8/3/2019 kore sava

1/148

T.C.ANKARA NVERSTES

TRKNKILAP TARH ENSTTS

KORE HARBNN TRK DI POLTKASINA ETKS

Yksek Lisans Tezi

Ahmet YCEL

Ankara-2005

8/3/2019 kore sava

2/148

T.C.ANKARA NVERSTES

TRKNKILAP TARH ENSTTS

KORE HARBNN TRK DI POLTKASINA ETKS

Yksek Lisans Tezi

rencinin Ad

Ahmet YCEL

Tez Danman

Prof.Dr. Ycel ZKAYA

Ankara-2005

8/3/2019 kore sava

3/148

8/3/2019 kore sava

4/148

ZET

Sovyetler Birlii 1939-1950 yllar arasnda Trkiyeden eitli taleplerde

bulundu. Talepler genel olarak Boazlarda s verilmesi ve Dou Anadolunun bir

ksmnn kendisine braklmas idi. Bu taleplerin Trkiye tarafndan kabul

mmkn deildi.

2 nci Dnya Savana katlmayan Trkiye sava sonrasnda ortaya kan

yeni dnya dzeninde ve Trkiyeden eitli taleplerde bulunarak bask uygulayan

Sovyetler Birliine kar yalnz kalmamak iin Birlemi Milletler Tekilatna ye

oldu. Ayrca ayn maksatla, 2 nci Dnya Savanda fazla zarar grmeyen ABDnindesteini de almaya alt.

Truman Doktrini ve Marshall Plan ile ABDnin maddi yardmn salayan

Trkiye, bunlarn Sovyetler Birliine kar Trkiyenin gvenliini salamaya

yetmeyeceini dnmekteydi. Nitekim, Trk hkmetlerinin giriimlerine ramen

ABD ile Trkiyeyi savunma alannda karlkl olarak ykmllk altna sokacak

ortam oluturulamad.

Dou ve Bat Bloklarnn netlemeye balad bir ortamda, Sovyetler

Birlii ve inin destei ile Kuzey Kore birliklerinin snr geerek 25 Haziran

1950de Gney Koreye saldrmas, 2 nci Dnya Savann ardndan olumaya

balayan dnya dzeninde kriz kmasna neden oldu. Bu kriz, nkleer gcn

caydrc etkisine ramen Sovyetler Birliinin dnyann herhangi bir yerinde

atma balatmaktan ekinmeyeceini ABDnin anlamasna ve savunma

stratejisini gzden geirmesine neden oldu.

14 Mays 1950de yaplan seimlerin ardndan iktidara gelen Demokrat

Parti hkmeti ortaya kan bu krizden istifade edebileceini deerlendirdi.

Nitekim, Kore Harbine tugay seviyesinde muharip bir birlik gndermek suretiyle

demokratik lkelerin yannda yer alan Trkiye dnya kamuoyunun dikkatini

ekmeyi baard. Hkmet bu sayede d politikada aktif rol stlenerek; Birlemi

8/3/2019 kore sava

5/148

Milletler tekilatna ilerlik kazandrmay, NATOya ye olmay, ABDnin maddi

desteinin artrlmasn hedeflemiti.

Trkiyenin asker gnderme kararndan sonra ngiltere, Avustralya ve Yeni

Zelanda gibi lkelerin de Koreye asker gndermesi sava bir Birlemi Milletler

Sava haline getirdi. Fakat, Birlemi Milletler souk sava dneminde bir daha

byle etkin bir karar alamad.

Kore Harbine Trk askeri gnderme kararndan sonra uluslar aras

ortamda oluan olumlu hava neticesinde Trkiye; Orta Dou lkelerini temsil

etmek zere Birlemi Milletler Gvenlik Konseyine seildi. Ancak bu olumluhava ve Mehmetiin Koredeki baarlarna ramen Trkiye, Eyll 1950de

NATOya ye olmay baaramad. Fakat Demokrat Parti hkmetinin yelik

almalarnda daha istekli davranmasna imkan salad.

Trkiyenin NATOya yeliine kar olan ngilterenin ikna edilebilmesi

iin Orta Dou Komutanl almalarnda Trkiye yer almak zorunda kald.

ngiltere, ABD, Fransa ve Trkiye tarafndan Msra yaplan Orta Dou

Komutanl oluturulmasna ynelik teklifin reddedilmesi sonucunda proje

baarszlkla neticelenmi oldu.

Bunlara ilave olarak; Koreye asker gnderme karar alan Trkiyeyi

kararndan vazgeirmek ve hatta cezalandrmak maksadyla Bulgaristan,

Trkiyeye ay ierisinde 250.000 soydamz gndereceini bir nota ile bildirdi.

Bu, Trk-Bulgar ilikilerini gerginletirdi ve kamuoyunda Bulgaristann bunu

Sovyetler Birliinin tazyiki ile yapteklinde kanaat olumasna neden oldu.

8/3/2019 kore sava

6/148

ABSTRACT

Between the years 19391950, The Soviet Union made some demands on

Turkey. Generally, Turkey was asked to give a military base on Bosporus and

leave some part of the Eastern Anatolia to the Soviet Union. It was impossible for

Turkey to fulfill these demands.

Not entering to the Second World War, Turkey became a member of the

United Nations in order not to be left alone in the postwar conjuncture and against

the Soviet Union that was bringing pressure on Turkey by different demands. With

the same purpose, Turkey attempted to get support from the United States, acountry that did not suffer too much from the Second World War.

In spite of getting financial aid from the USA via Truman Doctrine and

Marshall Plan, Turkey still thought that these were not enough to ensure her

security against the Soviet Union. Indeed, an environment was not been able to set

in which the USA and Turkey were mutually responsible for their security,

regardless of Turkish governments efforts.

While East and West Blocks were becoming clear, North Korean troops

attacked to the South Korea in 25 June 1950, with the support of the Soviet Union

and China. This led to a crisis in the conjuncture appeared following the Second

World War. This crisis made the USA saw that the Soviet Union would not hesitate

to start a battle in anywhere in spite of all the hazards of nuclear weapons. Thus, the

USA began to review its strategy of defense.

The Democratic Party government that came into power following the

elections made in 14 May 1950 decided to get benefit of this crisis. By sending a

brigade troop to the Korean War, Turkey proved itself to be on the side of the

democratic countries and managed to attract the attention of the worlds opinion.

Through playing an active role in foreign policy, the government intended to make

the United Nations a more efficient organization, to be a member of NATO and to

increase the financial aid obtained from the USA.

8/3/2019 kore sava

7/148

Following the decision of Turkey to send a troop, countries such as

England, Australia and New Zealand also sent troops to Korea, and it made this

battle a war of the United Nations. However, the United Nations could not take

such an active decision during the cold war period.

The decision of sending a Turkish troop to the Korean War led to a positive

atmosphere in the international area, thus Turkey was accepted to the Security

Council of the United Nations to represent Middle East Countries. Despite this

favorable atmosphere and the Turkish soldiers success in Korea, Turkey was not

able to manage to become a member of NATO in September, 1950. However,

these enabled the Democratic Party government to work willingly on themembership process.

Turkey had to be a part of the Middle East Military Force Project that was

put forward to persuade England which was against Turkeys membership to

NATO. The offer made to Egypt of setting a Middle East Military Force by

England, the USA, France and Turkey was rejected and the Project could not be

realized.

In addition to these, to change Turkeys mind about sending a troop to

Korea and even to punish her, Bulgaria declared to send our 250.000 cognates to

Turkey with a notification. This stretched the tension between Turkey and Bulgaria

and according to the public opinion, Bulgaria acted like this with the pressure of the

Soviet Union.

8/3/2019 kore sava

8/148

NDEKLER

KISALTMALAR vi

NSZ vii

GR 1

POLTKADA MEYDANA GELEN GELMELER VE KORE

HARBNE TRKYENN ASKER GNDERMESNN NEDENLER

10

Kore Harbi ncesinde Politikada Meydana Gelen Gelimeler 10

Trkiyenin Asker Gndermesinin Nedenleri 14

KORE HARBN N BALAMASI VE TRKYEN N ASKER

GNDERMES

18

Harbin Balamas 18

Asker Gnderme Kararnn Alnmas 26

Kararn Yurt i ve Yurt D Akisleri 34Birliin Kurulmas, ntikali, Muharebeleri ve Baarlar 44

Birliin Baarlarnn Yurt Dndaki Akisleri 54

KORE HARB SONRASINDA TRK DI POLTKASINDA

ORTAYA IKAN NEML GELMELER

57

Trkiyenin Gvenlik Konseyine ye Olmas 57

Trkiyenin NATOya ye Olmas 59

Orta Dou Komutanl almalar 691950-1951 Bulgaristan Gmenleri Sorunu 71

SONU 75

KAYNAKA 78

EKLER 85

ZGEM 135

8/3/2019 kore sava

9/148

KISALTMALAR

A.g.e. : Ad geen eser

A.g.m. : Ad geen makale

A.K.l : Alay Komutanl

ATASE : Askeri Tarih ve Stratejik Ett Bk.l

Bl. : Blk

BM : Birlemi Milletler

Bk.l : Bakanl

CHP : Cumhuriyet Halk Partisi

DP : Demokrat Parti

EHU : Erkan- Harbiye-i Umumi

FRUS : Foreign Relations of the United States

Gnkur.Bk.l : Genelkurmay Bakanl

K.l : KomutanlKor. : Kolordu

Korg. : Korgeneral

MP : Millet Partisi

NATO : Kuzey Atlantik Pakt

ODK : Orta Dou Komutanl

Tb. : Tabur

TSK : Trk Silahl

KuvvetleriTug. : Tugay

Tug. : Tugeneral

8/3/2019 kore sava

10/148

NSZ

Tez konusunu setiim dnemde, ABDnin Iraka mdahalesi gndemde idi.

ABD askerlerinin Iraka Trk topraklar zerinden geip gemeyecei, Trkiyenin

bu harekatta yer al p almayaca, yer alacak ise artlarnn ne olaca cevap

bekleyen sorular arasnda idi. Trkiye Byk Millet Meclisi, yabanc askerlerin

topraklarmza girmesine msaade etmedi.

O gnlerde, Trk-ABD stratejik ortakl ifadesi ok kullanlyordu.

Merakm gidermek iin yaptm aratrmada; 2 nci Dnya Sava sonrasnda

ortaya kan ortamda Trkiyenin Sovyetler Birliinin talepleri karsnda yalnz

kalmas, yalnzlktan kurtulmak iin ABDnin desteini almaya almas, Kore

krizinin patlamas ve Koreye Trkiyenin asker gndermesi, nihayet Trkiyenin

NATOya tam ye olmas dikkatimi ekti. Koreye Trkiyenin asker

gndermesinin o dnemde kilit bir rol oynadn dndm.

Tez konusunu netletirmek zere yapt

m al

mada; 1950 dneminiinceleyen birok dokmanda Koreye asker gnderilmesi ile Trkiyenin NATOya

giriinin dorudan ilikilendirilmediini tespit ettim. Ayrca bu konuda, teferruatl

bir almaya da rastlamadm. Bu, bende merak uyandrd gibi Kore Harbinin

Trk d politikasna etkisinin incelenmeye deeceini dnmeme neden oldu.

Gnmzde, Trkiyenin d ve i politikasnda ortaya kan baz

gelimeleri, Koreye tugay seviyesinde muharip bir birlik gnderilmesi ile

ilikilendirmek mmkn olabilir. Zaman getike ortaya kan belgelerin ve

dokmanlarn, daha salkl bir deerlendirme yaplmasn salayabilecei aktr.

Olaylarn zamanla, amalanandan ok farkl sonularn ortaya kmasna sebep

olabilecei de dikkate alnarak; tarih ierisindeki sebep-sonu yansmasn en aza

indirgemek maksadyla almada, Kore Harbinin Trk d politikasna ksa vadeli

etkileri ele alnmaya allmtr.

8/3/2019 kore sava

11/148

Kaynaklar ve Tetkikler

almada, Cumhuriyet Arivi, Gnkur.ATASE Arivi ve TBMM

Ktphanesinde bulunan belgelerden ve dokmanlardan istifade ettim. Daha sonra

benzer konularda almak isteyenlerin faydalanabileceini dnerek elde ettiim

birok belgenin suretlerini EKlere koydum.

Bata Fahir Armaolu olmak zere baz yazarlar tarafndan kaynak olarak

kullanlan Foreign Relations of the United States (FRUS) dokmann Milli

Ktphane dahil birka ktphanede aratrmama ramen bulamadm. Fakat,

ABDde kurs grdm sre zarfnda niversite (University of Texas at SanAntonio-UTSA) ktphanesinde temin ettiim dokman inceleme imkn buldum.

Sz konusu dokmann, yllara ve konulara gre tasnif edilmi ABD

kurum/kurulular arasnda olduu kadar ABD hkmeti ile dier lke yetkilileri

arasnda yaplan grmeler ve yazmalardan gizlilii kalkm belgelerin

derlenmesi ile oluturulduunu grdm. Yaptm aratrmada, incelenen dneme

ait Trkiye ile alakal pek ok belgenin bulunduunu tespit ettim. Fakat, Koreye

tugay seviyesinde muharip bir birlik gnderilmesine ynelik Trkiye ile ABD

arasnda grmeler yapldna veya ABD tarafndan resmi olarak telkinde

bulunulduuna dair bir belgeye rastlayamadm. Bu sebeple, sz konusu

dokmandan almada snrl miktarda yararlanabildim.

Meydana gelen gelimeleri ilk elden takip eden gnlk gazetelerde yaptm

incelemede; Trkiyenin asker gndermesi ile NATOya girmesi arasnda iliki

kuran en belirgin ifadenin, 23-25 Temmuz 1950 tarihleri arasnda Trkiyeyi

ziyaret eden ABD Silahl Kuvvetler Komisyon yesi Senatr Cain tarafndan

kullanldn tespit ettim. Sz konusu ifadeler basn aklamasnn yer ald Zafer

gazetesinde ayrntl olarak bulunmaktadr.

Yukarda bahsedilen dokmanlara ilave olarak incelenen dnemde yaayan

nemli ahsiyetlerin biyografileri de incelenmitir. Bir tarih eserini ele alnca, ilk

8/3/2019 kore sava

12/148

ilgileneceimiz, iindeki olgular deil, onu yazan tarihi olmaldr1 prensibinden

hareketle bunlardan objektif olduuna inandklarm almada kullandm. Bunlar

arasnda, Celal Bayar, Ahmet Emin Yalman, Metin Toker, .Sreyya Aydemir,

Tug.Tahsin Yazc, Celal Dora ve Feridun Cemal Erkine ait otobiyografiler yer

almaktadr. Sz konusu dokmanlardan, Trkiyenin o dnemdeki siyasi, politik ve

askeri durumunun ortaya konmasnda faydalanlmtr.

Tarihte meydana gelen baz olaylarn sonularn net olarak ifade etmek

mmkn deildir. Nitekim, 2 nci Dnya Savandan sonra Trk-ABD ilikileri

geliirken ortaya kan Kore krizi ve Trkiyenin ABDnin yannda savamak zere

asker grevlendirmesi bu ilikinin daha da gelimesini salad. Olumlu yadaolumsuz, gelime gnmzde de devam etmektedir. Bu kapsamda, Trkiyenin

Korede savamak zere bir Trk Tugay gndermesinin etkisinin herhangi bir

tarihte bittiini sylemek mmkn deildir. Nitekim, 2002 Dnya Kupas srasnda

Kore halknn takmmza gstermi olduu yakn ilgi bu gr teyit etmektedir.

Kore Harbinin Trk d politikasna etkisini gnmze kadar incelemenin

imkansz olaca dnlerek, bu almada ksa vadede ortaya kan sonular

ortaya konmutur. Bu sonular ise;

1. O gnlerdeki genel kanaatin aksine Koreye Trk askeri gnderilmesi

NATOya ye olunmasn salamad ancak hzlandrd. Hatta, NATOya ye

olabilmek iin ngiliz muhalefetini engellemek maksadyla Trkiye, ngiltere

tarafndan gelitirilen Orta Dou Komutanl projesinde yer almak zorunda kald.

2. Koreye asker gnderilmesi ile dnya kamuoyunda Trkiye iin oluan

olumlu hava, 14 Mays seimleri ile iktidara gelen Demokrat Parti hkmetinin

aktif d politika takip etmesine imkan salad. Bu kapsamda, Orta Dou lkelerini

temsil etmek zere Trkiye, BM Genel Kuruluna ye olarak seildi.

3. Koreye asker gnderme karar alan Trkiyenin vazgemesi veya

cezalandrlmas maksadyla, komnizmin merkezi konumunda olan Sovyetler

1

Edward Hallet Carr, Tarih Nedir?, letiim Yay

nlar

, 2002, stanbul, s.26.

8/3/2019 kore sava

13/148

Birliinin ynlendirmesi ile 250.000 soydamzn Bulgaristandan Trkiyeye

g ettirilmesi gndeme geldi. Hatta, byk bir miktar g etti.

Kore Harbinin Trk d politikasna etkisi konusunda teferruatl bir alma

yaplmad daha nce belirtilmi idi. Bu almann, bu eksiklii bir nebze de olsa

gidereceini deerlendiriyorum.

Ayrca, sz konusu dnemi inceleyen almalarda kullanlmam olan

belgeler almann arkasna eklenerek benzer konularda aratrma yapacaklarn

istifade etmesine imkan salanmtr.

almalarm esnasnda katklarn esirgemeyen Tez Danmanm

Prof.Dr.Ycel ZKAYA bata olmak zere, sabrla almamn bitmesini bekleyen

eim zlem ve olum Anla teekkrlerimi sunmay bir bor bilirim.

8/3/2019 kore sava

14/148

GR

26 Eyll-18 Ekim 1939'da, birittifak anlamas yapmak amacyla Moskova'y

ziyaret eden Dileri Bakankr Saraoluna Sovyet hkmeti, 1936 Montreux

Boazlar Szlemesi'nin2 getirdii dzeni deitirmek, Boazlarn ortak

savunulmas, Boazlarn Karadeniz'e kys olmayan devletlerin sava gemilerine

mutlak olarak kapatlmas gibi Trkiye tarafndan kabul edilemeyecek bir dizi neri

sundu.3 Rusya ile ittifak anlamas imzalanamadan grmeler sona erdi.4

2 nci Dnya sava esnasnda Trkiyenin takip ettii tarafszlk politikas

4-11 ubat 1945 tarihleri arasnda toplanan Yalta Konferansna kadar srd. YaltaKonferansnda; 1 Mart 1945e kadar tilaf Devletlerine sava iln eden ve

Birlemi Milletler Beyannamesini5 imzalayan lkelerin 25 Nisan 1945 tarihinde

San Franciscoda balayacak olan konferansa davet edilmeleri kararlatrld.6

Trkiye, 23 ubat 1945te Trkiye Byk Millet Meclisinin onay ile Almanya ve

Japonyaya sava ilan etti. 27 ubat 1945 tarihinde de Birlemi Milletler

Beyannamesini Washingtonda imzalayarak San Francisco Konferansna heyet

gndermek zere davet ald.7 26 Haziran 1945te imzalanan Birlemi Milletler

2 J.C.Hurewitz, Diplomacy in the Near and Middle East A Documentary Record: 1914-1956Volume II, D.Van Nostrand Co., New Jersey, 1958, s.197.

3 Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri ve Boazlar Meselesi, Banur Matbaas, Ankara,1968, s.140-148.

4 Sovyetler Birlii ile grmelerin sona ermesinden sonra 19 Ekim 1939da Trkiye, ngiltere veFransa arasnda karlkl yardm anlamas imzaland (Bkz. J.C.Hurewitz,Diplomacy in the Nearand Middle East, s.226).

5 Atlas Okyanusunda bir gemide buluan ABD Bakan Roosevelt ile ngiltere BabakanChurchill, 14 Austos 1941 gn Atlantik bildirisini yaynlad. Bu bildiri ile Milletler Cemiyeti(Cemiyet-i Akvam) yerine Birlemi Milletlerin temeli atld. Birlemi Milletler BeyannamesiMihver Devletlerine kar savaan 26 devlet tarafndan 1 Ocak 1942 tarihinde, Washingtondaimzaland.

6 Mehmet Gnlbol, Trkkaya Atav, Turkey in the United Nations, SBF Basmevi, Ankara,1960, s.15. Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri ve Boazlar Meselesi, s. 245.

7 Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri, s. 245.

8/3/2019 kore sava

15/148

Antlamas ile kurulan organizasyona Trkiyenin yelii 28 Eyll 1945 tarihinde

TBMM tarafndan onayland.8

2 nci Dnya Sava sonunda, Trk hkmetinin yalnz kalmamak iin

urat bir dnemde, 19 Mart 1945'te Sovyet Dileri Bakan Molotov, Trkiye'nin

Moskova Bykelisi Selim Sarper'e bir nota vererek sresi 7 Kasm 1945de bitecek

olan 1925 tarihli Trk-Sovyet Dostluk ve Tarafszlk Anlamasn9 lkesinin yenile-

meyeceini; ancak 1925'de imzalanan bu antlama yerine sava sonras ortaya kan

gelimeler dorultusunda yeni bir antlama yapmak istediklerini bildirdi.10 Trk

tarafna gre bu nota, Sovyetler Birliinin Montreux Boazlar Szlemesinin

gzden geirilmesi talebinin ilk adm idi.11

Notaya Trk hkmeti, anlamann iki tarafl mzakereler sonucu yeni bir

anlamayla deitirebileceini 4 Nisan 1945'de Moskovaya bildirdi.12

Hkmetinin direktifi dorultusunda Bykeli Sarper, 7 Haziran 1945'te

yeni anlamay grmek zere Rus Dileri Bakann ziyaret ettiinde Bakan,

anlamann yenilenmesi iin bir ka koul daha ne srd. Bu koullar; Trkiye'nin

dousundaki Kars ve Ardahan illerinin Sovyetler Birlii'ne verilmesi, boazlarda

Sovyetler Birlii'ne s tahsis edilmesi ve 1936 tarihli Montreux Boazlar

Szlemesi'nin gzden geirilmesiydi.13 Bykeli, bu koullar renir renmez

8

Mehmet Gnlbol, Trkkaya Atav, Turkey in the United Nations, s.20.9 J.C. Hurewitz, Diplomacy in the Near and Middle East, s.142.

10 Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri, s.246. Foreign Relations of the United States(FRUS) 1945 Vol. VIII, The Near East and Africa, US.Government Printing Office, Washington,1969, s.1220.

11FRUS 1945 Vol. VIII, s.1219-1220.

12 Fahir Armaolu, 20. Yzyl Siyasi Tarihi 19141980, Trkiye Bankas Yaynlar, Ankara,1986, s. 415.

13

Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri, s.253.

8/3/2019 kore sava

16/148

bunlarn Trkiye'nin bamszl ve toprak btnl ile badamayacan ve bu

nedenle de Trkiye tarafndan kabul edilemeyeceklerini belirtti.14

17 Temmuz - 2 Austos 1945 tarihleri arasnda Postdam Konferans

topland. Postdam Konferansnda ele alnan konulardan biri, Trk Boazlarnn

durumu idi.15 Konferansta ABD, ngiltere ve Sovyetler Birlii bu konuda sonuca

ulaamad. Ancak, boazlar konusunda hkmetten her biri ve Trk hkmeti

arasnda yaplacak direkt grmelerle sorunun ele alnmas gerektii kararlatrld.16

Postamda alnan kararlar dorultusunda ABD, 2 Kasm 1945 tarihinde

Trkiyeye verdii nota ile Trk Boazlar konusundaki grlerini Trkiyeyeiletti. ABD elisi tarafndan Trk Dileri Bakanlna verilen notada; Montreux

Szlemesi hkmlerinin zamann artlarna uydurulmas iin uluslar aras bir

konferansn toplanmas teklif edilmekte, davet edildii takdirde ABDnin de

toplantya katlmaktan memnunluk duyaca belirtilmekte idi. Notada, szlemede

u deiikliklerin yaplmas istenmekte idi:

1. Boazlar, barta ve savata btn devletlerin ticaret gemilerine ak

olmal,

2. Boazlar, Karadenize kys olan devletlere ait sava gemilerinin transit

geiine her zaman ak olmal,

3. Karadenize kys olmayan devletlerin sava gemilerine, Karadenize

kys olan devletlerin ortak karar veya Birlemi Milletler tarafndan

14 Ayn yer.

15 Fahir Armaolu, Belgelerle Trk-Amerikan Mnasebetleri, Ankara, TTK Basmevi, 1991,s.140.

16 Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri, s.269. FRUS 1945 Vol. VIII, s.1236-1237.Prof.Dr.Fahir Armaoluna gre; ABD 2 Kasm 1945 tarihli nota ile ngiltere hkmeti, Dileri

Bakan Bevin tarafndan 21 ubat 1946 tarihinde Avam Kamarasnda yaplan bir konuma ile,Sovyetler Birlii ise 7 Austos tarihli nota ile grlerini bildirmitir.

8/3/2019 kore sava

17/148

grevlendirilen sava gemileri ile bar zamannda anlama ile belirlenecek belli bir

tonajdakiler haricindekilere boazlar tamamen kapal tutulmal,

4. Montreux Szlemesinin gnn koullarna uydurulmas iin szlemede

deiiklikler yaplmal ve bu kapsamda Milletler Cemiyeti terimi Birlemi

Milletler ile deitirilmeli ve Japonya szlemeye taraf olan devletler arasndan

karlmal idi.17

ABD notasnda, Sovyetler Birliinin boazlar konusundaki taleplerine

deinilmeden gemilerin boazlardan geii konusunda Karadeniz devletlerine daha

fazla yetki verilmesi ve boazlarn mevcut statsnde nemli bir deiiklikyapmadan sadece Montreux Szlemesinin deitirilmesinin savunulmas dikkat

ekmekteydi.

Ba bakan Saraolu, 5 Aralk 1945 tarihinde yapt basn toplants ile

ABD notasna u ekilde cevap verdi:18 Gerek barta, gerek savata ticaret ve

harp gemilerinin (boazlardan) serbeste gei haklarna dair Montreux

Szlemesinde mevcut hkmleri Trk gvenlii ve egemenlii ile en iyi

badatracak esaslar... bir milletleraras konferansta tayin ve tespit edilecektir...

Amerikan grnn esas bakmndan iyi olup, tatbikata ait ekli ve kaytlar

zamannda tetkik edilmek zere bir tartma ve grme zemini olarak kabule deer

olduu phesizdir. Herhalde mstakbel konferansta Amerikann yer almasn hem

hkmetimizin hararetli bir arzusu, hem de zaruret olarak telakki etmekteyiz.19

Aslnda, Amerikallarn gznde Trk tarafnn mzakerelerden kaan taraf

durumuna dmemesi iin ABD nerilerinin mzakere zemini olabilecei eklinde

bir beyanat verilmiti. Oysa neriler, Trkiye asndan tatmin edici olmaktan uzak

17 Fahir Armaolu, Belgelerle Trk-Amerikan Mnasebetleri, s.141.

18FRUS 1945 Vol. VIII, s.1282-1283.

19 Mehmet Gnlbol, Haluk Ulman, Olaylarla Trk D Politikas, Ankara, Alkm Kitabevi, 1989,

s.199.

8/3/2019 kore sava

18/148

idi. nerilerin Sovyetler Birlii tarafndan kar neri sunulmadan reddedilmesi

Trk tarafn rahatlatt.20

Sovyetler Birlii, 7 Austos 1946 tarihli nota ile 2 nci Dnya Sava

ierisinde yaanan birka olaya dayanarak Montreux Szlemesi ile oluturulan

rejimin Karadenize kys olan lkelerin gvenliini salayamadn, sava

esnasnda baz dman gemilerinin boazlardan getiini iddia ederek yeni bir

boazlar rejiminin kurulmasn istedi. Bu notaya gre;

1. Boazlar, btn ticaret gemilerine ak tutulmal,

2. Boazlar, Karadeniz devletlerinin sava gemilerine srekli olarak ak

olmal,

3. zel durumlar haricinde Boazlar, Karadenize kys olmayan devletlerin

sava gemilerine devaml olarak kapal olmal,

4. Yeni bir Boaz rejimi, yalnz Trkiyenin ve Karadenize kys olan

devletlerin katlm ile kurulmal,

5. Boazlarn gvenlii, konuyla en fazla ilgili iki devlet olan Trkiye ve

Sovyetler Birlii tarafndan mterek olarak salanmal idi.21

7 Austos 1946 tarihli Sovyet notas Trkiye ile birlikte ABD ve ngiltereye

de gnderildi. Cevap niteliindeki 19 Austos 1946 tarihli ABD notas ile; ilk

maddeye olumlu olarak yaklalrken drdnc maddeye; Boazlar rejiminin ABDdahil dier lkeleri de ilgilendirmesi sebebiyle, boazlarn gvenliinin Sovyetler

Birlii ile Trkiye tarafndan salanmasn ngren beinci maddeye ise boazlarn

20 FRUS 1945 Vol. VIII, s.1283.

21 J.C. Hurewitz, Diplomacy in the Near and Middle East, s.269-270. (Trke tam metni iin Bkz.

Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri, s.414).

8/3/2019 kore sava

19/148

Birlemi Milletlerin gvencesi altnda Trkiyenin sorumluluunda kalmas

gerektii deerlendirilerek kar kld.22

ABDnin Sovyet notasna cevap vermesini mteakip 21 Austos 1946da

ngilizler, 22 Austos 1946 tarihinde Trkiye, Sovyetler Birliine cevabi notasn

gnderdi.

Sovyetler Birlii, 22 Austos 1946 tarihli Trk notasna karlk 24 Eyll

1946 tarihli ikinci bir nota ile boazlarn tilaf Devletleri tarafndan ttifak

Devletlerinin aleyhine kullanldna ynelik sulamalarn yenileyerek ilave

kantlar ileri srmeye ve Trkiyenin kabul etmedii 7 Austos 1946 tarihli Sovyetnotasnn 4 ve 5 nci maddelerinin haklln ortaya koymaya alt.23 Ancak

Trkiye, 22 Austos 1946 tarihli notada belirtilen hususlar paralelindeki grlerde

srar ederek cevabn 18 Ekim 1946 tarihli nota ile Sovyetler Birliine bildirdi.24

Sovyetler Birlii 1946 ylnda, ran zerinden Orta Dou petrollerine ve

mteakiben Basra Krfezi kanalyla Hint Okyanusuna; Yunanistan topraklar veya

Trk Boazlar zerinden Ege Denizi ve Dou Akdenize inmeye alyordu.25

Belirtilen bu blgeler ngiltere'nin hayati ilgi ve etki alanlar ile buralara balant

salayan yollar idi. Dnya savanda ald tahribat nedeniyle ngiltere, 19 ncu

yzyln bandan 2 nci Dnya Savann sonuna kadar Rusya'ya kar hassas nokta

olan bu blgelerde, Sovyetler Birliinin karsna kacak gte deildi. Rus

emperyalizminin karsna dikilebilecek tek g, tamamen ayr bir kta zerinde

bulunan bununla birlikte savaa daha sonra ve sadece askeri g olarak giren ABD

idi.

22 A.g.e., s.270-271.

23 Feridun Cemal Erkin, Trk-Sovyet likileri, s. 423-428

24 A.g.e., s.429-440.

25 S.H.Truman, Hatralarm, ev.Cihad Baban, Semih Turul, Ulusal Basmevi, Ankara, 1968,

s.230-232.

8/3/2019 kore sava

20/148

ngiltere, kendisi iin stratejik neme haiz iki lke olan Trkiye ve

Yunanistana daha fazla askeri ve ekonomik yardm yapamayacan ABDye 24

ubat 1947de bildirerek Amerikan hkmetini Orta Douda sorumluluk

stlenmeye ve sz konusu iki lkeye yardm yapmaya davet etti.26 Bu maksatla

ABDye verilen muhtralarda, Bat savunmas iin Trkiye'nin nemi belirtilerek,

Trkiye'ye hem ekonomik ve hem de askeri yardm yaplmasnn gerektii,

ngiltere'nin bu yardmlar yapamayaca ve hatta Yunanistan'daki askerlerini dahi

geri ekmek zorunda bulunduu belirtilmekte idi.27

ABD taraf ksa srede almalarn neticelendirdi. Bakan Truman 12 Mart

1947 gn Amerikan Kongresi'ne gnderdii mesajda, Trkiye ve Yunanistan'a400 milyon dolarlk askeri yardm yaplmas iin kendisine yetki verilmesini

istedi.28 Bu mesajda, Trkiye'nin toprak btnlnn korunmasnn Orta Dou

dzeninin korunmas iin bir zaruret olduu belirtiliyor ve Trkiye ile

Yunanistan'n durumlarnn birbirine ballu ekilde vurgulanyordu:

"... Eer Yunanistan silahl bir aznln kontrol altna derse, bunun

Trkiye iin sonular ok ciddi olur. Byle bir durumda karklk ve dzensizlik

btn Orta Dou'ya yaylabilir..."29

Konumann yapld gnn ertesinde Ba bakan Recep Pekerin yapt

teekkr konumas, birok Amerikan gazetesinin 14 Mart 1947 tarihli basksnda

yaynland ve radyoda tekrarland. Bu husus, Amerika Blgesi renci Mfettii

T.Fikret Suer tarafndan, ekinde 13 ve 14 Mart 1947 tarihli The New York Times

26 George McGhee, ABD-Trkiye-NATO-Ortadou..., Bilgi Yaynevi, Ankara, 1992, s.30.

27FRUS 1947 Vol. V, The Near East and Africa, US.Government Printing Office, Washington,1971, s. 35-37, s.42-45.

28 Public Papers of the Presidents of the United States 1947, Government Printing Office,Washington, 1963, s.176-180. J.C.Hurewitz, Diplomacy in the Near and Middle East, s.273-275.Fahir Armaolu, Belgelerle Trk-Amerikan Mnasebetleri, s.152.

29 J.C.Hurewitz, Diplomacy in the Near and Middle East, s.274. Fahir Armaolu, Belgelerle

Trk-Amerikan Mnasebetleri, s.156.

8/3/2019 kore sava

21/148

gazetesinin konuya ilikin kuprlerinin de yer ald 14 Mart 1947 tarihli bir

mektup ile bildirildi.30

Amerikan Kongresi, 22 Mays'ta Yunanistan'a 300 milyon ve Trkiye'ye de

100 milyon dolarlk bir askeri yardm yaplmasn kabul etti.31 12 Temmuz 1947

tarihinde Trkiyeye Yaplacak Yardm Hakknda Anlama iki lke arasnda

imzaland ve 1 Eyll 1947 tarihinde de TBMM tarafndan onayland.32

Bu, sava sonras Trk-Amerikan ilikilerinde, sonular gnmze kadar

ulaan nemli bir dnm noktasn oluturmaktadr.

Haziran 1945den 1946 yl sonuna kadar, yaklak yars Avrupa lkesi

olmak zere sava nedeniyle ar zarar gren 50 den fazla lkeye ABD tarafndan

15 milyar dolar kadar yardm yapld.33 Ancak, yaplan yardmlar bte aklarnn

kapanmas, ithalat gibi parann verimli olmad ve geri dn olmayan alanlara

harcanmaktayd. ABD Dileri Bakan George Marshall, 5 Haziran 1947de

Harvard niversitesinde verdii nutukla Avrupa'ya, programl yardm yaplmas

nerisinde bulundu.34 Buna gre, Avrupa lkeleri kendi aralarnda ekonomik

ibirliine girmeli ve birbirlerinin eksikliklerini kendi aralarnda tamamlamal

idiler. Genel ibirlii sonunda, bir ak kalrsa ABD bu a kapatmak iin yardm

etmeli idi.

Savaa girmeyen Trkiyenin, verilecek yardmdan pay almak zere davet

edilmemesine ramen almalara katlmas pek ho karlanmad. nk, Trkiye

savaa girmedii iin hasar grmemiti ve buna mukabil Truman doktrini

kapsamnda ABDden yardm alyordu. Trkiyenin ald bu yardm etkin

kullanld takdirde yatrmlar iin kaynak tasarruf edilebilecekti. ABDnin bu

30 Cumhuriyet Arivi; Fon Kodu: 30.10.0.0 Yer No: 268.806.9 (Bkz.EK-1).

31 Fahir Armaolu, Belgelerle Trk-Amerikan Mnasebetleri, s.158-161.

32TBMM Tutanak Dergisi, 1 Eyll 1947, 8.Dnem, Cilt 6, s. 556.

33 Fahir Armaolu, Belgelerle Trk-Amerikan Mnasebetleri, s.165.

34 A.g.e, s.158-161.

8/3/2019 kore sava

22/148

tezine kar Trkiye, yaplan yardmn sonularnn ksa zamanda alnmasnn

mmkn olmadn savundu. Nitekim ABD taraf da bu konuda ikna oldu.35

ngiltere, Fransa, Belika, talya, Portekiz, rlanda, Yunanistan Trkiye,

Hollanda, Lksembourg, svire, zlanda, Avusturya, Norve, Danimarka ve

svein katlmas ile toplanan 16 lke tarafndan, 22 Eyll 1947de ABDye

sunulmak zere Avrupa Onarm Program hazrland.36 Bu programa dayanarak

hazrlanan D Yardm Kanunu, 3 Nisan 1948de ABD Kongresi tarafndan kabul

edildi. ABD ile Trkiye arasnda 4 Temmuz 1948 tarihinde Trkiyenin Marshall

Planna dahil edilmesi konusunda anlama imzaland.37 Bu kanun kapsamnda 1948

yl ile ubat 1950 arasnda Trkiyeye 180 milyon dolar yardm yapld.38

Avrupa lkelerinin Sovyetler Birliine kar savunulmas kapsamnda

4 Nisan 1949da Washingtonda; Belika, Kanada, Danimarka, Fransa, ngiltere,

zlanda, talya, Lksembourg, Hollanda, Norve, Portekiz ve ABDnin katlmyla

Kuzey Atlantik Pakt (NATO) Anlamas imzaland.39 ABDnin tam desteini

almaya alan Trkiye, ABDnin katlm ile ortaya kan bu pakta girmeye alt.

Ancak kabul edilmedi.

35 Mehmet Gnlbol, Haluk Ulman, Olaylarla Trk D Politikas, s.221.

36Ayn Tarihi, Eyll 1947, No:166, s.122-127.

37 Fahir Armaolu, Belgelerle Trk-Amerikan Mnasebetleri, s.168-176. Anlama, 8 Temmuz1948de TBMM tarafndan onayland. (TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dnem Cilt 12, s.998- 1005)

38 Metin Toker, DPnin Altn Yllar 1950-1954, Bilgi Yaynevi, stanbul, 1990, s.239.

39 Trkiye birok defa yapt yelik bavurusuna olumsuz cevap almasna ramen 18 ubat

1952de Yunanistan ile birlikte resmen ittifak

n yesi oldu.

8/3/2019 kore sava

23/148

POLTKADA MEYDANA GELEN GELMELER VE KORE

HARBNE TRKYENN ASKER GNDERMESNN NEDENLER

Kore Harbi ncesinde Politikada Meydana Gelen Gelimeler

26 Haziran 1945te imzalanan Birlemi Milletler Anlamas ile ortaya kan

siyasi yap, Trkiyenin ok partili demokratik dzene gemesini gerektiriyordu.

Bu, zellikle Sovyetler Birliinin talepleri sonrasnda Trkiyenin Batya

yaklamas

a

s

ndan byk nem arz ediyordu. Bu kapsamda, smet nn, 19Mays 1945 tarihindeki nutkunda demokrasiye geileceini beyan etti.40

Demokrasi alannda ortaya kan yumuama neticesinde 7 Haziran 1945

tarihinde Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuad Kprl

tarafndan hazrlanan ve Drtl Takrir olarak bilinen bildiri CHP Parti Grubuna

verildi. Fakat, Drtl Takrire CHP ierisinden byk tepki geldi. Takrir,

12 Haziran 1945te yedi saatlik bir grme neticesinde CHP Genel Kurulunda

reddedildi.41 Drtl Takriri savunan Adnan Menderes ve Fuad Kprl 21 Eyll

1945 tarihinde partiden ihra edildi.42 Yaanan gelimelerin ardndan Celal Bayar

da milletvekilliinden ve parti yeliinden istifa etti.

7 Ocak 1946 tarihinde Demokrat Parti kuruldu. Parti bakanlna Celal

Bayar getirildi.43

Cumhuriyet Halk Partisi ve hkmet, ilk balarda yeni kurulan partiyidemokrasinin bir gelimesi olarak grd. Ancak, bir sre sonra kamuoyunda,

40 Leyla Krkpnar, Demokrat Parti ve Muhalefet Stratejisi, ada Trkiye TarihiAratrmalar Dergisi, Say 1, 2002, s.89.

41 Celal Bayar, Bavekilim Adnan Menderes, smet Bozda (Ed.), Baha Matbaas, stanbul,1969, s.33-34.

42 A.g.e, s.36.

43

A.g.e, s.48.

8/3/2019 kore sava

24/148

Demokrat Partinin gerek bir muhalefet partisi olaca ve etkin bir muhalefet

yapaca ynnde yorumlar gelmeye baladka iki parti arasndaki ilikiler

gerilmeye balad.44 Nitekim, ilk balarda Demokrat Partinin ksa srede

tekilatlanarak CHPne rakip olamayaca buna mukabil ok partili srecin

temsilcisi ve CHP tarafndan bir sre denetlenebilecek bir muhalefet partisi olaca

dnlyordu.45

Kamuoyunda, sava yllarnn getirdii mal darl, pahallk, gelir

seviyesindeki dklk, tarmdaki skntl durum, alnan tedbirlerin uygulanmas

esnasnda ortaya kan aksaklklar nedeniyle halk CHPye kar kzgnlk

duymaktayd.46

Bu kzgnlk halkn Demokrat Partiye ilgisinin artmasna nedenoldu.47 Kuruluundan ay sonra halk, DPnin gerek bir muhalefet partisi

olacana inanmaya balad. yle ki; kasaba ve kylerde vatandalar bir araya

gelip, Demokrat Partinin bir ubesini ayor ve parti merkezi ile temasa

geiyordu.48

1947 ylnda yaplmas planlanan seimler ne alnarak 21 Temmuz 1946da

yapld.49 Hazrlksz yakalanmasna ramen seim sonucunda, DP 62 milletvekili

karabildi. CHP iktidarda kald. Ancak, DP tarafndan CHPnin DPnin

gelimesinden ekinerek DPyi hazrlksz yakalamak maksadyla 1947 ylnda

yaplmas gereken seimleri ne ald ileri srld.50

44 Leyla Krkpnar, Demokrat Parti ve Muhalefet Stratejisi, s. 90

45 Nuran Yldz, Demokrat Parti ktidar (1950-1960) ve Basn, Ank.nv.SBF Dergisi, Say 8,1997, s.482.

46 Memduh Yaa, Cumhuriyet Dnemi Trkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kltr Yayn,Apa Ofset, stanbul, 1980, s.89.

47 Leyla Krkpnar, Demokrat Parti ve Muhalefet Stratejisi, s. 90.

48 Ayn yer.

49 Metin Toker, DPnin Altn Yllar 1950-1954, s.9

50DPnin bu iddiasna karn; DP yeteri kadar aday karamamt. Herey DPnin dndkleridorultusunda yrm olsayd bile belki 160 milletvekili karabilecekti ancak ounluk yine de

CHPde kalacakt

. (Bkz. Metin Toker, DPnin Alt

n Y

llar

1950-1954, s.9)

8/3/2019 kore sava

25/148

DPnin 7 Ocak 1947de hrriyet anlamnda yapt almalar ve Hrriyet

Misak adyla ald kongre karar medya ve kamuoyunda byk bir etki yaratt.

DP tarafndan, demokrasi asndan dile getirilen taleplerin karsnda CHP bir

engel olarak alglanmaya baland. Bunun zerine Milli ef smet nn,

12 Temmuz 1947de, yasalara bal kald srece muhalefet partilerinin iktidar

partisi ile eit koullarda almasn ilke olarak kabul ettiini beyanname

yaynlayarak duyurdu.51

Milli ef smet nnnn yaymlad beyanname neticesinde iktidar ile

muhalefet ilikisinde yumuayan hava nedeniyle DP ierisinde farkl eletiriler

ykselmeye balad. yle ki; bir grup milletvekili tarafndan, parti st ynetiminceCHP ile dankl dv yapld ve parti ilkelerinden taviz verildii ileri srld.52

Nihayet, bu eletirileri yapan grup DPden ihra edildi. DPden ayrlan bu

milletvekilleri 1948 ylnda Millet Partisi adyla yeni bir parti kurdu.

14 Mays 1950de parti ve yeni seim kanunu ile yaplan genel seimlere

halkn katlma oran % 88.88 idi. Seim sonucunda oylarn ve milletvekili

koltuklarnn dalmyle oldu;53

Parti Ald Oy Says Orankard

Milletvekili SaysDP 4.242.831 % 53.59 408CHP 3.165.096 % 39.98 69MP 240.209 % 3.03 1Bamsz 267.955 % 3.40 9

DPnin yar resmi yayn organ olan Zafer gazetesi seimleri zafer olarak

nitelerken, CHPnin yayn organ konumundaki Ulus gazetesi sessiz kalmay tercih

etti.

51 Leyla Krkpnar, Demokrat Parti ve Muhalefet Stratejisi, s.97.

52 Ayn yer.

53

Metin Toker, DPnin Altn Yllar 1950-1954, s.26.

8/3/2019 kore sava

26/148

Aslnda CHP, seimlerde ortaya kan sonucun okunu yaarken DP de

beklemedii baarnn okunu yayordu. Nitekim, smet nn grevden hemen

ekileceini akladnda, DP 22 Maysa kadar grevin srdrlmesini istedi.54

DP Bakan Celal Bayar, Meclisin 22 Mays 1950 tarihindeki ilk

toplantsnda Cumhurbakan seildi. Babakanla Adnan Menderes getirildi.55

DPnin i politikada ilk icraat, toplumun geneli tarafndan tepki ile

karlanan, ezann Arapa okunmasn yasaklayan Trk Ceza Kanununun 526.

maddesinin deitirilmesi oldu.56

Bu ortam ierisinde ismi verilmeyen bir albay 5 Haziran 1950de Babakan

ziyaret ederek ordunun ihtilal hazrlnda olduunu syledi.57 Bu husus bata Celal

Bayar ve Adnan Menderes olmak zere DPlileri rahatsz etti.58

DPnin iktidar ele ald fakat idareyi ele alamad, CHP elemanlaryla i

grd eklinde dncelere meydan vermemek maksadyla izleyen gnlerde

baz kamu grevlileri deitirildi.59 Bunlar arasnda Genelkurmay Bakan da vard.

Org.Abdurrahman Nafiz Grmann yerine Kara Kuvvetleri Komutan Org.Nuri

Yamut getirildi. Ayrca Kara, Deniz, Hava Kuvvetleri Komutanlna da yeni

atamalar yapld.60 Bunda DPnin CHP tarafndan atanan st dzey brokratlar ile

54 Metin Toker , DPnin Altn Yllar 1950-1954, s. 43.

55TBMM Tutanak Dergisi, 22 Mays 1950, 9. Dnem Cilt 1, s.7-9.

56TBMM Tutanak Dergisi, 16 Haziran 1950, 9. Dnem Cilt 1, s.181-187.

57.Sreyya Aydemir, kinci Adam 1950-1964 (III. Cilt), Remzi Kitabevi, stanbul, 1988, s.44-46.

58 Metin Toker, DPnin Altn Yllar 1950-1954, s.43.

59 Emin Karaku, 40 Yllk Bir Gazeteci Gz ile te Ankara, Hr Yayn ve Tic. A.., stanbul,1977, s.169

60

A.g.e., s.168

8/3/2019 kore sava

27/148

almak istememesi61 yannda hkmette orduya kar duyulan gvensizlik62 de

nemli bir etken oldu.

Trkiyenin Asker Gndermesinin Nedenleri

14 Mays 1950 tarihine kadar Trkiye, Birlemi Milletlere ye olmu,

Rusyann toprak ve boazlar konusundaki taleplerine taviz vermeyen bir anlayla

kar durmu, bu kapsamda her ne kadar ABDnin direk destei karlkl anlama

ile salanamam

ise de Truman Doktrini ve Marshall Plan

ile ABDnin k

smidesteini alm, 8 Austos 1949 tarihinde Avrupa Konseyine davet edilmi ve

12 Aralk 1949da 7382 sayl kanun ile Avrupa Konseyi Stats TBMM tarafndan

onaylanmt.63 Ancak, btn abalarna ramen Trkiye, ABDnin de iinde

bulunduu NATOya girememiti.64

CHPden ayrlan Celal Bayar ve Adnan Menderes tarafndan kurulan DPnin

d politika yaklam CHPye paralel idi.65 Trk d politikasnekillendiren ana

etken; Rus tehdidi ve bu tehdide kar ulusal gvenliin salanabilmesi maksadyla

ittifak araylar idi. Nitekim bu kapsamda, 19 Ekim 1939 tarihli Trk-ngiliz-

Fransz Karlkl Yardm Anlamas haricinde sadece Birlemi Milletler

Anlamas mevcut idi. Her ne kadar Amerikan yetkilileri Trkiyenin savunmasnn

kendileri iin nemli olduunu vurgulasa da, ne Truman Doktrini ne de Marshall

yardm taraflara savunma ibirlii konusunda karlkl sorumluluk yklemiyordu.

Dolaysyla, Trkiyenin savunmasn salamak iin yegne istinat noktas

61 A.g.e., s.169

62 Bekir Tnay, Menderes Devri, Nilfer Matbaaclk, stanbul, s.90.

63TBMM Tutanak Dergisi 12 Aralk 1949 Cilt 22, s.163.

64 Metin Toker, DPnin Altn Yllar 1950-1954, s.88.

65Hkmet programnda ... btn milletin mterek kanaatinin bir ifadesi olan d siyasetimizhakknda fazla birey sylemeye ve Birlemi Milletler idealine olan samimi ballmz tekrara

lzum grmyoruz.... denmekteydi. (TBMM Tutanak Dergisi29.5.1950, 9.Dnem Cilt 1, s.31).

8/3/2019 kore sava

28/148

olabilecek Birlemi Milletler Anlamasnn uluslar aras arenada etkinlii

artrlmal idi. Nitekim bu konuda, DP hkmetinin de CHP hkmetleri ile ayn

izgide hareket edeceini, hkmet programnn takdimi esnasnda Babakan

Adnan Menderes, ... btn milletin mterek kanaatinin bir ifadesi olan d

siyasetimiz hakknda fazla bir ey sylemeye ve Birlemi Milletler idealine olan

samimi ballmz tekrara lzum grmyoruz.... diyerek aklad.66

DPnin muhalefette iken CHPyi eletirdii Trkiyenin NATOya

girememesi sorununun almas ancak d politikada pasif yaklamn yerine aktif

d politika takip edilmesi ile mmkn olabilirdi. Hlihazrda, her trl baskya

ramen 2 nci Dnya Harbine girmeyen Trkiyeye yurt iinde olduu gibi yurtdnda da harbe girmemi borlu lke gzyle baklyordu.67 Kore Harbi, bu

kapsamda DP hkmetinin aktif d politika takip etmesi ve Trkiye hakkndaki

borlu lke dncesinin silinmesi iin bir frsat oldu.

Gerek anlamda ilk defa demokratik seim yaplmt, iktidara gelen

hkmetin kamuoyu destei had safhada idi. Milli ef dnemi bitmi, iktidar ile

muhalefet yer deitirmiti. Kamuoyunun destei olmasna ramen ortaya kan

yeni hkmetin devamll konusunda tereddtler yaanmaktayd.68 Ayrca zel

kesim, sava yllarnda olduka yksek karlar salamasna ramen sbjektif

deerlendirmeler dorultusunda piyasaya yaplan mdahaleler, devletin faaliyet

gsterecei alanlarn belirli olmamas, gelitirilen sanayiinin milliletirilmesi

tehlikesinden rahatszlk duymaktayd.69 Bu kapsamda; demokratikleme,

demokratik bat lkelerine yaklamaya alan Trkiye iin olduka nemli idi.

Nitekim, Manchester Guardian gazetesinde 14 Mays seimleri ile Trkiyenin

66TBMM Tutanak Dergisi 29.5.1950, 9.Dnem Cilt 1, s.31.

67Trkiye 1945te kurulan Birlemi Milletler camiasna girmeye can att. Hatta bunun iin geen14 May staki souk ihtilal ile devrilen ef hkmeti, can ekien Almanyay arkadan vurmak

suretiyle, mttefiklere kar , kanaatimce lzumsuz olduu kadar Trkn yksek mertlik duygusunuinciten huluskarlk bile gsterdi... Ve tarih ahittir ki, kinci Dnya Harbi mstesna olmak zere,Trkn denmemi borcu yoktur.... Ali Fuat Bagil, Hakikatin Sesi, Son Posta, 5 Austos 1950,

s.1.

68 Metin Toker, DPnin Altn Yllar 1950-1954, s.21.

69 Memduh Yaa, Cumhuriyet Dnemi Trkiye Ekonomisi 1923-1978, s.89.

8/3/2019 kore sava

29/148

Osmanl Devletinin yklndan sonra olmad kadar byk bir nfuz ve tesire

sahip olduuna ilikin bir yaz kt.70 Buna mukabil, Trkiyenin uluslar aras

arenada aktif rol alarak NATOya girmesi ve Batnn yannda yer almas

Trkiyedeki demokratik yapnn yannda ekonomik yapnn da garantisi anlamna

geliyordu.

Trkiyenin Kore krizindeki politikasnn belirlenmesi esnasnda Birlemi

Milletler Anlamasna bal kalnaca ifade edilmesine ramen hkmet bunu d

politikada zellikle NATOya girme konusunda da kullanabileceini

dnyordu.71

DP Hkmetinin karar vermesinde etkili olan dier bir husus da Truman

Doktrini ve Marshall Plan ile balayan Amerikan Yardm idi. Bu kapsamda;

Trkiyedeki Amerikan askeri yardm heyeti ile iktisadi ibirlii heyeti hakknda

mahallinde bilgi edinmek iin 23-25 Temmuz 1950 tarihleri arasnda Trkiyeye

resmi ziyarette bulunan ABD Silahl Kuvvetler Komisyon yesi Senatr Cainin

verdii demete Trkiyenin Koreye asker gndermesinin telkin edilmesi olduka

anlam kazanyordu.72 Senatr Cain tarafndan yaplan toplantlar esnasnda

liderlere, ABDnin Trkiyeye yapm olduu ekonomik yardmlarn dile getirilmi

olmas kuvvetle muhtemeldir. Nitekim bu, liderlerin Koreye asker gnderilmesi

gerektii eklinde alglamalarna neden olmu olabilir. Ayn dorultuda, DPnin

yayn organ konumunda olan Zafer gazetesinde asker gnderme kararnn

haklln vurgulamak iin karar ile ekonomik yardm arasnda balant kurularak

kamuoyuna ve zellikle muhalefete kar kararn doruluu u ekilde

vurgulanmaktayd; Amerikan Ajan ok mhim bir karar almtr. Bu kararudur:

70Ulus, 15 Kasm 1950.

71 Ahmet Emin Yalman, Yakn Tarihte Grdklerim ve Geirdiklerim (1922-1971) Cilt:2, PeraTur., stanbul, 1997, s.1536.

72

Zafer, 25 Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

30/148

Kore Harbine yardm yapmayan devletlere ayrlm olan iktisadi yardm

kesilecektir. Bu hususta Bakan Trumana selhiyet verilmitir.73

Trkiyeye ABD yardmlarnn kesilmesi; Silahl Kuvvetlerin

glendirilmesi iin ilave z kaynak ayrlmas yannda ABDnin Rusyaya kar

Trkiyeye desteinin sonlandrlmas ve Trkiyenin yalnz kalmas anlamna da

geliyordu. DP hkmeti, iinde bulunduu zor koullarn stesinden gelebilmek

iin maddi olarak ABDden bireyler koparmak, askeri gcn Amerikan destei

ile artrmak zorunda hissetmi olmal ki, Kore Harbinde dier lkelerin cesaret

edemedii bir yaklamla kendisinden beklenmemesine ramen tugay

byklnde bir muharip birlik Koreye gnderdi.74

Dier bir deyile; Koreyegnderilen birlik bir avu dolar iin grev yapacakt.75

73 Mmtaz Faik Fenik, Dnya apnda Bir Karar, Zafer, 3 Austos 1950.

74

Emin Karaku,40 Y

ll

k Bir Gazeteci Gz ile te Ankara, s.176-177.

8/3/2019 kore sava

31/148

KORE HARBNN BALAMASI VE TRKYENN ASKER

GNDERMES

Harbin Balamas

Kore, Dou Asyada gneye doru uzanan dalk bir yarm adadr. Hemen

hemen Trkiye ile ayn enlem (3443 enlem daireleri) ve 124130 boylam daireleri

zerindedir. Yaklak olarak Trkiyenin te biri byklndedir (220.675 km).

Nfusu 1950 yl itibaryla 30 milyon 500 bin (bunun 9 milyonu Kuzey Korede)

idi.76 Kuzeyde komnist in (Manurya) ve 16 km.lik ksa bir hudut ile Sovyetler

Birliine komudur. Dousunda, Japonya ile arasnda 200 km geniliindeki Japon

Denizi, batsnda Kore ile ini birbirinden ayran Sar Deniz vardr.

2 nci Dnya Savanda Japonlarn yenilgiyi kabul etmesinden sonra

Sovyetler Birlii Korenin 38. enlem dairesinin kuzeyini, ABD gneyini igal etti.77

1947 ylna kadar kuzey-gney olarak blnen Korenin birletirilmesi

almalarnn sonulandrlamadn gren ABD, 23 Eyll 1947 tarihinde sorunu

byk mitlerle kurulan Birlemi Milletler tekilatna gtrd. Birlemi Milletler

tarafndan, Kore Komisyonu oluturuldu.

Dileri Bakanlndan Babakanla gnderilen 16 Aralk 1949 tarihli

yazya gre bu komisyonun balca grevleri; Korede silahl ihtilafa sebepolabilecek her trl faaliyeti gzlemleyerek rapor hazrlamak, BMnin 14 Kasm

75 A.g.e., s.183.

76 Harry G. Summers, Korean War Almanac, Facts On File Inc., New York, 1990, s.12. Koreyegidecek birlik komutanlar iin 06ubat 1953 tarihi itibaryla K.K.K.l tarafndan hazrlanarakbastrlan Kore Brornn 3. sayfasnda Korenin toplam nfusunun 29 milyon olduubelirtilmektedir.

77 S.H.Truman, Hatralarm, ev.Cihad Baban, Semih Turul, Ulusal Basmevi, Ankara,1968,

s.235.

8/3/2019 kore sava

32/148

1947 tarihli karar gerei Korenin birletirilmesine almak, btn Korede

demokratik seimlerin yaplmas ve rejimin yerletirilmesi iin gr al verisinde

bulunmak, mmkn olduu takdirde igalci Sovyet birliklerinin ekilmesine

nezaret etmek idi.78

Birlemi Milletler, 31 Mart 1948de Geici Komisyonun denetiminde tm

Koreyi kapsayan genel seim yaplmas, seim sonunda tek bir Kore devleti

kurulmas ve ABD ile Sovyet askerlerinin lkeyi terk etmesine karar verdi. Ancak,

Sovyetler Birlii bu karar tanmad. Genel seim yaplmasna raz olmad gibi

komisyonun Kuzey Koreye girmesine de izin vermedi.79

Birlemi Milletler, Sovyetlerin tutumuna kar Gney Korede seimi

gerekletirdi ve bu seim sonunda 17 Temmuz 1948de bakent Seoulde Kore

Cumhuriyeti ilan edildi. Cumhurbakan, Syngman Rhee oldu. Birlemi Milletler,

Kore Cumhuriyetini tm Korenin meru devleti olarak kabul etti.80 Kuzey Kore

bu karar tanmad ve buuk ay sonra seime giderek 9 Eyll 1948de bakent

Pyongyang olmak zere Demokratik Halk Cumhuriyetini kurdu.

Trkiye, Dileri Bakanlnn 11Austos 1949 tarih ve 47425/334 sayl

Kore Cumhuriyeti Hkmetinin tannmas konulu yazsna istinaden ayn tarihli

3/9655 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile Kore Cumhuriyetini tand.81

Bu gelimelerin ardndan 25 Haziran 1950 gn saat 04.00te82 Kuzey Kore,

Gney Kore askerlerinin 38. paralel boyunca belirlenmi olan snr getiini ileri

78 Birlemi Milletler Genel Kurulu, 21 Ekim 1949 tarihli toplantsnda Kore KomisyonundaSuriyeden boalan yere Trkiyeyi ye olarak seti. 16.12.1950 tarihli 3/10317 sayl Bakanlar

Kurulu karar ile Trkiyeyi temsil etmek zere Seyhan Milletvekili Kasm Glek grevlendirildi.(Bkz. Ek-2)

79 Ltf Sel, Korede Cereyan Eden Muharebelerden Alnacak Dersler, Gnkur.Basmevi,Ankara, 1979, s.26.

80brahim Artu, Kore Savalarnda Mehmetik, Kasta Yaynlar, stanbul, 1990, s.26

81 Cumhuriyet Arivi Fon Kodu: 30.18.1.2 Yer No: 120.57.16 (Bkz. EK-3).

82

Ay

n Tarihi, Haziran 1950, say

199, s.117.

8/3/2019 kore sava

33/148

srerek83 Kore Cumhuriyetine resmen sava ilan etti ve on piyade tmeni ve bir

zrhl tmenle bir tank alay ve 150 taktik uaktan oluan yaklak 183.000 kiilik

bir ordu ile snr geti.84

Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi ayn gn, saat 14:00de olaanst

olarak topland.85 BM Genel Sekreteri, genel karargh Seoulde bulunan BM Kore

Komisyonunun verdii raporu konseye bildirdi. Bu rapora gre Rus imali Yak tipi

drt avc uann Pazar gn mahalli saatle 03:15te Seoul civarndaki askeri ve

sivil havaalanlarn makineli tfek ateine tuttuu, uaklar tahrip ettii, benzin

depolarn atee verdii ve jeeplere taarruz ettii, ksacas raporda Kuzey Korenin

Gney Koreye kar girimi olduu tecavzn hibir pheye yer brakmad bildirilmekte idi.86 Ayrca ayn mesajda, Kuzey Kore radyosunun Gney Kore

kuvvetlerini hududu gemekle itham ettii bildirilmekte, bu iddiann Gney Koreli

yetkililer tarafndan yalanland bildirilmekteydi.

BM Amerikan delegesi Ernest Gross tarafndan verilen karar tasarsnda;

Kuzey Korenin atmaya derhal son vererek kuvvetlerini 38. enleme kadar

ekmesi istenmekte, BM Kore Komisyonundan da bu geri ekilme olayna nezaret

etmesi talep edilerek BMin btn yelerinden bu kararlarn uygulamaya

konmasnda yardm etmeleri ve Kuzey Koreye yardm etmekten kanmalar

istenmekteydi.87 Sovyetler Birlii, Gvenlik Konseyinin toplantlarna katlmad

iin karar tasars dokuza kar bir ekimser oyla kabul edildi.88

Birlemi Milletlerin saldry durdurmak ve anlamazl bar yoluyla

zmek iin yapt gayretleri hie sayan Kuzey Koreliler, ksa srede bakent

83 A.g.e, s.112.

84 Kore Harbinde Trk Silahl Kuvvetlerinin Muharebeleri (1950-1953) zet, Harp TarihiDairesi, EHU Basmevi, Ankara, 1959, s.25.

85Ayn Tarihi, Haziran 1950, say 199, s.112.

86 Ayn yer.

87 A.g.e, s.113.

88

A.g.e, s.114.

8/3/2019 kore sava

34/148

Seul ele geirdi. Mteakiben btn Koreyi ele geirmek iin saldrya devam

etti.

26 Haziran 1950de Kuzey Korenin arpmay durdurmad ve taarruza

devam ettii anlald.89

ABDnin istei ile 27 Haziran 1950de Konsey tekrar topland. Konsey bu

toplantda bire kar yedi oy ile Kuzey Koreyi saldrgan olarak niteleyen karar ald

ve BM yelerini, saldrya urayan Gney Koreye yardma davet etti. Konsey, bu

karar ile bir emir vermemi BM Anlamas hkmleri uyarnca katk istemitir.90

Karara ilk uyan devlet ABD ve daha sonra Trkiye olmutur.

ABD Bakan Truman, konseyin 25 Haziran 1950 tarihli kararna uyarak

ABDnin Uzak Dou Komutan Mc Arthura nce taarruza urayan Kore

Cumhuriyetine ikmal maddeleri verilmesine yetki vermi ve 27 Haziran 1950de

Amerikan hava ve deniz kuvvetleri ile yardm edilmesini emretmi ve bunun

hakknda Birlemi Milletler Konseyine bilgi vermitir.

Washington Basn Ataesi Nzhet Baba imzas ile Basn Yayn ve Turizm

Genel Mdrlne gnderilen 30 Haziran 1950 tarihli yazdan, ABD Bakannn

yukarda belirtildii gibi bir karar almasnn Amerikan kanunlarna uygun olmad,

ancak kamuoyunun yllardan beri komnizm aleyhine yorulmas nedeniyle, verili

ekli hari kararn eletirilmedii belirtilmekteydi.91

Bakan Truman, 27 Haziran 1950de Amerikan Hava ve Deniz

Kuvvetlerine, Kore Hkmet kuvvetlerinin harektn rtmelerini ve

desteklemelerini emretti. Ayrca, kongre liderleri, kabine azalar ve askeri liderler

89 A.g.e, s.120.

90Ancak Trk hkmeti, daha sonra yapt aklamalarda bu tavsiyenin Trkiyeyi bir sorumlulukaltna soktuunu belirtmitir.

91

Cumhuriyet Arivi Fon Kodu: 30.01.0.0 Yer No: 102.630.6 (Bkz. EK-4).

8/3/2019 kore sava

35/148

ile yaplan grme neticesinde Amerikan kara kuvvetlerine bal askerlerin

Koreye gnderilmesine karar verdi.92

Birlemi Milletler Genel Sekreteri 28 Haziran 1950de btn ye

devletlere, Konseyin 27 Haziran 1950 tarihli kararn bildirdi.

38. paralelden gneye taarruz eden Kuzey Kore birlikleri 28 Haziran

1950de Seul igal etti.93

Zayf Gney Kore ordusunun takviye olmadan Kuzey Kore ordusunu

durdurmas

mmkn grnmyordu. En yak

n takviye kuvveti olarak Uzakdoudabulunan ABD birlikleri vard. O zamana kadar, Kuzey Koreden saldr beklemeyen

ABD ve Gney Kore hazrlksz yakalanmt. ABD birliklerinin bir ksm terhis

edilmiti. Buna ramen 30 Haziran 1950de, ABD Hava Kuvvetleri Gney Koreye

yardm ederken Deniz Kuvvetleri Kore kylarn ablukaya almaya balad.

Bakan Trumandan alnan onayla Kuzeyin taarruzundan 10 gn sonra, 5

Temmuz 1950de Japonyada bulunan 24 nc Amerikan Tmeni Koreye kt ve

Kore Cumhuriyeti ordusu ile birlikte savaa katld.

Kuzey Kore kuvvetlerinin 38. paralele ekilmesi iin Sovyetler Birliinin

nfuzunu kullanmas amacyla ABD tarafndan yaplan neriye Moskova,

arpmalara Kuzey Korenin deil, Gney Korenin baladn, Sovyetler

Birliinin dier devletlerin i ilerine karmayaca cevabn verdi.94

Gvenlik Konseyinin 7 Temmuz 1950 tarihli kararlar, Kore Harbinde yeni bir safhann balangc saylmas bakmndan nem tamaktadr. Konsey bu

92 Washington Basn Ataeliinin konu hakknda gndermi olduu yazya (EK-4) baknz.(Cumhuriyet Arivi Fon Kodu:030.01.0.0 Yer No: 102.630.6)

93gal, Seul Radyosu tarafndan ayn gn 13:30da bildirildi. (Ayn TarihiHaziran 1950, say199, s.121)

94 Kore Harbinde Trk Silahl Kuvvetlerinin Muharebeleri (1950-1953), Gnkur.Basmevi,

Ankara, 1975, s.51.

8/3/2019 kore sava

36/148

toplantsnda; Birlemi Milletlere ye devletlerin, konseyin 25 ve 27 Haziran

1950 tarihli kararlarn abuk ve etkili bir ekilde desteklemi olmas dolaysyla

memnuniyetini aklayan bir karar kabul etti. Ayrca bu kararda, ABDnin

Birlemi Milletler Kore Silahl Kuvvetler Komutanln almas da talep

ediliyordu.95

ABD teklifi kabul ederek Japonyada bulunan General Mc Arthuru

komutan olarak atad.96

Mc Arthur 24 Temmuz 1950de greve balad. Kar taarruza gemek iin

Birlemi Milletler Komutanlnn yeterince gc yoktu. Yeterli miktardakuvvetin toplanabilmesi iin yaklak iki ay kadar zamana ihtiya vard.

Kuzey Kore birlikleri snr boyunca dalm zayf sekiz tmenden

oluurken Kuzey Kore ordusu tam mevcutlu yedi tmen ile drt bamsz tugaydan

oluuyordu. lave olarak Gney Kore Ordusunun topu birlikleri ok zayf ve

eitimsiz idi. Buna kar Kuzey Kore topu birlikleri iyi eitimli idi.

Kuzey Kore ordusunun cephe boyunca yapt taarruzlar sonucu harp

baladktan 5 gn sonra, 29 Haziran 1950de Seul Kuzey Kore ordusu tarafndan

ele geirildi.97

Zayf Gney Kore ordusuna yardma gelen ABD ordusu da henz dman

taarruzuna kar durabilecek miktara ulaamamt.

26 Temmuz 1950de tm birliklerin Naktonggang nehrine ekilereksavunmas emredildi.

95Ayn Tarihi Temmuz 1950, say:200, s.88.

96Kore Harbinde Trk Silahl Kuvvetlerinin Muharebeleri (1950-1953) zet, s.27.

97

Ay

n Tarihi Haziran 1950, say

:199, s.121.

8/3/2019 kore sava

37/148

ABD ve Gney Kore kuvvetleri, 1 Austos 1950 tarihine kadar

Naktonggang nehrine stratejik ekilme yapt. Amerikan kuvvetleri bu hattn gney

ve batsn, Gney Kore birlikleri ise dou ve kuzeyini tuttu. ABD ve Gney Kore

kuvvetleri kk bir arazide skp kalmt.

Daha nce 5 Temmuz 1950de 24 nc ABD Tmeni, 18 Temmuz 1950de 1

nci Svari Tmeni ile 25 nci Tmen Korede savaa katlmt. Austosun ilk

haftasnda 2 nci ABD Tmeni ile 1 nci Deniz Tugay, 29 Austos 1950de 27 nci

Britanya Tugay da savaa katld.98

1 Austos 1950ye kadar Walker hatt olarak adlandrlan Naktonggangnehrinin gerisine kadar ekilen Amerikan ve Gney Kore ordusuna takviye olarak

gnderilen Amerikan ve ngiliz birliklerinin savaa katlmas ve askeri yardm

yapmak zere karar alan dier lkeler ile birlikte Birlemi Milletler Ordusunun

direnme gc artt ve sava Birlemi Milletler Sava grnmne brnd.99

Eyll ayna gelindiinde, dmann hemen hemen aralksz olarak, bir buuk

ay sren taarruzlarna ramen yarmadann Pusan blgesi elde tutulabildi. Takviye

kuvvetler ile glenen Birlemi Milletler ordusu artk taarruz edebilirdi.

Dmann, sadece mevcut cephe boyunca yaplacak taarruzlarla imha edilmesinin

mmkn olmad deerlendirilerek cepheden taarruzla birlikte dmann gerisine

ikmal yollarn kesen bir blgeye karma harekt icra edilmesi kararlatrld.

Birlemi Milletler Komutanlnn deniz ve havaya egemen olmas nedeniyle

karmaya en elverili yer olan Korenin Bat kylarnda, btn balant yollarnn

birletii Seul yaknlarndaki nchon kylarna karma yaplmas planland.100

Seilen blgeye yaplacak karma baarl olursa Pusan nlerinde taarruz eden

dman kuvvetlerinin geri ile olan ana ikmal balants kesilecekti.

98Kore Harbinde Trk Silahl Kuvvetlerinin Muharebeleri (1950-1953), s.56.

99 Ayn yer.

100

A.g.e., s.58.

8/3/2019 kore sava

38/148

Planlanan karma, 10 ncu ABD Kolordu Komutannn emir ve komutasnda

Japonyada zel olarak hazrlanm olan (1 nci ABD Deniz Tmeni, 7 nci ABD

Piyade Tmeni ve Drt Gney Kore Deniz Taburu ve 17 nci Piyade Alayndan

oluan) bir kuvvetle 15 Eyll 1950 sabahnda balad. 261 deniz arac ile karma

baar ile yapld.

karma ile birlikte, Pusan blgesinden yaplan taarruzlar sonucunda Kuzey

Kore birliklerinin byk bir blm imha edilmi ve kuzeye ekilmeye zorland.

iddetli ve kanl muharebeler sonucunda 28 Eyll 1950de Seul alnd ve Gney

Kore Hkmeti, 29 Eyll 1950de bakente tand.

1 Ekim 1950ye kadar ok sayda esir ve byk dman stoklar ele

geirildi. Ongjin ve Yonan yarmadalar hari btn Gney Kore arazisi kurtarld.

Elde edilen bu baardan sonra, Birlemi Milletlerin nne iki seenek kt;

birincisi, kuzeye ilerleyerek dman tamamen imha etmek; ikincisi, dman

Gney Koreden kardktan sonra birlikleri 38. paraleli gemeden durdurmak. Bu

husus, 7 Ekim 1950 tarihindeki Birlemi Milletler Genel Kurulunda grlm

ve Mc Arthura, gerekli grd takdirde Birlemi Milletler Kuvvetlerinin 38.

paraleli geerek Kuzey Koreye girmesine izin verilmesi kararlatrld. Bunun

zerine General Mc Arthur birlikleri, Wonson liman ve ehrini ele geirmek

maksadyla ileri hareket ettirdi.101

Bu hareket ncesinde Mc Arthur inin Korede ortaya kan gelimelere

mdahale etmeyeceini deerlendiriyordu. Oysa 1 Ekim 1950de, Mao Tse-Tung

u aklamay yapmt; Emperyalistler zalim bir ekilde komularmzn

topraklarn igal ederlerse, in halk yabanc saldrsn toleransla karlamayacak

ve bir kenara ekilmeyecektir.102

Birlemi Milletler kuvvetleri 38. paraleli gemeden hemen nce in

Babakan Choi-En Lai de: Komusu istilaya urarken in ulusu kaytsz kalamaz.

101Ayn Tarihi, Ekim 1950, Say 203, s.12

102

brahim Artu, Kore Savalar

nda Mehmetik, s.82.

8/3/2019 kore sava

39/148

in ulusu her vakit Kore ulusu ile beraber olmutur. Koreyi kurtarmak iin

Koreyi destekleyecektir eklinde Pekin radyosunda aklama yapt. Harbin

mteakip aamasnda in taraf Korede savaan 800.000 inlinin103 tamamen

gnlllerden olutuunu iddia edecekti.104

Daha nce 1950 Hazirannda Lin Piao komutasndaki in ordusunun bir

ksm Kore hududuna intikal etmiti. ABD kuvvetlerinin 38. paraleli kuzeye

getikten ksa bir sre sonra in ordusu, Kuzey Kore - in snrn tekil eden Yalu

nehrini gemeye balad. Bu srada, Mc Arthur ve karargh, Ekim ve Kasm

aylarnda hala inin bir kuvvetle mdahale edeceine inanmyor ve in

tehditlerinin sadece diplomatik bir antaj olduunu zannediyordu.105

Nitekim in birlikleri gece yryor, gndz gizlenerek dinleniyordu. Bu ekilde Kuzey Kore

semalarnda uan Amerikan keif uaklar tarafndan tespit edilemiyorlard.106

Birlemi Milletler ordusu Kuzey Koreyi tamamen igal etmek maksadyla

8 nci Ordu (1 nci ve 9 ncu ABD Kolordular, 2 nci Gney Kore Kolordusu, 27 nci

ngiliz Tugay ve 1 nci Trk Tugayndan mteekkil), 10 ncu Kolordu, 1 nci Gney

Kore Kolordusu ile 24 Kasm 1950de taarruza geti.107

Asker Gnderme Kararnn Alnmas

14 Mays 1950deki genel seimlerin zerinden 1 ay 11 gn, hkmetin

grevlendirilmesinin zerinden 35 gn ve hkmet programnn okunmasnn

zerinden 27 gn gemiti ki 25 Haziran 1950de Kore Harbi patlad.

103 Ali Denizli, Kore Harbinde Trk Tugaylar, Gnkur.Basmevi, Ankara, 1994, s.42.

104 A.g.e., s.48.

105 A.g.e., s.42

106 Ltf Sel, Korede Cereyan Eden Muharebelerden Alnacak Dersler, s.206-207

107

Kore Bror K.K.K.l

Yay

nlar

No.:1, EHU Bas

mevi, Ankara, 1953, s.6.

8/3/2019 kore sava

40/148

Kore Harbi, iktidara gelen hkmetin d politika alannda zmesi gereken

ilk kriz oldu. Aslnda Trkiye iin kriz olarak alglanmamas gerekirken, bata

ABD olmak zere uluslar aras politikada etkili dier lkeler Rusyaya komu

olarak zaten tehdide ak olan Trkiyeden byk bir katlm yapmasn

beklemezken Trkiyenin asker gndermesi Kore Harbini Trkiye iin zlmesi

gereken bir kriz haline getirdi.

BM Gvenlik Konseyi, durumu deerlendirmek zere 25 Haziran 1950de

topland. Kararn Trkiyeye bildirildii 27 Haziran 1950 tarihli telgrafta; Birlemi

Milletlerin Kore Cumhuriyetini, serbest ve meru seimlere dayanarak kurulmu,

Birlemi Milletler Kore Geici Komisyonunun kontrol sorumluluu altnda bulunan ve Kore halknn yerlemi olduu blgelerde fiili olarak sorumlulua

sahip bir hkmet olarak tand belirtilerek, taraflarn atmay keserek Kuzey

Korenin derhal 38. enlem dairesinin kuzeyine gemesi, gelimelerin Kore Geici

Komisyonu tarafndan bildirilmesi, ayrca dier devletlerden de kararn

uygulanmas iin Birlemi Milletlere yardmda bulunulmas ve Kuzey Koreye

yardmdan saknlmas isteniyordu.108

26 Haziran 1950de Kuzey Korenin saldry durdurmadnn anlalmas

zerine ABDnin isteiyle BM Gvenlik Konseyi, 27 Haziran 1950de tekrar

topland. Alnan karar, BM Genel Sekreteri Trygve Lie tarafndan 28 Haziran 1950

tarihli telgraf ile Trkiyeye bildirildi. Telgrafta zet olarak; Kuzey Kore

birliklerinin Gney Koreye saldrmasnn bar ihlal ettii, atmalarn biran

evvel durdurulmas istenmesine ramen Kuzey Kore makamlarnn hem atmay

durdurmad hem de kuvvetlerini 38. enlem dairesinin kuzeyine ekmedii,

devletleraras bar ve emniyetin yeniden kurulmas iin acele askeri tedbirlerin

uygulanmasnn art olduunun Birlemi Milletler Kore Komisyonu raporundan

anlald bildirilerek barn yeniden tesisi maksadyla Birlemi Milletler yesi

108

TBMM Tutanak Dergisi, Dnem 9 Cilt 1, s.311.

8/3/2019 kore sava

41/148

olan devletlerin Kore Cumhuriyetine gereken yardm salamalar tavsiye

ediliyordu.109

Yukarda belirtilen karar ile, Konsey bir emir vermemi Birlemi Milletler

Anlamas hkmleri uyarnca devletleraras sulhn ve emniyetin tesis edilmesi

iin Gney Koreye yardm edilmesi tavsiye edilmitir. Nitekim Birlemi Milletler

Antlamasnn 42. maddesi, Gvenlik Konseyine milletleraras bar ve

gvenliin korunmas ya da yeniden kurulmas iin hava, deniz ve kara kuvvetleri

vastasyla gerekli grd her trl teebbse geebilme yetkisini veriyordu.

Yine anlamann 43. maddesi; BM yesi devletleri milletleraras bar ve

gvenliin korunmasn desteklemek zere, Gvenlik Konseyinin ars ile vezel bir anlama gereince, Konseyin emrine gerekli silahl kuvvetleri vermek ile

ykml tutuyordu. Ancak, 43. maddenin ngrd zel anlamalar yaplmam

olduundan BM ordusu kurulamamt. Bu nedenle sz konusu karar ile konsey,

ye lkeleri sadece davet etmekte idi.110

Kararn telgrafla Trkiyeye bildirilmesi zerine Dileri Bakan Fuad

Kprl tarafndan Genel Sekreter Trygve Lieye hitaben gnderilen 29 Haziran

1950 tarihli telgrafta Trkiye Cumhuriyetinin Birlemi Milletler yesi olarak

anlama gereince yklendii sorumluluklar yerine getirmeye hazr olduu

belirtilmekteydi.111

BM Genel Sekreterinin ve Dileri Bakan Fuad Kprlnn karlkl

gnderdikleri telgraflar bir soru nergesi zerine TBMMnin 30 Haziran 1950

gnk oturumunda gndeme getirildi. Gensorunun cevaplandrlmas esnasnda,

Birlemi Milletler Anlamasna btn imkan ve samimiyetle uymann Trk d

politikasnn temelini tekil ettii, Korede meydana gelen tecavze kar Birlemi

Milletler hemen harekete gemeseydi bunun sadece atma blgesi iin deil

btn dnya iin emniyetsizlik kayna olaca, bu kapsamda btn kuvvetlerini

109 A.g.e, s. 311-312.

110 Prof.A.Fuat Bagil, Hakikatin Sesi, Son Posta, 5 Austos 1950.

111TBMM Tutanak Dergisi, Dnem 9 Cilt 1, s.312.

8/3/2019 kore sava

42/148

harekete geiren ABDnin hareketini bar ortam arzu eden btn devletlerin

desteklemesinin gerektii Dileri Bakan tarafndan ifade edildi.112

Gensorunun cevaplanmasn mteakip sekiz milletvekili tarafndan

Hkmetin bar anlaynn meclis tarafndan onaylanmas ve bu onayn

tutanaklara geirilmesi maksadyla verilen baka bir nerge kabul edildi.113

Bu nergenin kabul edilmesi daha sonra Hkmet tarafndan TBMMnin

Bakanlar Kuruluna Koreye asker gnderme yetkisi verdii seklinde

yorumlanmtr.

Dileri Bakannn 29 Haziran 1950 tarihli telgraf zerine Birlemi

Milletler Genel Sekreteri de 1 Temmuzda cevaben gnderdii telgrafta Birlemi

Milletlerin 27 Haziran 1950 tarihli kararna dikkat ekerek sz konusu kararn ye

devletlere, bar tesis etmek iin Gney Koreye gereken yardmn yaplmasn

tavsiye ettiini bildirmekte ve Trkiyenin yapaca yardmn ekli konusunda

kendisine bilgi verilmesini istemekteydi.114

Dileri Bakan Fuad Kprl, yine ayn gn 1 Temmuz 1950de, BM

Genel Sekreterine gnderdii cevapta Trkiye Cumhuriyeti Hkmetinin,

Birlemi Milletler anlamasndan kaynaklanan taahhtlerine sadk olduu, bu

kapsamda Gvenlik Konseyinin bu hususta alaca kararlara uymaya hazr olduu

ifade edildi.115

BM Genel Sekreteri Trygve Lie, 15 Temmuz 1950de ye devletlere

gnderdii telgrafla, Gney Koreye askeri yardm yaplmasn istedi.116

112 Ayn yer.

113 Ayn yer.

114Zafer, 3 Temmuz 1950.

115 Ayn yer.

116

Ayn Tarihi, Temmuz 1950, say: 200, s.89.

8/3/2019 kore sava

43/148

Ba bakan Adnan Menderese gre, Koreye ortak gvenlik ruhunu

gelitirmek ve Trk hkmetinin itibarn ykseltmek iin asker gnderilmeli idi.

Ayrca Koreye asker gnderilmesinin Trkiyenin dland NATOya kabul

edilmesine de vesile olabilecei dnlyordu.

Babakann grleri dorultusunda yaplmas gereken tekey, kamuoyunun

hazrlanmas idi. Bu aamada Ba bakan Menderes Dileri Bakan Fuad

Kprlnn de bulunduu bir srada odasnda, gazeteci Ahmet Emin Yalmana

yle dedi:

Memleket hesabna ok mhim bir karar vermek durumundayz. Bununceden bilmeni ve beklenen hcumlara kar bizi anlayla desteklemeni istiyoruz.

Birlemi Milletler adna Korede kzl kuvvetlere kar ortak bir cephe kurmak

zere Amerikann hr milletlere bir ars var. Ortak gvenlik ruhunu yrtmek

ve itibarmz ykseltmek bakmndan bu, bizim hesabmza yaman bir frsattr.

NATOya da kabul edilmemize de bir kpr olabilir. ngiltere ve dier milletler

bunu batan savma karlarlar ve suya drrlerse, frsat bizim iin de elden gider.

te bu sebeple bu arya herkesten evvel olumlu bir cevap vermek ve dier

milletleri olmu bitmi bir durum karsnda brakmak istiyoruz. O zaman, ngiltere

ve dier milletler bize uymaktan kanamazlar, biz oraya bir Trk birlii

gnderince, onlar da Kore Savana canla bala katlmak zorunda kalrlar. Fakat

iin iinde Trk askerinin yurt dna gndermek davas olmas dolaysyla Meclis

karar almaya kalkrsak, i kzar, dedikodularn sonu gelmez. Bir saat bile

kaybetmeden, sorumluluu zerimize alarak karar vermek, karar Birlemi

Milletlere ve Amerika Birleik Devletlerine bildirmek zorundayz. Bylece

hareket ettiimiz takdirde ise her taraftan yanl hkmlere varlaca, yaygaralar

kopaca muhakkaktr. Bunlara kar basnda anlayla cephe kurulmasna ihtiya

vardr.117

117

Ahmet Emin Yalman, Yak

n Tarihte Grdklerim ve Geirdiklerim, s.1536.

8/3/2019 kore sava

44/148

Nitekim, Trk kamuoyunun byk destei ile seimden zafer ile kan DP,

toplumun tepkisini eken ezann Arapa okunmasn yasaklayan Trk Ceza

Kanununun 526. maddesini deitirerek kamuoyunun desteini en st seviyeye

karmt.

30 Haziran 1950 tarihinde, Dileri Bakan Fuad Kprl Birlemi

Milletler Genel Sekreterinden gelen telgraf ve verilen cevap hakknda Byk Millet

Meclisine yapt aklamada ... d siyasette Birlemi Milletler artna btn

kuvvet ve samimiyetiyle itirak bizim iin sarslmaz bir esas tekil eder......Bu son

vaziyet karsnda, yani tecavz karsnda eer Birlemi Milletler derhal fiili bir

harekete gemi olmasayd ve eer emrivakii kabul etmek vaziyetinde kalsayd, bu,yalnz bu blge iin deil dnyann btn blgeleri iin de yeni suri ve

emniyetsizlik menba olacak ve dnya sulh temelinden sarslacakt....118 diyerek

Babakann gazeteci Ahmet Emin Yalmanla yapt grmeye paralel olarak

Meclisi bilgilendirmiti.

18 Temmuz 1950de Cumhurbakan Celal Bayar bakanlnda, Babakan

Adnan Menderes, Milli Savunma Bakan, Genelkurmay Bakan ve Kuvvet

Komutanlarnn katlmyla Yalovada bir toplant yapld.119 Babakan tarafndan

yaplan aklamada toplantnn konusunun Silahl Kuvvetlerin glendirilmesi

olduu belirtildi. O gnlerde Silahl Kuvvetlerin ihtiya duyduu modern

silahlarn ABDden saland, bu kapsamda Amerikan yardmnn gerek ekonomik

adan gerekse Trk-Amerikan ilikileri asndan nemli olduu dikkate

alndnda, toplantda ABDnin safnda yer almak zere Koreye asker

gndermenin gndeme getirilmi olmas srpriz olmaz.

Trkiyenin asker gnderme karar almasndan birka gn nce stanbulda

bulunan Washington Bykelisi Feridun Cemal Erkine Cumhurbakannn

grmek istedii bildirildi. Eli talimat gerei Cumhurbakan Celal Bayarn

yanna vardnda, Ba bakan Adnan Menderes ve Meclis Bakan Refik

118TBMM Tutanak Dergisi, 30 Haziran 1950, Dnem 9 Cilt 1, s.312.

119

Celal Bayar, Bavekilim Adnan Menderes, s.118.

8/3/2019 kore sava

45/148

Koraltann da orada olduunu grd. Babakan; o gn sabah, Birlemi Milletler

Anlamas gereince, dnya bar rgtnn kar koymakla grevli olduu, ancak

ayn anlamann ihdasn ngrd milletleraras polis kuvveti henz tekil

edilmemi olduundan, bara bal yelerin gnderecekleri askeri birliklerle

saldrya mukabele etmek zorunluluu doduu ve bu maksatla, Korede dmana

kar dven Amerikan ordusuna yardm etmek zere, Trkiyenin de bir askeri

kuvvet gndererek katkda bulunmasnn telkin edildiini syleyerek elinin

verilecek cevaba ynelik grlerini aklamasn istedi.120

Washington Bykelisi; Trkiyenin de imzalad Birlemi Milletler

Anlamasna gre ye lkelerin taahht altnda olduunu, ahitlerine daima vefagstermi bir millet olarak Trkiyenin imzasna riayetle ykml olduunu ifade

ederek bunun milli bireref borcu bilinmesi gerektiini belirtti. Ayrca Babakann

bizim kendi ulusal hudutlarmz gl bir komu tarafndan tartma ve tehdit

konusu, o komumuzun ho grd bir saldrya biz kar kacak olursak, bunu

tahrik sayacak olan Sovyet Rusyann tepkisine uramamz tehlikesini hie mi

sayyorsunuz? sorusuna karlk Bugn, Gney Korenin urad saldrya ilgisiz

kal

rsak, ileride, ... komumuzun istilas

na urad

m

z takdirde, kim bize yard

magelir, kim bizim yzmze bakar diyerek, Trkiyenin gvenliinin Birlemi

Milletler ats altnda deerlendirilmesi gerektiini belirtti. Nitekim Babakan,

grme esnasnda her ne kadar muhalefet etseler de aynekilde dndklerini

ifade etti. Bunun zerine Bykeli; kararn Byk Millet Meclisinden geirilerek

ulusal bir mahiyet almas ve verilecek cevapta Birlemi Milletler Anlamasnn

ngrd uluslar aras polis kuvvetinin bir an evvel kurulmasnn vurgulanmas

gerektiini belirtti.121 Bu husus orada bulunanlar tarafndan da kabul edildi.

Grmelere daha sonra katlan BM Badelegesi Selim Sarper de karara

katldn syledi. lave olarak Trkiyenin NATOya alnmasn ABDnin

120 Feridun Cemal Erkin, Dilerinde 34 Yl, s.153-154.

121Cumhurbakan , Babakan ve Meclis Bakannn, bu dncelere katlmalarna ramen; BMyasas daha nce Meclis tarafndan onayland iin kararn meclise gtrlmesine gerek olmad,milletleraras polis tekilatnn kurulmas hususunun ise unutulduu iin, BMne gnderilen

mesajda vurgulanmad

Bykeliye sylendi.(Feridun Cemal Erkin,Dilerinde 34 Y

l, s.155)

8/3/2019 kore sava

46/148

salamasnn art koulmas gerektiini syledi. Ancak, Bykeli Erkin tarafndan

bir grevin yerine getirilmesinin arta balanmasnn uygun olmayaca ifade

edildi. Bu gr Babakan da destekledi.

23-25 Temmuz 1950 tarihleri arasnda, ABD Silahl Kuvvetler Komisyon

yesi senatr Michael Cain, Trkiyeyi ziyaret etti. Senatr, Trkiyeye geli

amacn ... Trkiyeye Birleik Amerika Senatosunun bir temsilcisi sfatyla

Trkiyedeki Amerikan askeri yardm heyeti ile iktisadi ibirlii heyeti hakknda

mahallinde bilgi edinmek eklinde aklad.122 Senatr, 25 Temmuz 1950

tarihinde yapt basn toplantsnda; ... Bir Amerikan senatr ve vatanda

olarak, Trk hkmetinin, Koredeki tecavz dolays ile Birlemi Milletlertarafndan giriilen harbe itirak etmek zere bir Trk askeri birliini yollayacan

mit etmekteyim... Eer Birleik Amerika yorgun der ve kuvvetlerinin byk

ksmn Korede tketirse, dnyann sair bir ksmnda bir tecavz veya harp ba

gsterdii vakit ne olacaktr? Bizim baka memleketlerden kara kuvvetleri

istememizin sebebi, Birleik Amerikann ypranmamas ve dier herhangi bir

tecavz ile baa kabilecek durumda olmas iindir... Eer Trkiye byle bir

yard

mda bulunacak ilk memleket olursa, Trkiyenin dnya nazar

ndaki prestiji pek artacaktr... Zannediyorum ki Trkiyenin Koreye ufak bir askeri birlik

gndermesi onun Atlantik Paktna alnmasn tesri eder... Trkiyeye bir tecavz

olduu takdirde, btn hr milletler ona yardm etmelidir. Lakin aksi de varittir.

Trkiye de dier bir hr millete, urad bir harpte yardm etmelidir... ahsi

kanaatime gre Trkiye Atlantik Paktna alnmaldr... dedi.123 Asker gnderme

karar alnmasnn ziyaretle ayn gnlere denk gelmesi ile yukardaki grler

dikkate alndnda, ziyaretin Trkiyenin Koreye asker gndermesinde etkili

olduu anlalmaktadr.

25 Temmuz 1950de Cumhurbakan bakanlnda toplanan Bakanlar

Kurulu, Genel Sekreter Trygve Lienin 15 Temmuz 1950de ye devletlere

122Zafer, 25 Austos 1950.

123Zafer, 26 Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

47/148

gnderdii telgrafa istinaden Gney Koreye 4500 kiilik bir askeri kuvvet

gnderme kararn ald.

Asker gnderme karar, BM Genel Sekreterine u telgraf ile bildirildi:

Ekselans Bay Trygve Lie

Birlemi Milletler Genel Sekreteri

Lake Success

Birlemi Milletler Paktndan doan taahhtlerine ve Gvenlik Konseyinin

kararlar

na uyma

vecibe bilen Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti, Kore hakk

ndayardm talebini mutazammn 15 Temmuz 1950 tarihli telgrafnz bu zihniyet iinde

ve itina ile tetkik etmitir.

Cumhuriyet Hkmeti bu tetkik neticesinde mezkur kararlar dnyann

imdiki artlar iinde umum bar hizmetinde messir ve fiil bir ekilde icra

mevkiine vazetmekteki lzum ve ehemmiyeti mdrik olarak, Korede hizmet etmek

zere 4500 mevcutlu silahl bir Trk sava birliini Birlemi Milletlerin emrine

vermeye karar vermitir.

Profesr Fuad Kprl

Trkiye Dileri Bakan124

Kararn Yurt i ve Yurt D Akisleri

Trkiyenin, Koreye asker gnderme kararn mteakip Genel Sekreter

Trygvie Lie'nin Dileri Bakan Fuad Kprlye gnderdii telgrafta; Derin

ahsi takdirlerimi arz etmek ve Birlemi Milletlerin bu suretle desteklenmesi

keyfiyetinin Birlemi Milletlere mensup dier aza devletler tarafndan ittihaz

124

Zafer, 26 Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

48/148

edilmi olan hatt hareket zerinde son derece msait bir tesir icra ettiini bilhassa

belirtmek isterim" denmekteydi.125

Koreye asker gnderme karar Trk kamuoyunda byk bir srprizle ve

memnunlukla karland. Kararn olumlu karlandna ynelik eitli telgraflar

hkmete gnderildi.126 Bunlar arasnda yer alan, Milli Kalknma Partisi Bergama

Kurulu adna Halet Aksubay tarafndan Ba bakan Adnan Menderese hitaben

kaleme alnan 15 Austos 1950 tarihli mektupta; hkmetin, dnya sulhunu tehdit

eden komnist tecavzn nlemek maksadyla Gney Koreye yardm etmekle

Birlemi Milletler Anlamasna uygun hareket ettii, Birlemi Milletlerin

mevcudiyetinin milletlerin anlamalara uygun hareketleri ile mmkn olabilecei,muhaliflerin karar eletirerek milli birlii zedelememeleri gerektii ifade

edilmekteydi.127

Bu arada Trk basn Kuzey Kore saldrsna ve arkasndakileri knayc bir

tavr ald.

3 Austos 1950 tarihli Vatan Gazetesi'ndeki bir yazda;

"Tarihin sinesinden bir ses ykseliyor btn dnya bunun akisleriyle

alkalanyor: Trkler geliyor! Bu ses, 4.500 kiilik bir Trk askeri kuvvetinin

Kore'ye gnderilecei haberinin bir ifadesi deildir, tarih boyunca daima asaleti ve

bykl ile temsil etmeyi bilen Trk ruhunun dnya sahnesinde yeniden

ahlandnn bir mjdesidir Trkler geliyor nidas, ite btn bu ruhun yeniden

canlandnn ve yeniden vazifeye hazr bulunduunun ifadesidir. Hkmetimiz,

bu ruhun ilhamyla kararn vermitir. Kore'ye gidecek askerimizin miktar ve

tehizat davann esasna tekil edemez. Ne kadar kuvvet gndersek Amerikan

milletinin onun kadar bizim iin de mterek dava namna gre ald fedakrla

125Ulus, 29 Temmuz 1950.

126Ayn Tarihi, Austos 1950, say:201, s.2-3.

127 Cumhuriyet Arivi; Fon Kodu: 30.01.0.0 Yer No: 17.98.49. (Bkz. EK-5).

8/3/2019 kore sava

49/148

nispeten pek az kalr. Asl i askerimizin tadklar ve Kore'de akncs olacaklar

yksek ruhtadr.

Maddiyat, Moskof saldrc ruhunun ve komnizm maskeli ykc kuv-

vetleri, atom bombalar deil, ortal kaplayacak ve gzleri kamatracak olan

byle asil, yksek ve cokun duygular diz ktrecektir. Meclis toplants, usul,

sekil, pazarlk diye ortaya atlan mrn krn belirtileri, asil tarihi rolmze kar

hi farknda olmadan giriilen bir baltalamadr, bir bozgunculuktur. Alakallar gz-

lerini ap artk bu feci hatalardan dnmek cesaretini gstermelidirler.

Bir, iki gne kadar kahraman askerlerimiz dnya sahnesinde vazifeyektklar zaman Trkler geliyor! nidalaryla btn bir milletin tam bir ahenk ve

birlik iinde desteklendiini btn insanlk grmeli ve duymaldr

denmekteydi.128

Trk Hkmetinin Koreye asker gnderme karar almasndan ksa bir sre

sonra ngiltere, Avustralya ve Yeni Zelanda Koreye asker gnderme karar ald.129

Trk Hkmeti, bu hareketiyle Koredeki tecavze kar cephe almayan dier

lkeleri eletirdiini ve sorumluluk altna aldn dnyordu. yle ki, Koredeki

duruma benzer duruma dmesi halinde de dier lkelerin, Trkiyenin yardmna

koaca dnlyordu.130

Hkmetin yar resmi yayn organ Zafer Gazetesinde yaynlanan bir

yorumda, bu kararn, dnyann herhangi bir yerinde ortaya kacak Sovyet

saldrsna kar taknlacak uluslar aras tutumun bir ifadesi olduu belirtilerek;

Bugn Koreye yaplan saldrn, yarn bizim de bamza gelmeyeceini temin

etmeye imkn yoktur. Bundan dolaydr ki, Kore Savana giden kahraman

askerlerimiz, hem mterek dnya emniyetini hem de daha ok Trk hudutlarn

128 Ahmet Emin Yalman, Trkler Geliyor, Vatan, 3 Austos 1950.

129Zafer, 27 Temmuz 1950.

130 Mmtaz Faik Fenik, Koreye Gidecek Trk Askerleri Yolunuz Ak Olsun, Zafer Gazetesi, 27

Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

50/148

korumaktadrlar. nk bugn bir tecavze kar biz Birlemi Milletler pakt ile

yaptmz taahhtleri yerine getirmezsek yarn da bize bir tecavz olduu zaman

bakalarndan ayn taahhtleri yapmasn bekleyemeyiz denmekteydi.131 Yani,

Koreye asker gnderilmesi sadece dnya bar iin deil ayn zamanda

Trkiyenin gvenlii iin de gerekli idi.132

Genel olarak karar, lke apnda olumlu bir hava yaratt. Kore'ye yardm,

zellikle irtica ve komnizme kar fevkalade duyarl olan genlik kesiminde derin

bir heyecan uyandrmt. En byk renci rgt olan Trkiye Milli Talebe

Federasyonu, Can Kra imzas ile gnderilen telgrafta Hak ve Hrriyet, yolunda

giriilmi olan btn taahhtleri yerine getirmi olan bunu kendisine grevsayan bu milletin evlatlar olmaktan duyduumuz gurur sonsuzdur

denmekteydi.133

Kore'ye asker gnderilmesine en ok Behice Boran'n bakan olduu Trk

Barseverler Cemiyeti kar kt. Cemiyet karar protesto etti ve kararn iptali

iin meclise bavurdu. Trk Barseverler Cemiyeti Bakan Behice Boran ve

Genel Sekreter Adnan Cemgilin imzasyla 27 Temmuz 1950de meclise

gnderilen dilekede; Bakanlar Kurulu, halk efkarnn heyecan ve teesssn

mucip olan bir ekilde ve Amerika Senatr Mister Cainin Devlet erkanyla

temaslarndan hemen sonra Koreye 4.500 kiilik bir silahl kuvvet gnderme

kararn vermi bulunuyor. Hkmete her ne kadar bu kararn Birlemi Milletlere

kar giriilen taahhtleri yerine getirmek zere verildii ifade edilmise de bu

kararn verilii hem Trk Anayasasna hem de Birlemi Milletler Anayasasna

aykrdr denmekteydi.134 Trkiye'nin Koreye asker gnderme karar almasn

protesto etmek iin bu dernein hazrlatarak datt brorler polise toplatld

ve cemiyet bakan Behice Boran ile Genel Sekreteri hakknda soruturma ald.135

131 A.g.m.

132hsan Yurdolu, Atlantik Pakt Niin ve Nasl Girdik, Yenilik Basmevi, stanbul, 1956, s.8.

133Ayn Tarihi, Austos 1950, Say 201, s.2.

134Ayn Tarihi, Temmuz 1950, Say 200, s.8.

135Zafer, 30 Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

51/148

Nitekim, Koreye asker gnderme kararnn alnd gnlerde karara muhalefet

edenlere Komnist damgas vuruluyordu.136

Kararn alnd gnn ertesinde, mecliste grubu bulunan iki muhalefet

partisi CHP ve Millet Partisi (MP) birer bildiri yaynlad. CHP adna Genel

Sekreteri Kasm Glek ve MP adna Genel Bakan Hikmet Bayurun imzasyla

kan bildirilerde, Koreye asker gnderme karar deil, sadece hkmetin

karar kendilerine danmakszn ve TBMMden geirmeksizin almas

eletiriliyordu.137

Hkmetin ald karar hakknda ana muhalefetin dncesi CHPGenel Sekreteri Kasm Glek tarafndan u ekilde akland;

Neticeleri, iyi veya kt ne olursa olsun herhalde ok mhimdir.

Memleket ve milletin hayati bir meselesi zerinde bulunduundan kimsenin

phesi yoktur. Byle bir karar almadan nce, DP iktidar muhalefetin

mtalaasna sormak ihtiya ve vazifesinden kendini mstani saymtr.

4.500 Trk evlad vatan topraklarndan binlerce kilometre uzaktaki bir

cephede harp hareketlerine itirak ettirilirken milyondan fazla vatandan

oyuna dayanan muhalefetle istiareye lzum grlmemi olmas acdr. yle

zannediyoruz ki, byle bir hareketin baka demokratik bir lkede benzeri

bulunmaz. Hkmet, CHPnin fikrini sormaktan neden kanmtr? Bu suale

cevap vermek hakikaten gtr.

Hkmetin bundan da ar hatas, Byk Millet Meclisinden karar

almam olmasdr 4.500 askerimizin yurtdnda bir arpmaya ve

Birlemi Milletler adna da olsa, katlmasna hkmet yalnz bana karar

verebilir mi? Anayasa ve kanunlar bakmndan meclis karar arttr, ii

136 Emin Karaku, 40 Yllk Bir Gazeteci Gz ile te Ankara, s.185.

137

Cumhuriyet, 29-30 Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

52/148

sadece siyasi icaplar bakmndan mtalaa etsek dahi byk meclisin kararn

almak gene lzmdr.138

Muhalefetin bu eletirilerine kar Babakan Adnan Menderes 28 Temmuz

1950de yapt basn toplantsnda alnan karar savunarakunlar syledi:

Evvel urasn syleyeyim ki, hkmetimizin ald karar bir harp karar

deildir. Sulhu koruma teebbs ve karardr.

Kanaatimizce bizim karar gibi dier hrriyet sever milletlerin bu yolda

alacaklar

kararlard

r ki, tecavzler nlenebilir ve dnya sulhu korunabilir EsasenBirlemi Milletler idealini samimiyetle benimsemi olmak da bu esasa inanm

olmak demektir.

kinci olarak syleyeceimiz cihet ise bu kararn hkmetimizce btn

mul ile bilinerek ve inanarak verilmi olmasdr. O kadar ki ayn vaziyet kar-

snda bin defa kalsak her defasnda alacamz karar gene bu olacaktr.

Soruyorlar, ordumuzun kuvveti nedir? Etrafmzdaki tehlikenin derecesi

nedir? Dier baz memleketler kara kuvvetten gndermemilerdir. Bizim kara

kuvveti gndermemiz tehlikeyi zerinize ekmeye sebep olmayacak mdr?

ordumuzdan drt bin kiilik bir kuvvet ayrlmasnn bizim iin bir

eksiklik veya zaaf tekil edip etmeyeceini takdir edebilmek iin uzun boylu

hesaba ve malmata lzum yoktur.

Birlemi Milletler Anayasas'na iltihak etmi bulunuyoruz. Bu anayasa

hkmleri kanunlarmzla tasdik ve kabul olunmutur. Bu tasdik ve kabuln

neticeleri ve bundan doacak vecaibin ifas byk Millet Meclisince hkmete peinen

emredilmi bulunulmaktadr. Hkmetin ald karar Birlemi Milletler Anayasas

ve binaenaleyh Trk kanunlar hkmleri dairesindedir. Meclisi itimaa davet

138

Ulus, 27 Temmuz 1950.

8/3/2019 kore sava

53/148

etmek meselesinin siyasi bir zaruret olduu iddiasna gelince, derhal syleyelim ki

bu mesele ilk ortaya ktnda ve Birlemi Milletler Umumi Katibi hkmetimize

mracaat (ettii zaman) ve gerek hkmete buna verilen cevaplar 30/6/1950

tarihli toplantsnda meclise arz edilmi ve Dileri Bakan tarafndan verilen

izahatla meselenin hi bir noktas meclisin mehul kalmamtr.

Bilindii bir meseleyi her noktadan tenvir eden izahat ile hkmetimizin

ak cevab, meclisce mttefikan ve alklarla kabul edilmitir u halde siyaset

bakmndan kararmzn meclisin malumat ve tasvibi dnda alnm olduu iddias

tamamyla yersizdir.

Dnyann geirdii iki byk harp ve son bir ka senenin yaanlan

tecrbeleri ile sabit olmutur ki memleketlerinistikll ve mevcudiyetleri mutlaka

kendi corafi hudutlarnda mdafaa olunmaz. Sulhta ve harpte dnyaca bir

kader birliine varlm olduu bir devirde yaamakta olduumuz ak bir

hakikattir.

Kore'de bayramzn dalgalanmas en idealist ve en realist gaye ve

grlerin bir neticesi olacaktr

Uzak diyarlara memleket ocuklarnn sevk edilmekte olduu hakkndaki

yazlar, bazlarn