koah tani ve...

1

KOAH KOAH TANI VE EPTANI VE EPİİDEMDEMİİYOLOJYOLOJİİSSİİ

Ali KocabaAli KocabaşşÇÇukurova ukurova ÜÜniversitesi Tniversitesi Tııp Fakp Faküültesi, Adanaltesi, Adana

2

KOAH’ın TanımıKOAH önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır Akciğer dışı organlardaki bazı önemli etkileri hastalığın daha ağır seyretmesine katkıda bulunabilirHastalığın akciğerdeki etkisi hava akımıkısıtlılığıyla karakterizedir ve tam olarak geri dönüşümlü değildirHava akımı kısıtlılığı genellikle ilerleyicidir ve akciğerlerin zararlı partikül ya da gazlara anormalinflamatuar yanıtıyla ilişkilidir

GOLD 2008

3

Hava akımıKısıtlanması

Mukosiliyer Disfonksiyon(Kr. Bronşit)

Yapısal Değişiklikler(Amfizem)

Havayolu İnflamasyonu Sistemik

İnflamasyon

Kilo kaybıİskelek kas disfonksiyonu

Kardiyovaskuler hastalıklarDiğerleri

OsteoporozDepresyon

Kanser

KOAH’ın Sistemik Etkileri

SemptomlarEgzerzis toleransı

Yaşam kalitesiAlevlenmePrognoz

Ek HastalıklarDepresyonDepresyon--anksiyeteanksiyete

Kemik mineral dansitesinde kayKemik mineral dansitesinde kayııp& osteoporozp& osteoporozMiyokard enfarktMiyokard enfarktüüssüü & anjina & KKY& anjina & KKY

Metabolik sendromMetabolik sendrom

Hava akımıKısıtlanması

Agusti AGN. Respir Med 2005

4

Sistemik etkiKOAH

Komorbidite

Neden

Olası katkıİlişki

5

Hava akHava akıımmıı obstrobstrüüksiyonu ile ksiyonu ile sistemik inflamasyon arassistemik inflamasyon arasıındaki ndaki

iliilişşkinin olaskinin olasıı mekanizmalarmekanizmalarıı

Sigara dumanSigara dumanııHava kirliliHava kirliliğğiiAkciAkciğğer hiperinflasyonuer hiperinflasyonuDoku hipoksisiDoku hipoksisiGenetik faktGenetik faktöörlerrler

6

KOAH ve Ek HastalKOAH ve Ek Hastalııklarklar

Ek HastalEk Hastalııklarklar Prevalans (%)Prevalans (%)Kardiyak hastalKardiyak hastalııklarklarHipertansiyonHipertansiyonDiabetDiabetMetabolik sendromMetabolik sendromArtritArtritAnksiyeteAnksiyete--depresyondepresyonKanserKanserOsteoporozOsteoporoz

1313--65651818--525222--161699--51512222--707099--3838

44--18183232

Chatila WM. Proc Am Thorac Soc 2008; 5: 549-555

ÜçÜç BBüüyyüük Kavramk Kavramıı

Hafif-orta KOAH Akciğer kanseri (%33)

Kardiyo Vaskuler Hastalık )% 22)

Solunum yetmezliği (8)Ağır-çok ağır KOAH

Solunum yetmezliği (% 35)

Kardiyo Vaskuler Hastalık (% 26)

Akciğer kanseri (% 21)

7

Anthonisen et al. AJRCCM 2002; 166: 333McGarvey LP et al. Thorax 2007; 62: 411

8

KOAH Şiddetinin Spirometrik Sınıflaması (GOLD-ATS/ERS)

Evre 1: Hafif FEV1/FVC < 0.70 FEV1 > beklenenin % 80’ i

Evre 2: Orta FEV1/FVC < 0.7050% < FEV1 < beklenenin % 80’ i

Evre 3: Ağır FEV1/FVC < 0.7030% < FEV1 < beklenenin % 50’ si

Evre 4: Çok ağır FEV1/FVC < 0.70FEV1 < beklenenin % 30’ u veya

FEV1 < beklenenin % 50’ si +kronik solunum yetersizliği

9

KOAH tanKOAH tanııssıında Sabit Oran (nda Sabit Oran (FEVFEV11/FVC /FVC <0.70<0.70)) kullankullanıımmıına karna karşışı ggöörrüüşşlerler (I)(I)

SaSağğllııklklıı yayaşşllıılarda yanllarda yanlışış KOAH tanKOAH tanııssıına na ve gereksiz tedavi verilmesine neden olurve gereksiz tedavi verilmesine neden olurKOAHKOAH’’llıı gengençç yetiyetişşkinlere yanlkinlere yanlışış olarak olarak sasağğllııklklıı olarak solarak sıınnııflandflandıırrıır ve br ve bööylece ylece hastalhastalığıığın ilerlemesine karn ilerlemesine karşışı yapyapıılacak lacak girigirişşimleri imleri öönlernlerFEVFEVıı ddüüzeyini dikkate almadan, sabit oran zeyini dikkate almadan, sabit oran hastalhastalığıığın n şşiddetini yansiddetini yansııtamaztamaz

10

KOAH dKOAH dışıışında nda FEVFEV11/FVC< 0.7/FVC< 0.7’’e neden e neden olan KOAH dolan KOAH dışıışı hastalhastalııklarklar

AstAstıımmKonjessif kalp yetmezliKonjessif kalp yetmezliğğiiAkciAkciğğer ter tüüberkberküülozulozuObliteratiObliteratif bronf bronşşiyolitiyolitDiffDiffüüzz panbronpanbronşşiyolitiyolitKistik fibrozisKistik fibrozisLarLariningeal geal veve tratrakeal tkeal tüümmöörler/daralmalarrler/daralmalarSarSarkoidoziskoidozisPnPnöömmookonyozkonyozObesitObesiteeAmAmiloidozisiloidozisBilateral voBilateral vokkal al kkord paralord paraliziizi

11

Yaşlı yetişkinlerde KOAH: Anormal akciğer fonksiyonunu tanımlayan nedir?

Mannino DK et al., Thorax 2007;62:237-241

9080706050403058

60

62

64

66

68

70

72

74

Yaş (yıllar)

FEV1

/FVC

(%)

Potentially underdiagnosed

Lower limit of normal

Potentially overdiagnosed

12

ÖÖnerilen Ne?nerilen Ne?

İİstatistiki olarak olustatistiki olarak oluşşturulan bir deturulan bir değğer olan er olan Normalin Alt SNormalin Alt Sıınnıırrıı (LLN(LLN: beklenen : beklenen dedeğğerin % 5 persantil alterin % 5 persantil altıında bulunan nda bulunan dedeğğer er ) daha anlaml) daha anlamlıı bir bir ööllçüçüttttüür ve bunun r ve bunun altaltıındaki dendaki değğerler anormal olarak kabul erler anormal olarak kabul edilmelidiredilmelidirATSATS--ERS 2004ERS 2004

13

GOLDGOLD’’un un öönerisinerisi

GOLD ve ATS/ERS ölçütü post bronkodilatör değerlerdir.Oysa sabit oran ile LLN’i karşılaştırmaları genellikle prebronkodilatör değerlerle yapılmaktadır.

14

0.0

0.2

0.6

0.4

0.8

1.0

0 2000 4000 6000 8000 10000

Prop

ortio

n su

rviv

ing

KOAH evrelendirmesi ve yaşam beklentisi Copenhagen City Heart Study

Jensen et al. ERJ 2006.

Günler

15

Pratikte Ne YapalPratikte Ne Yapalıım?m?

Yanlış pozitif

Yanlış negatif

Basitlik

Yaşlıların % 25-40’ında pbFEVı/FVC < % 70Bunların yarısı da mavi zonda

16

PrePre--post bronkodilatpost bronkodilatöör r ööllçüçümmüüİİsvesveç’ç’te yapte yapıılan bir lan bir ççalalışışmada bronkodilatasyon sonrasmada bronkodilatasyon sonrasıı spirometri spirometri kullankullanıımmıınnıın KOAH prevalans den KOAH prevalans değğerlerini yerlerini yüüzde 27 dzde 27 düüşşüürdrdüüğğüüsaptanmsaptanmışışttıır r Johannessen A, Thorax 2005; 60: 842. Johannessen A, Thorax 2005; 60: 842. KoreKore’’de yapde yapıılan benzer bir lan benzer bir ççalalışışmada ise bu oran ymada ise bu oran yüüzde 52 olarak zde 52 olarak saptanmsaptanmışışttıır r Kim SJ,. Int J Tuberc Lung Dis 2006; 10: 1393Kim SJ,. Int J Tuberc Lung Dis 2006; 10: 1393Fakat bronkodilatFakat bronkodilatöör sonrasr sonrasıı spirometrik referans despirometrik referans değğerlerinin henerlerinin henüüz z

geligelişştirilmemitirilmemişş olmasolmasıı ciddi bir sorundur ciddi bir sorundur Bu konuda yapBu konuda yapıılan bir lan bir ççalalışışmada, bronkodilatmada, bronkodilatöör sonrasr sonrasııFEVFEVıı/FVC/FVC’’de normalin alt sde normalin alt sıınnıırrıınnıın (LLN) her iki cinsiyette de % 70n (LLN) her iki cinsiyette de % 70’’in in üüststüünde oldunde olduğğu, bronkodilatu, bronkodilatöör sonrasr sonrasıı referans ereferans eşşitliitliğğinini inini bronkodilatbronkodilatöör r ööncesi encesi eşşitlikle karitlikle karşışılalaşşttıırrııldldığıığında daha ynda daha yüüksek ksek beklenen FEVbeklenen FEVıı ve FEVve FEVıı/FVC de/FVC değğerleri elde edildierleri elde edildiğği bildirilmii bildirilmişştir tir Johannessen A, Am J Respir Crit Care Med 2006; 173: 1316Johannessen A, Am J Respir Crit Care Med 2006; 173: 1316

17

Hangi referans deHangi referans değğerini erini kullanalkullanalıım?m?

18

““COPD HETEROGENEITYCOPD HETEROGENEITY””PT # 1PT # 158 y58 yFEV1: 28 %FEV1: 28 %MRC: 2/4MRC: 2/4PaO2: 70 mmHgPaO2: 70 mmHg6MWD: 540 mt6MWD: 540 mtBMI: 30BMI: 30SCORESCORE: 33

PT # 2PT # 262 y62 yFEV1: 33%FEV1: 33%MRC: 2/4MRC: 2/4PaO2: 57 mmHgPaO2: 57 mmHg6MWD: 400 m6MWD: 400 mBMI: 21BMI: 21SCORE: 6SCORE: 6



Cote & Celli

19

Yetişkin populasyonda akciğer fonksiyon azalması ile çıktılar arasındaki ilişki

Mannino DK et al., AJRCCM 2006;173:985-990

1

5

10

GOLD 3/4 GOLD 2 GOLD 1 GOLD 0Restricted Normal

Modified GOLD category

Haz

ard

Rat

io (9

5% C

I)

Rapid DeclinersNonrapid Decliners

20

Mukus hipersekresyonu ve FEVı’de azalma

Exce

ss F

EV1

decl

ine

(ml/y

r)

Vestbo et al, AJRCCM 1996.

-5

0

5

10

15

20

25

No MH CMHmucus

No MH CMHmucus

Men Women

21Copyright ©2008 BMJ Publishing Group Ltd.

SAPALDIA study Bridevaux, P-O et al. Thorax 2008;63:768-774

Cough, Phlegm, SOB

Yetişkin populasyonda 11 yıl boyunca akciger fonksiyonlarında azalma ve sonuçları

22

KOAH

Klinik

Radyolojik

Fizyolojik

DispneSık alevlenmeDüşük BMI

Pulmoner kaşeksiIKS yanıtlayıcı

Depresyon ve anksiyeteSigara içmeyen

Havaakımı kısıtlanmasıHızlı azalanlar

BD-yanıt verenlerHAC

HiperkapnikBozulmuş egzerzis tolerans

Düşük DLCOPH

AmfizemHavayolu hastalığı

KOAH FENOTİPLERİ

COPD 2007; 4: 355

23

KonakKonakççıı ile ilgili faktile ilgili faktöörlerrler ÇÇevresel faktevresel faktöörlerrler

Genetik faktGenetik faktöörlerrlerCinsiyetCinsiyetHava yolu aHava yolu aşışırrıı cevaplcevaplııllığıığı, , IgE ve astIgE ve astıımm

Sigara iSigara iççimiimiSosyoekonomik durumSosyoekonomik durumMeslekMeslekÇÇevresel kirleticilerevresel kirleticilerPerinatal olaylar ve Perinatal olaylar ve ççocukluk hastalocukluk hastalııklarklarııTekrarlayan bronkopul. enfeksiyonlarTekrarlayan bronkopul. enfeksiyonlarDiyetDiyet

KOAH Gelişiminde Risk Faktörleri

24

Risk FaktRisk Faktöörlerinde Erlerinde EğğilimlerilimlerGeliGelişşmimişş üülkelerde 1940lkelerde 1940’’lardan sonra kadlardan sonra kadıınlar nlar arasarasıında sigara inda sigara iççme alme alışışkanlkanlığıığı yaygyaygıınlanlaşışıyor ve yor ve erkeklerle eerkeklerle eşşitleitleşşiyoriyorGeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde kadlkelerde kadıınlar arasnlar arasıında nda sigara isigara iççme oranme oranıı henhenüüz erkeklerden dz erkeklerden düüşşüükkGeliGelişşmimişş üülkelerde 2. Dlkelerde 2. Düünya savanya savaşışına kadar na kadar kadkadıınlara gnlara gööre erkekler are erkekler ağığır mesleki maruziyete r mesleki maruziyete sahipken, bu durum gsahipken, bu durum güünnüümmüüzde dezde değğiişşiyoriyorGeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde kadlkelerde kadıınlar inlar içç ortam ortam kirlilikirliliğğine yoine yoğğun maruziyet yaun maruziyet yaşışıyorlaryorlar

25

AmerikaAmerika’’da 1980da 1980--2000 Y2000 Yııllarllarıı ArasArasıında nda Cinse BaCinse Bağğllıı KOAH MortalitesiKOAH Mortalitesi

0

10

20

30

40

50

60

70

1980 1985 1990 1995 2000

Men

Women

Ölü

m s

ayısıx

100

0Ö

lüm

sayısıx

100

0

Kaynak: US Centers for Disease Control and Prevention, 2002

Erkek

Kadın

26

GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerdelkelerdeİİçç ortam hava kirliliortam hava kirliliğğii

27Lancet 2008 October 4

28

Pasif sigara iPasif sigara iççimiimi--KOAHKOAHÇÇinin’’de >50 yade >50 yaşş 15 379 sigara i15 379 sigara iççmeyen yetimeyen yetişşkinde kikinde kişşide ide yapyapıılan bir lan bir ççalalışışmada selfmada self--reported pasif sigara ireported pasif sigara iççiminin iminin KOAH geliKOAH gelişşimine etkisi incelenmiimine etkisi incelenmişşEv ve iEv ve işşyerinde toplam maruziyet yerinde toplam maruziyet

(Adjusted OR (% 95) CI)(Adjusted OR (% 95) CI)< 2 y< 2 yııl 40 saat/hafta: 1l 40 saat/hafta: 122--5 y5 yııl 40 saat/hafta: 0.95 (0.72l 40 saat/hafta: 0.95 (0.72--1.24)1.24)>5 y>5 yııl 40 saat/hafta: 1.48 (1.8l 40 saat/hafta: 1.48 (1.8--1.85)1.85)

Lancet 2007; 370: 751

KOH’lı hastaların % 15’i sigara içmeyenler 1.9 milyon fazladan ölüm pasif içimden

29

Bir Risk FaktBir Risk Faktöörrüü olarakolarakMesleki MaruziyetMesleki Maruziyet

ABD NHANES III ABD NHANES III ççalalışışmasmasıı(1988(1988--1994) verileri mesleki 1994) verileri mesleki maruziyete ikincil KOAHmaruziyete ikincil KOAH’’ııbelirlemek amacbelirlemek amacııyla analiz edildiyla analiz edildiMesleki nedenlere ikincil KOAH Mesleki nedenlere ikincil KOAH genel olarak tgenel olarak tüüm KOAHm KOAH’’llıılarlarıın % n % 19.2 si olarak bulundu.19.2 si olarak bulundu.HiHiçç sigara isigara iççmeyenlerde meyenlerde saptanan KOAHsaptanan KOAH’’da ise bu oran da ise bu oran % 31.2 olarak saptand% 31.2 olarak saptandıı..

30

Blanc PD et al. Eur Respir J 2008, November 14

31

KOAHKOAH’’da Ek Risk Faktda Ek Risk FaktöörlerirleriDoDoğğumdan hemen sonra akciumdan hemen sonra akciğğer er fonksiyonlarfonksiyonlarıınnıın kn kööttüü olmasolmasıı KOAH KOAH geligelişşimi iimi iççin bir risk faktin bir risk faktöörrüüddüür r Stern DA et al. Lancet 2007; 370: 756Stern DA et al. Lancet 2007; 370: 756

Sigara iSigara iççicilerde kronik bronicilerde kronik bronşşit varlit varlığıığıKOAH geliKOAH gelişşimi iimi iççin bir risk faktin bir risk faktöörrüüddüür r (TESEOD (TESEOD ççalalışışmasmasıı) ) Burgel PR et al. Am J Respir Crit Care Med 2008; 117: Burgel PR et al. Am J Respir Crit Care Med 2008; 117: A907A907

32

TTüürkiyerkiye’’de Biyomas ve KOAHde Biyomas ve KOAHKKıırrııkkalekkale’’de 2002 yde 2002 yııllıında yapnda yapıılan bir lan bir ççalalışışmada mada hihiçç sigara isigara iççmemimemişş 40 ya40 yaşş üüststüü kadkadıınlar arasnlar arasıında nda biomas yakbiomas yakııt dumanlart dumanlarıı ile karile karşışılalaşşanlanda anlanda KOAH prevalansKOAH prevalansıı (% 28.5), kar(% 28.5), karşışılalaşşmayanlardan mayanlardan (% 13.6) daha y(% 13.6) daha yüüksek olduksek olduğğu ve u ve biomas yakbiomas yakııt t dumandumanıı ile karile karşışılalaşşmanmanıın KOAH gelin KOAH gelişşme riskini me riskini 2.6 kat art2.6 kat artıırdrdığıığı ve KOAH gelive KOAH gelişşiminden % 23.1 iminden % 23.1 oranoranıında sorumlu oldunda sorumlu olduğğu bildirilmiu bildirilmişştir tir Ekici A, Ekici M, Kurtipek E et al. Obstructive airway Ekici A, Ekici M, Kurtipek E et al. Obstructive airway diseases in women exposed to biomass smoke. Environ diseases in women exposed to biomass smoke. Environ Res 2005; 99: 93Res 2005; 99: 93--98)98)

33

TTüürkiyerkiye’’de Sigarade Sigara--KOAH iliKOAH ilişşkisikisi

34

Sigara içimine bağlı akciğerlerde aktif inflamasyon

Akciğer fonksiyonlarında azalma

KOAH’ın sistemik etkileri

Yaşam kalitesinde azalma

Alevlenmeler

Solunum yetmezliği

Ölüm

KOAHKOAH’’ıın n ÖÖykyküüssü…ü…

35

TTüüm Dm Düünyanya’’da KOAHda KOAH’’ıın Yn YüükküüNiNiççin Artin Artııyor?yor?

GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde populasyonun lkelerde populasyonun yayaşş yapyapııssıındaki dendaki değğiişşiklik (KOAH yaiklik (KOAH yaşşaralaralığıığında yanda yaşşayan nayan nüüfusun giderek fusun giderek artmasartmasıı))GeliGelişşmekte olan mekte olan üülkelerde ve kadlkelerde ve kadıınlarda nlarda risk faktrisk faktöörlerine (rlerine (öözellikle tzellikle tüüttüün) n) maruziyetin artmasmaruziyetin artmasıı

37

Lancet 2005; 366: 1875

38

Beş Latin Amerika Ülkesinde 40+ yaş grubunda KOAH Prevalansı (PLATINO)

39

Comparison of COPD Prevalence

05

1015202530

China

Turkey

Austria

South

Africa

Iceland

German

yPola

nd

Perc

ent Stage 1 COPD

Stage 2 COPDDoctor Diagnosed COPD

40Lancet 2007; 370: 741

2002 2030İskemik kalp hastalığıSerebrovaskuler hasAlt solunum yolu enfHIV/AIDSKOAHPerinatal durumlarDiyareTüberkülozAkciğer kanseriTrafik kazaları

20022002 20203300İskemik kalp hastalığıSerebrovaskuler hasAlt solunum yolu enfHIV/AIDSKOAHPerinatal durumlarDiyareTüberkülozAkciğer kanseriTrafik kazaları

555444

KKüüresel Mortalite (WHO 2007)resel Mortalite (WHO 2007)

PLoS Medicine Nov 2006

Türkiye’de Ulusal Düzeyde Ölüme Neden Olan İlk 10 Hastalığın Cinsiyete Göre % dağılımı (2000)

HastalHastalııklarklar ToplamToplam ErkekErkek KadKadıınn

1.1. İİskemik kalp hastalskemik kalp hastalığıığı2.2. Serebrovaskuler hastalSerebrovaskuler hastalııkk3.3. KOAHKOAH4.4. Perinatal nedenlerPerinatal nedenler5.5. Alt solunum yolu enfeksiyonlarAlt solunum yolu enfeksiyonlarıı6.6. Hipertansif kalp hastalHipertansif kalp hastalığıığı7.7. Trakeo, BronTrakeo, Bronşş ve Akcive Akciğğer kanserier kanseri8.8. Diabetes MellitusDiabetes Mellitus9.9. Trafik kazalarTrafik kazalarıı10.10. İİnflamatuvar kalp hastalnflamatuvar kalp hastalığıığı

21.721.715.015.05.85.85.85.84.24.23.03.02.72.72.22.22.02.01.91.9

20.720.714.514.57.87.85.65.64.04.02.72.74.44.4

2.62.61.81.8

22.922.915.715.73.53.55.95.94.54.53.33.3

2.92.9

2.02.0

UHY-ME Çalışması, 2000, Türkiye

Kaybolan milyonlarKaybolan milyonlar

Yeterince bilinmiyorYeterince bilinmiyorYeterince tanYeterince tanıı konmuyorkonmuyorYeterince tedavi edilmiyorYeterince tedavi edilmiyor

43

44

GARDGlobal Alliance against Chronic

Respiratory Diseases

WHO calls for a global and coordinated effort to fight chronic respiratory disease

45

GARDGARDDokkyo University School of Medicine

IRCCS

CNR

KAAF

SFAIC

RSP FIRS

AAA

IPCRGIPRAIS

46

T.C.SAĞLIK BAKANLIĞI

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

TÜRKİYEKRONİK HAVA YOLU HASTALIKLARINI

(ASTIM-KOAH)ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMI

EYLEM PLANI

ANKARA2008

47

GGüünnüümmüüzde KOAHzde KOAHÖÖnlenebilir ve tedavi edilebilir nlenebilir ve tedavi edilebilir

bir hastalbir hastalııktktıırr

koah tani ve...

Documents