayalı Devlet ve Sosyal

Devlet ilkelerine ilk kez Cumhuriyetin nitelikleri arasında yer

verilmiştir. Ayrıca Milliyetçilik ilkesi yerine "milli devlet"

ilkesine yer verilmiştir.


Sayfa 25

5. Anayasa Mahkemesi ve Anayasa yargısı ilk kez bu

anayasa ile oluşturulmuştur.

6. Milli Güvenlik Kurulu oluşturulmuştur.

7. Hâkimler Yüksek Kurulu oluşturulmuştur.

8. TBMM seçimleri “dört (4) yılda” bir, Cumhurbaşkanlığı

seçimleri ise “yedi (7) yılda” bir yapılır şeklinde

belirlenmiştir.

10. Çalışanların tamamına (memurlarda dâhil) sendika

kurma, üye olma ve grev hakkı tanınmıştır.

11. Ekonomik ve Sosyal Haklara anayasa ilk kez yer

verilmiştir.

12. Özerk yapıya sahip birçok kamu kurumuna anayasa da

yer verilmiştir. En önemlileri TRT ve üniversitelerdir.

12 MART 1971 ASKERİ MUHTIRA SONRASINDA

1961 ANAYASASINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER 1. Bakanlar Kuruluna, Kanun Hükmünde Kararname çıkarma

yetkisi tanınmıştır.

2. “Askeri Yüksek İdare Mahkemesi” ve “Devlet Güvenlik

Mahkemesi” kurulmuştur.

UYARI: “Devlet Güvenlik Mahkemesi” 1982 Anayasasında

2004 değişikliği ile kaldırılmıştır. “Askeri Yüksek İdare

Mahkemesi” ise 1982 Anayasasında 2017 değişikliği

kaldırılmıştır.

3. TRT'nin özerkliği kaldırılarak, üniversitelerin özerkliği ise

kısıtlanmıştır.

1982 ANAYASASI

ÖNEMLİ UYARI! 16 NİSAN 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİNE

DAİR AÇIKLAMALAR 1. 6771 sayılı Kanun ile Anayasa’da yapılan değişiklikler,

söz konusu Kanun’un 18’inci maddesine göre üç ayrı tarihte

yürürlüğe girecektir:

6771 sayılı Kanun’un halkoylamasında kabul

edildiği 16 Nisan 2017 tarihi.

Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı

seçimlerine ilişkin takvimin başladığı tarih,

Birlikte yapılan Türkiye Büyük Millet Meclisi ve

Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda

Cumhurbaşkanının göreve başladığı tarih,

2. 6771 sayılı Kanun ile Anayasa’da yapılan değişiklikler

farklı tarihlerde yürürlüğe gireceğinden, Anayasa metni de

buna göre düzenlenmiştir. Buna göre, 6771 sayılı Kanun’un

16 Nisan 2017 günü yapılan halkoylamasında kabul edilmesi

ile birlikte, bu tarihte yürürlüğe giren değişiklikler metne

doğrudan işlenmiştir. Yürürlükten kalkan (ilga olan) kanun

maddeleri dip notlarla belirtilmiştir.

BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ 1. Başlangıç hükümleri ilk kez “1961 Anayasasında” yer

almıştır ve 1982 Anayasasında da yer verilmiştir.

2. Başlangıç hükümleri anayasaya dâhildir.

3. Başlangıç hükümleri değiştirilebilir ve anayasadan

çıkarılabilir. (Değiştirilmesi mümkündür.)

4. Ancak Anayasanın başlangıç hükümlerinde, anayasanın

ikinci (2.) maddesinde belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine

dair herhangi bir madde yer alıyorsa o maddeler

değiştirilemez ve anayasadan çıkarılamaz.

Başlangıç Hükümlerinin İçeriği 1. Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlılık,

2. Atatürk milliyetçiliği,

3. Atatürk medeniyetçiliği,

4. Çağdaş medeniyet seviyesine ulaşma azmi,

5. Milli egemenlik,

6. Güçler ayrılığı,

7. Türk varlığının devleti ve ülkesiyle bölünmezliği,

8. Laiklik,

9. Her Türk vatandaşının temel hak ve hürriyetlerden eşitlik

ve sosyal adalet gereklerince yararlanması,

10. "Yurtta sulh, cihanda sulh" ilkesi...


Sayfa 26

GENEL ESASLAR

(DEĞİŞTİRİLEMEZ HÜKÜMLER) Madde 1: Devletin Şekli (Rejim): Türkiye Devleti bir

cumhuriyettir.

Madde 2: Cumhuriyetin Nitelikleri: Türkiye

Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet

anlayışı içinde,

İnsan haklarına saygılı,

Atatürk milliyetçiliğine bağlı,

Demokratik,

Lâik ve

Sosyal bir hukuk devletidir.

Madde 3: Devletin Bütünlüğü (Üniter Devlet) Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir

bütündür.

Dili Türkçedir.

Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı

al bayraktır.

Millî marşı İstiklal Marşıdır.

Başkenti Ankara’dır.

Madde 4: Yukarıda belirtilen anayasanın ilk üç maddesi

değiştirilemez. Değiştirilmesi hakkında kanun teklifi ve

tasarısı verilemez.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasasına göre, Devletin şekli ile ilgili aşağıdaki

ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Türkiye federal devlettir

B) Türkiye konfederal devlettir

C) Türkiye Devleti monarşidir

D) Türkiye Devleti totaliter bir devlettir

E) Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

CEVAP: E

2. Aşağıdakilerden hangisi, 1982 Anayasası’nın 4. maddesi

uyarınca, değiştirilmesi ve değiştirilmesinin teklif edilmesi

yasaklanmış olan 3. maddesinde yer almamıştır?

A) Başkentin Ankara olduğu

B) Bayrağın şeklinin kanunda belirtilen beyaz ay yıldızlı al bayrak

olduğu

C) İstiklâl Marşı’nın millî marş olduğu

D) Devletin dilinin Türkçe olduğu

E) Latin harflerinden oluşturulan Türk alfabesinin kullanılacağı

CEVAP: E

3. Aşağıdakilerden hangisi, Anayasa’nın 2. maddesinde sayılan

cumhuriyetin nitelikleri arasında yer almaz?

A) İnsan haklarına saygılı B) Demokratik

C) Laik D) Sosyal

E) Halkçı

CEVAP: E

CUMHURİYETİN NİTELİKLERİ A. İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET

1. 1961 Anayasasında "insan haklarına dayalı devlet"

ifadesi kullanılırken 1982 Anayasasında ise "insan haklarına

saygılı devlet" ifadesi kullanılmıştır.

2. Temel hak ve ödevlerin anayasada düzenlenmesinde bu

ilke etkili olmuştur.

3. Bu ilke doğrultusunda Türkiye 1987 yılında vatandaşlara

“Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine” bireysel başvuru

hakkı tanımıştır.

UYARI: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, “Avrupa

Konseyine” bağlı uluslararası bir yargı kuruluşudur. Türkiye

Avrupa Konseyine 1949 yılında üye olmuştur.

4. 1989 yılında ise “Avrupa İnsan Hakları Divanının”

zorunlu yargı yetkisini kabul etmiştir.

B. ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ 1. Milliyetçilik ilkesi ilk kez 1924 Anayasasında 1937 yılında

yapılan değişiklikle anayasal güvence altına alınmıştır. 1961

Anayasasında ise "milli devlet" ve "Türk milliyetçiliği"

ifadesine yer verilmiştir. 1982 Anayasasında da "Türk

devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür."

ifadesi kullanılarak "subjektif milliyetçilik" anlayışı

benimsenmiştir.

2. Sınırları belli ve bölünmez vatan (Misak-ı Milli) anlayışını

ön planda tutar. Bu nedenle en önemli unsuru “bağımsız”

olmaktır.

3. Türkiye Cumhuriyetine vatandaşlık bağı ile bağlı olan

herkesi Türk kabul eder.

4. Toplumu ırk, din, mezhep ve dil çizgileriyle bölmeyi

reddeder.

5. Her türlü yayılmacı politikalara ve emperyalizme karşıdır.

6. Irkçılığa ve şovenizme karşıdır ve ulusların eşitliğini

öngörür.

7. Türk milletinin manevi (dil, tarih ve kültür) değerlerini

korumayı hedefler.

C. DEMOKRATİK DEVLET 1. Demokratik devlet ilkesine ilk kez 1961 Anayasasında yer

verilmiştir.

2. Demokratik devletin unsurları şunlardır:


Sayfa 27

Siyasal makamların düzenli aralıkla tekrarlanan

serbest seçimlerle belirlenmesi,

Seçimlerin eşit şartlarda yürütülmesi,

İktidara gelme şansları olan birden fazla siyasi

partinin varlığı,

Temel hak ve hürriyetlerin, hukuken kişilere

tanınmış olması ve bu hakların anayasal güvence

altına alınmış olması,

Vatandaşların hepsinin ayrım yapılmadan belli

şartlarla seçme ve seçilme hakkına sahip olması,

Vatandaşların bağımsız olarak veya bir siyasi parti

içinde siyasi faaliyette bulunabilmesi,

Seçimlerin ve halkoylamasının serbest, eşit, gizli,

tek dereceli, genel oy, açık sayım döküm esasları

doğrultusunda yapılması

D. SOSYAL DEVLET 1. Sosyal devlet ilkesine ilk kez 1961 Anayasasında yer

verilmiştir. Ayrıca sosyal devlet anlayışının

gerçekleştirilmesi amacıyla "Sosyal ve Ekonomik Haklara"

anayasada yer verilmiştir.

2. Sosyal devletin amaçları:

Kişilerin insan haysiyetine yaraşır hayat sürmesi,

Devlet tarafından sosyal güvenliğin sağlanması,

İşsizliğin önlenmesi ve istihdamın sağlanması,

Her alanda fırsat eşitliğin sağlanması,

Milli gelirin adaletli ve eşit şekilde dağıtılması

3. Bu amaçlara ulaşmak için kullanılan hukuki yöntemler

(araçlar) ise şunlardır:

Sosyal Haklar,

Vergi Adaleti,

Kamulaştırma ve Devletleştirme,

Planlama

E. LAİK DEVLET 1. Kişilerin “din, vicdan ve düşünce özgürlüğüne” sahip

olmasıdır. Bu hak mutlaktır ve kesinlikle sınırlanamaz ve

durdurulamaz.

2. Kişiler inandıkları dinin ibadet, ayin ve törenlerini

serbestçe yerine getirebilir. Ancak bu hak nispidir. İbadet

hürriyetinin kötüye kullanılması yasaktır.

3. Din ve Devlet işlerinin Ayrılığı;

Devletin resmi bir dininin bulunmaması,

UYARI: "Devletin dini İslam’dır." maddesi anayasadan

1928 yılında çıkarılmıştır.

Devletin bütün dinlere ve bu dinlerin mensuplarına

eşit mesafede olması,

Din hizmetlerin bir kamu hizmeti olarak görülmesi,

Dini kurumlar ile devlet kurumlarının birbirinden

ayrılmış olması,

Devlet yönetiminin din kurallarından

etkilenmemesi.

F. HUKUK DEVLETİ 1. Hukuk Devleti ilkesine ilk kez 1961 Anayasasında yer

verilmiştir. Bu amaçla Anayasa Mahkemesi ve Anayasa

yargısı oluşturulmuştur.

2. Hukuk Devletinin Gerekleri

Yasama ve yürütmenin yargı denetimine tabi

olması,

Yargı kurumlarının bağımsız olması, Kanuni hâkim

güvencesinin bulunması,

Ceza sorumluluğu ilkelerinin benimsenmiş olması;

örneğin, suç ve cezaların geriye yürütülememesi,

masumiyet karinesi, kanunsuz elde edilen bulgu ve

bilgilerin kanıt sayılmaması, suç ve cezada

kanunilik ilkesine uyulması ile genel müsadere

cezasının verilememesi gibi...

Hukukun genel ilkelerine bağlı kalınması; örneğin,

iyi niyet, kazanılmış haklara saygı, verilen hükme

saygı, kanunların geriye yürütülememesi, ahde

vefa gibi...

Temel hak ve hürriyetlerin güvence altına alınmış

olması,

Kanunların genel olması ve anayasa uygun olması,

İdari faaliyetlerin belirliliği,

İdarenin mali sorumluluğu

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi hukuk devleti ilkesinin gereklerinden

biri değildir?

A) Yasal idare

B) Devlet faaliyetlerinin belirliliği

C) İdarenin mali sorumluluğu

D) Yargı bağımsızlığı

E) İki kanatlı yürütme organı

CEVAP: E

2. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet’in niteliklerinden olan

sosyal devletin amaçlarından biri değildir?

A) Çalışma koşullarının iyileştirilmesi

B) Devlet mülkiyetinin genişletilmesi

C) Sosyal güvenliğin yaygınlaştırılması

D) İstihdamın geliştirilmesi

E) Fırsat eşitliğinin sağlanması

CEVAP: B

3. “Adil yargılanma” aşağıdaki anayasal ilkelerden hangisinin

gereğidir?

A) Hukuk devleti B) Üniter devlet

C) Laik devlet D) Sosyal devlet

E) Atatürk milliyetçiliği

CEVAP: A


Sayfa 28

4. Aşağıdakilerden hangisi, demokrasinin olmazsa olmaz

unsurlarından biri değildir?

A) Üniter devlet B) Özgür ve düzenli seçimler C) Temel hak ve hürriyetler D) Çok partili siyasal hayat E) Seçilmişlerin üstünlüğü

CEVAP: E

5. Aşağıdakilerden hangisi hukuk devleti ilkesinin zorunlu

koşulu değildir?

A) Yasal idare ilkesi

B) Yargı birliği

C) İdarenin mali sorumluluğu

D) Yargı bağımsızlığı

E) Yasaya saygı ilkesi

CEVAP: B

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER A. KİŞİNİN HAKLARI VE ÖDEVLERİ

1. Kişinin dokunulmazlığı, maddî ve manevî varlığı

2. Zorla çalıştırma yasağı

3. Kişi hürriyeti ve güvenliği

4. Özel hayatın gizliliği ve korunması

Özel hayatın gizliliği

Konut dokunulmazlığı

Haberleşme hürriyeti

5. Yerleşme ve seyahat hürriyeti

6. Din ve vicdan hürriyeti

7. Düşünce ve kanaat hürriyeti

8. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti

9. Bilim ve sanat hürriyeti

10. Basın ve yayımla ilgili hükümler

Basın hürriyeti

Süreli ve süresiz yayın hakkı

Basın araçlarının korunması

Kamu tüzelkişilerinin elindeki basın dışı kitle haberleşme

araçlarından yararlanma hakkı

Düzeltme ve cevap hakkı

11. Toplantı hak ve hürriyetleri

Dernek kurma hürriyeti

Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı

12. Mülkiyet hakkı

13. Hakların korunması ile ilgili hükümler

Hak arama hürriyeti

Kanunî hâkim güvencesi: Hiç kimse kanunen tabî

olduğu mahkemeden başka bir merci önüne

çıkarılamaz.

14. İspat hakkı

15. Temel hak ve hürriyetlerin korunması

B. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER 1. Ailenin korunması ve çocuk hakları

2. Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi

3. Kamu yararı

Kıyılardan yararlanma

Toprak mülkiyeti

Tarım, hayvancılık ve bu üretim dallarında çalışanların

korunması

Kamulaştırma

Devletleştirme ve özelleştirme

4. Çalışma ve sözleşme hürriyeti

5. Çalışma ile ilgili hükümler

Çalışma hakkı ve ödevi

Çalışma şartları ve dinlenme hakkı

Sendika kurma hakkı

Sendikal faaliyet

6. Toplu iş sözleşmesi, grev hakkı ve lokavt

Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı

Grev hakkı ve lokavt

7. Ücrette adalet sağlanması

8. Sağlık, çevre ve konut

Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması

Konut hakkı

9. Gençlik ve spor

Gençliğin korunması

Sporun geliştirilmesi ve tahkim

10. Sosyal güvenlik hakları

Sosyal güvenlik hakkı

Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması

gerekenler

Yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları

11. Tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması

12. Sanatın ve sanatçının korunması

13. Devletin iktisadî ve sosyal ödevlerinin sınırları

C. SİYASÎ HAKLAR VE ÖDEVLER 1. Türk vatandaşlığı

2. Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette bulunma hakları

3. Siyasî partilerle ilgili hükümler

Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrılma

Siyasî partilerin uyacakları esaslar

4. Kamu hizmetlerine girme hakkı

Hizmete girme

Mal bildirimi

5. Vatan hizmeti

6. Vergi ödevi

7. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma

hakkı


Sayfa 29

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi kişinin

hakları ve ödevlerinden biri değildir?

A) Türk vatandaşlığı B) Konut dokunulmazlığı C) Yerleşme ve seyahat hürriyeti D) Basın hürriyeti E) Din ve vicdan hürriyeti

CEVAP: A

2. 1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi siyasi hak ve

ödevler başlığı altında düzenlenmemiştir?

A) Türk vatandaşlığı B) Seçme, seçilme ve siyasî faaliyette bulunma hakları C) Kamu hizmetlerine girme hakkı D) Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı E) İspat hakkı

CEVAP: E

3. Türk hukukuna göre aşağıdakilerden hangisi kanuni hâkim

güvencesini ifade eder?

A) Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz B) Kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez. C) Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz. D) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez. E) Kimse kanunen tabî olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz.

CEVAP: E

TEMEL HAK VE ÖDEVLERİN NİTELİĞİ,

SINIRLANMASI VE DURDURULMASI A. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN NİTELİĞİ

Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez,

vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir.

B. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN

SINIRLANMASI 1. Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın

yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere

bağlı olarak ve ancak Kanunla sınırlanabilir.

2. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna,

demokratik toplum düzeninin gereklerine, lâik

Cumhuriyetin gereklerine, ölçülülük ilkesine, aykırı olamaz.

UYARI: Temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması “özel

sebeplerle” olmalıdır. “genel sınırlama sebepleri” 2001

Anayasa değişikliği ile kaldırılmıştır.

C. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN

KULLANILMASININ DURDURULMASI 1. Temel hak ve hürriyetler,

Savaş,

olağanüstü hallerde, kanun ile durdurulabilir.

2. Temel hak ve hürriyetlerin durdurulması milletlerarası

hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla ve

durumun gerektirdiği “ölçüde” (ölçülülük ilkesi)

gerçekleştirilir.

D. HİÇBİR DURUMDA KISITLANAMAYACAK VE

DURDURULAMAYACAK HAKLAR (Hakların Özü) 1. Savaş hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen

ölümler dışında, kişinin yaşama hakkına dokunulamaz.

2. Kişinin maddî ve manevî varlığının bütünlüğüne

dokunulamaz.

3. Kişinin din, vicdan, düşünce ve kanaat özgürlüğüne

dokunulamaz.

4. Kişiye ait suç ve cezalar geriye yürütülemez.

5. Hiç kimse suçluluğu mahkeme kararı ile sabit olununcaya

kadar suçlu sayılamaz. (Masumiyet karinesi)

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ 1982 Anayasası’na göre, Türk vatandaşlığıyla ilgili aşağıdaki


A) Türk Devleti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür.

B) Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türk’tür.

C) Hiçbir Türk, vatana bağlılıkla bağdaşmayan bir eylemde

bulunmadıkça vatandaşlıktan çıkarılamaz.

D) Vatandaşlıktan çıkarmayla ilgili karar ve işlemlere karşı yargı

yolu kapalıdır.

E) Vatandaşlık, kanunun gösterdiği şartlarla kazanılır ve ancak

kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.

CEVAP: D

SEÇME HAKKI A. GENEL HÜKÜM

Vatandaşlar, kanunda gösterilen şartlara uygun olarak,

seçme, seçilme ve bağımsız olarak veya bir siyasî parti

içinde siyasî faaliyette bulunma ve halkoylamasına katılma

hakkına sahiptir.

B. SEÇME HAKKINA SAHİP KİŞİLER 1. “On sekiz (18) yaşını dolduran” her “Türk vatandaşı”

seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir.

2. . Seçme ve seçilme hakkı sadece Türkiye Cumhuriyeti

vatandaşlarına tanınmıştır.

3. Yabancılar Türkiye de ikamet etseler dahi seçme ve

seçilme hakkını kullanamazlar.


Sayfa 30

C. SEÇİMLERDE OY KULLANAMAYACAK VE

HALKOYLAMASINA KATILAMAYACAK KİŞİLER 1. Silahaltında bulunan er ve erbaşlar.

2. Askerî öğrenciler.

3. Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz

kurumlarında bulunan hükümlüler.

4. Kısıtlılar. (Sezgin olmayanlar)

UYARI: Ceza infaz kurumlarında bulunan;

Taksirli suçlardan hüküm giyenler,

ve tutuklular oy kullanabilirler.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ I. Tutuklular

II. Askerî öğrenciler

III. Yurt dışında çalışan Türk vatandaşları

IV. Silah altında bulunan er ve erbaşlar

V. Taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç ceza infaz

kurumlarında bulunan hükümlüler

1982 Anayasası’na göre, yukarıdakilerden hangileri seçimlerde

oy kullanamaz?

A) I, II ve V B) I, IV ve V C) II, III ve IV

D) II, IV ve V E) III, IV ve V

CEVAP: D

SEÇİLME HAKKI A. SEÇİLME HAKKI

1. “Onsekiz (18) yaşını dolduran” her Türk vatandaşı

milletvekili seçilme hakkına sahiptir.

2. Cumhurbaşkanlığı için seçilme yaşı ise “kırk (40) yaşını

doldurmuş” olmaktır.

B. SEÇİM SÜRELERİ 1. Genel Seçimler (TBMM seçimleri) “beş (5) yılda” bir

yapılır.

2. Cumhurbaşkanlığı (Devlet Başkanlığı) seçimleri “beş (5)

yılda” bir yapılır.

3. Yerel Seçimler (Belediye, muhtarlık vs.) “beş (5) yılda” bir

yapılır.

*Genel seçimler ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri aynı gün

yapılır.

C. SEÇİM İLKELERİ Türkiye de seçimler ve halkoylaması

serbest oy, (1982)

eşit, (1924 - 1934)

gizli oy, (1924 - 1950)

tek dereceli, (1924 - 1946)

genel oy, (1924 - 1934)

açık sayım ve döküm, (1924 - 1950) esaslarına

göre,

yargı yönetim ve denetimi altında yapılır.

D. DİĞER HÜKÜMLER VE TANIMLAR 1. Seçim kanunları, temsilde adalet ve yönetimde istikrar

ilkelerini bağdaştıracak biçimde düzenlenir.

2. Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği

tarihten itibaren “bir (1) yıl içinde” yapılacak seçimlerde

uygulanmaz.

3. Eşit oy: Din, dil, cinsiyet, servet ve eğitim durumu

gözetilmeksizin “herkesin oy kullanma” (seçme) hakkına

sahip olmasıdır.

4. Genel Oy: Din, dil, cinsiyet, servet ve eğitim durumu

gözetilmeksizin “herkesin seçme ve seçilme” hakkına sahip

olmasıdır.

5. Tek Dereceli Seçim: Vatandaşların kendini temsil edecek

vekillerini doğrudan (aracısız) seçmesidir.

6. Türkiye de seçimlerin yargısal yönetim ve denetimi

Yüksek Seçim Kurulu (YSK) tarafından yapılır.

YÜKSEK SEÇİM KURULU (YSK) A. KURULUŞU

1. Yüksek Seçim Kurulu 1950 yılında kurulmuştur.

2. Türkiye de, seçimlerin yargısal organların yönetimi ve

denetimi altında yapılması ilkesi ilk kez 1950 seçimlerinde

uygulanmıştır.

3. Yüksek Seçim Kurulu ilk kez 1961 Anayasasında yer

almıştır ve anayasal bir kurum haline getirilmiştir.

4. Yüksek Seçim Kurulu “yedi (7) asıl” ve “dört (4) yedek”

üyeden oluşur.

5. Üyeleri “Yargıtay” (6 üye) ve “Danıştay” (5 üye)

üyelerinden ve yine Yargıtay ve Danıştay üyeleri tarafından

üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile seçilir.

B. GÖREVLERİ 1. Seçimlere ilişkin başvuru, şikâyet ve itirazları incelemek

ve kesin karara bağlamak.

2. Seçim tutanaklarını kabul etmek ve onaylamak.

4. Seçimlerin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğünü

sağlamak.

UYARI: Yüksek Seçim Kurulunun vermiş olduğu kararlara

karşı yargı yolu kapalıdır.


Sayfa 31


1. TBMM üyelerinin seçim tutanaklarını aşağıdakilerden hangisi

kabul eder?

A) Cumhurbaşkanı B) Bakanlık

C) TBMM D) Yüksek Seçim Kurulu

E) Danıştay

CEVAP: D

2. 1982 Anayasası’na göre, Yüksek Seçim Kurulu ile ilgili


A) Anayasa’nın yasama başlığı altında düzenlenmiştir. B) Yedi asıl, dört yedek üyeden oluşur. C) Üyeleri Yargıtay ve Danıştay Genel Kurullarınca, kendi üyeleri arasından seçilir. D) Kararlarına karşı Anayasa Mahkemesine itiraz edilebilir. E) Cumhurbaşkanlığı seçim tutanaklarını kabul etmekle görevlidir.

CEVAP: D

SİYASİ PARTİLER A. PARTİ KURMA, PARTİLERE GİRME VE

PARTİLERDEN AYRILMA 1. Siyasî partiler önceden izin almadan serbestçe kurulurlar.

2. Siyasi partiler, partiye üye olma yeterliğine sahip “en az

otuz (30) Türk vatandaşı” tarafından kurulur.

3. Parti üyesi olabilmek için “onsekiz (18) yaşını

doldurmuş” olmak gerekir. Herkes dilediği zaman siyasi

parti üyeliğinden ayrılabilir.

4. Kimse, aynı zamanda birden fazla siyasî partinin üyesi

olamaz.

B. SİYASİ PARTİLERE ÜYE OLAMAYACAK KİŞİLER 1. Hâkimler ve savcılar,

2. Sayıştay dâhil yüksek yargı organları mensupları,

3. Kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki

görevlileri,

4. İşçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri,

5. Silahlı Kuvvetler mensupları,

6. Yükseköğretim öncesi öğrencileri,

7. Taksirli suçlar hariç “beş (5) yıl” ve daha fazla hapis ve

ağır hapis cezasına mahkûm olanlar.

UYARI: Yükseköğretim elemanlarının siyasî partilere üye

olmaları ancak “kanunla” düzenlenir.

UYARI: Yükseköğretim öğrencilerinin siyasî partilere üye

olabilmelerine ilişkin esaslar ancak “kanunla” düzenlenir.

C. SİYASİ PARTİLERİN GELİRLERİ 1. Devlet tarafından yapılan hazine yardımı.

2. Üye ve milletvekilliği aidatları.

3. Bağışlar.

4. Parti mal varlığından elde edilecek gelirler.

5. Parti faaliyetlerinden (balo ve konser gelirleri, yayın,

flama, rozet vb. satışı) elde edilen gelirler.

UYARI: Siyasi partiler seçimlerde aldıkları oy oranlarınca

hazine yardımı alırlar.

UYARI: Siyasi partilerin hazine yardımı alabilmeleri için

seçimlerde “% 3 ve üzeri” oy almaları gerekmektedir.

D. SİYASÎ PARTİLERİN UYACAKLARI ESASLAR 1. Siyasî partilerin tüzük ve programları ile faaliyetleri,

demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkelerine aykırı olamaz.

(Anayasanın 2. ve 3. maddesinde belirtilen hükümlere

aykırı olamaz.)

2. Siyasî partilerin tüzük ve programları ile faaliyetleri, sınıf

veya zümre diktatörlüğünü veya herhangi bir tür

diktatörlüğü savunmayı ve yerleştirmeyi amaçlayamaz.

3. Siyasî partilerin tüzük ve programları ile faaliyetleri, suç

işlenmesini teşvik edemez.

4. Siyasî partiler, ticarî faaliyetlere girişemezler.

5. Siyasî partilerin gelir ve giderlerinin amaçlarına uygun

olması gereklidir.

UYARI: Siyasi partilerin mali denetimini “Anayasa

Mahkemesi” yapar. Anayasa Mahkemesi bu görevini yerine

getirirken Sayıştay’dan yardım alır.

6. Temelli kapatılan bir parti bir başka ad altında kurulamaz.

7. Yabancı devletlerden, uluslararası kuruluşlardan ve Türk

uyrukluğunda olmayan gerçek ve tüzelkişilerden maddî

yardım alamazlar.

8. Terör eyleminden mahkûm olanlar siyasi partilere üye

olamazlar ve üye kaydedilemezler.

9. Temelli kapatılan siyasi partilerin isimleri, amblemleri ve

benzeri işaretleri başka bir siyasi partice kullanılmayacağı

gibi, daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait bayrak,

amblem ve flamalar da siyasi partilerce kullanılmaz.

E. SİYASİ PARTİLERİN KAPATILMASI 1. Siyasi partilerin kapatma davasını “Yargıtay Cumhuriyet

Başsavcısı” açabilir.

2. Yargıtay Cunhuriyet Başsavcısı bu davayı;

re'sen (tek başına),

adalet bakanının istemi üzerine,

bir siyasi partinin istemi üzerine açabilir.

3. Siyasi partilerin kapatma davası Anayasa Mahkemesi

tarafından dosya üzerinden görülür. Ancak karar öncesinde

siyasi partiden savunmasını ister.

UYARI: Bu savunma ilgili siyasi partinin her hangi bir üyesi

tarafından gerçekleştirilebilir.


Sayfa 32

4. Anayasa Mahkemesi, kapatma kararını o gün toplantıya

katılanların “üçte ikisinin (𝟐

𝟑) oyu” ile verir.

5. Anayasa mahkemesi, kapatma kararı dışında ilgili siyasî

partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun

bırakılmasına karar verebilir.

6. Kapatılan siyasi partinin tüzel kişiliği sona erer ve bütün

mal varlığı hazineye devredilir.

F. SİYASİ YASAKLAMA CEZASI Partisinin kapatılmasına beyan ve eylemleri ile neden olan

parti kurucuları ve üyeleri Anayasa Mahkemesinin temelli

kapatmaya ilişkin kesin kararının Resmî Gazetede gerekçeli

olarak yayımlanmasından başlayarak “beş (5) yıl süreyle”

bir başka partinin kurucusu, üyesi, yöneticisi ve denetçisi

olamazlar.

UYARI: Siyasi yasaklama cezası alan parti kurucu ve

üyelerinin varsa milletvekillikleri devam eder. (Siyasi parti

faaliyetlerinde bulunamazlar.)

UYARI: Siyasi yasaklama cezası alan kişiler bağımsız

milletvekili adayı olabilirler ve seçilebilirler. (Siyasi

faaliyette bulunabilirler.)

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Siyasi parti üyesi olabilmek için en az kaç yaşını doldurmuş

olmak gerekir?

A) 15 B) 18 C) 20 D) 21 E) 25

CEVAP: B

2. Aşağıdakilerden hangisi siyasi partilerin gelir kaynaklarından

biri değildir?

A) Parti üyelerinden alınan giriş ve üyelik aidatları

B) Parti milletvekillerinden alınan milletvekili aidatı

C) Devletçe yapılan yardımlar

D) Ticari faaliyet kazançları

E) Partinin mal varlığından elde edilen gelirler

CEVAP: D

3. 1982 Anayasası’na göre, bir siyasal partinin kapatılmasına

aşağıdakilerden hangisi karar verebilir?

A) İçişleri Bakanlığı B) Anayasa Mahkemesi

C) Uyuşmazlık Mahkemesi D) Danıştay

E) Yargıtay

CEVAP: B

DİLEKÇE VE KAMU DENETÇİSİNE

BAŞVURMA HAKKI A. DİLEKÇE HAKKI

1. Vatandaşlar ve karşılık esası gözetilmek kaydıyla

Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu

ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve

TBMM'ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir.

2. Dilekçe hakkı karşılık esası gözetilmek kaydıyla

yabancılara da tanınmıştır.

3. Başvurmaların sonucu, gecikmeksizin dilekçe sahiplerine

yazılı olarak bildirilmesi zorunludur.

4. Herkes, bilgi edinme ve Kamu Denetçisine başvurma

hakkına sahiptir.

B. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU 1. TBMM Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği

Kurumu “idarenin işleyişiyle ilgili” şikâyetleri inceler.

2. Kamu Baş Denetçisi TBMM tarafından gizli oyla dört (4)

yıl için seçilir.

UYARI: "Kamu Denetçiliği Kurumu" ve "Ekonomik ve

Sosyal Konsey" ilk kez 2010 anayasa değişikliği ile birlikte

oluşturulan kurumlardır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Türk hukukunda kamu başdenetçisi aşağıdakilerden hangisi

tarafından seçilir?

A) Bakanlık B) Cumhurbaşkanı

C) Halk D) Anayasa Mahkemesi

E) Türkiye Büyük Millet Meclisi

CEVAP: E

YAKALAMA VE TUTUKLAMA 1. Yakalanan veya tutuklanan kişi, tutulma yerine en yakın

mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç

“kırk sekiz (48) saat” ve toplu olarak işlenen suçlarda en

çok “dört (4) gün” içinde hâkim önüne çıkarılır. Kimse, bu

süreler geçtikten sonra hâkim kararı olmaksızın

hürriyetinden yoksun bırakılamaz. “Bu süreler olağanüstü

hal ve savaş hallerinde uzatılabilir.”

2. Kişinin yakalandığı veya tutuklandığı, yakınlarına derhal

bildirilir.

3. Tutuklanan kişilerin, makul süre içinde yargılanmayı ve

soruşturma veya kovuşturma sırasında serbest bırakılmayı

isteme hakları vardır. Serbest bırakılma ilgilinin yargılama

süresince duruşmada hazır bulunmasını veya hükmün

yerine getirilmesini sağlamak için bir güvenceye

bağlanabilir.

4. Her ne sebeple olursa olsun, hürriyeti kısıtlanan kişi, kısa

sürede durumu hakkında karar verilmesini ve bu

kısıtlamanın kanuna aykırılığı halinde hemen serbest

bırakılmasını sağlamak amacıyla yetkili bir yargı merciine

başvurma hakkına sahiptir.

5. Bu esaslar dışında bir işleme tâbi tutulan kişilerin

uğradıkları zarar, tazminat hukukunun genel prensiplerine

göre, devletçe ödenir.


Sayfa 33

SUÇ VE CEZALARA İLİŞKİN

HÜKÜMLER 1. Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç

saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu

işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan

daha ağır bir ceza verilemez.

2. Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak

kanunla konulur.

3. Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu

sayılamaz. (Masumiyet Karinesi)

4. Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını

suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil

göstermeye zorlanamaz.

5. Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak

kabul edilemez.

6. Ceza sorumluluğu şahsîdir.

7. Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü

yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden

alıkonulamaz.

8. Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez.

9. İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir

müeyyide uygulayamaz. Silahlı Kuvvetlerin iç düzeni

bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirilebilir.

10. Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği

yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş, suç sebebiyle

yabancı bir ülkeye verilemez.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalarla ilgili aşağıdaki


A) Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez.

B) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz.

C) Ceza sorumluluğu şahsidir.

D)Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç

saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz.

E)Bir kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine

getirememekten dolayı da özgürlüğünden alıkonulabilir.

CEVAP: E

2. 1982 Anayasası’na göre, suç ve cezalarla ilgili aşağıdaki


A) Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla

konulabilir.

B) Vatandaş hiçbir durumda suç sebebiyle yabancı bir ülkeye

verilemez.

C) Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar hiç kimse suçlu

sayılamaz.

D) Ceza sorumluluğu şahsidir.

E) Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul

edilemez.

CEVAP: B

YASAMA YASAMA YETKİSİ VE ÖZELLİKLERİ

A. Yasamanın Genelliği İlkesi

B. Yasamanın Asliliği (İlk Elliği) İlkesi

C. Yasamanın Devredilemezliği

D. Yasamanın Sürekliliği

A. YASAMANIN GENELLİĞİ İLKESİ TBMM’nin Anayasa’ya aykırı olmamak kaydıyla her konuda

ve dilediği ölçüde, istediği ayrıntıda düzenleme

yapabilmesidir.

B. YASAMANIN ASLİLİĞİ (İLK ELLİĞİ) İLKESİ 1. TBMM’nin herhangi bir konu hakkında düzenleme

yapabilmesi için başka bir makam, kurum veya organdan

izin ve talimat almasına gerek olmadığını ifade eden ilkedir.

2. İstisnası: OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

C. YASAMANIN DEVREDİLEMEZLİĞİ 1. Kuvvetler ayrımının sonucunda kanun koyma gücünün

sadece TBMM’ye ait olmasını ifade eden ilkedir. Bu ilke

anayasa ile de güvence altına alınarak 7. Maddede “Yasama

yetkisi Türk Milleti adına TBMM’ye aittir. Bu yetki

devredilemez.” İfadesi kullanılmıştır.

2. İstisnası: OHAL Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

D. YASAMANIN SÜREKLİLİĞİ

TBMM’nin sahip olduğu yasama yetkisinin kesintiye

uğramama durumunu ifade eder.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Aşağıdakilerden hangisi yasama organının kanun yapma

yetkisinin konu bakımından sınırlandırılmamış olmasını ifade

eder?

A) Yasama yetkisinin genelliği ilkesi

B) Düzenleyici işlemlerin genelliği ilkesi

C) Genel oy ilkesi

D) Yasama yetkisinin asliliği ilkesi

E) Yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesi

CEVAP: A


Sayfa 34

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ

(TBMM) A. KURULUŞU

1. Türkiye Büyük Millet Meclisi "genel oyla" seçilen altıyüz

(600) milletvekilinden oluşur.

2. Yasama Yılı ve Yasama Dönemi

Yasama yılı oniki (12) aydır.

Yasama dönemi ise beş (5) yıldır.

B. SEÇİM DÖNEMİ 1. TBMM seçimleri “beş (5) yılda bir” yapılır.

2. Erken seçim: TBMM, meclis üye tam sayısının en az

üç bölü beşinin (𝟑

𝟓) oyu ile (en az 360 milletvekili) bu süre

dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebilir. Bu

durumda TBMM seçimleri Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile

birlikte yapılır. Ayrıca TBMM bu kararı Cumhurbaşkanının

ikinci döneminde verirse Cumhurbaşkanı bir defa daha

aday olabilir.

Cumhurbaşkanınca verilecek karara göre de seçimler

yenilenir.

3. Görev süresi biten milletvekili yeniden seçilebilir.

4. Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni

Meclisin seçilmesine kadar sürer.

5. Seçimlerin Geriye Bırakılması: Seçimler sadece

"savaş" sebebiyle her defasında “en fazla bir (1) yıl”

“TBMM” tarafından geriye bırakılabilir (ertelenebilir).

C. ARA SEÇİMLER 1. Ara seçime TBMM üyeliklerinde boşalma olması halinde

gidilir.

2. Ara seçim, her seçim döneminde “bir (1) defa” yapılır.

3. Genel seçimden “otuz (30) ay” geçmedikçe ara seçime

gidilemez.

UYARI: Ancak Meclis üye tam sayısının “% 5'inin (en az 30

milletvekili) boşalması” durumunda “üç (3) ay içinde” ara

seçim yapılır.

4. Genel seçimlere “bir (1) yıl kala”, ara seçim yapılamaz.

UYARI: Yukarıda belirtilen durumlar dışında, bir ilin veya

seçim çevresinin milletvekilinin kalmaması durumunda

boşalmayı takip eden “doksan (90) günden sonraki ilk

pazar” günü ara seçim yapılır.

D. TBMM’NİN GÖREV VE YETKİLERİ 1. Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak.

UYARI: TBMM'nin asli görevi kanun koymak, değiştirmek

ve kaldırmaktır.

2. Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek (kaldırıldı)

3. Bakanlar Kuruluna belli konularda Kanun Hükmünde

Kararname çıkarma yetkisi vermek (kaldırıldı)

4. Savaş ilânına karar vermek.

UYARI: Meclisin ara verme ve tatil döneminde bu kararı

Cumhurbaşkanı verir.

5. Para basılmasına karar vermek.

UYARI: Türkiye’de para basma ve para politikalarını

belirleme yetkisi “Merkez Bankası’na” aittir.

6. Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun

bulmak.

UYARI: Milletlerarası antlaşmaları Cumhurbaşkanı

onaylar.

7. Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç

(𝟑

𝟓) çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar

vermek.

UYARI: Özel af ilanı kararını Cumhurbaşkanı da verebilir.

8. Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve

kabul etmek.

9. TBMM Başkanını seçmek

10. Sayıştay başkan ve üyelerini seçmek

11. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyelerini

seçmek.

11. Kamu Baş denetçisini seçmek

12. Meclis seçimlerinin yenilenmesine karar vermek

13. Anayasa Mahkemesine üç (3) üye seçmek

14. RTÜK üyelerini seçmek

15. Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasına karar

vermek

16. Milletvekilliğinin düşürülmesine karar vermek

17. OHAL, ilan kararlarını onaylamak

18. Hâkimler ve Savcılar Kuruluna yedi (7) üye seçmek

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasası’na göre, TBMM bir yasama yılında en çok kaç

ay tatil yapabilir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 52

CEVAP: C

2. 1982 Anayasasına göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi

seçimleri hangi gerekçeyle ve bir seferde en fazla ne kadar süre

için geriye bırakılabilir?

A) Savaş – 6 ay B) Seferberlik – 3 ay C) Olaganüstü hal – 1 yıl D) Savaş – 1 yıl E) Yakın savaş tehdidi – 6 ay

CEVAP: D


Sayfa 35

3. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin görev ve yetkilerinden

biri değildir?

A) Para basılmasına karar vermek

B) Kanun koymak

C) Savaş ilanına karar vermek

D) Af çıkarmak

E) Üniversite rektörlerini seçmek

CEVAP: E

4.

I. Anayasa Mahkemesi Başkanı

II. TBMM Başkanı

III. Bakan

IV. Cumhurbaşkanı

1982 Anayasası’na göre, yukarıdakilerden hangilerini doğrudan

TBMM seçer?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve IV E) III ve IV

CEVAP: B

5. 1982 Anayasası’na göre, milletlerarası hukukun meşru

saydığı hâllerde savaş hâli ilanına aşağıdakilerden hangisi karar

verebilir?

A) Millî Savunma Bakanının önerisi üzerine Cumhurbaşkanı

B) İçişleri Bakanının önerisi üzerine TBMM

C) Doğrudan Cumhurbaşkanı

D) Millî Güvenlik Kurulu

E) Doğrudan TBMM

CEVAP: E

6. 1982 Anayasası’na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi

seçimleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kural olarak beş yılda bir yapılır. B) Savaş sebebiyle seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verilebilir. C) Bir kişinin üç dönemden fazla milletvekili seçilmesi mümkün değildir. D) Anayasa’da belirtilen şartlar altında Cumhurbaşkanı’nın kararı ile seçimler yenilenebilir. E) Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.

CEVAP: C

7. 1982 Anayasasına göre, TBMM kaç milletvekilinden oluşur?

A) 400 B) 450 C) 500

D) 550 E) 600

CEVAP: E

8. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisi, Türkiye

Büyük Millet Meclisinin görev veya yetkilerinden biri değildir?

A) Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak B) Özel af ilanına karar vermek C) Para basılmasına karar vermek D) Anayasa Mahkemesine üye seçmek E) Yönetmelik çıkarmak

CEVAP: E

9. TBMM seçimleri kaç yılda bir yapılır?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

CEVAP: C

10. Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin Anayasa’da sayılan görev

ve yetkilerinden biri değildir?

A) Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek

B) Kanun çıkarmak

C) Ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek

D) Savaş ilanına karar vermek

E) Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine karar

vermek

CEVAP: C

TBMM'NİN TOPLANMA, ARA VERME

VE TATİL DÖNEMLERİ 1. TOPLANMA: TBMM, her yıl “Ekim ayının ilk günü”

kendiliğinden toplanır.

2. ARA VERME: TBMM bir yasama yılında Meclis Genel

Kurulunun kararı ile “on beş (15) günü” geçmemek kaydıyla

her defasında ara verebilir.

3. TATİL: Meclis, bir yasama yılında “en fazla üç (3) ay”

tatil yapabilir.

4. TOPLANTIYA ÇAĞIRMA: Tatil ve ara verme

dönemlerinde; “Cumhurbaşkanı” ve “TBMM Başkanı

Meclisi doğrudan toplantıya çağırabilir.

Meclis üye tam sayısının 𝟏

𝟓 kadar milletvekili, TBMM

Başkanından isteyerek meclisi toplantıya çağırabilirler.

TBMM'NİN BİLGİ EDİNME VE

DENETİM YOLLARI A. YAZILI SORU

B. GENEL GÖRÜŞME

C. MECLİS ARAŞTIRMASI

D. MECLİS SORUŞTURMASI

E. GENSORU (kaldırıldı)

A. YAZILI SORU 1. Milletvekilleri tarafından “Cumhurbaşkanı Yardımcıları”

veya “bakanlara” soru sorulmasıdır.

2. Soru onbeş (15) gün içinde cevaplandırılır.

B. MECLİS ARAŞTIRMASI 1. Belli bir konuda bilgi edinilmek için mecliste oluşturulan

komisyon aracılığı ile yapılan incelemeden ibarettir.


Sayfa 36

C. GENEL GÖRÜŞME Toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir

konunun, TBMM Genel Kurulunda görüşülmesidir.

D. MECLİS SORUŞTURMASI 1. Cumhurbaşkanı Yardımcıları veya bakanların “görevleri

ile ilgili işlediği suçlarda cezai sorumluluklarının”

araştırılmasıdır.

2. Teklif: Meclis üye tam sayısının yarısından bir fazlasının

oyu ile (en az 301 milletvekilinin oyu ile)

3. TBMM “en geç bir (1) ay içinde” konuyu görüşür.

4. Soruşturma Açılması: Meclis üye tam sayısının üç bölü

beşinin oyu ile soruşturma açılır. (en az 360

milletvekilinin oyu ile)

4. Soruşturmanın tamamlanması sonrasında “Meclis üye

tam sayısının iki bölü üçünün oyu (en az 400 milletvekili)”

ile Cumhurbaşkanı Yardımcıları veya bakanlar hakkında

Yüce Divana sevk kararı verebilir.

UYARI: Yüce Divan yargılaması üç (3) ay içinde

tamamlanır. Cumhurbaşkanı Yardımcıları veya bakanlar

seçilmeye engel bir suçtan hüküm giyerlerse görevleri

sona erer.

E. GENSORU (kaldırıldı)

SORU ÖRNEĞİ Aşağıdakilerden hangisi TBMM’nin bilgi edinme ve denetim

yollarından biri değildir?

A) Meclis Soruşturması B) Gensoru

C) Meclis araştırması D) Genel görüşme

E) Yazılı Soru

CEVAP: B

TBMM’YE AİT DİĞER BİLGİLER 1. OY KULLANMA: Bakanlar, TBMM katılamadıkları

oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak üzere bir

bakana yetki verebilirler. “Milletvekili olmayan bir bakan

meclis oturumlarında oy kullanamaz.”

2. SİYASİ PARTİ GRUBU: Siyasî parti grupları, “en az

yirmi (20) milletvekilinden” meydana gelir.

3. TOPLANTI YETER SAYISI: TBMM, yapacağı seçimler

dâhil bütün işlerinde üye tamsayısının “ 𝟏

𝟑’ü” (en az 200

milletvekili) ile toplanır.

4. KARAR YETER SAYISI: TBMM, Anayasada başkaca

bir hüküm yoksa toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile

karar verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye

tamsayısının “𝟏

𝟒’nün bir (1) fazlasından (151

milletvekilinden) az olamaz.

5. NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK Meclis üye tam sayısının yarısından bir fazlasını

(550/2+1=301) ifade eder.

Meclis üye tam sayısının 𝟐

𝟑′ü (en az 400

milletvekili, 𝟑

𝟓’ü (en az 360 milletvekili) gibi

oylama durumlarını ifade eder.

SORU ÖRNEĞİ 1982 Anayasası’na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplantı

yeter sayısı en az kaçtır?

A) 367 B) 330 C) 200 D) 184 E) 139

CEVAP: C

TBMM’DE NİTELİKLİ ÇOĞUNLUK İLE

ALINAN KARARLAR A. TBMM ÜYE TAM SAYISININ SALT

ÇOĞUNLUĞUNUN ARANDIĞI KARARLAR 1. Cumhurbaşkanı tarafından geri gönderilen kanunun

aynen kabulü

2. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve

Bakanlara yönelik meclis soruşturması önergesi teklifi

3. Devamsızlık nedeniyle milletvekilliğinin düşmesi kararı

4. TBMM Başkanının seçimi (üçüncü oylama)

B. TBMM ÜYE TAM SAYISININ 2/3'NÜN

ARANDIĞI KARARLAR 1. TBMM Başkanının seçimi (İlk iki oylama)

2. Kamu Baş denetçisinin seçimi

3. Anayasa Mahkemesine üye seçimi

4. Hâkimler ve Savcılar Kurulu üye seçimi


Bakanların Yüce Divana sevki

C. TBMM ÜYE TAM SAYISININ 3/5'NÜN

ARANDIĞI KARARLAR 1. Genel ve özel af ilanı

2. Anayasa değişikliğine ilişkin kanunların kabul edilmesi


Bakanlara yönelik meclis soruşturmasının açılması


Sayfa 37

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi kanun teklif etmeye yetkilidir?

A) Anayasa Mahkemesi Başkanı B) Danıştay Başkanı

C) Yargıtay Başkanı D) Milletvekilleri

E) Hâkimler

CEVAP: D

2. 1982 Anayasası’na göre, kanunları yayımlamak görevi kime

aittir?

A) TBMM Başkanı B) Bakan

C) Cumhurbaşkanı D) İçişleri Bakanı

E) Adalet Bakanı

CEVAP: C

3. Türk hukukuna göre, metninde herhangi bir yürürlük tarihi

gösterilmeyen kanunlar ne zaman yürürlüğe girer?

A) Resmî Gazete’de yayımlanmasını izleyen günün başlangıcından hesap edilmek üzere kırk beşinci günün sona ermesinden itibaren B) Resmî Gazete’de yayımlanmasını izleyen günün başlangıcından hesap edilmek üzere otuzuncu günün sona ermesinden itibaren C) TBMM Genel Kurulunda kabul edildiği günden itibaren kırk beş gün sonra D) TBMM Genel Kurulunda kabul edildiği günden itibaren otuz gün sonra E) Resmî Gazete’de yayımlanmasını izleyen günün başlangıcından hesap edilmek üzere altmışıncı günün dolmasından itibaren

CEVAP: A

KANUNLARIN TEKLİF EDİLMESİ VE GÖRÜŞÜLMESİ

TEKLİF VEYA TASARI

1. Bir kanunun TBMM'de görüşülebilmesi için kanun teklifi veya kanun tasarısının TBMM'ne sunulması gereklidir.

Kanun teklifi milletvekilleri tarafından hazırlanır.

2. Meclis komisyonunda görüşülen kanun teklifi veya tasarısı TBMM'ne sunulur.

MECLİS KOMİSYONU

Tasarı veya teklif meclisin ilgili komisyonunda görüşülür. Görüşme

sonrasında oylanarak TBMM'ye sunulur.

TBMM

TBMM'nde görüşülerek meclis üye tam sayısının (𝟏

𝟒) 'nün 1

fazlasının oyu ile (151) kabul edilen kanunlar Cumhurbaşkanının onayına sunulur.

UYARI: TBMM'nde yeterli oy oranı alamayan kanunlar KADÜK olur.

CUMHURBAŞKANI

1. Cumhurbaşkanı kanunları onbeş (15) gün içinde imzalayabilir ve resmi gaztede yayımlayabilir.

2. Cumhurbaşkanı kanunları isterse onbeş (15) gün içinde bir daha görüşülmek üzere TBMM'ne geri gönderebilir.

3. Cumhurbaşkanı kanunları ancak bir defa veto edebilir. İkinci defa TBMM'nde üye tam sayısının yarısından bir fazlasının oyu ile (en az 301 milletvekili) kabul edilen kanunları imzalamak zorundadır.

4. Cumhurbaşkanı'nın veto edemediği tek kanun "Bütçe Kanunu"dur.


Sayfa 38

MECLİS BAŞKANLIK DİVANI A. ÜYELERİ

1. TBMM Başkanı

2. TBMM Başkanvekilleri

3. İdare Amirleri

4. Kâtip Üyeler

UYARI: Meclis Başkanlık Divanı üyelerinin meclis üyesi

(milletvekili) olma zorunluluğu bulunmaktadır. Siyasî parti

grupları TBMM Başkanlığı için aday gösteremezler.

B. SEÇİMİ 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir

yasama döneminde “iki (2) defa” seçim yapılır.

2. TBMM Başkanı “en fazla dört (4) tur oylama” ile

belirlenir. Başkan seçimi gizli oyla yapılır.

1. TUR__ 2/3 (400 ve üzeri)

2. TUR__ 2/3 (400 ve üzeri)

3. TUR__ Salt çoğunluk (301 ve üzeri)

4. TUR__ En fazla oy alan

C. OTURUMLARIN YÖNETİLMESİ 1. Oturumlar “TBMM Başkanı” veya “Başkanvekilleri”

tarafından yönetilir.

2. TBMM Başkanı, Başkanvekilleri, üyesi bulundukları siyasî

partinin veya parti grubunun Meclis içinde veya dışındaki

faaliyetlerine katılamazlar.

UYARI: TBMM Başkanı, Başkanvekili seçilen kişilerin, varsa

bağlı bulundukları siyasi partilere üyelikleri devam eder.

3. TBMM Başkanı meclis tartışmalarına katılamaz ve oy

kullanamaz.

4. Oturumu yöneten Başkanvekili sadece oy kullanamazlar.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1982 Anayasası’na göre, TBMM Başkanlık Divanı için bir yasama

döneminde kaç seçim yapılır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 6

CEVAP: B

1982 Anayasası’na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık

Divanında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Meclis başkanı B) Kâtip üyeler C) İdare amirleri D) Anayasa Komisyonu başkanı E) Meclis başkanvekilleri

CEVAP: D

1982 Anayasası’na göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı

ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Meclis Başkanlığı için bir yasama döneminde iki defa seçim yapılır. B) Başkan seçimi gizli oyla yapılır. C) Siyasi parti grupları Başkanlık için aday gösteremezler. D) Başkan, bizzat yönetmediği oturumlarda oy kullanabilir. E) Başkan, üyesi olduğu siyasi partinin Meclis içindeki veya dışındaki faaliyetlerine katılamaz.

CEVAP: D

MİLLETVEKİLLİĞİ A. GENEL BİLGİLER

1. “On sekiz (18) yaşını dolduran” her Türk milletvekili

seçilebilir.

2. TBMM üyeleri (milletvekilleri), seçildikleri bölgeyi veya

kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler.

3. TBMM üyelerinin (milletvekilleri), göreve

başlayabilmeleri için yemin etmeleri (and içmeleri)

gerekmektedir.

4. TBMM üyeleri (milletvekilleri), yasama sorumsuzluğuna

ve yasama dokunulmazlığına sahiptir.

5. Görev süresi dolan milletvekilleri yeniden seçilebilir.

B. MİLLETVEKİLİ SEÇİLME YETERLİLİKLERİ 1. En az ilkokul mezunu olmak

2. kısıtlı olmamak

3. askerlik ile ilişiği bulunmamak

4. kamu hizmetinden yasaklanmamış olmak

5. taksirli suçlar hariç toplam bir (1) yıl veya daha fazla hapis

ile ağır hapis cezasına hüküm giymemiş olmak,

6. ...yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım

satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarını açığa vurma, terör

eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik

suçlarından biriyle hüküm giymiş olmamak.

UYARI: Bu suçlardan hüküm giyenler affa uğramış olsalar

dahi milletvekili seçilemezler.

C. GÖREVLERİNDEN ÇEKİLMEDİKÇE ADAY

OLAMAYACAK KİŞİLER 1. Hâkimler, savcılar ve yüksek yargı organları mensupları,

3. yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları,

4. Yükseköğretim Kurulu (YÖK) üyeleri,

5. kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki

görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği

taşımayan diğer kamu görevlileri,

6. Silahlı Kuvvetler mensupları,


Sayfa 39

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasası’na göre, milletvekili seçimlerinin yönetim ve

denetimini aşağıdakilerden hangisi yapar?

A) TBMM Anayasa Komisyonu B) Anayasa Mahkemesi

C) Yüksek Seçim Kurulu D) Uyuşmazlık Mahkemesi

E) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı

CEVAP: C

2. Aşağıdakilerden hangisi milletvekili seçilebilmek için aranan

şartlardan biri değildir?

A) En az lise mezunu olmak

B) Askerlik ile ilişiği bulunmamak

C) Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak

D) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak

E) Kısıtlı olmamak.

CEVAP: A

YASAMA BAĞIŞIKLIĞI A. YASAMA SORUMSUZLUĞU

TBMM üyeleri (milletvekilleri) Meclis çalışmalarındaki oy ve

sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri düşüncelerden, o

oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe

başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis dışında

tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar.

UYARI: Yasama sorumsuzluğu mutlaktır; milletvekilleri

görev süresi dolsa dahi görev sırasında ortaya koyduğu söz,

düşünce ve oylarından ömür boyu sorumlu tutulamazlar.

B. YASAMA DOKUNULMAZLIĞI Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir

milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya

çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar görevleri ile ilgili

olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığından yararlanır.

UYARI: Yasama dokunulmazlığı nisbidir; milletvekilinin

görev süresinin dolmasıyla dokunulmazlığı kalkar.

Belli durumlarda dokunulmazlık milletvekillerini korumaz.

Bunlar;

1. Ağır cezayı gerektiren suçüstü durumunda dokunulmazlık

milletvekilini korumaz.

2. Seçimden önce soruşturmasına başlanılmış olmak

kaydıyla Anayasanın 14. maddesindeki durumlarda

dokunulmazlık milletvekilini korumaz.

3. Dokunulmazlık hukuk davalarına karşı milletvekilini

korumaz.

4. Dokunulmazlık TBMM tarafından kaldırılabilir.

Dokunulmazlığı kaldırılan kişinin milletvekilliği devam eder.

UYARI: Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili veya bir

başka milletvekili bu duruma “yedi (7) gün” içinde

“Anayasa Mahkemesinde” itiraz edebilir. Anayasa

Mahkemesi kararını “on beş (15) gün” içinde verir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ 1. 1982 Anayasası’na göre, yasama dokunulmazlığının

kaldırılması ve milletvekilliğinin düşürülmesi kararlarının yargısal

denetimini aşağıdakilerden hangisi yapar?

A) Yargıtay B) Anayasa Mahkemesi

C) Danıştay D) Yüce Divan

E) TBMM Genel Kurulu

CEVAP: B

2. Dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili veya bir başka

milletvekili bu duruma kaç gün içinde itiraz edebilir?

A) 7 B) 15 C) 30 D) 45 E) 60

CEVAP: A

MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ

DURUMLARI 1. Milletvekilinin, istifa etmesi.

2. Milletvekilinin, milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir

görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar etmesi.

3. Milletvekilinin, Meclis çalışmalarına özürsüz veya

izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam beş birleşim günü

katılmaması

UYARI: TBMM’de görüşülür ve oylanarak karar verilir.

UYARI: Milletvekilliği düşen milletvekili veya bir başka

milletvekili bu duruma “yedi (7) gün” içinde “Anayasa

Mahkemesinde” itiraz edebilir. Anayasa Mahkemesi

kararını “on beş (15) gün” içinde verir.

4. Milletvekilinin, Cumhurbaşkanı seçilmesi.

5. Milletvekilinin, Cumhurbaşkanı Yardımcısı veya Bakan

olarak atanması

UYARI: Kendiliğinden düşer.

5. Milletvekilinin, kısıtlanması.

6. Milletvekillinin, kesin hüküm giymesi.

UYARI: Kesin mahkeme kararının TBMM’de okunması ile

düşer.


Sayfa 40

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasasına göre, aşağıdakilerden hangisi

milletvekilliğini sona erdiren hallerden biri değildir?

A) İstifa

B) Milletvekili olmaya engel herhangi bir suçtan hüküm giyme

C) Kısıtlanma

D) Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görevi sürdürmekte ısrar

etme

E) Partisinin temelli kapatılmasına, beyan ve eylemleri ile sebep

olma

CEVAP: E

YÜRÜTME CUMHURBAŞKANININ NİTELİKLERİ

1. Cumhurbaşkanının görev süresi “beş (5) yıldır” ve

“halk” tarafından seçilir.

2. Bir kimse “en fazla iki (2) defa” Cumhurbaşkanı

seçilebilir.

3. Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği devam

eder ancak varsa milletvekilliği sona erer.

CUMHURBAŞKANI SEÇİLME

YETERLİLİKLERİ 1. Kırk (40) yaşını doldurmuş olmak

2. En az yükseköğrenim görmüş olmak.

3. TBMM üyesi (milletvekili) olmak veya milletvekili

seçilme yeterliliklerine sahip olmak.

4. Daha önce birden fazla Cumhurbaşkanlığı yapmamış

olmak.

CUMHURBAŞKANLIĞINA ADAY

GÖSTERME 1. Cumhurbaşkanlığına aday gösterme “siyasi parti

gruplanın” yazılı teklifi ile mümkündür.

2. En son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli

oyların tek başına veya birlikte “yüzde 5 (% 5) alan” siyasî

partiler aday gösterebilir.

3. Ayrıca, en az yüz bin seçmen aday gösterebilir.

CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ 1. Cumhurbaşkanlığı seçimi TBMM seçimleri ile birlikte

yapılır.

2. Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle

boşalması halinde kırkbeş (45) gün içinde

Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılır. Genel seçimlere bir (1) yıl

veya daha az süre kalmışsa TBMM seçimleri

Cumhurbaşkanlığı seçimi ile birlikte yapılır.

3. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi

dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder.

4. Cumhurbaşkanı seçimi, “genel oyla” yapılır.

5. Cumhurbaşkanı seçimi, en fazla “2 (iki) tur” oylama ile

yapılır.

6. İlk tur oylamada geçerli oyların salt çoğunluğunu

sağlayan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. (İkinci tur

oylamaya gerek kalmaz.)

7. İlk oylamada bu salt çoğunluk sağlanamazsa, bu

oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır.

8. İkinci tur oylamaya ilk tur oylamada en çok oy almış

bulunan iki aday katılır.

9. İkinci tur oylamada geçerli oyların çoğunluğunu alan

aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.

10. İkinci tur oylamaya ölüm, çekilme veya seçilme

yeterliliğinin kaybedilmesi durumlarıyla tek adayın kalması

halinde, bu oylama “referandum” şeklinde yapılır. Aday,

geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı

seçilmiş olur.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Cumhurbaşkanı kaç yıl için seçilir?

A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8

CEVAP: B

2. 1982 Anayasası’na göre, Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük

Millet Meclisi üyeleri içinden veya dışından aday gösterilebilmesi

için en az kaç milletvekilinin yazılı teklifi gerekir?

A) 10 B) 20 C) 25 D)30 E) 55

CEVAP: B

3. 1982 Anayasasına göre Cumhurbaşkanı aşağıdakilerden

hangisi tarafından seçilir?

A) Halk B) TBMM

C) Muhtarlar D) Bakanlar

E) Anayasa Mahkemesi

CEVAP: A

CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE

YETKİLERİ 1. Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. 2. Cumhurbaşkanı, Devlet başkanı sıfatıyla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder. 3. Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisinde açılış konuşmasını yapar.


Sayfa 41

4. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verir. 5. Kanunları yayımlar. 6. Kanunları tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderir. 7. Kanunların, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün tümünün veya belirli hükümlerinin Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar. 8. Cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atar ve görevlerine son verir. 9. Üst kademe kamu yöneticilerini atar, görevlerine son verir 10. Yabancı devletlere Türkiye Cumhuriyetinin temsilcilerini gönderir, Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul eder. 11. Milletlerarası andlaşmaları onaylar ve yayımlar. 12. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunar. 13. Milli güvenlik politikalarını belirler ve gerekli tedbirleri alır. 14. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil eder. 15. Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verir. 16. Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasası’na göre, kanunları yayımlamak görevi kime

aittir?

A) TBMM Başkanı B) Bakanları


E) Adalet Bakanı

CEVAP: C

2. 1982 Anayasası’na göre, Devlet Denetleme Kurulu Başkanı

aşağıdakilerden hangisi tarafından atanır?

A) TBMM Başkanı

B) İçişleri Bakanı

C) Cumhurbaşkanı

D) Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

E) Anayasa Mahkemesi Başkanı

CEVAP: C

3. Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilen yabancı temsilcileri kabul

etmek görevi aşağıdakilerden hangisine aittir?

A) TBMM Başkanı B) Bakan

C) Anayasa Mahkemesi D) Devlet bakanı

E) Cumhurbaşkanı

CEVAP: E

4. Bakanın istifasını kabul etme yetkisi aşağıdakilerden

hangisine aittir?

A) TBMM Başkanına B) Cumhurbaşkanına

C) Cumhurbaşkanı yardımcısına D) Yüksek Seçim Kuruluna

E) Anayasa Mahkemesine

CEVAP: B

CUMHURBAŞKANINA VEKÂLET Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi

sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde,

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder

ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır..

UYARI: “Yurtiçi gezisi” ve “görev süresinin dolması”

vekâleti gerektirmez. Görev süresi dolan Cumhurbaşkanı

yerine yenisi seçilinceye kadar görevinde kalır.

SORU ÖRNEĞİ Cumhurbaşkanının hastalık veya yurt dışına çıkma gibi sebeplerle

geçici olarak görevinden ayrılması hâllerinde, görevine

dönünceye kadar, Cumhurbaşkanlığına aşağıdakilerden hangisi

vekâlet eder?

A) TBMM Başkanı

B) Cumhurbaşkanı Yardımcısı

C) Cumhurbaşkanının belirleyeceği en az 40 yaşında olan ve

yükseköğrenim yapmış bir milletvekili

D) Anayasa Mahkemesi Başkanı

E) Cumhurbaşkanı yardımcısı

CEVAP: B

CUMHURBAŞKANLIĞINA BAĞLI

ANAYASAL KURULUŞLAR A. DEVLET DENETLEME KURULU (DDK)

1. İlk kez 1982 Anayasası ile birlikte kurulmuştur.

2. Devlet Denetleme Kurulunun işleyişi, üyelerinin görev

süresi Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenir.

3. İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde

yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla,

Cumhurbaşkanının emri üzerine, tüm kamu kurum ve

kuruluşlarında ve sermayesinin yarısından fazlasına bu

kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu

kurumu niteliğinde olan meslek kuruluşlarında, her

düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşlarında, kamuya

yararlı derneklerle vakıflarda ve Türk Silahlı Kuvvetlerinde

her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve

denetlemeleri yapar.

UYARI: DDK, “yargı organlarını” denetleyemez.

B. CUMHURBAŞKANLIĞI GENEL SEKRETERLİĞİ

(kaldırıldı)


Sayfa 42

CUMHURBAŞKANININ

SORUMLULUĞU 1. Cumhurbaşkanının bir suç işlediği iddiasıyla “cezai sorumluluğunun” araştırılması mümkündür. 2. TEKLİF YETER SAYISI: Meclis üye tam sayısının yarısından bir fazlasının (en az 301 milletvekilinin) teklifi ile meclise önerge sunulabilir. 3. Önerge en geç bir (1) ay içinde görüşülür. 4. SORUŞTURMA AÇILMASI: Meclis üye tam sayısının üç bölü beşinin (en az 360 milletvekilinin) oyu ile soruşturma açılmasına karar verebilir. 5. YÜCE DİVANA SEVK KARARI: Meclis üye tam sayısının iki bölü üçünün (en az 400 milletvekilinin) oyu ile Yüce Divan’a sevk edilebilir. 6. Yüce Divan yargılaması üç (3) içinde tamamlanır. 7. Yüce Divanda seçilmeye engel bir suçtan hüküm giyen Cumhurbaşkanının görevi sona erer

CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI

VE BAKANLAR 1. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir. 2. Cumhurbaşkanı bir veya birden fazla Cumhurbaşkanı Yardımcısı atayabilir. 3. Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar milletvekili seçilme yeterliliğine sahip kişilerden Cumhurbaşkanı tarafından atanır. 4. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa milletvekillikleri sona erer.

B

MİLLİ GÜVENLİK A. BAŞKOMUTANLIK ve GENELKURMAY

BAŞKANLIĞI

1. Başkomutanlık: TBMM'nin manevî varlığından

ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur.

2. Milli Güvenliğin Sağlanması: Millî güvenliğin

sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına

hazırlanmasından, TBMM'ne karşı, “Cumhurbaşkanı”

sorumludur.

3. Genelkurmay Başkanlığı: Genelkurmay Başkanı, Cumhurbaşkanınca atanır.

Savaşta Başkomutanlık görevini Cumhurbaşkanlığı

adına yerine getirir.

Görev ve yetkilerinden dolayı Cumhurbaşkanına

karşı sorumludur.

Kara, Hava ve Deniz Kuvvetleri Komutanlıkları

Genelkurmay Başkanına bağlıdır.

Jandarma Genel Komutanlığı ise İçişleri Bakanlığına

bağlıdır.

B. MİLLİ GÜVENLİK KURULU (MGK) 1. Milli Güvenlik Kurulunun başkanı Cumhurbaşkanıdır.

Cumhurbaşkanı katılmadığı durumlarda Cumhurbaşkanı

Yardımcıları vekâlet eder.

2. Üyeleri:

Cumhurbaşkanı,

Cumhurbaşkanı Yardımcıları

Genelkurmay Başkanı,

Adalet, Millî Savunma, İçişleri, Dışişleri Bakanları,

Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları

3. Olağan toplantısını “iki (2) ayda bir” yapar.

4. Millî Güvenlik Kurulunun gündemi; “Cumhurbaşkanı

Yardımcıları” ve “Genelkurmay Başkanının” önerileri

dikkate alınarak “Cumhurbaşkanınca” düzenlenir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Milli Güvenlik Kurulunun gündemini aşağıdakilerden hangisi

düzenler?

A) TBMM Başkanı B) Adalet Bakanı


E) Milli Savunma Bakanı

CEVAP: C

2. Aşağıdakilerden hangisi Millî Güvenlik Kurulunun

üyelerinden biri değildir?

A) Cumhurbaşkanı B) Cumhurbaşkanı Yardımcısı

C) Genelkurmay Başkanı D) TBMM Başkanı

E) Hava Kuvvetleri Komutanı

CEVAP: D

3. 1982 Anayasasına göre, Başkomutanlık aşağıdakilerden

hangisi tarafından temsil olunur?

A) Cumhurbaşkanı B) Bakanlık

C) TBMM Başkanı D) Genelkurmay Başkanı

E) Milli Savunma Bakanı

CEVAP: A

OLAĞANÜSTÜ HAL 1. Gerektiren Durumlar

savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli

bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya

dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması,


Sayfa 43

anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması,

şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması,

tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması

2. İlan Edilmesi: Cumhurbaşkanı tarafından ilan edilir.

3. Yürürlüğe Girmesi: Tarih belirtilmemişse

yayınlandığı gün yürürlüğe girer. Ancak Resmi Gazete de

yayınlanır ve yayınlandığı gün TBMM'nin onayına sunulur.

4. Süresi: Süresi “altı (6) ayı” geçemez.

5. Sürenin Uzatılması: OHAL süresi TBMM tarafından

“dört (4) ayı” geçmemek kaydıyla her defasında

uzatılabilir. Savaş halinde bu süreler gözetilmesi.

7. Sona Ermesi: Cumhurbaşkanının isteği üzerine

TBMM tarafından OHAL uygulamasına son verilir.

8. Kolluk Yetkisi: Sivil makamlara geçer.

UYARI: OHAL döneminde kişilere para, mal (istimval) ve

çalışma yükümlülükleri getirilebilir.

B. SIKIYÖNETİM (kaldırıldı)

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. 1982 Anayasası’na göre, uygulanmakta olan olağanüstü

hâlin, Cumhurbaşkanının istemi üzerine her defasında 4 ayı

geçmemek üzere uzatılmasına karar vermeye aşağıdakilerden

hangisi yetkilidir?

A) Cumhurbaşkanı B) Millî Güvenlik Kurulu

C) Genelkurmay Başkanı D) İçişleri Bakanı

E) TBMM

CEVAP: E

2. Tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik

bunalım hâllerinde, olağanüstü hâl ilan etme yetkisi

aşağıdakilerden hangisine aittir?

A) Cumhurbaşkanı

B) Bakanlık

C) İçişleri Bakanı

D) Türkiye Büyük Millet Meclisi

E) Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar

CEVAP: A

3. 1982 Anayasası’na göre, cumhurbaşkanı başkanlığında

toplanan Cumhurbaşkanı, süresi kaç ayı geçmemek üzere

olağanüstü hâl ilan edebilir?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 6 E) 8

CEVAP: D

4. Türk hukukuna göre, aşağıdakilerden hangisi olağanüstü hal

ilanının hukuki sonuçları arasında yer alamaz?

A) Vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülükleri getirilebilir. B) Temel hakların kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilir. C) Olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılabilir. D) Genel mahkemelerin yargı yetkisi devam eder. E) Kolluk yetkileri askeri makamlara geçer.

CEVAP: E

YARGI MAHKEMELERİN KURULUŞU

1. Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve

yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

2. Disiplin mahkemeleri dışında askeri mahkemeler

kurulamaz. Ancak savaş halinde, asker kişilerin

görevleriyle ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara

bakmakla görevli askeri mahkemeler kurulabilir.

A. ANAYASADA DÜZENLENEN YARGI

KURULUŞLARI 1. Anayasa Mahkemesi (1961)

2. Yargıtay (1868)

3. Danıştay (1868)

4. Askeri Yargıtay (kaldırıldı)

5. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (kaldırıldı)

6. Uyuşmazlık Mahkemesi (1945)

7. Sayıştay (1862)

8. Hâkimler ve Savcılar Kurulu (1982) (adı değiştirildi)

9. Yüksek Seçim Kurulu (1950)

B. ANAYASADA DÜZENLENEN YÜKSEK

MAHKEMELER 1. Anayasa Mahkemesi

2. Yargıtay

3. Danıştay

4. Uyuşmazlık Mahkemesi

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ 1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi yüksek

mahkemeler arasında yer alır?

A) Bölge idare mahkemeleri

B) İl seçim kurulu

C) Ağır ceza mahkemeleri

D) Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

E) Yargıtay

CEVAP: E


Sayfa 44

YARGIYA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER A. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI VE

TARAFSIZLIĞI 1. Hâkimler, Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak

vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler.

2. Hiç kimse yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere

ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge

gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz.

3. Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde

(TBMM) yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili görüşme

yapılamaz.

4. Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme

kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare,

mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların

yerine getirilmesini geciktiremez.

B. HÂKİMLİK VE SAVCILIK TEMİNATI 1. Hâkimler ve savcılar azlolunamazlar.

2. Kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan (65

yaşından) önce emekliye ayrılmaya zorlanamazlar.

3. Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de

olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun

bırakılamazlar.

ANAYASA MAHKEMESİ A. KURULUŞU

1. Anayasa Mahkemesi ilk kez 1961 Anayasasıyla birlikte

kurulmuştur.

2. Anayasa Mahkemesi “on beş (15) üyeden” oluşur.

3. “Üç (3) üyesini” TBMM, “on dört (12) üyesini” ise

Cumhurbaşkanı seçer.

4. Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev süresi “on iki (12)

yıldır.” Görev süresi dolanlar yeniden seçilemez.

5. Anayasa Mahkemesi başkan ve başkan vekili Anayasa

Mahkemesi üyelerinden yine Anayasa Mahkemesi üyeleri

tarafından “dört (4) yıllığına” seçilir. Görev süresi bitenler

yeniden seçilebilir.

6. Anayasa Mahkemesi üyeleri “altmış beş (65) yaşını

doldurması” halinde emekliye ayrılırlar.

7. Anayasa Mahkemesi “en az on (10) kişi” ile toplanır.

(2017 değişikliği)

8. Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında resmî

veya özel hiçbir görev alamazlar.

9. Üye Seçilme Yeterlilikleri

En az kırk beş (45) yaşını doldurmuş olmak.

En az yükseköğretim görmüş olmak.

En az yirmi (20) yıl avukatlık yapmış veya

yükseköğretim kurumlarında öğretim üyesi olarak

profesör / doçent unvanını kazanmış olmak veya

en az yirmi (20) yıl kamu hizmetinde üst düzey

yönetici olarak görev almış olmak veya birinci

sınıfa ayrılmış hâkim veya savcı olmak.

En az beş (5) yıl Anayasa Mahkemesi Raportörlüğü

yapmış olmak

B. ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREV VE

YETKİLERİ 1. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve

TBMM İçtüzüğünün Anayasaya “şekil ve esas

bakımlarından” uygunluğunu denetler ve bireysel

başvuruları karara bağlar.

2. Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları ise “sadece

şekil bakımından” inceler ve denetler.

3. Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve

özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal

edildiği iddiasıyla yapılan “bireysel başvuruları” inceler ve

karara bağlar.

UYARI: Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda

bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması

şarttır.

4. Bazı kişileri Yüce Divan sıfatı ile yargılamak.

5. Uyuşmazlık Mahkemesinin başkanını seçmek.

6. Siyasi partilerin kapatma davasına bakmak, kapatma

kararını vermek veya hazine yardımından mahrum bırakma

cezası vermek.

7. Partisinin temelli kapatılmasına söz ve eylemleri ile

neden olan parti üyelerine siyasi yasaklama cezası vermek.

8. Milletvekillerinin, dokunulmazlığının kaldırılması ve

milletvekilliğinin düşürülmesine karşı yapılan itirazları

incelemek ve karara bağlamak.

C. YÜCE DİVANDA YARGILANABİLECEK KİŞİLER

1. Siyasiler Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı Yardımcıları

Bakanlar

TBMM Başkanı

2. Türk Silahlı Kuvvetleri Mensupları Genelkurmay Başkanı

Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanı

3. Yargı Mensupları Anayasa Mahkemesi Başkan ve üyelerini,

Yargıtay Başkan ve üyelerini, C. Başsavcılarını, C.

Başsavcı Vekilini,


Sayfa 45

Danıştay Başkan ve üyelerini, C. Başsavcılarını, C.

Başsavcı Vekilini,

Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Başkan ve üyelerini

Sayıştay Başkan ve üyelerini

D. NORM DENETİMİ (İptal Davası)

Soyut Norm Denetimi 1. Kanunların, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin, TBMM

İçtüzüğünün veya bunların belirli madde ve hükümlerinin

şekil ve esas bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla

Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal davası

açabilme hakkı, Bu durumda dava açma hakkı,

Cumhurbaşkanı,

Türkiye Büyük Millet Meclisinde en fazla üyeye

sahip iki siyasi parti grubuna

Meclis üye tam sayısının “bir bölü beşi (1/5)”

kadar milletvekiline aittir.

2. Anayasa değişikliğine ilişkin kanunların belirli madde ve

hükümlerinin şekil bakımından Anayasaya aykırılığı

iddiasıyla Anayasa Mahkemesinde doğrudan doğruya iptal

davası açabilme hakkı, Bu durumda ise dava açma hakkı,

Cumhurbaşkanı,

Meclis üye tam sayısının “bir bölü beşi” (𝟏

𝟓) kadar

milletvekiline aittir.

Somut Norm Denetimi 1. Bir davaya bakmakta olan mahkemenin hâkimi, davada

uygulanacak bir kanun veya KHK'nin hükümlerini Anayasaya

aykırı görürse veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık

iddiasının ciddî olduğu kanısına varırsa, Anayasa

Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri

bırakır.

2. Anayasa Mahkemesi, işin kendisine gelişinden başlamak

üzere “beş (5) ay” içinde kararını verir.

3. Bu süre içinde Anayasa Mahkemesi tarafından karar

verilmezse mahkeme davayı yürürlükteki kanun

hükümlerine göre sonuçlandırır.

Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tabi Olan

Norm Ve İşlemler 1. Kanunlar

2. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri

3. Anayasa Değişikliklerine İlişkin Kanunlar

4. TBMM İçtüzüğü (Parlamento kararı)

5. Yasama Dokunulmazlığının Kaldırılmasına İlişkin İtirazlar

(Parlamento kararı)

6. Milletvekilliğinin Düşürülmesine İlişkin İtirazlar

(Parlamento kararı)

Anayasa Mahkemesinin Denetimine Tabi

Olmayan Norm ve İşlemler 1. Uluslararası Antlaşmalar

2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (kaldırıldı)

3. İnkılap Kanunları

4. Parlamento Kararları

5. Yönetmelikler

E. ANAYASA MAHKEMESİ İLE İLGİLİ DİĞER

BİLGİLER

1. Kararları: Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir.

İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.

2. Kararlarının Bağlayıcılığı: Anayasa Mahkemesi

kararları Resmî Gazetede hemen yayımlanır ve yasama,

yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve

tüzelkişileri bağlar.

3. İptal Kararının Ertelenmesi: Anayasa Mahkemesi

iptal kararlarını “en fazla bir (1) yıl” erteleyebilir.

4. Dava Açma Süresi: Anayasa Mahkemesinde

doğrudan doğruya iptal davası açma hakkı, iptali istenen

Kanun, KHK veya İçtüzüğün Resmî Gazetede

yayımlanmasından başlayarak “altmış (60) gün sonra”

düşer.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi, görevleriyle ilgili suçlardan ötürü

Yüce Divanda değil, olağan yargı organlarında yargılanır?

A) Cumhurbaşkanı B) Yargıtay Başkanı

C) Milletvekilleri D) Yargıtay üyeleri

E) Bakanlar

CEVAP: C

2. 1982 Anayasası’na göre, Anayasa Mahkemesi ile ilgili


A) Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapma yetkisi vardır. B) Kanunların Anayasa'ya uygunluğunu denetleme görevi vardır. C) Yüksek Mahkemeler arasında yer alır. D) Üyelerinin tümü Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilir. E) Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakar

CEVAP: D

3. Türkiye’de Anayasa Mahkemesi ilk kez hangi anayasal

düzenlemede yer almıştır?

A) 1921 Anayasası’nda Cumhuriyetin ilanı için yapılan değişiklikle

birlikte

B) 1924 Anayasası döneminde

C) 1961 Anayasası’nda

D) 1961 Anayasası’nda 1971 yılında yapılan değişikliklerle birlikte

E) 1982 Anayasası’nda

CEVAP: C


Sayfa 46

4. 1982 Anayasasına göre Anayasa Mahkemesi üyeleri kaç yıl

için seçilirler?

A) 5 B) 7 C) 10 D) 12 E) 15

CEVAP: D

5. 1982 Anayasası’na göre aşağıdakilerden hangisi Anayasa

Mahkemesinin görev ve yetkilerinden biri değildir?

A) TBMM İçtüzüğü’nün Anayasa’ya şekil yönünden uygunluğunu

denetlemek

B) Usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan uluslararası

antlaşmaların Anayasa’ya uygunluğunu denetlemek

C) Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanını seçmek

D) Siyasi partilerin mali denetimini yapmak

E) Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin TBMM

kararlarının iptali istemlerini karara bağlamak

CEVAP: B

YARGITAY A. GÖREVİ

1. Yargıtay, adliye mahkemelerince verilen karar ve

hükümlerin son inceleme merciidir.

2. Yargıtay, belli davalara da ilk derece mahkemesi olarak

bakar.

B. ÜYE ve BAŞKAN SEÇİMİ 1. Yargıtay üyelerinin tamamı, Hâkimler ve Savcılar Yüksek

Kurulunca (HSYK) üye tamsayısının salt çoğunluğu ile ve

gizli oyla seçilir.

2. Yargıtay Başkanı, başkanvekilleri ve daire başkanları

Yargıtay üyelerinden yine Yargıtay üyeleri tarafından gizli

oyla dört (4) yıl için seçilirler; süresi bitenler yeniden

seçilebilirler.

C. YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCISI Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Cumhuriyet Başsavcı

Vekili, Yargıtay Genel Kurulunun kendi üyeleri arasından

Cumhurbaşkanı tarafından dört (4) yıl için seçilirler. Süresi

bitenler yeniden seçilebilirler.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Yargıtay üyelerini aşağıdakilerden hangisi seçer?

A) Cumhurbaşkanı

B) Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu

C) Yargıtay Genel Kurulu

D) Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu

E) Adalet Bakanı

CEVAP: B

2. Adli yargı kolundaki üst derece mahkemesi aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Danıştay B) Yargıtay C) Uyuşmazlık Mahkemesi D) Anayasa Mahkemesi E) Askeri Yüksek İdare Mahkemesi

CEVAP: B

DANIŞTAY A. GÖREVİ

1. Danıştay, “idarî mahkemelerce” verilen karar ve

hükümlerin son inceleme merciidir.

2. Danıştay, belli davalara da “ilk derece mahkemesi”

olarak bakar.

3. Kamu kurumları arasındaki idarî uyuşmazlıkları çözmek,

4. Cumhurbaşkanı ve bakanlıklarca çıkartılmış

“yönetmelikleri” incelemek,

5. Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve

sözleşmeleri hakkında “iki (2) ay içinde” düşüncesini

bildirmek.

B. ÜYE ve BAŞKAN SEÇİMİ 1. Danıştay üyelerinin “dörtte üçü (3/4), Hâkimler ve

Savcılar Yüksek Kurulu” tarafından, “dörtte biri (1/4) ise,

Cumhurbaşkanı” tarafından seçilir.

2. Danıştay Başkanı, başkanvekilleri, Başsavcısı ve daire

başkanları Danıştay üyelerinden yine Danıştay üyeleri

tarafından gizli oyla “dört (4) yıl için” seçilirler; süresi

bitenler yeniden seçilebilirler.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Danıştay ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Üyelerinin dörtte üçü Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından seçilir. B) 1982 Anayasası’nda yüksek mahkemelerden biri olarak sayılmıştır. C) Başkanı, kendi üyeleri arasından cumhurbaşkanınca atanır. D) Kamu hizmetleriyle ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında iki ay içinde düşüncesini bildirir. E) Kanunla gösterilen belli davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.

CEVAP: C

ASKERİ YARGITAY (Kaldırıldı)

ASKERİ YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ (Kaldırıldı)


Sayfa 47

UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ A. GÖREVİ Adlî ve idarî yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm

uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkili

mahkemedir.

B. ÜYE SAYISI Uyuşmazlık Mahkemesi “bir (1) Başkan” ile “on iki (12)

asıl”, “on iki (12) yedek üyeden” kurulur.

C. BAŞKANI Başkanı, Anayasa Mahkemesi üyelerinden yine Anayasa

Mahkemesi tarafından seçilir.

D. ÜYE SEÇİMİ Üyeleri, “Yargıtay” ve “Danıştay”, tarafından seçilir.

UYARI: Diğer mahkemelerle, Anayasa Mahkemesi

arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarında, Anayasa

Mahkemesinin kararı esas alınır.

UYARI: Sayıştay ile Danıştay arasındaki görev ve hüküm

uyuşmazlıklarında ise Danıştay’ın kararı esas alınır.

HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU A. GÖREVLERİ

1. Hâkimlik ve Savcılık Teminatı doğrultusunda,

adlî ve idarî yargı hâkim ve savcılarını mesleğe

kabul etme,

atama ve nakletme,

yükselme ve birinci sınıfa ayırma,

meslekte kalmaları uygun görülmeyenler hakkında

karar verme,

disiplin cezası verme,

görevden uzaklaştırma işlemlerini yapar

2. Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin kaldırılması veya

yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki tekliflerini

karara bağlar.

B. ÜYE ve DAİRE SAYISI 1. Kurul on üç (13) üyeden oluşur.

2. Kurul bir (1) Genel Kurul ve iki (2) daire halinde çalışır.

C. ÜYE SEÇİMİ “7 üye” TBMM tarafından “4 üye” ise Cumhurbaşkanı

tarafından belirlenir.

D. BAŞKANI ve DOĞAL ÜYESİ Kurulun Başkanı “Adalet Bakanıdır”. Kurulun doğal (tabiî)

üyesi “Adalet Bakanlığı Müsteşarıdır”.

UYARI: Kurulun yönetimi ve temsili Adalet Bakanına aittir.

Ancak Adalet Bakanı dairelerin çalışmalarına katılamaz.

E. KARARLARI Kurulun “meslekten çıkarma cezası hariç” diğer bütün

kararlarına karşı yargı mercilerine başvurulamaz.

SORU ÖRNEKLERİ 1. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun başkanı kimdir?

A) Anayasa Mahkemesi Başkanı B) Adalet Bakanı

C) Yargıtay Başkanı D) Danıştay Başkanı

E) TBMM Başkanı

CEVAP: B

2. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluyla ilgili aşağıdaki


A) Anayasa’da açıkça düzenlenmiştir.

B) Kurulun başkanı, Adalet Bakanlığı müsteşarıdır.

C) Adli ve idari yargı hâkim ve savcılarını mesleğe kabul etme,

Kurulun yetkilerindendir.

D) Kurul, seçimle gelen asıl üyeleri arasından bir başkan vekili

seçer.

E) Üyeler 4 yıl için seçilirler ve süresi biten üye yeniden seçilebilir.

CEVAP: B

3. 1982 Anayasasında 6771 sayılı Kanun'la 2017 yılında yapılan

değişiklik sonrasında Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kaç

üyeden oluşur?

A) 7 asıl, 4 yedek üye B) 11 asıl, 4 yedek üye

C) 15 asıl üye D) 13 asıl üye

E) 22 asıl, 12 yedek üye

CEVAP: D

SAYIŞTAY A. GÖREVLERİ

1. Merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri ile

sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile

mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi adına denetler ve

sorumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlar.

2. Mahallî idarelerin hesap ve işlemlerinin denetimi ve kesin

hükme bağlanması Sayıştay tarafından yapılır.

B. BAŞKAN ve ÜYE SEÇİMİ 1. Sayıştay Başkanı ve üyelerinin tamamı TBMM tarafından

seçilir.

2. Sayıştay Başkan ve üyeleri azlolunamaz. Kendileri

istemedikçe “altmış beş (65) yaşından önce” emekliye

ayrılamaz.


Sayfa 48

C. KARARLARI Sayıştay’ın kararlarına karşı idarî yargı yoluna başvurulamaz.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Sayıştay, merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri

ve sosyal güvenlik kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile

mallarını aşağıdakilerden hangisi adına denetler?

A) Cumhurbaşkanı B) Türkiye Büyük Millet Meclisi

C) Maliye Bakanı Müsteşarı D) Ekonomi Bakanlığı

E) Maliye Bakanlığı

CEVAP: B

İNKILAP KANUNLARI 1. Tevhidi Tedrisat Kanunu;

2. Şapka İktibası Hakkında Kanun;

3. Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlıklar

ile Bir Takım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun;

4. Türk Medeni Kanunu ile kabul edilen, Medenî Nikâh esası

ile aynı kanunun 110. maddesi hükmü;

5. Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkında Kanun;

6. Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun;

7. Efendi, Bey, Paşa Gibi Lâkap ve Unvanların Kaldırıldığına

Dair Kanun;

8. Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun.

BAŞLANGIÇ VE KENAR BAŞLIKLAR 1. MADDE 176- Anayasanın dayandığı temel görüş ve

ilkeleri belirten başlangıç kısmı, Anayasa metnine dâhildir.

2. Madde kenar başlıkları, sadece ilgili oldukları maddelerin

konusunu ve maddeler arasındaki sıralama ve bağlantıyı

gösterir. Bu başlıklar, Anayasa metninden sayılmaz.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ 1982 Anayasası’na göre, aşağıdakilerden hangisi Anayasa

metnine dâhil değildir?

A) Başlangıç kısmı

B) Anayasa’nın ilk dört maddesi

C) Anayasa’nın geçici maddeleri

D) Anayasa’da bulunan madde kenar başlıkları

E) Anayasa’nın 175. maddesi

CEVAP: D

ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ 1. Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi

üye tamsayısının en az “üçte biri” ( 𝟏

𝟑 ) tarafından (en az

184 milletvekili) yazıyla teklif edilebilir.

2. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel

Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü

Meclisin üye tamsayısının “beşte üç” ( 𝟑

𝟓 ) çoğunluğunun

gizli oyuyla (en az 360 milletvekilinin oyu ile) mümkündür.

3. Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliklerine ilişkin

kanunları, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet

Meclisine geri gönderebilir. Meclis, geri gönderilen Kanunu,

üye tamsayısının “üçte iki” ( 𝟐

𝟑 ) çoğunluğu (400 veya daha

fazla milletvekilinin oyu) ile aynen kabul ederse

Cumhurbaşkanı bu Kanunu halkoyuna sunabilir.

4. Meclisce üye tamsayısının “beşte üçü” ( 𝟑

𝟓 ) (360 ve

üzeri milletvekili) ile veya “üçte ikisinden” (𝟐

𝟑) az (400

milletvekilinden az) oyla kabul edilen Anayasa değişikliği

hakkındaki Kanun, Cumhurbaşkanı tarafından Meclise iade

edilmediği takdirde halkoyuna sunulmak üzere Resmî

Gazetede yayımlanır.

5. Doğrudan veya Cumhurbaşkanının iadesi üzerine, Meclis

üye tamsayısının “üçte iki” (𝟐

𝟑) (400 ve daha fazla

milletvekilinin) çoğunluğu ile kabul edilen Anayasa

değişikliğine ilişkin kanun veya gerekli görülen maddeleri

Cumhurbaşkanı tarafından halkoyuna sunulabilir.

Halkoylamasına sunulmayan Anayasa değişikliğine ilişkin

Kanun veya ilgili maddeler Resmî Gazetede yayımlanır.

6. Halkoyuna sunulan Anayasa değişikliklerine ilişkin

kanunların yürürlüğe girmesi için, halkoylamasında

kullanılan geçerli oyların yarısından çoğunun kabul oyu

olması gerekir.

BÜTÇE 1. Devletin ve kamu iktisadî teşebbüsleri dışındaki kamu

tüzelkişilerinin harcamaları, yıllık bütçelerle yapılır.

2. Malî yıl başlangıcı ile merkezî yönetim bütçesinin

hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir.

3. Bütçe kanununa, bütçe ile ilgili hükümler dışında hiçbir

hüküm konulamaz.

4. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Bütçe Kanunu

üzerinde düzenleme yapılamaz.

BÜTÇENİN GÖRÜŞÜLMESİ 1. Cumhurbaşkanı, merkezî yönetim bütçe teklifi ile millî

bütçe tahminlerini gösteren raporu, malî yılbaşından en az

“yetmişbeş (75) gün önce”, Türkiye Büyük Millet Meclisine

sunar.

2. Bütçe tasarıları ve rapor, “kırk (40) üyeden kurulu”

Bütçe Komisyonunda incelenir. Bu komisyonun

kuruluşunda, iktidar grubuna veya gruplarına en az

“yirmibeş (25) üye” verilmek şartı ile, siyasî parti


Sayfa 49

gruplarının ve bağımsızların oranlarına göre temsili göz

önünde tutulur.

3. Bütçe Komisyonunun “ellibeş (55) gün içinde” kabul

edeceği metin, Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür

ve malî yılbaşına kadar karara bağlanır.

4. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Genel Kurulda,

kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini, her bütçenin

tümü üzerindeki görüşmeler sırasında açıklarlar; bölümler

ve değişiklik önergeleri, üzerinde ayrıca görüşme

yapılmaksızın okunur ve oylanır.

5. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, bütçe kanunu

tasarılarının Genel Kurulda görüşülmesi sırasında, gider

artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunamazlar.

6. Bütçe Kanunun belirtilen sürelerde yürürlüğe

konulamazsa “Geçici Bütçe Kanunu” çıkarılır.

7. Geçici Bütçe Kanunu da çıkarılamazsa bir önceki yılın

bütçesi yeniden değerlendirme oranına göre artırılarak

uygulanır.


Sayfa 50

İDARE HUKUKU

İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKKLERİ 1. Genç bir hukuk dalıdır.

2. Tedvin edilmemiştir. (Bir araya getirilmemiştir.)

3. Kaynağını 1982 Anayasasından, kanunlardan ve

içtihatlar ile teamüllerden alır.

4. Kamu gücü ve otoritesine dayanır

5. Kamu yararını merkeze alır

6. Kendine özgü yargısı bulunur. (Bu doğrultuda Danıştay

ve İdare mahkemeleri kurulmuştur.

İDARE HUKUKUNA HÂKİM İLKELER 1. İdarenin kanuniliği ilkesi

2. Merkezi idare ilkesi

3. Yerinden yönetim ilkesi

4. İdarenin bütünlüğü ilkesi (hiyerarşi ve idari vesayet)

5. Yetki genişliği ilkesi

6. Kamu tüzel kişiliği ilkesi

7. Kamu Hizmeti

8. Kanunsuz emir

İDARENİN ESASLARI A. İDARENİN KANUNİLİĞİ BÜTÜNLÜĞÜ VE KAMU

TÜZELKİŞİLİĞİ

1. İdare, kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve “kanunla”

düzenlenir. Bu bütünlük “hiyerarşi” ve “idari vesayetle”

sağlanır.

2. İdarenin kuruluş ve görevleri, merkezden yönetim ve

yerinden yönetim esaslarına dayanır.

3. Kamu tüzelkişiliği, Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya

Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur. Yerinden

yönetim kuruluşlarının kamu tüzel kişiliği bulunur.

B. YARGI YOLU 1. İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu

açıktır.

2. Yargıya Kapalı İdari İşlemler

Yüksek Askerî Şûranın kararları (Ancak, Yüksek

Askerî Şûranın terfi işlemleri ile kadrosuzluk

nedeniyle emekliye ayırma hariç)

Hâkimler ve Savcılar Kurulu kararları

OHAL Cumhurbaşkanı Kararnameleri

Yüksek Seçim Kurulu kararları

Yüksek Hakem Kurulu Kararları

3. İdarî işlemlere karşı açılacak davalarda süre, “yazılı

bildirim tarihinden” başlar.

4. Yürütmenin Durdurulması Kararı: İdarî işlemin

uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların

doğması ve idarî işlemin açıkça hukuka aykırı olması

şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda gerekçe

gösterilerek yürütmenin durdurulmasına karar verilebilir.

5. İdare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı

ödemekle yükümlüdür.

İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ A. HİYERARŞİ

1. İdari bütünlüğün “ast – üst” veya “emir – komuta” ile

sağlanmasını ifade eder.

2. Başkent Teşkilatı ile Taşra arasında ve her kurumun

kendi içindeki bütünlüğü “hiyerarşi” ile sağlanır.

ÖRNEK:

Vali – kaymakam (İl idaresi – ilçe idaresi)

İçişleri bakanı – vali (Bakanlık- İl idaresi) Rektör – Dekan

B. İDARİ VESAYET 1. İdari kuruluşların özerkliğini sağlamak amacıyla sadece

denetime tabii olmasını ifade eder.

2. Anayasanın 124. Maddesi doğrultusunda Merkezî idare,

Mahallî (yerel) idareler üzerinde, idarî vesayet yetkisine

sahiptir.

3. Anayasanın 124. Maddesinin dışında kanunlarda Merkezi

İdarenin Yerinden İdareler üzerinde idarî vesayet yetkisine

sahip olduğu ifade edilmiştir.

ÖRNEK:

Vali – Belediye başkanı (İl idaresi – Belediye idaresi) Kaymakam – Muhtar (İlçe idaresi – Köy idaresi) İçişleri bakanlığı – İl özel idaresi

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıda eşleştirilenlerin hangisinde hiyerarşi ilişkisi söz konusu

olamaz?

A) Bakan – Müsteşar

B) Rektör - Dekan

C) Vali - Kaymakam

D) Kaymakam - İlçe milli eğitim müdürü

E) YÖK Başkanı - Rektör

CEVAP: E

2. Aşağıda verilenlerin hangisinde idarenin bütünlüğünü

sağlayan hukuki araç, diğerlerinden farklıdır?

A) Millî eğitim bakanı-Ağrı il millî eğitim müdürü B) Sağlık bakanı-Sağlık Bakanlığı müsteşarı C) Karayolları genel müdürü-Karayolları 1. bölge müdürü D) Kayseri il nüfus müdürü-Kayseri nüfus memuru E) Alaca kaymakamı-Gazipaşa Köyü muhtarı

CEVAP: E


Sayfa 51

KAMU HİZMETİ A. KAMU HİZMETİNİN GÖRÜLMESİ

1. Kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli görevler,

“memurlar” ve diğer “kamu görevlileri” eliyle görülür.

2. Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri,

atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri,

aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir.

3. Malî ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri

bulunmaktadır.

4. Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve

kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla

yükümlüdürler. Aksi durumda disiplin cezası verilebilir.

5. Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri

iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması,

kanunun gösterdiği idarî merciin iznine bağlıdır.

B. KANUNSUZ EMİR 1. Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle

çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik,

cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun veya Anayasa

hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı

o emri verene bildirir. Ancak, üstü emrinde ısrar eder ve bu

emrini yazı ile yenilerse, emir yerine getirilir; bu halde, emri

yerine getiren sorumlu olmaz.

2. Konusu suç teşkil eden emir, hiçbir suretle yerine

getirilmez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ I. Konusu suç teşkil eden emir hiçbir suretle yerine getirilmez.

II. Anayasa hükümlerine aykırı emir, yazı ile yenilense bile yerine

getirilmez.

III. Yönetmelik hükümlerine aykırı emir, memur tarafından yerine

getirilmemeli, aykırılık emri verene bildirilmelidir.

IV. Israr edilen ve yazı ile yenilenen emri yerine getiren memur,

emrin yerine getirilmesinden sorumlu değildir.

Kanunsuz emir ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri yanlıştır?

A) Yalnız II B) Yalnız IV C) I ve II

D) I ve IV E) II ve IV

CEVAP: A

İDARE

MERKEZİ İDARE

BAŞKENT İDARESİ

ASLİ KURULUŞLAR

1. Cumhurbaşkanı

2. Cumhurbaşkanı Yardımcıları

3. Bakanlıklar

YARDIMCI KURULUŞLAR

1. Danıştay

2. Sayıştay

3. Devlet Denetleme Kurulu

4. Diyanet İşleri Başkanlığı

5. Milli Güvenlik Kurulu

6. Ekonomik ve Sosyal Konsey

TAŞRA İDARESİ

1. İl Genel İdaresi

2. İlçe İdaresi

YERİNDEN İDARE

MAHALLİ İDARE

1. İl Özel İdaresi

2. Belediye İdaresi

3. Köy İdaresi

HİZMET KURULUŞLARI

1. Kamu Kurumları

(Anayada belirtilenler YÖK, Üniversiteler, Atatürk

Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu'dur.)

2. Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek

Örgütlenmeleri


Sayfa 52

MERKEZÎ İDARE GENEL ÖZELLİKLERİ

1. Merkezi idare “Başkent” ve “Taşra” olmak üzere iki

bölümden oluşmaktadır. Başkent İdaresinde yer alan

kuruluş 1982 Anayasasında geniş bir şekilde anlatıldığından

bu bölümde sade Taşra idaresi üzerinde durulacaktır.

2. Başkent idaresi asli ve yardımcı kuruluşlardan oluşan

yürütme ve denetleme organı niteliğine sahiptir.

3. Türkiye, merkezî idare kuruluşu bakımından, coğrafya

durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin

gereklerine göre, illere; iller de diğer kademeli bölümlere

(ilçelere) ayrılır.

4. İllerin idaresi “yetki genişliği esasına” dayanır. İllerde bu

yetki sadece Vali’ye aittir.

5. Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum

sağlamak amacıyla, birden çok ili içine alan merkezî idare

(Bucak) teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri

kanunla düzenlenir.

Yetki Genişliği İlkesi (Genel Emir Çıkarma) 1. İllerde valilerin kamu düzeninin bozulduğu durumlarda

hiyerarşinin dışına çıkarak merkeze danışmadan genel emir

çıkarabilmesidir.

2. Yetki genişliği sadece İl İdaresinde Valilere tanınmış bir

yetkidir.

C. İL İDARESİ 1. İllerin kurulması, kaldırılması ve adının değiştirilmesi

kanun ile olur.

2. İl İdaresi;

Vali

İl İdare Kurulu

İl Şube Başkanlarından oluşur.

2. İl idaresinin başında vali bulunur.

3. Valiler görevlerini İl İdare Kurulu ve Şube Başkanları

aracılığı ile gerçekleştirirler. İl İdare Kurulu, Valinin

başkanlığında;

Hukuk işleri Müdürü,

Defterdar,

Milli Eğitim Müdürü,

Bayındırlık (Çevre ve Şehircilik) Müdürü

Sağlık Müdürü

İskân Müdürü

Gıda, Tarım ve Hayvancılık İşleri Müdürü

Veteriner Müdüründen oluşur.

UYARI: Bu görevliler aynı zamanda İl Şube Başkanlıklarını

oluşturmaktadır.

4. İl içindeki bazı kuruluşlar valinin yönetimi dışındadır.

Bunlar;

Adli kuruluşlar,

Askeri kuruluşlar,

Yerel yönetim (belediye ve köy) kuruşlarıdır.

5. Olağanüstü Hal Bölge Valiliği: Olağanüstü hallerde

İçişleri Bakanlığına bağlı olarak kurulabilir.

Valinin Özellikleri 1. İçişleri Bakanının önerisi – Cumhurbaşkanının onayı ile

atanırlar.

2. Vali olabilmek için kanunda özel şartlar aranmamıştır.

3. Bulundukları bölgede devlet tüzel kişiliğini, hükümeti ve

her bir bakanı tek tek temsil ederler.

4. Hükümet ve bakanlıkların aldığı bütün kararlar illerde

vali tarafından yerine getirilir.

5. Valiler istisnai memurdurlar.

6. Yetki genişliğine dayanarak, Genel Emir çıkarabilirler.

7. Kolluk kuvvetleri ile bastırılamayacak olağanüstü

hallerde en yakın askeri birliklerden yardım isteme yetkisine

sahiptir.

D. İLÇE İDARESİ 1. İlçe idaresi 1982 Anayasasında doğrudan

düzenlenmemiştir.

2. İlçelerin kurulması, kaldırılması ve adının değiştirilmesi

kanun ile olur.

3. İlçe idaresinin başında kaymakam bulunur.

4. Kaymakamlar görevlerini İlçe İdare Kurulu ve Şube

Başkanları aracılığı ile gerçekleştirirler. İlçe İdare Kurulu,

Kaymakamın başkanlığında;

Yazı İşleri Müdürü,

Hukuk işleri Müdürü,

Mal müdürlüğü,

Milli Eğitim Müdürü,

Bayındırlık (Çevre ve Şehircilik) Müdürü

Sağlık Müdürü

İskân Müdürü

Gıda, Tarım ve Hayvancılık İşleri Müdüründen

oluşur.

UYARI: Bu görevliler aynı zamanda İlçe Şube

Başkanlıklarını oluşturmaktadır.

Kaymakamın Özellikleri 1. İçişleri bakanının önerisi – Cumhurbaşkanının onayı ile

atanırlar.

2. Kaymakam olabilmek için temel şart yükseköğrenim

(Hukuk, Siyasal Bilgiler veya İktisadi ve idari bilimler

Fakültesi) görmüş olmaktır.


Sayfa 53

3. Bulundukları bölgede sadece hükümeti temsil ederler.

4. Kaymakamlar güvenceli meslek memurudurlar.

5. Bulundukları bölgede yetki genişliğine sahip değildirler.

Bu nedenle var olan durumu hem valiye hem de askeri

kuruluşlara bildirirler. (Genel emir çıkaramazlar.)

6. İlçede kamu hizmetinin ve düzeninin sağlanmasından

sorumludurlar. Bu amaçla yönetmelik ve hükümet

kararlarının uygulanmasını sağlamakla sorumludurlar.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Merkezî yönetim taşra teşkilatı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden

hangisi yanlıştır?

A) İl ve ilçe kanunla kurulur. B) İl yönetimi Anayasa'da öngörülmüştür. C) İlçe yönetimi Anayasa'da öngörülmüştür. D) İl ve ilçe adlarının değiştirilmesi kanunla olur. E) Bir ilçenin başka bir “il”e bağlanması kanunla olur

CEVAP: C

2. Aşağıdakilerden hangisi merkezî idarenin taşra teşkilatından

biri değildir?

A) İl genel idaresi B) Belediye idaresi

C) İlçe idaresi D) Bucak idaresi

E) Bölge idareleri

CEVAP: B

3. İlçe yönetiminin başında aşağıdakilerden hangisi bulunur?

A) Vali B) Kaymakam

C) Muhtar D) İlçe başkanı

E) Bölge müdürü

CEVAP: B

4. Merkezî idarenin başkent dışındaki teşkilatına ne ad verilir?

A) Belediye B) İl özel idaresi

C) Taşra teşkilatı D) Mahallî idare teşkilatı

E) Hizmet yerinden yönetimi

CEVAP: C

5. İllerin kurulması, kaldırılması ve adlarının değiştirilmesi

aşağıdakilerden hangisiyle gerçekleşir?

A) Kanun B) Genelge

C) Yönetmelik D) Bakan Kararı

E) Müşterek kararname

CEVAP: A

YERİNDEN İDARE Yerinden idari kuruluşlar “Yerel (Mahalli) İdare” ve “Hizmet

Kuruluşları” olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.

A. MAHALLÎ (YEREL) İDARELER 1. Mahallî idareler;

il özel,

belediye

köy halkının mahallî müşterek ihtiyaçlarını karşılamak

üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları,

gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek

oluşturulan kamu tüzelkişileridir.

2. Mahallî idarelerin kuruluş ve görevleri ile yetkileri,

yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla düzenlenir.

3. Mahallî idarelerin seçimleri, 67. maddedeki esaslara göre

“beş (5) yılda bir” yapılır.

4. Mahallî idarelerin seçilmiş organlarının, organlık sıfatını

kazanmalarına ilişkin itirazların çözümü ve kaybetmeleri,

konusundaki denetim yargı yolu (Danıştay kararı) ile olur.

UYARI: Ancak, görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında

soruşturma veya kovuşturma açılan mahallî idare organları

veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir

olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.

5. Merkezî idare, mahallî idareler üzerinde, kanunda

belirtilen esas ve usuller dairesinde idarî vesayet yetkisine

sahiptir.

6. Mahallî idarelerin belirli kamu hizmetlerinin görülmesi

amacı ile kendi aralarında Cumhurbaşkanının izni ile birlik

kurabilirler.

7. Bu idarelere, görevleri ile orantılı gelir kaynakları sağlanır.

B. İL ÖZEL İDARESİ 1. İl Özel İdaresi;

Vali

İl Genel Meclisi

İl Daimi Encümeninden oluşur.

2. İlde halkın ortak ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla

kurulmuştur.

3. İl Özel İdaresinin kamu tüzel kişiliği bulunur. Bu nedenle

özerk niteliğe sahiptir.

4. İl Özel İdaresinin;

Yürütme Organı ve Vesayet makamı: Vali'dir.

Karar Alma Organı: İl Genel İdaresi'dir.

Danışma ve İkincil Karar Organı: İl Daimi

Encümeni'dir.

UYARI: İl Genel Meclisinin başkanı bu kurumun

üyelerinden yine bu kurumun üyeleri tarafından seçilir.

C. BELEDİYE İDARESİ 1. Belediye idaresi nüfusu “beşbin (5.000)” ve üzeri

yerleşimlerde Danıştay’ında görüşü alınarak İçişleri

Bakanlığının kararı ile kurulur.

UYARI: Nüfusu “ikibin (2.000)’in” altına düşen yerler Köy

İdaresine dönüştürülür.

2. Büyükşehir Belediyesi ise toplam il nüfusunun

“yediyüzelli bin (750.000)” ve üzeri illerde kanunla kurulur.

3. Belediye İdaresinin


Sayfa 54

Yürütme Organı: Belediye Başkanıdır.

Karar Alma Organı: Belediye Meclisidir.

Danışma Organı: Belediye Encümenidir.

D. KÖY İDARESİ 1. Köy idaresi;

Muhtar

Köy İhtiyar Heyeti (Köy Meclisi)

Köy Derneğinden oluşur.

2. Köy İdaresi, nüfusu “yüzelli (150)’den fazla” ve “ikibin

(2.000)’den az” yerlerde İçişleri Bakanlığının kararı ile

kurulur.

3. Muhtar: Köy idaresinin yürütme organıdır.

4. Köy İhtiyar Heyeti (Köy Meclisi): Seçilmiş üyeler (muhtar

ve azalar) ve doğal üyelerden oluşur. Köyde bulunan

İlköğretim öğretmenleri ve imam ihtiyar meclisinin doğal

üyeleridir. Temel görevleri, köyün işlerini sıraya koymak ve

salma ile imeceye karar vermek.

5. Köy Derneği: Köyde bulunan bütün seçmenler Köy

Derneğinin üyesidir. Köyün isteğe bağlı işlerini zorunlu iş

haline getirebilirler.

UYARI: Köy Muhtarı ve Köy İhtiyar Heyeti (Köy Meclisi),

Köy Derneği tarafından seçilir.

İMECE VE SALMA

Bir köy ya da köy topluluğu içinde işlerin gönüllü ya da

zorunlu olarak ve elbirliği içinde yapılması işine “imece”

denir. Köyün herhangi bir sorununun giderilmesi karar

verilmişse, köydeki her ev iş gücü açığını karşılamak

zorundadır. Eğer para da toplanacaksa buna “salma” denir.

Bir konu için para toplanması karar alınmışsa, her ev ölçüsü

oranında maddi katkı yapmak zorundadır. İmece ve salma

köy veya küçük kasabalarda yazılı olmayan hukuka dayalı,

herkes tarafından kabul gören bir uygulamadır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdaki idarelerden hangisi bir mahalli idare birimi

değildir?

A) Yuva Köyü B) Çukurambar Mahallesi

C) Elmadağ Belediyesi D) Ankara İl Özel İdaresi

E) Ankara Büyükşehir Belediyesi

CEVAP: B

2. Türk idare hukukuna göre belediyenin organları


A) Belediye meclisi - Belediye encümeni – Belediye başkanı B) Belediye meclisi - Genel sekreterlik - Belediye başkanı C) İlçe idare kurulu - Genel sekreterlik - Belediye başkanı D) Kaymakamlık - Genel sekreterlik - Belediye başkanı E) Genel sekreterlik - Belediye meclisi – Belediye encümeni

CEVAP: A

3. Mahallî idareler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi

yanlıştır?

A) Kuruluş ve görevleri kanunla düzenlenir.

B) Cumhurbaşkanınn izni ile aralarında birlik kurabilirler.

C) Merkezî idare tarafından üzerlerinde idari vesayet denetimi

uygulanır.

D) 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’na göre,

özel bütçeye tabi idareler arasında yer alırlar.

E) Karar organları seçimle işbaşına gelir

CEVAP: D

4. Mahallî idarelerin, belirli kamu hizmetlerinin görülmesi

amacıyla kendi aralarında birlik kurmaları, 1982 Anayasası’na

göre aşağıdakilerden hangisinin iznine tabidir?

A) Cumhurbaşkanı yardımcısı B) Cumhurbaşkanı

C) Kaymakam D) İçişleri Bakanı

E) Vali

CEVAP: C

5. Aşağıdakilerden hangisinin, devlet tüzel kişiliğinden ayrı bir

kamu tüzel kişiliği vardır?

A) İl genel idaresi B) İlçe idaresi C) Bucak D) Köy E) Bakanlık

CEVAP: D

6. Görevleriyle ilgili bir suç nedeniyle haklarında soruşturma

veya kovuşturma açılan belediye organları veya bu organların

üyeleri, kesin hükme kadar aşağıdakilerden hangisi tarafından

görevden uzaklaştırılabilir?

A) Cumhurbaşkanı B) Danıştay C) İçişleri Bakanı D) Adalet Bakanı E) Vali

CEVAP: C

7. Türk idare hukukunda il özel idaresinin başı ve il özel idaresi

tüzel kişiliğinin temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Vali

B) İl genel meclisi

C) Belediye başkanı

D) İl encümeni

E) İldeki kaymakamların en yaşlısı

CEVAP: A

8. Hakkında soruşturma açılan bir belediye başkanını görevden

alma yetkisi aşağıdakilerden hangisine aittir?

A) Cumhurbaşkanı B) İçişleri Bakanı

C) Vali D) Belediye meclisi

E) Danıştay

CEVAP: E

9. Aşağıdakilerden hangisi mahallî idarenin bir organıdır?

A) Bucak komisyonu B) İlçe idare kurulu C) Kaymakam D) İl idare şube başkanlığı E) Köy derneği

CEVAP: E


Sayfa 55

10. Belediyenin asli karar organı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Belediye Meclisi B) Belediye encümeni

C) İl genel meclisi D) Belediye başkanı

E) Vali

CEVAP: A

11. Aşağıdakilerden hangisi yerel yönetimler arasında yer almaz?

A) Ankara Büyükşehir Belediyesi B) İzmir İl Özel İdaresi

C) İstanbul Ticaret Odası D) Bandırma Belediyesi

E) Kozaklı Köyü

CEVAP: C

12. Aşağıdakilerden hangisi seçimle işbaşına gelir?

A) Vali B) Kaymakam

C) Belediye Başkanı D) İl Milli Eğitim Müdürü

E) Emniyet Müdürü

CEVAP: C

HİZMET KURULUŞLARI Hizmet yerinden yönetim kuruluşları kanunla veya idari

işlemle kurulan kamu tüzelkişileridir.

A. YÜKSEKÖĞRETİM KURULU (YÖK) 1. Kuruluş Amaçları:

Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak,

düzenlemek, yönetmek, denetlemek,

yükseköğretim kurumlarındaki eğitim - öğretim ve

bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek,

bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler

doğrultusunda kurulmasını, geliştirilmesini ve

üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir

biçimde kullanılmasını sağlamak

ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için

planlama yapmak maksadı ile Yükseköğretim

Kurulu kurulur.

2. Kurulun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma

esasları kanunla düzenlenir. Anayasada belirtilmese de

kamu tüzelkişiliğine sahiptir.

3. Yükseköğretim Kurulu, Cumhurbaşkanınca atanan

üyeler ve Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen

üyelerden kurulur.

B. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI

(ÜNİVERSİTELER) 1. Kamu tüzelkişiliğine ve bilimsel özerkliğe sahip

üniversiteler Devlet tarafından kanunla kurulur.

2. Kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar

tarafından, Devletin gözetim ve denetimine tâbi

yükseköğretim kurumları kurulabilir.

3. Kanunun belirlediği usul ve esaslara göre; rektörler

Cumhurbaşkanınca, dekanlar ise Yükseköğretim Kurulunca

seçilir ve atanır.

4. Yükseköğretim kurumlarından özel hükümlere tâbi

olanlar: Türk Silahlı Kuvvetleri ve emniyet teşkilatına bağlı

yükseköğretim kurumları özel kanunlarının hükümlerine

tâbidir.

C. RADYO VE TELEVİZYON ÜST KURULU (RTÜK) 1. Kamu tüzelkişiliğine sahip RTÜK kanunla kurulur.

2. Radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek ve

denetlemek amacıyla kurulan Radyo ve Televizyon Üst

Kurulu dokuz üyeden oluşur.

3. Üyeler, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel

Kurulunca seçilir.

D. ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK

KURUMU 1. Kamu tüzelkişiliğine sahip AKDTYK kanunla kurulur.

2. Kuruluş Amacı; Atatürkçü düşünceyi, Atatürk ilke ve

inkılâplarını, Türk kültürünü, tarihini ve dilini bilimsel yoldan

araştırmak, tanıtmak ve yaymak ve yayınlar yapmak

3. Atatürk’ün manevî himayelerinde, Cumhurbaşkanının

gözetim ve desteğinde bir kurumdur.

4. Cumhurbaşkanının görevlendireceği bakana bağlı;

Atatürk Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih

Kurumu ve Atatürk Kültür Merkezinden oluşan, kamu

tüzelkişiliğine sahip “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek

Kurumu” kurulur.

E. KAMU KURUMU NİTELİĞİNDEKİ MESLEK

KURULUŞLARI 1. Kamu tüzelkişiliğine sahip KKNMK kanunla kurulur.

2. Kuruluş Amacı: Belli bir mesleğe mensup olanların

müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini

kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak

gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve

halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak

üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadı ile

kurulmuştur.

3. Barolar, odalar, birlikler ve konfederasyonlar meslek

kuruluşlarıdır.

F. KAMU KURUMLARI (GENEL MÜDÜRLÜKLER)

İdari Kamu Kurumları 1. Karayolları Genel Müdürlüğü

2. Orman İşletme Genel Müdürlüğü

3. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

4. Vakıflar Genel Müdürlüğü

5. Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü


Sayfa 56

6. Hudut ve Sahiller Genel Müdürlüğü

İktisadi Devlet Teşekkülleri 1. Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü

2. Devlet Malzeme Ofisi

3. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü

4. Devlet Yatırım Bankası Genel Müdürlüğü

5. Türkiye Denizcilik Kurumu Genel Müdürlüğü

6. Türkiye Petrol Rafinerileri Genel Müdürlüğü

7. Boru Hatları İle Petrol Taşıma Genel Müdürlüğü

8. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü

Kamu Kuruluşları 1. PTT Genel Müdürlüğü

2. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

3. Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü

Sosyal Kamu Kurumları 1. Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü

2. Basın İlan Kurumu

3. Sosyal Güvenlik Kurumu

4. Türkiye İş Kurumu

5. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü

Bilimsel Teknik ve Kültürel Kamu Kurumları 1. YÖK

2. Üniversiteler

3. TÜBİTAK

4. TRT

5. TSE

6. Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü

7. Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü

8. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu

9. Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü

10. Türkiye Bilimler Akademisi

Denetleyici ve Düzenleyici Kuruluşlar

(Bağımsız İdari Otoriteler) 1. Sermaye Piyasası Kurulu

2. RTÜK

3. Rekabet Kurumu

4. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu

5. Türkiye İnsan Hakları Kurumu

6. BDDK

7. Şeker Kurulu

8. Kamu İhale Kurumu

9. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

10. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

11. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu

İDARENİN (YÜRÜTMENİN)

DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ A. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

B. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME

C. TÜZÜK

D. YÖNETMELİK

E. ADSIZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER: GENELGE – TEBLİĞ –

YÖNERGE, SİRKÜ, MÜŞTEREK KARARNAME VS.

A. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ

B. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME (kaldırıldı)

C. TÜZÜK (kaldırıldı)

D. YÖNETMELİK

1. Çıkarma Yetkisi: Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar ve

kamu tüzelkişileri, tarafından çıkarılır.

2. Konusu: Kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların

uygulanmasını göstermek veya emrettiği işleri belirtmek

ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin uygulanmasını

göstermek

3. Yargısal Denetimi: Cumhurbaşkanlığı ve bakanlıklar

tarafından çıkarılan yönetmelikler Danıştay; kamu

tüzelkişileri tarafından çıkarılan yönetmelikler Bölge

idare mahkemeleri tarafından incelenir.

4. Yürürlüğe Girmesi: Hangi yönetmeliklerin Resmî

Gazetede yayımlanacağı kanunda belirtilir.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Adalet Bakanlığı, adli mahkemelerde uygulanacak nitelikte bir

yönetmelik düzenlemiş ve yayımlamıştır.

Bu işleme karşı ilgililerin açacağı iptal davasında görevli

mahkeme aşağıdakilerden hangisidir?

A) Danıştay B) Sayıştay

C) Yargıtay D) İdare Mahkemesi

E)Bölge İdare Mahkemesi

CEVAP: A

2. Aşağıdakilerden hangisi yönetmelik çıkarabilir?

A) Bahçelievler Mahallesi muhtarı

B) Afyonkarahisar Belediyesi

C) Konya İl Emniyet Müdürlüğü

D) Kütahya valisi

E) Acıpayam İlçe İdare Kurulu

CEVAP: B


Sayfa 57

3. Aşağıdakilerden hangisi idari işlem niteliği taşımaz?

A) Kanun B) Genelge

C) Sirküler D) Tebliğ

E) Müşterek kararname

CEVAP: A

4.

I. Kamu iktisadi teşebbüsleri

II. Ticaret odası

III. Hukuk Fakültesi

IV. İl özel idaresi

Yukarıdakilerden hangileri, yönetmelik yapma yetkisine sahip

değildir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II

D) III ve IV E) I, II ve IV

CEVAP: B

5. Aşağıdaki idarelerden hangisi yönetmelik yapamaz?

A) Köy B) Güreş Federasyonu

C) Belediye D) Barolar Birliği

E) Şeker Kurumu

CEVAP: B

İDARENİN MAL EDİNME YOLLARI A. KAMULAŞTIRMA (İSTİMLAK)

B. DEVLETLEŞTİRME

C. MAL YÜKÜMLÜLÜĞÜ (İSTİMVAL)

D. GEÇİCİ İŞGAL

E. EL ATMA

A. KAMULAŞTIRMA (İSTİMLAK) 1. Kararı: Devlet ve kamu tüzelkişileri

2. Amaç: Kamu Yararı

3. Konusu: Özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların

tamamı veya bir kısmı

4. Bedeli: Gerçek karşılığı üzerinden peşin ve nakden

ödenir.

UYARI: Ancak, tarım reformunun uygulanması, büyük

enerji ve sulama projeleri ile iskân projelerinin

gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların

korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların

bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun

taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde, taksitlendirme

süresi “beş (5) yılı” aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak

ödenir.

B. DEVLETLEŞTİRME 1. Kararı: Kanunla belirlenen gerçek veya devlet tüzel

kişileri

2. Amaç: Kamu yararı

3. Konusu: Kamu hizmeti niteliği taşıyan özel teşebbüse ait

taşınır ve taşınmazlar

4. Bedeli: Gerçek karşılığı üzerinden beş yılı aşmayan eşit

taksitlerle ödenir.

C. MAL YÜKÜMLÜĞÜ (İSTİMVAL) 1. Kararı: Sadece Olağanüstü Hallerde Cumhurbaşkanı

2. Amaç: Kamu yararı ve güvenliği

3. Konusu: Özele ait taşınırlar

4. Bedeli: Kişiye bedel ödenmez ancak zararı karşılanır.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEĞİ Kamu yararının gerektirdiği durumlarda, özel mülkiyette bulunan

taşınmaz malların karşılıklarını oluşturan bedelin ödenmesi

yoluyla, mülkiyetlerinin idareye geçirilmesini sağlayan usul


A) Devletleştirme B) Özelleştirme

C) Kamulaştırma D) İstimval

E) Geçici işgal

CEVAP: C

KOLLUK Kolluk: Kamu düzenini sağlamaya yönelik bütün faaliyetleri

ifade eder.

A. KAMU DÜZENİNİN UNSURLARI 1. Genel Güvenlik

2. Genel Ahlak

3. Genel Sağlık

4. Dirlik ve Esenlik

5. Kamusal Estetik

6. İnsan Onuru

B. KOLLUK TÜRLERİ İDARİ KOLLUK

1. Kamu düzeni bozulmadan önce faaliyet gösteren ve

kamu düzeninin sürekliliğini sağlamayı amaçlayan önleyici

kolluktur.

2. İdari makamların emri altındadır.

3. İdari yargının görev alanına girer.

ADLİ KOLLUK

1. Kamu düzeni bozulduktan sonra harekete geçerek

faaliyet gösteren ve bozulan kamu düzenini yeniden

sağlamayı amaçlayan bastırıcı kolluktur.

2. İdari ve Adli makamların emri altındadır.

3. Adli yargının görev alanına girer.


Sayfa 58

C. KOLLUK TEŞKİLATI GENEL İDARİ KOLLUK

1. Cumhurbaşkanı

2. İçişleri Bakanı

3. Vali

4. Kaymakam

5. Emniyet Genel Müdürlüğü

6. Jandarma Genel Komutanlığı

7. Polis

8. Jandarma

YEREL (MAHALLİ) İDARİ KOLLUK

1. Vali

2. İl Genel Meclisi

3. İl Encümeni

4. Belediye Başkanı

5. Belediye Meclisi

6. Belediye Encümeni

7. Zabıta

8. Muhtar

9. Köy Meclisi

10. Gönüllü, Silahlı veya Geçici Köy Korucusu

ÖZEL HİZMET KOLLUĞU

1. Orman Kolluğu

2. Kara ve Su Avcılığı Kolluğu

3. Kara Yolu Kolluğu

4. Demir Yolu Kolluğu

5. Çevre Kolluğu

6. Turizm Kolluğu

7. Hayvan Kolluğu

8. Maliye ve Gümrük Kolluğu

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Kamu düzenini sağlamaya yönelik idari faaliyete ne ad

verilir?

A) Kolluk B) Fiili memur

C) İdari yaptırım C) Disiplin cezası

E) Düzenleyici işlem

CEVAP: A

2. Aşağıdakilerden hangisi, idari kolluğun görev alanı içine

girmez?

A) Kara yolu üzerinde trafik denetimi yapmak B) Kuduz hastalığı görülen bir yerleşim yerini karantinaya almak C) Ölümlü trafik kazası sonrası gerekli işlemleri yapmak D) Ormandan kaçak ağaç kesilmesini önlemek için denetim yapmak E) Maç öncesi stadyuma girenlerin üstlerini aramak

CEVAP: C

3. Aşağıdakilerden hangisinin bozulması, kamu düzeninin ihlali

anlamına gelmez?

A) Genel inanç B) Esenlik

C) Genel sağlık D) Genel ahlak

E) Güvenlik

CEVAP: A

KAMU PERSONELİ

(657 SAYILI KANUN) KAMU PERSONELİ STATÜLERİ

1. Memur (4A Statüsü): Devlet veya kamu tüzel

kişilerince asli, sürekli, aylıklı ve kadrolu olarak istihdam

edilen personeldir.

2. Sözleşmeli Personel (4B Statüsü): Özel meslek

bilgi ve uzmanlığa gereksinim gösteren işlerde istihdam

edilen personeldir.

3. Geçici Personel (4C Statüsü): Bir yıldan daha az

şekilde mevsimlik hizmetlerde istihdam edilen personeldir.

4. İşçi (4D Statüsü: Sürekli veya geçici olarak hizmet

akdi doğrultusunda istihdam edilen ve özel hukuk

kurallarına tabi olan personeldir.

DEVLET MEMURLUĞU A. DEVLET MEMURLUĞUNUN ÖZELLİKLERİ 1. Hak, yükümlülük ve özlük durumları kanunla düzenlenir.

2. Güvencelidir ve meslektir.

3. Süreklidir.

4. Statüseldir.

5. Kadroludur. (Kadrosuz memur olmaz.)

6. Tarafsızlık ve eşit davranma yükümlüğüne dayanır.

7. Çalışmadan para alırlar ve aldıkları paraya aylık (maaş)

denir.

B. DEVLET MEMURLUĞUNUN İLKELERİ 1. Girişte eşitlik, serbestlik ve liyakat ilkesi

2. Sınıflandırma ilkesi

3. Kariyer ilkesi

1. Sınıflandırma İlkesi Genel idari hizmetler sınıfı

Teknik hizmetler sınıfı

Sağlık hizmetleri sınıfı

Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Sınıfı

Din Hizmetleri Sınıfı

Emniyet Hizmetleri Sınıfı

Yardımcı Hizmetler Sınıfı

Mülki İdare Amirliği Sınıfı

Milli İstihbarat Hizmetleri Sınıfı

Avukatlık Hizmetleri Sınıfı


Sayfa 59

2. Liyakat İlkesi: Bilgi, beceri ve yeteneğe göre ilerleme

şansının olmasına verilen addır. Memurluğa girmede, sınıf

içerisinde ilerlemede veya memurluğun sona ermesi liyakat

esasına göre yapılır.

3. Kariyer İlkesi: Yaptığı hizmetler doğrultusunda sınıfı

içerisinde en yüksek dereceye kadar ilerlemesini ifade eder.

Liyakat kariyerin ön koşuludur.

C. DEVLET MEMURU OLMANIN GENEL ŞARTLARI 1. Türk vatandaşı olmak

2. 18 yaşını doldurmuş (ergin) olmak

3. Askerlik ile ilişiği bulunmamak

4. En az ortaokul mezunu olmak

5. Görevini yapmasına engel derecede ve sürekli hastalığı

bulunmamak (Engelli vatandaşlar devlet memuru

olabilirler)

6. Kasıtlı suçlardan bir yıl veya daha fazla hüküm giymemiş

olmak

7. Süresi ne olursa olsun yüz kızartıcı, devlet sırrını açığa

vurma ve devlete karşı işlenen suçlardan hüküm giymemiş

olmak. (Kişiler bu suçlardan giydikleri hükümler affa

uğramış olsa dahi memur olamazlar)

D. MEMURLUĞA ALINMA ADAYLIK STATÜSÜ 1. Memur “en az bir (1) yıl” “en fazla iki (2) yıl” adaylık

statüsünde görev yapar.

2. Bu süreci başarı ile tamamlayamayan kişiler kamu

hizmetinden yasaklanır.

E. ASLİ MEMUR OLARAK GÖREVE BAŞLAMA 1. Aynı ile atama yapılmışsa yazılı bildirimden sonra bir (1)

gün içinde görevine başlar

2. Atama başka ile yapılmışsa yazılı bildirimden sonra

“onbeş (15) gün içinde” görevine başlar.

3. Bu süreler içinde görevine başlamayan memur müstafi

(istifa etmiş) sayılır.

F. MEMURLARIN TABİ OLDUKLARI

YÜKÜMLÜLÜKLER

(Memurlara Getirilen Yasaklar) 1. Siyasi faaliyette ve siyasi parti faaliyetinde

bulunamazlar.

2. Sanat ve ticaretle uğraşamazlar.

UYARI: Ancak mal varlığı edinebilirler ve bunlar üzerinden

gelir elde edebilirler.

3. Taraflı davranamazlar.

4. Dernek kuramazlar ve derneklere üye olamazlar

5. Grev yapamazlar ve toplu hareket edemezler

UYARI: Ancak memurlar bunun dışında kalan sendikal

haklara sahiptirler. (örn. Sendika kurabilirler ve sendikalara

üye olabilirler.)

6. Hediye alamazlar ve görevlerini kullanarak çıkar elde

edemezler.

7. Ayrıldığı kuruma karşı görev alamazlar.

8. Gizli belgeleri açıklayamazlar.

G. MAL BİDİRİMİ 1. Devlet memurlarının mal beyanında bulunma

zorunluluğu bulunmaktadır.

2. Olağan mal beyanı “beş (5) yılda bir” yapılır.

H. İZİN HAKKI 1. Memurlarda yıllık izin ilk on (10) yıl “yirmi (20) gündür”.

2. On (10) yılın tamamlanması sonrasında ise yıllık izin

“otuz (30) gündür”.

3. Devlet memurları yıllık izin dışında;

Hastalık izni

Mazeret izni

Aylıksız izin

Refakat izni kullanma hakkına sahiptirler.

I. MEMURLARA UYGULANABİLECEK DİSİPLİN

CEZALARI 1. Uyarma: Daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile

bildirilmesidir.

2. Kınama: Kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.

3. Aylıktan kesinti: En fazla 𝟏

𝟖 oranında en az ise

𝟏

𝟑𝟎

oranında kesinti yapılabilir.

4. Kademe ilerlemesinin durdurulması: En fazla “üç (3)

yıl”; “en az bir (1) yıl” kademe ilerlemesi durdurulabilir.

5. Memuriyetten çıkarma (Görevden ihraç): bu kişiler

kamu hizmetinden yasaklanır.

UYARI: Disiplin cezalarına karşı itiraz yolu açıktır. İtiraz yeri

cezayı veren makamdır. İtirazın “yedi (7) gün içinde”

gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Disiplin cezalarına karşı

yargı yolu açıktır. Yargı yeri idare mahkemeleridir.

İ. MEMURİYETİ SONA ERDİREN HALLER 1. Ölüm

2. İstifa (Çekilme)

3. Müstafi (Çekilmiş sayılma)

4. Emeklilik

5. Bağdaşmazlık


Sayfa 60

6. Koşullarda eksiklik

7. Görevden ihraç

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. Aşağıdakilerden hangisi 657 sayılı Devlet Memurları

Kanunu’nda düzenlenen disiplin cezalarından biri değildir?

A) Yer değiştirme B) Aylıktan kesme C) Kademe ilerlemesinin durdurulması D) Devlet memurluğundan çıkarma E) Uyarma

CEVAP: A

2. Memur atama işleminin iptali istemiyle açılan bir dava,

aşağıdakilerin hangisi tarafından karara bağlanır?

A) İdari yargı B) Adli yargı

C) Uyuşmazlık Mahkemesi D) Anayasa yargısı

E) İlgili bakanlık

CEVAP: A

3. Aşağıdakilerden hangisi, devlet memurlarının ödevlerinden

biri değildir?

A) Anayasa ve kanunlara sadakat B) Amirin emrine uyma C) Mal bildiriminde bulunma D) Askerlik hizmetini yapma E) Bizzat işbaşında bulunma

CEVAP: C

4. Memurluğa girişin kişinin iradesine bağlı olması, kimsenin

memur olmaya zorlanamaması aşağıdaki ilkelerden hangisi ile

ilgilidir?

A) Liyakat B) Kariyer

C) Serbestlik D) Eşitlik

E) Görevin gerekleri

CEVAP: C

5. Devlet kamu hizmetleri görevlerine girmek, sınıflar içerisinde

ilerlemek ve yükselmek açısından bireylerin bilgi ve yeteneklerini

esas alan temel ilke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Derecelendirme B) Kademelendirme

C) Sınıflandırma D) Kariyer

E) Liyakat

CEVAP: E

6. Devlet memurlarının mal bildiriminde bulunması kural olarak

kaç yılda bir yapılmaktadır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

CEVAP: E

7. Devlet Memurları Kanunu’na göre aşağıdakilerden hangisi,

memurluğun sona erme hâllerinden biri değildir?

A) Memurluktan çıkarılma

B) Memurluktan çekilme

C) Memurluğa alınma şartlarından birinin kaybedilmesi

D) Yaşlanma

E) Ölüm

CEVAP: D

İDARİ YARGI A. İDARİ YARGININ GENEL ESASLARI

1. Dayanağını Anayasadan alır.

2. Danıştay biçiminde örgütlenmiştir.

3. Genel görev ilkesi uygulanır. ( Genel görevli mahkeme

İdare Mahkemesidir )

4. Görev alanı geniş tutulmuştur.

5. İki dereceli olarak örgütlenmiştir.

6. Yazılı yargılama usulü uygulanır.

7. İnceleme dosya üzerinden yapılır.

8. Kendiliğinden inceleme yöntemi uygulanır.

9. Sadece hukuka uygunluk açısından yapılır.

10. İdari yargı yeri, idarenin takdir yetkisini kaldıracak

şekilde hüküm tesis edemez.

B. İDARİ YARGININ GÖREV ALANINA GİREN

KONULAR Kısaca İdari işlem, İdari eylem ve İdari sözleşmelerden

kaynaklanan uyuşmazlıklardır.

C. İDARİ YARGIDA GÖREVLİ MAHKEMELER 1. Danıştay (İlk ve son derece mahkeme)

2. Bölge İdare Mahkemesi (Son derece mahkeme)

3. İdare Mahkemesi (İlk derece ve genel görevli mahkeme)

4. Vergi Mahkemesi (İlk derece mahkeme)

D. İDARE MAHKEMELERİNİN ÖZELLİKLERİ 1. İdari yargıda temyiz mercii (son derece mahkeme)

Danıştay’dır. Anacak belli konularda ilk derece mahkeme

olarak da görev yapar.

2. İdari yargıda son derece ve itiraz derecesi olan

mahkeme Bölge İdare Mahkemeleri’dir.

3. İdari yargıda son genel görevli mahkeme İdare

Mahkemeleri’dir. Diğer ise özel görevli mahkemelerdir.

4. İptal Davasında süreye İlişkin Koşullar

Genel dava açma süresi, (özel kanunlarda ayrı süre

gösterilmeyen hallerde) Danıştay ve idare mahkemelerinde

altmış (60) gün ve vergi mahkemelerinde otuz (30) gündür.

ÇIKMIŞ SORU ÖRNEKLERİ 1. İdari yargıda genel görevli mahkeme aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Vergi mahkemeleri B) Danıştay

C) Anayasa mahkemesi D) İdare mahkemesi

E) Bölge idare mahkemesi

CEVAP: D


Sayfa 61

kepesese°lker... · 2019-02-28 · İlker akbaŞ kepesese vatandaŞlik sayfa 4 5. yaptırıma...

Documents