- 1 -

โครงการฟ นฟระบบน เ วศและส ง เสรมวฒนธรรมชมชนพนท แม กกน อย เมอง เชยงราย เปนโครงการยอย(InterventionProject)ภายใตโครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศหรอACCCRNมวตถประสงคเพอฟนฟแมกกนอยทเสอมโทรมมาจากการพฒนาเมองใหกลบมา เปนพนทสเขยวและพนทสาธารณประโยชนโดยอาศยความรวมมอในการด�าเนนการระหวางชมชนและหนวยงานภาครฐโดยเฉพาะเทศบาลนครเชยงราย

เรองเลาจากภาพโครงการฟนฟระบบนเวศและสงเสรมวฒนธรรมชมชนพนทแมกกนอย

เมองเชยงราย... จากอดตสปจจบน

ชมชนในอดตอยกนแบบไมหนาแนน ปจจบนเตมไปดวยอาคารพาณชย

เมองเชยงรายตงอย ในอ�าเภอเมอง จงหวดเชยงราย เหนอสดของประเทศไทย

ถนนลกรงถกเปลยนเปนถนนคอนกรตและเตมไปดวยรถยนต

หางสรรพสนคา และศนยการคาขนาดใหญ เกดขนอยางตอเนอง รองรบการเพมขนของประชากรและนกทองเทยว

พนทสเขยวถกเปลยนเปนบานจดสรรคอนโด และสงปลกสรางรกล�าล�าน�า

“การขยายตวของเมองอยางรวดเรวไรทศทางและยงคงขยายตวตอเนองไปในอนาคต สงผลใหเกดการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนทไมเหมาะสมและความตองการใชน�าเพมมากยงขน”

- 2 -

แมน�ากกมการเปลยนแนวการไหล ท�าใหล�าน�าแนวเดมกลายเปน แมน�าสายรอง และถกเรยกวา “แมน�ากกนอย”

การเปลยนรปของแมน�ากก และแมน�ากกนอย

สภาพพนทกอนเรมโครงการ

คณลงชรนทร แจมจตต

แต เดมแม น�ากกไม ได ไหลเป นแนวตรงอย าง ทกวนน แตจะแผไปหลายสาขา เสนหนงลด เข าในหม บ านเรยกว า “ร องน� าลดวงซาง” อกเสนหนงคอ “รองกกเยน” ทไหลออกมาทางบรเวณหนาของโรงแรมรมกก

ล�าน�าตนเขนมน�าขงจากน�าฝนและน�าทงจากบานเรอนจนกลายเปนแองน�าเนา แหลงเพาะพนธยง และทอย ของสตวมพษตางๆซงพบเหนไดตลอดล�าน�า

“การเสอมโทรมของล�าน�าจากการพฒนาเมองและการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนสามารถพบเหนไดทวไปในเมองตางๆ ของประเทศไทยซงจ�าเปนตองไดรบการบรหารจดการทเหมาะสมและค�านงถงประโยชนสงสดของชมชน”

เมอฝายเชยงรายถกสรางขนตะกอนสวนใหญจะมาทบถมบรเวณหนาฝาย สงผลใหชวงแลงมน�าไหลผานนอยลง และเกดน�าทวมเวลาน�าหลากประกอบกบการพฒนาเมองและเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนแมน�ากกนอยกเรมตนเขนและไมมน�าไหลผานเชนกน

วชพชขนเตมล�าน�าและถกปลอยใหรกราง

- 3 -

นอกจากการขยายเมองแบบไรทศทางแลวการตงถนฐานในพนทเสยงตอการเกดน�าทวมบกรกพนทรบน�าตามธรรมชาตสงผลใหเกดภยพบตทางธรรมชาตเชนน�าทวม

“ผลกระทบจากการพฒนาเมองอยางไรทศทางและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงสงผลใหเกดน�าทวม และขาดแคลนน�าทรนแรงมากขนรวมถงเกดขนในพนทใหมและในชวงเวลาทไมเคยเกดมากอน

ดงนนเมองเชยงรายควรเตรยมพรอมรบมอกบผลกระทบทจะเกดขนในอนาคต”

น�าทวมในเขตพนทเทศบาล สวนใหญเกดจาก น�าลนตลงจากล�าน�ากกและล�าน�าแมกรณ

เดอนกนยายนป2554ปรมาณน�าฝนทงเดอน530.1มลลเมตร มากทสดในรอบ10ปสงผลใหน�าทวม80เซนตเมตรซงเปนระดบน�าทวมสงสดในรอบ30ป

เดอนพ.ย.2556ฝนตกหนกน�าทะลกเขาทวมเมองเชยงรายซงไมเคยเกดน�าทวมในเดอนนมากอน

นอกจากนเชยงรายยงประสบปญหาน�าแลง และขาดแคลนน�าอปโภคบรโภค เชนในป2556สรางความเสยหายกวา200,000ไร

ประกอบกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขน ท�าใหรปแบบของสภาพภมอากาศมความไมแนนอน และไมสามารถคาดการณไดลวงหนา

- 4 -

จากความตระหนกดานทรพยากรน�าของเมองเชยงราย ทางเทศบาลนครเชยงรายจงไดรเรม “โครงการฟนฟระบบนเวศและสงเสรม วฒนธรรมชมชน พนทแมกกนอย” ผานความรวมมอระหวางชมชนทอาศยอย รอบๆ ล�าน�าแมกกนอยประกอบดวย 5 ชมชนไดแก ชมชนรวเหลกใต ชมชนรวเหลกเหนอ ชมชนเทดพระเกยรต ชมชนเกาะลอย และชมชนกองยาว และหนวยงานภาครฐ โดยเฉพาะเทศบาลนครเชยงราย

“สวนหนงของการเสรมสรางการรบมอของเมองใหมความเขมแขงคอการตระหนกทจะท�างานรวมกนระหวาง หนวยงานภาครฐและชมชนและสรางความรสกถงความเปนเจาของเพอใหเกดความตงใจทมเทและหวงแหนทรพยากรของตนมากยงขน”

ชมชนในล�าน�าแมกกนอย – ความรวมมอและการมสวนรวมในโครงการ

เปนโอกาสทชมชนและเทศบาลไดรวมมอด�าเนนกจกรรมรวมกน เชน ปลกพชผกทองถนรมฝงแมน�ากกนอยเพอเพมความสวยงามและเปนอาหารของชมชนในทองถน

ตวแทนเยาวชนจากโรงเรยนเทศบาล 5 เดนหา เทศบาล 1 ศรเกด และเทศบาล6นครเชยงราย เขามามสวนรวมส�ารวจความหลากหลายทางชวภาพ

สรางความตระหนกใหกบเยาวชนรนใหม เพอปลกฝง ความรกและหวงแหนในทรพยากรทองถน

สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในการรบร รบฟง เสนอความคดและแนวทางการฟนฟพนท จากความตองการของชมชนอยางแทจรง รวมทงสนบสนนการใหขอมลทถกตองแกชมชน

พธสบชะตา ภมปญญาชาวบานเพอสรางจตส�านกใหชมชนโดยรอบ แมกกนอยมความรกหวงแหน ดแลรกษาล�าน�า จดขนโดยมความเชอ และศรทธาวาเปนศรมงคล และกอใหเกดความรวมมอ ความสามคค สรางความรกหวงแหนและรกษาล�าน�า

- 5 -

นอกจากนตวแทนชมชนทง5ชมชนยงไดรวมกนจดท�าแผนทสเขยวซงแสดงใหเหนถงวถชวตผานมตทางดานเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมและทรพยากรธรรมชาต

Green Mapping (แผนทสเขยว)

“การจดท�าแผนทสเขยวเปนการเสรมสรางศกยภาพของชมชนใหเขาใจสถานการณสงแวดลอมของเมองน�าไปสการวางแผนพฒนาเศรษฐกจวฒนธรรมและสงแวดลอมอยางสมดล”

โรงงานผลตขนมปงในชมชน

ขยะประเภทกงไมไมมระบบเกบก�าจด

นถนน...นบานเธอ..นสนามเดกเลนระดมความคดเหนและแลกเปลยนขอเสนอแนะเพอวเคราะหปญหาของเมองและจดล�าดบความส�าคญ

เกดการเรยนรถงทรพยากรในพนทและไดเขาใจพนทชมชนมากขนวาพนทสวนไหนสมควรพฒนาเพมและพนทบรเวณไหนมปญหา

โดยตวแทนชมชนทง 5 ชมชน รวมกบตวแทนจากเทศบาล ส�ารวจพนทชมชนรวเหลกใตทอยบรเวณพนทน�ารองของโครงการ

แผนทสเขยวเปนแผนททแสดงทตง ต�าแหนงของสถานทส�าคญ สถานททควรไดรบการพฒนาและปญหาตางๆของเมอง

เย..เยแลวเรากไดแผนทสเขยว ชมชนรวเหลกใตออกมา

เราตองปรบปรงปายชมชนใหดนาสนใจสะอาดและสวยงามนะ

- 6 -

“การสรางความตระหนกและความเขาใจการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนผลกระทบจากการเปลยนแปลง สภาพภมอากาศและการบรหารจดการน�าอยางยงยนเปนการสรางการรบมอทดทงตอการพฒนาเมอง

และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทจะเกดขนในอนาคต”

ผลทไดจากการด�าเนนโครงการทเหนเปนรปธรรม คอ บรเวณตนแบบพนทน�ารองระยะทาง 550 เมตร หรอประมาณ 1 ใน 4 ของแมกกนอยบรเวณชมชนรวเหลกใต โดยมการปรบปรงทองคลอง และเสรมขอบเขอนปองกนตลง มการจดการน�าทงจากแหลงก�าเนด เพอเปนตวอยางทดของการจดการน�าทงอยางเหมาะสมกอนปลอยลงสแหลงน�า

แมกกนอยหลงด�าเนนการ

พนทน�ารองระยะทาง 550 เมตร หรอประมาณ1ใน4ของแมกกนอย

ภาพตดขวางบรเวณพนทน�ารองเพอเพมการกกเกบน�า ในฤดแลงและรองรบน�าในฤดฝน

น�าเสยบรเวณโรงฆาสตวของทางเทศบาลนครเชยงรายไดรบ การปรบปรงคณภาพกอนปลอยลงสแหลงน�าแมกกนอย

ผงแมนำกกนอยตลอดล�าน�าโดยค�านงถง การใชประโยชนทดน รวมถงการเพมพนทสเขยวใหสอดคลองกบการด�าเนนชวต วถชวตและวฒนธรรมชมชน

แมน�ากกนอยเรมกลบมาใชประโยชนไดดงเดม ...ในน�ามปลา ..รมฝงมผกกนได..มสถานทพกผอนหยอนใจ

แมกกนอยภายหลงโครงการมการท�าคนดน2ฝงและ ทางเดนคขนาน เพอใชประโยชนในการออกก�าลงกายและพกผอนหยอนใจ รวมถงการปลกผกกนไดในล�าน�าสอดคลองกบวถชวตดงเดม

www.thaicity-climate.orgwww.acccrn.orgwww.tei.or.th