kolory gdańska głównego i starego miasta — detale...

Pomarańczowy – długo niedostrzegany

Kolory GdańsKa — detale architektoniczne głównego i starego miasta

Podwale Przedmiejskie


ul. Chłodna

ul. Sempołowskiej

ul. Dolna

ul. Królikarnia


ul. Łąkowa

ul. Ł

ąkow

a

ul. Łąkowa

ul. Reduta Żbik

ul. Sadowa

ul. S

zop

y

ul. Szafarnia

ul. św. B

arbary

ul. Seredyń

skiego

ul. Długa G

robla

ul. Krow

oderska

ul. Jaskółcza

ul. Jałm

użnicza

ul. Wróbla

ul. Radna

ul. Reduta Miś

ul. Reduta

Dzik

ul. Reduta Wyskok

ul. Reduta Wilk

ul. Śluza

ul. Kieturakisaul. Szczygła

ul. Zielona

ul. Fundacyjna

ul. Kamienna Gro

bla

ul. Kamienna Gro

bla

ul. Dobra

ul. T

rakt

św. W

ojci

echa

ul. Długa

ul. Długa

ul. Szeroka

ul. P

ańsk

a

ul. Szeroka

ul. Szeroka

ul. Elżbietańska

ul. T

kack

a

ul. G

arba

ry

ul. B

ogus

ław

skie

go

ul. św. Ducha

ul. Mariacka

ul. Plebania

ul. Chlebnicka

ul. św. Ducha

Wał

y Ja

giel

lońs

kie

Wały Jagiellońskie

TARG

WĘG

LOW

Y

TARGDRZEWNY

GDAŃSKGŁÓWNY

DWORZEC PKS

PLACWAŁOWY

Ołowianka

ul. Hucisko

ul. Nowe Ogrody

ul. 3

Maj

a

ul. 3

Maj

a

ul. P

odw

ale

Gro

dzki

e

ul. Ogarna

ul. Ogarna

ul. Toruńska

ul. Toruńska

ul. Jaglana

ul. Wspornikowa

ul. Owsiana

ul. Toruńska

ul. Świętej Trójcy

ul. Kocurki

ul. Piwna

ul. K

alet

nicz

aul

. Ław

nicz

a

ul. P

oczt

owa

ul. K

lesz

a

ul. L

ekty

kars

kaul

. Koz

ia

Długi Targ

ul. Świętojańska

ul. Straganiarska

ul. Lawendowaul. Tobiasza

ul. Katarzynki ul. Katarzynki

ul. Zamkowa

ul. Grodzka

ul. Czopowa

ul. Wartka

ul. Dylinki

ul. Osiek

Plac ObrońcówPoczty Polskiej

ul. Profesorska

ul. O

leja

rna

ul. Na Piaskach

ul. Bielańska

ul. Stolarska

ul. Tartaczna

ul. Sieroca

ul. Sukiennicza

ul. Browarna

ul. Mniszki

ul. Rajska

ul. Rajska

ul. Rajska

ul. Gradowa

ul. Korzenna

ul. Łagiewniki

ul. Łagiewniki

ul. Heweliusza

zaułek św. Bartłomieja

ul. P

odw

ale

Gro

dzk

ie

ul. Gnilna

ul. 3

Maj

a

ul. 3

Maj

a

ul. Dąb

row

skie

go

ul. Dąb

row

skie

go

ul. Aksamitn

a

ul. Wałowa

ul. Wałowa

ul. Wałowa

ul. Krosna

ul. Karpia

ul. Stara Stocznia

ul. Rycerska

ul. Heweliusza

ul. Ryb

aki Doln

e

ul. Ryb

aki Górn

eul

. Gro

bla

I

ul. Z

łotn

ików

ul. G

robl

a II

ul. G

rob

la II

I

ul. T

okar

ska

ul. Podwale Staromiejskie

ul. Podwale Staromiejskie

ul. Stągiewnaul. Długie Ogrody

ul. Długie Ogrody

ul. Angielska Grobla

ul. Elbląska

ul. S

ienn

icka

ul. W

ygon

ul. Powalna

Mot

ław

a

Mot

ław

a

Motława

NOWA MOTŁAWA

NO

WA

MO

TŁAW

A

ul. D

ługi

e Po

brze

że

ul. D

ługi

e Po

brz

eże

Targ

Ryb

ny

ul. C

hmie

lna

ul. C

hmie

lna

ul. Chmielna

ul. Ż

abi K

ruk

ul. L

asta

dia

ul. R

zeźn

icka

ul. R

zeźn

icka

ul. O

kop

owa

ul. O

kop

owa

ul. Na stoku

ul. Na stoku

ul. Biskupia

ul. Z

aroś

lak

#4

BramaWyżynna

ul. Długa 41

ul. Długa 3

ul. Garbary 1

GdańsKie Miniatury

2

1. JakiegokolorusątygrysyilampartynamalowanenakamienicyprzyDługimTargu16?a. pomarańczowego

b. żółtego

c. niebieskiego

2. ComożnakupićwkamienicyprzyulicyDługiej3?a. antyki

b. leki

c. upominki

3. NafasadziekamienicyprzyulicyGarbary1ukrytajestdatajejodnowienia.Znajdzieszją?a. 1950

b. 1940

c. 1930

4. JakarzeźbazdobiszczytkamienicyprzyulicyGarbary13?a. orła

b. lwa

c. smoka

5. NaBramieWyżynnejodstronyKatowniumieszczonajestdataodnowieniabudynku.Którytorok?a. 1880

b. 1884

c. 1888

Quiz

gdańskie miniatury. Pomarańczowy – długo niedostrzegany

3

Opróczkolorówpodstawowych,czerwieni,niebieskiegoiżółci,

sąteżbarwypochodne.Pomarańczowy,zielonyifioletowypo-

wstająprzezzmieszanietrzechbarwpodstawowych.Czerwony

iniebieskidająfioletowy,zkoleizielonyjestwynikiempołącze-

nia żółci i niebieskiego. Zarówno zieleń, jak i fiolet to kolory

o długiej historii i rozpoznawalnej symbolice. Zielony jest ko-

lorem nadziei i przyrody, fioletowy zaś – władzy, ale i żałoby.

Inaczejmasięsprawazpołączeniemczerwieniiżółci–poma-

rańczowy był chyba za mało wyrazisty i został bardzo późno

dostrzeżony,wskutekczegoniemataksilnego,symbolicznego

znaczenia. Łączy w sobie pozytywne cechy czerwieni i żółci.

Jestuważanyzakolordodającyenergiiioptymizmu.Zczasem

stałsięwżyciucodziennymważnyibardzopomocny,atodla-

tego,żejestkoloremnajlepiejwidocznymprzysłabymświetle

ipodwodą.Właśnieztegowzględusłużbyratunkowemająza-

zwyczajpomarańczowesprzętyiubrania.

Barwazawdzięczanazwęowocompomarańczy,apopular-

ność zyskała dzięki Holendrom. Pomarańczowy jest bowiem

kolorem holenderskiej rodziny królewskiej. Gdańsk i Holandię

łączy szczególna więź, poprzez pochodzących z tego kraju

architektów i artystów, którzy nadali kształt najsłynniejszym

gdańskimzabytkom.Podczasczwartego jużspaceruwtego-

rocznymcykluGdańskichMiniaturdowiemysię,dlaczegoko-

lorpomarańczowyzostałtakpóźnodostrzeżony,czemukoja-

rzonyjestzholenderskąrodzinąkrólewskąizjakiegopowodu

wśredniowieczulepiejbyłoniemiećrudychwłosów.

Ul . D łUga 41 i rUDe zwier zęta

Wśredniowieczuniebyłoosobnejnazwykolorupomarańczo-

wego.Różneodcienietejbarwyokreślanojakoczerwone,żółte

lubżółto-czerwone.Pomarańczowydługopozostawałwcieniu

bardziej wyrazistej czerwieni i żółci. Wyjątek stanowił mający

wśredniowieczuszczególniezłąsławęrudy,któryprzejąłwszyst-

kie negatywne cechy przypisywane czerwieni i żółci. Połączył

krwawą,wojennąsymbolikęczerwienizezdradziecką,kłamliwą

symbolikążółci.Stałsięznakiemrozpoznawczymwszystkichne-

gatywnychpostaci,przedewszystkimJudasza.ChociażwBiblii

niemamowyotym, jakwyglądałuczeń,któryzdradziłJezusa,

tojednakartyścizaczęligoprzedstawiaćjakomężczyznęwżół-

tejszacieizrudymiwłosami.WBibliirudybyłnapewnoEzaw,

postać symbolizująca lekkomyślność, ale również mądry i roz-

tropnykrólDawid.Zasadniczojednakrudaczupryna,zewzględu

naswojąwidocznośćiodmienność,stałasięatrybutempostaci

negatywnych.WwypadkuJudaszadodano jeszczeżółtąszatę,

przezconiemożnagopomylićznikiminnym.

Rudowłosym przypisywano określone cechy. Mieli być

gwałtowni, skorzy do kłótni, wybuchowi, a nawet agresywni.

JeszczewXIXwiekupanowałaopinia,żekobietyorudychwło-

sachczęściejdokonujązbrodni!Byłtoniewątpliwiespadekpo

klaudiusz grabowski

Pomarańczowy – długo niedostrzegany


4

kolory gdańska — detale architektoniczne głównego i starego miasta #4


średniowiecznychprzesądach,zgodniezktórymiwszyscyne-

gatywnibohaterowie,czytopojawiającysięwBiblii, jakKain,

Dalila,Salome,czyteżwbaśniachimitach,charakteryzowalisię

ognistymtemperamentem ipłomienistymiwłosami.Niechęć

do ludzi o rudych włosach występowała w wielu miejscach

i w różnych okresach historycznych. Obecnie tłumaczy się to

tym,żerudychosóbjestpoprostunajmniej,aodzawszeto,co

inne,wzbudzałoantypatięlub–cogorsza–nietolerancję.Do

dziśtanieufnośćzachowałasięwprzysłowiachbądźporzeka-

dłach,np.„Corude,towredne”,„Corude,todolasu”.

Wdodatkuniechęćtaprzeniosłasiętakżenazwierzęta.Od

średniowieczanegatywnecechy, takie jakokrucieństwo,chy-

trość i nikczemność, przypisywano rudym zwierzętom: lisom

i wiewiórkom. Podejrzliwość wzbudzały również cętki i paski,

które widzimy np. na lampartach i tygrysach. W sztuce, ale

takżewbajkach,rudezwierzętaodgrywająroleczarnychcha-

rakterów, przeciwników szlachetnych i dobrych bohaterów.

Królowi zwierząt, lwu, przeciwstawiano przebiegłego i krwio-

żerczegolampartalubtygrysa.Chytrylisbyłwstanieoszukać

prawiekażdego.Oberwałosięnawettaksympatycznej,wyda-

wałoby się, wiewiórce.W średniowieczu to nieduże zwierząt-

ko uchodziło za leniwe, skąpe i głupie. Oczywiście wynika-

ło toz tego, że ludzienieznali zwyczajów ipotrzebzwierząt

iprzypisywaliimludzkiecechy.Wiewiórki,podobniejakrównie

nielubiane małpy, cały dzień spędzały rzekomo na zabawie,

biegającbeztroskowśródgałęzi,comiałoświadczyćoichleni-

stwie.Wiewiórkinazimęgromadzązapasy,zakopującorzechy

w różnych miejscach, często te zapasy są zbyt duże, co stało

siępowodemdotego,byoskarżyćjeopazernośćiskąpstwo.

Zdarza się, że wiewiórki zapomną o kilku orzechach – dzięki

czemuzresztąmożewyrosnąćnowedrzewo–wśredniowie-

czuztejprzyczynyuważano,żewiewiórkisąniezbytrozgarnię-

teigłupie.Oczywiściedziśnieprzypisujemyzwierzętomcech

ludzkich,takjesttylkowbaśniachimitach.

PrzyjrzyjmysiędekoracjomkamienicprzyulicyDługiejiprzy

DługimTargu i poszukajmy tych nielubianych w średniowie-

czuzwierząt.Tygrysyilampartyznajdziemynakamienicyprzy

DługimTargu 16, namalowała jeTeresa Pągowska. Natomiast

przyDługimTargu7zobaczymylisazjadającegogęś,wyrzeź-

biłgoZygmuntKępski.Rudawiewiórkaukryłasięnakamieni-

cy przy Długiej 41, dekoracje tej kamienicy wykonali Ryszard

KozakiewicziBernardaŚwiderska.

Ul . D łUga 3 i jab łko pomar ańczy

Nazwa koloru pomarańczowego pochodzi od smacznych

owocówzrodzinycytrusów.Zpomarańczyprodukujesięsok,

chętniespożywanywróżnychregionachświata.Pierwsizaczęli

hodowaćcytrusyChińczycy.Wszystkieodmianycytrusówpo-

chodząodtrzechgatunków,któredziękihodowli ikrzyżowa-

niu dały wiele gatunków i odmian.Te trzy najstarsze gatunki

tomandarynka,pomelo icytron.Hodowlacytrusówrozprze-

strzeniłasięnazachódidziękiArabomtrafiładoEuropy.Jako

żeArabowieniepilialkoholu,niehodowliteżwinorośli,wyci-

naliwinnice ina ichmiejscusadziliwłaśniedrzewkacytruso-

we. Przez lata udoskonalano metody hodowli, dzięki czemu

możemydziścieszyćsięwielomaodmianamiigatunkamicy-

trusów:pomarańczami,grejpfrutami,cytrynamiczylimonkami.

W Europie zaczęto hodować pomarańcze prawdopodobnie

wXwieku.Sadzonozarównoodmianysłodkie,jakigorzkie.Te

ostatniebyływykorzystywaneprzyprodukcjiperfum,aletakże

wkuchni,robionoznichmarmoladę.Pomarańczepotrzebują

ciepła,nielubiąjednaknadmiernychupałów,ichhodowlanie

jestwięcnajłatwiejsza.Stałysięsymbolembogactwailuksusu.

Z uprawy pomarańczy od XV wieku słynęłyWłochy. Drzewka

pomarańczy hodowano w dużych donicach, w razie zimna

można jebyłoprzenieśćdocieplejszegomiejsca.Chęćupra-

wiania drzewek pomarańczowych, które oprócz tego, że dają

smaczne owoce, są także po prostu ładnymi roślinami, miała

wpływ na architekturę. W krajach, gdzie klimat był za zimny,

5



bypomarańczemogłyprzetrwaćcałyroknazewnątrz,zaczęto

wznosićspecjalnebudynki,nazywaneodowocóworanżeria-mi albo pomarańczarniami. W budynkach tych hodowano

nietylkopomarańcze,aletakżeinneegzotyczne,lubiąceciepło

rośliny.Oranżerieniesłużyłyjedyniedotrzymaniawnichdrze-

wekcytrusowych,stałysięrównieżmiejscemspotkańtowarzy-

skich.Budowanojewparkach,ogrodach,przypałacachidwo-

rach.Wichwnętrzachgromadzonosię,abyposłuchaćmuzyki,

poezji,zobaczyćspektakllubpodyskutować.Najbardziejznana

oranżeriawGdańskuznajdujesięwParkuOliwskim,stoiobok

palmiarni. Pomarańcze były drogie i z tego powodu przez

całe wieki stanowiły przysmak najbogatszych. Wiemy, że ży-

jąca w XVI wieku królowa Polski Elżbieta Habsburżanka, żona

ZygmuntaAugusta,wolałakwaśnepomarańcze.Cytrusytebyły

także przysmakiem króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego.

Gdańszczaniezresztąwramachprezentuwysłaliwładcyażty-

siącsztukkosztownegorarytasu.Złośliweplotkimówią,żeła-

komywładcamiałzjeśćtowszystkonajedenraz,wcojednak

trudnouwierzyć.

Wróćmydonazwypomarańczy.Wjęzykupolskimpojawiła

się,takjaksameowoce,bardzopóźno,bomniejwięcejwXVI

wieku.OwocnazywanotakjakweWłoszech,czylipomo aran-

cia, co dosłownie można przetłumaczyć jako„jabłko poma-

rańczy”.Wnaszymjęzyku,aletakżewjęzykuczeskimczysło-

wackim,tedwasłowazlałysięwjedno,któreprzyjęłosięna

określenieowocu,apóźniejkoloru.Wjęzykuwłoskimpozo-

stałojednosłowoarancia(takjakwefrancuskimczyhiszpań-

skim).SamiWłosinazwęowocuprzejęliodArabów,którzyza-

pisywalijąnarangi.ArabowiezkoleizapożyczylijąodPersów,

którzyprzejęli jąz językasanskryckiego.Sanskryt tobardzo

staryjęzyk,którybyłkiedyśpowszechnieużywanywIndiach.

Nāgaranga w języku sanskryckim może oznaczać – ale nie

mamy w tej kwestii pewności – przysmak słoni.Taką długą

drogę, bo aż z Indii, przeszła nazwa koloru pomarańczowe-

go.Cociekawe,niektórejęzykipółnocnejEuropypomarańczę

nazywająchińskimjabłkiem,codokładnieoddajemiejscepo-

chodzeniaowocu.WPolscetookreślenieteżjestznane.Zko-

leiwniektórychjęzykachpołudniowejEuropypomarańczato

„owoc portugalski”, gdyż właśnie kupcy z Portugalii pierwsi

handlowalitymprzysmakiem.

Pomarańczenadługopozostałysymbolemluksusuibogac-

twa.Wwielulegendachimitachpojawiasięprzedmiotpożą-

dania w postaci złotego jabłka. Niektórzy uważają, że chodzi

opomarańczę.Pomarańczeznajdziemynawieluobrazachiin-

nychdziełachsztuki,pamiętajmy jednak,żeowoceprzez lata

zmieniaływyglądidziśtrudnoniekiedyrozpoznaćnastarych

obrazach,jakidokładnieowoczostałprzedstawiony.

NakamienicyprzyulicyDługiej3widzimyróżneowoce,wy-

sypującesięzrogówobfitości.Symbolizujądostatekibogactwo.

Zostałynamalowanew1953rokuprzezBoguchwałęBramińską

iJanaRzyszczaka.

Ul . garbary 1 – HolenDr zy w gDańskU

Gdańsk co roku odwiedzają tysiące turystów, którzy podzi-

wiają tutejsze wspaniałe zabytki. Porównywany jest przy tym

często do miast holenderskich, poprzecinanych licznymi ka-

nałami. Podobieństwo jest uderzające i nie powinno nikogo

dziwić. W Gdańsku pracowali i działali liczni budowniczowie

iarchitekci,którzyprzybyli tuzHolandii.PowiązaniaGdańska

zHolandią,awłaściwiezNiderlandami, trwająodwielustu-

leci. Niderlandy w średniowieczu były jedną z najbogatszych

krainwEuropie,atozasprawąbardzokorzystnegopołożenia

ipracowitościmieszkańców.Wbogacącymsiękrajurozwijała

siękultura i sztuka.MalarzezNiderlandówzyskalimiano jed-

nychznajlepszychwEuropie.Dużąrenomącieszylisięrównież

tamtejsi budowniczowie i architekci. Szczególnie ceniono ich

wpółnocnejEuropie,ponieważdoskonalewiedzieli,jakbudo-

waćwniesprzyjającym,zimnymklimacie.WGdańskuichumie-

jętnościokazałysięwręczbezcenne.Holandiajestwyjątkowym

krajem ze względu na swoje położenie. Znaczna część kraju

leżywdepresji,cooznacza,żeznajdujesięponiżejpoziomu

morza.Abyobszarydepresyjneniebyłyzalewane,musząbyć

chronionezapomocąsystemukanałów,grobliiśluz,odprowa-

dzających nadmiar wody. Gdańsk także jest położony bardzo

nisko,częściowonaobszarachdepresyjnych,i jegomieszkań-

cymusielizmagaćsięznadmiaremwody.Pomocspecjalistów

od osuszania ziemi i radzenia sobie z wodą była bardzo po-

trzebna.DziękiprzybyszomzHolandiiwXVIIwiekuudałosię

osuszyćDolneMiastoiwznieśćwokółGdańskapasumocnień

6



chroniącychprzedwrogimiwojskami.Dziełemholenderskich

inżynierówjesttakżeKamiennaŚluza,któradodziśdziałaiza-

bezpieczamiastoprzedzalaniem.

Holendrzynietylkopomagaliwstawianiufortyfikacjiiosu-

szaniu. Na podstawie ich projektów wzniesiono w Gdańsku

wielebudowli.ArtystycznekontaktyGdańskazNiderlandami

istniały jużwdrugiejpołowieXIVwieku,sąwidoczneprzede

wszystkimwarchitekturze:wbudowanychtukamienicach,ra-

tuszachczybramach,atakżewdekoracjachbudynków.Zazło-

tyokreswhistoriiGdańskauważasięprzełomXVIiXVIIwieku,

kiedytomiastobyłobardzozamożneijegomieszkańcymogli

sobie pozwolić na stawianie okazałych i bogato dekorowa-

nychbudynków.Taksięzłożyło,żewtymczasiewarchitektu-

rzepopularnybyłstyl,którypowstałwłaśniewNiderlandach.

Styl ten naukowcy i badacze nazywają dziś manieryzmemniderlandzkimbądźpółnocnym,wskazującmiejscejegopo-

chodzenia.Zasprawąarchitektówibudowniczychztejkrainy

rozprzestrzenił się w północnej Europie. Pomogły też książki,

wktórychradzono,jaknależybudować,czylitakzwanewzor-niki architektoniczne. Budynki zbudowane w tym stylu ła-

tworozpoznać.Wyróżniajeto,żepowstałyzczerwonejcegły,

a ozdobione zostały jasnymi, kamiennymi dekoracjami. Taką

dekoracjęmająchociażbyWielkaZbrojownia,RatuszStarego

Miasta,DomOpatówPelplińskichczyKatownia,atakżewiele

kamienic,wtymtapodadresemGarbary1.

HolanDia i kolor pomar ańczow y

DlaczegoarchitekciiartyściopuszczaliNiderlandy?Otóżwkra-

jutymbyładużakonkurencjainiewszyscy,choćzdolniisolid-

niewykształceni,mogliliczyćnadobrzepłatnezlecenia.Łatwiej

otobyłozagranicą.Drugąważnąprzyczynąbyłaskompliko-

wana sytuacja, w jakiej znalazły się Niderlandy w XVI wieku.

Od końca XV stulecia państwem rządziła niemiecka dynastia

Habsburgów.Tymczasemw1517rokunaterenieNiemiecroz-

począłsięruch,który, jaksięokazało,wywarłolbrzymiwpływ

nadziejecałejEuropy.Zapoczątkowałogosłynnewystąpienie

MarcinaLutra,którydomagałsięreformwKościelekatolickim.

FaktycznieKościółkatolickiprzechodziłwtedykryzysipotrzeb-

ne były zmiany. Wystąpienie Lutra podzieliło chrześcijańską

częśćEuropy:niektórzywładcyopowiedzielisięzapomysłem

Lutra, innizaśpozostaliprzyKościelekatolickim.Wkrótcedo-

prowadziłotodobardzodługich ikrwawychwojen.Sporyte

nieominęłyrównieżNiderlandów,gdziemieszkańcydodatko-

wochcielipozbyćsięniemieckichwładców.Częśćmieszkań-

ców poparła reformację, część pozostała wierna Kościołowi

katolickiemu, tak zresztą jak Habsburgowie, którzy okazali się

niestetymałotolerancyjnymiwładcami.Zwolennicyreformacji

byli prześladowani, co potęgowało opór przeciw rządzącym.

Wybuchładługa,wyniszczającawojna,nazwanaosiemdziesię-

cioletnią,gdyżzprzerwamitrwaławłaśnietylelat.Zakończyła

sięw1648roku.WjejwynikupółnocnaczęśćNiderlandówsta-

łasięniezależnympaństwem,takpowstałaHolandia.Naczele

nowegopaństwastałnamiestnik,wybieranyprzezobywateli.

Namiestnicy, którzy pochodzili z dynastii orańskiej, dowodzili

wojskamiizczasemzyskalidosyćszerokieuprawnienia.Zupły-

wemlatprzestalibyćwybierani,awładzazaczęłabyćdziedzicz-

na i Holandia w XIX wieku stała się królestwem. Potomkowie

namiestnikówzdynastiiorańskiejdodziśrządząHolandią,aich

kolorem jest właśnie pomarańczowy. Barwa ta stała się także

symbolemzwolennikówreformacjiiznalazłasięnaflagachkil-

kupaństwiregionów,międzyinnymi–obokbiałegoiniebie-

skiego–nafladzeholenderskiej.Pomarańczowyszybkojednak

blakł,więczastąpionogo…czerwonym.Dziśflagaholender-

skaskładasięzpasówczerwonego,białegoiniebieskiego,ale

kolorpomarańczowypozostajebarwąnarodową inp.holen-

derscysportowcywystępująwstrojachwtymwłaśniekolorze.

7



br ama w yżynna i roDzina van Den blocków

JednąznajbardziejzasłużonychrodzinprzybyłychdoGdańska

zNiderlandówbyłarodzinavandenBlocków.Wilhelmvanden

Block opuścił rodzinne Mechelen (obecnie na terenie Belgii,

blisko granicy z Holandią) z przyczyn religijnych. Zwolennicy

reformacji, nazywani przez katolików protestantami, szybko

się podzielili na kilka odłamów, które niekoniecznie się lubiły

czy choćby tolerowały. Jeden z najmniej lubianych odłamów

stanowili menonici. W rodzimej Holandii nie byli tolerowani

nietylkoprzezkatolików,alerównieżprzezinnychprotestan-

tów. Niechęć do nich wynikała z ich radykalnych poglądów.

Menoniciżylibardzoskromnie,nieuznawalichrztudzieci,byli

pacyfistami,cooznacza,żenienosilibroni,więcniemogliteż

służyćwwojsku. Ichkościoły,domy i strojepozbawionebyły

wszelkichozdób,menoniciniemogligraćwkartyanipićal-

koholu.Spotykałosiętozniezrozumieniemimenonicimusieli

opuszczać niegościnny kraj w poszukiwaniu bezpiecznego

schronienia. Znaleźli je m.in. w Polsce, w okolicach Gdańska.

Żuławy przypominały ziemie, z których pochodzili, chętnie

więctuzostawali iciężkopracowali,abyosuszyćczęstozale-

wanyteren.

WśróduciekinierówbyłwspomnianyWilhelmvandenBlock,

niezwykle zdolny i ceniony rzeźbiarz. Wcześniej w Gdańsku

zamieszkał jego brat Egidiusz, także rzeźbiarz, którego dzieł

niestetynieznamy.Wilhelmtworzyłnie tylkonazamówienie

bogatychmieszczan,aletakżenazleceniewładców,wtympol-

skichkrólówStefanaBatoregoiZygmuntaIIIWazy.Jegotwór-

czość możemy podziwiać w wielu gdańskich kościołach, lecz

najbardziej widocznym dziełem pozostaje Brama Wyżynna,

ukończonaw1588roku.Brama,przezktórąwjeżdżalidomia-

stanajważniejsigoście,byłaswegorodzajuwizytówkąmiasta.

Została ozdobiona herbami, inskrypcjami i rzeźbami lwów.

WilhelmijegożonaDorotadoczekalisięlicznegopotomstwa.

Synowie poszli w ślady ojca i zostali artystami. Najbardziej

znanisąmalarze Izaak iDawid,atakżeAbraham,któremuza-

wdzięczamy dekoracje tak znanych obecnie zabytków, jak

Złota Brama, Złota Kamienica czy Dwór Artusa. Warsztaty

WilhelmaiAbrahamaznajdowałysiębliskoKatowni.Obajpo-

zostawiliposobietrwałyśladwGdańskuitakjakwieluinnych

Niderlandczyków wpłynęli na wygląd miasta, w którym przy-

szłoimżyć.

czy wiesz , że:

– WXIXwiekuzpołudniowejczęściNiderlandówpowstałydwapaństwa:BelgiaiLuksemburg.

– FortyfikacjewzniesionewokółGdańskawpierwszejpołowieXVIIwiekunazywamystaroholenderskimi.– MenoniciwXIXstuleciuzbudowaliwłasnykościół,stoidodziśustópBiskupiejGórki.

– NazwadynastiiorańskiejpochodziodmiastaOrange,położonegoobecnieweFrancji.Orangetopofrancuskuna-

zwaowocuikolorupomarańczowego.

– Wjęzykuholenderskimnazwakolorupomarańczowegopochodziodowocuibrzmioranje,natomiastsamowoc

nazywasięsinaasappel,czyli„chińskiejabłko”.

Zdjęcia:KlaudiuszGrabowski

Redakcja,korekta:AnnaMackiewicz

Opracowaniegraficzne:TomaszPawluczuk

Pomysłodawczyniprojektu:MałgorzataKmicińska

Koordynacjaprojektu:MargaretaSobczak

bibliogr afia:

Encyklopedia Gdańska,red.B.Śliwiński,Gdańsk2012.

JohnGage,Kolor i kultura,Kraków2008.

Katalog zabytków sztuki. Gdańsk – Główne Miasto,red.B.RolliI.Strzelecka,Warszawa2006.

JacekKriegseisen,Dekoracje architektoniczne Gdańska,t.I,Gdańsk2016.

MichelPastoureau,Średniowieczna gra symboli,Warszawa2006.

JonathanRobert,Powab jabłka. Fascynujące dzieje owoców i warzyw,Warszawa2003.

Wikipedia

www.sjp.pwn.pl/poradnia

owocnych poszukiwań życzą: z partnerami:


kolory gdańska głównego i starego miasta — detale...

Documents