1

Korniza Afatmesme e Shpenzimeve e Rishikuar

2021-2023

Shtator 2020

Republika e Kosovës

Republika Kosova- Republic of Kosovo

Qeveria- Vlada- Govenrment

Ministria e Financave

Ministarstvo za Finansije

Ministry of Finance

2

Lista e shkurtesave

AAP Arsim dhe Aftësim Profesional

AKKVP Agjencia Kosovare për Krahasim dhe Verifikim të Pronave

AKP Agjencia Kosovare e Privatizimit

AKP Agjencia Kosovare e Pronave

APRK Agjencia për Punësim e Republikës së Kosovës

ASK Agjencia e Statistikave të Kosovës

ATK Administrata Tatimore e Kosovës

BAKT Bruto të Ardhurat Kombëtare të Disponueshme

BB Banka Botërore

BE Bashkimi Evropian

BERZH Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim

BPV Bruto Produkti Vendor

BQK Banka Qendrore e Kosovës

BRE Burimet e Ripërtëritshme të Energjisë

ERA Agjenda për Reforma Evropiane

EUROPOL Agjencia e Bashkimit Evropian për Bashkëpunimin në Zbatimin e Ligjit

FAK Forcat e Armatosura te Kosovës

FMN Fondi Monetar Ndërkombëtar

FSK Forca e Sigurisë së Kosovës

IAL Institucionet e Arsimit të Lartë

IÇK Indeksi i Çmimeve të Konsumit

IFACCA Federata Ndërkombëtare e Këshillave të Artit dhe Agjencive të Kulturës

IFN Institucionet Financiare Ndërkombëtare

IHD Investimet e Huaja Direkte

INTERPOL Organizata Ndërkombëtare e Policisë

IPA Instrumenti për Asistencë Para-Anëtarësimit

IPSHESH Institucionet Jo Përfituese në Shërbim të Ekon. Shtëpiake

KASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve

KfË Kreditanstalt für Wiederaufbau

KTD Korporatat Tjera Depozituese

LFPL Ligji për Financat e Pushtetit Lokal

LMFPP Ligji për Menaxhimin e Financave Publike dhe Përgjegjësitë

MASHT Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

MF Ministria e Financave

MFSK Ministria e Forcës së Sigurisë së Kosovës

MPMS Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale

MSA Marrëveshja e Stabilizim Asociimit

MSH Ministria e Shëndetësisë

NATO Organizata e Traktatit të Atlantikut Verior

NP Ndërmarrjet Publike

NVM Ndërmarrjet e Vogla dhe të Mesme

PKRE Programi Kombëtar për Reforma në Ekonomi

PKZMSA Programi Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit

3

PRE Programi i Reformave Ekonomike

RSSS Rishikimi Strategjik i Sektorit të Sigurisë

RTK Radio Televizioni i Kosovës

SISH Sistemi Informativ Shëndetësor

SKZH Strategjia Kombëtare Zhvillimore

SMIA Sistemi i Menaxhimit të Informatave në Arsim

SMIL Sistemi Informativ për Menaxhimin e Lëndëve

SHSKUK Shërbimi Spitalor, Klinik Universitar i Kosovës

TI Teknologjia Informative

TIK Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit

TVSH Tatimi mbi Vlerën e Shtuar

UNESCO Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë

USAID United States Agency for International Development

ËEO World Economic Outlook

4

PËRMBAJTJA PJESA E PARË .................................................................................................................................................... 8

1. DEKLARATA E PRIORITETEVE AFATMESME TË QEVERISË 2021-2023 .................................. 8

PJESA E DYTË ................................................................................................................................................... 22

2. KORNIZA MAKRO-FISKALE ......................................................................................................... 22

2.1. KORNIZA MAKROEKONOMIKE ............................................................................................................... 22

2.1.1 AMBIENTI I JASHTËM EKONOMIK............................................................................................. 22

2.1.2. ZHVILLIMET E FUNDIT EKONOMIKE NË KOSOVË ................................................................. 25

2.2. KORNIZA FISKALE 2021-2023 ....................................................................................................... 34

2.2.1. TË HYRAT DHE SHPENZIMET QEVERITARE ............................................................................ 34

2.2.1.1. TË HYRAT DHE SHPENZIMET NË VITIN 2020 ........................................................................... 34

2.2.1.2. PARASHIKIMI I TË HYRAVE PËR PERIUDHËN 2021-2023 ....................................................... 34

2.2.1.3. PARASHIKIMI I SHPENZIMEVE PËR PERIUDHËN 2021-2023 ................................................. 36

2.2.2. DEFICITI BUXHETOR DHE RREGULLA FISKALE .................................................................... 39

2.2.2.1. NIVELI I BORXHIT SHTETËROR, ZHVILLIMET DHE PERSPEKTIVA PËR VITET NË VIJIM 40

2.3. RREZIQET AFATMESME 2021-2023 ............................................................................................. 44

PJESA E TRETË ................................................................................................................................................ 50

3. KORNIZA E SHPENZIMEVE SEKTORIALE 2021-2023 – QEVERIA QENDRORE ..................... 50

3.1. QEVERISJA E PËRGJITHSHME PUBLIKE ........................................................................................... 52

3.2. MBROJTJA ................................................................................................................................................. 53

3.3. RENDI, LIGJI DHE SIGURIA PUBLIKE ................................................................................................. 55

3.4. ÇËSHTJET EKONOMIKE ........................................................................................................................ 57

3.5. MJEDISI ...................................................................................................................................................... 59

3.6. ÇËSHTJET E BANIMIT DHE KOMUNITETIT ...................................................................................... 60

3.7. SHËNDETËSIA ........................................................................................................................................... 62

3.8. REKREACIONI, KULTURA DHE RELIGJIONI .................................................................................... 63

3.9. ARSIMI........................................................................................................................................................ 65

3.10. MBROJTJA SOCIALE ............................................................................................................................. 67 PJESA E KATËRT .............................................................................................................................................. 68

4. NIVELI KOMUNAL ......................................................................................................................... 68

BURIMET E FINANCIMIT KOMUNAL PËR VITIN 2021-2023 ................................................................... 69

5

4.1.GRANTI I PËRGJITHSHËM...................................................................................................................... 69

4.2. Granti shtesë për financimin e Kryeqytetit .......................................................................................... 72

4.3. GRANTI SPECIFIK PËR ARSIM PARAUNIVERSITAR................................................................. 72

4.4. GRANTI SPECIFIK PËR SHËNDETËSI PRIMARE ........................................................................ 75

4.5. FINANCIMI PËR SHËNDETËSI SEKONDARE ............................................................................... 76

4.6. FINANCIMI PËR SHËRBIMET REZIDENCIALE ........................................................................... 76

4.7. FINANCIMI PËR QENDRËN HISTORIKE TË PRIZRENIT, QENDRËN KULTURORE TË FSHATIT ZYM DHE KESHILLIN E HOÇËS SË MADHE ............................................................................ 76

4.8. FINANCIMI PËR ZONËN E RREZIKUAR MJEDISORE TË OBILIQIT....................................... 77

4.9. FINANCIMI PËR TEATRO ................................................................................................................ 77

4.10. PROJEKSIONET E TË HYRAVE VETANAKE KOMUNALE PËR VITIN 2021 DHE PARASHIKIMET 2022-2023 ............................................................................................................................. 77

4.11. KLAUZOLA E INVESTIMEVE .......................................................................................................... 79

4.12. PËRMBLEDHJE E FINANCIMIT KOMUNAL PËR VITIN 2021-2023 ........................................... 79

ANEKS 1 ............................................................................................................................................................ 80

ANEKS 2 ............................................................................................................................................................ 88 HAPËSIRË INFORMUESE 1. KRAHASIMI I PARASHIKIMEVE MAKROEKONOMIKE NË KASH-ET E

MËHERSHME ME AKTUALET ......................................................................................................................... 29

HAPËSIRË INFORMUESE 2. KRAHASIMI I PARASHIKIMIT MAKROEKONOMIK PËR KASH-IN 2021-2023

ME INSTITUCIONET E TJERA ......................................................................................................................... 33

HAPËSIRË INFORMUESE 3. KRAHASIMI I PARASHIKIMEVE BUXHETORE DHE AKTUALEVE PËR

VITIN 2019 ......................................................................................................................................................... 36

HAPËSIRË Informuese 4. DEVIJIMET KRYESORE NDËRMJET KASH-VE 2021- 2023 DHE 2020- 2022 PËR

VITET 2021 DHE 2022........................................................................................................................................ 39

Tabela 1 Çmimet në tregjet ndërkombëtare ........................................................................................................... 24

Tabela 2 Borxhi i Përgjithshëm ............................................................................................................................. 40

Tabela 3 Borxhi ndërkombëtar përfshirë edhe borxhin e zotuar e të padisbursuar sipas 31.07.2020 ........................ 41

Tabela 4 Analiza e ndjeshmërisë se buxhetit ndaj luhatjeve të variablave makroekonomike për periudhwn tre-vjeçare

2021- 2023 ........................................................................................................................................................... 46

Tabela 5 Detyrimet e papagura ............................................................................................................................. 48 Tabela 6 Pagesat bazuar në vendimet gjyqësore (milion Eur)................................................................................. 49

Tabela 7 Përcaktimi i vlerës së Grantit të Përgjithshëm për komuna 2021-2023 (mil. Euro) ................................... 70

Tabela 8 Struktura e Grantit të Përgjithshëm për 2021-2023 sipas LFPL (mil. Euro) .............................................. 70

Tabela 9 Shpërndarja e Grantit të Përgjithshëm nëpër komuna 2021-2023 ............................................................. 71

Tabela 10 Shpërndarja e Grantit shtesë për financimin e Kryeqytetit 2021-2023 .................................................... 72

Tabela 11 Shpërndarja e grantit specifik për arsim, për vitin 2021-2023 ................................................................ 74

Table 12 Granti specifik për Shëndetësi primare, për vitin 2021-2023.................................................................... 75

file:///C:/Users/Kobit%20PC/Desktop/04.09.2020_Korniza_Afatmesme_e_Shpenzimeve_2021_2023_RISHIKIM.docx%23_Toc50136421file:///C:/Users/Kobit%20PC/Desktop/04.09.2020_Korniza_Afatmesme_e_Shpenzimeve_2021_2023_RISHIKIM.docx%23_Toc50136423

6

Tabela 13 Financimi për shërbime rezidenciale për vitin 2021-2023 ...................................................................... 76

Tabela 14 Financimi për Teatro për vitin 2021 ...................................................................................................... 77

Tabela 15 Projeksionet e të hyrave vetanake komunale për vitin 2021-2023 .......................................................... 78

Tabela 16 Përmbledhje e financimit komunal për vitin 2021-2023 (mil. euro) ........................................................ 79

Grafiku 1 Rritja ekonomike në vendet e tjera ........................................................................................................ 25

Grafiku 2 Bilanci i llogarisë rrjedhëse ................................................................................................................... 27

Grafiku 3 Tregu i Punës ........................................................................................................................................ 28 Grafiku 4 Kreditë, depozitat dhe kreditë jo-perfomuese ......................................................................................... 28

Grafiku 5 BPV-ja reale dhe kontribueesit kryesorë ................................................................................................ 32

Grafiku 6 Struktura e të hyrave në të hyrat e të përgjithshme ................................................................................ 35

Grafiku 7 Struktura e shpenzimeve buxhetore ....................................................................................................... 38

Grafiku 8 Trendi i Borxhit të Përgjithshëm dhe si përqindje e BPV-së ................................................................... 43

Grafiku 9 Rritja ekonomike reale, v-m-v, % .......................................................................................................... 45

ANEKS 1 .... ........................................................................................................................................................ 80

ANEKS 2.... ......................................................................................................................................................... 88

file:///C:/Users/Kobit%20PC/Desktop/04.09.2020_Korniza_Afatmesme_e_Shpenzimeve_2021_2023_RISHIKIM.docx%23_Toc50136754file:///C:/Users/Kobit%20PC/Desktop/04.09.2020_Korniza_Afatmesme_e_Shpenzimeve_2021_2023_RISHIKIM.docx%23_Toc50136755file:///C:/Users/Kobit%20PC/Desktop/04.09.2020_Korniza_Afatmesme_e_Shpenzimeve_2021_2023_RISHIKIM.docx%23_Toc50136756

7

Hyrje

Rishikimi i Kornizës Afat-Mesme të Shpenzimeve është hartuar me qëllim të reflektimit të

ndryshimeve të dukshme në treguesit kryesorë ekonomikë, si pasojë e situatës pandemike COVID-

19. Dokumenti i KASH ishte hartuar në muajin prill të 2020-ës duke u bazuar në një situatë socio-

ekonomike të vështirësuar, e karakterizuar me pasiguri të lartë për pjesën e mbetur të vitit,

shkaktuar nga situata pandemike. Treguesit kryesorë ekonomikë, kryesisht ata fiskalë, përgjatë

muajve të fundit sinjalizojnë se pritjet për fundin e vitit 2020 ndryshojnë dukshëm në krahasim me

periudhën gjatë të cilës u përgatit KASH-i fillestar. Duke pasur parasysh rëndësinë e KASH-it në

orientimin e përgatitjes së Buxhetit për vitin 2021, proces i cili pritet të fillojë së shpejti, Ministria

e Financave ka vendosur që për herë të parë të rishikojë KASH-in.

Qëllimi kryesor i rishikimit të KASH-it është që të ofrojë një analizë, e cila reflekton mjedisin

makroekonomik në vend, për të vendosur kështu bazën për planifikimet buxhetore për vitet që

vijnë në përputhje me prioritetet strategjike të Qeverisë.

Prioritetet e reformave ekonomike për periudhën afatmesme burojnë nga Strategjia Kombëtare për

Zhvillim dhe Programi për Reforma në Ekonomi 2020-2022, i cili rrjedh nga procesi i dialogut për

qeverisje ekonomike ndërmjet Kosovës dhe BE-së. Në të njëjtën kohë, situata e krijuar nga

pandemia COVID-19, ka shtyrë që prioritet e qeverisë të drejtohen drejt tejkalimit të krizës dhe

rimëkëmbjes ekonomike.

Rishikimi i KASH 2021-2023 përmbledh këto prioritete kyçe të qeverisë në Deklaratën e

Prioriteteve Afatmesme dhe pastaj në kapitujt përkatës, që mbulojnë të gjithë sektorët buxhetorë,

duke përshkruar qasjen se si do të sigurohen fondet për zbatimin e tyre nga buxheti i Kosovës dhe

asistencat financiare ose huatë nga partnerët zhvillimorë.

KASH 2021-2023 është e strukturuar në katër pjesë kryesore. Pjesa e parë përmban “Deklaratën

Afatmesme të Prioriteteve”, e cila ofron një përmbledhje të gjerë të prioriteteve të Qeverisë në

përputhje me Programin Qeverisës, Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Programin e

Reformave në Ekonomi. Në pjesën e dytë është korniza makro-fiskale bazuar në parametrat e

përgjithshëm të zhvillimit ekonomik. Në pjesën e tretë dhe të katërt janë paraqitur parashikimet

fiskale të cilat përcaktojnë kufijtë e përgjithshëm të shpenzimeve mbi bazën e të cilave përgatitet

më vonë Buxheti Qendror dhe ai Komunal.

8

PJESA E PARË

1. DEKLARATA E PRIORITETEVE AFATMESME TË QEVERISË 2021-2023

Objektivat e Përgjithshme dhe Korniza Fiskale

Meqenëse, Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2021-2023 paraqet dokumentin kryesor mbi bazën

e të cilit do të hartohet buxheti vjetor për vitin vijues 2021, Ministria e Financave e ka konsideruar

si të domosdoshme të bëj rishikimin e KASH-it. Qëllimi kryesor i rishikimit të Kornizës

Afatmesme të Shpenzimeve është adaptimi i prioriteteve të përgjithshme të Qeverisë si rezultat i

pandemisë. Përmes kësaj synohet që të bëhet ndërlidhja duke u bazuar në analizat gjithëpërfshirëse

të mjedisit makroekonomik në vend dhe planifikimeve buxhetore për vitet vijuese me një

perspektivë 3(tre) vjeçare në përputhje me objektivat strategjike të Qeverisë.

Objektivat strategjike të Qeverisë së Kosovës janë përcaktuar nëpërmjet Programit të Qeverisë,

dokumenteve strategjike si Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe strategjitë sektoriale, si dhe

dokumentet që rrjedhin nga procesi i integrimit evropian sikurse Programi për Reforma në

Ekonomi dhe Programi Kombëtar për Zbatimin e MSA-së. Kosova është duke u ballafaquar me

një situatë të rëndë, si rezultat i pandemisë COVID-19, si në aspektin e shëndetit publik ashtu edhe

në aspektin ekonomik. Prandaj, objektivat themelore të përcaktuara në programin e qeverisë janë:

i) beteja për ta mposhtur pandeminë dhe ii) rimëkëmbja e ekonomisë pas pandemisë.

Duke marr parasysh strukturën aktuale ekonomike të Kosovës dhe pengesat e shumta ndaj rritjes

ekonomike, në veçanti situatën e krijuar si pasojë e pandemisë globale COVID 19, është i

domosdoshëm orientimi i reformave strukturore që kanë qëllim rimëkëmbjen e ekonomisë në

përgjithësi. Për këtë qëllim, Qeveria do të ndërmarrë vlerësimet e nevojshme të ndikimit së krizës

së pandemisë në ekonomi dhe do të marrë masa të vazhdueshme për rimëkëmbjen e ekonomisë,

duke konsideruar edhe mbështetjen e vazhdueshme të partnerëve zhvillimorë. Në kuadër të kësaj

Qeveria ka planifikuar të ndërmarrë masa për rritje ekonomike të qëndrueshme përmes kanalizimit

të fondeve në ekonomi aty ku ka nevojë dhe ku efekti është maksimal, që do të krijojnë një

momentum të ri për zhvillim ekonomik, duke e vendosur ekonominë e Kosovës në një trajektore

më të lartë të rritjes dhe zhvillimit afatgjatë, me punësim më të lartë dhe më cilësor.

Procesi i aderimit të Kosovës në Bashkimin Evropian është i rëndësishëm jo vetëm për zhvillim

ekonomik, por gjithashtu për përmirësimin e qeverisjes dhe institucioneve të vendit, si dhe për

integrimin politik dhe ekonomik ndërkombëtarë dhe sigurinë e vendit. Marrëveshja e Stabilizim-

Asociimit (MSA) ndërmjet Republikës së Kosovës dhe Bashkimit Evropian (BE) është kornizë

kontraktuale e detyrueshme e procesit të aderimit të Kosovës në BE. Në këtë drejtim, Programi

Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit vendos kornizën planifikuese

afatmesme për përmbushjen e detyrimeve të MSA-së.

9

Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2021-2023, përmbledh këto prioritete kyçe të Qeverisë së

Kosovës në Deklaratën e Prioriteteve Afatmesme dhe pastaj në kapitujt përkatës, që mbulojnë të

gjithë sektorët buxhetorë, duke përshkruar qasjen se si do të sigurohen fondet për zbatimin e tyre

nga buxheti i Kosovës dhe asistenca financiare ose huat nga partnerët zhvillimorë. Kapitulli e parë

i Deklaratës së Prioriteteve Afatmesme paraqesin kornizën e përgjithshme makrofiskale për tri

vitet e ardhshme dhe parimet themelore mbi të cilat bazohet ajo. Kapitujt tjerë paraqesin një

përmbledhje të prioriteteve të Qeverisë bazuar në dokumentet kryesore planifikuese, si: Programi

i Qeverisë, Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe strategjitë sektoriale, Programi për Reforma në

Ekonomi dhe Programi Kombëtar për Zbatimin e MSA-së. Struktura e kapitullit të tretë është bërë

në atë mënyrë që të përafrohet me strukturën e sektorëve të KASH.

Prioritetet kryesore do të udhëzojnë të gjitha organizatat buxhetore në përgatitjen e propozimeve

të tyre buxhetore për vitin 2021. Sipas këtyre prioriteteve, organizatat buxhetore mund të

përfshijnë propozime për finalizimin ose racionalizimin e programeve ekzistuese në mënyrë që të

mundësohen fondet për ato programe që paraqesin prioritet të lartë për rimëkëmbjen socio-

ekonomike, duke përfshirë propozimet për politika të reja. Në raste të veçanta, propozimet mund

të përfshijnë kërkesa për financim shtesë nëse kërkesa të tilla demonstrojnë ndikim të lartë në

arritjen potenciale të objektivave dhe prioriteteve të Qeverisë.

1.1.Korniza e përgjithshme fiskale për prioritizim

Qeveria vazhdon të ketë si objektivë kryesore, zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik, e cila do të

arrihet përmes orientimit të qartë strategjik afatgjatë të zhvillimit. Kjo do të përfshijë vendosjen e

prioriteteve zhvillimore dhe kornizave të politikave ekonomike, fiskale dhe të borxhit publik. Në

këtë kontekst, bazë e qëndrueshme e zhvillimit ekonomik mbetet fuqizimi i sektorit privat si

gjenerues i punësimit, avancimi i politikave tatimore, rritja e efikasitetit të shpenzimeve publike,

zvogëlimi i ekonomisë joformale, mbështetja e bizneseve për të zvogëluar kostot e prodhimit,

eliminimi i barrierave ligjore dhe zvogëlimi i barrës administrative dhe efikasiteti i funksionimit

dhe qëndrueshmëria financiare e ndërmarrjeve publike. Gjithashtu, qeveria synon që të adaptojë

politika për reduktim të transaksioneve me para të gatshme dhe paraja e gatshme e mbajtur jashtë

sistemit financiar të depozitohet në sistem, promovim dhe mbështetje të investitorëve strategjikë

dhe të huaj, në veçanti tek ata me orientim eksportues, zhvillim të mëtutjeshëm të sektorit turistik,

krijim të fondit për financimin e bizneseve vendore dhe bujqësisë, dhe stimulim të kompanive të

reja (start-ups) sidomos në fushën e teknologjisë.

Në kuadër të strategjisë afatgjate të zhvillimit, objektivë e qeverisë mbetet qeverisja fiskale në

kuadër të së cilës përfshihen politikat tatimore të cilat do të avancohen për të siguruar mbledhje

efikase të të hyrave, shpërndarje të barabartë të barrës tatimore dhe luftim të informalitetit. Ndër

masat kryesore në kuadër të politikave tatimore janë:

10

Themelimi i Agjencisë së të Hyrave, përmes bashkimit të ATK-së dhe Doganës, e cila do të

mundësonte thjeshtësim të procedurave dhe kosto më të ulët për tatimpaguesit, duke integruar

shërbimet e përbashkëta të hetimeve, inteligjencës, analizës dhe vlerësimit të rrezikut, duke

ulur kështu hendekun tatimor.

Krijimi i strukturave për mbledhjen e TVSH-së brenda vendit.

Avancimi i sistemit për rimbursime.

Nxitja e bizneseve që të veprojnë në sektorin formal duke thjeshtuar procedurat e deklarimeve

tatimore dhe rritur përfitimet e operimit në sektorin formal.

Plotësimi i bazës ligjore tatimore.

Ngritja e kapaciteteve institucionale për ta mbikëqyrur funksionimin e ekonomisë.

Qeveria synon që nëpërmjet një pakoje të re tatimore, të nxis bizneset të veprojnë në sektorin

formal të ekonomisë, të plotësoj zbrazëtinë ligjore, në përputhje me legjislacionin e Bashkimit

Evropian, të fuqizojë kapacitetet institucionale për ta mbikëqyrur funksionimin e ekonomisë, dhe

të rrisë bashkëpunimin ndërinstitucional për të siguruar se bizneset operojnë në sektorin formal.

Gjithashtu qeveria synon që të krijoj një njësi të veçantë të administratës tatimore, e cila do t’i

mbikëqyrë veprimtaritë në sektorin e ndërtimtarisë, hotelerisë dhe shërbimeve.

1.2. Parimet themelore

Procesi i përgatitjes së parashikimit të shpenzimeve për periudhën 2021-2023 udhëhiqet nga

parimet e mëposhtme:

o Përputhje më të madhe me politikat prioritare të Qeverisë të dhëna në Strategjinë

Kombëtare për Zhvillim (SKZH) 2016-2021, Programin e Reformave Ekonomike (PRE)

2010-2022, Programin Kombëtar për Zbatimin e Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit si

dhe Programin e Qeverisë 2020-2024.

o Alokimin e shpenzimeve të cilat janë më efektive në realizimin e objektivave të politikave

të Qeverisë;

o Arritjen e vlerës më të madhe për fondet e shpenzuara duke realizuar synimet specifike

prioritare, nëpërmjet zhvendosjes së fondeve drejt prioriteteve të nivelit të lartë;

o Ndërlidhjen me financimin e jashtëm i ofruar përmes IPA dhe kanaleve të tjera;

1.3. Fushat prioritare

Qeveria e Kosovës paraqet deklaratën e mëposhtme të prioriteteve në lidhje me KASH 2021-2023,

të rishikuar në gusht 2020. Prioritetet janë paraqitur në mënyrë specifike duke konsideruar nevojën

e ri-orientimit të politikave prioritare me qëllim të zbatimit të masave të programit të rimëkëmbjes

ekonomike, por edhe duke marr parasysh integrimin e prioriteteve afatmesme për një rimëkëmbje

të qëndrueshme.

Gjatë përgatitjes dhe dorëzimit të kërkesave të tyre buxhetore për vitin 2021 me parashikimet për

periudhën afatmesme (2021-2023), nga organizatat buxhetore pritet të tregojnë se si plani i tyre

11

buxhetor i përgjigjet prioriteteve të Qeverisë të paraqitura më poshtë. Prioritetet janë paraqitur për

të gjitha sektorët e Qeverisë, duke adresuar kështu çështjet më të rëndësishme që Qeveria duhet të

fokusohet gjatë periudhës së ardhshme tri vjeçare. Kundrejt prioriteteve të dhëna, organizatat

buxhetore inkurajohen që të përmirësojnë efikasitetin në shpenzime përmes rialokimit brenda

kufijve ekzistues.

1.3.1. Qeverisja dhe administrata publike

Qeveria do të vazhdojë me prioritet të lartë të zbatoj reformën e administratës publike dhe

qeverisjen lokale. Duke vazhduar zbatimin e reformave të deritanishme, Qeveria me prioritet do

të trajtojë modernizimin e administratës përmes dixhitalizimit për të ofruar shërbime më të mira.

o Planifikimi, politikëbërja, llogaridhënia dhe transparenca – fokus kryesor është

përmirësimi i planifikimit strategjik, rritja e cilësisë së planifikimit sektorial me tregues të

performancës, duke avancuar kështu praktikat e monitorimit dhe vlerësimit të politikave.

Zhvillimi i politikave të bazuara në të dhëna do të mbështetet duke aplikuar metodologjinë për

vlerësimin e ndikimit të politikave të ndërmarra. Vëmendje e veçantë duhet t’i kushtohet

ngritjes së kapaciteteve institucionale për të zhvilluar statistika të besueshme, në përputhje me

praktikat dhe standardet evropiane. Këto do të mbështeten gjithashtu duke rritur transparencën,

përfshirjen e qytetarëve, mediave, shoqërisë civile dhe sektorit privat në zhvillimin e

politikave. Qeveria do të mbështet procesin e zvogëlimit të barrës administrative, duke

eliminuar burokracitë e tepërta sipas Koncept1 Dokumentit përkatës. Në këtë drejtim,

Qeveria do të inicioj programin për zvogëlimin e barrës administrative duke filluar kryerjen e

matjeve të legjislacionit aktual përmes Modelit të Kostimit Standard. Krahas kësaj, qeveria do

të vazhdoj me procesin e nisur për thjeshtësimin, eliminimin ose bashkimin e lejeve dhe

licencave.

o Menaxhimi i financave publike – në përputhje me kornizën strategjike dhe obligimet në

kuadër të agjendës së integrimit evropian, do të sigurohet zbatimi i prioriteteve në kuadër të

një politike të gjithanshme makrofiskale, që siguron qëndrueshmëri dhe rritje ekonomike.

Politikat fiskale do të orientohen në atë mënyrë që të sigurojnë mbështetje për sektorët

ekonomikë që janë ndikuar nga kriza e pandemisë gjatë vitit 2020.

o Modernizimi i administratës publike – si prioritet është të ndërtohet një administratë

optimale për nga madhësia, duke eliminuar struktura të panevojshme, përfshirë rishikimin

funksional të institucioneve, agjencive, dhe organeve të tjera të pavarura. Synohet të avancohet

reforma në administratë publike, në funksion të përafrimit të qeverisjes me qytetarin, duke

funksionalizuar plotësisht e-qeverisjen, për të lehtësuar qasjen në shërbime në të gjithë resorët

qeveritarë, si dhe kushtet për funksionim adekuat dhe optimal të pushtetit lokal.

o Qeverisja lokale – për të adresuar sfidat ekzistuese do të bëhet rishikimi funksional i sistemit

të vetëqeverisjes lokale dhe do të plotësohet më tutje korniza ligjore e vetëqeverisjes lokale

dhe do të plotësohet më tutje korniza ligjore e vetëqeverisjes lokale. Ndryshimet e

1 Koncept Dokumenti për Zvogëlimin e Barrës Administrative, i miratuar nga Qeveria me vendimin nr. 03/05 të

datës 06.03.2020.

12

legjislacionit, që prekë interesat e komuniteteve jo shumicë, do të bëhen në konsultim të

ngushtë dhe me përfshirje të përfaqësuesve të komuniteteve.

1.3.2. Politika e jashtme dhe integrimi euro-atlantik

o Politika e jashtme dhe diplomacia – prioritetet do të fokusohen në fuqizimin e marrëdhënieve

diplomatike me SHBA, BE dhe partnerët strategjikë, përcaktimin e fushave specifike të

bashkëpunimit me vendet që e kanë njohur Republikën e Kosovës, si dhe do të përcaktohen

prioritetet për anëtarësim në institucione dhe organizata ndërkombëtare. Vëmendje e veçantë

do t’i kushtohet pesë vendeve të BE-së që ende nuk e kane njohur Kosovën, dhe do të punohet

në drejtim që të hapen dyert e komunikimit me shtetet me peshë si Brazili, Indonezia, Nigeri,

Meksika, Kenia, Kili, etj. Do të mbështetet diplomacia publike, fuqizimi i mekanizmave për

promovimin e historisë, traditave dhe kulturës së vendit tonë. Po ashtu, do të bëhet

funksionalizimi i diplomacisë ekonomike.

o Integrimi euro-atlantik - Qeveria do ta intensifikojë punën në bashkëpunim me partnerët

strategjik. Përfshirja në Partneritetin për Paqe, si instrument i rëndësishëm për forcimin e

bashkëpunimit me NATO-n dhe kontributin e drejtpërdrejtë për paqen dhe sigurinë, është

prioritet afatmesëm i Republikës së Kosovës. Anëtarësimi në NATO është qëllim strategjik i

Kosovës. Qeveria do të angazhohet për të marrë pjesë aktivisht, me kapacitetet e veta të

specializuara ushtarake dhe civile, në mbështetje të paqes, stabilitetit dhe sigurisë kudo nëpër

botë.

o Agjenda e integrimit evropian do të jetë pjesë integrale e agjendës qeveritare. Integrimi

evropian do të jetë në sinkron të plotë me axhendën e zhvillimit të gjithmbarshëm të vendit; do

të intensifikohen përpjekjet për reforma për të përmbushur obligimet që rrjedhin nga MSA,

duke përfshirë edhe procesin e liberalizimit të vizave si një ndër prioritetet e larta të Qeverisë,

si dhe obligimet që rrjedhin nga dialogu i vazhdueshëm për bashkërendim të politikave me

BE-në.

o Fqinjësia e mirë dhe bashkëpunimi rajonal - Qeveria synon të ndërtojë marrëdhënie të mira

me të gjithë vendet fqinje dhe ato të rajonit. Kosova është e përkushtuar të thellojë më tutje

partneritetin strategjik me Shqipërinë, duke siguruar bashkëpunim të ndërsjellë në fushën e

ekonomisë dhe energjetikës, arsimit, artit, kulturës, politikës së jashtme dhe sigurisë, sportit

dhe turizmit. Dialogu me Serbinë do të zhvillohet si proces ku Serbia dhe Kosova do të

trajtohen si palë të barabarta, mbi baza të reciprocitetit të plotë dhe në respektim të plotë të së

drejtës ndërkombëtare. Qeveria, në kuadër të politikës së saj rajonale, do të angazhohet për

pjesëmarrje në SEECP, RCC, RACVIAC, MARRI, A5 dhe organizata të tjera rajonale.

o Mërgata - Qeveria do të angazhohet për të rritur rolin e mërgatës në zhvillimin dhe

promovimin e vendit nëpërmjet angazhimit direkt të tyre në agjendën zhvillimore; fuqizimin e

shkollës shqipe kudo nëpër botë; do të promovojë gjuhën, historinë dhe kulturën kombëtare.

Qeveria do të rrisë rolin e mërgatës duke mundësuar përfaqësimin politik të saj në proceset

vendimmarrëse në Kosovë. Në mënyrë të veçantë, Qeveria do të punojë në angazhimin konkret

13

të ekspertëve dhe studiuesve nga mërgata, për të mundësuar transferimin e aftësive të tyre dhe

forcimin e lidhjeve të tyre me atdheun, pra kthimin e trurit.

1.3.3. Mbrojtja dhe siguria

Qeveria do t’i trajtojë me prioritet mbrojtjen dhe sigurinë dhe do të rrisë buxhetin për këto fusha.

Në këtë drejtim, do të mbështetet rritja e kapaciteteve të institucioneve të vendit për mbrojtje dhe

siguri, përmirësohet korniza ligjore, si dhe do të zhvillojë politikat e sigurisë dhe mbrojtjes duke i

përcaktuar parimet dhe drejtimet kryesore të Qeverisë në këtë fushë.

o Qeveria e Republikës së Kosovës është e përkushtuar në rritjen e kapaciteteve për mbrojtje dhe

siguri, në mënyrë që, në kohë paqeje dhe krize, autoritetet ushtarake dhe civile të

bashkëpunojnë në mbrojtjen e interesave të Kosovës.

o Qeveria do të angazhohet që forcat e armatosura të jenë pjesëmarrëse në stërvitjet e përbashkëta

ushtarake me shtetet anëtare të NATO-s. Do të vazhdojë mbështetjen për profesionalizimin

dhe sigurimin e pajisjeve ushtarake sipas standardeve të NATO-s, duke u bazuar në Planin

Gjithëpërfshirës të Tranzicionit.

o Gjithashtu, Qeveria ka për prioritet ngritjen e profesionalizmit dhe kapaciteteve për mbrojtje

nga sulmet eventuale hibride dhe kibernetike që vijnë nga brenda dhe jashtë vendit.

1.3.4. Rendi, ligji dhe siguria publike

Për funksionim të shtetit të së drejtës, mbrojtjes së lirisë, zhvillim ekonomik dhe barazisë para

ligjit, Qeveria do të trajtoj me prioritet përmirësimin e mëtutjeshëm të kornizës ligjore dhe

institucionale, infrastrukturën e nevojshme dhe fuqizimin e kapaciteteve.

o Rendi dhe siguria publike - prioritet i Qeverisë është forcimi i kapaciteteve policore për

luftimin e të gjitha formave të krimit, shtimit të hetimeve të integruara financiare dhe

modernizimit të pajisjeve të policisë. Me theks të veçantë, do të mbështetet forcimi i

kapaciteteve për parandalimin dhe luftimin e terrorizmit, trafikimit me njerëz, narkotikëve dhe

angazhimi në zbatimin e konceptit për menaxhimin e integruar të kufirit. Mes tjerash, prioritet

i Qeverisë është rishikimi i plotë i kornizës strategjike për rendin dhe sigurinë publike.

o Të drejtat e njeriut, barazia gjinore dhe komunitetet - Qeveria ka prioritet krijimin e

mundësive të barabarta dhe jo-diskriminuese, respektimin e të drejtave të njeriut, fuqizimin e

mekanizmave për barazi gjinore, mbrojtjen nga dhuna në familje, ndihma juridike falas,

kompensimin e viktimave të krimeve të luftës, integrimin e grupeve të margjinalizuara dhe

lirinë e shprehjes. Gjithashtu, fokus i veçantë do t’i kushtohet krijimit të mekanizmave për

identifikimin e krimeve të luftës në Kosovë

o Rishikimi i sistemit të drejtësisë - ndër prioritetet tjera në sektorin e drejtësisë është edhe

rishikimi i sistemit të drejtësisë, respektivisht hartimi i strategjisë sektoriale për drejtësi.

Gjithashtu prioritet është krijimi i Gjykatës Komerciale, fuqizimi i profesioneve të lira,

miratimi i Kodit Civil, rregullimi i çështjeve pronësore, fuqizimi i Avokaturës shtetërore,

14

rishikimi i legjislacionit penal dhe themelimi i qendrës për evidencën penale. Do të miratohet

Ligji për kontrollin dhe konfiskimin e pasurisë së pajustifikueshme.

o Luftimi i krimit të organizuar dhe korrupsionit - është prioritet tjetër kryesor i Qeverisë, i

cili do të mbështetet duke rritur kapacitetet e institucioneve, fuqizimin e mekanizmave

ekzistues. Në kuadër të llogaridhënies institucionale prioritet i Qeverisë është kompletimi i

legjislacionit për mbrojtjen e sinjalizuesve dhe ngritja e kapaciteteve për trajtimin e rasteve të

sinjalizuara.

1.3.5. Çështjet ekonomike

Zhvillimi ekonomik do të mbështetet në sektorin privat, i cili është bazë për zhvillim të

qëndrueshëm ekonomik duke promovuar konkurrencën e lirë si lehtësues e rregullator i zhvillimit

ekonomik, bazuar në prioritetet nacionale zhvillimore, me kujdes të veçantë ndaj mjedisit dhe

transformimit dixhital. Gjithashtu do të punohet për krijimin e kushteve për punësim të

qëndrueshëm dhe dinjitoz, Në këtë drejtim, Kosova do të përgatisë e një orientimi të qartë

strategjik afatgjatë të zhvillimit, ku vendosen prioritetet zhvillimore dhe kornizat e politikave

ekonomike, fiskale e buxhetore dhe të borxhit publik që tejkalojnë një mandat qeverisës.

Transporti dhe telekomunikimi

o Infrastruktura – për të integruar masat afatshkurtra dhe afatmesme për rimëkëmbje të

qëndrueshme do të vazhdohet me investimet në infrastrukturë, përkatësisht projektet e

rëndësishme të transportit rrugor dhe hekurudhor duke integruar gjithashtu në rrjete

infrastrukturore rajonale dhe ndërkombëtare. Do të punohet për ndërtimin e infrastrukturës me

rendësi nacionale që lidhin rajonet e Kosovës dhe ato që sigurojnë rritje ekonomike. Do të

punohet gjithashtu në një plan strategjik afatgjatë, ku përcaktohen prioritete kryesore

infrastrukturore, ky plan merr parasysh mundësitë buxhetore në vitet në vijim, në veçanti për

shkak të situatës së krijuar nga rënia ekonomike për shkak të pandemisë nga COVID-19. Për

një infrastrukturë të qëndrueshme, Qeveria do të punojë për rritjen e nivelit të sigurisë në

trafikun rrugor dhe gjithashtu do të përmirësojë planifikimin dhe programimin e punëve për

mirëmbajtjen e rrugëve përmes Sistemit Inteligjent të Transportit (SIT).

o Teknologjia e Informimit dhe Komunikimit (TIK) – investimet ne infrastrukturën e TIK

përbëjnë një parakusht të rëndësishëm per transformimin dixhital të vendit. krahas me

investimet në infrastrukturë, është me rëndësi prioritizimi dixhitalizimit në sistemin arsimor,

si në kuptimin e infrastrukturës, ashtu edhe në shkathtësi, sipas trendëve dhe kërkesave të

tregut të teknologjisë. Më qëllim të zbatimit të masave të rimëkëmbjes, do të mbështeten

institucionet e teknologjisë, kompanitë e reja si dhe ato ekzistuese që merren me teknologji.

Për një transformim të gjithanshëm, Qeveria synon të krijoj stimuj për individët dhe kompanitë

që merren me inovacion dhe teknologji të reja.

Energjia dhe minierat

o Sigurimi i furnizimit të qëndrueshëm me energji elektrike mbetet prioritet i Qeverisë, dhe

kjo do të adresohet fillimisht përmes rehabilitimit të kapaciteteve të ekzistuese dhe shqyrtimit

të mundësive për kapacitetet e reja gjeneruese, duke përfshirë burimet e ripërtërishme të

15

energjisë. Liberalizimit i plotë i tregut të energjisë elektrike është prioritet i Qeverisë për të

mundësuar një treg konkurrues, transparent dhe i orientuar drejt konsumatorit. Gjithashtu, do

të punohet për integrimin në tregun rajonal që mundëson optimalizim të sistemeve Kosovë-

Shqipëri, si hap i parë drejt integrimit të Kosovës në tregun rajonal të energjisë elektrike dhe

qasja e Kosovës në rrjetet e furnizimit me gaz.

o Ulja e konsumit të energjisë përmes masave të efiçiencës - Qeveria do të vazhdoj të

mbështes investimet në efiçiencën e energjisë si komponentë esenciale e planifikimit dhe

orientimit strategjik për zhvillimit ekonomik të Kosovës dhe në zbatimin e rrjeteve të ngrohjes

qendrore në qytetet e Kosovës; kompletimin e kornizës ligjore për efiçiencën e energjisë;

funksionalizimin e Fondit dhe rritjen e stimujve në sektorin privat dhe ekonomitë familjare.

o Shfrytëzimi i resurseve minerare – është me rëndësi të vendoset një qasje strategjike

zhvillimin e minierave bazuar në mekanizma të tregut dhe partneriteteve. Do të punohet në

mihjen e re të linjitit për të siguruar furnizim të sigurt me linjit të kapaciteteve ekzistuese dhe

kapaciteteve të reja gjeneruese. Do të kompletohen analizat e nevojshme për të përmbyllur

studimin e fizibilitetit, duke përfshirë vlerësimin e aseteve dhe përgjegjësive/detyrimeve të

Trepçës, si dhe valorizimin e rezervave minerale përmes ekspertizës vendore dhe

ndërkombëtare. Rritja e afarizmit/prodhimit industrial të mëtejmë të Trepçës do të bëhet duke

u mbështetur në alternativën më të arsyeshme ekonomike, teknologjike, sociale dhe mjedisore.

Zhvillimi i balancuar rajonal

o Do të punohet në drejtim të konceptit të zhvillimit të balancuar rajonal, duke u fokusuar në

ngritjen e kapaciteteve të komunave që kanë potencial ekonomik për të siguruar konvergjencë

ekonomike dhe sociale. Është e nevojshme të ndërmerren masa për të rritur konkurrencën

ndërmjet rajoneve zhvillimore/zonave të ndryshme të Kosovës, në mënyrë që të arrihen nivele

më të larta të produktivitetit, punësimit, mirëqenies dhe barazisë. Prioritetet kryesore do të

fokusohen në zhvillimin e instrumenteve për të nxitur konkurrencë më të madhe midis rajoneve

dhe në adresimin e pabarazisë rajonale në aspektin e zhvillimit socio-ekonomik.

Mbështetja për industrinë dhe biznesin

o Bujqësia dhe zhvillimi rural - politikat e Qeverisë në sektorin e bujqësisë dhe zhvillimit rural

do të fokusohen në mbështetjen e sektorit bujqësor, duke filluar nga prodhimtaria, primare,

ruajtja, përpunimi dhe tregtimi si produkte finale. Orientimi i qeverisë do të jetë që politikat e

zhvillimit të bujqësisë të përafrohen me Politikat e Përbashkëta Bujqësore të BE-së.

Qeveria do t’u ofroj fermerëve dhe agrobizneseve mundësi të investimeve përmes skemave të

granteve dhe subvencioneve duke rritur fondin për subvencione dhe grante për kulturat me

potencial për eksport. Do të ndërmerren masa që sa më parë të funksionalizohen sigurimet

bujqësore për të evituar humbjet e papritura të fermerëve. Ruajtja e tokës bujqësore do të

përcillet me zbatimin rigoroz të infrastrukturës ligjore dhe masat stimuluese për prodhuesit në

mënyrë që ata ta shohin interesin e ruajtjes së sipërfaqeve të punueshme.

16

o Infrastruktura e bujqësisë - do të do të investohet intensivisht në sistemet e ujitjes së tokave

bujqësore. Duke përdorur të dhënat e regjistrimit të tokave bujqësore, do të mundësohet

planifikim i saktë i shtrirjes së rrjetit të ujitjes dhe përdorimin e tij në formë sa më efiçiente.

Në këtë drejtim, do të punohet në funksionalizimin (rehabilitimin) e kanaleve ekzistuese të

ujitjes dhe në zgjerimin e dy sistemeve kryesore të ujitjes: Ibër-Lepencit për mbulimin me

sistem të ujitjes të fushave në Rrafshin e Kosovës, dhe Radoniqit për mbulimin me sistem të

ujitjes të fushave në Rrafshin e Dukagjinit.

o Siguria e ushqimit - Me prioritet të lartë do të fuqizohet një sistem funksional i sigurisë

ushqimore dhe mbrojtjes së konsumatorit në përputhje me standardet e BE-së. Për këtë qëllim

do të zbatohen masa të përshtatshme të bazuara në konceptin “Prej fermës në tryezë”, duke

siguruar funksionimin efektiv dhe të sigurt të zinxhirit të prodhimit dhe tregtimit.

o Politikat industriale dhe zhvillimi i sektorit privat - Qeveria do të lehtësojë të bërit biznes

dhe do të fuqizojë sektorin privat si gjenerator i punësimit; Do të mbështetet avancimi i

politikave industriale në përgjithësi dhe sigurimi i infrastrukturës së cilësisë, ngritjen e

standardeve të prodhimtarisë si dhe fuqizimin e të drejtave të pronësisë industriale.

o Zhvillimi i turizmit – me prioritet do të trajtohen edhe projektet për përmirësimin e

infrastrukturës (infrastrukturës rrugore, rregullimi i shtretërve të lumenjve dhe shtigjeve

turistike) që mundësojnë zhvillimin e turizmit, dhe rivalorizimin e potencialit turistik përmes

partneritetit publiko privat, bazuar në standardet ndërkombëtare.

o Nxitja, promovimi dhe përkrahja e investimeve të huaja - do të adresohet duke eliminuar

pengesat për investimet e huaja; duke bërë përmirësimin e kornizës ligjore; Do të zhvillohen

kapacitete për promovim dhe mbështetje të investitorëve strategjikë dhe të huaj, në veçanti tek

ata me orientim eksportues. Do të zhvillohet një paketë e veçantë për promovim të investimeve

nga diaspora.

o Politikat tregtare – në kuadër të këtyre politikave, prioritetet është angazhimi i zbatimit të

obligimeve në kuadër të bashkëpunimit rajonal, përmirësimit të legjislacionit, ngritjen e

cilësisë së produkteve, mbrojtjen e konsumatorit, dhe pronësisë intelektuale, si dhe fushat

relevante që rezultojnë në rritjen e prodhimit, përmirësimin e bilancit tregtar, inovacionit dhe

zhvillimin ekonomik të Kosovës në përgjithësi. Prioritet do t’i kushtohet edhe zhvillimit të

procedurave për anëtarësim në organizata rajonale dhe ndërkombëtare, negocimit të

marrëveshjeve tregtare me vendet rajonale dhe vendet tjera.

Hulumtimi, zhvillimi dhe inovacioni

o Qeveria e Kosovës synon që të rris mbështetjen për fushën e hulumtimit, zhvillimit dhe

inovacionit. Kjo synohet të arrihet nëpërmjet: plotësimit dhe harmonizimit të kornizës

legjislative, institucionale dhe të politikave për kërkim, inovacion dhe teknologji informative

me atë të BE-së, si dhe kompletimin e procesit të specializimit të mençur; hartimin e politikave

stimuluese për mbështetjen e teknologjisë së informimit dhe komunikimit; Riorganizimin e

Fondit për Inovacione për të ofruar grante për investime për NVM që bëjnë inovacione dhe

17

Fuqizimin e instrumentit ”Skema Vaucher” për Inovacione, duke ofruar financim për avancim

profesional për firmat inovative.

Tregu i punës dhe punësimi

o Qeveria synon të adresojë efektet në fushën e tregut të punës dhe punësimit, të shkaktuara nga

pandemia COVID-19 nëpërmjet Planin Operacional për zbatimin e Programit për Rimëkëmbje

Ekonomike. Në këtë drejtim, më këtë plan është paraparë rritja e punësimit, në veçanti e

grupeve specifike të punëtorëve me gjasa më të ulëta për punësim nëpërmjet këtyre masave:

subvencionimit të pagës për punëtorët e rinj që marrin bizneset në punë; përkrahja profesionale

për biznese për funksionim në kushte pandemie, siç është puna nga shtëpia, puna online,

transformimi digjital; përkrahja e bizneseve prodhuese dhe shërbyese me pajisje dhe makineri

për automatizim të proceseve dhe rritjen e produktivitetit të tyre. Gjithashtu, Qeveria do të

fokusohet edhe në përmirësimin e të drejtave të punëtorëve dhe garantimin e standardeve

minimale për sigurinë dhe shëndetin në punë; trajnim i vazhdueshëm në shkollat profesionale

për profesione që kërkohen në tregun e punës; promovimi i praktikës në punë në sektorin privat

si formë e përgatitjes profesionale dhe praktike të praktikantëve; mbështetje me grante për

start-up biznese për ndërmarrësit e rinj; modernizim i infrastrukturës së qendrave për aftësim

profesional.

1.3.6. Mjedisi

Kosova ka nevojë për sanim dhe përmirësim të gjendjes së mjedisit. Qeveria do t’i fokusojë

politikat e saj në avancimin e ruajtjes dhe mbrojtjes së mjedisit, avancimin e menaxhimit të ujërave

dhe përmirësimit të infrastrukturës, dhe zhvillimin e politikave për avancimin e planifikimit

hapësinor, përmirësimin e menaxhimit të mbeturinave dhe ujërave, shfrytëzimit të qëndrueshëm

të burimeve natyrore, mbrojtjes së biodiversitetit dhe peizazheve natyrore.

o Avancimi i ruajtjes dhe mbrojtjes së mjedisit për të siguruar këtë Qeveria e Kosovës do të

bëj rishikimin dhe zbatimin e politikave për përmirësimin e cilësisë së ajrit; ruajtjen e

biodiversitetit; mbrojtjen dhe zhvillimin e qëndrueshëm të mjedisit. Të gjitha këto politika

duhet të trajtohen në mënyrë horizontale në sektorë të tjerë për të siguruar tranzicionin e

gjelbër, sipas marrëveshjes së gjelbër të Bashkimit Evropian (green deal).

o Avancimi i menaxhimit të ujërave dhe ngritja e infrastrukturës – do të adresohen sfidat

kryesore në menaxhimin e ujërave, duke përfshirë këtu qasjen shtetërore sa i përket akumulimit

të ujërave, hidrosistemet e reja, dhe infrastrukturës mbrojtëse përgjatë lumenjve. Uji i pijshëm

do të jetë prioritet dhe si objektiv do të jetë përfshirja e gjithë popullsisë në furnizimin me ujë

të pijshëm. Sa i përket ujërave të ndotura, do të ndërtohen impiantet në disa komuna të vendit

dhe do të mbrohen edhe liqenet akumulues që përdoren për ujë të pijshëm. Do të zgjerohen

sistemet e ujitjes së tokave bujqësore, duke zgjeruar dy sistemet kryesore, Ibër-Lepencit dhe

Radoniqit, si dhe projektimi dhe ndërtimi i sistemeve të reja të ujitjes duke shfrytëzuar edhe

një pjesë të madhe të lumenjve.

18

o Mbrojtja dhe valorizimi i resurseve pyjore - Për qëllime mjedisore, prodhuese dhe qëllime

të tjera, prioritet do të jetë mbrojtja nga degradimi i resurseve pyjore dhe pyllëzimi i

sipërfaqeve të reja; do të intervenohet me programe të pyllëzimit të sipërfaqeve të reja, si një

nevojë urgjente. Do të rishikohet legjislacioni ekzistues që do të mundësojë shfrytëzim racional

të pyjeve, krahas pyllëzimit të vazhdueshëm të sipërfaqeve të reja.

o Zhvillimi i politikave për avancimin e planifikimit hapësinor – sa i përket zhvillimit dhe

avancimit të planifikimit hapësinor, Qeveria planifikon përfundimin dhe miratimin e Hartës

Zonale të Kosovës; rishikimin e Planit Hapësinor të Parkut Kombëtar "Sharri"; Planit

Hapësinor të Parkut Kombëtar "Bjeshkët e Nemuna"; si dhe funksionalizimin dhe avancimin

e sistemit SPAK për nevojat e MMPH-së.

1.3.7. Shëndetësia

Fokusi i Qeverisë do të jetë në menaxhimin e pandemisë nga COVID-19 por krahas kësaj do të

zhvillohet sistemi shëndetësor për të siguruar shërbime cilësore për qytetarë. Me prioritet është të

ndërtohet një sistem shëndetësor efikas, i mbështetur në resurse të qëndrueshme njerëzore dhe me

një financim të qëndrueshëm, që siguron qasje të barabartë në shërbime cilësore dhe kosto efektive

shëndetësore për të gjithë qytetarët.

Reforma e sistemit shëndetësor do të ketë në qendër ngritjen e efikasitetit të institucioneve

shëndetësore në të gjitha nivelet, përmirësimin e infrastrukturës dhe mjeteve të funksionimit,

funksionalizimin e sigurimeve shëndetësore, shfrytëzimit optimal të resurseve profesionale,

integrimin më të mirë të shërbimeve shëndetësore në të tri nivelet e kujdesit shëndetësor, si dhe

zhvillimin e kapaciteteve menaxheriale në kuptim të rritjes së përgjegjësisë dhe të transparencës.

Me qëllim të adresimit të mangësive të sistemit shëndetësorë, prioritetet e Qeverisë për tre vitet e

ardhshme do të fokusohen si në vazhdim:

o Riorganizimi i sektorit shëndetësor dhe ofrimi i shërbimeve cilësore shëndetësore – duke

avancuar politikat dhe legjislacionin bazik në sektorin e shëndetësisë, Qeveria do ta vendos me

prioritet të lartë integrimin e tri niveleve të kujdesit shëndetësor. Kjo do të shoqërohet me

investime në infrastrukture, pajisje dhe sigurimin e kapaciteteve të duhura njerëzore për

sistemin shëndetësor.

o Sigurimi i financimit të qëndrueshëm shëndetësor - ky prioritet ka për qëllim reformën e

financimit të sektorit të shëndetësisë përmes themelimit të modelit miks të financimit, nga

Buxheti i Kosovës dhe nga Fondi Publik i Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësorë plotësimin

dhe ndryshimin e legjislacionit për sigurim shëndetësor; miratimin e i legjislacionit dytësor për

përcaktimin e kritereve për lirimin nga pagesa e kontributit për sigurim shëndetësor.

1.3.8. Rinia, kultura dhe sporti

Në kuadër të politikave afatmesme, Qeveria do të vazhdojë të mbështesë zhvillimin dhe

promovimin e kulturës, rinisë dhe sporteve. Gjithashtu, për shkak të pandemisë, bazuar në Planin

për zbatimin e Programit për Rimëkëmbje Ekonomike, Qeveria ka paraparë masën për mbështetje

financiare për punësimin e të rinjve, përkrahjen e organizatave të shoqërisë civile, grupeve tjera jo

formale, stimulimit të aktiviteteve kulturore, artistike, sportive dhe ri-vitalizimit të tyre nëpërmjet

19

përgatitjes së kritereve ku përcaktohen sektorët/institucionet dhe kushtet për përfitim nga kjo masë.

Kështu, Qeveria do të mbështesë këto prioritete:

o Përmirësimi dhe modernizim i mëtejshëm i infrastrukturës kulturore – me synim të

promovimit të zhvillimit të veprave të artit dhe kulturës, do të mbështetet përmirësimi i

infrastrukturës kulturore.

o Mbështetja financiare për artin dhe kulturën - Qeveria do të transformojë sistemin e

planifikimit dhe shpërndarjen e financimit për artin dhe kulturën, do të rrisë subvencionimin

për artistët e pavarur dhe ngjarjet artistike dhe kulturore, mbështetje të institucioneve kulturore

të artit skenik si dhe do t’u ofrojë artistëve kushte adekuate për punë.

o Mbrojtja dhe promovimi i trashëgimisë kulturore – kjo synohet të realizohet duke kompletuar

kornizën ligjore për trashëgiminë kulturore dhe muzetë, zbatimin e Strategjisë për Ruajtjen

dhe Promovimin e Trashëgimisë Kulturore 2017-2027; funksionalizimin e të të gjitha

institucioneve shtetërore që merren me Trashëgimi Kulturore përfshi edhe themelimin e

institucioneve të reja.

Qeveria në fushën e rinisë do të mbështesë fuqizimin e kapaciteteve dhe mbështetjes financiare

për organizatat rinore dhe mekanizmave përfaqësues të rinisë nëpërmjet krijimit të kornizës

adekuate rregullative, si dhe grupet e margjinalizuara të të rinjve; do të zhvillohen skema për

mbështetje për punësim të të rinjve, subvencionimit të ndërmarrësve të rinj, lehtësira për tranzicion

nga shkolla në punësim, mundësi për punë praktike dhe mbështetje për projektet inovative; njohje

e punës vullnetare, , mbështetje e bashkëpunimit me organizatat ndërkombëtare rinore, përfshi

mbështetje edhe për të rinjtë e komuniteteve jo shumicë.

Qeveria do të vazhdojë më mbështetjen e sportit duke u fokusuar në modernizimin e infrastrukturës

sportive, zhvillimi i talenteve sportive dhe ndërkombëtarizimi i sportit. Këto do të jenë prioritetet

për periudhën e ardhshme afatmesme:

o Modernizimi i infrastrukturës sportive –investimi në modernizimin dhe rehabilitimin e

infrastrukturës sportive, ndërtimin e shtigjeve të atletikës në qendrat e mëdha të Kosovës,

ndërtimin e stadiumit nacional me standarde të UEFA/FIFA-s si dhe fushave ndihmëse të

futbollit, ndërtimi i poligoneve sportive në shkolla dhe lagje si dhe do të promovohen

investimet në sport përmes partneritetit publiko-privat.

o Mbështetja për edukimin sportiv - do të punohet në funksionalizimin dhe avancimin e sportit

shkollor; do të promovohet sporti për të gjithë fuqizohet mjekësia sportive, duke fuqizuar

agjencinë antidoping dhe sektorin për hulumtimet antropologjike dhe shkencore në sport. Do

të krijohet databaza e licencimeve të sistemit sportiv në Kosovë; në veçanti do të punohet në

avancimin e kornizës ligjore sportive në bashkëpunim me federatat sportive, në rregullimin e

shpërblimeve për të arriturat e veçanta, rregulloren për bursa.

1.3.9. Arsimi dhe shkenca

Qeveria në tri vitet e ardhshme, krahas masave të parapara për adresimin e efekteve të shkaktuara

nga Pandemia COVID-19, do të fokusohet në rritjen e cilësisë në arsim në të gjitha nivelet si dhe

20

ndërlidhjen e shkathtësive të fituara në sistemin arsimor me nevojat e tregut të punës. Rol më i

madh do t’i kushtohet edhe shkencës duke fuqizuar mekanizmat dhe kornizën përkatëse të

politikave. Ndërsa, sa i përket adresimit të efekteve të shkaktuara nga Pandemia COVID-19 në

kuadër të planit operacional për zbatimin e Programit për Rimëkëmbje Ekonomike është parapa

mbështetja financiare për sektorin e arsimit për të mundësuar fillimin dhe mbarëvajtjen me sukses

të mësimit gjatë vitit shkollor 2020/2021, si dhe mënyrën e organizimit të mësimdhënies, duke u

mundësuar mësimin on-line. Prioritetet e Qeverisë për arsim për tre vitet e ardhshme do të

fokusohen si në vazhdim në:

o Edukimin në fëmijërinë e hershme – rritja e përfshirjes së fëmijëve në edukimin parashkollor

të moshës 0-5 vjeç nëpërmjet: zgjerimit të rrjetit të institucioneve në edukimin parafillor dhe

parashkollor në tërë vendin duke ndihmuar komunat në planifikimin dhe ndërtimin e tyre;

rregullimin e mënyrës së financimit; licencimit dhe rilicencimit të institucioneve parashkollore

publike dhe private; kompletimin e kornizës legjislative si dhe kurrikulës për edukimin në

fëmijërinë e hershme, në bashkëpunim me komunat do të krijohen kapacitetet për zhvillimin

psiko-social të fëmijëve rritje e përfshirjes së fëmijëve nga komunitetet Rom, Ashkali dhe

Egjiptian.

o Rritja e cilësisë së mësimdhënies në arsimin fillor dhe të mesëm – synohet të arrihet

nëpërmjet menaxhimit të integruar të shkollës duke kthyer shkollën tek komuniteti dhe në

integrimin e plotë së saj në komunitet: përmirësimit të infrastrukturës dhe vendosjes së

infrastrukturës arsimore në shërbim të komunitetit; rishikimit të kornizës legjislative në këtë

nivel arsimor si dhe sistemit të pagave për të shtuar rëndësinë e performancës dhe

përkushtimit; vlerësimit të kurrikulave arsimore; fuqizimit të vendimmarrjes me bazë në

shkollë, me përfshirje më të madhe të komunitetit dhe forcimi i marrëdhënies prind-

mësimdhënës-nxënës; plotësimit të kabineteve me pajisjet më të reja teknologjike dhe

dixhitalizimit të përmbajtjeve arsimore; ngritjes së kapaciteteve të ekipeve vlerësuese

pedagogjike në komuna; do të ndërmerren hapat e parë drejtë mësimit tërëditor në të gjitha

shkollat kosovare; zhvillimi profesional i mësimdhënësve dhe pensionimi i parakohshëm i

atyre që janë në moshë të shtyrë;

o Rritjen e cilësisë së arsimit dhe aftësimit profesional – ky prioritet synohet të përmbushet

duke rritur bashkëpunimin ndërmjet shkollave profesionale dhe komunitetit të biznesit;

kurrikula e tekste mësimore adekuate bazuar në një rishikim të standardeve të profesioneve

dhe do të rishikohet rrjeti dhe profili i këtyre shkollave, bazuar në një strategji zhvillimore që

merr parasysh kërkesat e tregut të punës në Kosovës dhe më gjerë; zhvillimi i programeve të

praktikës në bashkëpunim me ndërmarrjet në kuadër të arsimit dual në shkollë dhe në punë;

fuqizimi i qendrave të kompetencës me laboratorë adekuatë, të pajisur me materialet e

nevojshme; do të zhvillohen qendrat start-up në kuadër të shkollës si dhe do të shqyrtohet

themelimi i shkollave digjitale; do të bashkëpunohet me odat rajonale ekonomike dhe zejtare,

si dhe me shoqatat profesionale që ofrojnë profile e shkathtësi ekskluzivisht për nevoja të

ndërmarrjeve në rajonet përkatëse, si dhe do të hartohen programe me qasje fleksibile në

reagim ndaj kërkesave të ndërmarrjeve; do të funksionalizohet sistemi i këshillimit në karrierë.

21

o Cilësi dhe menaxhim më i mirë në arsimin e lartë – kjo synohet të arrihet kjo synohet të

arrihet duke bërë ndryshimeve ligjore dhe institucionale; do të krijohen mekanizma ligjorë

për departizimin e menaxhmentit të institucioneve të arsimit të lartë; do të krijohet fondi i

përsosmërisë; pjesëmarrjen në programet e ndryshme ndërkombëtare; do të bëhet profilizimi i

universiteteve të reja publike; do të bëhet rangimi i institucioneve të arsimit të lartë si dhe

sistemi i integruar i informimit; fuqizimi i Agjencisë së Kosovës për Akreditim nëpërmjet

nxjerrjes së ligjit të veçantë për Agjencinë dhe ngritja e kapaciteteve profesionale të saj; do të

krijohet baza e qartë ligjore dhe kritere konkurruese për financim të arsimit të lartë; fuqizimin

e pjesëmarrjes në programet rajonale dhe ndërkombëtare të mobilitetit akademik, përfshi

mësimdhënësit, studentët dhe hulumtuesit brenda dhe jashtë vendit.

o Shkenca – do të rritet mbështetja për të gjitha institucionet e arsimit të lartë që të ndërmarrin

aktivitete shkencore si pjesë e avancimit dhe sigurimit të cilësisë në mësimdhënie; do të

inkurajohen institucionet dhe stafi mësimdhënës për angazhim në aktivitete shkencore përmes

mbështetjes së publikimeve, hulumtimeve të ndryshme aplikative, duke nxitur bashkëpunime

ndërkombëtare

1.3.10. Mbrojtja sociale

Qeveria konsideron se shteti i mirëqenies së përgjithshme shoqërore dhe i solidaritetit ndër-

shoqëror, i ngritur mbi parimet e dialogut social në mes pjesëmarrësve kryesorë dhe mbi bazat e

tregut të lirë, do të jetë parimi bazë i ndërtimit dhe i zbatimit të politikave sociale të Qeverisë.

Nëpërmjet zbatimit të politikave adekuate në fushën e mbrojtjes sociale, Qeveria synon të arrijë

mbulueshmëri të plotë për të gjithë e qytetarët me skemat sociale, të ruaj standardin e jetesës së

grupeve të caktuara të shoqërisë dhe sigurim të një sistemi social dhe pensional të qëndrueshëm

financiarisht.

Pandemia COVID-19 ka vënë në pah rëndësinë e shëndetësisë në veçanti dhe ndikimin që mund

të ketë në zhvillimin socio-ekonomik. Prandaj, është e nevojshme që të vazhdohen investimet në

shëndetësi, të sigurohen politika efikase për mbrojtjen sociale, uljen e varfërisë dhe formave të

ndryshme të diskriminimit në të ardhura.

22

PJESA E DYTË

2. KORNIZA MAKRO-FISKALE Korniza Afatmesme e Shpenzimeve 2021-2023 është ndërtuar mbi një skenar makroekonomik që

parasheh rimëkëmbje të rritjes ekonomike në vend nga kriza e krijuar nga pandemia COVID-19

në vitin 2021, për t’u ndjekur nga një tendencë normalizimi drej niveleve historike në dy vitet e

tjera pasardhëse.

Rritja ekonomike mbështetet në një kombinim të rritjes së kërkesës së brendshme dhe asaj të

jashtme. Megjithatë, ekzistojnë shumë pasiguri dhe rreziqe të zhvendosura në kahun e poshtëm

gjatë periudhës afatmesme, të cilat më së shumti ndërlidhen me kohëzgjatjen dhe magnitudën e

situatës aktuale të pandemisë dhe të masave apo politikave të ndërmarra nga autoritetet përkatëse

për të luftuar këtë situatë.

Qeveria e Republikës së Kosovës është në vazhdimësi e orientuar drejt stabilitetit makro – fiskal,

dhe në periudhën afat-mesme parashihet që niveli i deficitit të rikthehet brenda rregullave fiskale.

Megjithatë vlen të theksohet që kriza e shkaktuar nga COVID-19 ka shtyrë në ndryshimin e

përkohshëm të rregullave fiskale në mënyrë që të tejkalohet kjo krizë. Sipas Vendimit të Qeverisë,

Nr. 03/02, datë 05.06.2020, është miratuar kërkesa për tejkalim të përkohshëm të kufirit të deficitit

buxhetor deri në 6.5% të BPV-së dhe ulja e kufirit të bilancit të shfrytëzueshëm bankar deri në 3%

të BPV-së, për shkak të përkeqësimit të parametrave makrofiskalë nga situata e pandemisë globale

COVID-19.

Në këtë kontekst, objektivat fiskale afatmesme të Qeverisë synojnë ballafaqimin me krizën e

krijuar nga pandemia COVID-19. Rimëkëmbja e ekonomisë pas pandemisë është një ndër

objektivat kryesore e cila synohet të arrihet përmes Programit për Rimëkëmbje Ekonomike.

2.1. KORNIZA MAKROEKONOMIKE

2.1.1 Ambienti i jashtëm ekonomik

Problemet e shkaktuara së fundi nga pandemia COVID-19 kanë lënë nën hije problemet tregtare

mes SHBA-së dhe Kinës të vitit 2019 (që shkaktuan rënien e sektorit të prodhimit në tërë botën).

Duke qenë se kjo krizë globale, ndryshe prej krizës globale financiare të vitit 2008, ka ndikim në

ekonominë tonë, mjedisi i jashtëm ekonomik kërkon të analizohet më hollësisht duke qenë se janë

disa kanale përmes të cilave mund të barten efektet e krizës nga jashtë në vendin tonë, sikurse:

tregtia, remitencat, investimet e huaja direkte dhe eventualisht sektori financiar.

Pasiguria dhe paqartësitë që sjell kjo krizë janë evidente, dhe mund të shihen së pari tek rishikimet

e vazhdueshme (për poshtë) që ju bëhen projeksioneve makroekonomike. Në publikimin e

23

qershorit të WEO (nga FMN)2 ekonomia globale në 2020 është parashikuar të bie për 4.9 përqind

në terma real, një rishikim për poshtë prej 1.9 pikë të përqindjes krahasuar me publikimin e prillit

2020. Ndërsa, sa i përket ekonomive të zhvilluara dhe ato në zhvillim është projektuar një rënie e

BPV-së prej 8.0 dhe 3.0 përqind, përkatësisht. Këto dy shifra janë rishikuar për poshtë prej -6.1

përqind dhe -1.0 përqind, respektivisht. Arsyeja kryesore për keto rishikime është ndikimi më i

theksuar negativ në gjysmën e parë të vitit (nga aq sa pritej fillimisht), dhe rimëkëmbja më

graduale, apo më e ngadalshme, gjatë gjysmës së dytë të vitit.

FMN parasheh se ndikimi më negativ i kësaj krize do ndihet nga shtresat me të ardhura më të ulëta.

Ky parashikim është në linjën me shumicën e literaturës mbi efektet e krizave ekonomike në

shtresat me të ardhura më të ulëta. Disa nga arsyet për këtë janë se shtresat më të varfra në shumë

shtete kanë kontrata më afatshkurtra të punës, apo punojnë në tregun jo-formal dhe rrjedhimisht e

bën të vështirë të ndihmohen edhe nga shteti për shkak të kësaj. Karakteristikë tjetër e kësaj krize

është goditja ndaj kërkesës, si rezultat i goditjes ndaj ofertës fillimisht. Në shumicën e vendeve të

prekura nga kjo krizë konsumatorët kanë filluar të përdorin kursimet apo ndihmat nga familja për

të lehtësuar konsumin. Specifikisht, konsumi i shërbimeve ka rënë për shkak se shumë industri të

shërbimeve, aktiviteti i të cilave kërkon kontakt më të afërt fizik, kanë pësuar nga restriksionet e

mbylljeve dhe nga frika e konsumatorëve se aty mund të marrin virusin. Gjithsesi, konsumi nuk

vlerësohet të ketë rënë aq shumë sa investimet. Rënia në shitje, çakordimi i zinxhirëve të ofertës

dhe pasiguria në treg kanë ndikuar dhe do ndikojnë në rënien në investime. Ky zhvillim ka mundësi

të ndikojë negativisht në aspektin afatgjatë për shkak se mungesa e investimeve mund të zvogëlojë

BPV-në potenciale.

Së fundi, karakteristikë e kësaj krize është ndikimi në tregun e punës. Në bazë të të dhënave nga

Organizata Ndërkombëtare e Punës, rënia botërore e orëve të punës gjatë tremujorit të parë të

2020- ës, krahasuar me tremujorin e katërt të 2019- ës, ishte e barabartë me humbjen e rreth 130

milionë pozitave të punës me orar të plotë3. Kjo shifër në tremujorin e dytë të 2020 vlerësohet të

jetë mbi 300 milionë pozita të punës me orar të plotë. Siç u përmend edhe më lartë, shtresat me të

ardhura të ulëta, të cilat shpesh punojnë punë me shkathësi më të ulëta, e kanë të pamundur të

punojnë nga shtëpia. Rrjedhimisht, këta punëtorë janë goditur më së shumti në tregun e punës nga

kjo krizë. Për të ilustruar më mirë nivelin e kësaj krize vlen të krahasohen disa shifra të borxhit

publik dhe fiskale me po të njëjtat variabla nga kriza financiare e vitit 2008. Rritja globale e borxhit

publik (si përqindje ndaj BPV-së) gjatë 2020 pritet të jetë për 18.7 pikë të përqindjës, ndërsa bilanci

i përgjithshëm global (prapë si përqindje ndaj BPV-së) pritet të bie për 10.05 pikë të përqindjës.

Të dy këto shifra janë pothuajse sa dyfishi i tyre gjatë vitit 2009, kulmit të krizës financiare.

Sa i përket inflacionit, në bazë të projeksioneve të publikuara në WEO të prillit 2020, në ekonomitë

e zhvilluara pritet të jetë 0.5 përqind gjatë 2020 (gjatë 2019 ishte 1.4 përqind), dhe 1.5 përqind

gjatë 2021. Në anën tjetër, në ekonomitë në zhvillim, nga 5.0 përqind në 2019, pritet të bjerë në

2 World Economic Outlook, publikimi i qershorit 2020: https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2020/06/24/WEOUpdateJune2020 3 Ibid.

https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2020/06/24/WEOUpdateJune2020

24

4.6 dhe 4.5 gjatë 2020- ës dhe 2021- ës, përkatësisht. Mirëpo, deri në prill 2020, inflacioni në

ekonomitë e zhvilluara dhe në ato në zhvillim ishte 0.4 përqind dhe 4.2 përqind, përkatësisht.

Arsyjet kyçe për trendin rënës të çmimeve janë kërkesa agregate e dobësuar dhe rënia e çmimeve

të naftës.

Çmimet në përgjithësi kanë trend rënës gjatë 2020. Indeksi i çmimeve të të gjitha mallrave bazë

(‘commodities’) ka rënë për 8.9 përqind dhe 23.4 përqind (v-m-v) gjatë tremujorit të parë dhe të

dytë të 2020, përkatësisht. Ndërsa çmimi i naftës ka trend edhe më të theksuar rënës gjatë të

njejtave periudha – 20.1 përqind dhe 54 përqind (v-m-v) gjatë tremujorit të parë dhe të dytë të

2020, respektivisht. Ndërsa, vetëm muaji korrik 2020 krahasuar me muajin dhjetor 2019 ka rënie

prej 35 përqind. Së fundi, sa i përket nikelit4, mesatarja e çmimit të tij në tregjet ndërkombëtare

nuk ka lëvizur shumë gjatë tremujorit të parë dhe të dytë të 2020, krahasuar me periudhën e njejtë

të vitit të kaluar.

Tabela 1 Çmimet në tregjet ndërkombëtare

Sa i përket zhvillimeve në Evropë, në bazë të publikimit veror të projeksioneve nga Komisioni

Evropian (KE)7, kriza nëpër të cilën ekonomia e EU-së po kaloi gjatë gjysmës së parë të vitit 2020

ishte kriza më e rëndë që nga Lufta e Dytë Botërore. Sikur në të gjitha ekonomitë e tjera, edhe në

këtë rast, arsyeja kyçe e kësaj tkurrje në aktivitetin ekonomik dhe rrjedhimisht në BPV ishte nevoja

për mbyllje të ekonomisë për periudha të caktuara (të ndryshme nga ekonomia në ekonomi). Edhe

në projeksionet e KE vërehet tendenca për rishikim poshtë – ekonomia e eurozonës në publikimin

pranveror të projeksioneve të KE pritej të tkurrej për 7.7 përqind, ndërsa në publikimin e fundit

kjo shifër arrin vlerën -8.7 përqind. Tutje, vendet si Gjermania dhe Zvicra, dy vende prej nga vijnë

mbi 60 përqind e remitancanve në Kosovë, pritet të kenë rënie ekonomike në 2020 prej 6.3 dhe 5

përqind, përkatësisht. Vlen të ceket se këto shifra në publikimet paraprake ishin 7 përqind dhe 6

përqind, respektivisht.

Gjithsesi, të gjitha projeksionet afatmesme janë të varura nga një zhvillim kyç – zhvillimi i

vaksinës për virusin SARS-CoV-2. Gjithashtu, projeksionet për këtë periudhë përballen me dy

4 Më shumë se 35% të eksporteve të Kosovës janë brenda kategorisë ekonomike të ‘Metaleve bazë dhe artikujve prej tyre’ – kategori e cila

dominohet nga eksporti i nikelit. 5 Portal i çmimeve të mallrave bazë nga FMN: https://www.imf.org/en/Research/commodity-prices 6 Portali i çmimeve të mallrave bazë nga BB: https://www.worldbank.org/en/research/commodity-markets 7 European Economic Forecast, Publikimi veror 2020: https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/economy-finance/ip132_en.pdf

2018 2019 2020

Mes. TM1 TM2 TM3 TM4 TM1 TM2

Indeksi i çmimeve të të gjitha mallrave bazë (FMN çmimet e mallrave bazë)5

128.2 118.9 120.2

115.4

116.6 108.2 91.8

Indeksi i çmimeve të ushqimit dhe pijeve (FMN çmimet e mallrave bazë)

101.3 98.9 99.8

97.9

99.1 100.5 95.6

Çmimi i naftës bruto, Brent (BB Pink Sheet)6 71.1 63.3 68.3 61.9 62.7 50.5 31.4

Nikel, $ për ton metrik (BB Pink Sheet)

13,114 12,412 12,244

15,651

15,349 12,690 12,237

https://www.imf.org/en/Research/commodity-priceshttps://www.worldbank.org/en/research/commodity-marketshttps://ec.europa.eu/info/sites/info/files/economy-finance/ip132_en.pdf

25

paqartësi: mënyren se si do operohet brenda një ekonomie që përballët me pandemi, dhe me

zhvillimet e pandemisë (sikurse: zhvillimi i vaksinës, nevoja për mbyllje shtesë, sjelljet e virusit

në ambient dhe mot të ndryshueshëm, dhe mungesa e informatave definitive në shumë tema tjera

që ndërlidhen me virusin SARS-CoV-2).

Grafiku 1 Rritja ekonomike në vendet e tjera

2.1.2. Zhvillimet e Fundit Ekonomike në Kosovë

Sipas të dhënave preliminare tremujore nga Agjencia e Statistikave të Kosovës (ASK), BPV-ja

reale gjatë vitit 2019 është rritur me 4.2% krahasuar me vitin paraprak.

Megjithatë, treguesit indirektë ekonomikë tregojnë se viti 2019 ka qenë vit i një aktiviteti

ekonomik më të ngadalësuar se sa të dhënat preliminare të ASK-së. Rrjedhimisht, MF-ja ka

vlerësuar se rritja reale në 2019 të jetë 4.0% në linjë me ecurinë e këtyre treguesve. Në këtë linjë,

pritet që rishikimi i të dhënavë nga ASK në publikimin vjetor të BPV-së të reflektojë këto pritje.

Sipas publikimit më të fundit të ASK-së në lidhje më llogaritë kombëtare, Bruto Produkti

Vendor për tremujorin e parë të vitit 2020 shënoi një rritje reale prej 1.29% krahasuar me

tremujorin e njëjtë të vitit paraprak. Kjo rritje qëndron ndjeshëm më poshtë se mesatarja

historike (në pesë vitet e fundit), prej 4.0%% e cila i atribuohet disa arsyeve kryesore:

1) ngërçit politik që karakterizoi ekonominë e Kosovës në fillim të vitit, efekti më i qartë i së cilës

u reflektua në dinamikën e ngadaltë të investimeve kapitale dhe vlerësohet të ketë kontribuar edhe

në rritjen e pasigurisë në vend;

2) fillimit të implementimit të masave kufizuese në vend në gjysmën e dytë të muajit mars; dhe

3) efektit negativ që ambienti i jashtëm ekonomik ka pasur në ekonominë e Kosovës nëpërmjet

kanaleve të tregtisë, remitancave apo investimeve të huaja direkte. Vlen të përmendet që pandemia

dhe masat kufizuese që u ndërmorën në kuadër të saj në shumë vende evropiane dhe në vendet

-9.0

-7.0

-5.0

-3.0

-1.0

1.0

3.0

5.0

2016 2017 2018 2019 2020 2021

v-m-v, %

Ekonomia Botërore Ekonomitë e Zhvilluara Bashkimi Evropian

Eurozona Ekonomitë Evropiane në Zhvillim

26

fqinje të Kosovës u shfaqën më herët se në Kosovë, duke e përkeqësuar ambientin e jashtëm

ekonomik që në fillim të vitit 2020 (janar-shkurt).

Sipas të dhënave preliminare për tremujorin e parë të 2020-ës, konsumi vlerësohet të ketë qenë

pothuajse në nivel të njëjtë sikurse në vitin e kaluar (rritje prej 0.04% në terma realë, si rezultat i

rritjes më të ngadalësuar të konsumit privat me 0.21% dhe rënies të konsumit publik me 0.17%.

Rritja më e ngadalësuar në konsumin privat reflekton dhe rritjen më të ngadaltë në pranimet nga

kompensimi i punëtorëve (të ardhurat parësore) me 6.9% (nga 13.1% sa ishte në T12019) dhe në

të ardhurat dytësore me 5.7% (nga 8.4 sa ishte në T1 2019). Investimet gjatë TM1 të 2020-ës

kanë rënë për 9.3% në terma realë. Kjo rënie mbështet rënia në investimet publike për shkak të

ngërçit politik që karakterizoi ekonominë e Kosovës në fillim të vitit, që reflektoi në dinamikën e

ngadaltë të investimeve kapitale dhe vlerësohet të ketë kontribuar edhe në rritjen e pasigurisë në

vend. Kjo pasiguri u reflektua edhe në rënien e investimeve private. Eksportet neto gjatë TM1

2020 kishin një kontribut pozitiv në rritjen reale prej 3.7% si rrjedhojë e një rritje më të theksuar

në eksportet totale dhe ngadalësimit në importet e mallrave.

Inflacioni i Çmimeve të Konsumit është rritur mesatarisht me 0.5% në periudhën janar-korrik

2020, me një tendencë rënëse mujore (nga një normë pozitive prej 1.5% në muajin janar në një

normë negative prej -0.7% në muajin korrik). Kontributi kryesor pozitiv gjatë kësaj periudhe ka

ardhur prej kategorisë së “Ushqimit dhe Pijeve Jo-alkoolike”, veçanërisht nga kategoria e “bukë

dhe drithra”, “mish” dhe “pemët”, ndërkohë që kategoria e “perimeve” ka shënuar kontribut

negativ. Kategoria e “Transportit” (veçanërisht shërbimet e transportit) ka pasur një kontribut të

ndjeshëm negativ në rritjen e çmimeve duke qenë në linjë me zhvillimet e çmimit të naftës në

tregjet ndërkombëtare përgjatë kësaj periudhe dhe rënies së aktivitetit ekonomik. Presionet

deflacioniste i atribuohen gjithashtu edhe heqjes së tarifës 100% në produket e importuara nga

Serbia dhe Bosnje&Hercegovina.

Bilanci i llogarisë rrjedhëse gjatë periudhës janar-maj shënoi vlerën prej -155.7 milionë euro dhe

paraqet një ngushtim të deficitit të llogarisë rrjedhëse për rreth 32% në krahasim me periudhën e

njëjtë të vitit të kaluar.

Eksporti i mallrave shënoi një rritje prej rreth 13.4 % ndërsa eksporti i shërbimeve shënoi një rënië

të theksuar vjetore prej 32.7%. Eksporti i mallrave është një nga treguesit e vetëm ekonomikë që

ka shënuar performancë pozitive gjatë kohës së pandemisë (me përjashtim të muajit prill).

Struktura e eksportit të Kosovës aktualisht ende mbetet e përqendruar në eksportin e metaleve

bazë, të cilat përbëjnë rreth 44.7% të të gjitha eksporteve të mallrave, që në krahasim me periudhën

e njëjtë të vitit të kaluar ka rritje prej 43.0%. Sektorë tjerë të rëndësishëm vazhdojnë të jenë

kategoria e produkteve të plastikës me pjesëmarrje prej 12.1% në totalin e eksporteve, sektori i

ushqimeve të përgatitura që përbënë rreth 8.1% të të gjitha eksporteve dhe produktet minerale me

pjesëmarrje prej 5.8% në total eksporte. Gjithashtu, analizimi i përbërjes së eksporteve sipas 20

eksportuesve më të mëdhenj tregon se rritja e eksportit ka ardhur kryesisht prej një eksportuesi

kryesor, Newco Ferronikeli.

27

Në anën tjetër, eksporti i shërbimeve ka shënuar një rënie të ndjeshme prej 32.7%, shtyrë kryesisht

nga rënia e dukshme sidomos gjatë tremujorit të dytë të 2020-ës në eksportin e shërbimeve të

udhëtimit dhe transportit.

Importi i mallrave dhe shërbimeve shënoi një rënie vjetore prej 12.2% në periudhën janar-maj

2020. Importi i mallrave shënoi rënie prej 11.9%, shtyrë kryesisht nga një rënie prej 29.1% në

importin e produkteve minerale, rënie prej 24.1% në importin e metaleve bazë, dhe një rënie prej

8.8% në importin e makinerive dhe veglave. Ndërsa, importi i shërbimeve shënoi rënie prej 13.5%,

shtyrë kryesisht nga një rënie e theksuar në tremujorin e dytë të 2020-ës në importin e shërbimeve

të udhëtimit si rezultat i situatës së krijuar nga pandemia COVID-19.

Bilanci i mallrave gjatë

periudhës janar-maj të 2020-ës

shënoi rritje vjetore prej

15.4%, ndërsa bilanci i

shërbimeve gjatë kësaj

periudhë shënoi rënie prej

49.9%. Kjo rënie në bilancin e

shërbimeve është reflektuar

kryesisht në kategorinë e

udhëtimit dhe atë transportit.

Përkundër që të dhënat e

llogarisë rrjedhëse janë të

disponueshme deri në muajin maj, të dhënat për tregtinë e mallrave janë të disponueshme deri në

muajin korrik. Në qershor, ecuria e importit të mallrave u përmirësua (rritje prej 5.6%, v-m-v),

kryesisht si rezultat i hapjes relativisht të shpejtë të ekonomisë pas një mbyllje totale. Mirëpo, në

korrik importi i mallrave shënoi përsëri rënie (me rreth 9.2%). Ndërsa, eksporti i mallrave vazhdoi

të shënojë rritje sikurse në muajtë paraprakë.

Bilanci i të ardhurave parësore gjatë periudhës janar-maj 2020 qëndroi në nivele të ngjashme

me periudhën e njëjtë të vitit të kaluar. Bilanci nga të ardhurat dytësore kishte një rritje vjetore

prej 6.7%. Rol të rëndësishëm në këtë rritje kishin neto remitencat të cilat shënuan rritje prej 5.9%.

Rritja ishte më e theksuar gjatë tremujorit të dytë dhe dërgesat e remitancave gjatë kësaj periudhe

ishin kryesisht përmes kanaleve formale.

-350

-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

-1,500

-1,000

-500

0

500

1,000

2017 jan-maj 2018 jan-maj 2019 jan-maj 2020 jan-maj

mln Eur

Mallrat ShërbimetTë Ardhurat Parësore Të Ardhurat DytësoreBilanci i Llogarisë Rrjedhëse boshti i djathtë

Grafiku 2 Bilanci i llogarisë rrjedhëse

28

Të dhënat e fundit të tregut të

punës tregojnë se shkalla e

punësimit në tremujorin e parë të

2020-ës ishte 29.1%, duke shënuar

një përmirësim prej 0.9 p.p.

krahasuar me T1 2019. Shkalla e

pjesëmarrjes në fuqinë punëtore ka

qëndruar gati se në nivele të njëjta

me periudhën e njëjtë të vitit

paraprak (38.8% në T12020, 38.7%

në T12019). Ndërsa, shkalla e

papunësisë u zvogëlua me 1.9 p.p.

në terma vjetorë duke arritur në

25.0%.

Sektori bankar vazhdon të ketë

rritje të përshpejtuar në kreditim.

Në fund të muajit korrik, stoku i

kredive arriti vlerën prej rreth 3.15

miliardë euro duke shënuar kështu