KOTYKOTYWETERYNARYJNAPRAKTYKAKLINICZNA

WETERYNARYJNAPRAKTYKAKLINICZNA

Redakcja

Andrea Harvey i Séverine Tasker

RedakcjaAndrea Harvey i Séverine Tasker

Podręcznik Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt — BSAVA Podręcznik Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt — BSAVA

Redakcja wydania polskiego

Roman Lechowski

KOTY

WETERYNARYJNA PRAKTYKA KLINICZNA

PIERWSZY PODRĘCZNIK BSAVA, DOTYCZĄCY PRAKTYKI KLINICZNEJ KOTÓW

Konieczność stworzenia tego rodzaju podręcznika była w pełni oczywista, ponieważ już wiele lat temu koty wyparły psy w roli najczęściej utrzymywanych w domach zwierząt towarzyszących. Nigdy zatem wcześniej wiedza dotycząca kotów, ich chorób i ich leczenia nie była tak istotna.

W podręczniku omówiono najważniejsze zasady efektywnej praktyki klinicznej kotów, w tym technikę obchodzenia się z pacjentami, podstawy badania fizykalnego oraz zadbanie o to, by lecznica weterynaryjna stała się dla kocich pacjentów miejscem przyjaznym. Przedstawiono złote standardy profilaktyki zdrowotnej na różnych etapach życia kotów oraz podstawy terapii u tego gatunku. Rozdziały dotyczące określonych zaburzeń zdrowotnych obejmują diagnostykę i wstępne postępowanie w stanach nagłych oraz analizę częstych objawów, takich jak wyłysienia, nadmierne pragnienie i napady padaczkowe. W ostatniej części książki skoncentrowano się na poszczególnych układach i szczegółowo przedstawiono postępowanie w przebiegu powszechnie spotykanych u kotów chorób. Wiedza zawarta w podręczniku jest wystarczająca, aby każdy lekarz mógł poradzić sobie z często występującymi u kotów problemami zdrowotnymi i by w razie potrzeby wiedział, kiedy rozważyć skierowanie pacjenta do ośrodka specjalistycznego, a także jak postępować w obliczu ograniczeń finansowych ze strony klienta. Unikalną cechą podręcznika jest obecność skrótowych przewodników tematycznych, w których można znaleźć praktyczne informacje, dotyczące procedur medycznych i sposobów leczenia, przedstawione w formie prostych instrukcji objaśniających krok po kroku, co należy robić w danej sytuacji.

Publikacja ta ma ogromną wartość praktyczną. Dzięki wspaniałym ilustracjom i wielu pomocnym wskazówkom i odnośnikom książka ta jest wprost stworzona do roli najbardziej poczytnej pozycji, która powinna się znaleźć w podręcznej bibliotece każdej lecznicy weterynaryjnej.

Andrea Harvey BVSc DSAM(Feline) DipECVIM-CA MRCVSW 2000 r. ukończyła Uniwersytet w Bristolu i po okresie praktyki zawodowej w lecznictwie małych zwierząt podjęła 3-letni staż z dziedziny medycyny kotów, finansowany przez Feline Advisory Bureau (FAB). W latach 2005-2010 prowadziła wykłady na temat medycyny kotów, a obecnie nadal współpracuje z FAB i International Society of Feline Medicine (ISFM) w ramach programu akredytacji „Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów”. Od 2012 r. pracuje w Australii jako lekarz specjalista chorób kotów w Small Animal Specialist Hospital w Sydney. Andrea jest także przedstawicielem ISFM w Australii i wykładowcą CVE/ISFM medycyny kotów na odległość. Prowadzi nauczanie w wymiarze międzynarodowym i jest autorką licznych artykułów oraz współautorką publikacji książkowych.

Séverine Tasker BSc BVSc(Hons) PhD DSAM DipECVIM-CA PGCertHE MRCVSPo ukończeniu Uniwersytetu w Bristolu w 1994 r., Séverine praktykowała w zawodzie, następnie w Edynburgu podjęła staż z zakresu medycyny kotów. W 2002 r. na Uniwersytecie w Bristolu obroniła pracę doktorską na temat hemoplazmozy kotów, a obecnie jest starszym wykładowcą Medycyny Małych Zwierząt. Pracując w Feline Center of Langford Veterinary Services, interesuje się zwłaszcza chorobami zakaźnymi i zaburzeniami hematologicznymi u kotów. Pasjonuje się holistycznym podejściem do kocich pacjentów. Jest autorką ponad setki artykułów, współautorką licznych publikacji książkowych oraz wykładów wygłaszanych w ramach światowych sympozjów. W 2008 r. otrzymała Nagrodę BSAVA Woodrow za wybitny wkład w rozwój medycyny małych zwierząt.

www.edraurban.pl

Podręcznik Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt – BSAVA

KOTYWETERYNARYJNAPRAKTYKAKLINICZNA

Redakcja

Andrea Harvey i Séverine Tasker

Redakcja wydania polskiego

Roman Lechowski

REDAKCJA.indd 3 30.04.2019 13:27

Tytuł oryginału: BSAVA Manual of Feline Practice: A Foundation ManualFirst editionRedakcja: Andrea Harvey, BVSc DSAM(Feline) DipECVIM-CA MRCVS, Séverine Tasker, BSc BVSc(Hons) PhD DSAM DipECVIM-CA PGCertHE MRCVS

Published by:British Small Animal Veterinary AssociationWoodrow House, 1 Telford Way,Waterwells Business Park, Quedgeley, Gloucester GL2 2AB

A Company Limited by Guarantee in EnglandRegistered Company No. 2837793Registered as a Charity

ISBN: 978-1-905319-39-8

Published 2013Reprinted 2014, 2015, 2017Copyright © 2017 BSAVA

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise without prior written permission of the copyright holder.

Illustrations on pages 173, 179, 183, 261, 430 and 541 were drawn by S.J. Elmhurst BA Hons (www.livingart.org.uk) and are printed with her permission.

For information about the British Small Animal Veterinary Association, including overseas membership options and other titles in the Manuals series, please visit www.bsava.com or contact administration@bsava.com

Informacje dotyczące British Small Animal Veterinary Association (m. in. uzyskanie członkostwa, wykaz wszystkich tytułów z serii Manual) znajdują się na stronach: www.bsava.com lub administration@bsava.com

Wszelkie prawa zastrzeżone, zwłaszcza prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna z części tej książki nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa.

Ze względu na stały postęp w naukach weterynaryjnych oraz odmienne nieraz opinie na temat leczenia, jak również możli-wość wystąpienia błędu, prosimy, aby w trakcie podejmowania decyzji uważnie oceniać zamieszczone w książce informacje. Pomoże to zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu lekarskiego.

© Copyright for the Polish edition by Edra Urban & Partner, Wrocław 2019

Redakcja naukowa wydania polskiego: prof. dr hab. n. wet. Roman Lechowski

Tłumaczenie z języka angielskiego: dr n. wet. Joanna Dawidowicz

Prezes Zarządu: Giorgio AlbonettiRedaktor naczelny: lek. med. Edyta BłażejewskaRedaktor tekstu: AD VERBUM Iwona KresakRedaktor prowadzący: Irena Zaucha-Nowotarska

ISBN 978-83-66067-98-1

Edra Urban & Partnerul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocławtel.: + 48 71 726 38 35biuro@edraurban.pl

www.edraurban.pl

Łamanie i przygotowanie do druku: Andrzej Kuriata

REDAKCJA.indd 4 30.04.2019 13:27

v

Spis treści

Procedury kliniczne – skrótowy przewodnik tematyczny ix

Współautorzy xiii

Słowo wstępne xv

Przedmowa xvi

Przedmowa do wydania polskiego xvii

CZĘŚĆ 1: Praktyka kliniczna kotów

1 Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów 1Margie Scherk

2 Profilaktyka zdrowotna na różnych etapach życia 35Susan Little

3 Praktyczne aspekty leczenia kotów 58Jill E. Maddison i Jo Murrell

CZĘŚĆ 2: Często spotykane dolegliwości

4 Stany zagrożenia życia

4.1 Omdlenie 107Angie Hibbert

4.2 Duszność, przyspieszenie oddechów i hiperwentylacja 121Angie Hibbert

4.3 Hiperkalcemia 137Samantha Taylor

4.4 Hipokalcemia 141Samantha Taylor

4.5 Hipoglikemia 144Samantha Taylor

4.6 Hipokaliemia 147Samantha Taylor

4.7 Drgawki 149Laurent Garosi

4.8 Nagła utrata wzroku 155Natasha Mitchell

4.9 Substancje trujące – częste zatrucia u kotów 158Martha Cannon

4.10 Urazy i leczenie ran 164Geraldine Hunt

4.11 Niedrożność cewki moczowej 174Danièlle-Gunn Moore

5 Inne często spotykane dolegliwości u kotów

5.1 Płyn w jamie brzusznej 185Myra Forster-van Hijfte

REDAKCJA.indd 5 30.04.2019 13:27

vi

5.2 Guzy w jamie brzusznej 192Myra Forster-van Hijfte

5.3 Wyłysienia 195Natalie Barnard

5.4 Niedokrwistość 201Séverine Tasker

5.5 Jadłowstręt 213Samantha Taylor i Rachel Korman

5.6 Niezborność 225Laurent Garosi

5.7 Azotemia 229Kathleen Tennant

5.8 Ropnie po ugryzieniach kotów 233Martha Cannon

5.9 Zaparcia 236Albert E. Jergens

5.10 Kaszel 240Angie Hibbert

5.11 Odwodnienie 245Samantha Taylor

5.12 Biegunka 248Albert E. Jergens

5.13 Krwiomocz 253Danièlle Gunn-Moore

5.14 Kule włosowe (pilobezoary, trichobezoary) 257Margie Scherk

5.15 Potrząsanie głową i/lub drapanie uszu 261Natalie Barnard

5.16 Przechylenie głowy 267Laurent Garosi

5.17 Szmery sercowe 270Kerry Simpson

5.18 Nadciśnienie 273Sarah Caney

5.19 Krwistek 280Natasha Mitchell

5.20 Nieprawidłowe oddawanie kału 285Andrea Harvey

5.21 Nieprawidłowe oddawanie moczu, utrudnione oddawanie moczu oraz częstomocz 287Samantha Taylor

5.22 Żółtaczka 293Andrea Harvey

5.23 Kulawizna 296Sorrel J. Langley-Hobbs

REDAKCJA.indd 6 30.04.2019 13:27

vii

5.24 Świadomość i zaburzenia zachowania 302Laurent Garosi

5.25 Wypływ z oczu 305Natasha Mitchell

5.26 Nadmierna aktywność pielęgnacyjna i świąd 309Natalie Barnard

5.27 Łaknienie spaczone 318Samantha Taylor

5.28 Nadmierne łaknienie (polifagia) 321Darren Foster

5.29 Wielomocz i wzmożone pragnienie 323Sarah Caney

5.30 Gorączka i hipertermia 327Mike Lappin

5.31 Wzrost wskaźników stanu wątroby 331Kathleen Tennant

5.32 Ulewanie 335Myra Forster-van Hijfte

5.33 Guzy, guzki i obrzmienia skóry 340Natalie Barnard

5.34 Kichanie i wypływ z nosa 347Andrea Harvey i Richard Malik

5.35 Wymioty 354Albert E. Jergens

5.36 Utrata masy ciała 357Samantha Taylor

CZĘŚĆ 3 Leczenie częstych chorób

6 Leczenie chorób skóry 360Natalie Barnard

7 Choroby zębów i ich leczenie 370Lisa Milella

8 Leczenie chorób narządu wzroku 382Natasha Mitchell

9 Leczenie chorób układu sercowo-naczyniowego 392Luca Ferasin

10 Leczenie chorób układu oddechowego 399Angie Hibbert

11 Leczenie chorób żołądka i jelit 414Albert E. Jergens

12 Leczenie chorób wątroby i trzustki 424Andrea Harvey

REDAKCJA.indd 7 30.04.2019 13:27

viii

13 Leczenie chorób dróg moczowych 431Samantha Taylor

14 Leczenie chorób endokrynologicznych 445Nicki Reed

15 Rozród i leczenie chorób układu rozrodczego 456Susan Little

16 Leczenie złamań i chorób ortopedycznych 472Sorrel J. Langley-Hobbs

17 Leczenie chorób neurologicznych i chorób układu nerwowo-mięśniowego 484Laurent Garosi

18 Leczenie zaburzeń zachowania 495Vicky Halls

19 Choroby zakaźne 502Vanessa Barrs i Julia Beatty

20 Leczenie zaburzeń hematologicznych 518Séverine Tasker

21 Leczenie często występujących nowotworów u kotów 527Mark Goodfellow

Dodatek: Rodzaje szwów 540Geraldine Hunt

Skorowidz 542

REDAKCJA.indd 8 30.04.2019 13:27

1

1

Margie Scherk

WstępŻeby móc współpracować z kotami, u których tak łatwo jest wyzwolić reakcję typu „walcz albo uciekaj”, trzeba wykazać się empatią, uwzględniając naturę i wrodzone zachowania tego gatunku –  po  prostu trzeba spojrzeć na świat z „kociej perspektywy”.

W  czasie studiów weterynaryjnych naucza się nas wiele na  temat wykonywania określonych procedur medycznych, diagnozowania i leczenia różnych chorób, jednak takie podejście często uprzedmiotawia pacjenta. My sami jako pacjenci korzystający z opieki zdrowotnej na  szczęście napotykamy w  większości przypadków troskliwych i  kompetentnych profesjonalistów, jednak bywają sytuacje, że nie jesteśmy traktowani w  dosta-tecznie zindywidualizowany sposób. Czy czujemy się zaopiekowani, czy jedynie poprawnie i  profesjonalnie „opracowywani”? Czy osoba, z  którą mamy kontakt, wykazuje się rzeczywistą empatią czy jest jedynie przy-chylna? Czy MY jako lekarze „opracowujemy” naszych pacjentów, odhaczając ich w  myślach lub na  grafiku po  przeprowadzeniu badania czy odbyciu kontrolnej rozmowy telefonicznej?

A  co z  otoczeniem? Czy stosowane w  szpitalach fartuchy dla pacjentów i arkusze papieru do okrywania łóżka, na  którym bada się pacjenta, mają zapewniać komfort badanemu czy pracownikom służby zdrowia? Podobnie w lecznicach weterynaryjnych, czy klatki i stoły ze stali nierdzewnej projektowane były z myślą o kom-forcie zwierząt, czy o  łatwości dezynfekcji, dogodnej wysokości i trwałości?

Zrozumienie zachowania kotówPraca z kotami, których struktura społeczna jest zupełnie inna niż psów i  człowieka, dostarcza lekarzowi prakty-kowi wielu interesujących wyzwań. Koty mogą zupełnie dobrze funkcjonować w  pojedynkę, jednak wykazują jednocześnie szereg złożonych i  zmieniających się za-chowań społecznych, które są znacznie bardziej zawiłe niż analogiczne zachowania w przypadku gatunków ży-jących w stadzie lub w sforze.

Co czyni kota kotem?Pierwszym krokiem w wykreowaniu przyjaznego dla ko-tów otoczenia w lecznicy jest wyobrażenie sobie z per-spektywy kota, na co może się on natknąć, odwiedzając lekarza weterynarii, ponieważ to właśnie wyzwala okre-ślone reakcje zwierzęcia (rycina 1.1). Żeby to zrobić, na-leży zrozumieć podstawowe, lecz jednocześnie kluczo-we różnice istniejące między kotami a innymi gatunkami (w tym ludźmi): n Koty są jednocześnie drapieżnikami i ofiarami.

Polują na małe ptaki, gryzonie, króliki, owady, dżdżownice, małe gady itp., jednak jednocześnie mogą stać się zdobyczą każdego większego od go-łębia ptaka. Informacja ta jest niezwykle istotna, po-nieważ w momencie zagrożenia kot reaguje defen-sywnie, co ma mu umożliwić ucieczkę lub/i obronę. Wysyłane wówczas przez koty fizyczne sygnały czę-sto są przez nas błędnie interpretowane jako prze-jawy agresji, podczas gdy w rzeczywistości od-zwierciedlają strach zwierzęcia.

n Fakt, że koty są bezwzględnymi mięsożercami determinuje wszystko – od rodzaju uzębienia i braku amylazy w ślinie do rozmiaru żołądka, szybkości pa-sażu przez przewód pokarmowy, a na strukturze społecznej skończywszy. Koty anatomicznie i fizjo-logicznie przystosowane są do pobierania w ciągu doby (w dzień i w nocy) 10–20 małych posiłków. W stresujących sytuacjach kot może odmówić je-dzenia nowego rodzaju pokarmu, podczas gdy w innych okolicznościach ten sam osobnik może chętnie sięgnąć po nową karmę, przedkładając ją nad znaną sobie dotychczasową dietę.

n Koty polują w samotności a nie w grupie. Po-trzeba polowania jest niezależna od potrzeby jedze-nia. Dlatego też dostępność pokarmu nie sprawia, że kot przestaje zabijać myszy czy ptaki, a jedynie, że zwierzę przybiera na wadze. Kot przed zabiciem ofiary wykonuje średnio 10–15 prób obejmujących sekwencję następujących zachowań łowieckich: za-uważenie ofiary, tropienie, schwytanie ofiary i jej za-bicie. Ten łańcuch zachowań musi być u kotów stale aktywny, ponieważ w przeciwnym razie w warun-kach naturalnych dany osobnik zginąłby z głodu.

Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów

ROZDZ_01.indd 1 30.04.2019 13:22

2

Rozdział 1 Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów

n Koty mają niezwykle wrażliwy zmysł węchu. Ocieranie się o człowieka ma na celu pozostawienie zapachu świadczącego o przynależności do grupy, co czasem bywa błędnie interpretowane jako upo-minanie się o jedzenie! Dany osobnik musi pozosta-wić zapach na całym swoim terytorium i koty zwy-kle spędzają wiele czasu na wielokrotnym oznaczaniu terenu na różne sposoby, żeby mieć pewność, że ich domowe otoczenie zostało właści-wie zabezpieczone.

n Koty nawiązują niezobowiązujące interakcje z człowiekiem. Większość kotów nawiązuje z ludźmi częste, lecz mało intensywne kontakty lub kontakty te są przypadkowe.

n Zgodnie z zasadą „walcz lub uciekaj” wskutek wyrzutu adrenaliny (epinefryny) koty dążą do unikania niebezpiecznych dla siebie sytuacji. Jeśli istnieje tylko taka możliwość, zawsze wybie-rają ucieczkę lub ukrycie się a nie walkę. Odczu-wanie strachu zwiększa szansę na przetrwanie, ponieważ sprawia, że zwierzę stara się unikać nie-bezpieczeństwa. Z kociej perspektywy ludzie znaj-dujący się w lecznicy weterynaryjnej stanowią za-grożenie i wszystkie wykonywane przez nich czynności są potencjalnie niebezpieczne. A zatem jednym z największych codziennych wyzwań dla personelu weterynaryjnego jest poradzenie sobie z przestraszonym i nastawionym defensywnie ko-tem. Niezwykle istotne jest, aby nie dać się prze-straszyć i by pamiętać, że to małe stworzenie, które mamy przed sobą, samo bardzo się boi. Po-nieważ koty są małe i nie żyją w grupie, nie mogą sobie pozwolić na odniesienie jakichkolwiek ran, dlatego też za wszelką cenę starają się unikać fi-zycznej konfrontacji i usiłują nas przestraszyć, wy-dając określone dźwięki i przyjmując grożące po-stawy ciała. Praca z kotem w sposób, który sprawia, że zwierzę czuje się bezpiecznie i jest chętne do współpracy wymaga, żebyśmy wyobra-zili sobie, jak to jest być kotem. Jak zmodyfikować nasze postępowanie i otoczenie, żeby zredukować działania przemocowe i zagrożenia, których często doświadczają koty w zakładach leczniczych dla zwierząt?

Rozpoznawanie mowy ciała i sposobów porozumiewania się kotówZałóżmy, że kot postanowił uniknąć konfl iktu poprzez niedopuszczenie do  bliskości. Osobnik taki stara się utrzymać dystans wobec każdego innego zwierzęcia (w tym człowieka), które nie należy do  jego grupy spo-łecznej, wysyłając sygnały zapachowe (znaczenie mo-czem i uwalnianie wydzieliny gruczołów zapachowych). Jeśli potencjalnie wrogo nastawione zwierzę lub człowiek zbliży się mimo wysłanych sygnałów, koty stosują bogaty repertuar postaw ciała i ustawień ogona, a także mimikę twarzy i wokalizację, starając się przekonać wroga, żeby SOBIE POSZEDŁ. W sytuacji, kiedy sygnały te zostaną zignorowane a kot nie może ani uciec, ani się schować, przystępuje do walki, aby bronić siebie i zasobów znaj-dujących się w obrębie własnego terytorium. Koty stosu-ją kombinacje wymienionych powyżej metod komunikacji w każdej przydarzającej się im sytuacji. Nauczenie się ich zauważania, właściwej interpretacji i odpowiedniej reakcji na  sygnały wysłane przez zwierzę znacząco wzbogaci nasze praktyczne umiejętności.

Sygnały dotykoweKomunikacja przez dotyk obejmująca ocieranie się, za-biegi pielęgnacyjne czy ugniatanie wskazuje na pozytyw-ną i  przyjacielską relację. Przenoszony poprzez ociera-nie się zapach naznacza „rodzinę” lub grupę uznawaną przez osobnika za własną. Zabiegi pielęgnacyjne przeja-wiane w stosunku do innego kota ograniczają się na ogół do jego głowy i szyi i mogą poprzedzać atak w zabawie, mieć charakter pojednawczy lub być formą zabiegu hi-gienicznego. Ugniatanie i  deptanie występuje u  kociąt. U osobnika dorosłego może być traktowane jako zacho-wanie regresywne lub forma interakcji seksualnej.

Gryzienie/łapanie za kark jest sygnałem znajdującym zastosowanie w  trzech przypadkach: w czasie przeno-

UWAGA PRAKTYCZNA

Łapanie kota za skórę karku przez osoby pracujące w lecznicy może kojarzyć się zwierzęciu z próbą do-minacji w czasie walki i nie jest postawą pojednaw-czą, wspierającą ani odpowiednią w tych warunkach.

Bodźce

Percepcja bodźców przez kota

Rozpoznanie niebezpieczeństwa Niepewność sytuacji

Negatywna percepcja Pozytywna percepcja

Rozluźnienie i powrót apetytu

Strach Lęk

Ucieczka

Zastygnięciew bezruchu

Walka

Nadmierna czujnośći ograniczenie apetytu

Ewolucja stanów emocjonalnych

i reakcji, które mogą wystąpić u przestraszonego/zestreso-wanego kota. (Na podstawie: Gourkow, 2004).

1.1

ROZDZ_01.indd 2 30.04.2019 13:22

3

Rozdział 1Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów

szenia przez kotkę kociąt, jako część zachowań seksu-alnych lub jako zaznaczenie dominacji nad innym kotem w czasie walki.

Sygnały węchowe Rola zmysłu powonienia i zapachów w kontekście kociej komunikacji jest dla człowieka trudna do pojęcia. Koty odznaczają się niezwykle wrażliwym węchem. Szacuje się, że powierzchnia nabłonka oddechowego u kotów może wynosić nawet 20 cm2, podczas gdy u człowie-ka jest to tylko 2–4 cm2. Sygnały węchowe mogą być pozostawiane przez kota na  kilka różnych sposobów: znaczenie moczem, ocieranie się policzkami o  przed-mioty lub ludzi, drapanie, które pozwala na pozostawie-nie wydzieliny gruczołów zapachowych znajdujących się pod  opuszkami palców oraz oddawanie kału bez zakopywania w  strategicznym dla zwierzęcia miejscu. Koty często posługują się sygnałami węchowymi, któ-rych przewagą nad  sygnałami wzrokowymi jest trwa-łość, pozwalająca na zdalną komunikację bez kontaktu bezpośredniego i  związanego z  nim ryzyka konfliktu. Sygnały węchowe ponadto pozostają przydatne rów-nież w warunkach osłabionej widoczności (np. nocą lub na terenie porośniętym obficie roślinnością). Wadą ko-munikacji węchowej jest to, że osobnik po wysłaniu sy-gnału węchowego nie ma już nad nim kontroli, nie może go zmienić, usunąć ani zmodyfikować pod wpływem re-akcji odbiorcy. Znaczenie moczem w domu ma na celu wysłanie innym kotom wiadomości: „Ja tu byłem” oraz ustalenie określonych stałych zasad, dzięki którym koty mogą dzielić wspólną przestrzeń bez groźby konfliktu, przebywając w niej w różnym czasie. A zatem każdora-zowo, kiedy właściciel wyczyści zabrudzone moczem miejsce, niszczy wysłany przez kota sygnał komu- nikacyjny!

Ze względu na  słaby węch człowieka pracownicy lecznicy nie są w stanie odczytać niektórych sygnałów zapachowych doznawanych lub wysyłanych przez kocich pacjentów i  nie mogą pojąć wszechobecnych wiadomości węchowych, które dostarcza kotu lecznica weterynaryjna.

Sygnały wzrokowe: mowa ciałaMowa ciała (w tym pozycja ogona) i mimika twarzy kota to niezwykle skuteczne elementy pozwalające zachować lub zwiększyć dystans pomiędzy wrogo nastawionymi osobnikami. Sygnały te wymagają braku przeszkód me-chanicznych, utrudniających widoczność, wystarczającej ilości światła i  w  przeciwieństwie do  sygnałów węcho-wych jednoczesnej obecności dwóch osobników w  tej samej przestrzeni. Pozycja ciała pozwala odnieść ogólne wrażenie czy zwierzę jest rozluźnione czy się boi, nato-miast mimika twarzy (oczy, uszy, wąsy, wargi, odsłonięte zęby) dostarcza bardziej szczegółowych informacji i ule-ga szybszym zmianom. Zatem w warunkach klinicznych bardzo ważne jest, aby personel bacznie obserwował i  właściwie interpretował zmiany w  wyglądzie twarzy zwierzęcia, w tym również te bardzo subtelne, ponieważ umożliwia to ocenę, jaki w danej chwili jest psychiczny/emocjonalny stan pacjenta, przez co pozwala uniknąć rozdrażnienia kota i bycia przez niego zaatakowanym.

Postawa: Ponieważ koty jako gatunek w naturze wiodą egzystencję samotniczą, przetrwanie danego osobnika zależy od jego szybkości, sprytu, samodzielności i zdol-ności przechytrzenia innych. Oznacza to, że „koty mogą mówić jedno a myśleć drugie”. Kiedy kot przejawia za-chowania agresywne, na ogół jest to sposób na ukrycie strachu; pod postawą „stoicyzmu” najczęściej kryje się bezbronność. Te subtelne zmiany w zachowaniu mogą maskować występowanie u kota poważnej choroby:

n Postawa ciała sugerująca pewność siebie i spraw-ność w rzeczywistości często pojawia się u prze-straszonego kota, który stara się w ten sposób zdy-stansować od zagrożenia, aby uniknąć konieczności bezpośredniej konfrontacji fizycznej. Grzbiet wygięty w pałąk, „kot Halloween”, stanowi przejaw pozoro-wanej pewności siebie i ma optycznie powiększyć osobnika (rycina 1.2, dół, strona prawa).

n Natomiast próby optycznego zmniejszenia wielkości swego ciała mają na celu zminimalizowanie zagro-żenia i odwrócenie od siebie uwagi. Kot przyjmuje

AgresjaNajniższypoziom

Str

ach

Postawa ciała. Od stro-ny lewej do prawej wi-

doczny wzrost pobudzenia emo-cjonalnego: od stanu zadowolenia do agresji; od góry do dołu widocz-na eskalacja odczuwania strachu. (Przedruk z: Little S (2012) The Cat: Clinical Medicine and Management, za zgodą Elsevier. Na podstawie: Bowen J and Heath S (2005) An Ovierview of Feline Social Behaviour and Communication (Saunders); pierwotnie zaczerpnięte z: Leyhau-sen P (1979) Cat Behaviour (Gar-land).

1.2

ROZDZ_01.indd 3 30.04.2019 13:22

20

Rozdział 1 Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów

Przykładowa karta badania klinicznego (©Feline Advisory Bureau/ISFM).

Badanie kliniczneData ……………Nazwisko właściciela……………………………….

1 MASA CIAŁA

2 INDEKS KONDYCJI CIAŁA 14 UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

15 BRZUCH

16 OKRYWA WŁOSOWA I SKÓRA (ZAZNACZYĆ NIEPRAWIDŁOWOŚCI NA RYCINACH)

17 UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY

18 OŚRODKOWY I OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

PODSUMOWANIE

DODATKOWE OBSERWACJE

3 NASTAWIENIE DO OTOCZENIA

4 OKOLICA TWARZY

5 OCZY

6 USZY

7 NOS

8 STOPIEŃ NAWODNIENIA

9 JAMA USTNA

10 BŁONY ŚLUZOWE

11 POWIERZCHOWNE WĘZŁY CHŁONNE

12 SZYJA

13 UKŁAD ODDECHOWY

Temperatura ciała ……… Opukiwanie:

Osłuchiwanie:

Liczba uderzeń serca na minutę ……………

Uderzenie koniuszkowe serca:

Rytm serca:

Szmer:

Punkt maksymalnej głośności? Strona lewa/prawa, podstawa/koniuszek

Tętno:

Niejednakowość tętna

Omacywanie:

Wątroba:

Nerki:

Jelita:

Pęcherz moczowy:

¨ Inne nieprawidłowości (np. guzy, miejsca bolesne) ………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………..

Aktualna (kg) ………… Poprzednia (data ważenia) ………… % zmiany …………

Częstotliwość tętna ……… Liczba oddechów …………

Lekarz……………………………………..Numer pacjenta …………… Imię kota …………………………………

¨ 1 Bardzo szczupły

¨ Ożywiony/czujny

¨ Normalna

¨ Prawidłowe ¨ Blade ¨ Przekrwione ¨ Zażółcone

¨ W pełni otwarte, bystre, brak wypływu, obrzęku, zaczerwienienia

¨ Prawidłowe

Test fałdu skóry:

Uzębienie:

Kamień nazębny:

Zapalenie dziąseł:

Zapalenie jamy ustnej:

Język:

Podniebienie:

Gardło i migdałki:

¨ Prawidłowy ¨ Nieprawidłowy

¨ Prawidłowe

¨ Mleczne ¨ Stałe ¨ Ubytki ¨ Tak ¨ Nie

¨ Nieznaczny ¨ Umiarkowany ¨ Obfity

¨ Norma

¨ Prawidłowe

¨ Bradykardia

¨ Nieobecny

¨ Prawidłowe

¨ Stan prawidłowy ¨ Nieprawidłowości (guz, ból)

¨ Prawidłowa

¨ Prawidłowa okrywa włosowa …………………………

¨ Nieprawidłowa okrywa włosowa

(utrata włosa, odchody pcheł, łupież)

¨ Nieprawidłowy stan skóry (guzki, obrzęki, guzy) ………¨ Prawidłowa skóra

¨ Brak zmian

¨ Brak zmian

¨ Konieczne dalsze badania? ¨ Nie ¨ Tak: ………………………………………..

¨ Inne: ……………………………………………………………

¨ Nie ¨ Tak: ……………………………………….. Konieczne dalsze badania?

¨ Nieprawidłowości (słabość kończyn, sztywność, kulawizna)

¨ Nieprawidłowości (powiększona, guz, twarda, miękka, zniekształcona, bolesna)

¨ Prawidłowe ¨ Nieprawidłowe (powiększone/zmniejszone, zniekształcone, różnej wielkości, twarde, bolesne)

¨ Prawidłowe ¨ Nieprawidłowe (nieprawidłowa zawartość, guz, ból)

¨ Prawidłowy ¨ Nieprawidłowy (utrata właściwego napięcia, silnie napięty, rozszerzony, zgrubiały, bolesny)

¨ Słabe

¨ Obecna ¨ Nieobecna

¨ Skaczące ¨ Brakujące

¨ Obecny Stopień ……/IV⇒ Skurczowy/rozkurczowy

¨ Tachykardia ¨ Rytmy galopu ¨ Zaburzenie rytmu

¨ Nieprawidłowe (przemieszczone? drżenie?)

¨ Norma

¨ Wypuk przytłumiony

¨ Nieprawidłowe (świsty, trzeszczenia, zaostrzony

szmer oddechowy płucny)

¨ Wypuk bębenkowy

¨ Łagodne ¨ Umiarkowane ¨ Ciężkie

¨ Łagodne ¨ Umiarkowane ¨ Ciężkie

¨ Prawidłowy

¨ Różowe

Czas włośniczkowy:

Żuchwowe:

Przedłopatkowe:

Podkolanowe:

Wyczuwalne wole:

Liczba oddechów, wysiłek oddechowy,dźwięki oddechowe:

Sprężystość żeber:

Wielkość i lokalizacja: ………………………………………………………………………...

¨ Blade

¨ Niewyczuwalne ¨ Wyczuwalne ¨ Powiększone

¨ Niewyczuwalne ¨ Wyczuwalne ¨ Powiększone

¨ Niewyczuwalne

¨ Nie ¨ Tak

¨ Norma

¨ Prawidłowa

¨ Nieprawidłowe

¨ Obniżona

¨ Jednostronne ¨ Obustronne

¨ Wyczuwalne ¨ Powiększone

¨ Zażółcone ¨ Przekrwione

¨ Prawidłowy ¨ Nieprawidłowy ……………….

¨ Nieprawidłowy (owrzodzenia, guzki,

nanizane ciało obce)

¨ Prawidłowe ¨ Nieprawidłowe (owrzodzenia, guzki,

ciała obce)

¨ Prawidłowe…………………………………………………………………………………………………

¨ Nieprawidłowe (zapalenie, ciała obce, guzy)

¨ Suche/lepkie ¨ % odwodnienia …………….Błony śluzowe:

¨ Prawidłowy ¨ Nieprawidłowy (obrzęk, asymetria, wypływ, z jednego czy z obunozdrzy, ropny/surowiczy/krwotoczny) ………………………………..…………………..

¨ Nieprawidłowe (zapach, wysięk, woszczyna, roztocza) ……………

¨ Źrenice prawidłowej wielkości, symetryczne, prawidłowy odruch źreniczny

Spojówka i twardówka:

¨ Nie ¨ Tak ……………………………………….Konieczne badanie siatkówki?

¨ Nie ¨ Tak ……………………………………….Konieczne badanie otoskopowe?

Nieprawidłowości (rogówka, tęczówka, soczewka) ………………………………………

¨ Przechylenie głowy ¨ Nieprawidłowa (np. rany, obrzęki, asymetria)

¨ Inny: ………………………………………………………………………………………..

¨ Spokojny, ale czujny ¨ Osowiały ¨ Apatyczny ¨ Nadaktywny

¨ 2 Niedowaga ¨ 3 Waga optymalna ¨ 4 Nadwaga ¨ 5 Otyłość

⇒

(stwierdzone nieprawidłowości, diagnostykaróżnicowa, leczenie i monitorowanie)

ROZDZ_01.indd 20 30.04.2019 13:22

21

Rozdział 1Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów

PR

OC

ED

UR

A K

LIN

ICZ

NA

Obliczenie zapotrzebowania energetycznego dla chorego, hospitalizowanego kota należy rozpocząć od oszacowania spoczynkowego zapotrzebowania na energię (RER – resting energy requirement), które odpowiada liczbie kalorii potrzebnych niewykazującemu aktyw-ności zwierzęciu, w środowisku neutralnym temperaturowo. Zapotrzebowanie energe-tyczne wyrażane jest w kcal metabolizowanej energii (ME) lub w dżulach (J) metabolizowanej energii (gdzie 1 J = 4,18 kcal).

Wcześniej, aby wyliczyć zapotrzebowa-nie na energię w chorobie (IER – ilness energy requirements) mnożono wartość RER przez 1,2 do 2,0, ponieważ sądzono, że osob-nik chory lub po urazie ma większe wymagania energetyczne wynikające z nasilonego meta-bolizmu. Okazało się jednak, że zarówno psy, jak i ludzie przebywający w szpitalach mają zapotrzebowanie energetyczne na poziomie zbliżonym do wartości RER, co najprawdopo-dobniej ma miejsce również (z pewnymi wyjąt-kami) w przypadku hospitalizowanych kotów. W medycynie człowieka do pacjentów, których zapotrzebowanie energetyczne przekra-cza 1,2–2 × RER zalicza się ludzi po urazach głowy i ciężkich oparzeniach. W przypadku kotów podejrzewa się, że większe wymagania energetyczne mogą mieć osobniki z nadczyn-nością tarczycy, choć nie zostało to jeszcze zbadane.

W przypadku kota, który przez kilka dni nic nie jadł, nie powinno się rozpoczynać żywienia dojelitowego ani parenteralnego od razu od pełnej wartości RER:

1. W pierwszym dniu należy dostarczyć zwierzęciu 1/3 wartości RER, w formie kilku niewielkich posiłków lub małych bolusów pokarmu podawanych przez sondę.

2. Jeśli pacjent dobrze się czuje, w drugim dniu dostarcza się 2/3 RER.

3. W trzecim dniu można podać ilość pokar-mu odpowiadającą pełnej wartości RER.

U kotów otyłych program odchudzania można rozpocząć dopiero, kiedy ogólny stan zwierzęcia będzie dobry. Zwierzęta chore lub po urazach jako źródło energii wykorzystują białka, co ma szczególne znaczenie w przy-padku kotów, które nawet w warunkach fizjologicznych w większym stopniu niż psy i ludzie wykorzystują białko jako źródło energii. Otyły, chory kot, który traci wagę, traci również białko, co utrudnia funkcjonowanie układu immunologicznego, sercowo-naczyniowego i spowalnia procesy gojenia.

PROCEDURA KLINICZNA 1.1 Obliczanie zapotrzebowania energetycznego dla chorych kotówMarge Chandler

Dla każdego kota:

RER (kcal/dzień) = = 70 × masa ciała [kg] 0,75

Dla kotów ważących > 2 kg można posługiwać się następującym wzorem:

RER (kcal/dzień) = (masa ciała [kg] × 30) + 70

W obu przypadkach stosuje się aktualną masę ciała zwierzęcia, a nie idealną dla pacjenta masę ciała, do której się dąży.

Należy podkreślić, że o skuteczności postę-powania z kotem decyduje nie tylko właściwa technika przytrzymywania i poskramiania pa-cjenta, lecz przede wszystkim środki podjęte wcześniej, których głównym celem jest zapew-nienie pacjentowi maksymalnego komfortu psychicznego nim zostanie on przytrzymany do konkretnej procedury medycznej (jak to opisano powyżej).

Wagi tego zagadnienia nie sposób prze-cenić, ponieważ odgrywa ono kluczową rolę w dalszym postępowaniu ze zwierzęciem. Ważne jest ponadto, aby w pomieszczeniach, w których koty poddawane są zabiegom medycznym, panował jak największy spokój, z czym wiąże się brak innych zwierząt i maksy-malne ograniczenie liczby osób. Należy unikać nagłych dźwięków i ruchów, a bardzo nerwo-wym kotom zapewnić możliwość przynajmniej częściowego ukrycia się. Jeśli będzie się prze-strzegać tych podstawowych zasad, u więk-szości pacjentów możliwe będzie przeprowa-dzenie podstawowych zabiegów medycznych przy minimalnym stopniu poskromienia.

Należy rozpoczynać od najłagodniej-szej formy poskromienia, pamiętając o tym, że nasilenie intensywności działań poskra-miających zwykle skutkuje coraz większym oporem ze strony pacjenta. Jeśli kot wymaga nieco silniejszego poskromienia, najpierw należy zweryfikować pozycję zwierzęcia na stole. Skuteczniej przytrzymuje się kota

na końcu lub brzegu stołu niż na jego środku. Zwierzę powinno znajdować się na nieśliskiej powierzchni, a najlepiej na kocu.

Pobieranie krwi do badańW większości przypadków pobranie krwi od kota wymaga jedynie minimalnego poskro-mienia zwierzęcia, a niekiedy od najbardziej niecierpliwego kota udaje się pobrać próbkę krwi nawet bez trzymania jego kończyny. Ponieważ jednak kluczowe jest bezpieczeń-stwo osoby przytrzymującej pacjenta i osoby pobierającej próbkę, każdego kota należy oceniać indywidulanie. Wiele kotów wymaga zastosowania pewnych środków poskramia-jących, jednak ich intensywność powinna być zawsze jak najmniejsza, tak by zwierzę mogło zachować świadomość kontroli nad otocze-niem i mogło czuć się bezpiecznie i pewnie.

Nawet trzymanie kota za kończyny w trak-cie pobierania krwi można wykonać w sposób niewywołujący u pacjenta uczucia zagrożenia, wkładając palec wskazujący między kończyny piersiowe zwierzęcia tak, żeby nie ściskać ich razem i pozwalając, aby wszystkie cztery kończyny pacjenta miały kontakt z podłożem. Wiele kotów nie lubi podnoszenia, a zatem kiedy wszystkimi czterema kończynami zwierzę może oprzeć się na stabilnym gruncie,

w ogromnym stopniu zwiększa to poczucie jego bezpieczeństwa. Żeby nie zestresować kota, ważna jest również sama technika pobie-rania krwi (zob. Procedura kliniczna 1.7).

Uwaga: Jeśli osoba przytrzymująca kota jest praworęczna, zazwyczaj łatwiej jest jej trzymać zwierzę po swojej prawej stronie; osobie leworęcznej łatwiej będzie trzymać kota po stronie lewej. Poniższa instrukcja jest przeznaczona dla osób praworęcznych i należy ją odpowiednio zmodyfikować, jeśli pacjenta przytrzymujemy po swej stronie lewej.

Żyła szyjna powierzchownaTechnika standardowa n Dopełniwszy opisanych wcześniej procedur

sprawiających, że stres odczuwany przez kota będzie możliwie jak najmniejszy, należy rozpocząć poskramianie pacjenta od najmniej intensywnych sposobów.

n Niektóre koty wolą pozostać w swym lego-wisku z wyższymi brzegami lub w posłaniu -worku i w tym przypadku to legowisko, a nie osoba „przytrzymuje” kota. Tej techni-ki warto spróbować szczególnie w przy-padku kotów przebywających w szpitalu i korzystających z tego typu legowisk, ponieważ pacjentów tych można wydobyć z klatki bez konieczności wyciągania ich z legowiska przed, w trakcie i po zakoń-czeniu zabiegu.

PROCEDURA KLINICZNA 1.2 Techniki obchodzenia się z pacjentem w czasie podstawowych zabiegów medycznych Suzanne Rudd

ROZDZ_01.indd 21 30.04.2019 13:22

22

Rozdział 1 Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotówP

RO

CE

DU

RA

KLI

NIC

ZN

A

n Czasami nerwowy kot czuje się znacznie bardziej komfortowo, jeśli może schować

chociaż głowę pod koc trzymany przez osobę przytrzymującą zwierzę.

n W sytuacji, kiedy konieczne jest nieco większe panowanie nad kończynami pa-cjenta, a kot źle reaguje na fakt trzymania go za kończyny, dobrą metodą poskromie-nia jest luźne otulenie zwierzęcia ręcznikiem lub kocem.

n Czasami wymagane jest nieco mocniejsze przytrzymanie zwierzęcia.

n Żeby zwiększyć panowanie nad kotem niektóre osoby przesuwają swą głowę nad głowę pacjenta, jednak należy pamię-tać wówczas o zachowaniu najwyższej ostrożności i decydować się na tego typu działanie jedynie w przypadku, kiedy trzy-mający jest pewien reakcji zwierzęcia.

Technika „do góry nogami”Technika ta jest pomocna w przypadku pacjentów, którzy po wkłuciu igły odskakują lub/i u tych, u których zastosowanie miejsco-wego leku przeciwbólowego w formie kremu nie odnosi żadnego skutku. Technika jest również dobra dla kociąt i kotów ras brachyce-falicznych, u których przytrzymanie głowy we właściwym położeniu może być trudniejsze.

Na stole należy rozłożyć posłanie lub koc, tak by pozycja na grzbiecie nie spra-wiała zwierzęciu dyskomfortu.

Podobnie jak w przypadku techniki standardowej kota należy przytrzymać bliżej krawędzi aniżeli na środku stołu, ponieważ pozwala to lepiej panować nad zwierzęciem.

Osoba trzymająca ustawia się za kotem i pochy-la się nad nim, obejmując przedramionami tylną część ciała zwierzęcia. Twarz kota zwrócona jest w kierunku przeciwnym w stosunku do twarzy osoby trzymającej. Takie ułożenie sprawia, że kot czuje się bezpieczniej a jednocześnie mimo braku jakiegokolwiek dodatkowego przytrzymy-wania, nie ma możliwości cofania się. U części kotów udaje się przeprowadzić zabieg bez przytrzymywania kończyn. Często sprawdzają-cym się sposobem na odstresowanie pacjenta w trakcie pobierania krwi jest lekkie pukanie pal-cem okolicy czoła lub grzbietu nosa zwierzęcia.

Osoba trzymająca obejmuje swym prawym ramieniem tył kota, a prawą dłonią powoli chwyta piersiowe kończyny zwierzęcia od tyłu, układając dłoń w taki sposób, żeby kciuk objął prawą kończynę, palec wskazujący znalazł się między kończynami, a palec drugi obejmował lewą kończynę piersiową. Palce powinny znaleźć się w połowie wysokości kości promieniowej i łokciowej, ponieważ dotykanie zbyt blisko stóp może kota irytować. Należy umożliwić zwierzęciu oparcie wszystkich czterech kończyn na blacie, gdyż daje to większe poczucie bezpieczeństwa niż wsparcie kończyn jedynie na krawędzi stołu. Lewą ręką należy przytrzymywać głowę zwie-rzęcia, układając palec wskazujący, środkowy i serdeczny pod żuchwą, a kciuk z tyłu czaszki.

W trakcie podnoszenia kota i przysuwania go do siebie zwierzę powinno opierać się o przed- ramię.

Alternatywnie osoba pobierająca krew może sama trzymać głowę kota, a w tym czasie druga osoba uciska lewą ręką żyłę szyjną powierzchowną.

Kota powoli i delikatnie obraca się, puszczając wolno jego głowę i w ten sposób, że jego ciało przemieszcza się na lewym przedramieniu osoby trzymającej. Przez cały czas prawą dłonią należy trzymać kończyny piersiowe pacjenta.

Kota delikatnie układa się na kocu, prawym ra-mieniem, obejmując tył zwierzęcia, nie przerywa-jąc trzymania kończyn piersiowych prawą ręką.

Lewą rękę wysuwa się spod głowy zwierzę-cia, a następnie ponownie chwyta głowę kota, umieszczając kciuk w poprzek żuchwy, a pozostałe palce układa się na grzbietowej po-wierzchni głowy. Czasami pobierającemu krew wygodniej jest, kiedy druga osoba trzyma głowę kota podczas całego zabiegu (czyli w fazie uwi-daczniania żyły i wkłuwania się do niej).

Ciało i prawy bark trzymającego powinny być lekko skręcone nad grzbietem kota, podczas gdy prawy łokieć służy do przysunięcia tyłu pacjenta do boku ciała osoby trzymającej. Tył i grzbiet zwierzęcia powinny znajdować się w jednej linii, możliwie jak najbliżej osoby trzymającej, nie wolno jednak na grzbiet naciskać. Głowa kota powinna zostać lekko uniesiona, żeby umożliwić dostęp do miejsca pobrania krwi. Tuż przed pobraniem krwi czasami trzymający musi na moment pod-nieść środkowy i serdeczny palec, żeby osoba wkłuwająca się do żyły mogła wyraźniej zobaczyć jej przebieg. Niekiedy trzeba też silniej objąć palcem wskazującym żuchwę kota, żeby mieć większą kontrolę nad ruchami głowy pacjenta.

Kończyny widocznego na zdjęciu kota pozostają względnie nieskrępowane, ponieważ zwierzę jest jedynie lekko przytrzymywane i luźno otulo-ne ręcznikiem (nie zaś ciasno w niego zawinięte).

PROCEDURA KLINICZNA 1.2 cd.

ROZDZ_01.indd 22 30.04.2019 13:22

23

Rozdział 1Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów

PR

OC

ED

UR

A K

LIN

ICZ

NA

Osoba trzymająca obejmuje prawym ramieniem tył zwierzęcia siedzącego na kocu, chwytając przednie kończyny kota swą prawą dłonią i przysuwa zwierzę do swego boku, żeby mieć nad nim dodatkową kontrolę.

Pobieranie krwi u kota z dusznością

Przytrzymując kota, należy stosować minimalną siłę pamiętając, żeby nie zaciskać zwierzęciu jamy ustnej, tak by mogło ono w razie potrzeby oddychać również przez usta. Osoba trzyma-jąca powinna stać w nieco większej odległości od tyłu pacjenta i swym prawym ramieniem ob-jąć ciało i kończyny piersiowe kota (zob. wyżej).

Zakładanie kateteru do żyły odpromieniowej

Pomiar ciśnienia krwiTechniki mierzenia ciśnienia krwi przedstawio-no w Procedurze klinicznej 5.18.1.

Kończyna piersiowa

U kotów, które czują się najbardziej komfor-towo w swym legowisku lub w podstawie swego transportera, można dokonać pomiaru ciśnienia krwi „na miejscu” bez konieczności dodatkowego przytrzymywania pacjenta. Zaleca się, żeby rozpocząć od tego sposobu, ponieważ czasami koty stawiają większy opór dopiero po podjęciu próby ich ujarzmienia.

OgonNiektóre koty tolerują mierzenie ciśnienia krwi

na ogonie, podczas gdy inne nie zezwalają na jakiekolwiek przytrzymywanie własnego ogona. W pierwszym przypadku pomiar ci-śnienia wymaga jedynie bardzo nieznacznego ujarzmienia zwierzęcia.

Pozycja na bokuPrzytrzymując kota do pomiaru ciśnienia krwi w pozycji na boku zaleca się, aby robiły to dwie osoby – jedna zajmuje się przednią, a druga tylną częścią ciała pacjenta. Na stole należy umieścić miękkie posłanie lub koc, żeby zwierzę czuło się bardziej komfortowo.

Osoba trzymająca obejmuje prawym ramieniem tył kota i prostuje jego prawą kończynę piersiową, umieszczając palce za łokciem, a kciuk na grzbie-towej powierzchni kości promieniowej. Lewą ręką należy przytrzymywać głowę pacjenta, umieszcza-jąc palec wskazujący na żuchwie, a kciuk z tyłu głowy. W idealnej sytuacji kończyna lewa kota powinna pozostawać swobodna, oparta o stół.

Osoba trzymająca układa delikatnie swe dłonie na wysokości stawów barkowych i tylnego od-cinka tułowia, co ma zapobiec nagłemu podsko-czeniu lub poruszeniu się pacjenta, aczkolwiek u bardzo spokojnych kotów przytrzymywanie może być jeszcze delikatniejsze. Umieszczenie kota na wygodnym posłaniu sprawia, że będzie on chętniej siedział w miejscu niż w przypadku, jeśli położymy zwierzę na gołym blacie stołu.

Jeśli natomiast istnieje ryzyko urazu wynikają-cego z tego, że lewa kończyna pozostaje wolna, kończynę tę można przytrzymać małym palcem prawej ręki, blokując ją jednocześnie pod prawą kończyną piersiową zwierzęcia.

Kota można przytrzymać w sposób analogiczny jak to zostało opisane (powyżej) przy zakładaniu kateteru do żyły odpromieniowej, jednak można zastosować także mniej stresującą technikę, bez konieczności tak silnego wyciągania do przodu kończyny zwierzęcia. Niektóre koty preferują metodę, podczas której ich kończyny piersiowe przez cały czas pozostają nieskrępowane, opar-te o stół. Metoda ta jest wskazana w przypadku pacjentów, którzy bronią się już przy najmniej-szej próbie oderwania ich kończyn piersiowych od blatu. Nie ma również konieczności przy-trzymywania głowy zwierzęcia. Aby zapobiec przemieszczaniu się pacjenta do przodu, można delikatnie podtrzymywać go za klatkę piersiową.

Osoba trzymająca nr 1 układa kota na boku, jedną ręką trzymając kończyny piersiowe zwie-rzęcia, a drugą podtrzymując jego brodę w celu zapewnienia odpowiedniego podparcia. W tym czasie osoba nr 2 trzyma pacjenta za kończyny miedniczne.

Osoba trzymająca chwyta swą lewą ręką od góry głowę pacjenta, kciukiem i palcem wskazują-cym obejmuje łuki jarzmowe, a następnie unosi delikatnie głowę pacjenta ku górze. Ta technika nie pozwala na taki duży stopień panowania nad zwierzęciem jak techniki opisane powyżej, ale umożliwia kotu skuteczne oddychanie i mniej go stresuje, co ułatwia pobranie krwi, zwiększając prawdopodobieństwo, że pacjent nie będzie się wyrywał w trakcie zabiegu.

OSTRZEŻENIE

Przytrzymywanie kota z dusznością do po-brania krwi z żyły szyjnej powierzchownej należy przeprowadzać z najwyższą ostroż-nością i tylko w sytuacji, jeśli uważa się, że będzie to bezpieczne dla pacjenta. W tym wypadku nigdy nie wolno posługiwać się techniką „do góry nogami”.

Następnie kot jest delikatnie układany na boku. Osoba trzymająca nr 1 może na bieżąco do-stosowywać siłę przytrzymywania, trzymając kończyny piersiowe osobno i pozwalając, by pacjent oparł głowę na ramieniu. Obie osoby powinny trzymać kończyny kota w połowie ich długości, ponieważ koty zwykle źle tolerują, kiedy dotyka się ich stopy.

Jeśli pacjent nie chce współpracować lub jeśli istnieje ryzyko urazu dla osoby trzymającej, może ona jedną ręką trzymać kończyny piersio-we zwierzęcia, a drugą ułożyć delikatnie na szyi kota z palcami pod jego żuchwą.

ROZDZ_01.indd 23 30.04.2019 13:22

127

Rozdział 4.2Duszność, przyspieszenie oddechów i hiperwentylacja

PR

OC

ED

UR

A K

LIN

ICZ

NA

Wskazania n Duszność, wstrząs, omdlenie. n Niedotlenienie: w badaniu pulsoksymetrem

SpO2 < 95%. n Zwiększone zapotrzebowanie na tlen, np.

drgawki. n Podanie tlenu przed indukcją znieczulenia

ogólnego (zob. rozdział 3).

Monitorowanie n Częstość oddechów i wysiłek oddechowy. n Barwa błon śluzowych. n Pomiar SpO2 (za pomocą sondy przycze-

pionej na małżowinie usznej lub na paliczku, jeśli kot toleruje tego rodzaju działania); ce-lem jest osiągnięcie saturacji SpO2 >9 5%. UWAGA: Wśród czynników wpływających na zafałszowywanie odczytów pulsoksy-metru wymienia się ciężką niedokrwistość, podawanie hemoglobinowych nośników tlenu (np. Oxyglobin), skurcz obwodowych naczyń krwionośnych oraz pigmentację skóry. Do obniżenia poziomu tlenu we krwi może dojść również w przypadku methe-moglobinemii (krew i błony śluzowe mogą przyjmować wówczas charakterystyczną brązowo-czekoladową barwę; przy zatruciu paracetamolem) i karboksyhemoglobinemii (można obserwować nastrzykane, czerwo-ne błony śluzowe w związku z obecnością tlenku węgla przy zatruciu czadem). W wy-mienionych sytuacjach wyniki pulsoksymetrii nie są wiarygodne, ponieważ pulsoksymetr nie jest w stanie rozróżniać pochodnych hemoglobiny (np. methemoglobiny od oksy-hemoglobiny).

Metody

Zalety i wady poszczególnych, widocznych na fotografi ach technik podano w tabeli na na-stępnej stronie.

PROCEDURA KLINICZNA 4.2.2 TlenoterapiaAngie Hibbert

OSTRZEŻENIE

n U kota z dusznością bardzo istotnym elementem jest ograniczenie do nie-zbędnego minimum przytrzymywa-nia pacjenta i łagodne obchodzenie się z nim; zbyt agresywne przytrzy-mywanie lub poskramianie zwierzę-cia może przeważyć szalę i wywołać zatrzymanie serca i oddechów.

n Podawanie przez 12–24 godziny 100% tlenu może doprowadzić do uszko-dzenia nabłonka oddechowego (takie przypadki należą do rzadkości, chyba że zwierzę otrzymuje tlen przez rurkę dotchawiczą).

Pulsoksymetr zamocowany na języku pacjenta – metoda nadająca się dla kotów znajdujących się pod wpływem znieczulenia ogólnego, głębo-kiej sedacji lub zwierząt w śpiączce. Tlen podawany przez maskę tlenową.

Przymocowanie sondy pulsoksymetru na mał-żowinie usznej – metoda nadaje się do stoso-wania u zwierząt przytomnych, jednak może się nie sprawdzać, jeśli skóra ucha jest silnie pigmentowana.

Namioty tlenowe.

Klatka z tlenem.

Kaptur tlenowy.

Cewnik donosowy.

Założenie sondy pulsoksymetru na opuszkę palcową – metoda nadaje się do stosowania u zwierząt przytomnych, jednak może się nie sprawdzać, jeśli skóra jest silnie pigmentowana oraz u większych kotów.

W ekstremalnych sytuacjach, kiedy żadna z podanych niżej metod nie jest skuteczna i rozpoczęto już leczenie choroby podsta-wowej, należy rozważyć założenie kotu rurki dotchawiczej i podawanie zwierzę-ciu 100% tlenu, w głębokiej sedacji lub znieczuleniu ogólnym.

ROZDZ_04_02.indd 127 30.04.2019 12:24

128

Rozdział 4.2 Duszność, przyspieszenie oddechów i hiperwentylacjaP

RO

CE

DU

RA

KLI

NIC

ZN

A

Sprzęt do podawania tlenu i jego ustawienia Szybkość przepływu tlenu Zalety Wady

Podawanie tlenu bezpośrednio z drenu tlenowego (przynosowej rurki z tlenem) +/– przez maskę

Połączyć obwód oddechowy lub dren tlenowy z butlą z tlenem. Przyłączyć maskę tlenową i trzy-mać ją nad nosem lub w pobliżu twarzy zwierzęcia; jeśli kot źle toleruje obecność maski, można spró-bować podawać tlen przez sam dren tlenowy

2–3 litry/minutę Szybki montaż. Nadaje się do na-tychmiastowej suplementacji tlenu w czasie wstępnej klasyfikacji sta-nu pacjenta. Sprzęt łatwo dostęp-ny. Można stosować do przewen-tylowania tlenem przed indukcją znieczulenia ogólnego

Źle tolerowany przez niektóre koty. Nadaje się do krótkiego stosowania, chyba że zwierzę jest nieprzytomne lub leżące, ponieważ konieczne jest poskromienie pacjenta. Straty tlenu. Jeśli maska ściśle przylega do twarzy, ryzyko gromadzenia się wydychanego CO2

Namiot tlenowy/klatka tlenowa

Dostępne są specjalnie zaprojektowane (np. przez firmę Kruuse) klatki tlenowe i drzwiczki do klatek. Alternatywnie można zakryć przód klatki przejrzy-stą plastikową płytą i wprowadzić od przodu dren tlenowy. Dobrze sprawdzają się w tym przypadku używane inkubatory pediatryczne

3–10 litrów/minutę, w zależ-ności od rozmiaru klatki

Umożliwia bezdotykowe obcho-dzenie się ze zwierzęciem i wyklu-cza konieczność jakiegokolwiek poskramiania kota. Nadaje się dla przytomnych pacjentów z dusz-nością trafiających do lecznicy w stanie nagłym. Można stosować do przewentylowania tlenem (preoksygenacji) przed indukcją znieczulenia ogólnego

Późniejsze osiągnięcie pożądanego stężenia tlenu w powietrzu wdycha-nym. Trudno jest utrzymać określony poziom tlenu, jeśli zwierzę wymaga interwencji i monitorowania wiążących się z koniecznością manipulacji ma-nualnych przy pacjencie. Konieczne wysokie wartości przepływu tlenu. Ryzyko hipertermii –  należy monito-rować, czy u zwierzęcia nie doszło do przegrzania

Kaptur tlenowy

Nakryć 80% kołnierza elżbietańskiego folią samo-przylepną, nałożyć kołnierz pacjentowi i podać tlen przez wprowadzony od tyłu kołnierza dren tlenowy

0,5–1 litra/minutę Umożliwia bezdotykowe ob-chodzenie się ze zwierzęciem i wyklucza konieczność przytrzy-mywania kota, ogranicza stres. Nadaje się dla przytomnych pa-cjentów z dusznością trafiających do lecznicy w stanie nagłym. Mało kosztowny

Przez część kotów może być źle to-lerowany; ryzyko hipertermii i powtór-nego wdychania wydychanego CO2 – można je zmniejszyć, pozostawiając przerwę przy górnej krawędzi kołnie-rza, jak pokazano na fotografii

Cewnik donosowy

Do nozdrzy podać miejscowy środek znieczulający (np. proksymetakainę); odczekać 1–2 minuty; od-mierzyć odległość do nozdrza do przyśrodkowego kąta oka na miękkiej sondzie żywieniowej o grubo-ści 4–6 Fr; pokryć sondę jałowym środkiem pośli-zgowym i wprowadzić przez dobrzuszny przewód nosowy na odmierzoną długość; przymocować do sierści plastrem i kroplą kleju; cewnik donosowy można połączyć z rurką typu T, stosując 5 ml strzy-kawkę i łącznik rurki dotchawiczej

50–100 ml/kg m.c./minutę; powoli zwiększać szybkość przepływu do pożądanego poziomu w ciągu 3–5 minut. Stopniowe zwiększanie szybkości przepływu na ogół jest dobrze tolerowane, ogranicza ryzyko kichania i przemieszczenia się cew-nika

Bardzo skuteczne. Żeby zwiększyć podaż tlenu, moż-na zastosować jednocześnie dwa cewniki, jeśli kot to toleruje

Założenie cewnika może być dla zwierzęcia stresujące – nie należy zakładać cewników donosowych na siłę. Często koty nie tolerują tej metody. Przeciwwskazana w przy-padku koagulopatii, procesów choro-bowych dotyczących nosa i wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Cewnik powinien zostać nawilżony, jeśli jest to możliwe, żeby zapobiec podrażnie-niom błony śluzowej nosa

Czy wykonanie zdjęcia rentgenow-skiego klatki piersio-wej jest rzeczywiście konieczne? n Koty przejawiające objawy duszności naj-

częściej znajdują się rzeczywiście w stanie krytycznym, a stres związany z próbami prześwietlania klatki piersiowej może wy-zwolić gwałtowną dekompensację, a nawet spowodować śmierć pacjenta.

n W wielu przypadkach wystarczy nieswo-iste leczenie wspomagające w postaci

ograniczenia ruchu poprzez umieszczenie zwierzęcia w klatce i podania mu tlenu, a stan pacjenta na tyle się poprawia, że można wówczas bezpieczniej wykonać zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej.

n Jeśli istnieje uzasadnione kliniczne podej-rzenie obecności w jamie opłucnej płynu, przed badaniem radiologicznym klatki pier-siowej należy wykonać torakocentezę (zob. Procedura kliniczna 4.2.4). Przed torako-centezą, jeśli istnieje taka potrzeba, można w szybki i nieinwazyjny sposób potwierdzić obecność płynu w opłucnej, przykładając głowicę ultradźwiękową o niewielkim ob-szarze styku (np. głowicę mikrokonwekso-wą) do dobrzusznych rejonów przestrzeni międzyżebrowych.

Alternatywne techniki radiologiczne pozwalające ograni-czyć stres pacjenta Jeśli u pacjenta z objawami ciężkiej dusz-ności przeprowadzenie badania radiologicz-nego okaże się jednak niezbędne, w trakcie prześwietlenia wymagane jest kompromi-sowe ułożenie zwierzęcia ograniczające do minimum wszelkie formy przymusu, co często skutkuje uzyskaniem utrudniających interpretację i niestandardowych obrazów radiologicznych.

PROCEDURA KLINICZNA 4.2.3 Badanie radiologiczne klatki piersiowej w nagłych przypadkachEsther Barrett

ROZDZ_04_02.indd 128 30.04.2019 12:24

129

Rozdział 4.2Duszność, przyspieszenie oddechów i hiperwentylacja

PR

OC

ED

UR

A K

LIN

ICZ

NA

n Przesiewową projekcję grzbietowo-brzusz-ną można uzyskać, układając kasetę rent-genowską lub płytę cyfrową, a na niej kota w otwartym transporterze, jak pokazano na fotografi i poniżej. Przykrycie od góry transportera niecieniującym nakryciem, np. podkładem higienicznym, sprawia, że zwierzę czuje się bezpieczniej i wykazuje mniejszą chęć do ucieczki. Pamiętać należy, żeby nie zamknąć pokrywy klatki, ponieważ w przeciwnym przypadku meta-lowa krata nałoży się na obraz rentgenow-ski pacjenta!

n Należy unikać przytrzymywania kota z dusznością w pozycji na boku. U „współ-pracujących” pacjentów można uzyskać projekcję profi lową, wykonując zdjęcie rentgenowskie poprzeczną wiązką pro-mieni u zwierzęcia leżącego na mostku, aczkolwiek uzyskane w ten sposób obrazy mogą być niepełne ze względu na nieunik-nione nakładanie się kończyn piersiowych na doczaszkowy obszar klatki piersiowej.

UWAGA: Użycie poprzecznej wiązki promieni X w trakcie wykonywania zdjęcia rentgenowskiego zwiększa potencjalne ryzyko napromieniowania i może być niedozwolone przez lokalne przepisy, regulujące stosowanie promieniowania jonizującego.

n Trzeba pamiętać, że mimo iż wiele poten-cjalnych przyczyn duszności ma swoje źródło w dolnych drogach oddechowych i strukturach tkankowych klatki piersio-wej, w diagnostyce różnicowej należy uwzględnić również choroby górnych dróg oddechowych i zaburzenia niedotyczące klatki piersiowej. Dlatego też w niektórych przypadkach konieczne jest badanie rent-genowskie jam nosowych, górnych dróg oddechowych i/lub jamy brzusznej.

Interpretacja radio-gramów klatki pier-siowej wykonanych w stanach nagłych Dokładna interpretacja jakiegokolwiek zdjęcia rentgenowskiego wymaga logicznej i konse-kwentnej analizy i oceny objawów radiologicz-nych – wielkości, kształtu, liczby, cieniowania i konturów – każdego obiektu widocznego na radiogramie.

Do elementów, które należy ocenić na każ-dym zdjęciu rentgenowskim, należą: n Obszar tchawicy i dolnych dróg oddecho-

wych. n Serce i główne naczynia. n Miąższ płuc. n Śródpiersie. n Przestrzeń opłucnowa. n Granice klatki piersiowej (zwłaszcza

przepona i żebra u pacjentów, którzy mogli przejść uraz mechaniczny).

Poniżej przedstawiono typowe obrazy radiologiczne częstych nieprawidłowości stwierdzanych u kotów z objawami ostrej duszności. Poniższa lista nie wyczerpuje wszystkich przypadków i nie obejmuje chorób górnych dróg oddechowych ani pozaodde-chowych przyczyn ostrej duszności, które również trzeba uwzględnić. Nie wszystkie omówione cechy radiologiczne charakte-rystyczne dla danego zaburzenia muszą być widoczne na przedstawionych poniżej radiogramach.

Po postawieniu wstępnego rozpoznania i wdrożeniu wszystkich niezbędnych działań leczniczych należy ponownie ocenić radiogra-my wykonane w stanie krytycznym, zarówno w celu weryfi kacji ich jakości, jak i wykluczenia wszelkich zmian chorobowych, które mogły zostać przeoczone przy pierwszej ocenie. Jakość uzyskanych obrazów jest często niedoskonała ze względu na ograniczenia związane z możliwościami ułożenia zwierzę-cia z dusznością w czasie badania. Dlatego niekiedy, po ustabilizowaniu stanu pacjenta, może być wskazane ponowne wykonanie prześwietlenia i/lub prześwietlenie dodatko-wych obszarów.

Płyn w jamie opłucnejProjekcja profi lowa: n Zatarcie sylwetki serca i linii przepony,

zwłaszcza dobrzusznie. n „Ponacinanie” dobrzusznych płatów płuc-

nych uwydatnione przez cieniowanie płynu w dobrzusznym obszarze klatki piersiowej z poszerzeniem szczelin międzypłatowych.

n Odsunięcie doogonowo-dogrzbietowych obszarów płuc od piersiowo-lędźwiowe-go odcinka kręgosłupa uwydatnione ze względu na obecność cieniującego płynu otaczającego krawędzie płuc.

n Może wystąpić uniesienie tchawicy.

OSTRZEŻENIE

n Projekcja brzuszno-grzbietowa jest u zwierząt z dusznością na ogół prze-ciwwskazana.

n Przytrzymywanie na siłę kota w czasie badania radiologicznego z pewnością nie zmniejszy odczuwanego przez zwie-rzę stresu i należy rozważać je jedynie w bardzo wyjątkowych sytuacjach.

Brytyjskie Rozporządzenia o Promienio-waniu Jonizującym z 1999 r. ustanowiły, że ekspozycja personelu na wszelkie promieniowanie jonizujące musi być ograniczona do poziomu absolutnie niezbędnego z praktycznego punktu widzenia (Rozporządzenie 8), zazwyczaj przez łączne stosowanie pisemnych procedur (stanowiących część lokalnych regulacji) i ochrony fi zycznej przed promie-niowaniem. Zastosowanie Promieniowania Jonizującego w Praktyce Weterynaryjnej (BVA, 2002) zaleca:

i. Manualne przytrzymywanie pacjenta należy ograniczyć tylko do wyjątko-wych sytuacji, kiedy istnieją uzasad-nione przyczyny kliniczne, z powodu których zwierzę nie może być ustabili-zowane innymi sposobami.

ii. Manualne przytrzymywanie pacjenta dozwolone jest jedynie wówczas, gdy aparat rentgenowski wyposażony jest w osłonę zmniejszającą promieniowanie.

iii. Żadna część ciała osoby przytrzymu-jącej zwierzę do badania nie może być wystawiona na oddziaływanie wiązki pierwotnej promieniowania, nawet jeśli zakryta jest ochronnym fartuchem z ołowiu.

Wykonywanie zdjęcia rentgenowskiego w pro-jekcji grzbietowo-brzusznej z zastosowaniem minimalnego unieruchomienia pacjenta.

Wykonywanie zdjęcia rentgenowskiego u kota znajdującego się w klatce transportowej. Należy pamiętać o niezamykaniu pokrywy klatki, ponieważ w przeciwnym przypadku znajdzie się ona na zdjęciu. (Dzięki uprzejmości Paula Mahoneya).

UWAGA PRAKTYCZNA

W przypadku pacjentów z ostrą dusz-nością, kiedy potrzebne jest szybkie rozpoznanie, dobrze jest mieć pod ręką skrótową listę diagnostyki różnicowej z ty-powymi dla określonych chorób obrazami radiologicznymi.

ROZDZ_04_02.indd 129 30.04.2019 12:24

130

Rozdział 4.2 Duszność, przyspieszenie oddechów i hiperwentylacjaP

RO

CE

DU

RA

KLI

NIC

ZN

A

Projekcja grzbietowo-brzuszna: n Odsunięcie krawędzi płuc od ściany klatki

piersiowej spowodowane obecnością cieniującego płynu. Zmiany na ogół mają charakter obustronny, zdarzają się jednak zmiany jednostronne, a nawet ogniskowe – wokół jednego płata płuc.

n Cień o wysyceniu tkanek miękkich (płyn) poszerzający szczeliny między płatami płuc.

n Zatarcie sylwetki serca. n Widoczne poszerzenie śródpiersia.

UWAGA: Niewielką ilość płynu w jamie opłucnej na radiogramie w projekcji grzbie-towo-brzusznej może być trudno rozpoznać, ponieważ jest on widoczny tylko jako niewyraź-ne, zazwyczaj rozlane zamglenie pól płucnych w wyniku nakładania się na nie płynu, z niewiel-kim poszerzeniem śródpiersia, w którym płyn gromadzi się dobrzusznie.

Choroby dolnych dróg oddechowych u kotówProjekcja profilowa i grzbietowo-brzuszna: n Zwiększenie powietrzności płuc skutkujące

zwiększeniem odległości pomiędzy sercem a przeponą, a niekiedy również przesadnie lejkowatym kształtem klatki piersiowej w projekcji profilowej. • W niektórych przypadkach dodatko-

wo występuje zapadnięcie płata płuca (najczęściej płata prawego środkowego) spowodowanego gromadzeniem się wydzieliny śluzowej w oskrzelach.

n Przepona spłaszczona, a niekiedy przy-pominająca wyglądem namiot – na zdję-ciach w projekcji grzbietowo-brzusznej; spłaszczenie i doogonowe przemiesz-czenie przepony często przecinającej się z kręgosłupem doogonowo w stosunku do poziomu Th13 – na zdjęciach w projek-cji bocznej.

n Zaostrzony rysunek oskrzelowy, widoczny jako zgrubiałe „tory tramwajowe” i „pączki”, obecne często w obwodowych obszarach płuc.• Niekiedy w połączeniu z poszerzeniem

dolnych dróg oddechowych wskazują-cym na rozstrzenie oskrzeli.

Obrzęk płucProjekcja profilowa i grzbietowo-brzuszna: n Obszary zwiększonego cieniowania w ob-

rębie płatów płuc, z utratą fizjologicznego rysunku oskrzelowo-naczyniowego.• Obszary zwiększonego cieniowania

są wynikiem gromadzenia się płynu zarówno w pęcherzykach płucnych (naciek pęcherzykowy), jak i w obrębie struktur łącznotkankowych płuc (naciek śródmiąższowy).

n Wypełnione powietrzem oskrzela często stają się wyraźniej widoczne na tle zalanych płynem pęcherzyków płucnych – broncho- gram powietrzny.

n Zmiany występują w różnych obszarach pól płucnych i mają często charakter ogniskowy i niesymetryczny (w przeciwień-stwie do przywnękowej lokalizacji obrzęku typowego dla psów).

n Kardiogenny obrzęk płuc – najbardziej prawdopodobny u kotów:• Zweryfikować obecność powiększenia

sylwetki mięśnia sercowego i cechy zastoju krwi.

Niekardiogenny obrzęk płuc u kotów występuje rzadko, choć może pojawić się w wyniku po-rażenia prądem lub niedrożności górnych dróg oddechowych. Radiologicznie niekardiogenny obrzęk płuc charakteryzuje się zwiększeniem cieniowania płuc i ma obraz zbliżony do obrzę-ku kardiogennego. W łagodnych przypad-

kach zmiany lokalizują się przede wszystkim obwodowo, a w cięższych przyjmują bardziej rozlaną formę.

Guzy w śródpiersiuProjekcja profilowa: n Cień o wysyceniu tkanek miękkich zajmują-

cy doczaszkowy obszar śródpiersia. n Uniesienie tchawicy, która układa się

niemal równolegle do piersiowego odcinka kręgosłupa (u zdrowego kota tchawica ustawiona jest względem odcinka piersio-wego kręgosłupa pod kątem 10–20 stopni).

Projekcja grzbietowo-brzuszna: n Śródpiersie poszerzone ze względu

na obecność cienia o wysyceniu tkanek

PŁYN W JAMIE OPŁUC-NEJ. Płyn w jamie opłucnej – obustron-nie. (Dzięki uprzejmo-ści: Paul Mahoney).

PROCEDURA KLINICZNA 4.2.3 cd.

CHOROBY DOLNYCH DRÓG ODDECHOWYCH U KOTÓW. Zwiększenie powietrzności płuc i zaostrzony rysunek oskrzelowy wraz ze zloka-lizowanymi doczaszkowo rozstrzeniami oskrzeli u kota z astmą. Asymetryczny wygląd przepony na zdjęciu w projekcji grzbietowo-brzusznej jest prawdopodobnie artefaktem, ze względu na czę-ściowe zapadnięcie się prawego płuca u pacjenta leżącego na prawym boku. W obu projekcjach widoczne przebyte złamania lewych żeber (8–11). (Dzięki uprzejmości Uniwersytetu w Bristolu).

OBRZĘK PŁUC. Ogniskowe obszary zagęsz-czeń widoczne w przywnękowych płatach oraz w obrębie tylnych płatów płuc; obecne znaczne powiększenie sylwetki mięśnia sercowego. Rozpoznanie – kardiogenny obrzęk płuc. (Dzięki uprzejmości Uniwersytetu w Liverpoolu).

GUZ W ŚRÓD-PIERSIU. Duża zmiana o wysyce-niu tkanek mięk-kich wypełniająca przednią część śródpiersia, przemieszczająca dogrzbietowo tchawicę, a do-brzusznie serce i płuca.

ROZDZ_04_02.indd 130 30.04.2019 12:24

KOTYKOTYWETERYNARYJNAPRAKTYKAKLINICZNA

WETERYNARYJNAPRAKTYKAKLINICZNA

Redakcja

Andrea Harvey i Séverine Tasker

RedakcjaAndrea Harvey i Séverine Tasker

Podręcznik Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt — BSAVA Podręcznik Brytyjskiego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt — BSAVA

Redakcja wydania polskiego

Roman Lechowski

KOTY

WETERYNARYJNA PRAKTYKA KLINICZNA

PIERWSZY PODRĘCZNIK BSAVA, DOTYCZĄCY PRAKTYKI KLINICZNEJ KOTÓW

Konieczność stworzenia tego rodzaju podręcznika była w pełni oczywista, ponieważ już wiele lat temu koty wyparły psy w roli najczęściej utrzymywanych w domach zwierząt towarzyszących. Nigdy zatem wcześniej wiedza dotycząca kotów, ich chorób i ich leczenia nie była tak istotna.

W podręczniku omówiono najważniejsze zasady efektywnej praktyki klinicznej kotów, w tym technikę obchodzenia się z pacjentami, podstawy badania fizykalnego oraz zadbanie o to, by lecznica weterynaryjna stała się dla kocich pacjentów miejscem przyjaznym. Przedstawiono złote standardy profilaktyki zdrowotnej na różnych etapach życia kotów oraz podstawy terapii u tego gatunku. Rozdziały dotyczące określonych zaburzeń zdrowotnych obejmują diagnostykę i wstępne postępowanie w stanach nagłych oraz analizę częstych objawów, takich jak wyłysienia, nadmierne pragnienie i napady padaczkowe. W ostatniej części książki skoncentrowano się na poszczególnych układach i szczegółowo przedstawiono postępowanie w przebiegu powszechnie spotykanych u kotów chorób. Wiedza zawarta w podręczniku jest wystarczająca, aby każdy lekarz mógł poradzić sobie z często występującymi u kotów problemami zdrowotnymi i by w razie potrzeby wiedział, kiedy rozważyć skierowanie pacjenta do ośrodka specjalistycznego, a także jak postępować w obliczu ograniczeń finansowych ze strony klienta. Unikalną cechą podręcznika jest obecność skrótowych przewodników tematycznych, w których można znaleźć praktyczne informacje, dotyczące procedur medycznych i sposobów leczenia, przedstawione w formie prostych instrukcji objaśniających krok po kroku, co należy robić w danej sytuacji.

Publikacja ta ma ogromną wartość praktyczną. Dzięki wspaniałym ilustracjom i wielu pomocnym wskazówkom i odnośnikom książka ta jest wprost stworzona do roli najbardziej poczytnej pozycji, która powinna się znaleźć w podręcznej bibliotece każdej lecznicy weterynaryjnej.

Andrea Harvey BVSc DSAM(Feline) DipECVIM-CA MRCVSW 2000 r. ukończyła Uniwersytet w Bristolu i po okresie praktyki zawodowej w lecznictwie małych zwierząt podjęła 3-letni staż z dziedziny medycyny kotów, finansowany przez Feline Advisory Bureau (FAB). W latach 2005-2010 prowadziła wykłady na temat medycyny kotów, a obecnie nadal współpracuje z FAB i International Society of Feline Medicine (ISFM) w ramach programu akredytacji „Lecznica weterynaryjna miejscem przyjaznym dla kotów”. Od 2012 r. pracuje w Australii jako lekarz specjalista chorób kotów w Small Animal Specialist Hospital w Sydney. Andrea jest także przedstawicielem ISFM w Australii i wykładowcą CVE/ISFM medycyny kotów na odległość. Prowadzi nauczanie w wymiarze międzynarodowym i jest autorką licznych artykułów oraz współautorką publikacji książkowych.

Séverine Tasker BSc BVSc(Hons) PhD DSAM DipECVIM-CA PGCertHE MRCVSPo ukończeniu Uniwersytetu w Bristolu w 1994 r., Séverine praktykowała w zawodzie, następnie w Edynburgu podjęła staż z zakresu medycyny kotów. W 2002 r. na Uniwersytecie w Bristolu obroniła pracę doktorską na temat hemoplazmozy kotów, a obecnie jest starszym wykładowcą Medycyny Małych Zwierząt. Pracując w Feline Center of Langford Veterinary Services, interesuje się zwłaszcza chorobami zakaźnymi i zaburzeniami hematologicznymi u kotów. Pasjonuje się holistycznym podejściem do kocich pacjentów. Jest autorką ponad setki artykułów, współautorką licznych publikacji książkowych oraz wykładów wygłaszanych w ramach światowych sympozjów. W 2008 r. otrzymała Nagrodę BSAVA Woodrow za wybitny wkład w rozwój medycyny małych zwierząt.

www.edraurban.pl