7/23/2019 Kitap Eletirisi zerine

1/6

TARH VE DER SOSYAL BLMLERDE KTAP ELETR USLNE DR

BR DENEME

SLAM KAVAS*

ZET

Tarih ve dier sosyal bilimlerde eletiriyi ve dolaysyla bu bilimleri bili!ii

"elitirme#$ bu #oularda o#uma ve sete%leme "eleeii oturtma# i&i' #ita( eletirisi

ye")e ytemdir+ ,a#at e bu ytem sosyal bilimlerde d-%eli bir e#ilde#ullalabilmi' e de bu ytemi esaslar re!ilere ve a#ademisyelere rehberli#

ede!e# e#ilde belirlemitir+ rei' bir tarih lisas-st- derside a#ademi# bir #ita(

o#utulu( buu te#.dii asl ya(la!a retilmesi' yei a#ademisyeleri

yetimesie ve -l#emi%de !iddi e#si#lii hissedile meti -retim ve i)sa' !idd.

#at#larda bulua!a#tr+ Ayr!a tarih metodolo/iside de "elimelere yol a&a!a#tr+ 0u

suum %elli#le #ita( eletirisii asl ya(labile!eie dair bir rehberli# suma#'

#sme de bu metodu lisas-st- derslerde #ullam 1aydalar ortaya #oyma#

iyetidedir+

Aahtar Kelimeler 2 Key 3ords4

Tarih' sosyal bilimler' eletiri' te#it

0ir erme ile balamay seveler i&i' 5yi #ita( eletirisi iyi o#uyu!uyudourur6 #ab7l- bu ma#)leye "-%el bir bala"& te#.l ede!e#tir+ 0ir #a%iyei her i#i

tara1 da ay emde olduuu d---rse#' #ita( eletirme# #ita( o#uma# #adar

m-himdir+ 8#uma# deerlidir ama doru o#uma# daha deerlidir$ doru o#uma# da

eletiri ile m-m#-d-r+ 0u durum bi%i haddimi% olmaya bir i olsa da' il)h. 58#u96

1

7/23/2019 Kitap Eletirisi zerine

2/6

emrii yaa bir de d-yev. 5Eletir96 tavsiyesii e#leme yolua sev#eder+ 8#uma#ta

olua meti bu eletirii %elli#le sosyal bilimler alada#i #ita(lar -%erie asl

uy"ulaa!aa dair "eel bir &er&eve &i%me# ve lisas-st- derslerde #ita( te#.dii bir

ders ileme metodu olara# yay"latrma# -%ere #aleme almtr+

Eletiri' as"ar. -& temel usurda m-tee##il #abul edilebilir4 Eletire' eletirile

ve te#i#+ 0ular -&-- yorulu( sete%lemesi eletiriyi dourur+ Eletirme et#e'

eletirile ve te#i# edil"e #oumdadr+ Velev #i' daha m-tev)% bir h)l ta#( bu

usurlar arasda bir alveri olduuu #abul etti#$ bu alverite#i e m-essir tara1'

tartmas%' eletiredir+ 8 va#it' #ita( te#.dii asl ya(lmas "ere#tiie dair s%leri

bu 1iili 1)ili ola eletirede balamas yeride olur+

Aslda' eletire eletirilei eletirdii #adar eletirile de eletirei

eletiriyordur+:0ua sebe(' eletirile deil yie eletirmei #edisidir+ ;a%ar eletirme

"revii .1) eder#e her t-rl- biri#im ve bil"isii ortaya #oyu( mahremiyetii #a(lar

a&( #edisii e#si#lerii "r--r h)le "etirir+ 0u durum #ita( eletirmeii iii ehli

olma %orululuuu dourur+ Kita( te#.di ya(a!a# ola ya%ar' al)#al olduu ala ile

il"ili bir #ita( se&meli ve te#it edile!e# #itab be%eri metiler -%erie bir m-#teseb)ta

sahi( olmaldr+

Kitab ya%ld alada#i dier eserleri tamama# ve bilmeme# yahut eseri

y-%eysel bir o#umaya t)b. tutma# eletiriyi daha bala"&ta "e&ersi% #lar+

7/23/2019 Kitap Eletirisi zerine

3/6

0ir #ita( eletirisi bal#la deil eletiri #ousu ola o #itab #-yesi ile

balamaldr+ Kitab te>li1 ede ya%ar ve erede yayevii ismi' basm tarihi ve yeri'

her e #adar te#i# detaylar olara# "r-se de eyi eletiriye t)b. tutulduuu tam

olara# bilimesi a&sda me!bur.dir' olma%sa olma%dr+ l)vete' bir ya%ar ay adl

#itab &eitli basmlar olabile!ei ve dah. &eitli basmlara 1ar#l bl-mleri

e#leebile!ei veya ba% #smlar arlabile!ei ")yet tabi.dir+ 0u sebe(le' eletirme

evvele #ita(la il"ili te#i# detaylar say1a baa ilemelidir+ 0yle!e o#uyu!u daha

e bata' ha"i eseri ha"i bas#s te#.di ile muhata( olduuu bilir+

0uda sora' #ita( eletirisi bir ta#m sorulara !eva(lar ter#.bi e#lide ortaya

maya balar+ Eletirei bir ta#m sorulara !eva( aramas' eseri "eel &er&evesii

bi%e vermesii #olaylatra!a#tr+ #i "ruba ayrabile!eimi% bu sorular' te#it metii

olutura i#i #sma liderli# eder+ 0u su)lleri' eletirmei esere sordu#lar ve #edie

sordu#lar olma# -%ere "ru(layabiliri%+ simledirmelerde alala!a -%ere' biri!i

"rubu ama! a%am. bir tara1s%l#la eseri tamlama#' i#i!i "rubu ama! ise eletirme

%)viyeside oa bir #ymet bi&me#tir+ 0yle!e hede1lee te#.di l)y# ile

tamamlam olduu d---lebilir+

0u miv)lde' eletirme' esel ve %el sahaya te#)b-l ede birta#m sorular

#ombiasyouyla metii ol"ulatrr+ Eletirmei esere sorduu sorular !eva(lar

ob/e#ti1 olmaldr$ %ira bular tam)m ile eseri tamaya meb. su)llerdir+ te yada'

eletirmei #edie sorduu sorular ise s-b/e#ti1 ve deer yar"lar i1ade ede'

m-e##idi eser ha##da #edi 1i#irlerii ortaya #oya #smdr$ "re!e olmalar olar

deerli #ladr+ 0yle!e te#it meti esel ve %el !eva(lar oluturduu bir ter#i(tir

deilebilir+

Esere sorula ve !eva(lar esel olmas "ere#e sorulara bir#a& re#

verilebilir+ Elbette #i il# !eva(lamas "ere#e su)l u olmaldr4 5Kitab ya%l ama!

edir?6 0u su)li !evab t)#.be u sorular !eva(lar "elir$ 5Kitab hede1 ald

o#uyu!u #itleleri ha"ileridir?6$ 5;a%ar ha"i o#talar (laa artmtr?6$ 5;a%ar

ha"i t-r #aya#larda 1aydalamtr?6 ve 5#aya#lar asl sete%lemitir?6+ 0u

7/23/2019 Kitap Eletirisi zerine

4/6

sorulara m-m#- olduu!a tara1s% !eva(lar verilmeli eer m-m#-se ve &o# satr i"al

etmeye!e#se ya%ar #edi i1adeleriyle yatlamaldr+ rei' eseri m-elli1i

muhtemele "iri bl-m-de eseri ede #aleme ald bir !-mle ile belirtmitir ve bu

!-mle birebir altla( 5Kitab ya%l ama! edir?6 sorusua !eva( olara#

#ullalabilir+ 0u sorular !eva(lamasda e #adar mete bal #alrsa o #adar

esel #alabilir+ Eseri asla say"' eletirmei il# va%i1esi ve ahl)#. bor!udur+

#i!i "ru(ta olara#' eletirei #edisie yelttii sorulara verdii !eva(lar'

te#it 1aaliyetii asl %"- ya ortaya #oyar+ Z.r)' bular !eva(ladrlabilmesi i&i

te#it ede #ii #ouyla il"ili bil"ilerii ve #yas etme yeteeii #ullama# %orudadr+

5M-elli1 iddias #atlama da baarl mdr?6' 5Kita( ama!a ulam mdr?6'

50aarl bir #aya# ve 1i#ir sete%lemesi ortaya #omu mudur?6' 5Kullala #aya#lar

ve savuula 1i#irlerde bir yeili# var mdr?6 ve so olara# da 5;a%ar ha"i o#talar

e#si# bra#mtr ve eseri #em)li i&i e#lemesi "ere#eler elerdir?6 su)llerii

!eva(lar m-m#- olduu!a mete' #itab #aya#lara ve bl-mlerie ya(la

at1larla delilledirilmelidir' metide altlarla deil+ Aali%' sete%' mu#)yese ve

muh)#eme yeteei "ibi bir&o# usur burada devreye "irer+ Eletire' bu bl-m-

e#seriyetii #edi m-#teseb)t ile i) ettii i&i' s% #ousu #itab te#.de e #adar

ehliyetli olduuu bu bl-mde belli eder+

;u#arda bahsettiimi% eletiri basama#lar daha somut bir e#ilde yle

sralayabiliri%$

:= Kitab #-yesi@= iri (ara"ra1B= Kitab tatm (ara"ra1

aC Kitab ya%l ama! edir?

bC Kitab hede1 ald o#uyu!u #itleleri ha"ileridir?!C ;a%ar ha"i o#talar (laa artmtr?dC ;a%ar ha"i t-r #aya#larda 1aydalamtr?eC ;a%ar #aya#lar asl sete%lemitir?

D= Kitab deerledirme (ara"ra1aC 0aarl bir #aya# ve 1i#ir sete%lemesi ortaya #omu mudur?bC M-elli1 iddias #atlama da baarl mdr?!C Kita( ama!a ulam mdr?

4

7/23/2019 Kitap Eletirisi zerine

5/6

dC Kullala #aya#lar ve savuula 1i#irlerde bir yeili# var mdr?eC ;a%ar ha"i o#talar e#si# bra#mtr ve eseri #em)li i&i e#lemesi

"ere#eler elerdir?1C Kita( #edi alada asl bir e#sii doldurmutur?

= Sou& (ara"ra1

Kita( te#.dii yu#arda %i#rettiimi% basama#lar ta#i( eder#e ya(lmas

muhtemel hatalar da vardr+ 0a% #ay"lar tama# bu hatalarda u%a# durmam%

#olaylatrabilir+ M-e##it uutmamaldr #i$ ya%la meti bir h-l)sa meti deil te#it

metidir+

7/23/2019 Kitap Eletirisi zerine

6/6

;u#arda #aleme ala satrlarda sosyal bilimler -%erie ya%lm #ita(lar

eletirisi yoluda mihmadarl# ya(abile!e# esaslar ve bu esaslar bilhassa lisas-st-

derslerde tarih&iliimi%e ve sosyal bilimlere salayabile!ei 1aydalar ortaya #oymaya

&alt#+ Eletirmei esere ve #edisie yelttii sorular olara# da tamlaabile!e#

ola bu esaslara ball# m-e##idi iii de #olaylatra!a#tr ve -m.dimi% odur #i$ "e&

a#ademisyelerimi%e uy"ulamada #olayl#lar salaya!a#tr+ Muhtemel hatalar olara#

%i#rettiimi% o#talara di##at etme# ise yal% #ouda u%a#lamay e"ellemeye!e#

ay %amada et#ili bir te#it meti ortaya #oulmas salaya!a#tr+ Futulmamaldr

#i' eletirii #alitesi o#uma da #alitesii belirler+

6