kÖpeklerde dĠrsek dĠsplazĠsĠnĠn …acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/28188/303175.pdfçevresine,...
TRANSCRIPT
1
TÜRKĠYE CUMHURĠYETĠ
ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ
SAĞLIK BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
KÖPEKLERDE DĠRSEK DĠSPLAZĠSĠNĠN
ULUSLAR ARASI DĠRSEK ÇALIġMA GRUBU (IEWG)
SKORLAMA SĠSTEMĠ ĠLE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Sinan ULUSAN
CERRAHĠ ANABĠLĠM DALI
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DANIġMAN
Prof. Dr. Hasan BĠLGĠLĠ
2012 - ANKARA
2
ĠÇĠNDEKĠLER
Kabul ve Onay
i
Ġçindekiler
ii
Önsöz
iv
ġekiller
v
Çizelgeler
vi
1 GĠRĠġ 1
1.1. Dirsek Ekleminin Anatomisi 1
1.1.1. Articulatio Cubiti‟nin Ligamentleri 4
1.2. Dirsek Ekleminin Radyolojik Anatomisi 7
1.3. Köpeklerde Dirsek Displazisi 19
1.3.1. Osteokondrodisplazi 20
1.3.1.1. Dejeneratif Eklem Hastalığı 21
1.3.1.2. Osteokondrozis Dissekans (OCD) 21
1.3.1.2.1. Etiyoloji 22
1.3.1.2.1.1 Beslenmenin Rolü 22
1.3.1.2.3. Patogenez 23
1.3.1.3. Dirsekte Ostekondrozis Dissekans 25
1.3.1.3.1. Klinik Muayene ve Bulgular 25
3
1.3.1.3.2. Radyografik Muayene ve Bulgular 26
1.3.2. BirleĢmemiĢ Anconeal Çıkıntı – Ununited Anconeal Process
(UAP)
27
1.3.3. Medial Coronoid Çıkıntının Kırığı - Fragmented Medial
Coronoid Process (FMCP-FCP)
29
1.3.4. Dirsek Uyumsuzluğu – Elbow Incongruity (EI) 30
1.3.4.1. Kalıtsal Uyumsuzluk 31
2. GEREÇ ve YÖNTEM 36
2.1. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi 37
2.2. IEWG Dirsek Displazisi Skorlamasında Kullanılan Standart
Radyografi Pozisyonları
39
2.3. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama Noktaları 43
3. BULGULAR 46
4. TARTIġMA 58
5. SONUÇ ve ÖNERĠLER 60
ÖZET 61
SUMMARY 62
KAYNAKLAR 63
ÖZGEÇMĠġ 69
4
ÖNSÖZ
Dirsek displazisi, köpeklerde dirsek ekleminde görülen ortopedik bir
bozukluktur. Büyümekte olan büyük ve orta boy köpek ırklarının yavrularında aynı
zamanda bazı kondrodistrofik ırklarda da görülen hastalığın esas bulguları ön
bacakta görülen progresif dejeneratif eklem rahatsızlığına bağlı oluĢan topallıktır.
Hastalık genelde köpeklerin 4-6 aylık dönemlerinde görülse de, ılımlı displazilerde
ileri yaĢlarda da hastalık görülebilir. Bazen hastalık klinik belirtilerini göstermese de
herhangi bir travmada olası lezyonlara predispozisyon yaratır.
Dirsek displazisi‟nin sebebi olarak 4 patolojik durumdan söz edilebilir. Bunlar
birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı (UAP-Ununited Anconeal Process), medial coronoid
çıkıntının kırığı (FCP-Fragmented Coronoid Process), humerusun medial
kondülünde osteokondritis dissekans (OC, OCD-Osteochondritis Dissecans) ve
dirsek eklemi uyumsuzluğudur (EI, INC-Elbow Incongruity).
Günümüzde oldukça yaygın ve gözden kaçan bir rahatsızlık olan dirsek
displazisi, ön ekstremite ile ilgili topallıklarda önemli bir rol oynar. ÇalıĢmam ile
hastalığın, veteriner hekimlikte daha tanınır bir hale gelmesini amaçlamaktayım.
Hastalığın tanınıp skorlanması ile elde edilecek veriler doğrultusunda yetiĢtiricilikte
daha sağlıklı köpeklerin tercih edilmesi, araĢtırmanın ileriye dönük amaçlarından
birisidir. Bu tez ülkemizde dirsek displazisi skorlması alanında yapılan ilk
çalıĢmadır.
Engin bilgi ve tecrübesine hayran olduğum, benden bugüne kadar desteğini
hiç esirgemeyen çok değerli danıĢmanım, ağabeyim Prof. Dr. Hasan BĠLGĠLĠ'ye,
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı'nın değerli öğretim
üyeleri ve yardımcılarına, bir evladın sahip olabileceği en güzel anne, baba ve
kardeĢe, bugüne kadar hep yanımda ve bana destek oldukları için teĢekkür ederim.
5
ġEKĠLLER
ġekil 1.1. Dirsek Ekleminin Kaudal Görüntüsü 2
ġekil 1.2. Dirsek Ekleminin Medial Görüntüsü 3
ġekil 1.3. Lateral Görünümde Dirsek Eklemi 5
ġekil 1.4. Medial Görünümde Dirsek Eklemi 6
ġekil 1.5. Dirsek Eklemi Sagital Kesiti 6
ġekil 1.6. Dirsek Ekleminin Manyetik Rezonans Görüntüsü 9
ġekil 1.7. Dirsek Ekleminin 45 Derece Fleksiyonda Medio – Lateral
Radyografik Görüntüsü
10
ġekil 1.8. Dirsek Ekleminin Anterio – Posterior / Medial – Oblik
Radyografisi
11
ġekil 1.9. 120 Derece Açı Ġle Dirsek Ekleminin Radyografisi 12
ġekil 1.10. Dirsek Ekleminin Tam Fleksiyon Ve Tam Ekstensiyonda
Radyografisi
12
ġekil 1.11. Dirsek Ekleminin Sintigrafik Ġncelemesi 13
ġekil 1.12. Dirsek Eklemi Bilgisayarlı Tomografi Görüntüsü 14
ġekil 1.13. Sağ Dirsek Displaze OlmamıĢ 15
ġekil 1.14. Sol Dirsek Artroskopik Görüntüsü 16
ġekil 1.15. Sağ Dirsek Fissure(Oklar) 17
ġekil 1.16. Sol Dirsek Artroskopik Görüntüsü 18
ġekil 1.17. Köpekte Radius-Ulna Distal Epifiz Plakları Kapanması 24
ġekil 1.18. Dirsek Ekleminde Humerus‟da Görülen ÖpüĢme Lezyonu 25
ġekil 1.19. Dirsek Ekleminde Humerus‟da Görülen ÖpüĢme Lezyonu
Radyografik Görüntüsü
26
ġekil 1.20. Dirsek Ekleminde BirleĢmemiĢ Ankoneal Proses (UAP) 28
ġekil 1.21. Dirsek Ekleminde Medial Coronoid Çıkıntının Kırığı 29
ġekil 1.22. Opere EdilmiĢ Basset Hound Irkı Bir Köpek 31
6
ġekil 1.23. Kondrodistrofik Irk Köpeğe Ait Radius-Ulna Radyografisi 32
ġekil 1.24. Radius-Ulna Distal Epifiz Hattı Erken Kapanması
33
ġekil 1.25. Ulnar Epifiz Hattı Kapanan Köpekte Uygulanan Sağaltım Sonrası 34
ġekil 2.1. Köpeklerde Dirsek Ekleminin M/L 45 Derece Fleksiyon
Pozisyonda Radyografik Görüntüsü
39
ġekil 2.2. Köpeklerde Dirsek Ekleminin M/L 120 Derece Fleksiyon
Pozisyonda Radyografik Görüntüsü
40
ġekil 2.3. Köpeklerde Dirsek Ekleminin A/P Pozisyonda Radyografik
Görüntüsü
41
ġekil 2.4. Köpeklerde Dirsek Ekleminin A/P-M/O Pozisyonda Radyografik
Görüntüsü
42
ġekil 3.1. Olgu No. 5 Dirsek Uyumsuzluğunun (EI) Sebep Olduğu
Coronoid Proses Kırığı (FCMP)
50
ġekil 3.2. Olgu No. 9 BirleĢmemiĢ Ankoneal Çıkıntı (UAP) ve Osteofiter
Üremeler
51
ġekil 3.3. Olgu No. 11 Osteokondrozis (OC) + Osteokondrozis Dissekans
(OCD)
52
ġekil 3.4. Olgu No. 11 Osteofiter Üremeler 53
7
ÇĠZELGELER
Çizelge 2.1. Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası 37
Çizelge 2.2. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Derecelendirme
Skalası
38
Çizelge 2.3. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama 43
Çizelge 2.4. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Tablosu 45
Çizelge 3.1. ÇalıĢma Olgularını Meydana Getiren Irklar Ve Oranları 46
Çizelge 3.2. ÇalıĢmayı OluĢturan Irklara Ait Cinsiyet Dağılımları 47
Çizelge 3.3 ÇalıĢmayı OluĢturan Irklara Ait YaĢ Dağılımı Oranları 47
Çizelge 3.4. ÇalıĢmayı OluĢturan Irkların Oranları 48
Çizelge 3.5. Displazi Derecelerinin Olgulara Göre Dağılımı 49
Çizelge 3.6. Alman Çoban Köpeklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi
Dereceleri
49
Çizelge 3.7. Rottweiller Irkı Köpeklere Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi
Dereceleri
51
Çizelge 3.8. Golden Retriever Irkı Köpeklere Ait Dirsek Eklemlerinin
Displazi Dereceleri
50
Çizelge 3.9. Türk Çoban Köpeklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Diplazi
Dereceleri
50
Çizelge
3.10.
ÇalıĢmayı OluĢturan Dirsek Eklemlerinde Görülen Patolojilerin
Yüzdeleri
52
8
Çizelge
3.11.
Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Sklasına Göre
ÇalıĢmayı OluĢturan Köpeklerin Topallık Skorları
52
9
1. GĠRĠġ
1.1.Dirsek Ekleminin Anatomisi
Articulatio cubiti, humerus‟un distal ucunda yer alan condylus humeri ile skeleton
antebrachii‟nin (radius ve ulna) proximal uçları arasında Ģekillenen eklemdir.
Articulatio composita (bileĢik eklem) yapısındadır ve articulatio humeroulnaris,
articulatio humeroradialis ve articulatio radioulnaris proximalis olmak üzere üç tali
eklemden oluĢmuĢtur (ġekil 1.1, 1.2). Articulatio radioulnaris proximalis, radius‟un,
ulna‟nın processus coronoideus lateralis ve medialis‟i arasında kalan incisura
radialis‟ine (yaklaĢık 5 mm derinlikte) girmesiyle oluĢur. Eklemin yapısı rotasyona
(pronasyon-supinasyon) müsaade eder. Rotasyonun miktarı, articulatio cubiti
fleksiyon halindeyken daha fazla olabilir (Samoy, 2006).
Capsula articularis, fossa radialis‟in proksimal kenarına, condylus humeri,
epicondylus lateralis ve medialis‟in kaidesine, gevĢek olarak fossa olecrani
çevresine, skeleton antebrachii üzerinde ise eklem yüzlerinin çevresine bağlanır.
Articulatio radioulnaris proximalis‟i tamamen içine alır. Bu kapsulanın fleksor yüzü
mediodistal yönde oblik fibra‟larla desteklenmiĢtir. Ligamenta collateralia‟nın
kuvvetli olması ve processus anconeus‟un fossa olecrani‟ye girerek eklemi tespit
etmesi yanal hareketleri engelleyerek articulatio cubiti‟nin sadece fleksiyon ve
ekstensiyon hareketleri yapabilmesi yani ginglymus olarak çalıĢması sonucunu
doğurur. (Gheorghe, 2009)
10
Articulatio cubiti‟nin fleksor açısı ön tarafta ve küçük, ekstensor açısı ise arka tarafta
ve daha büyüktür. (Gheorghe, 2009)
ġekil 1.1. Dirsek ekleminin caudal görüntüsü (Gheorghe, 2009)
11
ġekil 1.2. Dirsek ekleminin medial görüntüsü (Gheorghe, 2009)
12
1.1.1. Articulatio Cubiti’nin Ligamentleri
Articulatio Cubuti‟nın ligamentleri aĢağıda açıklanmıĢtır: (Gheorghe, 2009)
Ligamentum Collaterale Cubiti Mediale (Ligamentum Collaterale
Radiale): Humerus‟un epicondylus medialis‟i üzerindeki küçük bir
çukurdan baĢlar ve iki kola ayrılarak radius ve ulna üzerinde sonlanır. Bu
ligament yassı ve kısa olmasına rağmen oldukça kuvvetli bir bağdır.
Ligamentum Olecrani: Fossa olecrani‟nin yanında humerus‟un
epicondylus medialis‟inden çıkarak processus anconeus ve olecranon
üzerinde sonlanır. Bu ligament eklemin capsula articularis‟ine sıkıca
yapıĢmıĢ durumdadır.
Ligamentum Anulare Radii: Ulna‟nın proximal ucunda yer alan
processus coronoideus‟lardan birinden baĢlayıp radius‟un caput radii‟sini
çepeçevre sarar ve diğer processus coronoideus‟a bağlanır.
Ligamentum Obliquum – Chorda Obliqua: Dorsal‟de foramen
supratrochleare‟nin üst kenarına bağlanır. Küçük fakat bağımsız bir
ligamenttir. Eklemin flexor yüzünü çapraz olarak distomedial‟e doğru
geçerek musculus biceps brachi ve musculus brachialis‟in tendo‟larına
doğru gider. Bu tendo‟lar düzeyinde ve ligamentum anulare‟nin hemen
yanında iki kola ayrılır. Bunlardan kısa olanı ligamentum collaterale
mediale‟nin cranial koluyla birleĢir. Uzun olanı ise radius‟un medial
kenarında sonlanır (ġekil 1.3, 1.4).
Köpeklerde articulatio cubiti‟ye, bacak daha serbest olduğu ve fossa axillaris daha
derin olduğu için hem medial‟den hem de lateral‟den kolaylıkla ulaĢılabilir. Equidae
ve bovidae gibi büyük türlerde medial yaklaĢım oldukça zordur. Normal olarak
ayakta duran bir köpekte beĢinci intercostal bölgenin ventral ucunun hemen altında
bulunan olecranon‟un en üst kısmı bölgede palpe edilebilen en büyük çıkıntı olarak
13
göze çarpar. Humerus‟un epicondylus lateralis ve medialis‟i ile bunlara yakın
bölgeler kolayca palpe edilebilir. Yine arteria ve vena brachialis ile nervus
medianus‟u içinde barındıran damar sinir paketine humerus‟un medial yüzünde
musculus triceps ve biceps brachii‟nin arasında ulaĢmak mümkündür. Arteria ve
vena collateralis ulnaris ile nervus ulnaris‟i kapsayan daha küçük bir paket musculus
triceps brachi‟nin tendo‟su ile olecranon hizasında bulunur. Humerus‟un
epicondylus‟larından baĢlayan ligamentum collaterale laterale ve mediale de
zorlanmadan palpe edilebilir. Bununla birlikte humerus‟un uzun ekseninin daha
önünde yer alan condylus lateralis ve medialis‟e ulaĢmak, bu bölge kaslarla kaplı
olduğu için bir hayli zordur (ġekil 1.5) (Evans ve ark 1979; Samoy 2006)
Köpeklerde articulatio cubiti‟ye yapılacak enjeksiyon‟larda eklemin
craniolateral‟inden, humerus ve ossa antebrachii arasında kalan yarığa doğru girilir
(Evans ve ark 1979).
ġekil 1.3. Lateral görünümde dirsek eklemi (Gheorghe, 2009)
14
ġekil 1.4. Medial görünümde dirsek eklemi (Gheorghe, 2009)
ġekil 1.5. Dirsek eklemi sagital kesiti (Gheorghe, 2009)
15
1.2. Dirsek Ekleminin Radyolojik Anatomisi
A: Humerus
B: Radius
C: Ulna
1: Crista Epicondyli Lateralis
2: Foramen Supratrochleare
3: Fossa Radialis
4: Condylus Humeri
5: Fossa Olecrani
6: Epicondylus Medialis
7: Processus Anconeus
8: Ġncisura Trochlearis
9: Tuber Olecrani
10: Tuberositas Radii
11. Caput Radii
12: Epicondylus Lateralis Radii
13: Collum Radii
14: Processus Coronoideus Medialis
15: Articulatio Radioulnaris Proximalis
16: Processus Coronoideus Lateralis
17: Trochlea Humeri
18: Olecranon
19. Spatium Ġnterosseum Antebrachii
16
A: Humerus
B: Radius
C: Ulna
1: Epicondylus Lateralis
2: Olecranon
3: Tuber Olecrani
4: Fossa Olecrani Foramen Supratrochleare
5: Processus Anconeus
6: Epicondylus Medialis
7: Condylus Humeri
8: Margo Distalis Trochleae Humeri
9: Spatium Articulare
10: Processus Coronoideus Medialis
17
Dirsek eklemindeki patolojik değiĢiklikleri teĢhis için kullandığımız yöntemlere
arasında radyografi, bilgisayarlı tomografi (CT), sintigrafi, manyetik rezonans
görüntüleme (MRI) sayılabilir (ġekil 6). Özellikle en sık kullanılan direkt radyografi
de bize en yardımcı olan pozisyonlar, 45 ve 120 derece fleksiyonda medio – lateral
görüntü (ġekil 1.7, 1.9), cranio – caudal görüntü, cranio – caudal / medial - oblik
görüntü (ġekil 1.8), tam fleksiyonda ve tam ekstensiyonda alınan görüntülerdir (ġekil
1.10). Dirsek ekleminin çeĢitli yöntemlerle incelendiği resimler aĢağıdadır (Hanlon,
1969; Goring ve ark., 1983; Keller, 1997; Reichle ve ark., 2000; Hazewinkel, 2001).
ġekil 1.6 .Dirsek ekleminin manyetik rezonans görüntüsü (Cook ve ark, 2009)
18
ġekil 1.7. Dirsek ekleminin 45 derece fleksiyonda medio – lateral radyografik
görüntüsü(Hazewinkel, 1998)
19
ġekil 1.8. Dirsek ekleminin anterio – posterior / medial – oblik radyografisi
(Hazewinkel, 1998)
20
ġekil 1.9. 120 Derece açı ile dirsek ekleminin radyografisi (Hazewinkel, 1998)
ġekil 1.10. Dirsek ekleminin tam fleksiyon ve tam ekstensiyonda radyografisi
(Hazewinkel, 1998)
21
ġekil 1.11. Dirsek ekleminin sintigrafik incelemesinde normal dirsek eklemi
görüntüsü (Cook ve ark., 2009)
Dirsek eklemindeki anormallikleri saptamada, bazen radyografi yeterli
olmamaktadır. Dirsek eklemindeki yapılar bulundukları anatomi itibariyle süperpoze
olmaya elveriĢlidirler. Örneğin ostekondrozis dissekansı saptamada yüksek kaliteli
radyografiler kullanılır, ayrıca coronoid çıkıntının da radyografiyle
görüntülenmesinde sorunlar yaĢanmaktadır. Bu tür sıkıntıları önlemek için
Bilgisayarlı Tomografi (ġekil 1.12), MR (Manyetik Rezonans), Sintigrafi (ġekil
1.11) ve Artroskopi (ġekil 1.13, 1.14, 1.15, 1.16) kullanılmaktadır. Bu yöntemler
dirsek displazisinin, özellikle Coronoid Medial Process kırığının tanısında
radyografiye kıyasla tanıda kolaylıklar sağlar. Radyografik olarak süper
pozisyonlardan kaynaklanan dezavantajları elemine eder (Ryssen ve ark. 1997;
RReichle, 2000; Reichle ve ark., 2000).
22
ġekil 1.12. Dirsek eklemi bilgisayarlı tomografi görüntüsü (Hazewinkel ve ark.
1998)
Ok Medial Coronoid Processin kırığını iĢaret eder.
23
Artroskopik Bulgular
ġekil 1.13. Sağ dirsek; displaze olmamıĢ (oklar);
1) Medial coronoid çıkıntı
2) Humerus kondilusu
3) Radius baĢı
4) Coronoid çıkıntı kırığı.
24
ġekil 1.14. Sol dirsek;
1) Medial coronoid çıkıntı
2) ÖpüĢme lezyonlarıyla beraber humerus kondilusu
3) Büyük displazik coronoid çıkıntı kırığı.
25
ġekil 1.15. Sağ dirsek; fissure(oklar);
1) Medial coronoid çıkıntı
2) Humerus kondilusu
3) Radius baĢı
4) Coronoid çıkıntının kırık parçası.
26
ġekil 1.16. Sol dirsek;
1) Medial coronoid çıkıntı
2) Humerus kondilusunun medial kenarı
3) Caput Radius
4) Ostekondrozis dissekans lezyonu
5) Humeral kondilusunun lateral kenarı
27
1.3. Köpeklerde dirsek displazisi
Dirsek displazisi, büyümekte olan büyük ve orta boy köpek ırklarının yavrularında
görülen ortopedik bir bozukluktur. Esas bulgular ön bacakta görülen ilerleyici
dejeneratif eklem hastalığına bağlı oluĢan topallıktır (Carlson ve ark., 1961; Corley,
1966; Ljunggren, 1966; Olsson, 1975; Wind, 1993; Hazewinkel, 1998).
Dirsek displazisi‟nin sebebi olarak 4 patolojik durumdan söz edilebilir. Bunlar
birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı (UAP-Ununited Anconeal Process), medial coronoid
çıkıntının kırığı (FCP-Fragmented Coronoid Process), humerusun medial
kondülünde osteokondritis dissekans (OCD-Osteochondritis Dissecans) ve dirsek
uyumsuzluğu (EI-Elbow Incongurity) (Carlson ve ark., 1961; Corley, 1966;
Ljunggren, 1966, Olsson, 1975; Wind, 1993; Hazewinkel,1998).
Birçok yazar bu dört durumun osteochondrosis‟in (OC) belirtisi olduğu konusunda
hemfikirdirler. OC‟nin patogenezi lokal ve genel faktörlerin etkisi altında
multifaktöryaldir. OC anormal endokondral ossifikasyonun sonucu olarak oluĢur.
Olsson‟a göre radius ve ulna‟nın oransız olarak büyümesi sonucu oluĢan eklem
uyumsuzluğu; dirsek ekleminde görülen OC lezyonlarının en önemli nedenidir.
Wind‟e göre dirsek eklemindeki tüm OC lezyonlarının ortak nedeni ulnar trochlear
notch‟un anormalliğine bağlı oluĢan uyumsuzluğun anconeal ve coronoid proseslerin
bulunduğu bölgede yarattığı major kontakt noktalardır. UAP‟de radius‟ta ulna‟ya
göre artan bir büyüme ve böylece caput radii‟ de proksimale yer değiĢtirme, bunun
sonucu olarak da humerus‟un trochleası‟nın anconeal proses üzerinde oluĢturduğu
anormal basınç nedeni oluĢturur. FCP‟de ise UAP‟nin tersi olarak radius‟ta ulna‟ya
göre gecikmiĢ bir büyüme, buna bağlı olarak da ulna‟nın coronoid prosesi ile
radius‟un baĢı arasında görülen basamaklaĢma ve sonuç olarak da medial coronoid
bölgede humerus kondülünün oluĢturduğu artan yük binmesi görülmektedir (Carlson
ve ark., 1961; Corley, 1966; Ljunggren, 1966; Olsson, 1975; Wind, 1993;
Hazewinkel, 1998).
28
1.3.1. Osteokondrodisplazi
Osteokondrodisplazi, kıkırdak veya kemiğin büyüme ve geliĢim bozukluğudur.
Ġskelet defektleri çoğunlukla apendikuler iskeleti ve spesifik olarak da uzun
kemiklerin metafizyal büyüme plaklarını ilgilendirir. Asenkronize radius-ulnanın da
görüldüğü kondrodistrofik ırklarda da yaygındır (Mason ve ark. 1981; Grondalen,
1982; Olsson, 1987; Breur, 1988; Breur, 1989; Probst ve ark., 1993; Öztürk, 1994;
Hazewinkel ve ark. 1997; Martinez 1997; Hazewinkel ve ark. 1998).
EtkilenmiĢ hayvanlar doğumdan kısa bir süre sonra sahipleri veya yetiĢtiricileri
tarafından, iskelet anormalliklerini farkederek getirirler. Bu anormallikler nedeniyle
köpek yürümede zorluk çeker (Fox ve ark., 1983; Hazewinkel, 1998).
Radyografilerde tipik olarak metafizyel büyüme plağındaki bozukluklar görülür,
bunlar geniĢ fizyal hat, kaybolmamıĢ endokondral çekirdek ve ossifikasyondaki
bozukluklardır. Uzun kemikler normalden kısa görünürler ve sıklıkla yay
Ģeklindedirler. Radiusla ulnanın asenkronize büyümesiyle bu 2 kemik daha ciddi
etkilenmiĢ olabilir (Hazewinkel ve ark. 1998, Bilgili ve ark. 2000).
Prognoz kötü olduğu için, sağaltımın baĢarı Ģansı hemen hemen yok gibidir. Bu
deformitelerin sonucunda çoğunlukla komplikasyonlar geliĢir ve köpek büyüdükçe
bu daha da belirginleĢir (Bilgili ve ark. 2000).
29
1.3.1.1. Dejeneratif eklem hastalığı
Dejeneratif eklem hastalığı (osteoartrozis) eklemdeki kıkırdağın hastalığıdır.
Kemikteki yükün artmıĢ olduğu alanda kıkırdak kaybı, subkondral kemik sklerozu,
osteofitler ve sinovial membran inflamasyonunu görülür (Hazewinkel, 1998).
Ġlk görülen klinik belirtiler; eklem ağrısı, anormal yürüyüĢ, eklem hareket aralığının
azalması, lokal inflamasyon ve değiĢen miktarlarda efüzyondur. Dejeneratif eklem
hastalığı olan köpekler de genelde topallama görülür. Fiziksel muayene etkilenmiĢ
eklemin incelenmesi, kas ve eklem yapısının palpasyonu, diğer eklemle
karĢılaĢtırılmasının yapılması ve yürüyüĢ muayenesiyle olur. Ayrıca ligament ve
tendolar bütünlük ve gevĢeklik yönünden de incelenmelidir. Farkedilen krepitasyon
genelde osteofit oluĢumunu veya artiküler kıkırdak hasarını gösterir (Lipowitz, 1993;
Swenson, 1997).
Tedavisinde yaygın olarak nonsteroideal antienflamatuarlar kullanılır. Ciddi olmayan
olgularda prognoz iyi seyreder (Lipowitz, 1993; Swenson, 1997).
1.3.1.2. Osteokondrozis dissekans (OCD)
Kıkırdak kalınlaĢması; özellikle yavaĢ ossifikasyon gösteren epifiz hattı kaynaklı
meydana gelir. Bunun ile beraber ondrokondral kemikleĢmede fokal bir parçalanma
meydana gelir ve eklem boĢluğunda bazen serbest halde görülebilir (Özkara, 1994).
30
1.3.1.2.1. Etiyoloji
Hastalığın etiyolojisi çok faktörlüdür. Travmatik, çevresel ve yapısal sorunları bir
arada kapsamaktadır.
Kıkırdağın kalınlaĢması, özellikle yavaĢ ossifikasyon gösteren epifiz hattından
kaynaklanır. Epifiz hattının kemikleĢme sürecini hormonlar da etkiler. AĢırı
Somatotropin veya Tirotropin verilen hayvanlarda kıkırdak kalınlığında histolojik
olarak artıĢ gözlenmiĢtir. Bu hormonların aĢırı verilmesi osteokondrozis dissekans ile
sonuçlanabir. Testesteron da epifizdeki büyümeyi uyarıp Growth hormon ile
sinerjistik etki gösterir. Östrojenin ise karĢıt etkisi vardır, bu yüzden osteokondrozis
diĢilerden daha çok erkeklerde görülmektedir (Paatsama, 1975; Denny, 1980;
Boudrieaur, 1983; Milton, 1983).
1.3.1.2.1.1. Beslenmenin rolü
Hedhammer‟in yaptığı bir çalıĢmada; Ca, P ve enerjiden zengin gıdayla beslenen 12
çift Great Danes ile Ad Libitum beslenen köpekler karĢılaĢtırıldığında, Great
Dane‟larda daha sık osteokondroz ve gecikmiĢ iskelet yapısı görülmüĢtür
(Hedhammer, 1974).
Meyer‟in yaptığı çalıĢmada; pirinçle zenginleĢtirilmiĢ besinle beraber Scapular
bölgeye kum torbaları bağlanarak arttırılan vücut ağırlığı sonucu ostekondroz
belirtilerinin arttığı görülmüĢtür. (Hedhammer, 1974; Hazewinkel, 1995; Hazewinkel
ve ark., 1999; Schoenmakers, 2000)
31
Nap‟in yaptığı çalıĢmada; sadece proteinden zengin gıdayla beslenen Great
Dane‟larla normal beslenen köpekler karĢılaĢtırıldığında, ostekondrozun oluĢumu ve
Ģiddeti yönünden hiçbir fark olmadığı görülmüĢtür. Aynı çalıĢma karbonhidratla
zenginleĢtirilmiĢ gıdayla da yapılmıĢ ve aynı sonuçlar alınmıĢtır. (Hedhammer 1974;
Hazewinkel 1995; Hazewinkel ve ark. 1999; Schoenmakers, 2000).
Schoenmakers‟in yaptığı bir çalıĢmada; üç haftalık Great Dane‟ların bir grubuna
maksimum %1.1‟lik Ca içeren besinlerle, diğer gruba ise üç kat arttırılmıĢ Ca ve P
içeren besinlerle beslemiĢtir. Bu çalıĢma sonucunda 2. gruptaki köpeklerde, ileri
yaĢlarda, ciddi kıkırdak cones ve Radius Curvus Sendromu ile birlikte endokondral
ossifikasyonda bozukluklar olduğu görülmüĢtür. Sonuç olarak bütün bu çalıĢmalar
değerlendirildiğinde, büyük ırk köpekler Ca‟dan zengin besinlerle beslendiklerinde
osteokondrozun geliĢimi ve görünümünde önemli derecede artıĢ, iskelet geliĢiminde
de negatif etki görülmüĢtür (ġekil 1.17). Ama yavru köpek besinlerindeki gibi
yüksek protein içerikli dengeli bir besinin, iskelet sistemi üzerine hiçbir negatif etkisi
olmadığı görülmüĢtür. Köpekleri gıda kökenli osteokondrozdan koruyabilmek için
gıdada maksimum %0.8-0.9 Ca bulunmalıdır (Hedhammer, 1974; Hazewinkel,
1995; Hazewinkel ve ark., 1999; Schoenmakers, 2000)
1.3.1.2.2. Patogenez
Epifizyal, metafizyal veya apofizyal büyüme hattındaki endokondral ossifikasyonun
etkilendiği sistemik bir hastalıktır. Endokondral ossifikasyon sırasında kıkırdak
matriksinin kalsifikasyonu inhibe edilerek, nekroz ve derin tabakalarda fissur
formasyonuyla kıkırdağın kalınlaĢması oluĢur. Eklem kıkırdağının kalınlaĢması,
kıkırdağın derin kısımlarına, synovial sıvıdaki besinlerin zayıf dağılmasına neden
olur. Böylece kondrositlerde, anormal metabolizma ve fonksiyona yol açıp, az bir
travmanında etkisiyle, kalsifiye olmuĢ dokuyla anormal kalsifiye olmamıĢ dokuların
ayrılmasına neden olur. Eklem kıkırdağı esas kalsifiye dokudan yani kemikten
serbest parçalara ayrıldığı an osteokondrozis dissekans ĢekillenmiĢ olur (Denny,
1980; Boudrieaur, 1983; Milton, 1983).
32
ġekil 1.17. Köpekte radius-ulna distal epifiz plakları kapanması
(Hazewinkel,1998)
33
1.3.1.3. Dirsekte Ostekondrozis Dissekans
Kas atrofisi fazla görülmez. Köpek ayakta iken dirsek hafif adduksiyondadır.
Dirseğin lateralinde, artmıĢ synovial sıvı ve eklem kapsülünün kalınlaĢmasına bağlı
olarak oluĢan hafif bir ĢiĢlik bulunabilir. Eklem maniplasyonunda krepitasyon
alınabilir. Dirseğin fleksiyon ve ekstensiyonunda ağrı oluĢabilir. Ağrının dirsekten
mi yoksa omuzdan mı kaynaklandığını saptamak zor olur. Çünkü dirsek
osteokondrozis dissekansı ile omuz osteokondrozis dissekansının klinik bulguları
birbirine benzer, ayrımı içim hem omuz hemde dirsek radyografisinin çekilmesi
gerekir (Denny, 1980; Boudrieaur, 1983; Öztürk, 1994).
1.3.1.3.1. Klinik muayene ve bulgular
Hastalık en çok Bernese Mountain, Golden ile Labrador Retreivers‟larda görülür.
Klinik bulgular 4-12 aylar arasında görülmeye baĢlar. Bazı köpeklerde
osteokondrozis dissekans, köpek büyüyene kadar asemptomatik seyreder ve topallık
göstermezler. Bu tür köpeklerin osteokondrozis dissekans olabileceği
unutulmamalıdır. Bilateral osteokondrozis dissekans %20-50 arasında görülmektedir.
Topallık çoğunlukla vardır ama hafif veya aralıklı olabilir. Kuvvetli bir egzersizden
sonra daha da ağırlaĢır (Paatsama, 1975; Hazewinkel, 1998).
ġekil 1.18. Dirsek ekleminde humerus‟da görülen kontakt lezyonu
(Hazewinkel, 1998)
34
1.3.1.3.2. Radyografik muayene ve bulgular
Hastalığın bilateral Ģekillenebileceğinden iki dirsek eklemide görüntülenmelidir.
ġekil 1.19. Dirsek ekleminde humerus‟da görülen kontakt lezyonu (Hazewinkel
ve ark. 1998)
35
Radyografide ekleme maksimum fleksiyon verilerek mediolateral görüntü
alınmalıdır. Ayrıca sternal pozisyonda, hafif mediale oblik kraniokaudal görüntü,
humerusun medial kondilusunun da incelenebilmesini sağlar.
Ġlk görülen radyografik bulgulardan biri, proksimal anconeal çıkıntının ekleme
katılmayan kranial yüzündeki osteofit formasyonudur. Bu osteofitler, ulnanın
proksimalinde normalde bulunan kraniomedial ve kraniolateral tuberositleriyle
karıĢtırılmamalıdır (ġekil 1.19). Bu osteofitleri en iyi, fleksiyondaki dirseğin lateral
radyografisinde görürüz. Ayrıca osteofitler radiusun proksimalinde, humerusun
medial kondilusunda ve medial coronoid çıkıntıda görülebilir. Bu görüntüler spesifik
değildir ve sekonder dejeneratif eklem hastalığını gösterir (ġekil 1.18) (Probst, 1988;
Probst, 1989; Hazewinkel, 1998).
Spesifik radyografik görüntüler her hastada görülmez. Medial humerus kondülünde
radyolusent bir defekt görülebilir. Bu görüntü en iyi, dirsek 30 derece
fleksiyondayken, kraniokaudal ve hafif medialoblik grafilerde incelenir. Çoğu olguda
osteokondrozis dissekans tanısı için radyografik görüntüler yeterli değildir. Kesin
tanı genelde diagnostik artrotomiyle konur (Probst, 1988; Probst, 1989; Hazewinkel,
1998).
1.3.2. BirleĢmemiĢ Anconeal Çıkıntı – Ununited Anconeal Process (UAP)
Ulnadaki uzama azalınca, ulnadaki eklem seviyesinin proksimaline doğru uzayan
radius, dirsekte uyumsuzluğa neden olur. Radius anconeal çıkıntıya zıt olarak
humerusu proksimale doğru iter (ġekil 1.20). Sonuçta birleĢmemiĢ anconeal
çıkıntıyla beraber eklemde uyumsuzluk olur ve topallıkla beraber dirsekte efektif
osteoartrozis meydana gelir. Humerusun anconeal çıkıntıya karĢı kompresyonu
köpek için çok ağrılı olur (Vaughan, 1962; Sjostrom, Flagel, 1997).
36
BirleĢmemiĢ anconeal çıkıntı kısmen kıkırdakla bağlıyken, gerginlik ve kompresyon,
ulnatomiyle veya parsiyal ulnectomiyle düzeltilebilir. (Hazewinkel ve ark. 1998)
Kronik durumlarda birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı artrotomi sonrası çıkarılarak
sağaltılabilir. Dirsekteki uyumsuzluk azken, ölçülü bir Ģekilde nonsteroideal
antienflamatuar ilaçlarla desteklenerek sağaltılabilir (Cawley, 1959; Herron, 1971;
Lenehan, 1985; Mccartney, 1993; Christopher, 1993; Mitter, 1978; Thrupp, 2001).
ġekil 1.20. Dirsek ekleminde birleĢmemiĢ processus anconeus (Hazewinkel, 1998)
Oklar caput radiinin humerusu proximale itmesi sonucu oluĢan anconeal process
kırığını iĢaret eder.
37
1.3.3. Medial Coronoid Çıkıntının Kırığı - Fragmented Medial Coronoid
Process (FMCP-FCP)
Bazı olgularda, sağaltım, humerusu destekleyen eklem yüzü, kısa radiusa uygun bir
Ģekilde küçültülerek yapılır. Bu olay kalan eklem yüzünde (Processus coroneideus
medialis et lateralis) basınsın artmasına ve coronoid çıkıntının kırılmasına yol açar
(ġekil 1.21) (Hazewinkel, 1998).
Bienz‟in yaptığı bir çalıĢmada, Bernese Mountain köpeklerinde %72.6‟sında dirsek
uyumsuzluğuyla coronoid çıkıntı kırığı birlikte görülür iken %6‟sında yalnızca
coronoid çıkıntı kırığı görülmüĢtür. Dirsek eklem uyumsuzluğu her durumda
coronoid çıkıntı kırığı ile oluĢmaz, sadece köpeklerin %12 sinde bu durum söz
konusudur. Coronoid çıkıntı kırığı nedenli topallıklarda ve Ģiddetli uyumsuzluklarda
genç köpeklere parsial ulnectomi, ergin köpeklere ise ulnatomi uygulanmaktadır
(Bienz, 1985; Henry, 1984; Read, 1990; Huibregtse, 1994; Hazewinkel, 1998;
Prensell, 1998).
ġekil 1.21. Processus Coronoideus Medialis kırığı (Hazewinkel, 1998)
38
1.3.4. Dirsek Uyumsuzluğu – Elbow Incongruity (EI)
Köpeklerin uzun kemiklerinde doğumdan sonra bir tane primer, bir veya daha fazla
sayıda sekonder ossifikasyon noktası bulunmaktadır. Sekonder ossifikasyon noktaları
primer ossifikasyon noktalarından kartilaginöz bir plakla ayrılırlar ve kemikte
boyuna büyümeyi sağlarlar. Epifiz de bu büyüme plakları ile çevrelenmiĢtir. Kemikte
enine büyüme ise, periost altından appozisyonel büyüme ile sağlanmaktadır. Uzun
kemiklerde enine ve boyuna büyüme endokondral ossifikasyon ile gerçekleĢir.
Boyuna uzama, geliĢim ve sekonder ossifikasyon noktalarının olgunlaĢmasına ve
köpeğin ırkına bağlı olarak değiĢme gösterir ve de yüksek miktarda kalsiyum
alımında bu plaklar kapanır (Bilgili 2000).
EĢ kemiklerin büyümesi eĢ zamanlı olarak gerçekleĢir ve her iki kemiğin uçlarında
uyumlu eklem yüzleri oluĢtururlar. Tibia ve fibulada ise bu durum daha az göze
çarpar, çünkü her iki kemiğin de büyümesi proksimal ve distal büyüme plaklarından
%50 oranında gerçekleĢir. Antebrachiumda ise bu durum daha farklıdır. Çünkü
radiusun proximal büyüme plağı %60–75, distal büyüme plağı ise %25–40 oranında
boyuna büyümeye katkıda bulunurlar. Ulnanın distal büyüme plağının kemiğin
boyuna büyümesindeki yeri de %80-90‟ dır. Sağlıklı kemik geliĢimi sürerken radius
ve ulna düzenli bir iliĢki halinde büyürler (Carring, 1975; Fox, 1983; Gielen, 2001).
DeğiĢik nedenlere bağlı olarak antebrachiumda geliĢim bozuklukları gözlenebilir.
Bazı durumlarda bu anormallikler topallık ve anormal bacak konfigürasyonları ile
sonuçlanabilir (Wind 1986).
GörüĢler EI‟nin ED‟ye neden olan birçok durumun ortak nedenleri arasında olduğu
yolundadır. Dirsek ekleminde meydana gelen basamaklanma yük dağılımında
dengesizlik; radius uzun olduğunda anconeal processte, kısa olduğunda ise medial
39
coronoid processte stres konsantrasyonu oluĢturur (Carring, 1975; Wind, 1986;
Bilgili, 2000; Samoy, 2006).
1.3.4.1. Kalıtsal Uyumsuzluk
Basset Hound, Sky Terrierler, Dachshundlar ve diğer kondrodistrofik ırklarda
radius ve ulnada kalıtsal asinkronize büyüme sıklıkla gözlenir (ġekil 1.22).
Köpeklerde ulna‟nın distal büyüme plağında aktif kıkırdak hücre mitozu ve
hipertrofisi radyografilerde çok tipik olarak “V” Ģeklinde görülür. Kondrodistrofik
ırklarda ise, ulna‟nın distal büyüme plağı ML radyografilerde oblik olarak
gözlenir (ġekil 1.23) (Hazewinkel, 1998).
Kemiklerde boyca uzamadaki azalma tüm uzun kemiklerde gözlense de, esas
olarak ulna da önem kazanır. Bunun sonucu olarak ulna‟dan daha uzun olan
radius articulatio cubiti‟de uyumsuzluk yaratır. Radyolojik muayenede radius
humerus‟u proksimal yönde processus anconeus‟a doğru iter. 6 aylığa kadar olan
genç Basset tazılarında bu durum processus anconeus‟un kartilaginöz
ġekil 1.22. Opere edilmiĢ basset hound ırkı bir köpek (Hazewinkel, 1998)
40
bağlantılarında ayrılmalara neden olur. Bunun sonucu olarak da UAP (un-united
anconeal process) oluĢur ki; topallığın ve ileride geliĢecek olan osteoartritin ana
nedenidir. Fakat 6 aydan yaĢlı olan olgun köpeklerde processus anconeus ulna ile
kaynaĢtığı için yerinden ayrılmaz, fakat humerus‟un processus anconeus‟a yapmıĢ
olduğu basınç çok Ģiddetli ağrıya neden olur. Buna “distractio cubiti” yani “dirsek
distraksiyonu” denir ki; köpeklerde en Ģiddetli ağrı ve topallık 6 ay ile 1 yaĢ
arasındaki dönemde gözlenir (Fox, 1983; Hazewinkel, 1998; Bilgili, 2000).
ġekil 1.23. Kondrodistrofik ırk köpeğe ait radius-ulna radyografisi (Hazewinkel ve
ark., 1998)
Köpeklerin uzun kemiklerinde bir primer ossifikasyon merkeziyle bir veya birçok
sekonder ossifikasyon merkezleri meydana gelir. Kıkırdak tabaka, sekonder
41
ossifikasyon merkezlerini primer ossifikasyon merkezlerinden uzamaya olanak
sağlamak için ayırır. Ayrıca geliĢen kıkırdak tabaka, epifizi örterek kemik sonlarının
orantılı olarak geliĢimini sağlar (Fox, 1983; Hazewinkel, 1998; Bilgili, 2000).
Antebrachiumu oluĢturan radius ve ulnanın geliĢme hızında dikkate değer farklılıklar
görülmüĢtür. Radiusun distal büyüme plağında %60-75 oranında, proksimal büyüme
plağında ise %25-40 oranında kemik geliĢimi meydana gelir, halbuki ulnanın distal
büyüme plağında bu oran %80-90 civarındadır. GeliĢme periyodu sırasında radiusla
ulnanın birbirleriyle olan durumları değiĢsede eklem sabit kalır. Asenkronize radius
ulna geliĢimi Basset Hounds, Sky Terriers, Dachshunds gibi kondrodistofik ırklarda
kalıtsaldır (ġekil 1.24) (Fox, 1983; Hazewinkel, 1998; Bilgili, 2000).
Kondrodistrofik ırkların mediolateral radyografisindeki Ģekli oblik, diğer
köpeklerdeki tipik Ģekli „V‟ olan ulnanın distal büyüme plağında, çok aktif kıkırdak
ġekil 1.24. Radius-ulna distal epifiz hattı erken kapanması
Koyu ok kapanmıĢ distal ulnar epifiz hattı
42
hücre mitozu hipertrofisi oluĢtuğu görülmüĢtür. Bütün uzun kemiklere bakıldığında
daha çok ulnanın uzamasındaki azalma dikkat çekmiĢtir (ġekil 1.25) (Hazewinkel,
1998)
ġekil 1.25. Ulnar epifiz hattı kapanan köpekte uygulanan sağaltım sonrası (Hazewinkel,
1998)
43
ÇalıĢmanın amacı; köpeklerde önemli bir rahatsızlık olan ve günümüzde yeterince
tanınmayan dirsek displazisinin klinik ve radyografik bulgularının değelendirilerek
skorlanması ve bu skorlamada uluslar arası geçerliliği olan bir skorlama sisteminin
(IEWG) kullanılmasıyla hastalığın tanınması ve benzer çalıĢmalar için katkı
sağlamaktır.
44
2. GEREÇ VE YÖNTEM
ÇalıĢma materyalini, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı
Ortopedi ve Travmatoloji Kliniği'ne ön ekstremite topallığı Ģikayeti ile getirilen
değiĢik yaĢ, ırk ve cinsiyetteki 20 köpek oluĢturdu. Kliniğe getirilen köpeklerin
klinik ve radyolojik muayeneleri yapıldı. Bu değerlendirme sonrasında dirsek
ekleminden kaynaklanan rahatsızlığı olan köpekler çalıĢmaya dahil edildi.
Olguların topallık değerlendirmeleri Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme
Skalası‟na göre yapıldı (Çizelge 2.1). Bu skalaya göre 0 derece; duruĢu ve yürüyüĢü
normal olan hayvanları, 1. derece; duruĢu ve yürüyüĢü normal, adım atarken hafif
topallık gösteren hayvanları, 2. derece; duruĢu normal, yürüyüĢte hafif topallık
gösteren hayvanları, 3. derece; duruĢu hafif bozuk, yürüyüĢte hafif-orta derecede
topallık gösteren hayvanları, 4. derece; duruĢu normal, yürürken Ģiddetli topallık
gösteren olguları, 5. derece; duruĢu bozuk, yürürken orta derecede topallık gösteren
hayvanları ve 6. derece ise; duruĢu bozuk, yürürken Ģiddetli topallık gösteren
hayvanları temsil etti.
Olguların radyografileri 4 ayrı pozisyonda çekildi. Bu pozisyonlar Medio-Lateral
(M/L) 45 derece fleksiyonda ve M/L 120 derece fleksiyonda, Anterio-Posterior (A/P)
ve Anterio-Posterior Medial-Oblik (A/P-M/O) Ģeklinde oldu. Radyografilerin
alınması esnasında hayvanlara genel anestezi uygulandı. Anestezileri xylazine
hidrochloride‟in 0.1 ml/kg (XylazinBio %2, 23.32 mg/ml, Bioveta, Çek
Cumhuriyeti) dozunda intramüsküler enjeksiyonu ile sağlanan premedikasyonu
takiben ketamine hidrochlorure‟ ün 10 mg/ml (Ketasol, 100 mg/ml, Richter Pharma,
Çek Cumhuriyeti) intramüsküler enjeksiyonu ile sağlandı. Olguların radyografik
görüntülemeleri INNOMED marka radyografi cihazı ile KODAK marka filmlere
yapıldı. Alınan tüm radyografiler, International Elbow Working Group (IEWG)
Dirsek Displazisi Değerlendirme Skalası kullanılarak değerlendirildi.
45
Çizelge 2.1. Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası
Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası
2.1. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi
IEWG 1989‟da çeĢitli ülkelerden bilim adamları önderliğinde kurulmuĢ bir gruptur
ve düzenli olarak toplanıp güncel çalıĢmalarını sunmaktadırlar. IEWG tarafından
dirsek displazisinde, dirsek eklemi artrozisi 4 derecede sınıflandırılmaktadır. IEWG
Dirsek Displazisi Skorlama Sistemine göre dirsek ekleminde sklerozis ve osteofiter
hiçbir üreme yok ise bu 0 derece yani normal dirsek eklemidir. Dirsek ekleminde
ulnar trochlear çukurlukta sklerozis ve eklemde veya çevresinde 2 mm‟den küçük
osteofiter üremeler var ise bu hafif artrozisli 1. derece displazik bir dirsektir. Dirsek
ekleminde ve çevresinde 2-5 mm arasında osteofiter üremeler var ise bu orta
artrozisli 2. derece displazik bir dirsek eklemidir. Dirsek eklemi ve çevresinde 5 mm
ve daha büyük osteofiter üremeler var ise bu dirsek eklemi ileri artrozisli 3. derece
displazik bir dirsek eklemidir (Çizelge 2.2). Dirsek eklemi radyografileri her iki
dirseği de içermelidir ve radyografiler medio-lateral (M/L) 45 derece ve M/L 120
Topallık
Derecesi
Değerlendirme
0 DuruĢ ve yürüyüĢ normal.
1 DuruĢ ve yürüyüĢ normal, adım atarken hafif topallık.
2 DuruĢ normal, yürüyüĢte hafif topallık.
3 DuruĢ hafif bozuk, yürüyüĢte hafif-orta derecede topallık.
4 DuruĢ normal, yürürken Ģiddetli topallık.
5 DuruĢ bozuk, yürürken orta derecede topallık.
6 DuruĢ bozuk, yürürken Ģiddetli topallık.
46
derece fleksiyonda, anterio-posterior (A/P) ve anterio-posterior medal-oblik (A/P-
M/O) grafileri alındı. Bu alınan grafiler üzerinde aĢağıda belirtilen kriterlere göre iki
ayrı veteriner hekim tarafından değerlendirilip, tüm grafiler skorlandı.
Çizelge 2.2. IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Derecelendirme Skalası
IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Derecelendirme Skalası
Normal Artrozis (Derece 0) Dirsek ekleminde sklerozis ve osteofiter hiçbir
üreme yok.
Hafif Artrozis (Derece 1) Dirsek ekleminde ulnar trochlear çukurlukta
sklerozis ve eklemde veya çevresinde 2 mm‟den
küçük osteofiter üremeler var.
Orta Artrozis (Derece 2) Dirsek ekleminde ve çevresinde 2–5 mm arasında
osteofiter üremeler var.
Ġleri Artrozis (Derece 3) Dirsek ekleminde ve çevresinde 5 mm‟den büyük
osteofiter üremeler var, Ģeklindedir.
47
2.2 IEWG dirsek displazisi skorlamasında kullanılan standart radyografi
pozisyonları
ġekil 2.1. Köpeklerde dirsek ekleminin M/L 45 derece fleksiyon pozisyonda
radyografik görüntüsü (Hazewinkel, 1998)
48
ġekil 2.2. Köpeklerde dirsek ekleminin M/L 120 derece fleksiyon pozisyonda
radyografik görüntüsü (Hazewinkel, 1998)
49
ġekil 2.3. Köpeklerde dirsek ekleminin A/P pozisyonda radyografik görüntüsü
(Hazewinkel, 1998)
50
ġekil 2.4. Köpeklerde dirsek ekleminin A/P-M/O pozisyonda radyografik görüntüsü
(Hazewinkel, 1998)
51
2.3. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi skorlama noktaları
Yukarıda anlatılan IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi için gereken
radyografiler alındıktan sonra, radyografiler üzerinde aĢağıda gösterilen IEWG
Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama Noktaları (Çizelge 3) değerlendirilerdi
ve IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Tablosuna (Çizelge 4) not edildi.
Çizelge 2.3. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi skorlama noktaları
IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Skorlama
52
a Procesus Anconeus proximalis
b Caput Radii cranial kenarı
c Processus Coronoideus Medialisin craniyal ucu
d Lateral condülün caudal yüz açısı
e Koronoid tabanına komĢu ulnar çukurlukta sklerosis
f Medial epikondülün medial yüzü
g Medail koronoid prosesin mediyal yüzü
h Subkondral dokuda OCD lezyonları
i Lateral humeral kondilde kemik üremesi
53
Çizelge 2.4. IEWG dirsek displazisi skorlama sistemi tablosu
IEWG Dirsek Displazisi Skorlama Sistemi Tablosu
OA 0 1 2 3
Lokalizasyon 0 <2 mm 2-5 mm >5 mm
a
b
d
f
g
c
e
OA Skor
54
3. BULGULAR
Bu çalıĢmadaki 20 köpeğin %60‟ ını Alman Çoban, %15‟ ini Rottweiller, %15‟ ini
Türk Çoban, %10‟ unu ise Golden Retriever ırkı köpekler oluĢturdu (Çizelge 3.1).
ÇalıĢmaya alınan köpeklerin %15‟i diĢi, %85‟i erkektir (Çizelge 3.2). Alman Çoban
Köpeklerinin %75‟i erkek, %25‟i diĢi; Rottweiller ırkı köpeklerin tamamı erkek;
Türk Çoban Köpeklerinin tamamı erkek ve Golden Retiriever ırkı köpeklerin ise
tamamı erkekti (Çizelge 3.2). ÇalıĢmaya katılan köpeklerin %15‟ i 5-6 aylık, %20‟si
8-9 aylık , %15‟ i 1yaĢlı, %20‟ si 3 yaĢlı, %15‟ i 4 yaĢlı, %5‟ i 6 yaĢlı ve %10‟ u ise
10 yaĢlı olarak belirlendi (Çizelge 3.3). ÇalıĢmaya katılan Alman Çoban
Köpeklerinin %8,33‟ ü 8-9 aylık, %16,66‟ sı 1 yaĢlı, %33,33‟ ü 3 yaĢlı, %16,66‟ sı 4
yaĢlı, %8,33‟ ü 6 yaĢlı, %16,66‟ sı 10 yaĢlıdır; Rottweiller ırkı köpeklerin tamamı 8-
9 aylık dönemdedir; Golden Retriever ırkı köpeklerin %50‟ si 5-6 aylık, %50‟ si 4
yaĢlıdır; Türk Çoban Köpeklerinin %66,66‟ sı 5-6 aylık, %33,33‟ ü 1 yaĢlıdır
(Çizelge 3.3).
Çizelge 3.1. ÇalıĢmayı oluĢturan ırklar ve oranları
IRKLAR SAYILARI
Alman Çoban Köpeği %60 (12)
Rottweiller %15 (3)
Türk Çoban Köpeği %15 (3)
Golden Retriever %10 (2)
55
Çizelge 3.2. ÇalıĢmayı oluĢturan ırklara ait cinsiyet dağılımları
IRKLAR DĠġĠ ERKEK
Alman Çoban Köpeği %25 %75
Rottweiller - %100
Türk Çoban Köpeği - %100
Golden Retriever - %100
Tüm Olgular %15 %85
Çizelge 3.3. ÇalıĢmayı oluĢturan ırklara ait yaĢ dağılımı oranları
IRKLAR 5-6
Aylık
8-9
AYLIK
1
YAġLI
3
YAġLI
4
YAġLI
6
YAġLI
10
YAġLI
Alman
Çoban
Köpeği
- %
8,33
%
16, 66
%
33,33
%
16,66
%
8,33
%
16,66
Rottweiller - %
100
- - - - -
Golden
Retriever
%
50,00
- - - %
50,00
- -
Türk
Çoban
Köpeği
%
66,66
- %
33,33
- - - -
Tüm
Olgular
%15 %20 %15 %20 %15 %5 %10
56
Çizelge 3.4. ÇalıĢmayı oluĢturan ırkların oranları
ÇalıĢmayı oluĢturan olguların %25‟ i 0 derece sağlıklı dirsek eklemi, %5‟ i 1. derece
dirsek displazili, %5‟ i 2. derece dirsek displazili, geri kalan %65‟ i ise 3. derece
dirsek displazisine sahiptir (Çizelge 3.5). Alman Çoban Köpeklerinin %25‟ i 0
derece sağlıklı dirsek eklemine sahip, % 8.33‟ ü 1. derece displazili dirsek eklemine
ve geri kalan %66.66‟ sı 3. derece displazik dirsek eklemine sahiptir (Çizelge 3.6).
Rottweiller ırkı köpeklere ait dirsek eklemlerinin %66.66‟ sı sağlıklı 0 derece
displazik, %33.37‟si ise 3. derece displaziktir (Çizelge 3.7). Türk Çoban
Köpeklerinin tamamı 3. derece displazili dirsek eklemine sahiptir (Çizelge 3.9).
Golden Retriever ırkı köpeklerin %50‟ si 2. derece displazik, diğer %50‟ si ise 3.
derece displazik dirsek eklemine sahiptir (Çizelge 3.8).
Alman
Çoban
Köpeği
60%
Rotweiller
15%
Türk Çoban
Köpeği
15%
Golden
Retriever
10%
IRKLAR
57
Çizelge 3.5. Displazi derecelerinin olgulara göre dağılımı
Çizelge 3.6. Alman çoban köpeklerine ait dirsek eklemlerinin displazi dereceleri
0
25%
1. derece
5%
2. derece
5%
3. derece
65%
Displazi Derecelerinin Genel Dağılımı
Alman Çoban Köpeklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi
Dereceleri
0
1
2
3
58
Çizelge 3.9. Türk çoban köpeklerine ait dirsek eklemlerinin diplazi dereceleri
Çizelge 3.8. Golden retriever ırkı köpeklere ait dirsek eklemlerinin displazi
dereceleri
Türk Çoban Köepklerine Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi
Dereceleri
0
1
2
3
Golden Retriever Irkı Köpeklerin Dirsek Eklemlerine Ait
Displazi Dereceleri
0
1
2
3
59
Çizelge 3.7. Rottweiller ırkı köpeklere ait dirsek eklemlerinin displazi dereceleri
ÇalıĢmayı oluĢturan 20 dirsek ekleminin %40‟ ında FCMP, %15‟ inde UAP, %5‟
inde OCD ve %10‟ unda EI belirlendi (Çizelge 3.10).
Alman Çoban Köpeklerinin %33,33‟ ünde FCMP, %8,33‟ ünde UAP, %8,33‟ ünde
OCD, %16,67‟ sinde EI gözlemlendi. Rottweiller ve Golden Retriever ırkı köpeklere
ait dirsek eklemlerinin tamamında FCMP gözlemlendi. Türk Çoban Köpeklerine ait
dirsek eklemlerinde %66‟ sında UAP, %34‟ ünde FCMP görüldü.
Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Sklasına göre çalıĢmayı oluĢturan köpeklerin
%25‟inde 0 derece, %5‟ inde 2. derece, %55‟ inde 3. derece, %5‟inde 5. derece ve
%10‟ unda 6. derece topallık gözlemlendi (Çizelge 3.11).
Rottweiller Irkı Köpeklere Ait Dirsek Eklemlerinin Displazi
Dereceleri
0
1
2
3
60
Çizelge 3.10. ÇalıĢmayı oluĢturan dirsek eklemlerinde görülen patolojilerin yüzdeleri
Çizelge 3.11. Bilgili-Ulusan topallık değerlendirme sklasına göre çalıĢmayı oluĢturan
köpeklerin topallık skorları
0 1 2 3 4 5 6
%25 %0 %5 %55 %0 %5 %10
AĢağıda 5 numaralı olgumuzun radyografilerinde hem Coronoid Çıkıntının Kırığı
(FCMP) hem de buna sebep olan dirsek uyumsuzluğu (EI) radyografide çok net
gözükmektedir (ġekil 3.1.).
FCMP
57% UAP
22%
OCD
7%
EI
14%
Görülen Patolojiler
61
ġekil 3.1. Olgu No. 5 Dirsek uyumsuzluğunun (EI) sebep olduğu processus
coronoideus kırığı (FCMP) Kırmızı oklar kısa kalan caput radii ve kırılan medial
coronoid processi göstermektedir.
62
ġekil 3.2. Olgu No. 9‟ da BirleĢmemiĢ ankoneal çıkıntı (UAP) ve osteofiter üremeler
Kırmızı oklar processus anconeus kırığını
Sarı oklar osteofiter üremeleri iĢaret eder.
63
ġekil 3.3. Olgu No. 11‟ de osteokondrozis (OC) + osteokondrozis dissekans (OCD)
Kırmızı ok OCD, sarı ok OC lezyonunu iĢaret eder.
64
ġekil 3.4. Olgu No. 11‟ de osteofiter üremeler
65
66
4. TARTIġMA
Dirsek displazisi; büyümekte olan büyük ve orta boy köpek ırklarının yavrularında
görülen ortopedik bir bozukluktur. Esas bulgular ön bacakta görülen progressif
dejeneratif eklem hastalığına bağlı oluĢan topallıktır. (Bilgili ve ark. 2000)
Rottweiler ırkı köpeklerin %46-50‟ sinde, Bernese dağ köpeklerinin %36-70‟ inde,
Labradorların %12-14‟ ünde, Golden Retriever ırkı köpeklerin %20‟ sinde, New
Foundlan ırkı köpeklerin %30‟ unda, Alman Çoban Köpeklerinin %18-21‟ inde ve
ayrıca Great Dane, St. Bernard, Irish Wolfshoud, Great Pyrenees, Bloodhounds,
Boubiers, Chow Chow ve kondro distrofik ırklarda da görülür (Sjöstörm ve ark.,
1995; Swenson ve ark., 1997; Hazewinkel ve ark., 1998). Bu çalıĢmada ise 20
köpeğin %60‟ ını Alman Çoban, %15‟ ini Rottweiller, %15‟ ini Türk Çoban, %10‟
unu ise Golden Retriever ırkı köpekler oluĢturdu. Alman Çoban Köpeklerinin %75‟
inde, Rottweiler‟ların %34‟ ünde, Golden ırkı köpeklerin %50‟ sinde, Türk Çoban
Köpeklerinin ise tamamında dirsek displazisi gözlendi. Literatür verilerinin çoğu
semptom göstermeksizin genel ırk kontrolüne göre çalıĢıldığı, bu tezin konusunu ise
ön ekstremite topallığı Ģikayeti ile getirilen değiĢik yaĢ, ırk ve cinsiyetteki 20 köpek
oluĢturduğu için farklı oranlarla karĢılaĢıldı.
Dirsek displazisine ait klinik bulgular, özellikle topallık hasta 4-10 aylık yaĢta iken
baĢlar (Hazewinkel ve ark. 1998). Bu çalıĢmaya konu olan köpeklerin ise %15‟ i 5-
6 aylık, %20‟si 8-9 aylık , %15‟ i 1yaĢlı, %20‟ si 3 yaĢlı, %15‟ i 4 yaĢlı, %5‟ i 6 yaĢlı
ve %10‟ u ise 10 yaĢlı olarak belirlendi. Alman Çoban Köpeklerinin %8,33‟ ü 8-9
aylık, %16,66‟ sı 1 yaĢlı, %33,33‟ ü 3 yaĢlı, %16,66‟ sı 4 yaĢlı, %8,33‟ ü 6 yaĢlı,
%16,66‟ sı 10 yaĢlıdır; Rottweiller ırkı köpeklerin tamamı 8-9 aylık dönemdedir;
67
Golden Retriever ırkı köpeklerin %50‟ si 5-6 aylık, %50‟ si 4 yaĢlıdır; Türk Çoban
Köpeklerinin %66,66‟ sı 5-6 aylık, %33,33‟ ü 1 yaĢlıdır.
Dirsek displazisi‟nin sebebi olarak 4 patolojik durumdan söz edilebilir. Bunlar
birleĢmemiĢ anconeal çıkıntı (UAP-Ununited Anconeal Process), medial coronoid
çıkıntının kırığı (FCP-Fragmented Coronoid Process), humerusun medial
kondülünde osteokondritis dissekans (OCD-Osteochondritis Dissecans) ve dirsek
uyumsuzluğu (EI-Elbow Incongurity)‟ dur. Bu patolojileri tespit etmek için ise
IEWG‟ ye göre Golden Standart yani altın standart olarak bilinen 4 özel pozisyonda
radyografi gerekmektedir. Bu radyografiler medio-lateral (M/L) 45 derece ve M/L
120 derece fleksiyonda, anterio-posterior (A/P) ve anterio-posterior medal-oblik
(A/P-M/O) pozisyonda alınması gerektiğini bildirirler (Wind, 1986; Hazewinkel ve
ark., 1998). Bazı araĢtırmacılara göre ise mediolateral, ekstensiyonda ve fleksiyonda
üç radyografi yeterli olmaktadır (Mason ve ark. 2002). Aynı zamanda bu
araĢtırmacılardan bazıları ise radyografinin tek baĢına yeterli olmadığını özellikle
süperpozisyonlardan kaynaklanan teĢhis sıkıntısını vurgulamıĢtır (Murphy, 1998;
Mason ve ark. 2002). Bu çalıĢmada özellikle FCMP‟nin radyografik teĢhisi
konusunda zorluklar yaĢadık. Bilgisayarlı Tomografi ve Manyetik Rezonans
Görüntüleme tekniklerinin dirsek displazisi teĢhisi açısından radyografilere göre
daha baĢarılı sonuçlar verdiği belirtilmektedir (Reichle ve ark., 2000; Schulz ve ark.,
2000; Gielen ve ark. 2001).
68
5. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Bu çalıĢmanın sonucunda görülmüĢtür ki, ön ekstremite topallık Ģikayeti ile kliniğe
getirilen olguların %75‟ inde dirsek displazisi görülmüĢtür. Dirsek displazisinin ve
teĢhisinin önemi açıkça ortadadır. Fakat bu çalıĢmada gördük ki direkt radyografi
dirsek displazisinin özellikle de FCMP olgusunun tanısı açısından bazı zorluklar
içermektedir. Bu yüzden dirsek displazisi tanısı için bir sonraki adım bilgisayarlı
tomografi (CT-BT), artroscopy ve MRI görüntülemedir.
Hastalığın bilinen nedenleri arasında genetik faktörler çok baskındır. Hastalığın
insidensinin azaltılması için çalıĢmalar yapılmalıdır. Hastalığın hem yetiĢtiricilere
hem de meslektaĢlarımıza güncel bilgilerinin aktarılması da önem taĢımaktadır.
Ayrıca bilinçli yetiĢtiricilik de büyük önem taĢımaktadır. Dirsek displazisi
görülebilen ırkların kontrolleri yapılmalı ve kayıt altına alınmalıdır.
Ayrıca bu çalıĢmanın konusu olan 20 köpek, dirsek displazisi literatürleri incelendiği
zaman sayı olarak çok az kalmaktadır. Bu çalıĢmada ön ekstremite topallığı gösteren
köpekler konu edilmiĢtir. Fakat dirsek displazisi hakkında semptom görülmeksizin
ırklara spesifik kontroller yapılarak kayıt altına alınmalı ve bunlar yayınlanarak
ülkemizde dirsek displazisi görülme oranları ortaya konmalıdır.
69
ÖZET
Köpeklerde Dirsek Displazisinin Uluslar Arası Dirsek ÇalıĢma Grubu (IEWG)
Skorlama Sistemi Ġle Değerlendirilmesi
Bu çalıĢma Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi Anabilim Dalı Ortopedi
ve Travmatoloji Kliniği‟ne ön ekstremite topallık Ģikayeti ile getirilen 20 değiĢik ırk,
yaĢ ve cinsiyetteki köpekler üzerinde yapıldı. Getirilen köpeklerin klinik ve
radyolojik muayeneleri yapıldı. Bu değerlendirme sonrasında dirsek ekleminden
kaynaklanan rahatsızlığı olan köpekler çalıĢmaya dahil edildi. Bu çalıĢmada ki 20
adet köpeğin %60‟ ını Alman Çoban, %15‟ ini Rottweiller, %15‟ ini Türk Çoban,
%10‟ unu ise Golden Retriever ırkı köpekler oluĢturdu. Olguların topallık
değerlendirmeleri Bilgili-Ulusan Topallık Değerlendirme Skalası‟na göre yapıldı.
Olguların radyografileri 4 ayrı pozisyonda çekildi. Bu pozisyonlar Medio-Lateral
(M/L) 45 derece fleksiyonda ve M/L 120 derece fleksiyonda, Anterio-Posterior (A/P)
ve Anterio-Posterior Medial-Oblik (A/P-M/O) Ģeklinde oldu. Alınan tüm
radyografiler, International Elbow Working Group (IEWG) Dirsek Displazisi
Değerlendirme Skalası kullanılarak, iki ayrı veteriner hekim tarafından skorlanarak
değerlendirildi. Sonuç olarak; çalıĢmaya dahil edilen 20 olgunun %75‟ inde Dirsek
Displazisi saptanmıĢtır. IEWG skorlama sistemi kullanılarak yapılan skorlamada %
25‟ i 0 derece sağlıklı dirsek eklemi, %5‟ i 1. derece dirsek displazili, %5‟ i 2. derece
dirsek displazili, geri kalan %65‟ i ise 3. derece dirsek displazisine sahiptir..
ÇalıĢmayı meydana getiren 20 dirsek ekleminin % 40‟ ında FCMP, %15‟ inde UAP,
%5‟ inde OCD ve %10‟ unda EI görüldü.
Anahtar Sözcükler: Dirsek displazisi, dirsek eklemi, IEWG skorlama sistemi,
köpek, ön ekstremite topallığı.
70
SUMMARY
Scoring Canine Elbow Dysplasia By International Elbow Working Group
(IEWG) Scoring System
The aim of this study was to determine the reason ratio of forelimb lameness caused
by Canine Elbow Dysplasia (CED) and to score CED by using International Elbow
Working Group (IEWG) scoring system. This study was carried out on 20 dogs (%60
German Sheperd, %15 Rottweilers, %15 Turkish Sheperds and %10 Golden
Retrievers) with forlimb lameness caused by cubital joint problems. Bilgili – Ulusan
Lameness Evaluation Scale is used to evaluate the lameness. The radiographs of
elbow joints of cases were taken in four special positions which are necessary for
IEWG scoring system. The positions necessary for IEWG scoring system are Medio-
Lateral (M/L) 45 degree in flexion, M/L 120 degree in flexion, Anterio-Posterior
(A/P) and Anterio-Posterior Medial-Oblique (A/P-M/O). All the radiographs were
evaluated by two veterinarians. IEWG scoring system was used to evaluate CED. In
conclusion we determined %75 of all cases reason of lameness is CED. And %25 of
all cases are 0 degree, %5 is 1. degree, % 5 is 2. degree, %65 is 3. degree dysplasic
according to IEWG scoring system. We observed %15 Ununited Anconeal Process
(UAP), %10 Elbow Incoungrity (EI), % 40 Fracture of Medial Coronoid Process
(FCMP) and %5 Osteochondrosis (OC-OCD) of all cases.
Key Words: Canine, elbow dysplasia, elbow joint, forelimb lameness, IEWG
scoring system.
71
KAYNAKLAR
BIENZ HA. (1985). Klinische und Radiologische Untersuchungen uber den
Fragmenterien Processus Coronoideus Medialis im Ellenbagengelenk des
Berner Sennenhundes und der anderen Sennenhunde Rassen. Disertation ,
University of Zurich, Switzerland.
BĠLGĠLĠ, H., KÜRÜM, B., ASLANBEY, D. (2000). Bir köpekte distal epifizer
büyüme plağının erken kapanması olgusu. VII. Ulusal Veteriner Cerrahi
Kongresi, 25-28 Ekim 2000, BURSA, Kongre kitabı 141-142.
BOJRAB, M.J., ELLISON, G.W., SLOCUM, B. (1993). Current Techniques in
Small Animal Surgery, 4. Basım; bölüm 58, s: 1127-1187.
BOJRAB, M.J., ELLISON, G.W., SLOCUM, B. (1993). Current Techniques in
Small Animal Surgery, 4. Basım; bölüm 58, s: 662-682.
BOUDRIEAU R.J. (1983). Osteochondrosis Dissecans of the Elbow in the Dog. J.
Am. Anim. Hosp. Assoc. 19:627.
BREUR, G.J. (1989). Clinical, Radiographic, Pathologic and Genetic Features of
Osteochondrodysplasia in Scottish Deerhounds. J. Am. Vet. Med. Assoc.
195:606 .
CARLSON, W.D., SEVERIN, G.A. (1961). Elbow Dysplasia in the Dog. A
Preliminary Report. J. Am. Vet. Med. Assoc. 138:295.
CARRING, C.B., MORGEN JP, POOL RR. (1975). Effects of Asynchronous
Growth of the Radius and Ulna of the Canine Elbow Joint Following
Experimental Retardation of Longitidunal Growth of the Ulna. J. Am. Anim.
Hosp. Assoc. 9:496-567 .
CAWLEY, A.J., ARCBIBALD, J. (1959). Ununited Anconeal Process of the Dog.
J. Am. Vet. Med. Assoc. 134:454
CHRISTOPHER, T. (1993). Ununited Anconeal Process. Textbook of Small Animal
Surgery, 2nd ed. ,Vol.2. 1977-1981.
CORLEY, E.A. (1966). Elbow Dysplasia in the German Shepherd Dog. Dissertation,
Colorado State Unıversity, Fort Collins, Co.
72
COOK C.R., COOK J.L. (2009): Diagnostic Imaging of Canine Elbow Dysplasia: A
Review. Veterinary Surgery 38:144–153
DENNY, H.R., GIBBS, C. (1980). The Surgical Treatment of Osteochondritis
Dissecans and Ununited Coronoid Process in the Canine Elbow Joint. J. Small.
Anim. Pract. 21:323.
EVANS, H.E., CHRISTIANSEN, G.C. (1979). Miller’s Anatomy of the Dog. 2nd ed.
W.B. Saunders, Philadelphia.
FLAGEL, T., KEHNSCHERPER, G. (1997). Unusual case of a fractured anconeal
process in a boxer. Vet .Comp. Orthop. Traumatol. 10:192-193.
FOSSUM, T. Small Animal Surgery, 942-949.
FOX, S.M., BLOOMBERG, M.S., BRIGHT, R.M. (1983). Developmental
Anomalies of the Canine Elbow. J. Amer. Anim. Hosp. Assoc. 19:605-615.
GHEORGE M., ILEANA A. (2009). A Clinically Oriented Comprehensive Pictorial
Review of Canine Elbow Anatomy. Veterinary Surgery 38:135–143
GIELEN I., (2001). Canine Elbow Ġncongruity Evaluated With Computerised
Tomography (Ct), Radiography And Arthroscopy. Proceedings 8 th annual
EAVDI Conference, Paris, FRANSA, s: 22
GORING, R.L., BLOOMBERG, M.S. (1983). Selected Developmental
Abnormalities of the Canine Elbow. Radiographic Evaluation and Surgical
Management. Comp. Cont. Educ. 5:178-188.
GRONDALEN, J. (1982). Arthrosis in the Elbow Joint of Young Rapidly Growing
Dogs. 7 Occurrence in the Rottweiler breed. Nord. Veterinaer Med. 34:76.
GRONDALEN, J., GRONDALEN, T. (1981). Arthrosis in the Elbow Joint of Young
Rapidly Growing Dogs a Pathoanatomical Ġnvestigations. Nord. Vet. Med.
33:1-16.
GRONDALEN, J., LINGOAS, F. (1988). Arthrosis of the Elbow Joint Among
Rottweiler Dogs. Results Born Ġnvestigations into Hereditary Disposition.
Tydschr Diergeneesk. 113:498.
HANLON, G.F. (1969). Additional Radiographic Observations on Elbow Dysplasia
in the Dog. J. Am. Vet. Med. Assoc. 155:2045.
HAZEWINKEL, H.A.W. (2001). Diagnosis and Treatment of Skeletel Problems in
the Dog. Large Breed Health Core Symposium. Venice, Italy 29-33.
73
HAZEWINKEL H. A. W., (1998). Elbow Dysplasia, 4th Europan FECAVA
SCIVAC Congress, BOLOGNA-ITALY, 203-206
HAZEWINKEL H. A. W., KANTOR A., MEIJ BP., VOORHOUT G., (1998).
Fragmented Coronoid Process and Osteochondritis Dissecans of the Medial
Humeral Condyle, Tijdsch Diergeneeskunde 113: 41-46.
HAZEWINKEL, H.A.W., NAP, R.C. (1999). No Consequences of Restrichted and
High Dietary Protein on Skeletal Development of Great Dones Dog. Comp.
Educ. Proct. Vet. 21:25-31.
HAZEWINKEL, H.A.W., RICHARDSON, D.C., TOLL, P.W., ZENTEG, J.,
XICKER, S.C. (2000). Developmental Orthopedic Disease of Dogs; ed. Hand,
Thatcher, Remillard, Roudebush: Small Animal Clinical Nutrition: 4. Baskı,
17. Bölüm, s. 505.
HAZEWINKEL, H.A.W., MEIJ, B.P., NAP, R.C. (1995). Radiographic Views for
Elbow Dysplasia Screening in Bernese Mountain Dogs. Annual Meeting
International Elbow Working Group, Constance, Germany. 29-32.
HAZEWINKEL, H.A.W., MEIJ, B.P., THEYSE, L.F.H. (1998). Asynchronous
Growth of the Radius and Ulna in the Dog. Presented at The North American
Veterinary Conference Orlando Florida. 5-14.
HEDHAMMER, A., KROOK, L., SCHRYVER, H.F., DE LAHUNTA,
A.,WHALEN, J.P., KALLFELZ, F.A., NUNEZ, E.A., HINTZ, H.F., SHEFFY,
B.E., RYON, G.D. (1974). Over Nutrition and Skeletal Diseases and
Experimental Study in Growing Great Danes Dogs. Cornell Vet. 65:1-160.
HENRY, W.B. (1984). Radiographic Diagnosis and Surgical Management of
Fragmented Coronoid Process in Dogs. J. Am. Vet. Med. Assoc. 184:799-805.
HERRON, M.R. (1971). Canine Ununited Anconeal Process. Vet. Clin. North. Am.
1:417.
KARA, E. (2002). Köpeklerde Dirsek Ekleminin GeliĢimsel Bozuklukları. Ankara
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Semineri.
74
KELLER, G.G., KREEGER, J.M., MANN, F.A., LATTIMER, J.C. (1997).
Correlation of Radiographic, Necropsy and Histologic Findings in 8 Dogs with
Elbow Displasia. Veterinary Radial and Ultrasound. 38(4): 272-276.
LENEHAN, T.M., VAN SICKLE, D.C. (1985). Ununited Anconeal Process. In:
Newton CD, Nunamaker DM (eds). Textbook of Small Anımal Orthopedies
J.B.Lippincott, Philadelphia, 999-1006.
LIPOWITZ, A.J. (1993). Dejenerative Joint Disease. Textbook of Small Animal
Surgery, 2nd edition, 1921-1927.
LJUNGGREN, G., CAWLEY A.J., ARCHIBALD, J. (1966). The Elbow Dysplasia
in the Dog. J. Am. Vet. Med. Assoc. 148: 889-891.
MARTINEZ, S.A. (1997). Congenital Conditions that Lead to Osteoarthritis in the
Dog, Vet. Clin. North Am. 748-752.
MASON DR. SCHULZ KS, SAMII VF, FUJITA Y, HORNOF WJ, HERRGESELL
EJ, LONG CD, MORGAN JP, KASS PH. (2002). Sensitivity Of Radiographic
Evaluation Of Radio-Ulnar Incongruence in the Dog in Vitro. Vet Surg 31:
125-32
MASON, T.A., LAVELLE, R.B., SKIPPER, S.C. (1981). Osteochondrosis of the
Elbow Joint in Young Dogs. J. Small Animal Pract. 21: 641.
MCCARTNEY, W. (1993). Another Manifestation of Ununited Anconeal Process in
German Shepherd Dog. Vet. Comp. Orthop. Traumatol. 6:213-214.
MILTON, J.L. (1983). Osteochondritis Dissecans in the Dog. Vet. Clin. North Am.
13:117.
MITTEN, R.W., HOEFLE, W.D. (1978). Ununited Anconeal Process, Unusual
Presentation in 2 Dogs. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 14:595.
MURPHY ST. LEWIS DD, SHIROMA JT, NEUWIRTH LA, PARKER RB,
KUBILIS PS. (1998). Effect of Radiographic Positioning on Interpretation of
Cubital Joint Congruity in Dogs. Am J Vet Res. 59(11):1351-7.
OLSSON, S.E. (1975). Lameness in the Dog. A Review of Lesions Causing
Osteoarthrosis of the Shoulder, Elbow, Stifle and Hock Joints. Am. Anim.
Hosp. Assoc. Proc. 1:363.
75
OLSSON, S.E. (1977). Osteochondrosis in the Dog. in: Kirk RW. Current Veterinary
Therapy 6. Philadelphia WB Saunders Co, Philadelphia.
OLSSON, S.E. (1983). The Early Diagnosis of Fragmented Coronoid Process and
Osteochondritis Dissecans of the Canine Elbow Joint. J. Am. Anim. Hosp.
Assoc. 19:616-626.
OLSSON, S.E. (1987). General and Aetiologic Factors in Canine Osteochondrosis.
Vet. Quart. 9:268.
ÖZTÜRK A., (1994). Alman Kurt ve Türk Çoban (Kangal) Irkı Köpeklerin Omuz ve
Dirsek Eklemlerinde Osteochondrosis Lezyonlarının Dağılımının Ġncelenmesi.
Yüksek Lisans Tezi
PAATSAMA, S. (1975). Etiological Factors in Osteochondritis Dissecans. Acta.
Orthop. Scand. 46:906.
PRESNELL, R.K. (1998). Surgical Treatment of Fragmented Medial Coronoid
Process. Current Techniques in Small Animal Surgery, 4th ed., 1990-1994.
PRESNELL, R.K. (1998). Surgical Treatment of Ununited Anconeal Process of the
Elbow. Current Techniques in Small Animal Surgery, 4th ed., 1083-1090.
PROBST, C.W. (1988). Fragmented Medial Coronoid Process and Osteochondritis
Dissecans of the Elbow. Comp. Anim. Pract. 2:27.
PROBST, C.W. (1989). A Simple Medial Approach to the Canine Elbow for
Treatment of Fragmented Coronoıd Process and Osteochondritis Dissecans. J.
Am. Anim. Hosp. Assoc. 25:331.
PROBST, C.W., JOHNSTON, S.A. (1993). Osteochondrosis. Textbook of Small
Animal Surgery. 2nd Ed., Vol.2. 1944-1965.
READ, R.A., ARMSTRONG, S.J., O‟KEEFE, J.D., EGGER, C.E. (1990).
Fragmentation of the Medial Coronoid Process of the Ulna in Dogs, a Study of
109 Cases. J. Small Anim. Pract. 31:330-334 .
REICHLE JK., (2000). Analysis of Congruency Using Radiography And CT.
Proceedings, ECVS Congress, s: 12-3
REICHLE JK, PARK RD, BAHR AM., (2000). Computed Tomographic Findings of
Dogs with Cubital Joint Lameness. Vet Radiol Ultrasound. 2000;41(2):125-30.
ROBINS, G. (1994). Manuel of Small Animal Arthrology, 15. Bölüm sayfa 243-267.
76
RYSSEN, V.B., BREE H.V. (1997). Arthroscopic Findings in 100 Dogs with Elbow
Lameness. Veterinary Record. 140(14): 360-362.
SAMOY Y, VAN RYSSEN B, GIELEN I, WALSCHOT N, VAN BREE H. (2006).
Review of the Literature: Elbow Incongruity in the Dog. Vet Comp Orthop
Traumatol. 2006;19(1):1-8.
SCHOENMAKERS, I., HAZEWINKEL, H.A.W., VOORHOUT, G., CARLSON,
C.S., RICHARDSON, D. (2000). Effect of Diets with Different Calcium and
Phosphorus Contents on the Skeletal Development and Blood Chemistry of
Growing Great Danes. Vet. Rec. 147:652-660.
SJOSTROM, L. (1998). Ununited Anconeal Process in the Dog. Vet. Clin. N. Am.
Small Anim. Pract. 28:75-86.
SJÖSTÖRM L., KASSTRÖM H., KALLBERG M., (1995). Ununited Anconeal
Process in the Dog. Pathogenesis and Treatment by Osteotomy of the Ulnas.
Vet. Comp. Orthop. Traumatol. 8:170-176.
SWENSON L., AUDELL L., HEDHAMMAR A., (1997). Prevalance and
Inheritance of, and Selection for Elbow Arthrosis in Bernese Mountain Dogs
and Rottweilers in Sweden and Benefit-Cost Analysis of a Screening and
Control Program. Proceedings International Elbow Working Group,
Birmingham, UK, pp 16-17 ve JAVMA 210, 215-221.
THRUPP, J.P., WONG, W.T., CHARLES, J.A. (2001). Primary Anconeal Fracture
in a Boxer. Australian Veterinary Journal. 79(9):611-612.
VAUGHAN, L.C. (1962). Congenital Detachment of the Processus Anconeus in the
Dog. Vet. Rec. 74:309.
WIND AP., (1986). Elbow Incongruity and Developmental Elbow Diseases in the
Dog., Part 1 J Am Anim. Hosp. Assoc. 22: 712-24
WIND, A.P. (1993). Elbow Dysplasia. Textbook of Small Animal Surgery. 2nd Ed.
Vol. 2. 1966-1976.
WIND, A.P., PACKARD, M.E. (1986). Elbow Incongruity and Developmental
Elbow Disease in the Dog. Part 2. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 22:725-730.
77
ÖZGEÇMĠġ
1. Bireysel Bilgiler
Adı: Sinan
Soyadı: ULUSAN
Doğum Yeri ve Tarihi: SALĠHLĠ, 24.09.1983
Uyruğu: T.C.
Medeni Durum: Bekar
ĠletiĢim Adresi ve Telefonu: Aydınlıkevler Mah. ġehitcemalettin Cad. Ekim
Sok. 3/1 ALTINDAĞ/ ANKARA 0.532.338.08.21
2. Eğitim
2008 - … : Tezli Yüksek Lisans, Ankara Üniversitesi Veteriner F. Cerrahi
ABD.
2002-2007: Lisans, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
1994-2001: Çanakkale Milli Piyango Anadolu Lisesi
Yabancı Dil: Ġngilizce
3. Mesleki Deneyim
2011-…: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, AraĢtırma Görevlisi
(35.madde)
2010-2011: Balıkesir Üniversitesi Veteriner Fakültesi Cerrahi ABD.,
AraĢtırma Görevlisi
2007-2009: Pet Love Veteriner Kliniği, Ankara Veteriner Hekim
4. Bilimsel Yayınlar
ULUSAN S., ÇAPTUĞ-ÖZDEMĠR O., BĠLGĠLĠ H. Köpeklerde Kinetik
Force Plate Yürüme Analizi, 14-15-16 Ekim 2010 ANKARA, 1. Veteriner
Bilimleri Öğrenci Kongresi (Uluslar arası Katılımlı)
78
ADABAG C., BILGILI H., ADABAG A., CAPTUG-OZDEMĠR O.,
ULUSAN S., MUTLUAY D. Experimental STUDY with the USE of Noltrex
in Osteoarthritis Ġnduced on the Knee of RabbitS. WVOC 2010,
Bologna(Italya), 15-18 Eylül
CAPTUG-OZDEMĠR O., ULUSAN S., MUTLUAY D., BILGILI H.
Treatment of Radius-Ulna Fractures Using by Circular External Skeletal
Fixation System in 9 Cats. WVOC 2010, Bologna(Italya), 15-18 Eylül
ULUSAN S., CAPTUG-OZDEMIR O., GUL-SANCAK I., BILGILI H.
Treatment Techniques of Femoral Quadriceps Muscle Contracture in Ten
Dogs and Two Cats. Kafkas Univ Vet Fak Derg 17 (3): 401-408, 2011
5. Katıldığı Bilimsel Etkinlikler
Veteriner Cerrahi Kongresi Haziran 2008 KUġADASI
ESVOT Congress 8-12 Eylül 2008 MÜNĠH/ALMANYA
WVOC Congress 15-18 Eylül 2010 BOLOGNA/ITALYA
VOTDER 1. Veteriner Ortopedi ve Travmatoloji Kongresi 24-25 Kasım 2011
ANKARA.