Kilka sposobów na efektywne uczenie się

1. Inteligentne notatki

Czy znacie kogoś, kto nie musi niczego notować? Ja nie znam. Począwszy od małoletnich dzieci moich przyjaciół, przez zaprzyjaźnionych gimnazjalistów i licealistów, przez studentów, a skończywszy na mnie samej - wciąż coś trzeba zapisać. Ja odczuwam to szczególnie mocno - jak nie mam zapisane, to znaczy, że wcale tego nie ma. Bez notatki niczego nie pamiętam, spóźniam się na spotkania, zapominam gdzieś zadzwonić i zapłacić rachunki. Z tego powodu też zdarza mi się cztery razy w ciągu dnia być w sklepie - zawsze czegoś zapomnę.Nie żartuję - żeby nie zwariować od ciągłego przypominania sobie, co jeszcze miałam zrobić, co rano muszę zapisać sobie plan na cały dzień. A czasem taki plan muszę zapisać np. na cały miesiąc. Wiecie, jak wyglądały moje biurko w pracy i stół w kuchni w domu? Tony karteczek i wielkich kartek z różnymi zapiskami, których po tygodniu nie umiem odszyfrować. Koszmar!Postanowiłam jakoś temu zaradzić. Doskonałym rozwiązaniem okazały się dla mnie mind - mapy, po polsku nazywane też mapami myśli. Mind - mapa to specjalny rodzaj notatki wykorzystujący naturalne skłonności umysłu. Dotychczas uważano, że człowiek myśli, tak, jak mówi, słowo po słowie. Tak też pisano książki, przygotowywano notatki. Jednak od mniej więcej 30 lat wiadomo, że nasz umysł pracuje inaczej. Nie możemy zapisać jednocześnie więcej niż jednego słowa. Ze słów budujemy kolejne zdania. Tak też mówimy. Myślimy jednak kompletnie inaczej - trójwymiarowo, obrazami, luźnymi skojarzeniami, przeskakujemy z tematu na temat. Jednocześnie możemy przywoływać różne informacje i wiązać je ze sobą. Pewnie wielokrotnie zdarzyło się wam, że jakiś fragment piosenki przypominał nagle związane z tym utworem chwile, ludzi, otoczenie, czasem nawet zapachy i kolory. Wszystko dzięki kilku dźwiękom. To właśnie zasługa naszego mózgu. Tak samo informacje, które przyswajamy w postaci tekstu, mózg musi przetworzyć, umieścić i zobaczyć wśród zdobytych dotychczas wiadomości. Dlatego "normalne" notowanie wcale nam nie ułatwia, nie przyspiesza, ani nie organizuje pracy.Do zrobienia mind - mapy potrzebna jest czysta kartka A-4 albo większa. Kładziemy ją przed sobą w poprzek i zaczynamy ... od środka.W centralnym punkcie umieszczamy symbol, najważniejsze słowo - to temat naszej notatki. Rysunek mówi często więcej niż tysiąc słów, zachęca mózg do twórczego myślenia. Potem, jak pająk tkający pajęczynę, oddalamy się od centrum i wokół środka notujemy kolejne, już coraz bardziej szczegółowe rzeczy. Rysujemy linie, nad nimi umieszczamy kolorowe słowa lub rysunki. Odgałęzienia (linie od symbolu centralnego) i rysunki powinny znajdować się na całej powierzchni kartki. Pomaga to zaktywizować obie półkule mózgu, przyciąga wzrok i wspomaga zapamiętywanie.I już. Gotowe. Jeden rzut oka na taką notatkę wystarczy, żeby wyłowić z niej najważniejsze wiadomości. Wiadomo - temat w środku, a im bliżej krańców kartki, tym więcej szczegółów i dodatkowych informacji. Mind - mapa zaoszczędza nam mnóstwa czasu i papieru.Na jednej stronie A-4 mieszczą się informacje z całego wykładu. I nie jest problemem zapisanie ich podczas zajęć, kiedy są podawane dość szybko - stosujemy przecież skróty, symbole i skojarzenia, nie piszemy zdań czy pełnych fraz. To znacznie upraszcza. W zwykłej notatce większość (czasem nawet 90%) stanowią wyrazy.W tworzeniu mapy myśli Wykorzystujemy rysunki, symbole, kolory i liczby. No i oczywiście słowa. Ale tylko te najważniejsze, kluczowe. Mind - mapa bardziej przypomina właśnie kolorową mapkę niż notatkę, jaką znamy ze szkoły, co ułatwia sprawę. Robiąc mind - mapę

pomagamy naszemu umysłowi w tej ciężkiej pracy, którą musi wykonać, żeby coś zapamiętać.

2. Sposoby szybkiego uczenia się

Bądź systematyczny! Nie ucz się tylko przed kołem, ale staraj się zaglądać do zeszytu przed każdymi zajęciami. Wystarczy pół godziny, aby nie narobić sobie zaległości.Zorganizuj sobie jasne, ciche i uporządkowane miejsce pracy! Ucz się w tym samym miejscu i o stałej porze. Pomoże Ci to w zapamiętaniu i przypomnieniu wiadomości. Koncentruj się! Skup się na tym, czego się uczysz, nie oglądaj w tym czasie telewizji, nie słuchaj radia, zamknij drzwi od swojego pokoju i poproś, aby nikt Ci nie przeszkadzał. Rób dobre notatki! Nie przepisuj wszystkiego "jak leci", ale notuj najbardziej istotne informacje. Używaj skrótów, kolorów, rysuj strzałki, obrazki. To, co ważne, pisz drukowanymi literami. Ucz się zagadnieniami! Przeczytaj tekst. Wynotuj z niego kilka najważniejszych punktów i ucz się ich po kolei. Dzięki temu Twoja wiedza nie będzie chaotyczna. Nie wkuwaj bezmyślnie na pamięć! Zrozum to, czego się uczysz. Szybciej zapamiętasz, a poza tym nie narobisz sobie wstydu, kiedy ktoś poprosi Cię o wyjaśnienie tematu. Kiedy czujesz się zmęczony, rób sobie przerwę! Chwila relaksu (np. taniec przy ulubionym przeboju) dotleni Twój organizm, a wiedza sama będzie Ci wchodziła do głowy. Bądź uczciwy wobec samego siebie! Ucz się tego, czego nie wiesz, a nie w kółko powtarzaj to, co już dawno umiesz. Korzystaj z różnych źródeł wiedzy! Ucz się nie tylko z podręczników, ale zaglądaj też do Internetu i przeglądaj prasę, czytaj książki popularnonaukowe. Porównuj, uzupełniaj, wyciągaj wnioski... Przed kolokwium powtarzaj materiał! Przeczytaj notatki, zadawaj pytania i odpowiadaj na nie własnymi słowami. I nie jęcz, że masz dosyć budy, tylko uśmiechaj się. Pozytywne nastawienie jest kluczem do sukcesu

3. Uczyć się też trzeba umieć

Koncentracja kluczem do sukcesu.Można siedzieć godzinami nad książką i taki system ma na pewno swoich zwolenników. Można przez cały semestr nic nie robić, a przed sesją "zakuwać" przez tydzień - dniami i nocami. Taki system też ma swoich zwolenników. Ale można wykorzystać naturalne skłonności umysłu, schemat działania pamięci oraz opracowany na tej podstawie harmonogram powtórek i ułatwić sobie życie. Na początek warto wziąć pod uwagę cztery podstawowe prawa pamięci. Efekt początku - najwięcej zapamiętujemy tuż po rozpoczęciu nauki. Efekt końca - pod koniec "naukowego posiedzenia" nasza zdolność koncentracji znów wraca do wysokiego poziomu. Efekt powtórzeń - treści powtarzające się, podobne zostają zapamiętywane skuteczniej niż jednostkowo wymienione. Efekt odmienności - skutecznie zapamiętujemy to, co znacząco różni się od reszty, odbiega od ustalonych schematów. Warto tak planować uczenie się, żeby wykorzystać te możliwości naszej pamięci. Szczególnie skutecznie działają one w zestawieniu z harmonogramem powtórek. Pierwsza powtórka to po prostu przejrzenie notatek i przypomnienie sobie najistotniejszych punktów. Druga polega na sprawdzeniu czytelności notatki, jasności użytych w niej sformułowań. Warto również własnymi słowami powtórzyć zapamiętane informacje, kontrolując ich poprawność. Trzecia

powtórka - po tygodniu - może przebiegać jak poprzednie. Większy nacisk kładziemy jednak na odtworzenie zapamiętanych treści własnymi słowami, wracamy do elementów trudniejszych lub zapomnianych. Czwarta: przeglądamy notatki, próbujemy własnymi słowami opowiedzieć to, co pamiętamy. Jeśli o czymś zapomnieliśmy - czytamy ponownie z notatek te fragmenty. Dokonywana zazwyczaj po miesiącu. Ostatnia z zaplanowanych powtórek następuje po sześciu miesiącach. Pięć powtórek danej wiedzy w ciągu pół roku zapewnia nam nauczenie się jej na zawsze.Przy uczeniu się i powtarzaniu warto zwrócić uwagę na dokładne zrozumienie materiału. Jeśli go nie rozumiemy, będziemy musieli nauczyć się go na pamięć. Nie będziemy mogli również spełnić jednego z warunków skutecznego powtarzania, czyli uczenia się przez dedukcję: od ogółu do szczegółu. Warto pilnować, żeby powtórki dokonywały się w tym samym czasie i miejscu, o stałej porze. To pomaga w przypominaniu, odtwarzaniu skojarzeń i toku myśli. Dobrze jest wykorzystywać kontrast - graficzny (ramki, kolory, trzeci wymiar) i merytoryczny (uczenie się różnych treści po sobie). Łatwiej uczyć się i powtarzać materiał podzielony na fragmenty, takie, których można nauczyć się podczas jednej sesji. Aby sobie w tym pomóc można wykorzystać także metody sprawnej koncentracji.

Koncentracja poprzez smak Smak w niezwykły sposób wpływa na nasze życie. W czasie jedzenia nasz organizm wytwarza związki chemiczne, które informują mózg, że dany posiłek, sprawia nam przyjemność oraz nam smakuje. Czy koncentracja może zależeć od smaku? Bardziej chodzi to raczej o samo zaspokojenie uczucia, które praktycznie wystarczy, aby zminimalizować ten negatywny czynnik do minimum. Łatwo jest zaobserwować, że jeśli pozwolimy naszemu organizmowi na "chwilę szaleństwa", sprawiając mu tym samym przyjemność, nasze podejście do zaplanowanej pracy (a tym samym związanej z nią koncentracji), będzie bardziej optymistyczne. Podnosi się nasz wskaźnik zadowolenia.

Koncentracja poprzez wzrokWzrok - dzięki niemu podziwiamy piękno otaczającego nas świata, możemy być widzami w teatrze, operze, kinie, czy też "radosnym" telewidzem. Wszystko to powoduje, że nasz wzrok jest bezcenny. Czy możemy to również powiązać z koncentracją? Mózg "automatycznie" przełącza się na analizowanie wszystkich działań, na jakie natrafi w polu widzenia (w sumie jest to plus - na tej zasadzie "działa" refleks - szybki ruch, szybka decyzja i szybkie działanie, które czasem ratuje komuś życie). Wzrok również można wykorzystać na naszą korzyść. Wyćwiczony wzrok pozwala nam kierować swoją uwagę na mówcę, wyłączając otoczenie. Potrafi pomóc nam w zapamiętywaniu kształtów, map, planów i wielu innych rzeczy.Nasz umysł bowiem ma wrodzone zdolności do zapamietywania, kojarzenia, czy analizowania. Można i trzeba mu w ich skutecznym wykorzystaniu pomagać. Systematyczne powtarzanie, skuteczna koncentracja na nauce z pewnością zwiększą wydajność naszego centrum dowodzenia organizmem. Jeśli natomiast ktoś nie przekona się do tych technik, to należy również pamiętać, by przynajmniej nie utrudniać sobie nauki przemęczeniem, rozpraszaniem i wszystkim tym co naszemu umysłowi nie wychodzi na dobre.

4. Style uczenia się

Żeby cokolwiek robić efektywnie, w tym również uczyć się, należy poznać swoje mocne i słabe strony. Te mocne należy częściej dopuszczać do głosu, a nad słabymi pracować, żeby nie być jednostronnym. Zanim spróbujesz zdiagnozować własne uzdolnienia, powinieneś wiedzieć, że każdy z nas reprezentuje określony styl uczenia się, co oznacza, że różnie odbieramy sytuacje i informacje, a także w różny sposób je wykorzystujemy. Jedni z nas lubią

słuchać, inni wolą rozmyślać, a są tacy, dla których liczy się tylko praktyka, a teorię mają za nic. Biorąc pod uwagę sposób w jaki odbieramy informacje, można wyodrębnić dwa podstawowe style uczenia się.Charakterystyka stylów uczenia się ze względu na sposób odbierania informacji:Jedni wolą zdobywać wiedzę poprzez doświadczenie. Preferują rozwiązywanie problemów metodą uczestnictwa w realnych zdarzeniach, chcą mieć wpływ na ich przebieg. Często też posługują się intuicją i odpowiadają im sytuacje i problemy nie do końca wyjaśnione. Inni z kolei preferują abstrakcyjne przemyślenia. Uwielbiają wręcz zastanawiać się nad istotą problemów i sytuacji, z którymi mają do czynienia. Analizują, rozważają i tworzą teorie, aby zrozumieć swoje doświadczenia. Charakteryzuje ich naukowe podejście do zagadnienia, a najbardziej odpowiadają im sytuacje określone i jednoznaczne. Charakterystyka stylów uczenia się, ze względu na sposób przetwarzania i wykorzystywania informacji:Jedni wolą wykorzystać informacje poprzez czynne eksperymentowanie. Nie lubią zastanawiać się, zwlekać, tylko od razu zabierają się do rzeczy. Natychmiast poszukują praktycznych dróg, by wykorzystać to, czego się nauczyli. Są energiczni, nie boja się ryzykować. Liczą się dla nich efekty praktyczne. Inni zaś, przetwarzający zdobyte informacje drogą refleksji przedkładają obserwacje nad działanie. Starają się odbierać sytuacje z różnych punktów widzenia, aby w ten sposób uzyskać wiele interpretacji tego, co widzą, lub słyszą. Cechuje ich cierpliwość i rzeczowość w wydawaniu decyzji. Należy przy tym zaznaczyć, ze żaden z tych stylów nie jest lepszy od innych. Dokonajmy więc krótkiej charakterystyki osób, który odpowiada dany styl. Ludzi wykorzystujących pierwszy styl uczenia się można scharakteryzować następująco:

są mistrzami w ocenianiu zjawisk z różnych punktów widzenia, uczestniczą w wydarzeniach jako obserwatorzy i bardzo rzadko biorą w nich udział ich mocną stroną są wciąż nowe pomysły ufają swojej wyobraźni i myśleniu interesują się ludźmi i cieszą się ich zaufaniem ich ulubione pytania to: dlaczego? Jak uzyskać więcej informacji? Z reguły do ludzi optujących za drugim stylem odnosi się następująca charakterystyka: bardziej interesują się abstrakcyjnymi ideami niż ludźmi starają się zdobyć jak najwięcej teoretycznych wiadomości, aby następnie połączyć je w logiczne całości większą rolę przywiązują do teorii, niż do praktyki odpowiada im tradycyjna forma uczenia się (wykłady, lekcje, czytanie zadawanej na zajęcia lektury) w tym, co robią są bardzo drobiazgowi dużo czytają, dążąc do poznania świata na drodze doznań intelektualnych ich ulubione pytania to: co? Jakie nowe idee poznam dzięki lekturze? Czego chcę się dowiedzieć z wykładu, czy lektury? Jak najlepiej połączyć informacje, idee, lektury?

Istnieją też ludzie, którym nie odpowiada żaden z powyższych opisów. Ich styl wyróżnia się tym, że: wykazują zdolność w znajdowaniu praktycznych zastosowań dla idei i pomysłów wybierają zawody, w których na co dzień mają do czynienia z bardziej techniczną stroną zagadnienia (inżynierowie) niż społeczną (lekarze, prawnicy) lubią eksperymentować, konstruować, sprawdzać, jak coś działa ich mocna strona jest bycie na "ty" z planami i rozkładami

żyją według zasady: "wcielaj wiedzę w życie" uwielbiają rozwiązywanie problemów i podchodzą do tego bardzo praktycznie ich ulubione pytania to: Jak? Jak to działa? Jak to można ulepszyć? Jak wykorzystać zdobytą wiedzę, żeby być bardziej pożytecznym?

Ludzi wolących czwarty styl charakteryzuje to, że: cenią sobie wiedzę z "pierwszej ręki" - wykłady i lekcje nie są dla nich atrakcyjne bardziej polegają na swoim zdrowym rozsądku niż na logicznych analizach są energiczni, nie lubią siedzieć w miejscu, lubią podejmować ryzyko bardzo łatwo adoptują się w nowych sytuacjach, szybko nawiązują kontakty z nowymi ludźmi potrafią szybko wyciągnąć logiczne wnioski swoim zdroworozsądkowym podejściem do życia starają się zarazić innych ich ulubione pytania to: Co się stanie, gdy...? Jeśli te informacje są praktyczne, to jak jeszcze mogę je wykorzystać? Jak to zrobić najszybciej? Osoby reprezentujące poszczególne style uczenia się wykazują różne umiejętności w zakresie rozwiązywania problemów. I tak, uczący się według pierwszego stylu są diobrzy w identyfikowaniu problemów, według drugiego w określaniu możliwości rozwiązań, według trzeciego w znajdowaniu skutecznego rozwiązywania, a reprezentujący czwarty styl w kończeniu dzieła, czyli zastosowaniu wybranego rozwiązania. Bardzo skuteczne w rozwiązywaniu problemów są grupy składając się z przedstawicieli wszystkich stylów, a najlepiej wspomaga ich metoda burzy mózgów.Należy pamiętać, że uczenie się powinno sprawiać przyjemność. Jeśli będzie ono dobrze zorganizowane, to doczekamy się wielu prezentów i niespodzianek w postaci nowej wiedzy, która posiądziemy zdumiewająco szybko i łatwo. Ważne jest też by pamiętać, że bez względu na styl który się reprezentuje, należy go uczynić efektywnym.

5. Poznanie naszej pamięci kluczem do zapamiętywania

Czy warto uczyć się z czyichś notatek? Lepiej powtarzać elaboracyjnie czy przetwarzać głęboko? Którą metodę zapamiętywania wybrać, by w trakcie egzaminu "nic z głowy nie wypadło"? Pamięć to złożony zbiór umiejętności, procesów i układów psychicznych. Jest ona efektem aktywnego przekształcania i organizacji informacji przez mózg. Pamiętanie zaczyna się od kodowania, polegającego na przekształcaniu danych w formę, którą mózg będzie mógł przechowywać, a następnie odtwarzać. Po zakodowaniu informacje są przechowywane i następnie odtwarzane.Na przykład, informacje docierające do studenta w trakcie wykładu w postaci zdań, przekształcane są w jednostki znaczeniowe, prawdopodobnie w formie sądów. Sądy te składają się z abstrakcyjnych pojęć, wyrażających konkretne idee. Informacja może być jednak przekazywana także w postaci wyobrażeń słuchowych i wzrokowych. To właśnie dlatego dość często możemy kojarzyć pewne fakty z daną melodią, obrazem. Dotyczy to między innymi sytuacji gdy określoną melodię kojarzymy z poznaną przez nas osobą. Ludzie, którzy uczą się słuchając muzyki klasycznej, określone utwory pozwalają przypomnieć fragmenty materiału.Pamięć zawiera się w trzech współdziałających układach: pamięci sensorycznej, krótkotrwałej i długotrwałej. Ostatnia z nich dzięki odpowiedniej klasyfikacji informacji, pochodzących ze świata zewnętrznego umożliwia nam sprawne korzystanie z nagromadzonej wiedzy. Pamięć długotrwała obejmuje: pamięć proceduralną ("wiem, jak"), pamięć deklaratywną ("wiem, że"), pamięć semantyczną (wiedza ogólna - fakty, reguły, pojęcia), pamięć epizodyczną (osobiste wspomnienia).Jak efektywnie zapamiętywać?

Przechodząc przez wiele lat edukacji szkolnej niektórzy spośród studentów zdążyli wypracować konkretne metody zapamiętywania. Dzięki doświadczeniu potrafią ocenić skuteczność stosowanych przez siebie metod. Niektórzy z nas osiągają lepsze efekty ucząc się poprzez wzrokowe śledzenie tekstu, podczas gdy większość osób powtarza materiał za pomocą mowy, tak jawnej (głośno), jak i ukrytej (w myśli). Badania dowiodły jednak, że w przypadku gdy informacje były powtarzane werbalnie ludzie częściej popełniali błędy - na przykład pamiętając inne brzmienie liter - "b" zamiast "p" etc.Od wielu lat na świecie prowadzi się badania w celu oznaczenia sposobu, w jaki należy powtarzać materiał, by dłużej utrzymać go w pamięci. Na wyróżnienie zasługują trzy modele powtarzania. Pierwszy z nich - zachowawczy - polega wyłącznie na mechanicznym powtarzaniu materiału w celu utrzymania go tylko w pamięci krótkotrwałej. Dlatego też znacznie lepsze jest tzw. powtarzanie elaboracyjne, polegające na kojarzeniu nowych informacji z dotychczas zgromadzonymi lub też z innymi, nowymi informacjami. Trzeci model - przetwarzanie głębokie - polega na przetwarzaniu znaczenia czyli na bardzo dokładnej analizie znaczenia materiału, który chcemy zapamiętać. Nadawanie głębszego znaczenia informacjom pozwala na długie utrzymanie danych w pamięci. Niestety jest to model rzadko stosowany przez uczniów i studentów.Mnemotechnika, czyli sztuczki Mnemotechnika to formalne strategie oraz sztuczki ułatwiające kodowanie, gromadzenie i przechowywanie informacji. Do najbardziej rozpowszechnionych i skutecznych należy zaliczyć rymy ("uje się nie kreskuje"), wyobrażenia wzrokowe (sporządzanie mapek, wykresów, tabeli) lub skojarzenia słowne. Najlepsze metody mnemotechniczne zmuszają do aktywnego i dokładnego kodowania materiału. Łatwiej przyswaja się i odtwarza materiał zrozumiały, mający największy sens, łatwiej zapamiętujemy te fakty i słowa, które zostały wcielone w jakieś opowiadanie. Z tego względu uczenie się z notatek, których autor stosuje liczne "skróty myślowe" nie jest korzystne, gdyż nie pozwala na pełne zrozumienie treści.

Jak się uczyć na egzamin?

Kojarzyć i łączyć nowy materiał z dotychczasową wiedzą Nadawać sens Czytać powoli i dzielić czytanie na kilka etapów Przeglądać materiał bezpośrednio przed egzaminem Podzielić naukę na kilka jednogodzinnych sesji, a między każdą z nich odpocząć Kontrolować, czego się nauczyłeś Pamiętać o diecie - dużo witamin i mikroelementów Pamiętać o wypoczynku Lepiej uczyć się rano, gdy jest się wypoczętym

Podnoszenie kwalifikacji za pomocą certyfikatów

Najpopularniejsze egzaminy Uniwersytetu Cambridge Key English Test (KET) - poziom podstawowy Preliminary English Test (PET) - poziom ponadpodstawowy Link do przykładowych testów: http://www.cambridgeesol.org/support/dloads/lms.cfm First Certificate in English (FCE) - poziom średniozaawansowany Certificate in Advanced English (CAE) - poziom zaawansowany Certificate of Proficiency in English(CPE) - poziom biegłości językowej Link do przykładowych testów: http://www.cambridgeesol.org/support/dloads/ums.cfm

Egzaminy biznesoweEgzaminy Cambridge Business English Certificates poświadczają kompetencje językowe osób, które pragną posługiwać się językiem angielskim w dziedzinie międzynarodowego biznesu. Egzaminy oceniają zdolność posługiwania się językiem angielskim w szerokim zakresie sytuacji zawodowych, takich jak organizowanie spotkań i zebrań, prowadzenie korespondencji, operowanie informacjami na temat zagadnień związanych z działalnością firmy, a także umiejętności zdobywania i udzielania informacji na temat produktów i usług, obsługi klientów, rozmów na tematy finansowe etc. Egzamin jest dostępny na trzech poziomach: Business English Certificate (BEC) Preliminary - poziom podstawowy Business English Certificate (BEC) Vantage - poziom średniozaawansowany Business English Certificate (BEC) Higher - poziom zaawansowany Link do przykładowych testów: http://www.cambridgeesol.org/support/dloads/bus.cfm

Egzamin dla chcących studiować lub pracować za granicą International English Language Testing System (IELTS) jest skierowany do osób, które muszą udokumentować znajomość języka angielskiego, aby móc studiować lub pracować w krajach, gdzie język angielski jest powszechnie używany. IELTS jest uznawany przez uniwersytety w krajach anglojęzycznych (m.in. ponad 180 uniwersytetów w Wielkiej Brytanii i ponad 170 uniwersytetów w USA), ale także w krajach nieanglojęzycznych. Egzamin ten jest również przeznaczony dla osób ubiegających się o wizę emigracyjną do Australii, Nowej Zelandii i Kanady. IELTS jest uznawany przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych (od 7 punktów) i Urząd Służby Cywilnej (od 6 punktów) jako udokumentowanie kwalifikacji językowych wymaganych od pracowników tych instytucji. link do przykładowych testów: http://www.ielts.org/candidates/testpreparation/

Egzamin z języka prawniczegoTest of Legal English Skills jest egzaminem językowym, opracowanym przez instytut Global Legal English, skierowanym do prawników oraz studentów prawa. Ocenia znajomość języka angielskiego pod kątem posługiwania się językiem prawniczym używanym w światowym handlu, pisania oficjalnych listów oraz komunikacji przy pomocy poczty elektronicznej, tworzenia dokumentów prawnych, czytania złożonej dokumentacji, posługiwania się językiem negocjacji, poprawnego stosowania struktur gramatycznych. Jest dostępny na dwóch poziomach: Test of Legal English Skills (TOLES) Foundation - poziom średniozaawansowany link do przykładowych testów: http://www.toles.co.uk/english%20_for_law_exam_fspl.html Test of Legal English Skills (TOLES) Advanced - poziom zaawansowany link do przykładowych testów: http://www.toles.co.uk/english_for_law_exam_aspl.html Egzaminy profesjonalneCambridge International Diplomas to międzynarodowe egzaminy zawodowe, sprawdzające umiejętności w następujących dziedzinach: obsługa komputera, biznes, obsługa biura, turystyka. Cambridge International Diploma in IT Skills Cambridge International Diploma in ICT Cambridge International Diploma in Business Cambridge International Diploma in Office Administration Cambridge International Diploma in Travel and Tourism http://www.cie.org.uk/CIE/WebSite/qualificationsandawardshub/qualshub.jspZalety

Egzaminy Cambridge są międzynarodowo uznawanymi egzaminami z języka angielskiego. Egzaminy Cambridge sprawdzają cztery podstawowe umiejętności językowe: rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie oraz pisanie. Certyfikaty są respektowane przez większość anglojęzycznych uczelni i instytucji edukacyjnych na całym świecie przy rekrutacji studentów. Certyfikaty są uznawane przez największe, międzynarodowe firmy w Polsce i na świecie przy rekrutacji pracowników na stanowiska wymagające znajomości języka angielskiego. Ministerstwo Edukacji Narodowej uznaje egzaminy FCE, CAE i CPE na prawach dawnego egzaminu państwowego z języka angielskiego. Ministerstwo Edukacji Narodowej uznaje egzaminy CAE i CPE jako udokumentowanie kwalifikacji językowych wymaganych od nauczycieli języka angielskiego. Kandydaci na nauczycieli, posiadający powyższe certyfikaty, muszą ukończyć kurs metodyczny. Ministerstwo Spraw Zagranicznych uznaje egzaminy CPE i IELTS (co najmniej 7 punktów) jako dokument świadczący o znajomości języka angielskiego, wymaganej od pracowników ministerstwa. Ministerstwo Edukacji Narodowej uznaje egzaminy FCE, CAE, CPE, BEC Vantage, BEC Higher oraz IELTS (co najmniej 6 punktów) jako udokumentowanie kwalifikacji językowych przewodników turystycznych i pilotów wycieczek. FCE, CAE, CPE, BEC Vantage, BEC Higher oraz IELTS (co najmniej 6 punktów) są honorowane przez Urząd Służby Cywilnej jako dowód znajomości języka angielskiego, wymaganej od pracowników polskiej służby cywilnej. IELTS jest wymagany przez ambasady Australii, Nowej Zelandii oraz Kanady od osób, które chcą wyemigrować do tych krajów. Cambridge International Diploma in ICT jest honorowany przez The Institute for the Management of Information Systems. Cambridge International Diploma in ICT jest uznawany przez uniwersytety w krajach anglosaskich. KET, PET, FCE, CAE, CPE oraz BEC są ważne bezterminowo. Wynik egzaminu IELTS jest ważny 2 lata. Więcej informacji:

Sekcja Egzaminów British CouncilAl. Jerozolimskie 5900-697 WARSZAWAtel. (022) 695 59 37fax. (022) 695 59 30

Rynek Główny 26 / Wiślna 231-007 KRAKÓWtel. (012) 428 59 30fax. (012) 428 59 40

www.britishcouncil.plexams@britishcouncil.pl

6. Metody t techniki uczenia się

Gdy człowiek przychodzi na świat posiada wrodzony instynkt uczenia się. Dziecko po urodzeniu uczy się bardzo szybko a z czasem przybywających lat nauka następuje w coraz to wolniejszym tępię. Małe dziecko do trzeciego roku życia do nauki wykorzystuje wszystkie

zmysły, obserwuje, dotyka, słucha, smakuje, z czasem ten instynkt zanika, dlatego też niezmiernie ważną rzeczą jest przygotowanie takiego procesu nauczania, jaki przyniesie jak największe rezultaty w przygotowani młodego pokolenia do pracy dla dobra całego społeczeństwa.Jeżeli zastanowimy się, na czym polega proces uczenia się to także musimy mieć na uwadze nauczanie. To dwa powiązane ze sobą procesy, które warunkują skuteczne kształcenie. Nauczaniem zajmuje się osoba do tego w praktyczny i merytoryczny sposób przygotowana, czyli nauczyciel, który kieruje nauczaniem się uczniów, uczenie się to intelektualne czynność ucznia, które zapewnią mu przyswojenie nowej wiedzy.By proces skutecznego nauczania i uczenia się był prawidłowo wykonany należy w procesie kształcenia zachować równowagę między skutecznym a nowoczesnym nauczaniem. Uczenie się to termin powszechnie używany. W codziennym życiu określamy tym terminem sytuację, w której ktoś przyswoił sobie jakąś wiadomość lub umiejętność. Wśród propozycji termo logicznych można wyodrębnić dwie kategorie:definicja teoretyczna definicja empiryczna Definicja teoretyczna tłumaczy rodzaj uczenia się, lecz nie ukazuje cech wspólnych i zmiennych dla wszystkich rodzajów uczenia się. Wiąże się ona z określonymi koncepcjami teoretycznymi. W obrębie każdej z nich można określić czy jest uczenie się ze względu na domniemane mechanizmyDefinicja empiryczna zmierza do opisu ograniczając wyjaśnienia do tego, co dobrze udokumentowane i bezsporne. Dąży do sformułowania takiej definicji, która informowałaby, co jest wspólne w różnych przejawach uczenia się i jednocześnie dla nich wszystkich specyficzne, a co ponadto można przyjąć niezależnie od szczegółowych koncepcji interpretacyjnych. Służyć ona ma ludziom by mogli porozumiewać się w sposób komunikatywny jak też bezoporne znaczenie dla systematyzowania wiedzy. W tej definicji głównie chodzi o to, by w większym stopniu można było porównywać i zestawić wyniki badań różnych autorów, laboratoriów czy szkół. Przez uczenie się rozumiemy proces prowadzący do zmian w szeroko rozumianym zachowaniu się osobników, które nie zależy wyłącznie od funkcji jego receptorów i efektów, zachodzą na podłożu indywidualnego doświadczenia i jeżeli nie odznaczają się trwałością, to podlegają na wystąpieniu elementów nowych w porównaniu z poprzedzającymi je zachowaniem. Naturalne uczenie polega na uruchomieniu przez uczącego się człowieka własnych możliwości poznawczych: spostrzegania otaczających go rzeczy i zdarzeńobserwowanie ich , kiedy do głosu dochodzą procesy wyobrażeniowe myśleniu abstrakcyjnym , gdy uogólniając wyniki obserwacji odrywamy niejako od samych rzeczy i zdarzeń tworzeniu lub przetwarzaniu rzeczy i zdarzeń gdy pojawia się myślenie praktyczne (techniczne) w ślad za nim następuje działanie.Antoni Bolesław Dobrowolski twierdzi, że rozwianie zdolności umysłowych takich jak: zdolności obserwacji, wyobrażenia, myślenie produktywne, pomięć logiczną, uwagę i zdolności do działania, jest ważniejsza niż nauczanie wiedzy. Wiedze zaś należy uczyć tylko tyle, ile trzeba, aby:wychowanek posiadał niezbędne elementy do uczenia się samemu po ukończeniu szkoły,rozszerzały swe horyzonty i przeżywał wielkie odkrycia i wynalazki,posiadał minimum różnej wiedzy, niezbędnej do nabywania różnych zdolności umysłowych,nabywając wiedze miał przez to okazje do rozwijania zdolności umysłowych i do treningu umysłowego. Każde nabywanie wiedzy ma być równocześnie, maksymalnym treningiem umysłowym.

Podstawą aktywności umysłowej jest rozwój zdolności umysłowych oraz samodzielności w myśleniu.Nauczanie podające polega na przekazaniu bądź udostępnieniu osobie uczącej się gotowych informacji, które mniej lub więcej skutecznie podlegają zapamiętywaniu. Nauczanie problemowe opiera się nie na przekazywaniu gotowych wiadomości, lecz na uzyskiwaniu przez osoby uczące się nowych wiadomości i sprawności za pośrednictwem rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych. Najistotniejsza cech to aktywności badawcza uczącego się, zmusza go do stawiania sobie pytań – problemów, do formułowania hipotez i weryfikowania ich w toku operacji umysłowych i praktycznych.Mózg ludzki części przekazywanych informacji może odebrać, części zaś nie odebrać a uzależnione jest to w znacznej mierze od treści tych informacji.Dlatego też możemy powiedzieć, że mózg ludzki pracuje w sposób wybiórczy. Informacje zachowywane są w mózgu przez określony czas. Okres ten zależy od treści informacji w połączeniu z nastawieniem odbiorcy. Przy odbiorze informacji przez ludzi należy brać pod uwagę uczucie, od którego w dużej mierze zależy:nastawienie odbiorcy na odbiór określonych informacji.krótsze lub dłuższe zachowanie, tzw. zapamiętanie odebranych informacji.deformowanie się niektórych zachowań i informacji. Człowiek odbiera informacje przede wszystkim zrozumiałe i łączy je z informacjami już posiadanymi, (możemy to określać terminem system).Każda nowa informacja, jeśli ma zostać odebrana i zachowana (zapamiętana), musi być włączona w ów system. Im więcej człowiek posiada informacji z danego zakresu, tym więcej informacji z owego zakresu może sobie przystosować. Program kształcenia lub szkolenia winien być progresywny: to znaczy każdy następny wykład może zawierać nieco większą ilość informacji z danej dziedziny niż poprzedni wykład. Człowiek posiada zdolność odbierania informacji w bardzo różnorodny sposób.Informacje nadawane celowo lub nie celowo może to być ton głosu i gest, mimika, ubrania, cała powierzchowność, sposób zachowania itp. Jakościowe znaczenie słowa przewyższa, mówiąc językiem cybernetyki, tę ilościową informacje, jaką ona w sobie zawiera. Odbiór informacji częstokroć od razu jest interpretowany i to w różnorodny sposób. Działanie mózgu ludzkiego zależne jest także od działania całego organizmu. Zależy od ogólnego stanu zdrowia psychofizycznego. System utrwalanych w mózgu informacji powstaje pod wpływem dążeń. Im silniej dążymy do realizacji jakiegoś celu, tym łatwiej odbiera się i przyswaja informacje. Informacje utrwalane są lepiej, jeżeli odbierane są za pomocą różnych kanałów. Kanał to: pamięć wzrokowa, a mniejszości słuchowa lub pamięć sensomotoryczna (ruch wykreowany przez pisanie lub mówienie.) Do przyswajania wiedzy możemy zastosować następujące narzędzia:Narzędzia papierowe – biblioteka, bibliografia katalogi. Dzięki takiemu zastosowaniu narzędzi możemy wykorzystać posiadaną umiejętności czytania. Czytanie polega na rozpoznawaniu drukowanych lub pisanych symboli służących jako bodziec do przywoływania znaczeń nagromadzonych dzięki wcześniejszym doświadczeniom życiowym i tworzeniu nowych znaczeń drogą manipulowania pojęciami, które czytelnikom są już znane. Metoda konspektowana:Odpowiednio dobrana publikacja, odpowiednia szybkość czytania, oraz umiejętność szybkiego i dokładnego konspektowania – to trzy podstawowe czynniki, które powodują

skrócony czas nabywania określonej liczby wiadomości. Konspektowanie to sporządzeni na piśmie planu lub streszczenia w punktach a szczególnie ważnego rozdziału lub fragmentu rozdziału. Zapamiętanie odbywa się.koncentracji uwagi o wiele większej niż przy samym czytaniu uruchamia się pamięci sensomotorycznasystematyzuje się materiał (punkty konspektu)oraz, wyrażając daną część skrótowo własnymi słowami, kojarzy się ów materiał z materiałami już znanymi daną część można częściej przypominać sobie (powtarzać)Tworzenie konspektu. dwukrotnie należy przeczytać rozdział lub jego fragmentu , podkreśla najbardziej istotną treść co stanowi wstępną systematyzację . konspekt należy pisać na oddzielnych kartkach z wysokim marginesem górnym i bocznym , należy pisać wyraźnie niezbyt gęsto. Konspekt piszemy zdaniami krótkimi oraz skrótowymi , unikając orzeczeń , a także jeśli możliwe zaimków wskazujących . Metody zapamiętywania. Metoda zapamiętywania nie dosłownegodokładnie przeczytanie rozdziału w całości , jednocześnie wyjaśnić kwestie nie zrozumiałe . Po parominutowej przerwie, nie zaglądać do książki, trzeba powtarzać krótko z pamięci treść przeczytanego rozdziału. drugi raz należy przeczytać rozdział podkreślając najważniejsze informacje , należy także napisać krótki konspekt rozdziału . po kilku minutowej przerwie należy powtórzyć własnymi słowami treść rozdziału . po kilku godzinach nastąpić powinno ponowne powtórzenie . Metoda zapamiętywania dosłownego. Treści słowne mają takie samo znaczenie jak przy zapamiętywaniu nie dosłownym. kojarzenie słów z ruchami i sytuacjami.Szukanie i utrwalanie różnego rodzaju myślowych skojarzeń między poszczególnymi zdaniami i partiami tekstu. Częste powtarzanie tekstu w różnych odstępach czasu. Metoda notowania. Notowanie, stanowiąc pewnego rodzaju czynność zewnętrzną, zmusza notującego do koncentracji uwagi na wykładzie. Cel notowani: dla zainteresowania pośrednio w celu ułatwiania sobie koncentracji , uwagi na wykładzie . trwalszego zapamiętania wykładu i lepszej systematyzacji materiału. W procesie dydaktycznym ważne miejsce zajmuje samodzielne uczenie się, czyli – świadome nabywanie wiedzy poprzez różnego rodzaju pomoce dydaktyczne. K. Śośnicki określa samodzielności w procesie kształcenia jako: „ realizacja procesu dydaktyczno – wychowawczego, w którym uczący się sam określa cele i zadania dla siebie, ustala przebieg i zakres własnego uczenia się, sprawdza i kontroluje swą pracę, udoskonala własne działania, kieruje świadomie i bez niczyjej pomocy własną edukacją”. By następował proces uczenia się jako samodzielne i świadome przyswajanie wiedzy wymaga zastosowania wielu pedagogicznych starań i dokładnego świadomego przygotowania. Nauczyciel jako pracownik oświatowy jest najważniejszym ogniwem w procesie dydaktyczno – wychowawczym. To on jest odpowiedzialny za przekazanie swoim uczniom podstawowych metod samodzielnego uczenia się, a przede wszystkim przekazać jak należy wykorzystać wykłady, starać się wprowadzić uczniów do dyskusji, co pozwoli wykształtować umiejętności rozmowy, nauczyć właściwego korzystania z różnego rodzaju podręczników i innych książek.

Jako jedną z pierwszych metod uczenia się jest „ Obserwacja”. Ta metoda występuje również poza procesem dydaktycznym i jest jedną z instynktownych metod pozyskiwania wiedzy. Metoda obserwacji w procesie dydaktycznym ma olbrzymie znaczenie i szeroki zastosowanie, jest po części nierozłączna z innymi metodami nauczania i uczenia się. Jednostka poddana procesowi kształcenia powinna w świadomy sposób i celowy uczyć się obserwowania. Nauczyciel powinien dokładnie wskazać i określić przedmiot jako cel i metodę obserwacji, ponieważ bez dokładnego ukierunkowania receptorów wzroku błądzi po demonstrowanych pomocach dydaktycznych, a uczący się werbalnie przyswaja przekazywane treści. W tej też metodzie nie należy zapominać także o wzbogaceniu innych receptorów spostrzegania takich jak, słuch, węch, smak bądź dotyk, ponieważ odgrywają one także istotną role w procesie oglądowym złożonych przedmiotów czy też zjawisk. Metoda obserwacji w procesie kształcenia powinna być w ciągły sposób doskonalona, wzbogacana i unowocześniana, a pozwala na to ciągły rozwój techniczny, który ułatwia obserwację rzeczywistości.Następną metodą wykorzystywaną w procesie kształcenia jest „wykład”. Polega on na pośrednim lub bezpośrednim przekazywani informacji osobom zgromadzony w danej sali wykładowej. Metoda wykładu stosowana jest zazwyczaj w szkołach gimnazjalnych jak także w szkołach średnich a główne zastosowanie znajduje miejsce w szkolnictwie wyższym. Korzystanie ze środków masowego przekazu także w pewnym sensie możemy uważać jako wykład, dzięki któremu przyswajamy sobie przekazywane z pośrednictwem odbiornika informacje. Jednostka uczestnicząca w wykładzie zmuszana jest do zaangażowania dużego wysiłku i powinna posiadać dojrzałości umysłową. Od osób prowadzących wykład wymagany jest odpowiedni element narracyjny, ponieważ wywołuje on pewne uczucia, które wzmacniają uwagę, dzięki czemu słuchanie i rozumienie zachodzi w bardziej przystępny sposób. Wykładowca powinien opanować sztukę wykładania by treści wykładu mógł powiązać z życiem, dobierać trafnie przykłady, niezbędna jest sztuka wyraźnego wypowiadania się, największa sztuka to zainteresowanie słuchaczy treścią wykładu, budzenie motywacji i samodzielnego stosunku słuchaczy do przedstawionych treści.Możemy rozróżnić kilka typów wykładu.wykład konwencjonalnywykład problemowywykład konwersatoryjnyPierwszy wykład konwencjonalny polega na bezpośrednim przekazywaniu przez wykładowcę treści gotowych do zapamiętania. Wykład problemowy posiada już bardziej złożony charakter, jest ilustracją pewnego problemu naukowego lub praktycznego, wykładowca demonstruje kierunki i sposoby rozwiązania danego zagadnienia oraz podaje się przepuszczalny wynik zdarzeń, które natopią po rozwiązaniu danego problemu w sposób omówiony. Natomiast wykład konwersatoryjny polega na przeplataniu fragmentów mówionych pomiędzy wykładowcą a słuchaczami lub też wykonaniu przez słuchaczy zadań teoretycznych lub praktycznych. Dzięki tak prowadzonemu wykładowi wiedza nabyta przez słuchaczy znajduje bezpośrednie zastosowanie. Inna forma wykładu, która także znajduje praktyczne zastosowanie jest wykład kursowy, który obejmuje systematyczny kurs jakiejś dyscypliny teoretycznej lub praktycznej.Przeprowadzono badania, których celem było określenie wyższości wykładu problemowego nad konwencjonalnym, wyniki tych badań zamieszczone są w tabeli

Recepcja wykładu konwencjonalnego i problemowego ( w %)

Badanie wyników Wykład konwencjonalny

Wykład problemowy

Samodzielne odtworzenie treści wykładu 43 48

Odtworzenie kierowanePo jednym miesiącu

3529

5246

„Na aktywność słuchaczy w czasie wykładu wpływa wiele czynników, zależnych nie tylko od walorów samego wykładu: należy do nich stosowanie w czasie wykładu bogatego arsenału środków dydaktycznych wyrobienie recepcyjne , a więź tempo przebiegu procesów warunkujących recepcję , zależną od umiejętności koncentrowania uwagi , od zasobu doświadczeń i wiadomości słuchacza oraz sprawności jego myślenia czynnik , który może zwiększyć aktywność słuchacza tj. notowanie wykładu , aczkolwiek opinie na ten temat są różne . Z badań nad wykładem w szkole wyższej –notowanym i nie notowanym - wynika, że recepcja wykładu notowanego była niemal dwukrotnie korzystniejsza niż wykładu nie notowanego, przy czym obie grupy studentów – notująca i nie notująca –uczestniczyły w tym samym wykładzie (Okoń, 1971). Twierdzenie o wyższej wartości notowania można uzasadnić tym, że łatwiej jest skupić uwagę w trakcie notowania, jak również tym, że większość jest wówczas nastawiona na zapamiętanie, gdyż z reguły zamiarem notującego jest opanowanie materiału”.Inną z metod uczenia się jest pogadanka, która polega na rozmowie z nauczycielem. Można wyróżnić trzy rodzaje zastosowań pedagogiki ze względu na rolę dydaktyczną:

pogadanka wstępnapogadanka przedstawiająca nowe wiadomości pogadanka utrwalająca

Pogadanka wstępna polega na przygotowaniu uczniów do pracy. Mianowicie należy przygotować ucznia do poznania czegoś nowego, dzięki czemu w trakcie pogadanki uczeń aktualizuje doświadczenia związane z tematem nowej lekcji. Drugim celem jest zorganizowanie klasy do nowej pracy, polegającej na ustaleniu tematu i celu lekcji. Pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości polega na rozmowie nauczyciela z uczniem. Należy tak zaktywizować uczniów by nowe informacje były jak najbardziej zrozumiałe, powiązane z doświadczeniami i zapamiętaniem. By dane informacje zostały przyswojone muszą odbyć się odpowiednie operacje myślowe. Jako podstawowe operacje myślowe można wyróżnić rozumowanie dedukcyjne i redukcyjne. W rozumieniu dedukcyjnym przebieg następuje w kierunku od racji do następstwa i zalicza się do niego wnioskowanie i sprawdzenie.Redukcja przebiegu następuje w kierunku od następstwa do racji i zalicza się do niego tłumaczenie i dowodzenie Pogadanka utrwalająca polega na operowaniu informacjami uprzednio przyswojonymi, które wymagają pewnej konfrontacji w celu lepszego ich utrwalania i przyswojenia nowych wiadomości. Następną metodom jest dyskusja, która polega na wymianie zdań między nauczycielem a uczącym się. Dyskusję rzeczywistą cechują odmienności stanowisk a jego celem jest przyjęcie alternatywnego stanowiska ogółu uczestników dyskusji „Witold Marciszewski w książce „Sztuka dyskutowania” traktuje dyskusje jako „metodę kształcenia i wychowania przeciwstawną do metod, które można by objąć wspólnym mianem tresury „(1969, S.13) Toteż w jego książce znalazł się rozdział pod tytułem „Dyskusja kontra manipulacja”, w której stwierdza,że dyskusja i manipulacja zmierza do wytworzenia w kimś określonych stanów wewnętrznych. W dyskusji czyni się to jawnie i za zgodą drugiej strony, podczas gdy manipulacja polega na wytworzeniu stanów psychicznych nie drogą argumentacji, które ktoś mógłby zaakceptować lub odrzucić,lecz przez, wkładanie w umysł gotowych przekonań, pragnień czy gustów W.Okoń wyróżnia kilka odmian dyskusji:dyskusja rozwijająca

dyskusja ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży dyskusja uzupełniająca wiedze uczniów Dyskusja rozwijająca polega na rozwiązaniu problemu na gruncie grupy uczniów.Drugi rodzaj dyskusji dotyczy spraw osobistych, czyli stosunku młodzieży do dobra czy też zła,sprawiedliwości lub niesprawiedliwości, lub też innego stylu życia. Trzeci rodzaj dyskusji jest najmniej dynamiczny a ważną role odgrywają w niej argumenty i oceny. By taka dyskusja była możliwa do wykonania od uczących się wymagane jest posiadanie bogatych informacji na dany temat.W procesie uczenia się bardzo ważną rzeczą jest zapoznanie uczniów z pracą z książką. Podręczniki, lektury, literatura popularno naukowa i czasopisma są źródłem informacji jak też dzięki nim można utrwalić posiadane informacje. Uczeń powinien umieć posługiwać się słowem drukowanym jak też umieć wykorzystywać środki masowego przekazu. Nauka czytania następuje już w pierwszym okresie edukacyjnym i odbywa się to na zasadzie czytania i objaśniania tekstu przeczytanego. Duży nacisk należy nakładać na płynne i miarę szybie czytanie.Ze względu na ciągły rozwój cywilizacji naszego świata niezmiernie ważna jest do procesu kształcenia dołączyć kontynuacje uczenia się w życiu pozaszkolnym. Człowiek dorosły jest zobowiązany do dalszego dokształcania się a ma temu służyć proces samokształcenia. Zofia Matulka w swojej książce „Metody samokształcenia” wyjaśnia termin samokształcenia. „Termin „samokształcenie” używamy na oznaczenie procesów samodzielnego przyswajania sobie nowej wiedzy i samodzielnego wyrabiania sprawności umysłowych oraz praktycznych, m.in. manualnych, opartych na przyswajaniu wiedzy,a więc procesu samodzielnego kształtowania swego intelektu, zdolności i umiejętności poznawczych, zainteresowań, zamiłowani i poglądów” (Z. Matulka”, 1983s.7)Proces samokształcenia zapoczątkował na szeroką skale w XIX w a przyczyniło się do tego rozwój przemysłu i coraz większy udział w oświacie robotników i chłopów. Na ziemiach polski będącej ówcześnie pod zaborami samokształcenie rozwijało się w sposób tajny jako nauczanie w duchu narodowym.Możemy wyróżnić cztery nadrzędne cele samokształcenie, należą do nich:Stałe dążenie do rozwijania,doskonalenia i wzbogacenia osobowości człowieka. Dążenie do osiągnięcia tego celu jest zróżnicowanie ze względów kulturowych. Ma ono za zadanie rozwiać uczucia i postawy patriotyczne, człowiek powinien w wyrazisty sposób identyfikować się ze swoją narodowością a co za tym idzie posiadać wiedzę historyczną od początków istnienia własnego państwa, jak też być zorientowany z położenia własnego państwa w czasach współczesnych. Dodatkowo człowiek powinien posiadać znajomość literatury narodowej, kultury i sztuki jak też znajomość języka ojczystego. Nie powinno być mu obce położenie geograficzne i gospodarcze.Przygotowanie do zawodu, wykonywanie pracy i obowiązków zawodowych.Dzisiaj sytuacja na rynku pracy wymaga od osób pracujących i poszukujących pracy ciągłego poszerzania własnych horyzontów zawodowych. Człowiek dorosły powinien ciągle starać się o podnoszenie własnych kwalifikacji i przydatności zawodowej. Dodatkowo powinno się dążyć do rozwijania osobowościowych cech przydatnych w wybranym zawodzie, stara się doskonalić swoje postawy wobec wykonywanego zawodu, poznanie jego specyfiki i nowych zadań. Aktywny udział każdego człowieka w dorobku kultury narodowej, w poznawaniu jej dziedziny, tradycji i osiągnięć, w kształtowaniu aktywnego oblicza, jej cech i wartości. Każdy człowiek w miarę możliwości powinien dążyć do aktywnego uczestnictwa w kulturze, a przede wszystkim starać się uaktywniać własną rodzinę i tym samym wyczulić swoje dzieci na dziedzictwo kulturalne.

Wykształcenie jest najważniejszym celem, do którego powinno dążyć samokształcenie. Każdy człowiek powinien być jak najbardziej odpowiedzialny za rozwój własnego intelektu, stawiania przed sobą ambitnych celów oświatowych i stopniowo je realizować. Dzięki tak aktywnej postawie człowiek będzie potrafił samodzielnie rozstrzygnąć problemy, które życie stawia mu na drodze i stopniowo zwalczy w sobie postawę resentymentu. Są to najogólniejsze cele procesu samokształcenia, które określają jego istotne miejsce w systemie działań i zadań oświatowych.W terminie samokształcenie możemy wyróżnić dwa zasadnicze elementy: samodzielności i kształcenie, są one miedzy sobą powiązane i wzbogacone, dzięki czemu tworzą całości. By proces samokształcenia mógł być w pełni realizowany niezbędna jest samodzielność, która występuje wtedy, gdy uczestnik pracy oświatowej sam planuje swe działania, dobiera do jego realizacji odpowiednie formy i metody postępowania, kontroluje jego przebieg i ocenia uzyskiwane rezultaty. Oprócz samodzielności niezbędne jest także świadome dążenie do realizacji wytyczonego celu, niezbędne jest dokładne jego sprecyzowanie. Cele mogą przybierać różne formy a jest to uzależnione od potrzeb jednostki, dla niektórych może być to bohater stanowiący wzór godny do naśladowania, dla innych wykształcenie zgodne z jego oczekiwaniami.Na Polskim rynku wydawniczym ukazała się książka Jerzego Kujawińskiego „ Wdrażanie uczniów do samokształcenia indywidualnego i nieindywidualnego”, w której jak sam autor piszę „ Metodykę tę napisałem, dlatego, ponieważ zamierzam włączyć się do bardzo trudnego przedsięwzięcia, jakim jest reformowanie naszego systemu szkolnego, a dokładnie – do doskonalenia jego warstwy metodycznej. Istota mojej propozycji polega na planowym wdrażaniu uczniów do samokształcenia indywidualnego i nieindywidualnego w procesie zintegrowanej działalności edukacyjno, – samoedukacyjnej, czyli lekcyjno – domowej, począwszy od klasy I szkoły podstawowej (J Kujawiński, 2000, s. 9) Te słowa autora pozwalają wnioskować, że proces samokształcenia w ówczesnym świecie jest niezmiernie ważny i aby był w pełni wykorzystywany przez przyszłe pokolenia należy wdrażać uczniów do samokształcenia od samego początku ich edukacji szkolnej.Nauczyciel poprzez swoją pracę prowadzi kształcenie kierowane, które opiera się na metodach nauczania, natomiast samokształcenie, samokierowane opiera się na metodach uczenia się. Dodatkowo można wyróżnić samokształcenie współkierowane przez conajmnieji dwie osoby, z udziałem lub bez udziału nauczyciela w roli równoprawnego partnera – na metodach dwustronnego wspierania edukacyjnego.Jeżeli uczniów jakiejś szkoły zamierza się wdrażać do samokształcenia, to trzeba preferować następujący paradygmat podstawowych czynności samoedukacyjno – edukacyjnych:

Samokształcenie Samokierowane przez jednostkę i (lub) współkierowane przez dwie bądź więcej osób > Kształcenie kierowane przez nauczyciela, tzn., że samokształcenie dominuje nad kształceniem.

Aby mogło nastąpić wdrażanie dzieci do samokształcenia należy skoncentrować się na stworzeniu warunków sprzyjających uprawianiu przez dzieci skutecznej działalności autokreacyjnej bądź współkreacyjnej, które mają wywoływać pożądane zmiany instrumentalne lub kierunkowe w osobowości każdego ucznia. Nauczyciel, którego zadaniem jest wdrożenie uczniów do samokształcenia szkół podstawowych i ponad podstawowych powinien swoją uwagę skoncentrować na: Tworzeniu, warunków sprzyjających powstawaniu u uczniów motywacji samokształceniowej, jej wspieraniu, inspirowaniu i pobudzaniu.

Doradzaniu zainteresowanym uczniom podczas dobierania odpowiednich źródeł informacji i innych środków dydaktycznych dostosowanych do realizowanych zadań samokształceniowych.Pomaganiu zainteresowanym uczniom w racjonalnym korzystaniu z różnego rodzaju źródeł informacji lub w skutecznym posługiwaniu się innymi środkami dydaktycznymi.Ukierunkowaniu w niezbędnym zakresie samokształceniowej aktywności uczniów, zarówno indywidualnej, jak i nieindywidualnej.Proces wdrażania uczniów do samokształcenia wymaga posługiwania się możliwie „pełnym zbiorem metod dydaktycznych”, dzięki którym jednostka będzie potrawiła samo kierować działalnością samokształceniową, a kilku osobom – współkierować nieindywidualną działalnością samokształceniową.

Podział metod dydaktycznych.

Metody dydaktyczne (schemat)* * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Na tym wykresie pojedynczą linią ( grubą i cienką) oznaczone są metody oraz formy edukacyjne i samoedukacyjne pozwalające na wdrażanie uczniów do samokształcenia. Natomiast podwójną linią oznaczoną jest kierunkowa forma samokształcenia.Przy wdrażaniu uczniów do samokształcenia następną istotną sprawą jest zaplanowanie aktywności samokształceniowej:W. Okoń bardzo trafnie wyjaśnia znaczenie słowa „ plan” a mianowicie jest to „zdecydowanie i umiejętne postawione cele”Szkoła, która zamierza wdrażać swoich uczniów do samokształcenia zobligowana jest do tworzenia programu szkolnego z udziałem osób ten program realizujących. Natomiast, jeżeli szkoła zdecyduje się na posiadanie programu działalności lekcyjno – domowej, to jego twórcami i współtwórcami powinni być uczniowie konkretnych klas.Na ówczesnym rynku wydawniczym są publikacje, które pomogą rozpisać program dla danej szkoły jak też inne źródła. Należą do nich:Obowiązujący Program klas I – III, opracowany lub zatwierdzony przez MEN, z którego treści i innych składników korzysta się elastycznie, w sposób wysoce zindywidualizowany, tzn. możliwie optymalnie dostosowany do potrzeb i oczekiwań oraz możliwości uczniów konkretnej klasy początkowej.Propozycje uczniów, ich nauczycieli i rodziców dotyczące treści programowych przewidzianych, przez MEN oraz treści pozaprogramowych, które interesują poszczególnych uczniów i całą konkretną klasę początkową lub znaczną jej cześć.Propozycje zgłoszone przez osoby z najbliższego otoczenia szkoły, np. przez jej sąsiadów, opiekunów pobliskich parków, dozorców pobliskich osiedli mieszkaniowych, opiekunów społecznych, działaczy PCK itp.„ Dobry” samoedukacyjno – edukacyjny program lekcyjno – domowy konkretnej klasy szkolnej jest rezultatem respektowania w jego powstawaniu i aktualizowaniu następujących zasad:Swobodnego zgłaszania do niego propozycji treściowych, metodycznych i innych przez wszystkie podmioty ( uczniów, ich nauczycieli i rodziców) na etapie powstawania jego projektu.Samodzielnego uzasadniania przez projektodawców własnych propozycji.Wspólnego kwalifikowania do klasowego programu samoedukacyjno – edukacyjnego poszczególnych propozycji, np.: metody dialogu i negocjacji.Wspólnego doskonalenia przez wszystkie podmioty klasowego programu samoedukacyjno – edukacyjnego w ciągu całego roku szkolnego.

Dzięki respektowaniu tych zasad uczeń może doznawać poczucia podmiotowości lub poczucia współpodmiotowości”Samokształcenie jako proces oświatowy jest potrzebnym i bardzo ważnym przedsięwzięciem obecnej szkoły. Gdy zostanie uczeń w odpowiedni sposób wdrożony do samokształcenia z pewnością przyczyni się to do bardziej aktywnego udziału w zajęciach lekcyjnych i lepszego przygotowania do samodzielnej pracy na wyższych etapach edukacji czy też życia w okresie dorosłości. Samokształcenie jest ściśle powiązane z metodami uczenia się i szkoła ma obowiązek o dbanie o istniejące już formy i starać się je ulepszać.