komunika. komunikaziorako gida praktikoa
DESCRIPTION
ÂTRANSCRIPT
14KOMUNIKA
Komunikaziorako gida praktikoa
Tokiko Agenda 21ean
www.udalsarea21.net
14. zkia. 2012eko urtarrila
UDALSAREA 21EKO LAN-KOADERNOEN BILDUMAREN AURKIBIDEA:
1. zenbakia. 2006ko urria «EAE-koTokikoAgenda21prozesuakaztertzea.Oztopoaketaestrategiaarrakastatsuakidentifikatzeaaurrerapausogehienemandituztenudalerrietankudeaditzaten».
2. zenbakia. 2006ko urria «Oztopoetaestrategiakekintza-planakabiarazteko.21Bulegoak:ereduakformulatzea».
3. zenbakia. 2007ko iraila «Naturingurunekoudal-eskumeneiburuzkogida».
4. zenbakia. 2008ko urtarrila «IraunkortasunarenetaTokikoAgenda21endimentsiosoziala.TokikoAgenda21etanalderdisozialaksartzekoirizpideak».
5. zenbakia. 2008ko urtarrila «Klima-aldaketa.UdalekoCO2e-emisiobaliokideenkalkulua.Tresnariburuzkoerabiltzaile-eskuliburua».
5. zenbakia. 2011ko urtarrila «Klima-aldaketa.UdalekoCO2e-emisiobaliokideenkalkulua.Tresnariburuzkoerabiltzaile-eskuliburua».(eranskina)
6. zenbakia. 2008ko urtarrila «Sailkatutakojarduerenerregularizazioa.Laguntzatresnak».(1.zatia)
7. zenbakia. 2008ko urtarrila «Sailkatutakojarduerenerregularizazioa.Laguntzatresnak».(2.zatia)
8. zenbakia. 2009ko otsaila «Klima-aldaketarenaurkakotokikoestrategiakmartxanjartzekogida».
9. zenbakia. 2009ko otsaila «Lehenengopausuakgenero-ikuspegiaTokikoAgenda21prozesuetantxertatzeko.Jarraibidemetodologikoak».
10. zenbakia. 2009ko uztaila «Ingurumen-hezkuntzairaunkortasunerako:EskolakoAgenda21etaTokikoAgenda21koordinatzea.HausnarketaestrategikoaetagakooperatiboakUdalgarapeniraunkorrarenesparruan».
11. zenbakia. 2010eko abendua «Biodibertsitaterakohurbilpenatokikoeremutik».
12. zenbakia. 2011ko urtarrila «Klima-aldaketaraegokitzekoudal-programakegitekogidaliburua».
13. zenbakia. 2011ko maiatza «Airearenkalitatea.Airearenkalitateaudalmailankudeatzekogakoaketalaguntza-tresna».
14. zenbakia. 2012eko urtarrila «Komunika.KomunikaziorakogidapraktikoaTokikoAgenda21ean».
www.udalsarea21.net
IDAZLE TALDEA
AzpeitikoUdala;BalmasedakoUdala;BerastegikoUdalaBergarakoUdala;BilbokoUdala;DonostiakoUdala;ElduaingoUdala;ElgoibarkoUdala;LegazpikoUdala;Maruri-JatabekoUdala;MungiakoUdala;PortugaletekoUdala;GasteizkoUdala;ZarauzkoUdala;Debegesa;Ingurugela;ArratiakoUdalElkartea;Uribe-KostakoZerbitzuenUdalElkarteaetaEkogune;EnkarterrialdekoBulego21a;DurangaldekoUdaltalde21a;Nerbioi-IbaizabalgoUdaltalde21a;TolosaldekoUdaltalde21a.
EuskoJaurlaritzakoIngurumen,LurraldePlangintza,NekazaritzaetaArrantzaSaila•Ihobe,Udalsarea21enIdazkaritzaTeknikobezala•AssociacióLecturaFàcil•Mamikin,sormenalantzekogimnasioa•PrismaGlobal•Prometea•SinergiaValue
ARGITARALDIA:1.a,2012ekourtarrila
© Ihobe, Ingurumen Jarduketarako Sozietate PublikoaUrkixoZumarkalea,36-6.a.48011BilbaoTel.:900150864
www.ihobe.netwww.udalsarea21.net
ARGITARATZAILEA:Ihobe,IngurumenJarduketarakoSozietatePublikoa
DISEINUA ETA DIAGRAMAZIOA:Canaldirectowww.canal-directo.com
ITZULPENA: ELHUYAR
LEGE GORDAILUA:BI-138-2012
Dokumentuhonenedukiak,oraingoedizioan,litzentziahonetanargitaratudira:Aitortu–Ezmerkataritzarako–Laneratorririkgabe3.0Unported(http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.eu)
Txostenhauegiteko,%100eanbirziklatutakopaperaerabilida,klororikgabea.Erabilitakopaperakegiaztagirihauekditu:AingeruUrdina,EuropakoIparraldekoBeltxargaetaEuropakoEtiketaEkologikoa.
14KOMUNIKA
Komunikaziorako gida praktikoa
Tokiko Agenda 21ean
14. zkia. 2012eko urtarrila
www.udalsarea21.net
05. orrialdea
06. orrialdea
10. orrialdea
19. orrialdea
30. orrialdea
35. orrialdea
38. orrialdea
AURKIBIDEA
01. GURE AURKEZPENA
02. KOMUNIKAZIO PUBLIKOA
03. KOMUNIKAZIOA 6 PAUSOTAN
04. KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
05. AURREZ AURRE: EKITALDEKO IRAKASPENAK
06. AZKEN EGUNA. ISTORIO BERRI BAT HASTERA DOA
07. ERREFERENTZIA BATZUK
::::::: 3
KOMUNIKAZIOARI BURUZKO EKITALDEA: ELKARREKIN ISTORIO BAT SORTZEA, IDAZTEA ETA KONTATZEA
::::::: 5
01. GURE AURKEZPENA
Nor gara?
Azken urte honetan Udalsarea 21ko Komunikazioari buruzko Ekitaldea osatu dugun pertsonak gara. Argazkian denok ez gaude, baina taldeko parte handi bat bai.
Gehienok euskal udalerrietako eta eskualde erakundeetako Tokiko Agenda 21ko teknikariak gara. Ekitalde honetan parte hartu dugun beste pertsona batzuk Eskola Agenda 21ean, udaletako prentsa bulegoetan edo Ihobeko Komunikazio Alorrean dihardugun pertsonak gara.
Denok batera Ekitalde interesgarri bat eratu dugu, edukietan eta esperientzietan aberatsa. Horregatik, orain, gure helburua ikasitakoa jaso eta, lan koaderno honen bidez, Udalsarea 21eko gainerako udalerrietara eta erakundeetara zabaltzea da.
Horretarako, istorio bat kontatuko dizuegu. Istorio hau 2010eko uztailaren 7an hasi zen, Ekitaldearen gure lehen bilerarekin, eta gure eguneroko zereginekin darrai gure udal eta erakundeetan.
Zuen gustukoa izango delakoan gaude eta, guri bezala, inspirazio gisa baliagarri izango zaizuela uste dugu, komunikaziotik, egunetik egunera, gauzak pixka bat hobeto egiten ahalegintzeko.
Hastera goaz!
6 :::::::
02. KOMUNIKAZIO PUBLIKOA
Gutako bakoitzak komunikazio publikoa egiten duela ikasi dugu hilabete hauetan.
Komunikazio publikoak bere nortasun ezaugarriak ditu, enpresa komunikaziotik edo komunikazio pribatutik bereizten dutenak. Beraz, Tokiko Agenda 21eko teknikari bezala egiten dugun komunikazioak ñabardura eta ezaugarri bereziak ditu, eta hauek ahalik eta hobekien ezagutzea eta esploratzea komeni zaigu.
Komunikazio publikoa herritarrekiko elkarrizketa luze bat da.Toni Puig
Komunikazio publikoa erakunde publikoen kudeaketaren barruan dagoen alor bat da; bere asmoak erakunde horien jarduera (zerbitzuak, programak, proiektuak,…) modu bikain batean ezagutaraztea eta jarduera horri duen balioa ematea dira1.
Komunikazio publikoa ez da zerbitzuei eransten zaien post-it bat, ez da administrazioak zein ondo egiten duen hedatzeko egiten den noizbehinkako edo etengabeko publizitate kanpaina bat ere. Hori zabalkunde edo propaganda hutsa izango litzateke2.
”
“
1 RUBIO, Loreto eta IRISO, Raquel: «Partekatzeko komunikatzea. Bidaia bat komunikazio publiko hobe baten bila».
2 PUIG, Toni: «Udal komunikazioa, herritarren laguna».
::::::: 7
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Komunikazioa kudeaketa publikoaren tresna bat da
Komunikatzea Tokiko Agenda 21eko teknikarien lanaren parte bat da
Dokumentu honen irismena komunikazioa da, Tokiko Agenda 21en eremuan eta eremutik
Komunikazioaren oihanean gure mezuak bere eragina izan behar du
Komunikatzea pertsonekin hitz egitea da, elkarrekin aztertzea
Kalera atera, galdetu eta entzun egin behar da
KOMUNIKAZIO PUBLIKOA
Administrazioaren kudeaketa tresna bat da antolaketa, hiri proiektua, eskaintzen diren
zerbitzuak, programak eta balioak hiritarrei azaltzeko eta beraiekin partekatzeko.
Ikuspegi hau Tokiko Agenda 21eko teknikarien eremura eramaten bada, zenbait alderdi
hartu behar dira kontuan:
— Komunikatzea eguneroko lanaren parte bat da, zerbitzu publikoaren parte da.
Eta beraz, Ingurumenaren eta Jasangarritasunaren Alorraren edo zerbitzuaren
eginkizunetako bat da.
— Komunikatzeak «denon artean partekatzea» esan nahi du. Eta partekatzea nork bere
burua ezagutzera ematea edo programa edo proiektu berri bati buruz informatzea
baino askoz ere gehiago da.
— Guztiak komunikatzen du; bai bulegoak bai liburuxkak, baita elkarrizketak ere.
Eta esaten ez denak edo egiten ez denak ere komunikatu egiten du.
Erakunde baten komunikazio publikoaren estrategia diseinatzea eta garatzea
eta estrategia horren kudeaketa eredua finkatzea Administrazioaren eginkizuna da.
Erakunde publiko batek bere komunikazioa planifikatu behar du, ikuspegi bakar eta
integral batetik, eta barne komunikazioan nahiz kanpokoan eraginez. Hala ere, nahiz eta
garrantzitsua eta beharrezkoa izan, Udalsarea 21en lan koaderno honen helburua
ez da gai honetan sakontzea.
Dokumentu honen eta Ekitaldearen irismena komunikazioa izan da, baina alor zehatz
batean: Tokiko Agenda 21en eremuan eta eremutik komunikatzea, alegia.
ZENBAIT KONTZEPTU
Komunikatzea Tokiko Agenda 21eko teknikarien eguneroko lanaren parte bat da.
Eginkizun hau ulertzeko eta berezkoa dela onartzeko komunikazio publikoaren zenbait
kontzeptu ezagutu behar dira.
Ondokoak dira:
— Gaur egungo komunikazio ingurunea konplexua eta zorrotza da. «Pertsona
batek egunean zehar 4.000tik gora komunikazio inpaktu jaso ditzake» (ALET, 2001).
Komunikazioaren oihana da. Ingurune honetan, moldatzea eta desberdintzea beharrez-
koak dira mezua hel dadin, emozioa eragin dezan, eta are ekintzara bultza dezan.
— Komunikatzea denon artean partekatzea da. Honek berekin dakartza:• Partekatzeko borondatea: gune komunak partekatzeko jarrera bat.• Hizkuntza komun eta gurutzatua: bi noranzkotakoa eta harremanetarako
balio duena.• Interes komunak: kasu honetan, gai publikoekiko interesa.• Lotura emozionalak, ilusioa pizten eta konfiantza eta gogaidetasuna
sorrarazten lagunduko dutenak.
— Komunikatzea entzutea da. Komunikazio on bat burutzeko garatu behar den lehen
abilezietako bat entzuteko gaitasuna da. • Entzuteak kalera ateratzea, iritzia eskatzea eta herritarrei galdetzea esan nahi du. • Entzuteko adi egoteko benetako jarrera behar da. Eta ez, jendeari, ez dakielako
edo ulertzen ez duelako, errua bota.• Entzutea eguneroko zereginetaz galdetzea da. Adibidez, Tokiko Agenda 21etik egin
dugun honetaz: zer da hoberena?, zer da okerrena?, zer dago sobera?, zer falta da?• Entzutea, erantzunei eta herritarren feed-backari jaramon egitea da.
8 :::::::
02. KOMUNIKAZIO PUBLIKOA
02
Komunikazio pribatuan ez bezala,
komunikazio publikoak 3 maila ditu: maila
eragilea, lidergo maila eta sozializazio maila
Zein da Menorcako itsasargiek
igortzen duten komunikazioaren
arrakasta?
— Komunikazio publikoak intentsitate desberdineko 3 erregistro edo maila ditu, eta komunikazioaren helburuaren arabera aldatzen dira3. Mailak ondokoak dira:
• Maila eragilea: zerbitzu eta programa publikoei buruzko informazio funtzionalari
dagokio. Informazio eragilea eskaintzen du eta ildo nagusiak zerbitzuaren erabilera eta
baliagarritasuna dira.
Maila honetan komunikazio ekintzak ondorengo galderei erantzuten die: zer?, nola? Esate
baterako, maila eragileak hondakinen atez ateko bilketa sistemaren funtzionamenduari
buruzko informazio baliagarria barne hartzen du. Herritarrei, sistema modu egokian erabili
ahal izateko, behar duten informazioa ematen zaie.
• Lidergo maila: erakunde publikoak gizartean aldaketak sustatzeko izan behar duen
lidergoaz ari da. Maila honetan, komunikazioa partaide diren eragileak motibatzera
orientatzen da, baita berrikuntza mezuak eta gizartea aldatzeko mezuak bidaltzera ere.
Maila honetan honako galdera honi erantzun behar zaio: Zergatik?
Adibidez, aplikagarria da udalerrian hondakinen atez ateko bilketa sistema berriaren
filosofia eta zergatia azaltzeko orduan.
• Sozializazio maila: herritarrak gai publikoei (kolektiboei, komunitarioei) lotzea bilatzen
duen komunikazioari dagokio. partaide izatearen sentimendua suspertzea bilatzen du
eta herritar izateko modu aktiboa eta arlo publikoarekiko arduratsua sustatzen ditu.
Adibidez, maila honetan komunikatuko da hondakinen atez ateko bilketa sistema
berriaren arrakasta herritar guztien lankidetzaren esku dagoela.
Ikuspegi hau garrantzitsua da, egin beharreko komunikazioa zein erregistro edo mailatan
kokatzen den jakiteak eta horretaz jabetzeak bidali behar den mezuaren ezaugarriak hobeto
zehazten laguntzen duelako.
— Komunikazioaren gakoak eta mezuaren garrantzia. Ferrán Ramón-Cortés egileak gako
horietaz dihardu bere La isla de los 5 faros liburuan. Liburu hori inspirazio iturri izan da
Ekitaldeko pertsonentzat, eskaintzen dizkigun 5 gakoengatik:
1. Mezu handi bakar bat… ideia baliotsu bat adierazteko. Egileak aipatzen duenaren arabera:
«Komunikazio bat igorri aurretik, zer esan nahi dugun pentsatu behar dugu zehatz-mehatz.
Esaldi bakar batean idazteko gai izan behar gara, beti gogoan izan behar den esaldi bat».
2. …modu gogoangarrian kontatzea… Igortzeko ideia edo mezu bat edukitzeaz gain,
mezu hori jendeari helarazteko modu interesgarri eta desberdin bat aurkitzea ere
garrantzitsua da.
3. …helduko den hizkuntza batez… Hizkuntza edo hizkera hori mezua zuzentzen zaien
pertsonen eta berorien errealitatearen arabera erabakiko da.
4. …balio duen mezua jendeak hartzen duena dela kontuan izanez... Beharrezkoa da
pertsonei begiratu eta entzutea, mezua nola hartzen duten eta nola interpretatzen
duten jakiteko.
5. …gonbidatu, konbentzitzen saiatu beharrean. Mezua ilusioz eta uste osoz partekatzera
gonbidatu behar da, baina inor arrastaka edo bultzaka eraman gabe.
Eta guzti hori, emozioak eragiten ahaleginduz! Mezuaren eraikuntzan eta komunikazioan
garrantzitsua da jendea «unkitzea», jendearen bihotzetara iristea.
— Tokiko Agenda 21 marka. Marka bat sortzea eta marka horri leial izatea ez da lan erraza,
lan pertsonalizatua eskatzen du. Horretan espezializatutako liburu eta komunikazio lantalde
ugari daude.
Marka bat ez da enpresa pribatuena soilik den gauza bat; hiri batek ere bere marka izan
dezake eta izan behar du. Loreto Rubioren hitzetan: «Hiriaren marka kontsentsuaren
ondorioz sortzen den ideia komun bat da, muinean dagoen balio edo mezu bat. Hiriaren
markak oraingo eta, batez ere, etorkizunerako proiektu komun bat laburbiltzen du. Udal
erakundearen barruko nahiz kanpoko protagonistekin partekatutako ikuspegi bat da».
3 RUBIO, Loreto eta IRISO, Raquel: «Partekatzeko komunikatzea. Bidaia bat komunikazio publiko hobe baten bila».
::::::: 9
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Tokiko Agenda 21 markaren tratamendua hobetu beharra dago
Marka orri oinean edo liburuxka baten atzealdean jartzen den logotipo bat baino gehiago da
Tokiko Agenda 21etik egiten den lanaren komunikazioan garrantzitsua da denborak kudeatzea
Hona hemen hiri marka adibide batzuk: Bartzelonako Egin dezagun B, Bilboko B, Irun aurrerantz mugarik gabe. Beste marka adibide on batzuk ondokoak dira: «Vitoria-Gasteiz kanpotik berde, barrutik ere» edo «Donostia: herritarren energia olatuak».
Eta «Tokiko Agenda 21» marka? Gure kasuan, Tokiko Agenda 21 markaren, jasangarritasunaren
edo garapen jasangarriaren gerizpean egiten dugu gure lana. Horrek ematen dio zentzua,
jasangarritasunaren alde lanean ari garelako.
Guk, Tokiko Agenda 21eko teknikariok, marka geure egin dugu. Baina, eta udala?, eta
herritarrak?, komunikatzen eta transmititzen jakin al dugu? Ekitaldeak garrantzitsu eta
beharrezko deritzo Udalsarea 21en baitan gai honi buruz hausnartzeari.
Hausnarketari ekarpen bat egite aldera, ondoko ideia hauek lagungarri izan daitezke:
• Marka bat ez da zigilu bat.
• Marka bat mezu global, bakar eta partekatu bat da.
• Marka batek hainbat osagai ditu:
Logotipoa. Adibidez, NIKE.
ISOa edo bere irudia. NIKEren ikurra.
Base-line delakoa edo markaren atzean dagoen kontzeptua. Nikeren kasuan: Just do it.
• Base-lineak markaren ikuspegia, balioak, baliagarritasunak eta onurak laburbiltzen ditu. Aldi
baterako eslogan bat baino askoz ere gehiago da.
• Horrez gain, hona hemen marka bat kudeatzeko zenbait jarraibide:
Base-linea ezinbestekoa da, eta Tokiko Agenda 21en logotipoetan aurkitzen ez dugun
zerbait.
Base-linea herritarrei esplikatu behar zaie; eta horretarako, liburuxketan,
aurkezpenetan, karteletan, irratietan, etab., leku bat eman behar zaio. Beraz,
logotipoa orriaren oinean edo izkina batean jartzea ez da nahikoa.
Gure kasuan, Tokiko Agenda 21en marka EAEn Udalsarea 21 osatzen duten udalerri eta
erakunde guztiek partekatzen dute. Horregatik, komunikazio iradokizun bat base-line komun bat lantzea izan daiteke. Bere eragina askoz ere handiagoa izango litzateke.
— Komunikazio zikloa. Epe luzera egiten diren lan prozesuetan, Tokiko Agenda 21 bezala,
garrantzitsua da komunikazio zikloa kontuan hartzea eta kudeatzea. Hau da, denboran zehar
komunikazioaren uneak eta intentsitatea kudeatzea, ahanztura eta saturazioaren artean neurri
egoki bat aurkitzeko.
Tokiko Agenda 21eko teknikari bakoitzak, bere udalerriko Tokiko Agenda 21en ibilbide eta hel-
buruen arabera, egokiena iruditzen zaion komunikazio zikloa aztertu eta definitu beharko du.
Ildo horretan, eta adibide gisa, ondorengo komunikazio zikloa proposa daiteke:
• Tokiko Agenda 21ean lan egiten hasten garenean, hasierako komunikazio ahalegin bat egitea
ideia garrantzitsuak transmititzeko, hala nola: zer den, zergatik abiarazten den, zertarako
balio duen, etab.
• Tokiko Ekintza Plana onartu ondoren, denboran zehar komunikazio jarduerari eustea eta indartzea eguneroko lanean eta proiektuetan oinarritutako aldizkako komunikazio ekintzak
burutuz. Gogoan izan Tokiko Agenda 21 Eskola Agenda 21en urteroko ebaluazio bat edo Foro
bat baino gehiago dela.
• Eta gainera, une jakin batzuetan komunikazioa areagotzea: udalerri bezala arrakasta edo
aurrerapen bat lortu denean, herritarren laguntzarekin erronka jakin bat lortu nahi denean
edo emaitzak ematen direnean.
Azken finean, ondokoa proposatzen da: komunikazio jarduera denboran zehar mantentzea,
ahanzturan jausi ez dadin, eta funtsezko une jakinetan areagotzea.
10 :::::::
03
03. KOMUNIKAZIOA 6 PAUSOTAN
Ekitaldearen aurrez aurreko lehen saioan mezu argi bat jaso genuen: Tokiko Agenda 21ean egiten dugun komunikazioa ez dugu planifikatzen. Egin ohi duguna, lehenik zein ekintza abiaraziko ditugun pentsatzen dugu eta gero, bukaeran, haiek hedatzeko zein komunikazio ekintza egingo ditugun.
Hala ere, Ekitaldean ikasi dugun bezala, garrantzitsua da egiten dugun komunikazioa planifikatzea eta horri denbora eskaintzea. Horretarako, Loreto Rubiok irakatsi zizkigun komunikazio plangintzako 6 gakoek gida bezala balioko digute.
Orain metodo bat eta egiteko modu bat ditugu, eta garatu nahi dugun komunikazio ekintza bakoitzean aplika ditzakegu.
Komunikazioa hasieratik pentsatu behar da, ez apendize bat edo amaierako eranskin bat bezala.Toni Puig ”“
::::::: 11
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Edozein komunikazio ekintza planifikatzeko eta abian jartzeko 6 pauso
Hartzailearen lekuan jar zaitez helburuak zehazteko (1. pausoa)
Igorlea, hartzailea, mezua eta kanala dira komunikazioaren elementu klasikoak. Era berean,
elementu hauek komunikazio plangintzaren eredu unibertsalaren oinarriak dira:
— Helburuak: zertarako?
— Entzuleak: nori?
— Edukiak: zer?
— Teknologiak: nola? zein bide edo kanalen bitartez?
EKomunikazio plangintza hau, abian jarriz gero, 6 gako edo pausotan gauzatzen da, horrela
edozein komunikazio ekintzari heldu ahal izateko —kasu honetan, Tokiko Agenda 21en
esparruan—.
Pausoak ondokoak dira:
— 1. pausoa. Helburuak zehaztea.
— 2. pausoa. Lehentasuna duten entzuleak identifikatzea.
— 3. pausoa. Eduki zehatzak edo argudioak aukeratzea.
— 4. pausoa. Aurrekariak identifikatzea.
— 5. pausoa. Proposamen adimendun bat diseinatzea.
— 6. pausoa. Logistika eta egiteko modua erabakitzea.
Zer eskatzen dute? Nola gauzatu daitezke?
Galdera hauentzat eta beste batzuentzat erantzunak jarraian aurkituko dituzu. Komunikazioan
pausoka aurrera nola egin jakiteko, ondorengo orrialdeetan azaldu nahi izan diren jarraibideek
gida praktiko bat osatzen dute. Hizkera errazean eta idazkera zuzenean azaltzen dira eta,
errazago ulertzeko, prozesu guztia adibidez laguntzen da.
1. PAUSOA. HELBURUAK ZEHAZTU ITZAZU
Helburuak zehazteko garrantzitsua da hartzailearen lekuan jartzea eta ez bakarrik «gure
helburuetan» pentsatzea. Lagungarri izan daitezkeen galdera batzuk ondokoak dira:
— Zer lortu nahi dugu komunikazio ekintza honekin?
— Zein da helburua? Epe laburrean lortu nahi dugu, ala luzean?
— Zein eragin maila lortu nahi dugu? Epe laburrean ala luzean?
— Zer bilatzen dugu? Informatzea, sentsibilizatzea, mobilizatzea edo jokabide aldaketa bat?
ADIBIDEA
KOMUNIKAZIO EKINTZAUdan Udalak bizikletak mailegatzeko doako sistema bat abian jarri duela herritarrei
jakinaraztea.
ZEIN DA HELBURU ZEHATZA? ZER LORTU NAHI DUGU EKINTZA HONEKIN?— Epe motzean helburua honakoa da: herritarrek, udalerrian mugitzeko maileguko
bizikletak kosturik gabe erabili ditzaketela jakitea.
— Horretarako zerbitzua ezagutu eta nola erabili behar den jakin behar dute. Horrez
gain, bizikletan ibiltzea zergatik den osasungarria jakinarazi nahi dugu.
— Epe ertainera, helburua bizikleten mailegu sistema finkatzea eta urte osoan zehar
erabiltzea da.
12 :::::::
03. KOMUNIKAZIOA 6 PAUSOTAN
03
Komunikazioan, publiko guztientzat esatea inorentzat ez dela esatea bezala da
Askotan, Tokiko Agenda 21en komunikazio ekintzen bidez herritarren erantzun aktiboa lortu
nahi da. Ekintza horien helburua pertsonen parte-hartzea lortzea da, beraien jokabidea alda
dezaten edo ohitura jasangarri berriak har ditzaten.
Kasu honetan, garrantzitsua da pertsonen jokamolde psikologikoaren eredua kontuan
hartzea. Eredu honek ondoko oinarriak ditu:
1º Ezagutu 2º Sentitu 3º Ekin 1º Informazioa 2º Emozioa 3º Ekintza
Eredu honen arabera, pertsona batek ezagutu eta sentitu egin behar du zerbait egin baino
lehen. Bestela esanda, «ekin baino lehen, ezagutu eta sentitu egin behar da».
Beraz, gure komunikazio ekintzaren helburua pertsonak zerbaiti ekitea baldin bada, aurretik
bere ezaguera mailan eta bere lotura emozionalean eragin behar dugu.
2. PAUSOA. LEHENTASUNA DUTEN PUBLIKOAK IDENTIFIKA ITZAZU
Ondoko galderak horretarako baliagarriak dira:
— Norengana iritsi nahi dugu? edo nor inplikatu nahi dugu?
— Zein dira komunikazio ekintzan lehentasuna duten 3 —ez 3 baino gehiago—
entzuleria-publiko nagusiak?
— Gure ustez, zer pentsatzen dute gutaz eta proposatzen ditugun helburuez? Zer behar
dute eta horrek zertan baldintzatzen du gure komunikazioa (onerako edo txarrerako)?
Baina, kontuz! Lehentasunezko publikoak identifikatzea deskribapen soil bat egitea
baino gehiago da. Publiko bakoitzaren profila zehaztu behar da eta honako xehetasunak
jaso behar dira:
— Bere ezaugarri orokorrak: batez besteko adina, sexua, non bizi den, zer egiten
duen, zein diren bere ohiturak, udalerria nola baloratzen duen, non informatzen
den, etab.
— Eta komunikazio ekintzari dagokionez: dituen beharrak, konpondu beharreko bere
arazo zehatzak eta behar duen oinarrizko informazioa.
Jarraian azaltzen dira lehentasunezko publikoa identifikatzeko zenbait gako:
— Publikoak bere bizimoduaren arabera segmenta itzazu: non eta nola bizi den, non
lan egiten duen, bere aisialdia nolakoa den, zer iruditzen zaion, etab.
— Ahaztu ezazu publikoa adinaren arabera generikoki sailkatzea: gazteak, adineko
pertsonak, etab. Ez da ideia ona. Gazteak edo adineko pertsonak asko dira eta oso
desberdinak beren artean.
— Komunikazioaren helburua ohitura berriak hartzea baldin bada, interesgarria
izan daiteke udalerrian joera eta moda sortzen duten «publiko ereduak» ba
dauden aztertzea eta, baldin badaude, publiko horiek helburu bezala aukeratzea,
jendearentzat ereduak direlako.
— Helburu izango den publikoa zehaztasunez identifikatu eta definitu ahal izateko,
udalerria ezagutu, kalera atera, behatu, galdetu eta entzun egin behar da.
::::::: 13
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
3. PAUSOA. EDUKI ZEHATZAK EDO ARGUDIOAK AUKERATU ITZAZU
Ondo argudiatzea «harri filosofala» da komunikazioan, hor dago koska. Fase honi ekiteko
baliagarri izan daitezkeen galdera batzuk honako hauek dira:
— Zer transmititu nahi dugu? Zein da mezua? Zein argudiorekin?
— Publiko guztientzat argudioak berdinak al dira?
— Zein erresistentzia eta berezitasun ditu publiko bakoitzak? «Kontraargudioei» nola
aurre egin?
Laburbilduz, pausu honetako eginkizuna argudioak eraikitzea da. Nola?
1. Orri bat edo folio bat har ezazu.
2. Lau partetan zatitutako taula bat marraztu ezazu eta ondoko eskema jarrai ezazu:
Lehentasunezko publikoak identifikatzeko beren profilak eta bizimoduak zehaztu behar dira: nola bizi den eta zer egiten duen (2. pausoa)
Argudiatzea zer transmititu behar dugun pentsatzea da, baina argudioak sendoak eta helburu den publikoaren gertukoak izan behar dira (3. pausoa)
ADIBIDEA
KOMUNIKAZIO EKINTZAUdalak bizikletak mailegatzeko doako sistema bat abian jarri duela herritarrei
jakinaraztea.
UDALERRIAREN DATUAK— 15.000 biztanle inguru ditu, hirugune batean eta zenbait auzotan banatuta.
— Hirigunean merkataritza jarduerak eta zerbitzuak biltzen dira eta inguruan 2
industrialde daude. Kirol eremua eta ikastetxeak udalerriaren mutur batean daude.
NORENGANA IRITSI NAHI DUGU? ETA NOR INPLIKATU NAHI DUGU?Errealitatea eta profil desberdinen beharrak aztertu eta pentsatu ondoren, guretzat
lehentasuna duten entzuleria-publikoak ondorengoak dira:
— Kiroldegira eta igerilekura egunero joaten diren herritarrak.
— Erdigunera kudeaketaren bat egitera joaten diren herritarrak: udaletxera,
banketxera, etab.
— 2 industrialdeetako langileak.
Gure adibidean, lehentasunezko publiko bezala erdigunera kudeaketaren bat egitera
egunero joaten diren herritarrak aukeratzen baditugu, publiko hori segmentatu egin
beharko dugu eta profilak gehiago zehaztu.
Hortaz, hona hemen nori zuzenduko diogun gure komunikazio ekintza: Emakumea, 45
bat urtekoa, hirigunetik kanpo bizi dena. Ama da eta semeak ikastolan utzi ondoren, ia
egunero hirigunera joaten da banketxean kudeaketak egitera, betiko okindegian ogia
erostera edo bere amarekin kafe bat hartzera.Pertsona dinamikoa da eta kirola egiteko
joera du. Bere bizikleta dauka baina ganbaratik bizikleta egunero jaisteak lana ematen
dio…
…Eta horrela, xehetasunez, bere ezaugarriak eta beharrak.
14 :::::::
03. KOMUNIKAZIOA 6 PAUSOTAN
03
Zerbitzu edo ekintza baten
baliagarritasunak edo onurak ezagutzea
jakinarazi beharreko argudioak
eskuratzea da (3. pausoa)
Argudioak eraikitzeko eta taulako edukiak zehazteko onuretan pentsatu behar da.
Toni Puigek adierazten duen bezala: «Komunikazioan, funtsezkoa da zerbitzu baten onura
edo onura multzoa azaltzea, helburu den publikoko herritarra lasterka abia dadin zerbitzua
erabiltzera. Helburu den publiko bateko herritarrek zerbitzu bat erabiltzen badute, ondoko
hiru onuretako bat, edo onura nahaste bat, lortzea espero dutelako da: onura funtzionalak,
sinbolikoak eta bizipenek eragindakoak»4.
— Onura funtzionalak erakusteko, zerbitzu, programa edo jarduera bati buruzko informazio
baliagarriena eta funtzionalena eman behar da. Informazio horiek jendeari, proposamenetan eta
ekintzetan parte hartu ahal izateko, behar duen ezagutza ematen diote. Esate baterako, autobus
linea berriari buruzko informazio praktikoa (ibilbidea, geltokiak, ordutegia eta maiztasunak).
— Onura sinbolikoek komunikazioaren balioa handitzen dute, proposatzen den zerbitzuak herri-
tarrarentzat duen esanahian azentua jarriz eta, horrela, lotura emozional bat sortuz. Zerbitzua
erabiltzea edo ekintzan parte hartzea sinbolikoa, paregabea eta ukiezina da; horrek desber-
dindu egiten gaitu, prestigioa ematen du. Adibidez, garraio publikoa erabiltzen duzunean ondo
sentitzen zara, zure ekarpena egiten duzulako hiria garbiagoa eta osasuntsuagoa izan dadin.
Gainera konpromiso mota bat eta bizimodu mota bat sustatzen duzu.
— Bizipenek eragindako onurek herritarraren parte-hartze zuzena, bizipena eta esperientzia
indartzen dituzte; hots, herritarren bizipenak, baldin eta ondo pasatu badu eta ikasi badu.
Adibidez, lanera garraio publikoan joanez gero, zure nobela irakurtzeko edo zure lagunarekin
hitz egiteko balia dezakezu bidaia.
Oro har, komunikazio publikoan onura edo baliagarritasun funtzionalak azpimarratzen dira:
zertarako balio duen, nola erabiltzen den, zer informazio baliagarri dagoen, etab. Hala ere,
jendea «gehien harrapatzen duten» baliagarritasunak edo herritarrei «gehien iristen zaizkienak»
baliagarritasun sinbolikoak eta bizipenek eragindakoak dira.
argudioak
ALDERDI POSITIBOAK
Gure ikuspegia, komunikazio ekintzaren erakunde sustatzaile bezala
Lehentasunezko publikoaren ikuspegia: bere lekuan jarriko gara, enpatia erabilita
ALDERDI NEGATIBOAK
Zer gauza positibo esan
nahi diegu?
Zein eragozpen edo arazo
daude? Zer gauza daude
konpondu gabe?
Helburu den publikoa izango
banintz, zein alderdi positibo
ikusiko nizkioke komunikatu
nahi dugunari?
Kontrako zer esango nukeen jakiteko bulegotik atera eta galdetu egin behar da. Hitz egin nahi diogun publikoari zuzenean galdetu behar zaio. Hau lagungarri izango zaigu argudio ezkutuak aurkitzeko eta «kontraargudioetan» pentsatzeko.
— Argudio ezkutuak esaten ez diren argudioak dira. Adibidez, hau argudio ezkutu bat da: ez dut autobusa erabiltzen, ohetik 15 minutu lehenago jaiki beharko nintzatekeelako. Argudio hau, behin identifikatu ondoren, komunikazio ekin- tzan erabil daiteke eta garrantzizkoa izan daiteke: «Autobusez joan nahi eta goizean maindire artean trabatzen zaren horietakoa baldin bazara…»
— «Kontraargudioak» helburu den publikoaren argudio negatiboei kontra egiteko eman ditzakedan arrazoiak dira. Adibidez, pertsona batek garraio publikoa oso garestia dela esaten badigu, ibilgailu pribatua egunero erabiltzeak dakartzan kostu guztiak agerian jarriz «kontraargudia» dezaket komunikazio ekintzan.
Eta zer esango nuke kontra?
4 PUIG, Toni: «Marketing de servicios públicos para administraciones públicas con los ciudadanos».
::::::: 15
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Argudio onak eraikitzeko gakoak (3. pausoa)
Argudiatzen eta beste pertsona baten lekuan jartzen saia zaitez. Jolas bat bezala da, dibertigarria da(3. pausoa)
ADIBIDEA
KOMUNIKAZIO EKINTZAUdalak bizikletak mailegatzeko doako sistema bat abian jarri duela herritarrei jakinaraztea.
HELBURU DEN PUBLIKOAEmakume bat, 45 bat urtekoa, hirigunetik kanpo bizi dena, etab.
PUBLIKO JAKIN HONENTZAT: ZEIN EDUKI AUKERATUKO DITUGU?, ZEIN ARGUDIOREKIN?
Azkenik, kontuan hartu behar da, aurrerago argudio multzoa baliagarri izango zaigula erabakitzen dugun
komunikazio ekintzaren mezu nagusia eraikitzeko.
Hona hemen argudio onak eraikitzeko gako batzuk:
— Bulegotik atera zaitez eta galdetu ezazu. Kalitatezko informazioa edukitzeko modu bakarra da.
Gainera, argudio ezkutuak edo kostata esaten diren alderdi negatiboak identifikatzea ahalbide-
tuko dizu.
— Enpatia izan ezazu eta helburu den publikoaren lekuan jar zaitez.
— Argudio funtzionalak, sinbolikoak eta bizipenek eragindakoak pentsa itzazu. Gogoan izan taulan,
gutxienez, argudio funtzional bat, sinboliko bat eta bizipenek eragindako bat jarri behar direla.
— «Kontraargudioak» ondo kudea itzazu. Helburu den publikoaren argudioei ematen zaizkien
erantzunak argiak izan behar dira.
— Batzuetan, zure argudioak azaldu ondoren, baliteke helburu den publiko jakin bat alde batera
utzi behar izatea, bere argudio negatiboek indar handia dutelako edo bere argudio ezkutuen
nolakotasunagatik. Hala gertatzen bada, publiko berri bat aukera ezazu eta berriro has zaitez.
— Orobat, gerta daiteke argudio negatiboak eta ezkutuak oso indartsuak izatea eta, ondorioz,
komunikazio ekintza bera berraztertu behar izatea.
ALDERDI POSITIBOAK
Bizikleten mailegu sistema erabiltzen baduzu:— Azkarrago iritsiko zara.— Dohainik da.— Erosoa da.— Ariketa fisikoa egingo duzu.— Ondo sentituko zara.— Zure seme-alaben eredu izango zara.— Zure bizimoduarekin koherentea da.— Bizikleta hartzeko guneak gertu dauzkazu.
Bizikleten mailegu sistema erabiltzen badut:— Erdialdera lehenago iritsiko naiz.— Bizikleta etxe ondoan erabilgarri izango dut,
ganbaratik jaisteak ematen didan lanik egin gabe.— Erdialdean erosketaren bat egin eta bizikletaren
saskian sar dezaket.— Nire seme-alaben erritmoan joan naiteke. Haiek
patinetean joaten dira ikastolara.— Amatxo «super» bat izango dute.— Ohitura osasungarri bat irakatsiko diet.— Ariketa fisikoa egingo dut.— Ondo sentituko naiz.— Eredu izango naiz.— Pentsatzen dudanarekin koherentea da.
argudioak
ALDERDI NEGATIBOAK
Zer eragozpen ditu?— Udaletxean erabiltzaile txartel
bat atera behar da.— Zerbitzuaren ordutegia.— Bizikletentzat aparkaleku gutxi daude
udalean.— Bidegorri sarea osatu gabe dago.— Ibilbidean aldaparen bat dago.— Izerditu edo busti daiteke.
Zer eragozpen ditut?— Toki batzuetan ez dago bidegorririk.— Zenbait zatitan autoekin batera ibili
beharrak beldurra ematen dit.— Euria egiten badu busti egingo naiz.— Lotsa ematen dit; nire herrian ni
bezalako emakume gutxik erabiltzen dute bizikleta.
— Maileguan hartuta, nirea ez den bizikleta bat erabiltzea… (badirudi nik ez dudala, etab.).
GU
RE
IKU
SPE
GIA
HEL
BU
RU
DEN
PU
BLI
KOA
REN
IK
US
PEG
IA
Oharra: gure adibidearekin jarraituz, beste lehentasunezko 2 publikoentzat argudioak eraikitzea faltako litzateke.
16 :::::::
03. KOMUNIKAZIOA 6 PAUSOTAN
03
ADIBIDEA
KOMUNIKAZIO EKINTZAUdalak bizikletak mailegatzeko doako sistema bat abian jarri duela herritarrei
jakinaraztea.
AURREZ ZER EGIN DUGU?
Orain arte egindakoa
berraztertzeak ikuspegi zabalagoa
ematen du eta helburu den publikoak izango
duen pertzepziora hurbiltzen laguntzen du
(4. pausoa)
4. PAUSOA. AURREKARIAK IDENTIFIKA ITZAZU
Aurrez egindako komunikazio ekintzak gogoan ditu jendeak. Horregatik, ona da egindakoa
identifikatzea eta nola funtzionatu duen baloratzea. Balorazio bat barnekoa —erakunde
eragilearen ikuspuntutik egina— nahiz kanpokoa —lehentasunezko publikoaren ikuspuntutik—
izan behar da.
Ondoko galderak horretarako baliagarriak dira:
— Hutsetik hasten al gara? Aurrez zer egin dugu? Zein da pertsonen esperientzia?
— Aurrez egindako komunikazio ekintzek, zer kalitate izan dute? Nola baloratzen ditugu?
Funtzionatu al zuten? Hobetu al zitezkeen? Zertan?
— Zenbaterainoko eragina lortu genuen? Lehentasunezko publikoek ba al dute balorazio
positiborik edo negatiborik? Zein?
BARNEKO BALORAZIOA
HELBURU DEN PUBLIKOAREN BALORAZIOA
Udalak lehen aldiz abiarazi du bizikletak mailegatzeko sistema bat. Hala ere, mugikortasun-plan jasangarriaren garapenak kontsentsu politikoa eta teknikoa du udalerrian. Beharrezkotzat jotzen da.
Mugikortasun-planaren baitan burututako komunikazio ekintzei dagokienez:
— Gutxi izan dira.— Planaren edukia udal aldizkarian azaldu da.— Eta bizikletaren erabilera sustatzeko jarduera bat edo beste antolatu izan
da haurrekin.
Helburu den publikoa: emakume bat, 45 bat urtekoa, hirigunetik kanpo bizi dena, etab.
Bereziki gogoratzen du bere seme-alabek Eskola Agenda 21en mugikortasunaren gaiari buruz egin duten lana. Etxean seme-alabekin batera aztertu ditu bere joan-etorriak eta oso proposamen interesgarria iruditu zaio.
Noizbait bizikleta martxaren batean ere parte hartu izan du.
Jendea gehiago sentsibilizatzeko eta kontzientziatzeko ahalegin handiagoa egin behar dela pentsatzen du.
::::::: 17
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Komunikazio ekintzen artean, zein da ekintza nagusia? Erantzuna ez da erraza, asmatu egin nahi dugu eta. Bai, benetako erronka bat da! (5. pausoa)
5. PAUSOA. PROPOSAMEN ADIMENDUN BAT DISEINA EZAZU
Aurreko pausoetan sortutako informazioa berraztertzeko unea da orain, ondoren komunikazio
proposamen egokiena eta zentzuzkoena pentsatu eta diseinatzeko.
Nola? Hona hemen lagungarri diren zenbait galdera:
— Lehentasunezko publikora heltzeko, zein da egokiena iruditzen zaizun komunikazio ekintza?
— Zein da ezinbestez baliatu behar dugun informazioa edo euskarria?
— Zein dira profil osagarri bat duten ekintzak?
Pauso honen helburua ondorengo elementuez osatutako komunikazio proposamen bat
lantzea da:
— Ekintza nagusi edo ekintza kritiko bat, ezinbestekoa. Loreto Rubioren hitzetan: «Ekintza nagu-
sia konboiaren bandera-ontzia da. Erronka, eta zailena, zein izango den identifikatzea da».
— Ekintza nagusiarekin batera egiten diren Ekintza osagarriak; ekintza osagarri hauek ekintza
nagusia indartzen dute eta lagungarri dira, bide eta kanal –fisiko nahiz birtual– desberdinen
bitartez lehentasunezko publikoetara iristeko.
ADIBIDEA
KOMUNIKAZIO EKINTZAUdalak bizikletak mailegatzeko doako sistema bat abian jarri duela herritarrei
jakinaraztea.
HELBURU DEN PUBLIKOAEmakume bat, 45 bat urtekoa, hirigunetik kanpo bizi dena, etab.
ZEIN DA KOMUNIKAZIO PROPOSAMENA?
EKINTZA NAGUSIA
EKINTZA OSAGARRIAK
Udalerrian eredu edo erreferentzia diren profil desberdineko pertsona batzuk bilatzea, eta pertsona horiek konplize —lagun— bihurtzea. Beren laguntza lortzea, herrian zehar egiten dituzten joan-etorrietan, eta denboraldi batean, bizikleten mailegu sistema erabil dezaten. Udalerrian hortaz hitzegin dadin nahi dugu, jendea harritzea.
— Artikulu bat udal aldizkarian, zerbitzu berriaren funtzionamenduari eta ezaugarriei buruz .
— Erreportaje bat eta mikro-bideoak bertako komunikabideetan, udalerriko zenbait auzotarrekin zerbitzua erabiliz eta beraien esperientzia kontatuz (baliagarritasun edo onura desberdinak azalduz).
— Zerbitzuan hobekuntzak egitea: saski bat bizikletetan, kapa bat egun euritsuetarako eta bizikletak kolore deigarri eta politekin bereiztea.
— Barne posta elektroniko bat udaleko langileei, beraientzat zerbitzu honek dituen baliagarritasunen berri emanez.
— Bilera bat industrialdeetako enpresa nagusietako arduradunekin —zuzendaritzakoak eta ingurumen alorrekoak—, beren laguntza lortzeko.
18 :::::::
03. KOMUNIKAZIOA 6 PAUSOTAN
03
Dauzkagun pertsonak
eta daukagun denbora eta dirua
garrantzitsuak dira, baina ez da
lehenengo gauza (6. pausoa)
6. PAUSOA. LOGISTIKA ETA EGITEKO MODUA ERABAKI ITZAZU
Komunikazio proposamena antolatzeko eta abian jartzeko unea da, galdera batzuei erantzuteko
unea, hala nola:
— Zer baliabide behar ditugu?
— Zer baliabide —pertsonak, denbora eta dirua— ditugu?
— Zer egin dezaket «x» dirurekin? Zer egin dezaket «y» denborarekin?
Eta dauzkagun baliabideen arabera —pertsonak, denbora eta dirua— komunikazio proposame-
narekin aurrera egingo dugu edo, hala behar izanez gero, zenbait ukitu emango dizkiogu; baina
garatutako prozesua eta sortutako informazioa begien bistan dugul egingo dugu.
Eta azken ohartxo bat: zure ideia guztiak gorde itzazu! Zalantzarik gabe, uneren batean —edo
hurrengo beste komunikazio ekintza baterako— baliagarri izango dira.
::::::: 19
04.KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
Sormen tailerrak harritu egin gaitu Ekitaldean. Ekimen horren helburuak mundu oso bati begira leiho bat zabaltzea eta «chip» bat esnaraztea izan ziren. Tailerrari esker, gauzak beste era batera egitearen garrantziaz jabetu ginen; egunero denbora pixka bat hartzea eta eginkizun bakoitza modu desberdin batean bideratzeko modua ikustea garrantzitsua zen. Horrez gain, berri on bat! Pertsona bakoitzak, ahalegin eta entrenamendu pixka batekin, bere sormena gara dezakeela ikasi genuen.
Beste ustekabe bat irakurketa errazeko tailerra izan zen. Gure hitzak entzun edo irakurriko dituen pertsonari —edo gu ikusiko gaituen pertsonari— arreta jartzea beharrezkoa dela ikasi genuen modu erraz batean; eta, beregana iristeko, mezua ulertzen lagunduko dion eguneroko hizkuntza erabiltzea garrantzitsua dela.
Komunikazioak ez du ezer asmatzen: antolaketa publikoa eta bere zerbitzu eta programak herritarren hizkuntzarekin erakusten ditu. Erakuste honetan indartu behar da sormena —hizkuntzan, formetan, koloreetan, moduetan eta euskarrietan—, jendearekin modu erakargarrian konektatzeko.Toni Puig
”“
20 :::::::
04. KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
04
Zer egingo zenuke zapata gorriz
betetako kamioi batekin?
Sormenak jarrera proaktiboa eta
entrenamendua eskatzen ditu
Komunikazio publikoan sormena
beharrezkoa da
Pentsaera dibergentea:
irekitze uneak dira, eta ideia oro da baliozko
Pertsonengana iristea, haiek liluratzea, baliagarri izango zaien mezu erakargarri bat transmititzea,
zirrara sentiaraztea, ekintza eta jokabide aldaketa bat eragitea, arte bat da, zalantzarik gabe.
Horretarako, komunikazioak zenbait tresna lagungarri ditu. Lan koaderno honetan ondoko
alderdiak aztertzen ditugu:
— Sormena, jarrera pertsonalari eta komunikazio plangintzari aplikatua.
— Irakurketa errazaren aplikazioa, pertsona guztientzat testu ulergarriak lortzeko.
— Komunikaziorako erabil daitezkeen bide edo kanal desberdinak.
SORMEN APLIKATUA
Sormena pertsona bakoitzak, entrenamenduarekin, gara dezakeen jarrera bat da, gaitasun bat.
Alor askotan izan gaitezke sortzaile: ideietan, kudeaketan, lanean, harremanetan, eguneroko
zereginetan, etab.
Sormena berritasuna eta balioa ekartzen duten ideiak sortzeko eta transmititzeko gaitasuna
da. Asmoa behar duen trebetasun bat da, eta —ahaleginduz, ekinez eta bitartekoekin—
entrena daiteke.
Pentsamendu sortzailearen ezaugarriak honakoak dira:
— Gauzak eztabaidan jartzeko sentsibilitatea eta gaitasuna.
— Inguruarekiko irekitasuna eta iragazkortasuna, errealitatea beste ikuspuntu batetik ikusteko.
— Jarioa edo ideia berri asko sortzeko gaitasuna.
— Jakin-mina.
— Malgutasuna.
— Originaltasuna.
Azken finean, komunikazio publikoan sormena beharrezkoa da. Beharrezkoa da herritarrarekin
konektatzeko, pertsonarengana iristeko, pertsona harritzeko, zirikatzeko. Eta hori lortzeko
jarrera sortzaile bat entrenatu eta garatu behar da, pertsona bezala eta erakunde bezala.
Pentsaera sortzailea
Sormenean, gakoetako bat pentsaera dibergentea eta konbergentea bereiztea da, eta bakoitza
une egokian aplikatzea5.
Pentsaera dibergentea
Ideiak iradoki edo proposatzen dituen pentsaera da; zenbat eta ideia gehiago,
hobe. Ideietan kantitatea eta berritasuna bilatzen da.
Pentsaera dibergentean usteak aldatu egin behar dira. Ideiak ez dira
balioesten. Ideia guztiek balio dute; eta zenbat eta arraroagoak izan, hainbat
eta hobe. Sor daitezkeen ideia guztiak esploratzeko unea da, usteak alde
batera utzita.
Esaterako, 2 minututan: pertsona batekin komunikatzeko, zer modu desberdin
bururatzen zaizkizu? Pentsatu eta koaderno batean idatz itzazu. Modu guztiak
baliozkoak dira! Zenbat dauzkazu? 20tik gora? 30etik gora? 50etik gora?
5 OTAEGI, Ainhoa eta AMILIBIA, Virginia, Mamikin-goak.
IREKIERA
::::::: 21
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
1. pausoa. Helburuak zehaztea.
2. pausoa. Lehentasuna duten publikoak
identifikatzea.
3. pausoa. Eduki zehatzak edo argudioak
aukeratzea.
4. pausoa. Aurrekariak identifikatzea.
5. pausoa. Proposamen adimendun bat
diseinatzea.
6. pausoa. Logistika eta egiteko modua
erabakitzea.
Pentsaera konbergentea: itxiera uneak dira, ideiak aukeratzeko
Sormen erronka baten aurrean, noiz gauden dibergentzian eta noiz konbergentzian bereiztea da gakoa
Sormena nola entrenatu eta aplikatu? Sormen teknikekin
Pentsaera konbergentea
Aurreko fasean sortutako ideiak aukeratzen dituen pentsaera da. Ideiak
balioesteko unea da, finkatutako helburu eta irizpideen arabera aukera onena
bilatzeko unea.
Adibidez, pertsona batekin komunikatzeko dituzun ideia guztien artean 5
aukera itzazu, berritzaileenak eta posibleenak iruditzen zaizkizunak.
Sormena komunikazioaren plangintzan
Sormena jarrera bat da, irizpide bat; egiteko zeharkako modu bat, edozein komunikazio
ekintzari heltzeko ikusitako 6 gako edo pausoetan aplikagarri izango dena.
Komunikazio plangintzaren pauso bakoitzean sormena eta dibergentzia eta konbergentzia
uneak aplikatzeko aukerak daude. Horrela, usteak aldatzeko irekitze edo dibergentzia uneak
daude eta aukeraketak egiteko itxiera edo konbergentzia uneak.
Sormen teknikak
Sormen teknikak pertsona baten edo lantalde baten jarrera sortzailea entrenatu eta garatzen
laguntzen duten lanabesak dira.
Aukera asko daude. Teknika bakoitzak bere berezitasuna dauka eta modu zuzenean erabiltzea
komeni da, eskuliburu edo gida espezializatu baten laguntzaz6.
Sormen teknika desberdinak daude:
— Sormena suspertzeko eta entrenatzeko.
— Dibergentzia uneetan ideiak sortzeko.
— Konbergentzia uneetan ideiak aukeratzeko.
Ezagutu ditzagun batzuk.
Jarraian sormen teknika sorta bat erakutsiko dizugu. Hori besterik ez da: sorta bat.
Eta beraz, liburuetara, erreferentzia diren web orrietara edo Ekitaldearen dokumentaziora
—www.udalsarea21.net orrian aurkituko duzu— jotzen baduzu, zehaztasun eta sakontasun
gehiago lor dezakezu.
6 Komunikazioari buruzko Ekitaldean sortutako dokumentazioaz gain, www.neuronilla.com webgunea kontsulta
daiteke.
AUKERAKETA
SORMENA ZEHARKAKO IRIZPIDE ETA EGITEKO MODU GISA
SORMENA ZEHARKAKO IRIZPIDE ETA EGITEKO MODU GISA
22 :::::::
04. KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
04
Sormenak aukera desberdinak
esploratzeko aukera ematen du eta, ondorioz, ideia
desberdinak sortzeko aukera. Ideia horiek,
gainera, balioa gehitu behar dute
Probatu ezazu, saiakuntzak
egin itzazu eta entrena zaitez.
Sormenaren giharra trebatuko duzu!
Sormena suspertzeko eta entrenatzeko teknikak— Goldman-en testa.
— Esnatzeko galderak: Zer egin dezaket zapata gorriz betetako kamioi batekin?
— Arazo edo erronka jakin bati gutxienez 10 ebazpen edo irtenbide desberdin bilatzea.
— Sormen jokoak egitea.
Ideiak sortzeko teknikak— Brainstorming edo ideia jasa, sormen erronka jakin baten aurrean. Banaka edo taldean egin
daiteke.
— Brainwriting edo ideia jasa idatziz.
— Behartutako loturak, hau da, edozein objektu edo zerbitzuren ezaugarriak sormen erronka jakin bati aplikatzea. Adibidez: leiho baten ezaugarrietan pentsa ezazu. Ondoren pentsa ezazu ea ezaugarri horiek nola aplika diezazkiokegun mugikortasunaren asteko jardueren egitarauaren diseinuari. Zein ideia sortzen dira?
— Inbertsioa edo sormen erronka alderantziz jartzea. Adibidez: erronka nire udalerriko pertso-nek bizikleta erabil dezaten baldin bada, zer egin dezaket batere erabil ez dezaten? Sortutako ideiei «buelta ematen badiegu», hortxe dauzkagu gure erronkarentzat deia konkretuak.
— SCAMPER. Udalaren produktu edo zerbitzu honi, zer beste erabilera Ordeztu / Konbina(tu) / Molda(tu) / Alda(tu) / Jar(ri) edo Ahalbidetu / Deusezta(tu) / Berrantola(tu) diezaiokegu?
Ideiak aukeratzeko edo balioesteko teknikak
— Puntuazio bidezko aukeraketa, finkatutako irizpide batzuen arabera.
— PNI edo ideia bakoitzaren alderdi positiboak,negatiboak eta interesgarriak.
— Bere aplikagarritasunagatik (bideragarritasun maila) eta bere indar sortzaileagatik
(probokazio maila) hobesten diren ideiak aukeratzea.
ADIBIDEA
FOKUA EDO SORMEN ERRONKAUdaletxeko gainerako lankideekin komunikatzeko ditudan moduak.
DIBERGENTZIA UNEA (USTERIK GABE): ZER MODU DAUZKAT?
Ohiko moduak hasieran aterako dira:
— Zuzenean hitz egitea, pertsonarengana
hurbilduz.
— Telefonoz.
— Posta elektroniko bidez.
— Intranet bidez.
Eta gero, jarioari bide ematen badiogu, beste ideia desberdin batzuk irtengo dira:
— Eskutitzez.
— Barruan mezu bat sartuta duen botila
baten bidez.
— Pertsonarentzat CD bat grabatuz.
— Pertsonari mezu bat duen paperezko
hegazkin bat boteaz.
— Beste lankide baten bitartez.
Beste memento batean, jada ez zaizkigu ideiak jariatzen eta komeni da behartutako
estimulu edo lotura bat jartzea. Adibidez: animaliek komunikatzeko dituzten moduetan
pentsa ezazu eta modu horiek sormen erronkan aplika itzazu. Ideia berriak sortuko dira
eta aukera berriak esploratuko dituzu:
— Mimoa eginez.
— Soinuen bidez.
— Musikaren bidez.
— Morse kodearen bidez.
— Braille metodoaren bidez.
Eta dibergentzia fasearen ondoren, jada nahikoa ideia dituzula deritzozunean, baten bat
aukeratzeko unea iritsiko da, ezartzen dituzun irizpideen arabera (konbergentzia).
— Skype bidez.
— Messenger bidez.
— Pertsonari ohartxo bat bidaliz.
— Bere mahai gainean post-it bat utziz.
— Pertsonari elkarrekin kontakizun bat
idaztea proposatuz.
— Marrazki eta margolanen bidez.
— Blog bat sortuz.
— Hitz joko bat edo hieroglifo bat asmatuz.
— Komiki baten bidez.
— Pertsona gorrek erabiltzen duten keinu
hizkuntzaren bidez.
— Elkar ukituz.
— Mapa baten bidez.
— Keinuen bidez.
::::::: 23
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Irakurketa Errazak publiko guztientzat testu ulergarriagoak eta irakurgarriagoak sortzeko jarraibideak ematen ditu
Zer ekarpen egiten dio sormenak komunikazioari?
Sormenak komunikazioari egiten dizkion ekarpenak:
— Sormen erronka bakoitzaren definizio zehatza komunikazio plangintzaren fase bakoitzean.
Zer komunikatu nahi dut? Zein da nire helburu zehatza? Publiko posible guztien artean,
zein lehenetsiko dut?
— Galdera desberdinen aurrean, erantzun desberdinak.
— Norberaren estiloa, ezberdina, erakargarriagoa.
— Jakin-mina eta harridura.
— Egiteko modu bat.
IRAKURKETA ERRAZA TESTUAN
Jakintsu batek bezala pentsa ezazu baina pertsona arrunt bat bezala mintza zaitez. william b. yeats. literaturako nobel saria
Irakurketa errazeko materialak arreta bereziz egindako testuak dira, irakurtzeko eta/edo
ulertzeko zailtasunak dituzten pertsonek irakurri eta ulertu ahal izan ditzaten7.
Irakurketa errazaren jarraibideek nazioarteko goraipamena jaso dute eta testu baten edukian, hizkuntzan eta forman aplika daitezke.
Gure kasuan, irakurketa errazaren jarraibideak, zehaztu dugun komunikazio ekintza nagusian
—eta gainerako ekintza osagarrietan— aplika daitezke, betiere komunikazio plangintzaren
6 pausoak eman ondoren.
Erabakitako komunikazio ekintza zeinahi dela ere, testu bat izango du —gehienetan behintzat—,
hari irakurketa errazaren irizpideak aplikatzeko. Irizpideak ondorengo alderdiei buruzkoak dira:
— Edukia.
— Hizkuntza.
— Testuaren forma.
Jarraian, Associació Lectura Fàcil eta International League of Societies for Persons with Mental Handicap —gaur egun Inclusion Europe— erakundeek Ekitaldeari emandako irakurketa
errazaren jarraibide nagusiak zehaztuko ditugu.
Testuaren edukian aplika daitezkeen irakurketa errazaren jarraibideak
Gomendagarria da:
— Testua ongi egituratzea. Dokumentu baten oinarrizko egitura honako atal hauek osatzen
dute: sarrera, gorputza eta amaiera.
— Ideiak ongi egituratzea eta funtsezkoenak nabarmentzea. Hots, informazioa irakurketa
mailatan ongi hierarkizatzea. Horretarako interesgarria izan daiteke lanabes gisa Johnson
”“
7 SALVADOR, Eugènia eta SERRA, Elisabet; Associació Lectura Fàcil elkartekoak.
24 :::::::
04. KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
04
Testuaren edukia nola hobetu
daiteke Irakurketa Erraza erabiliz?
Hizkuntza
erraza, zehatza eta egunerokoa
Kutxa edo Johnson Box delakoa erabiltzea. Johnson Kutxaren bidez funtsezko ideiak kutxatan
edo koadrotan nabarmentzen saiatuko gara, tamaina handiagoko letrak edo beste metodo
grafiko bat erabiliz. Ez da nahastu behar izenburuarekin, Johnson Kutxak normalean lerro
bat baino gehiago okupatzen baititu. Johnson Kutxaren kokapena aldakorra da, hasieran edo
testuaren beste leku batean egon daiteke.
— Irakurketa gidatzen duten galderak erabiltzea: zer?, nor?, nola?
— Gauzak ordena logiko batean aurkeztea. Esaterako, ordena kronologikoan.
— Esaldi laburrak eraikitzea, oinarrizko ordena sintaktikoa jarraituz: subjektua, aditza eta
predikatua gazteleraz; eta subjektua, predikatua eta aditza euskaraz. Esaldi luzeak, 25-30
hitz baino gehiagokoak, saihestea.
— Esaldi bakoitzean ideia nagusi bakar bat sartzea eta ezezko perpausak saihestea.
— Ahots aktiboa erabiltzea, ahots pasiboaren ordez. Horri esker, dokumentua biziagoa izango
da eta errazago irakurriko da.
— Datuak ideia bat adierazten duten zenbaki bihurtzea.
— Testuarekin batera, informazioa modu grafikoan irudikatzen duten infografiak, marrazkiak
edo eskemak jartzea.
— Irudiak erabiltzea. Irudia mezuarekin bat etorri behar da eta, ahal baldin bada, pertsona
normalak ager daitezela, jende arrunta.
— Testua ulertzen lagunduko duten adibideak erabiltzea.
Testuaren hizkuntzan aplika daitezkeen irakurketa errazaren jarraibideak
Testuaren hizkuntzari aplika dakizkiokeen jarraibideek ulermena erraztea dute helburu eta hizte-
gia eta eguneroko hizkeraren erabilera hartzen dira kontuan. Horiek horrela, komenigarria da:
— Hizkuntza erraza eta zuzena erabiltzea. Hitz xumeak eta egitura errazak erabiltzea.
Irizpide honek garrantzi berezia du euskara/gaztelera edo gaztelera/euskara itzulpenetan;
kasu hauetan hitzez hitzeko itzulpena saihestea gomendatzen da, batzuetan ulertzea zail
bihurtzen baitu.
— Zehaztasunez idaztea. Eta kontzeptu abstraktuak aipatzea beharrezkoa bada, ulergarrita-
suna errazteko laguntza gisa, adibide konkretuak edo konparazioak erabiliko ditugu.
— Hitz laburrak eta eguneroko hizkerakoak erabiltzea. Adibidez, bi sinonimoen artean gehien
erabiltzen dena aukeratuko dugu.
— Testua alhal den gehien pertsonifikatzea. Idazterakoan estilo edo idazkera zuzena eta
pertsonala erabiliko dugu. «(…) -eko eskubidea du» esamoldea «zerbitzuaren erabiltzaileek
(…) -eko eskubidea dute» baino egokiagoa da.
— Hitzak erabiltzerakoan sistematikoa izatea. Gauza bera izendatzeko hitz bera erabiliko
dugu —nahiz eta hitzak errepikatzeak testuaren idazkera edo estiloari kalte egin—.
— Puntuazio-marka errazak erabiltzea. Ahal den neurrian, puntu eta koma, marratxoak eta
komak saihestuko ditugu.
— Aditzaren aldi korapilatsuen erabilera saihestea: subjuntiboa, geroaldi hipotetikoa, etab.
— Hinkuntza metaforiko edo figuratiboarekin kontu izatea, gutxi erabiltzen diren
adierazpenak baldin badira. Baliteke irakurtzeko zailtasunak dituzten pertsonek hizkuntza
mota hori ez ezagutzea; baina adierazpen bat eguneroko hizkeran oso hedatua badago
testuari kolorea eman diezaioke.
— Zenbakiak erabiltzerakoan kontu izatea. Zenbaki luze edo konplexuak ulertezinak izaten
dira. Egokiagoa da «asko» hitza erabiltzea 6.320 bezalako zenbaki altu bati buruz ari bagara,
eta «batzuk» erabiltzea % 14 bati buruz ari garenean.
— Beste hizkuntza bateko hitzak saihestea. Eta saihestu ezin baditugu, eguneroko hizkeran
oso hedatuak daudelako, argitu egingo ditugu.
— Termino teknikoak edo oso espezializatuak, laburdurak eta inizialak saihestea.
— Elipsiak eta jakintzat ematen direnak saihestea. Irakurleak testuingurua edo testua
ulertzeko beharrezkoak diren erreferentzia kulturalak ezagutzen dituela ziurtzat ez ematea
ere garrantzitsua da.
::::::: 25
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Forma ere garrantzitsua da testua ulergarriagoa egiteko
Testuaren formari aplika dakizkiokeen irakurketa errazaren jarraibideak
Jarraibide hauetan testuaren ezaugarri formalak hartzen dira kontuan. Gomendagarria da:
— Tamaina handiko letrak erabiltzea.
— Apaindurarik gabeko letrak erabiltzea. Dokumentuan gehienez 2 letra mota erabiliko
ditugu. Letra etzan, azpimarratu eta abarren erabilera mugatua izango da; garrantzitsuena
nabarmentzeko letra lodia erabiliko dugu.
— Letraren tamaina eta kolorearekin jokatzea, euskaraz eta gazteleraz dauden edukiak
bereizteko. Eta testua luzea izanez gero, dokumentua iraultzea aukera ona da.
— Hondoarekin kontraste ona egiten duten karaktereak erabiltzea. Hobe da karaktere beltza
hondo zuri baten gainean; edo hondoa iluna bada, behintzat, karakterea nabarmendu dadila.
— Paper zuria, matea eta opakua; eta ahal bada, erosketa berdearen irizpideak jarraituz,
% 100ean birziklatutakoa.
— Marjina zabalak.
— Lerroarte zabala, baina zabalegia ere ez, orrialde bakoitzeko behar adina lerro sar daitezen
eta diskurtsoaren haria eten ez dadin.
— Paragrafo laburrak. Paragrafoak edo elkarrekin erlazionatutako esaldi multzoak, gai bakar
bat garatzen dutenak, ez dira oso luzeak izan behar (6-8 lerro), ezta elkarren artean oso
desberdinak ere. Horrez gain, paragrafoak bereiztea komeni da, tartean lerro zuri bat ipinita.
— Testua ez da eskubian justifikatuta jarri behar. Hori lagungarri izango zaio irakurketan
zailtasunak dituen pertsonari, lerroa aldatzerakoan «gal ez dadin».
— Orrialde bukaera. Perpausa osatzen duten elementuak ez bereiztea; perpaus guztia beti
orrialde berean geratu behar da.
Zenbait adibide
Erabilera desegokien adibideak eta beren irakurketa errazeko proposamenak
Tokiko Agenda 21en material batzuk —liburuxkak, triptikoak, gutunak, etab.— irakurketa
errazaren irizpideekin aztertu ondoren, kontuan hartu beharreko zenbait ondorio atera ditugu:
— Oro har, testuetan informazio gehiegi sartzeko joera dugu. Informazioa gehiago hautatu
behar da eta ez gara hutsuneen beldur izan behar.
— Diseinua sinplifikatzea eta bakuntzea garrantzitsua da, kolore eta formekin kontu izanda.
Batzuetan, dokumentuari irakurgarritasuna kentzen diote.
OKERRAREN ADIBIDEAK IRAKURKETA ERRAZEKO PROPOSAMEN
Hura lortzea ez zen erraza.
Ezin izan nuen berarekiko gorrotoa berriro sentitzea saihestu.
Hari beldurra sartzea lortu zuen.
Ekitaldira joan ziren asko ari ziren entzuten.
Kontatu zigun hura, gero egiaztatu ahal izan genuen bezala, ez zen egia.
Txosten berria talde berri batek idatzitakoa zen.
Inork ez dakien sekretu bat da.
Gaur egungo unean. Orain. Begirada leihorantz zuzendu zuen.
Hura lortzea zaila zen (ezeztapen bikoitzak).
Berriro ere gorroto nuela sentitu nuen (joskera konplexuak).
Beldurtu egin zuen (hobe esamoldea sinplifikatzea).
Ekitaldian izan zirenetako askok eta askok entzuten zieten.
Kontatu zigun hura gezurra zen (esaldi laburrak, etendurak saihestuz).
Txostena talde berri batek idatzi zuen (aditza forma aktibo eta sinplean).
Sekretu bat da (erredundantea da, sekretua baldin bada inork ez daki, noski).
Leihora begiratu zuen (hobe esamoldeak eta hiztegia sinplifikatzea).
26 :::::::
04. KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
04 Tokiko Agenda 21en material
batzuk berraztertu ondoren, ondorio
bat: soiltasuna bilatu behar dugu.
Gutxiago gehiago da
— Testuaren formari dagokionez, egokia da tratamendua bi hizkuntzetan —euskara eta
gaztelera— egitea.
— Material batzuetan egokiro aplikatu dira irakurketa errazaren irizpideak. Esaterako,
Azpeitiko Udalak hozkailurako egindako iman bat, Debabarrenako informazio buletina edo
«Stop CO2 Euskadi» ekimenaren «Kontuak atera eta kalkula ezazu zenbat CO2 aireratzen
duzun» txostena.
Hozkailurako Azpeitiko Udalak egindako imana.
Debabarrenako informazio buletina.
«Stop CO2 Euskadi» ekimenaren «Kontuak atera eta kalkula ezazu zenbat CO2 aireratzen duzun» txostena.
Agenda 21eko materialen adibideak, irakurketa errazerako irizpideak behar bezala aplikatzen dituztenak
::::::: 27
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Eman ezazu behar adina denbora testua berraztertzen
Testua berraztertzea
Testua idatzi ondoren pauso garrantzitsu bat geratzen da: berrazterketa. Testuaren
berrazterketak okerrak edo akatsak —eduki, hizkuntza eta forma aldetik— hauteman
eta zuzentzeko aukera ematen digu.
Testua berraztertzeko orduan, ondoko galderak lagundu gaitzakete:
— Testuak betetzen al ditu komunikazio ekintzaren helburuak? Koherentea al da?
— Ulertzen al da? Helburu den publikoarentzat ulergarria al da?
— Ba al dago mezua transmititzeko modu errazagorik?
— Hiztegiak zehaztasun nahikoa al du?
— Informazio erredundanterik ba al dago? Eta, informazio garrantzitsurik falta al da?
— Testua erakargarria al da? Transmititzen al du? Jendeari iristen zaion idazkera al du?
— Zer da hoberena? Zer da okerrena? Zer dauka soberan? Zer falta zaio?
Eta azkenik, aholku bat. Berrazterketa egiterakoan testua ozenki irakurtzea komeni da.
Okerrak antzematen eta ondo egindakoak balioesten lagunduko digu.
KOMUNIKAZIO BIDE EDO KANALEN ANIZTASUNA
Komunikazio bakoitzak kontuan hartu behar ditu publiko helburuak erabiltzen dituen kanalak.toni puig
Zein bide edo kanal erabiliko dugu?
Komunikazio plangintzaren 6 pausoak aplikatzen baditugu, emaitza ondorengoa izango da:
egin behar ditugun komunikazio ekintza nagusiaren eta ekintza osagarrien zehaztasuna.
Komunikazio ekintza hauetarako aukeratzen diren bideak edo kanalak plangintzaren
araberakoak izango dira eta, beraz, jarritako helburuen, lehentasunezko publikoaren,
mezuaren eta erabil daitezkeen baliabideen araberakoak. Tokiko Agenda 21eko teknikariak erabakiko du, aldagai guztiak aintzat hartuz, zein bide erabili.
Horiek horrela, errezeta ez dela bakarra azpimarratu behar da. Alderantziz, kanal interesgarrie-
na zein izan daitekeen erabakitzeko, esperientzia eta sormena bateratzea komeni da.
Komunikazio bideak edo kanalak
Komunikazio bideek edo kanalek mezua transmititzeko balio dute eta fisikoak edo birtualak
izan daitezke. Printzipioz, gaur egungo komunikazio bide edo kanalen lehen zerrenda konben-
tzional bat ondorengoa izan daiteke:
”“
28 :::::::
04. KOMUNIKATZEKO ARTEA: TRESNAK
04Kanal edo bide
asko erabil daitezke
Aukera ezazu helburu den
publikoak erabiltzen duen
Gogoan izan ezazu komunikazio
pertsonalaren balioa, aurrez aurrekoarena
KOMUNIKAZIO BIDE EDO KANALAK
Gainera, publiko helburura heltzeko kanal egokienaren bila ari garenean sormena aplikatzen
badugu, gure kanal zerrenda «alternatiboa» egin dezakegu.
Beraz, kanal edo bide erabilgarri ugari daude. Publiko helburua, ekintza bakoitza, erabil
daitezkeen baliabideak, jakin-mina eta berritzeko gogoa kontuan hartuta, kanal bat edo bestea
aukeratuko dugu.
Kanal edo bide batzuetan aplika daitezkeen irakurketa errazaren jarraibideak
Non jarri kartel bat? Nolakoa izan behar da txostena edo triptikoa? Nola idatzi mezu elektroniko
bat? Zer eta nola argitaratu Facebook-en?
Ekitaldean komunikazio kanalen estiloari eta formatuari buruzko gai hauek —eta beste
batzuk— landu ditugu.
Zein jarraibide aplikatu liburuxka edo triptiko batean?8
— Irizpide estetikoen gainetik irakurgarritasuna hobestea.
— Diseinu «garbi» bat aukeratzea.
— Liburuxkaren tamainaren eta letraren tamainaren artean proportzio egoki bat topatzea.
— Apaindurarik gabeko letrak erabiltzea.
— Gehienez 2 letra mota erabiltzea.
— Hondoarekin kontraste ona egiten duen letra erabiltzea.
— Paper matea eta opakua. Eta ahal bada, % 100ean birziklatutakoa.
— Kontuan izan zaila dela letra larriak irakurtzea.
— Koloredun zerrendek, behean eta goian, testua erdiratzen laguntzen dute.
KONBENTZIONALAKBESTE BATZUK
Fisikoak Birtualak
— Pertsonalak, aurrez aurrekoak.
— Tokiko telebista.
— Tokiko zinema.
— Tokiko prentsa eta egunkariak.
— Prentsaurrekoa.
— Irratia.
— Udal aldizkaria.
— Posta.
— Aurrez aurreko bilerak.
— Liburuxkak.
— Kartelak, pankartak.
— Telefono deiak edo informazio telefonoa (010).
— Jarduerak kalean.
— Udalaren web orria.
— Posta elektronikoa.
— Sare sozialak: Facebook, Twitter.
— Txat direlakoak.
— Bloga.
— Telefono mugikorrera bidalitako SMSak.
— Udal informazioaren panel elektronikoa.
— Bideoak.
— Txartel edo postal elektronikoak.
— Lip dub delakoa edo bideo musikal parte-hartzailea.
— Soldata orriak edo nominak.
— Gabonetako edo urtebetetzeetako zorion txartelak.
— Itsasgarriak.
— Ahoz aho (edo «ahotik belarrira»).
— Zurrumurru bat.
— Apaiza mezetako sermoian.
— Oparitzeko gauzaren bat. Adibidez, landare batzuk.
— Mezua duten kometa batzuk edo puzgarri aerostatiko bat.
— Postalak.
— Pertsonalizatutako txartel handi bat.
— Abesti bat.
— Antzezlan bat.
— Berrerabil daitekeen poltsa bat.
8 Associació Lectura Fàcil elkarteak emandako informazioa.
::::::: 29
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Kontuan hartu beharreko jarraibide eta irizpide praktikoak
Zein irizpide hartu behar ditugu kontuan power point bidezko aurkezpen batean?9
— Apaindura gutxi duten letrak erabiltzea. Adibidez, Sans Serif motakoa (Arial edo Helvetica).
— 28 puntu inguruko tamaina.
— Gehienez 30 karaktere lerro bakoitzeko.
— Lerroen arteko tartea hitzen artekoa baino 1,5-2 aldiz handiagoa izan behar da. Askoz ere handiagoa baldin bada, badirudi lerroen artean loturarik ez dagoela.
— Izenburuek gehienez 5 hitz izan behar lituzkete.
— Testuaren inguruan informaziorik gabeko marjina bat utzi behar da, gutxi gorabehera % 10ekoa. Horrela datu batzuk pantailatik kanpo geratzea saihestuko dugu.
— Ideia nagusiak nabarmendu behar dira, irakurketa errazteko eta arreta ez desbideratzeko. 6ko erregela aipatu ohi da:
• Gehienez 6 hitz lerro bakoitzeko.
• Gehienez 6 lerroko testua.
• Gehienez 6 elementu grafiko batean.
Nola idatzi posta elektronikoz bidaltzeko mezu bat?10
— Mezua zein den erakusteko izenburu on bat aukeratu behar da: hitz bat edo bi, edo oso esaldi labur bat.
— Agur egoki bat idatzi behar da, egoeraren formaltasun mailaren araberakoa.
— Pertsona hartzailearen ikuspuntua kontuan izan behar da: zer dakien, zer informazio behar duen eta nola ulertuko digun hobeto.
— Aurretik, igorri nahi dugun informazioarekin, ohar labur batzuk edo gidoi bat idaztea komeni da.
— Mezua idazteko orduan, batez ere edukian pentsatu behar da.
— Idazkiaren edukia berraztertu behar da: Esan nahi dudan guztia eta esan nahi dudana bakarrik esaten al du?
— Testuaren forma berraztertu behar da: tratamendua, aditzen egokitasuna, zuzentasun linguistikoa, etab. Nekez ulertzen den hitzik ba al dago? Esaldiak korapilatsuak al dira?
— Hasierako agurra eta bukaerakoa bat etorri behar dira.
— Mezua arretaz irakurriko dugu, mezua jasoko duen pertsonarengan pentsatuz.
— Eta azkenik, hartzailea nor den berrikusi eta egiaztatu behar da (Zenbat aldiz bidali diogu mezu bat bidali behar ez genionari?).
Zer eta nola argitaratu Facebook-en?11
— Erabiltzailearen tokian jarri behar gara.
— Irudi gehiago eta testu gutxiago.
— Informazio batera doan esteka bat baldin badago, beren iritzia galdetuko diegu.
— Gertutasuna erakutsi eta komunitatea sortu behar da.
— Hizkuntza argia eta erraza erabiliko dugu, eta testu laburrak (gehienez 2-3 lerro).
— Sarrerak argitaratzeari dagokionez: egunean behin.
— Iruzkinei lehenbailehen erantzutea komeni da.
— Facebook-eko kontua Administrazioarena edo erakunde publiko batena baldin bada, bertako iturrietako edo beste erakunde ofizialetako informazioa bakarrik argitaratuko da. Eduki motak:
• Ekitaldiak argazki, bideo, iruzkin eta abarrekin.
• Webguneko berrikuntzak, atal berriak eta argitalpenak.
• Bideoak, argazkiak, aurkezpenak, etab.
• Sentsibilizazio kanpainak, etab.
— Harreman sare bat antolatzeko, aurretik honako galdera honi erantzun beharko zaio: Norekin komunikatu nahi dut? Erantzunetik abiatuta, gure webgunea sustatuko dugu:
• Interesatzen zaizkigun kontaktuen zerrendara e-mail bat bidaliz.
• Prentsa ohar bat argitaratuz (udal aldizkarian, etab.).
• Udalaren webgunean Facebook-en botoia txertatuz.
• Facebook-eko lagunak gonbidatuz.
9 Associació Lectura Fàcil elkarteak emandako informazioa.
10 Associació Lectura Fàcil elkarteak emandako informazioa.
11 Ihoberen Komunikazio Sailak emandako irizpideak.
30 :::::::
05. AURREZ AURRE: EKITALDEKO IRAKASPENAK
Zein 3 ideia nagusi helaraziko zenizkioke Ekitalde honetan parte hartu ez duen Tokiko Agenda 21eko teknikari bati?
Ekitaldean jardun dugunok galdera honi erantzun diogu, dokumentu honi «gure ukitu pertsonala» emateko eta zuri, «aurrez aurre», ideia batzuk helarazteko. Balio diezazuten espero dugu!
Bere departamentuan sartuta geratzen denak kontsignak jarraitzen ditu, urtero gauza berdinak egiten ditu, ez du bilatzen, ez da harritzen, ez da haserretzen, ez da hunkitzen, beste erakunde baten komunikazio bikain baten aurrean ez du jeloskortasunik sentitzen…; inoiz ez da udal komunikatzaile indartsu bat izango.
Toni Puig ”“
::::::: 31
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Ez da makila magiko bat. Gogoeta eta inspirazioa eragiteko ideiak dira
Ideia nagusi edo irakaspen hauen xedea ez da egunero, komunikatzeko orduan, topatzen
ditugun erronkak edo arazoak konpontzeko makila magikoa izatea. Aitzitik, Udalsarea 21eko
beste teknikari batzuen gogoeta eta inspirazioa eragiteko aitzakia bat izan nahi dute.
Jarraian, 47 irakaspen aurkezten dizkizugu. Ekitaldean parte hartu dugun pertsonen prozesua
eta bizipena laburbiltzen duten 47 mezu dira. Batzuk antzekoak dira baina guztiak jaso ditugu,
bakoitzak bere ñabardura du eta.
1. Komunikatzea hil edo bizikoa da. Ongi egiteko, har ezazu behar adina denbora.
2. Denbora har ezazu, komunikatzea gure eguneroko eginkizunen parte bat da.
3. Egunero 10 minutu har itzazu gogoeta egiteko.
4. Geldi zaitez! Merezi du.
5. Berrazter itzazu zure komunikatzeko moduak eta bila ezazu beste modu bat.
6. Pentsa ezazu eta beste era batera egin ezazu.
7. Galdera marka beti gogoan eduki behar da. Zeure buruari galde iezaiozu zergatik
egiten dituzun gauzak, norentzat, eta hobeto nola egin.
8. Aurretik, beti, pentsa ezazu zertarako eta norentzat. Nola, gero etorriko da.
9. Komunikazio ekintza bat ongi burutzeko metodo bat jarraitu behar da: pentsatu
helburuak, nori zuzenduta dagoen eta zer komunikatu nahi dugun.
10. Zuretzat gauza jakina baldin bada, zergatik komunikatzen duzu zuretzat? Beste
pertsonarengan pentsa ezazu.
11. Saia zaitez bestearen lekuan jartzen bere bihotzera iristeko. Bizitzen baduzu,
sentitzen baduzu, hunkitzen bazara, iritsiko da mezua.
12. Pentsa ezazu helburu den publikoarengan.
13. Argi eduki ezazu «publiko helburua» zein den eta bere lekuan jar zaitez.
14. Komunikazio ekintzak ez itzazu publiko orokorrarentzat egin, eta helburu den
publikoa ahal den xehetasun handienarekin deskribatzen ahalegindu zaitez.
15. Mezuarekin norengana iritsi nahi duzun zehaztu ezazu eta bere lekuan jar zaitez.
16. Komunikazio ekintza pertsona hartzailearentzat pentsa eta zehaztu ezazu.
17. Pentsa ezazu norengana iritsi nahi duzun eta bere lekuan jar zaitez.
18. Argi eduki ezazu gauzak zergatik egiten ditugun. Gure egintzen balioa arduradun
politikoei eta herritarrei jakinaraz iezaiezu.
19. Komunikazioa pertsonekin egiten da. Beharrezkoa da beren beharrak, eskakizunak
eta iritziak ezagutzea. Eta horretarako, atera zaitez kalera eta galdetu.
20. Atera zaitez bulegotik eta galdetu ezazu (ea ondo egiten dugun eta nola hobetu
dezakegun).
21. Komunikatzea ez da informatzea. Entzun egin behar da.
22. Atera zaitez, galdetu ezazu eta entzun. Eta gero, ekin iezaiozu lanari.
23. Jendeari galdetu iezaiozu.
47 ideia. 47 irakaspen
.../...
32 :::::::
05. AURREZ AURRE: EKITALDEKO IRAKASPENAK
0524. Ezer ez ezazu jakintzat eman edo ziurtzat jo.
25. Honetan pentsa ezazu: hoberena, okerrena, zer dagoen sobera, zer falta den.
26. Zer den hoberena, zer den okerrena, zer dagoen sobera, zer falta den.
27. Komunikazioak, funtziona dezan, emozionala izan behar du.
28. Sentimendua komunikatzea. Desberdin pentsatzea. Irmoki erabakitzea.
29. Sormena pertsonengara iristeko oso lanabes interesgarria da.
30. Gehiegizko informazioa daukagu. Mezuak sortzailea izan behar du, ideia aldetik
nahiz forma aldetik.
31. Gauza desberdinak egiteko, sormena entrena ezazu.
32. Galdetu zeure buruari: nola egingo genuke… -t(z)eko?
33. Proposamenetan eta lan dinamiketan, berritzaile izan zaitez eta komunikazio kanal
berrien alde egin ezazu.
34. Ez zaitez beldur izan orain arte egin duzunarekin hausteko.
35. Zure amonak ulertuko ote luke?
36. Hizkuntza, xehea eta egunerokoa!
37. Gutxiago gehiago da. Mezu argiak. Idazkera bakuna.
38. Irakurketa errazaren irizpideak erabil itzazu.
39. Aukera egin ezazu. Kendu, gehitu eta balioa eman.
40. Tokiko Agenda 21 marka aldatzea, zalantzan jartzea, beharrezkoa da.
41. Talde lana egin ezazue, merezi du eta.
42. Sarean lan egin ezazu: helburu jakin bati begira, ikuspuntu desberdinetatik
galdetu —besteei eta zeure buruari—. Eta zenbat eta parte-hartzaile
gehiago, hobe.
43. Besteen eskarmentua balia ezazu. Sarean lan egin ezazu.
44. Taldean lan egin ezazu, ikuspuntu desberdinekin. Funtsezkoa da.
45. Taldean libreki pentsa ezazu, mugarik gabe.
46. Pertsonak oinarri dira. Bakoitza desberdina da eta bakoitzaren eginkizuna
desberdina da; baina, gainera, puntu komun asko ditugu.
47. Irakur eta gorde ezazu Komunikazioari buruzko Ekitaldearen dokumentazioa.
Oso baliagarria da.
47 ideia. 47 irakaspen
::::::: 33
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Ekitaldearen saioetan hartutako zenbait ohar eta apunte
Eta gainera…
Ondoren, Ekitaldearen tailerretan agertzen joan diren hainbat ideia, iruzkin eta trikimailu
erakutsiko dizkizugu; koaderno honetan azaldu ditugun mezuak indartzeko balio dute. Azken
urte honetan zehar jaso ditugun oharrak eta apunteak dira.
Tokiko Agenda 21eko teknikariaren eginkizuna
— Tokiko Agenda 21eko teknikari gisa gure lana egiteko, ez gaituzte komunikatzeko prestatzen.
Hala ere, komunikazioak gure arrakasta maila neurtzen du. Komunikaziorako gaitasunak gure
lanaren parte dira.
— Egokiro eta koherentziaz lan egiten dugunean, hala dela ikusten dugu: pertsonek erantzun
egiten dute.
— Aintzat har ezazu Tokiko Agenda 21eko komunikazio zikloa —hots, komunikazioaren
intentsitate faseak— denboran zehar kudeatzeak duen garrantzia.
— Galdetu iezaiozu zure buruari beti: nola hobetu dezaket egiten ari naizena?
Komunikazioa eta komunikazioaren plangintza
— Nolakoa da zure bulegoa? Gogoan izan guztiak komunikatzen duela.
— Komunikatzaile on batek entzun egiten du.
— Komunikazio plangintzaren 6 pausoei ekitea dibertigarria eta zirraragarria izan daiteke. Jolas
bat bezala da: beste pertsonengan pentsatu, erronkak gainditu, erabakiak hartu eta erabaki
bakoitzean asmatzen saiatu.
— Komunikazioan erabakiak hartu behar dira, lehentasunak ipini behar dira.
Helburuak
— Hartzailearen lekuan jar zaitez eta ez ezazu «zure helburuetan» bakarrik pentsatu.
— Gogoan izan ezazu komunikazio ekintza baten helburua herritarren laguntza eskertzea izan
daitekeela. Urrats txikiak balioestea eta ospatzea lagungarri gertatzen da partaide izan diren
pertsonak eta eragileak azaleratzeko eta haiei protagonismoa emateko. Horrela egin dute,
esate baterako, «Vitoria-Gasteiz kanpotik berde, barrutik ere» komunikazio kanpainan.
Publiko helburuak
— Komunikazioan «kafea denontzat» goiburuak ez du balio. «Publiko guztiak» esatea «inor ere
ez» esatea bezala da. Denentzat ezer ez dago.
— Marketinak komunikazioari egindako ekarpenetako bat helburu den publiko jakin batek
dituen beharretatik, eta ez aurrekontutik edo daukagun denboratik, abiatzea izan da.
Mezua
— Komunikaziorako idazkerak oinarrizko puntu batzuei buruzko informazioa ematen du,
erabilgarritasunak, konponbideak eta poztasunak iradokitzen ditu, konbentzitu egiten du eta
gonbidatu egiten du. Baliagarritasun funtzionalak, sinbolikoak eta bizipenek eragindakoak
aditzera ematen dituen idazkera da. Hunkitzen duen idazkera da.
— Gogoan izan ezazu transmititu behar duzun mezuarekin interesa piztu behar duzula.
— Komunikazio ekintzan transmititu behar den mezua laburbil ezazu. Kentzea, gehitzea da.
— Emango den informazioa hauta ezazu. Zenbat eta gehiago hautatzen duzun, orduan eta
sinesgarriagoa izango zara besteentzat.
— Irudiaren eta testuaren artean oreka on bat manten ezazu zure komunikazioetan. Gogoan
izan ezazu testu erraz, zehatz eta erakargarri bat beharrezkoa dela.
— Beharbada gehiegitan, gure herria edo hiria pertsonarik gabe eman dugu ezagutzera,
plaza eta kale hutsekin. Zerbait komunikatzen duzunean jendea eta pertsona normalak
protagonista izan behar dira.
34 :::::::
05. AURREZ AURRE: EKITALDEKO IRAKASPENAK
05 Bideak edo kanalak
— Gogoan izan ezazu komunikazio pertsonala, aurrez aurreko komunikazioa, elkar ikusiz eta
ukituz egiten dena dela sinesgarriena.
— Edozein komunikazioren elementu garrantzitsuena «ahotik belarrira» egiten dena da.
— Garrantzitsua da komunikabideetako pertsonekin konfiantzan eta gertutasunean
oinarritutako harremana edukitzea. Dena dela, ez ezazu ziurtzat jo albiste batean informazioa
emango duenak gaia ezagutzen duenik, ulertzen duenik eta bere balioaz jabetzen denik.
Informazioa eta albistea balioesten laguntzen badiozu, hobe.
Lanabesak eta irizpideak
— Begira ezazu besteek egiten dutena eta har ezazu ondo egiten dutena. Zuretzat inspirazio
iturri izango da eta: benchmarking esaten zaio.
— Sormena erabaki bat da. Pertsona sortzaileek desafio egiten diote masari.
— Marketinean, pentsatzea sortzea da. Eta sortzea ekintza bat da, ikasten den eta indartzen
den zerbait da. Pertsona sortzailea eraiki egiten da.
— Zure idazkietan hizkuntzaren ekonomia erabil ezazu; bila ezazu egunerokoa, zehatza eta
laburra den hizkuntza bat.
— Ahaztu itzazu ezer esaten ez duten hitzak. Testu laburrak, zuzenak eta iradokitzaileak
sor itzazu.
— Zure komunikazioan erosketa berdearen irizpideak aplika itzazu: paper mota, diseinua,
komunikaziorako baliatuko dituzun kanal edo bideetan erabiliko duzun materiala,
materiala aurreztea, etab.
::::::: 35
Ekitaldearen azkeneko tailerrean gauza berezi bat egin genuen. Plastilinarekin Ekitaldearentzat azken mezu bat modelatu genuen. Mezuak honako galdera honi erantzuten dio:
Ekitaldean ikasitako guztiaren artean, zer da gogoan gehien geratu zaizuna?
Hemen daukazu gure erantzuna, irudiz eta hitzez.
06.AZKEN EGUNA. ISTORIO BERRI BAT HASTERA DOA
36 :::::::
06. AZKEN EGUNA. ISTORIO BERRI BAT HASTERA DOA
06
::::::: 37
KOMUNIKAZIORAKO GIDA PRAKTIKOA TOKIKO AGENDA 21ean. KOMUNIKA
Ekitaldean gogoan gehien geratu zaidana. Nire irudiak esan nahi du…
07. ERREFERENTZIA BATZUK
38 :::::::
Lan koaderno hau egiteko, hainbat liburu eta Interneteko erreferentzia baliagarri gerta-
tu zaizkigu laguntza eta inspirazio bezala. Oinarrizko bibliografia bat da eta baliagarri
gerta dakizuke.
KOMUNIKAZIOA
RAMÓN-CORTÉS, Ferrán (2005). La isla de los 5 faros. Un recorrido por las claves de la comunicación.
KOMUNIKAZIO PUBLIKOA
PUIG, Toni (2003). La comunicación municipal cómplice con los ciudadanos.
PUIG, Toni (2004). Marketing de servicios para administraciones públicas con los ciudadanos.
RUBIO, Loreto eta IRISO, Raquel (2010). Comunicar para compartir. Un viaje hacia una mejor comunicación pública.
IRAKURKETA ERRAZA
Zenbaiten artean (1998). El camino más fácil. Directrices europeas para generar información de fácil lectura destinadas a personas con retraso mental. Destinada a autores, editores, responsables de información, traductores y otras personas interesadas.
ERREFERENTZIAKO WEBGUNEAK
Komunikazio publikoa: www.tonipuig.com
Irakurketa erraza: www.lecturafacil.net
Sormena: www.neuronilla.com
Informazio gehiago: