İstanbul Onİv, V e t . F a k . D e r g . 2 8 ( 2 ) . 3 6 1 - 3 7 9 , 2 0 0 2

J . F a c . V e t . M o d . U n i v . I s t a n b u l 2 8 ( 2 ) , 3 6 1 - 3 7 9 , 2 0 0 2

KÖPEKLERDE K O L U M N A VERTEBRALİS V E M E D U L L A S P I N A L I S L E Z Y O N L A R I N I N KLİNİK DEĞERLENDİRİLMESİ *

S u m m a r y : I n l l i i s s t u d y . 1 0 3 d o g s o f d i f f e r e n t b r e e d s , a g e a n d g e n d e r w i t h n e u r o l o g i c a l c o m p l a i n t s w e r e e v a l u a t e d .

T h e p a t i e n t s w e r e e x a m i n e d c l i n i c a l l y a n d n e u r o l o g i c a l l y . F o r n e u r o l o g i c a l e x a m i n a t i o n , t h e b i c e p s , t r i c e p s a n d e x t e n s o r c a r p i r a d i a l i s r e f l e x e s w e r e l e s l c d i n i h c f r o n t l e g s a n d t h e p a t e l l a r , g a s t r o c n e m i u s a n d c r a ­n i a l t i b i a l r e f l e x e s w e r e t e s t e d i n t h e b a c k l e g s . A l s o p r o p r i o c e p t i v e r e a c t i o n w a s d e t e r m i n e d i n a l l l e g s .

F o l l o w i n g c l i n i c a l a n d n e u r o l o g i c a l e x a m i n a t i o n , l a t e r o - l a t c r a l a n d v e n t r o d o r s a l r a d i o g r a p h s w e r e t a ­k e n o f t h e p a t i e n t s . I n c a s e s w h e r e t h e e x a c t l o c a t i o n o f t h e l e s i o n c o u l d n o t b e d e t e r m i n e d , m y e l o g r a p h y w a s c a r r i e d o u t .

E x a m i n a t i o n s r e v e a l e d i n t e r v e r t e b r a l d i s c d i s e a s e i n 4 7 o f t h e c a s e s , v e r t e b r a l c o l u m n f r a c t u r e i n 2 8 , s p o n d y l o s i s d e f o r m a n s i n 1 8 , s u b l u x a t i o n i n 5 , l u x a t i o n i n 4 . d i s c o s p o n d y l i t i s i n 2 a n d v e r t e b r a l o s t e o m y e l i ­t i s i n I o f t h e c a s e s . I n 1 o f t h e s e c a s e s f r a c t u r e a n d l u x a t i o n w e r e t o g e t h e r a n d i n 1 o t h e r c a s e f r a c t u r e a n d s u b l u x a t i o n w e r e t o g e t h e r .

F o u r t y f i v e o f t h e 4 7 c a s e s w i t h i n t e r v e r t e b r a l d i s c d i s e a s e w e r e t r e a t e d c o n s e r v a t i v e l y . O n e o f t h e r e ­m a i n i n g c a s e s w a s t r e a t e d u s i n g d o r s a l l a m i n e c t o m y . H e m i l a m i n e c t o m y w a s a p p l i e d t o t h e o t h e r c a s e .

I n t h e o p e r a t i v e t r e a t m e n t o f t h e 4 c a s e s w i t h f r a c t u r e s , l u x a t i o n a n d s u b l u x a t i o n i n t h e v e r t e b r a l c o ­l u m n , c r o s s e d p i n s w e r e a p p l i e d t o t h e v e r t e b r a l b o d i e s , p l a t e s w e r e a p p l i e d t o t h e s p i n a l p r o c e s s e s a n d d o r s a l l a m i n e c t o m y w a s c a r r i e d o u t .

C a s e s d i a g n o s e d w i t h s p o n d y l o s i s d e f o r m a n s w e r e t r e a t e d c o n s e r v a t i v e l y u s i n g n o n s t e r o i d a n t i i n f ­l a m m a t o r y d r u g s a n d c o r t i c o s t e r o i d s .

O n e o f t h e c a s e s w i t h d i s c o s p o n d y l i t i s w a s g i v e n e u t h a n a s i a u p o n t h e r e q u e s t o f t h e o w n e r a n d t h e o t h e r o n e w a s t r e a t e d u s i n g a w i d e r a n g e s e f a l o s p o r i n d e r i v a t i v e a n t i b i o t i c e f f e c t i v e o n S t a p h y l o c o c c i ( S e f t r i -a k s o n t d i s o d i u m ) 2 0 m g / k g ) .

K e y W o r d s : C o l u m n a v e r t c b r a l i s . s p i n a l c o r d , d o g .

* Yalçın Devccioğlu'nun d o k t o r a t e z i özelidir. ** İstanbul Üniversitesi V e t e r i n e r Fakültesi C e r r a h i A n a b i l i m Dalı, Avcılar-İstanbul

Yalçın DEVECİOĞLU** R a u f YÜCEL**

C l i n i c a l e v a l u a t i o n o f c o l u m n a v e r t e b r a M s a n d

s p i n a l c o r d l e s i o n s i n d o g s

3 6 2 Y . DEVECİOĞLU - R . YÜCEL

Özet: B u çalışmada, nörolojik şikayetlerle g e t i r i l e n değişik ırk, yaş v e c i n s i y e t t e k i 1 0 3 köpek değer­l e n d i r i l d i .

Hastaların k l i n i k v e nörolojik m u a y e n e l e r i yapıldı. Nörolojik m u a y e n e için. ön b a c a k l a r d a b i s e p s , t r i -s e p s v e e k s t e n s o r k a r p i r a d i a l i s r e f l e k s l e r i , a r k a b a c a k l a r d a d a p a t e l l a r , g a s t r o k n c m i u s v e k r a n i a l t i b i a l r e f l e k s ­l e r t e s t e d i l d i . Ayrıca tüm b a c a k l a r d a p r o p r i o s e p t i f t u t m a r e a k s i y o n u b e l i r l e n d i .

K l i n i k v e nörolojik m u a y e n e l e r i t a k i b e n hastaların l a t c r o - l a t e r a l v e v e n t r o - d o r s a l p o z i s y o n l a r d a rönt­g e n l e r i çekildi. D i r e k t r a d y o g r a f i l e r i l e l e z y o n u n y e r i n i n t a m o l a r a k belirlenemediği d u r u m l a r d a , m i y c l o g r a f i -d e n yararlanıldı.

Değerlendirme s o n u c u n d a , olguların 4 7 ' s i n d e i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığı. 2 8 ' i n d e v e r t e b r a kırığı, 1 8 " i n d e s p o n d i l o z i s d e f o r m a n s . 5 ' i n d e s u b l u k s a s y o n . 4'ünde l u k s a s y o n . 2 ' s i n d c d i s k o s p o n d i l i t i s v e I ' i n d e d e v e r t e b r a l o s t e o m i y e l i t i s saptandı. A n c a k o l g u l a r d a n , b i r i n d e kırık v e l u k s a s y o n , diğerinde d e kınk v e s u b l u k ­s a s y o n b i r l i k t e gözlendi,

i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığı b u l u n a n 4 7 o l g u n u n 4 5 ' i n d e k o n s e r v a t i f sağaltım uygulandı. G e r i k a l a n olguların b i r i s i d o r s a l l a m i n e k t o m i . diğeri h e m i l a m i n e k t o m i o p e r a s y o n tekniği kullanılarak sağaltıldı.

K o l u m n a v e r t e b r a l i s ' d e kırık, l u k s a s y o n v e s u b l u k s a s y o n b u l u n a n 4 o l g u n u n o p e r a t i f sağaltımında; k o r p u s v e r t e b r a ' l a r a çapraz p i n uygulaması, p r o s , s p i n o s u s ' l a r a p l a k a yerleştirilmesi v e d o r s a l l a m i n e k t o m i t e k n i k l e r i n d e n yararlanıldı.

Çalışmada s p o n d i l o z i s d e f o r m a n s tanısı k o n a n o l g u l a r , n o n s t e r o i d a n t i i n f l a m a t u a r l a r v e k o r t i k o s t e r o -i d l e r kullanılarak k o n s e r v a t i f o l a r a k sağaltıldı.

D i s k o s p o n d i l i t i s tanısı k o n a n o l g u l a r d a n b i r i s i , h a s t a s a h i b i n i n isteği Üzerine ötenazi e d i l d i , diğeri S t a f i l o k o k k u s ' l a r a e t k i l i geniş s p e k t r u m l u s e f a l o s p o r i n türevi a n t i b i y o t i k ( S e f t r i a k s o n ( d i s o d y u m ) 2 0 m g / k g ) i l e sağaltıldı.

A n a h t a r K e l i m e l e r : K o l u m n a v e r t e b r a l i s , m e d u l l a s p i n a l i s , köpek.

G İ r i ş

K o l u m n a v e r t e b r a l i s v e m e d u l l a s p i n a l i s lezyonlannın tanısında, nörolojik m u ­a y e n e , b e y i n o m u r i l i k sıvısı a n a l i z i v e r a d y o g r a f i , m i y e l o g r a f i , bilgisayarlı t o m o g r a f i v e m a n y e t i k r e z o n a n s g i b i görüntüleme t e k n i k l e r i n d e n yararlanılır.

NÖROLOJİK M U A Y E N E

M e d u l l a r s e g m e n t l e r d e n çıkan s i n i r l e r " A l t M o t o r Nöyron" ( A M N ) v e "Üst M o ­t o r Nöyron" (ÜMN) s i s t e m l e r i aracılığıyla s e n t r a l s i n i r s i s t e m i n e bağlanırlar. A M N . k a s ­ları i n n e r v e e d e n , o n l a r a m o t o r i m p u l s l a r taşıyan v e s e n t r a l s i n i r s i s t e m i n e bağlanan e f -fektör nöyronlar s i s t e m i d i r . ÜMN; b e y i n d e n çıkar, meduüa s p i n a l i s ' i n b e y a z m a d d e s i n ­d e d e v a m e d e r v e A M N i l e s i n a p s y a p a r a k o n u n a k t i v i t e s i n i baskılar. A M N v e ÜMN b u l ­guları aşağıdaki t a b l o d a özetlenmiştir ( 2 , 3 ) :

A M N bulguları Ü M N bulguları

M o t o r f o n k s i y o n F l a k s i d p a r a l i z i s P a r c z i . p a r a l i z i s

R e f l e k s l e r H i p o r e f l e k s i y a d a a r e f l e k s i N o r m a l y a d a h i p e r r e f l e k s i

K a s a t r o f i s i E r k e n v e c i d d i G e ç v e o r t a d e r e c e l i

K a s t o n u s u Aza lmı ş N o r m a l y a d a ar tmış

Köpeklerde K o l u m n a V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s Lezyonlarının K l i n i k Değerlendirilmesi

BEYİN OMURİLİK S I V I S I ( B O S )

B O S a n a l i z i , nörolojik hastaların i n c e l e n m e s i n d e önemli b i r k r i t e r d i r . BOS'dakİ değişiklikler, büyük ölçüde nörolojik b i r bozukluğa işaret e d e r . A n c a k b u değişimler g e ­n e l d e n o n s p e s i f i k k a b u l e d i l i r . Yangısel d u r u m l a r d a v e n e o p l a s i olgularında B O S a n a l i ­z i tanıya yardımcıdır { 1 3 , 4 7 ) .

B O S ' n d a r u t i n o l a r a k ; f i z i k s e l , k i m y a s a l ( p r o t e i n v s . ) v e s i t o l o j i k m u a y e n e l e r y a ­pılmalıdır. Örnekler, s i t o l o j i k m u a y e n e için h e p a r i n l i y a d a EDTA'lı, g l u k o z t a y i n i için florürlü y a d a oksalatlı, m i k r o b i y o l o j i k m u a y e n e için s t e r i l tüplere alınmalıdır ( 1 3 ) .

GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ

R a d y o g r a f i

R a d y o g r a f i , k o l u m n a v e r t e b r a l i s v e m e d u l l a s p i n a l i s lezyonlarının tanısında e n sık başvurulan m u a y e n e yöntemidir.

K l i n i k v e nörolojik m u a y e n e l e r l e v e r t e b r a y a d a m e d u l l a s p i n a l i s l e z y o n u b e l i r ­l e n d i k t e n s o n r a , omurganın r a d y o g r a f i k i n c e l e m e s i yapılır. V e r t e b r a l kırıklar, I u k s a s y o n -l a r , k o n g e n i t a l a n o m a l i l e r , tümörler v e v e r t e b r a l e n f e k s i y o n l a r g e n e l l i k l e d i r e k t r a d y o g ­r a f i i l e a n c a k gerektiğinde d e m i y e l o g r a f i i l e b e l i r l e n e b i l i r ( 4 ) .

M i y e l o g r a f i

M i y e l o g r a f i ; s u b a r a h n o i d aralığa r a d y o g r a f i k k o n t r a s t b i r m a d d e n i n e n j e k s i y o n u i l e m e d u l l a s p i n a l i s ' i n i n c e l e n m e s i n e o l a n a k sağlayan b i r görüntüleme tekniğidir ( 3 , 3 8 ) .

Bilgisayarlı t o m o g r a f i ( B T )

B T ' d e p r e n s i p ; l e z y o n l u bölgeyi duyarlı seçici dedektörler tarafından k a y d e d e ­r e k , b i l g i s a y a r a n a l i z i n d e n geçirip görüntülemektir. D i g i t a l olması n e d e n i y l e e l d e e d i l e n v e r i l e r d e n , şüpheli bölümü d a h a i y i gösteren değişik yoğunluk v e düzenlemelerle y e n i görüntüler e l d e e d i l e b i l m e k t e d i r . B T i l e vücudun k e s i t şeklinde görüntüleri oluşturuldu­ğu için o r g a n v e dokuların süperpoze olmaları söz k o n u s u değildir ( 4 3 ) .

M a n y e t i k r e z o n a n s görüntüleme ( M R G )

M R G tekniğinde, hücre sıvısı v e yağ d o k u d a k i h i d r o j e n çekirdeği yoğunluğunun dağılımı v e çekirdeğin h a r e k e t l e r i i l e i l g i l i p a r a m e t r e l e r kullanılır. A t o m çekirdekleri, p r o t o n v e nötronlardan oluşmaktadır. Vücudun çok s u içermesi n e d e n i y l e e n f a z l a b u l u ­n a n p r o t o n h i d r o j e n d i r . P r o t o n l a r r a d y o dalgaları i l e uyarıldığında e n e r j i a b s o r b e e d e r l e r . R a d y o dalgalarının k e s i l m e s i s o n u c u n d a a b s o r b e e d i l e n b u e n e r j i , r a d y o s i n y a l l e r i şek­l i n d e o r t a m a yayılır. Hastayı çevreleyen Özel alıcılarla t o p l a n a n b u r a d y o dalgaları, b i l ­g i s a y a r aracılığıyla görüntüye dönüştürülür ( 4 4 ) .

3 6 4 Y . DEVECİOĞLU - R . YÜCEL

K O L U M N A VERTEBRALİS V E M E D U L L A SPİNALİS'DE KARŞILAŞILAN

CERRAHİ L E Z Y O N L A R

ATLANTO-AKSİYAL S U B L U K S A S Y O N ( A A S )

A A S ; b u e k l e m i oluşturan k o m p o n e n t l e r i n k i m i bozuklukları s o n u c u a k s i s ' i n d o r s a l e doğru y e r değiştirmesidir ( 2 7 , 4 6 ) .

A A S ' n u n k l i n i k bulguları, m e d u l l a s p i n a l i s hasarının d e r e c e s i n e bağlı o l a r a k , ağır b i r s e r v i k a l k o m p r e s i f m i y e l o p a t i i l e k a r a k t e r i z e d i r . A n a m n e z d e t r a v m a b i l d i r i l e b i -l i r . A A S b u l u n a n köpeklerde, s e r v i k a l ağrı v e p a r e z i s t e n , t e t r a p l e j i y e k a d a r değişen b i r nörolojik b o z u k l u k vardır ( 2 7 , 3 4 , 4 6 ) .

A A S ' n u n tanısı, d i r e k t r a d y o g r a f i i l e yapılır ( 2 7 , 3 4 ) .

K l i n i k bulguların çok şiddetli olmadığı d u r u m l a r d a y a d a o p e r a t i f sağaltımın h a s ­t a için yüksek risk taşıdığı o l g u l a r d a , A A S ' u n k o n s e r v a t i f sağaltımı Önerilmektedir ( 2 7 ) .

A A S ' d a k l i n i k bulguların başarılı b i r şekilde o r t a d a n kaldırılmasında sürekli i m -m o b i l i z a s y o n için, c e r r a h i s t a b i l i z a s y o n Önerilir. V e t e r i n e r nöroşirurjide c e r r a h i s t a b i l i -z a s y o n ; d o r s a l v e v e n t r a l işlemler o l a r a k i k i y e ayrılır.

W O B B L E R S E N D R O M U ( W S )

W o b b l e r s e n d r o m u ; s e r v i k a l bölgede k a n a l i s m e d u l l a r i s ' i n daralmasıyla m e d u l ­l a s p i n a l i s üzerindeki baskı s o n u c u o r t a y a çıkan nörolojik b i r l e z y o n d u r ( 3 5 , 4 0 ) .

D o b e r m a n P i n s c h e r ' l e r v e G r e a t D a n e ' l e r , W o b b l e r s e n d r o m u n d a n e n sık e t k i l e ­n e n ırklardır ( 2 6 , 2 8 , 3 1 , 3 5 ) . E t k i l e n e n h a y v a n l a r d a , a t a k s i d e n t e t r a p l e j i y e k a d a r deği­şen k l i n i k b u l g u l a r görülür. B u d u r u m özellikle a r k a b a c a k l a r d a a t a k s i , p a r e z i s başlangı­cı v e sallantılı yürüyüş i l e k a r a k t e r i z e d i r ( 1 1 , 2 5 , 2 8 , 3 1 , 3 7 ) .

W S ' n u n tanısında; hayvanın eşkali, f i z i k s e l v e nörolojik m u a y e n e sonuçlan i l e a n e m n e z v e k l i n i k b u l g u l a r b a z alınır. A n c a k k e s i n tanı r a d y o g r a f i i l e sağlanır ( 3 5 , 3 7 , 4 0 ) . S e r v i k a l omurganın r u t i n l a t e r o - l a t e r a l v e v e n t r o - d o r s a l r a d y o g r a f i l e r i n d e , v e r t e b r a l a n o r m a l l i k l e r görülebilir. A n c a k m e d u l l a s p i n a l i s k o m p r e s y o n u n u n k e s i n y e r i n i b e l i r l e ­m e k için m i y e l o g r a f i şarttır ( 2 6 , 2 8 , 3 1 , 3 5 , 3 7 , 4 0 ) .

Sağaltılamayan W S , g e n e l l i k l e kronikleşerek İlerleme gösterir. W S ' d e k l i n i k b u l ­guları geçici o l a r a k h a f i f l e t m e k için k o n s e r v a t i f , tümüyle o r t a d a n kaldırmak için o p e r a ­t i f sağaltım uygulanır ( 4 1 ) .

DİSKOSPONDİLİTİS ( D S )

D S , i n t e r v e r t e b r a l d i s k l e r l e o n a komşu v e r t e b r a l büyüme plakları v e g i d e r e k tüm v e r t e b r a y a yayılan m i k r o b i y e l b i r l e z y o n d u r . S p o n d i l i t i s i s e yalnızca v e r t e b r a l a r m o s t e -o m i y e l i t i s i o l a r a k i s i m l e n d i r i l i r ( 7 , 1 6 , 1 9 , 2 0 , 2 1 , 4 2 ) .

D S ' i n n e d e n i çoğunlukla h e m a t o j e n y o l l a yayılan p a t o j e n b a k t e r i l e r d i r . F u n g a l n e d e n l e r çok n a d i r d i r ( 7 , 2 0 , 2 1 , 4 2 ) .

Köpeklerde K o l u m n a V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s L e z y o n l a n n m K l i n i k Değerlendirilmesi 3 6 5

H a s t a köpeklerde, a k t i v i t e azalması, k i f o z i s , a r k a b a c a k l a r d a güçsüzlük, g e n e l d u r u m d a kötüleşme, a n o r e k s i , ağırlık kaybı, l o k a l ağrı, ateş, a r k a ayakları y e r e b a s m a ­d a n yürümeye çalışma v e d e p r e s y o n g i b i b e l i r t i l e r görülebilir ( 7 , 1 6 , 2 1 ) .

D S ' i n tanısı, k e s i n o l m a m a k l a b i r l i k t e , g e n e l l i k l e d i r e k t r a d y o g r a f i i l e k o n m a y a çalışılır ( 7 , 1 6 , 1 9 , 2 0 ) . Tanıda ayrıca, h e m o g r a m , kanın k i m y a s a l p a r a m e t r e l e r i n i n b e ­l i r l e n m e s i v e i d r a r m u a y e n e s i i l e kültürel v e s e r o l o j i k t e s t l e r i k a p s a y a n l a b o r a t u a r i n c e ­l e m e l e r i n d e n d e yararlanılır ( 7 , 1 6 . 4 2 ) .

D S sağaltımında k o n s e r v a t i f v e o p e r a t i f yöntemlerden yararlanılır.

SPONDİLOZİS D E F O R M A N S S p o n d i l o z i s d e f o r m a n s , k o r p u s vertebra'ların v e n t r a l v e l a t e r a l yüzlerinde oluşan,

p r o l i f e r a t i f k e m i k üremeleri i l e k a r a k t e r i z e d e j e n e r a t i f b i r d u r u m d u r . S p o n d i l o z i s d e f o r ­m a n s , g e n e l l i k l e r u t i n r a d y o g r a f i l e r d e tesadüfen karşılaşılan b i r l e z y o n o l a r a k k a b u l e d i l ­m e k t e d i r . B u l e z y o n , n a d i r e n nörolojik b o z u k l u k l a r a n e d e n o l m a k t a , k i m i z a m a n e g z e r ­s i z sonrası s p i n a l ağrı o r t a y a çıkabilmektedir. S p o n d i l o z i s deformans'ın tanısı, d i r e k t r a d y o g r a f i i l e k o n u l a b i l m e k t e d i r . B u hastalıkta n a d i r e n sağaltım g e r e k m e k t e d i r ( 1 8 , 3 0 , 3 2 ) .

K A U D A E Q U I N A S E N D R O M U ( L U M B O - S A K R A L STENOZİS)

K a u d a e q u i n a s e n d r o m u ; l u m b o - s a k r a l kanalın k o n g e n i t a l y a d a s o n r a d a n gelişen daralmasıyla k a u d a e q u i n a ' y i oluşturan s i n i r köklerinin k o m p r e s y o n u v e yıkımlanma-s m d a n k a y n a k l a n a n nörolojik b i r d u r u m d u r ( 1 0 , 2 4 , 3 3 , 4 5 ) .

K a u d a e q u i n a s e n d r o m u gösteren h a y v a n l a r , yürümek v e m e r d i v e n i n i p çıkmak i s t e m e z l e r . K e z a a k t i f h a r e k e t l e r d e n s o n r a e t k i l e n e n e k s t r e m i t e üzerine ağırlık v e r m e d e zorlanırlar ( 6 , 1 5 , 2 4 , 3 3 ) .

L u m b o - s a k r a l s t e n o z i s olgularının tanısında, oldukça güçlükle karşılaşılır. K e s i n tanıya ulaşmak için, birkaç faktörün gözönünde bulundurulması g e r e k i r . B u n l a r ; l e z y o -n u n l o k a l i z a s y o n u , t i t i z b i r r a d y o l o j i k m u a y e n e v e b e n z e r s e m p t o m l a r gösteren diğer hastalıkları e l i m i n e e t m e k t i r ( 4 5 ) .

Sağaltımda k o n s e r v a t i f v e o p e r a t i f yöntemler uygulanır.

I N T E R V E R T E B R A L DİSK HASTALIĞI (İVDH) i n t e r v e r t e b r a l d i s k l e r d e , a n u l u s f i b r o s u s l i f l e r i n i n n o r m a l sınırlar ötesinde g e r i l ­

m e s i y a d a birkaçının kopması s o n u c u d i s k i n k a n a l i s medulİaris'e doğru bombeleşmesi (protrüzyon), fıbrillerin t a m a m e n kopması y a d a yırtılmasıyla nükleus p u i p o s u s ' u n k a ­n a l i s m e d u l l a r i s içine dolması ( d i s k fıtkı-ekstrüzyon), d i s k i n d e j e n e r a s y o n u v e k a l s i f i -k a s y o n ' u d u r u m u n a İVDH adı v e r i l m e k t e d i r ( 1 , 2 , 1 2 , 5 0 ) .

P r a t i k t e d i s k fıtkı o l a r a k b i l i n e n protrüzyon v e ekstrüzyon durumları, H a n s e n t i p I v e H a n s e n t i p I I o l m a k üzere i k i y e ayrılmıştır ( 8 , 1 4 , 2 3 , 2 9 ) .

3 6 6 Y . DEVECİOĞLU - R . YÜCEL

i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığında s e m p t o m l a r , k o m p r e s y o n a uğrayan m e d u l l a s p i -n a l i s " i n yıkımlanma d e r e c e s i n e bağlıdır v e ağrıdan, p a r a p l e j i v e t e t r a p l a j i y e k a d a r deği­şebilir ( 2 , 1 7 ) .

i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığının tanısı; hayvanın yaşı, ırkı, alınan a n a m n e z . görü­l e n k l i n i k s e m p t o m l a r , nörolojik m u a y e n e v e r a d y o l o j i k b u l g u l a r a d a y a n a r a k yapılır ( 2 ) .

Ağrı i l e b i r l i k t e o r t a d e r e c e l i a t a k s i y a d a p a r e z i s b u l u n a n köpeklerde, k o n s e r v a -t i f sağaltım yapılabilir. K o n s e r v a t i f sağaltım; fiziksel a k t i v i t e kısıtlaması, a n t i i n f l a m a t u -v a r v e k a s relaksanlarının kullanılması şeklinde yapılır ( 2 2 ) .

i n t e r v e r t e b r a l d i s k lezyonlarının o p c r a t i f sağaltımında: f e n c s t r a s y o n , d o r s a l l a m i -n e k t o m i , h e m i l a m i n e k t o m i v e v e n t r a l d e k o m p r e s y o n t e k n i k l e r i y a d a bunların k o m b i ­n a s y o n u n d a n yararlanılmaktadır ( 2 . 9 , 2 9 . 3 9 ) .

SERVİKAL V E R T E B R A L A R I N K I R I K v e ÇIKIKLARI

Omurganın kırık v e çıkıkları; l e z y o n u n t i p i n e v e n e d e n i n e göre sınıflandırılır. S e r v i k a l vcrtebraların k o m p r e s y o n kırıkları, t r a v m a d a n kaynaklanır. B u kırıklar, k o r p u s vertebra'nın l o n g i t u d i n a l o l a r a k kısalmasına v e m e d u l l a s p i n a l i s ' i n k o m p r e s y o n u n a n e ­d e n o l u r ( 5 , 3 2 , 4 8 ) .

S e r v i k a l v e r t e b r a çıkıkları v e kırıklı çıkıkları, b o y u n u n aşırı d e r e c e d e k i f l e k s i y o n v e r o t a s y o n u y l a oluşur. F l e k s i y o n şiddetli i s e çıkık, r o t a s y o n şiddetli i s e kırık/çıkık b i r ­l i k t e görülür ( 5 , 4 8 ) .

S e r v i k a l omurlarında kırık v e çıkık şüphesi b u l u n a n h a s t a l a r d a aşırı manipülas-y o n , v e r t e b r a l a r m d a h a f a z l a disİokasyonuna n e d e n olabileceğinden, r a d y o g r a f i k m u ­a y e n e d i k k a t l i b i r şekilde yapılmalıdır. R a d y o g r a f i k m u a y e n e d e ; l a t e r a l v e v e n t r o - d o r s a l görüntüler b a z alınır. O b l i k görüntüler d e , bazı kırıkların b e l i r l e n m e s i n d e yardımcı o l a ­b i l i r ( 5 , 3 6 , 4 8 ) .

S e r v i k a l v e r t e b r a kırıklarının sağaltımı, hastanın nörolojik d u r u m u v e d i s l o k a s -y o n u n d e r e c e s i n e bağlıdır ( 4 8 ) .

T O R A K A L v e L U M B A L V E R T E B R A L A R I N K I R I K V E ÇIKIKLARI

Köpeklerde, o m u r g a kırıklarının e n f a z l a görüldüğü k e s i m , k a u d a l t o r a k a l v e k r a -n i y a l l u m b a l bölgedir. T o r a k a l v e r t e b r a l a r m , k o l u m n a v e r t e b r a l i s ' i n h a r e k e t s i z kısmını oluşturması n e d e n i y l e kırıklar g e n e l l i k l e h a r e k e t l i v e h a r e k e t s i z kısımların birleşme n o k ­tasında görülmektedir. L u m b a l bölgedeki kırıklar i s e d a h a çok t o r a k s v e p e l v i s ' e yakın kısımlarda oluşur ( 5 , 4 8 ) .

Başta t r a f i k kazaları o l m a k üzere bölgeye i s a b e t e d e n şiddetli t r a v m a l a r , ateşli s i ­l a h l a y a r a l a n m a l a r , yüksekten düşme v e k a v g a l a r s o n u c u kırık, çıkık y a d a kırıkla çıkık b i r l i k t e oluşmaktadır ( 3 3 , 4 8 , 4 9 ) .

T o r a k o - l u m b a l bölgede kırık y a d a çıkık b u l u n a n h a s t a l a r d a , a t a k s i , p a r a p a r e z i s , p a r a p l e j i , t e t r a p a r e z i s v e tetrapîeji görülür. T o r a k a l bölgenin s o n kısımlarındaki l e z y o n -l a r çoğunlukla p a r a p a r e z i s y a d a p a r a p l e j i y e n e d e n o l u r ( 4 8 ) .

Köpeklerde K o l u m n a V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s Lezyonlannın K l i n i k Değerlendirilmesi

B u h a s t a l a r d a r a d y o g r a f i k m u a y e n e için çok d i k k a t l i davranılmalıdır. G e n e l a n e s ­t e z i altında l a t e r a l v e v e n t r o - d o r s a l görüntüler alınır ( 3 6 , 4 8 ) .

T o r a k o - l u m b a l kırık v e çıkıkların sağaltımda u y g u l a n a c a k yöntem, hastanın nö­r o l o j i k d u r u m u n a v e v e r t e b r a l d i s l o k a s y o n u n d e r e c e s i n e göre değişir ( 4 8 ) .

M a t e r y a l v e M e t o d

Çalışmanın m a t e r y a l i n i ; V e t e r i n e r Fakültesi C e r r a h i Kliniği'ne, bacakları t u t m u ­y o r , t r a f i k kazası geçirdi ayağa kalkamıyor, d e n g e s i z v e sallantılı yürüyor g i b i şikayet­l e r l e g e t i r i l e n v e k l i n i k , nörolojik v e r a d y o l o j i k m u a y e n e l e r s o n u c u k o l u m n a v e r t e b r a l i s v e m e d u l l a s p i n a l i s l e z y o n u s a p t a n a n değişik ırk, yaş v e c i n s i y e t t e k i 1 0 3 a d e t köpek oluşturdu.

L e z y o n u n t a h m i n i y e r i n i s a p t a m a k amacıyla, nörolojik m u a y e n e l e r yapıldı. B i r perküsyon çekici yardımıyla a r k a b a c a k l a r d a ; p a t e l l a r r e f l e k s , k r a n i y a l t i b i a l r e f l e k s , g a s t r o k n e m i u s r e f l e k s i , ön b a c a k l a r d a ; b i s e p s , t r i s e p s v e e k s t e n s o r k a r p i r a d i a l i s r e f l e k ­s i t e s t e d i l d i . Tüm b a c a k l a r d a d e r i n ağrı d u y u s u i l e b i r l i k t e p r o p r i o s e p t i f r e f l e k s v e ayrı­c a a n a l r e f l e k s d e değerlendirildi.

Tanıyı kesinleştirmek amacıyla o l g u l a r d a , k o l u m n a vertebralİs'in i l g i l i bölümü­nün l a t e r o - l a t c r a l ( L L ) v e v e n t r o - d o r s a l ( V D ) p o z i s y o n l a r d a röntgen f i l m l e r i alınarak, r a d y o l o j i k m u a y e n e l e r yapıldı. D i r e k t r a d y o g r a f i l e r d e , l e z y o n u n y e r i t a m o l a r a k s a p t a -namadığı z a m a n , miyelografıden yararlanıldı.

K o n s e r v a t i f sağaltıma k a r a r v e r i l e n p e r a k u t o l g u l a r d a ; 3 0 m g / k g d o z u n d a m e t i l p -r e d n i z o l o n ( P r e d n o l - L a m p u l - M u s t a f a N e v z a t , 2 5 0 m g ) i l e İ.V. enfüzyon tarzında sağal­tıma başlandı. 1 2 s a a t s o n r a 15 m g / k g v e hastalığın başlangıcından 4 8 saa t s o n r a i s e d o z . 2 m g / k g ' a düşürülerek sağaltıma d e v a m e d i l d i . K r o n i k o l g u l a r d a ; nörolojik d i s f o n k s i y o -n u n d e r e c e s i n e bağlı o l a r a k 1-2 m g / k g d o z u n d a m e t i l p r e d n i z o l o n kullanıldı. K o r t i k o s t e -r o i d i l e b i r l i k t e tüm o l g u l a r d a v i t a m i n B [ v e B 6 desteği sağlandı.

O p e r a t i f sağaltıma k a r a r v e r i l e n h a s t a l a r d a ; l e z y o n u n özelliğine göre d o r s a l l a m i -n e k t o m i ( R e s i m 1 ) , hemİlaminektomİ ( R e s i m 2 ) , k o r p u s v e r t e b r a ' l a r a p i n u y g u l a m a ( R e ­s i m 3 ) v e p r o s . s p i n o s u s ' I a r a p l a k a u y g u l a m a ( R e s i m 4 ) yöntemlerinden yararlanıldı. K o n s e r v a t i f y a d a o p e r a t i f o l a r a k sağaltılan hastaların b i r kısmında, k a s a t r o f i s i n i önle­m e k v e iyileşmeyi hızlandırmak amacıyla t e k e r l e k l i s a n d a l y e kullanıldı ( R e s i m 5 ) .

B u l g u l a r

B u çalışmada; 1 0 3 o l g u d a m e d u l l a s p i n a l i s v e k o l u m n a v e r t e b r a l i s ' e ilişkin l e z -yonların k l i n i k değerlendirmesi yapıldı.

T a b l o I ' d e , çalışmada y e r a l a n olguların g e n e l değerlendirmesi i z l e n m e k t e d i r . B u ­n a göre çok farklı ırk dağılımı s e r g i l e n d i . A n c a k 3 1 o l g u i l e m e l e z l e r i l k sırayı alıyor, o n u 19 o l g u i l e t e r r i e r ırkı i z l i y o r d u .

Olguların yaş dağılımı, i k i aylık i l e 1 4 yaş arasında değişiyordu.

368 Y . DEVECİOĞLU - R . YÜCEL

R e s i m 3 . K o r p u s v c r t e b r a l a r a p i n uygulaması. F i g u r e 3 . A p p l i c a t i o n o f p i n s t o t h e v e r t e b r a l b o d y .

Köpeklerde K o l u m n a V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s L e z y o n l a n n m K l i n i k Değerlendirilmesi 3 6 9

R e s i m 4 . P r o s . s p i n o s u s ' l a r a p l a k a uygulaması. F i g ü r e 4 . A p p l i c a t i o n o f a p l a r e t o t h e p r o c . s p i n o s u s .

R e s i m 5 . P a r a p l c j i l i b i r köpeğe t e k e r l e k l i s a n d a l y e uygulaması F i g u r e 5 . A p p l i c a t i o n o f a w h e e l e d t r a n s p o r t s y s t e m i n a p a r a p l e g i e d o g .

K o l u m n a v e r t e b r a l i s v e m e d u l l a s p i n a l i s l e z y o n u b u l u n a n köpeklerin 60'ı e r ­k e k . 43'iî dişiydi.

Olguların 4 7 ' s i n d e i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığı ( R e s i m 6 ) , 2 8 ' s i n d e k o l u m n a v e r ­t e b r a l i s kırığı. 1 8 ' i n d e s p o n d i l o z i s d e f o r m a n s ( R e s i m 7 ) , 5 ' i n d e s u b l u k s a s y o n , 4'ünde l u k s a s y o n . 2 ' s i n d c d i s k o s p o n d i l i t i s ( R e s i m 8 ) v e T i n d e d e v e r t e b r a l o s t e o m i y e l i t i s ( R e ­s i m 9 ) saptandı. L u k s a s y o n v e s u b l u k s a s y o n s a p t a n a n T e r o l g u d a aynı z a m a n d a kırıkta vardı ( R e s i m 1 0 ) .

Adı geçen lezyonların 6'sı s e r v i k a l bölgede. 3 0 * u t o r a k a l bölgede. 3 5 " i l u m b a l bölgede, 26'sı h e m t o r a k a l h e m l u m b a l bölgede, 4'ü l u m b a l v e l u m b o - s a k r a l bölgelerde, 1 ' i t o r a k a l , l u m b a l v e l u m b o - s a k r a l bölgelerde v e l ' i d e l u m b o - s a k r a l bölgede l o k a l i z e olmuşlardı.

3 7 0 Y . D E V E C I O Ğ L U - R . Y Ü C E L

T a b l o 1 . Kliniğe g e t i r i l e n tüm olguların g e n e l değerlendirilmesi

O L Ü U N O .

I R K YAŞ CİNSİYET L E Z Y O N U N BİÇİMİ

L E Z Y O N L O K A L I Z A S Y O N U

SAĞALTIM ŞEKLİ İYİLEŞME SÛRESİ

1 P e k i n g e s e 6 yaş E K a l s i f i k a s y o n T ^ . T , , ; L , - U ; U - L : K o n s e r v a t i f 1 a y

2 D a c h s h u n d 6 y a s E Protrüzyon TırTu K o n s e r v a t i f 1 h a f t a

3 M c l e z 2 . 5 y a s E S u b l u k s a s y o n T B - T „ K o n s e r v a t i f 4 gün

4 D o b e r m a n 5«y E Kırık A t l a s K o n s e r v a t i f

5 P e k i n g e s e 12 yaş D K a l s i f i k a s y o n Tt-Tı K o n s e r v a t i f i h a t t a

6 P e k i n g e s e 6 y n s E K a l s i f i k a s y o n Tv-TmiTo-Tı^Tn-ı- K o n s e r v a t i f 6 h a t t a

7 P e k i n g e s e 2 5 yas E Kırık A l a a t l a n t i s B o y u n l u k u y g u l a m a 2 h a ( la

8 A . C o c k e r 4 . 5 y a s D K a l s i f i k a s y o n T M - T U ; T U - T , , ; L , - U K o n s c r v a l i f 1 h a t f t a

9 P e k i n g e s e 2 . 5 y a s E K a l s i f i k a s y o n T V T I I ; L Î - L I ; U - U K o n s c r v a l i f 5 ha f t a

10 ' F a r r i e r 7 yas E E k s r r f l z y o n K o n s e r v a t i f 6 h a f t a

11 P e k i n g e s e 4 yaş E K a l s i f i k a s y o n T„ -L , ;L , - t j i U - U K o n s c r v a l i f 10 gün

12 T S p a n i e l 3-5 yas. U K a l s i f i k a s y o n TrT* T „ - T „ ; T , : - T L ; K o n s e r v a t i f 1 a y

13 T e r r i e r 5 y a s D Protrüzyon T „ - T , 0 ; T i o - T n K o n s e r v a t i f

M t e r r i e r 9 y a s E S u b l u k s a s y o n Ttı-Tn l . a m i n e k l o m i P o s l o p 1 0 . gün cx .

15 K J nga l 3 yaş E Protrüzyon L r U K o n s e r v a t i f 1 0 gün s o n r a O ldü

1 6 P o o d l e 4 yaş D Kırık L i - k o r p u s v e r t e b r a K o n s e r v a t i f 2 h a l t a

1 7 I V -L r .sesc 4 . 5 yaş E Protrüzyon L - - L , : L , - U L r U K o n s e r v a t i f 1 a y

18 K a n gat 4 y a s E Protrüzyon U - L , ; U-U: U - L , K o n s e r v a t i f 2 h a f t a

! 9 T e r r i e r Syaş D K a l s i f i k a s y o n L , - L , K o n s e r v a t i f 3 gün

2 0 M c l e z D Kırık U 1 . a m i n e k t o m i 3 a y s o n r a yürüyor

2 1 T e r r i e r 4 yaş D S u b l u k s a s y o n U - L , K o n s e r v a t i f

2 2 P e k i n g e s e 14 yaş E S p o n d . D e l o r . T»-T»; T , - T 1 0 K o n s e r v a l i f 5 gün

2 3 M c l e z D Kırık T , O l e n a z i

2 4 P e k i n g e s e 6 yaş E K a l s i f i k a s y o n Tıj-Ta: T a - T u ; U - U K o n s e r v a t i f t h a l t a

2 5 S e l l e r 1 0 yaş t D i s k o s p o n d i l i t i T : - T ı ; T , - r , ; T ! : - T „ K o n s e r v a t i f

2 6 T . S p a n i e l 3 y a s E K a l s i f i k a s y o n T I 3 -T„ ;T„ .L , ;L , -L , K o n s e r v a t i f i a y

2 7 T e r r i e r 9 yaş E K a l s i f i k a s y o n T u - T V . U - U ; U - U K o n s c r v a l i f 4 . g ü n h c p a l i t i s s o n u c u ötcııazi

2 8 T e r r i e r 5 y a s E K a l s i f i k a s y o n CvCı, C j - C K o n s e r v a u T 1(1 g ü n

2 9 M c l e z 10 yas D S p o n d . D e fo r . T 5 - T 6 . T , - T „ L T,;-Tı,; K o n s e r v a l i f t a y

3 0 K a n g a l 7 yaş E E k s t r a z y o n TarTıı K o n s e r v a t i f 4 gün

3 1 M e l c z •> D S p o n d . D e f o r . T r j - L f ; L ) - L t : L r l t : ötcna/.i

3 2 T e r r i e r 8yaş E Protrüzyon U - U U - U K o n s e r v a l i f 3 g ü n 3 3 Md«z 4 . 5 y a s D Fkstrüzyon T a r T n l T n - T u K o n s e r v a t i f 3 ha f t a

3 4 M e l e i 7 E Kırık T„ Otettazı

3 5 M c l e z 2 a y D Kırık A l a a l l a n ! i s K o n s e r v a t i f

3 6 A . C o c k e r 5 y a s E K a l s i f i k a s y o n T V t o L r U L > - u U - U

K o n s e r v a t i f l N S A I ) Yürüyebiliyordu. O p e r a s y o n önerildi

3 7 P e k i n g e s e 3 yaş E K a l s i f i k a s y o n T,ı-T, ! ;T, :-T, ! ;L.-L, K o n s e r v a l i f 3 gün

3 8 D o b c r m a n n t yaş E Kırıl.

S u M u k t a s v o n

L t k o r p u s v e r t e b r a e I . . - L , O p e r a r i f 10 gün

3 9 B u l l d o g ! y a s E Kırık T« K o n s e r v a t i f 10 gün

4 0 P o o d l e 8 yaş E K a l s i f i k a s y o n T „ - T , : ; U - U U - U K o n s e r v a t i f

4 1 So: r e : 9 y a s E S p o n d . D e f o r . U-L»; U - U L : - S , K o n s e r v a t i f 4 gün

4 2 M e l e z 7 D Kırık Lı k o r p u s v e r t e b r a K o n s e r v a t i f

Köpeklerde Kolunına Vertebralİs v e M e d u l l a S p i n a l i s Lezyonlarının K l i n i k Değerlendirilmesi

T a b l o 1. D e v a m

4 3 Dadı s h u n i l 5 y a s D Kalsifîkasyon T.p-TniTu-T» K o n s e r v a t i f 1 a y (Kısmen)

4 4 M e l e z 7 D V e r t . o s t e o m i y . U 0ten . ' i2İ

4 5 M e l e z ? D Kırık u K o n s e r v a t i f

4 6 P i n s c h c r 6 y a s D Kırık u K o n s e r v a t i f 4 gün s o n r a ötenazi

4 7 D a c h s h u n d 6 y a s D Kalsifîkasyon T n - T ^ L . - L * ; L , - U K o n s e r v a t i f 1 haf ta

4 8 M e l e z 7 y a s E E k a r O z y o n T„-T, :; LrU K o n s e r v a t i f

4 9 P i n s e h e r 4 y a s D Kalsifîkasyon Ttı-Lı; U - L , K o n s e r v a t i f 1 0 gün s o n r a ölmüş

5 0 M e l e z E Kırık U K o n s e r v a t i f 2 h a İla s o n u n d a * T f l m f v n l < ı ı

sı Y o r k . T e r r i e r 2 . 5 y a S D Kalsifîkasyon I V T ^ T . o - T n l T u - T i ! K o n s e r v a t i f 1 0 gün

5 2 R o t t w e i l e r 8 y a s E S p o n d . D e f o r . L , - L : ; U-5ı K o n s e r v a t i f 3 ha f t a

5 3 T e r r i e r 1 yas E Protrûzyon T , - T , ; T^Tıo K o n s e r v a t i f 1 a y (Kısmen)

5 4 A i m . Çoban 12 y a s D S p o n d . D e l o r . 1 , - U ; U - I . - : L - S K o n s e r v a t i f ; hafta

5 5 B u l l d o g f a y E Kırtk Lı k o r p u s v e r t e b r a K o n s e r v a t i f 10 gün s o n r a

5 6 C o l l i e 6yaş E Kırık U k o r p u s v e r t e b r a K o n s e r v a t i f Yürüyebiliyordu

5 7 T e r r i e r 6 y a s D Protrûzyon Tıı-I'u K o n s e r v a t i f l O g O n

5 8 M e l c i 7 i> Kırık T„ Oıenazi

5 9 M e l e z 5 a y E Kırık L , k o r p u s v e r t e b r a Ötenazi

6 0 B o x e r 4 y a s E S p o n d . D e f o r . U - L ; Nörolojik d y s f o n k .

t : M e l e z 12 y»5 D S p o n d . D e f o r . l . - S : Nörolojik d y s f o n k .

6 2 K a n g a l 1 0 y a j D S p o n d . D e f o r . U - L , ; L , - S , K o n s e r v a t i f 3 gün

6 3 P e k i n g e s e 2 . 5 ya» E Kalsifîkasyon L , - U ; U - U ; L j - U K o n s e r v a t i f

6 4 R o t t w e i l e r ?

E P roc . sp . kırık

L . u k s a s y o n T»

T,-T,„

O l c n a z i

6 5 D a c h s h u n d 4 y a s E Kalsifîkasyon 'l'ı.-'T,; T J - T J ; Tj-Tıo K o n s e r v a t i f 2 h a f t a

6 6 K a n g a l 4 yas E Dıskcepondi l i t i s T . - T , O t c n a z i

6 7 Y o r k . T e r r i e r 5 y a s D Kalsifîkasyon T«rT„,Tn-TBÎrwTn K o n s e r v a t i f 3 gün

6 8 Locke: 5 .5 y a S D Kalsifîkasyon t . , - U ; U - U ; L , - U K o n s e r v a t i f

6 9 M e l e z 1 y a s i . Kırık T , ; T , ; T , 0 K o n s e r v a t i f

7 0 M e l e z " D L u k s a s y o n A k s i s - C , Ötenazi

7 1 T e r r i e r 3 yas D Kalsifîkasyon T„-T,i; U - l - j Laminectomİc t a y

7 2 T e r r i e r 7 y a s E K a l s i f i k a s v o n L J - L , ; U - L , K o n s e r v a t i f 1 h a f t a

7 3 T . S p a n i e l 5 yas D P r o t r t l z y o n T j - T , ; Lı-Lj K o i i s e r v a t i f

7 4 R o t t w e i l e r 7 E l - u k s a s y o n U - U Ûtenazİ

~ . : M e l e z 1 yaş D Kırık I . , K o n s e r v a t i f

7 6 M e l e z / y a j E Ekstrüzyon T n - T » ; U - L , K o n s e r v a t i f

7 7 W e i m e r a n e r 2 y a s E Kırık L . O t e n a z i

7 8 A i m . Çoban 9 y a s D Kırık u Oıenazi

7 9 S e t t e r 7 ;- Kalsifîkasyon U - L * ; U * U K o n s e r v a t i f 1 ha f t a

8 0 H u s k y 7 a y E Kırık C ; T , p t o c . s p i n o s u s O p e r a s y o n önerisi

i l M e l e z ? F. S p o n d . D e f o r . T , 0 - T ı , ; L : - L ( K o n s e r v a t i f

82 T e r r i e r 7 y a s E Pronûzyon T u - Lı K o n s e r v a t i f 4 gün

S 3 M c l e / 10 yas f i S p o n d . D e f o r . I-ı-L,; L J - L J K o n s e r v a l i f 1 0 gün

8 4 T e r r i e r 5 . 5 y a * D Kalsifîkasyon L , - U . U - U K o n s e r v a l i f 1 ha f t a

8 5 M e l e z 2 y a s E Kjrık i . . ; L s E x

H K a n g a l 6 yas. E S p o n d . D e f o r . T J Î - T , , K o n s e r v a t i f

8 7 M e l e z 7 D Kırık U ölena/i

3 7 2 Y . DEVECİOĞLU - R . YÜCEL

T a b l o I . D e v a m

s s M e l e z 8 yaş D K a l s i f i k a s y o n T»-T„; I . i - U : U - L , K o n s e r v a l i f

S 9 M e l e z 7 yaş E L u k s a s y o n U - L j ölcnazi

9 0 T e r r i e r 5 yaş 1 K a l s i f i k a s y o n T , 0 - T , , L I . , - U K o n s e r v a l i f 2 h a f t a

9 1 T e r r i e r 1 4 yaş E S p o n d . D e for. T„-T,-; T , j - T , ı : U - L , K o n s e r v a l i f 1 h a f t a

9 2 B o x e r 3 yaş E S p o n d D e for. L . - L j : U - L 7 K o n s e r v a l i f 4 gün

9 3 B o x e r 4 a y D Kırık Tı; O t e n a z i

9 4 M e l e z 6 yaş D S p o n d . D c f o r . T s - T t ; Tıı-Tu K o n s e r v a l i f

9 5 P e k i n g e s e S yaş U K a l s i f i k a s y o n L , - L , H e m i i a m i n e k t o m i 1 a y

9 6 M e l e z '.' U Kırık T u p r o c . s p i n o s u s v e L a m i n c k t o m i 2 a y

9 7 S e t t e r 10 yas e S p o n d . D c t b r . T„-T„;Tı:-Tj.T,,-L, K o n s e r v a l i f 1 h a f t a

9 8 M e l e z 6 yaş E S p o n d . D e for. L , - L Î : L . - U K o n s e r v a l i f 4 gOn

9 9 M e l e z ? D S u b l u k s a s y o n T„-T„ O p e r a l i f Posıop 3 . h a f t a

1 0 0 T e r r i e r 6 yaş D K a l s i f i k a s y o n I V T ı ı : U - U : L , - U K o n s e r v a l i f

1 0 1 M e l e z ? L) Kırık T | | Oıcnazi

102 P e k i n g e s e 3 yaş D S c o n d D c f o r . T n - T n Konservaıi r 1 h a f t a

103 Pek İngcsc ? E K a l s i f i k a s y o n L , - U ; U - U K o n s e r v a l i f

R e s i m 6 . T , | - T | 2 ; L 5 - I - 6 V E U 5 - L 7 arası k a l s i f i k a s y o n . F i g u r e 6 . I n t e r v e r t e b r a l c a l c i f i c a t i o n b e t w e e n T | r T | 2 : L 5 - L 0 v e L 6 - L

R e s i m 7 . L e - L f , ; L 6 - L 7 v e L / ı - S , arası s p o n d i l o s i s d e f o r m a n s . F i g u r e 7 . S p o n d y l o s i s d e f o r m a n s b e t w e e n L ^ - L 6 ; L ( l - L 7 ; L 7 - S | .

Köpeklerde K o l u m n a V e r l e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s Lezyonlarının K l i n i k Değerlendirilmesi

R e s i m 8 . T s - T 9 arası d i s k o s p o n d i l i t i s . F i g u r e 8 . V i e w o f a d i s c o s p o n d y l i l i s b e t w e e n T 8 - T ( J a f t e r d i r e c t r a d y o g r a p h y .

R e s i m 8 A . Aynı o l g u n u n m i y e l o g r a f i k görünümü. F i g ü r e 8 A . M y e l o g r a p h i e v i e w o f ıhe c a s c a b o v c .

R e s i m 9 . L 3 ' d e v e r t e b r a l o s t c o m i y e l i t i s . F i g u r e 9 . V i e w o f a d i s c o s p o n d y l i l i s b e t w e e n T K - T 9 a f t e r d i r e c t r a d y o g r a p h y .

3 7 4 Y . DEVECİOĞLU - R . YÜCEL

R e s i m 9 A . Aynı o l g u n u n m i y e l o g r a f i k görünümü. F igüre 9 A . M y e l o g r a p h i e v i e w o f t h e c a s e a b o v e .

R e s i m 1 0 . T y p r o c . s p i n o s u s kırığı v e T 0 - T J ( , arası l u k s a s y o n . F i g u r e 1 0 . P r o c . s p i n o s u s f r a c t u r e a t T y a n d l u x a t i o n b e t w e e n T y - T 1 0

T a r t ı ş m a v e S o n u ç

T e m m u z 1 9 9 7 - E k i m 1 9 9 9 t a r i h l e r i arasında İstanbul Üniversitesi V e t e r i n e r F a ­kültesi C e r r a h i A n a b i l i m Dalı Kliniği'ne nörolojik şikayetlerle g e t i r i l e n köpeklerin sayı­sı, aynı t a r i h l e r arasında g e l e n tüm hastaların yaklaşık %3'ünü oluşturmuştur. K o l u m n a v e r t e b r a l i s v e m e d u l l a s p i n a l i s I e z y o n u b u l u n a n t o p l a m 1 0 3 o l g u d a n yaklaşık % 5 0 ' s i n i n . i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığından kaynaklandığı söylenebilir.

I n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığının H a n s e n t i p I v e H a n s e n t i p I I o l a r a k sınırlandırıl­dığı v e bunların çoğunlukla D a c h s h u n d , B e a g l e , P e k i n g e s e , L h a s s a - a p s o , S h i t z u g i b i k o n d r o d i s t r o f o i d v e T e r r i e r , minyatür P o o d l e v e C o c k e r g i b i kısmen k o n d r o d i s t r o f o i d köpeklerle i r i cüsseli n o n k o n d r o d i s t r o f o i d ırk köpeklerde oluştuğu b i l d i r i l m e k t e d i r ( 8 . 1 4 , 2 3 , 2 9 , 3 9 ) . Yürütülen b u çalışmada d a b e n z e r b i r t a b l o i l e karşılaşılmış, başta T e r r i -

Köpeklerde Kolumııa V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s Lezyonlannın K l i n i k Değerlendirilmesi

e r o l m a k üzere, P e k i n g e s e , D a c h s h u n d , C o c k e r , T . s p a n i e l , P i n s c h e r , P o o d l c , S e t l e r v e K a n g a l g i b i küçük v e büyük ırk köpeklerde i n t e r v e r t e b r a l d i s k hastalığı gözlenmiştir.

İntervertebral d i s k hastalığı b u l u n a n 4 7 o l g u d a , t o p l a m 1 2 0 l e z y o n l u d i s k s a p t a n ­mış v e bunların % 3 0 . 9 ' u Tın-L-ı. %38.3'ü d e L 4 - L 7 arasında l o k a l i z e olmuştur. B u d u ­r u m , literatür ( 8 , 9 , 2 9 , 3 9 ) v e r i l e r i t a m a m e n d e s t e k l e r n i t e l i k t e d i r .

İntervertebral d i s k hastalığının sağaltımında, k o n s e r v a t i f u y g u l a m a l a r i l e l e z y o -n u n oluştuğu bölgeye göre çeşitli o p e r a t i f yöntemler bildirilmiştir ( 2 , 3 , 9 , 1 4 , 1 7 , 2 2 , 2 9 , 3 9 ) . B u çalışmadaki olguların büyük çoğunluğu, t e k n i k koşullar v e h a s t a s a h i p l e r i n i n e k o n o m i k durumları d i k k a t e alınarak k o n s e r v a t i f sağaltımla sınırlı kalmış, a n c a k 2 o l g u ­d a o p e r a t i f sağaltım yapılabilmiştir.

İntervertebral d i s k hastalıklarının o p e r a t i f sağaltımı için l e z y o n u n bulunduğu böl­g e y e göre değişik t e k n i k l e r bildirilmiştir ( 2 , 3 , 9 , 1 7 , 2 2 , 2 9 , 3 9 ) . Çalışmada o p e r a t i f o l a ­r a k sağaltılan i k i o l g u n u n b i r i s i n d e d o r s a l l a m i n e k t o m i . diğerinde h e m i l a m i n e k t o m i t e k ­niğinden yararlanılmıştır. H e r i k i o l g u n u n d a 1 a y içerisinde iyileştiği v e hayvanların r a ­hatlıkla yürüyebildikleri görülmüştür.

K o l u m n a v e r t e b r a l i s ' d e t r a v m a t i k kökenli lezyonların ağırlıklı o l a r a k k a u d a l t o -r a k a l v e k r a n i y a l l u m b a l bölgelerde l o k a l i z e olduğu b i l d i r i l m e s i n e karşın ( 5 , 4 8 ) , b u ça­lışmada k a u d a l l u m b a l bölgede d e önemli o r a n d a (yaklaşık % 4 5 ) kırık v e çıkığa r a s t l a n ­dığı görülmektedir. Oluşan b u lezyonların çoğunlukla t r a f i k kazaları s o n u c u şekillendi­ği d i k k a t e alındığında, h a y v a n l a r kaçarken a r k a taraflarını kurtaramadıkları n e d e n i y l e k a u d a l l u m b a l bölgede yoğun l e z y o n oluştuğu düşünülebilir.

Literatür b i l g i l e r e ( 5 , 4 8 ) p a r a l e l o l a r a k , s e r v i k a l v e r t e b r a l a r d a şekillenen t r a v ­m a t i k l e z y o n l a r d a , t e t r a p a r e z i s y a d a t e t r a p l e j i saptanmış, T 1 0 - L , arası l e z y o n l a r d a , S c h i f f - S h e r r i n g t o n s e n d r o m u gözlenmiş, l u m b a l bölgedeki l e z y o n l a r d a d a p a r e z i s y a d a p a r a l i z i s belirlenmiştir. P r o s . s p i n o s u s v e p r o s . t r a n s v e r s u s kırığı b u l u n a n o l g u l a r d a b e ­l i r g i n b i r nörolojik d i s f o n k s i y o n görülmemiş v e b u hastaların birkaç gün içerisinde k o n ­s e r v a t i f sağaltıma o l u m l u yanıt v e r d i k l e r i o r t a y a çıkmıştır.

K o l u m n a v e r t e b r a l i s ' i n kırık, l u k s a s y o n v e subluksasyonlarının sağaltımında çe­şitli o p e r a t i f t e k n i k l e r d e n yararlanılmaktadır ( 5 , 3 7 . 4 8 , 4 9 ) . B u amaçla çalışmada k o r ¬p u s v e r t e b r a ' l a r a çapraz p i n uygulaması v e p r o s . s p i n o s u s ' l a r a p l a k a yerleştirilmesi g e r ­çekleştirilmiş, p i n uygulamasından başarılı sonuç alınırken p l a k a uygulamasından i s t e ­n e n sonuç alınamamıştır. B u n a n e d e n , i l g i l i o l g u y a u y g u n p l a k a v e vidaların b u l u n a m a ­ması v e bölgenin y e t e r i n c e f i k s e e d i l e m e m e s i y d i . A n c a k t o r a k a l v e l u m b a l bölgedeki kı­rıklarda kolaylıkla yapılabilen d o r s a l l a m i n e k t o m i ' d e n , i y i sonuçlar alınmış v e h a y v a n ­ların 2 - 3 a y içerisinde ayağa kalkıp n o r m a l fonksiyonlarım rahatlıkla y a p a b i l m e y e t e n e ­ği kazandıkları görülmüştür.

Çalışmada y e r a l a n d i s k o s p o n d i l i t i s olgularının h e r i k i s i d e e r k e k i d i . B u d u r u m , d i s k o s p o n d i l i t i s ' i n e r k e k köpeklerde dişilere o r a n l a d a h a f a z l a görüldüğünü b e l i r t e n l i ­teratür v e r i l e r i ( 7 , 1 6 , 1 9 ) d e s t e k l e r n i t e l i k t e d i r . Çoğunlukla G r e a t D a n e v e A l m a n Ço­b a n köpeklerinde görüldüğü b i l d i r i l e n ( 7 , 1 6 , 1 9 ) d i s k o s p o n d i l i t i s o l g u s u y l a b u çalışma-

3 7 6 Y . D E V E C I O Ğ L U - R . Y Ü C E L

d a K a n g a l v e S e t t e r ırkı İki köpekte karşılaşılmıştır. B u r a d a n , l e z y o n u n g e n e l l i k l e i r i ırk köpeklerde şekillendiği düşünülebilir.

D i s k o s p o n d i l i t i s olgularında e n çok i z o l e e d i l e n m i k r o o r g a n i z m a l a r B r u c e l l a c a -n i s v e S t a f i l o k o k k u s a u r e u s olduğundan, kültür sonuçlan alınıncaya k a d a r h e m e n k o n -s e r v a t i f sağaltıma başlanması v e b u m i k r o o r g a n i z m a l a r a karşı e t k i l i antibiotİklerin k u l ­lanılması önerilmektedir ( 7 , 1 6 ) . DiskospondilİtisÜ olguların b i r i s i n d e h a y v a n s a h i b i n i n isteği üzerine ötenazi edildiğinden, h e r h a n g i b i r sağaltım uygulanamamıştır. A n c a k r a d ­y o l o j i k o l a r a k d i s k o s p o n d i l i t i s tanısı k o n a n diğer o l g u d a 1 0 gün süre i l e s t a f i l o k o k l a r a e t k i l i geniş s p e k t r u m l u s e f a l o s p o r i n g r u b u a n t i b i y o t i k kullanılmış v e k l i n i k b u l g u l a r d a b e l i r g i n b i r düzelme sağlandığı izlenmiştir.

K o r p u s vertebra'ların v e n t r a l v e l a t e r a l yüzlerinde k e m i k üremeleri i l e k a r a k t e r i -z e d e j e n e r a t i f b i r l e z y o n o l a n s p o n d i l o z i s deformans'ın ırk dağılımı üzerine k a y n a k l a r ­d a ( 1 8 , 3 0 , 3 2 ) b e l i r g i n b i r açıklama bulunmamasına karşın, çalışmada y e r a l a n o l g u l a ­rın %83'ünü i r i cüsseli köpekier oluşturmuştur. Y i n e , b u l e z y o n u n şekillenişi i l e o l g u l a ­rın yaş dağılımları oranlandığında, b u d u r u m u n ağırlıklı o l a r a k 7 yaş v e üzerindeki h a y ­v a n l a r d a o r t a y a çıktığı belirlenmiştir.

S p o n d i l o z i s deformans'ın öncelikli l o k a l i z e olduğu bölgeler, k a u d a l t o r a k a l v e k a u d a l I u m b a l v e r t e b r a l a r i l e l u m b o - s a k r a l aralık o l a r a k belirtilmiş ( 3 0 , 3 2 ) v e b u çalış­manın v e r i l e r i d e b u görüşü t a m a m e n desteklemiştir. B u çalışmanın sonuçlan; l e z y o n u n çoğunlukla r a d y o l o j i k i n c e l e m e l e r sırasında tesadüfen o r t a y a çıktığını v e çok e n d e r c i d ­d i nörolojik b o z u k l u k l a r a n e d e n olduğunu b e l i r t e n görüşlerle ( 1 8 , 3 0 , 3 2 ) p a r a l e l l i k içe­r i s i n d e d i r .

Sonuç o l a r a k ; k o l u m n a v e r t e b r a l i s v e m c d u l l a s p i n a l i s lezyonlarının değerlendi­rildiği b u çalışmada, yıllardan b e r i k l i n i s y e n v e t e r i n e r h e k i m l e r i n karşısına b i r s o r u n o l a ­r a k çıkan bazı nörolojik b o z u k l u k l a r , o l a n a k l a r ölçüsünde incelenmiş, tanı yöntemleri v e sağaltım t e k n i k l e r i i l e e l d e e d i l e n sonuçlar m e s l e k pratiğine aktarılmaya çalışılmıştır. D i ­leğimiz, tüm b u değerlendirmelerin, küçük h a y v a n pratiği y a p a n meslektaşlarımıza, k a r ­şılaşacakları s o r u n l a r d a yardımcı olması v e d a h a s o n r a yapılacak araştırmalar için d e b i r t e m e l teşkil e t m e s i d i r .

K a y n a k l a r

1 . Antepl ioğlu , H . ( 1 9 8 2 ) : V e t e r i n e r Nöroşirurji. A.Ü. V e t e r i n e r Fakültesi Y a y . : 3 8 8 .

2 . B e l g e , A . ( 1 9 9 2 ) : Köpeklerde D i s k H e r n i l c r i n i n Tanı ( D i y a g n o z ) v e Sağaltımı Amacıyla Yapılan D e n e y s e l Çalışmalar. D o k t o r a T e z i . İstanbul.

3 . Beşaltı , Ö . ( 1 9 9 7 ) : Köpeklerde L a m i n c k t o m i v e Hcmilamİncktomİlerde U y g u l a n a n Yağ D o k u s u v e Spongostan' ın E t k i l e r i Üzerine D e n e y s e l Çalışmalar. D o k t o r a T e z i . A n k a r a .

4 . B r a w n e r , W , R . ( 1 9 9 3 ) : N e u r o r a d i o l o g y i n : T e x t b o o k o f S m a l l A n i m a l S u r g e r y . S e c o n d e d i t i o n . D o u g l a s S i a t t e r . P h i l a d e l p h i a . W . B . S a u n d e r s C o m p a n y . 1 0 0 8 - 1 0 2 2 .

Köpeklerde K o l u m n a V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s Lezyonlannın K l i n i k Değerlendirilmesi

5 . B r u e c k e r , K . A . , S e i m , H . B . ( 1 9 9 3 ) : S p i n a l F r a c t u r e s a n d L u x a t i o n s , i n : T e x t b o o k o f S m a l l A n i ­m a l S u r g e r y . S e c o n d e d i t i o n . D o u g l a s S l a t t e r , P h i l a d e l p h i a , W . B . S a u n d e r s C o m p a n y . 1 1 1 0 - 1 1 2 1 .

6 . C h a m b e r s . J . N . ( 1 9 9 2 ) : L u m b o s a c r a l D e g e n e r a t i v e S t e n o s i s , i n : K i r k ' s C u r r e n t V e t e r i n a r y T h e -r a p h y . S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . X I . E d i t i o n , W . B . S a u n d e r s C o . . 1 0 2 0 - 1 0 2 4 .

7 . C o r l a z z o l i , D . , P i z z i r a n i , S . ( 1 9 9 8 ) : D i s c o s p o n d y l i t i s i n t h e D o g . W a l t h a m F o c u s . 8 ( 2 ) : 2 - l l .

8 . C u d i a , S . P . , D u v a l , J . M . ( 1 9 9 7 ) : T h o r a c o l u m b a r i n t e r v e r t e b r a l d i s k d i s e a s e i n l a r g e , n o n c h o n d -r o d y s t r o p h i c d o g s : A r e t r o s p e c t i v e s t u d y . J o u r n a l o f t h e A m e r i c a n A n i m a l H o s p i t a l A s s o c i a t i o n . 3 3 : 4 5 6 - 4 6 0 .

9 . D a v i e s , J . V . , S h a r p , N . J . H . ( 1 9 8 3 ) : A c o m p a r i s o n o f c o n s e r v a t i v e t r e a t m e n t a n d f e n e s t r a t i o n f o r t h o r a c o l u m b a r i n t e r v e r t e b r a l d i s c d i s e a s e i n t h e d o g . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . 2 4 : 7 2 1 - 7 2 9 .

1 0 . D e n n y , H . R . , G i b b s , C , H o l t , P . F . ( 1 9 8 2 ) : T h e d i a g n o s i s a n d t r e a t m e n t o f c a u d a e q u i n a l e s i o n s i n t h e d o g . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e , 2 3 : 4 2 5 - 4 4 3 .

1 1 . D i x o n , B . C , T o m l i n s o n , J . I , . , K r a u s , K . H . ( 1 9 9 6 ) : M o d i f i e d d i s t r a c t i o n - s t a b i l i z a t i o n t e c h n i q u e u s i n g a n i n t e r b o d y p o l y m c t h y l m c t h a c r y l a t c p l u g i n d o g s w i t h c a u d a l c e r v i c a l s p o n d y l o m y e l o -p a t h y . J A V M A , 2 0 8 ( 1 ) : 6 1 - 6 8 .

1 2 . F . t t i t i g e r , S . J . ( 1 9 8 3 ) : T e x t b o o k o f V e t e r i n a r y I n t e r n a l M e d i c i n e . S e c o n d E d i t i o n . W . B . S a u n d e r s . P h i l a d e l p h i a . 5 7 5 - 5 8 4 .

1 3 . E v a n s , R . J . ( 1 9 9 5 ) : H a e m a t o l o g y , B i o c h e m i s t r y , C e r e b r o s p i n a l F l u i d A n a l y s i s a n d o t h e r C l i n i c o -p a t h o l o g i c a l I n v e s t i g a t i o n s , i n : M a n u a l o f S m a l l A n i m a l N e u r o l o g y . W h e e l e r S . J . S e c o n d E d i t i o n . . 3 8 - 4 9 .

1 4 . F i n g e r o t h , J . M . ( 1 9 9 5 ) : T r e a t m e n t o f C a n i n e I n t e r v e r t e b r a l D i s k D i s e a s e : R e c o m m e n d a t i o n s a n d C o n t r o v e r s i e s i n : K i r k ' s C u r r e n t V e t e r i n a r y T b e r a p h y . S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . X I I . E d i t i o n , W . B . S a u n d e r s C o . . 1 1 4 6 - 1 1 5 3 .

1 5 . I n d r i e r i , R . J . ( 1 9 8 8 ) : L u m b o s a c r a l s t e n o s i s a n d i n j u r y o f t h e c a u d a e q u i n a . V e t e r i n a r y C l i n i c s o f N o r t h A m e r i c a : S m a l l A n i m a l P r a c t i c e , 1 8 ( 3 ) : 6 9 7 - 7 1 0 .

1 6 . J a f f e , M . H . , K e r w i n , S . C F i t c h , R . B . ( 1 9 9 7 ) : C a n i n e d i s c o s p o n d y l i t i s . C o m p e n d . C o n t i n . E d u c . P r a c t . V e t . , 1 9 ( 5 ) : 5 5 1 - 5 5 5 .

1 7 . J e f f r y , N . D . ( 1 9 8 8 ) : T r e a t m e n t o f a c u t e a n d c h r o n i c t h o r a c o l u m b a r d i s c d i s e a s e b y ' M i n i H e m i i a -m i n c c t o m y " . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e , 2 9 : 6 1 1 - 6 1 6 .

1 8 . J e f f e r y , N . I ) . ( 1 9 9 5 ) : D e g e n e r a t i v e C o n d i t i o n s , i n : H a n d b o o k o f S m a l l A n i m a l S p i n a l S u r g e r y . W . B . S a u n d e r s , P h i l a d e l p h i a . , 8 5 - 1 1 0 .

1 9 . J e f f e r y , N . D . ( 1 9 9 5 ) : I n f l a m m a t o r y . I n f e c t i o u s a n d V a s c u l a r D i s e a s e s , i n : H a n d b o o k o f S m a l l A n i ­m a l S p i n a l S u r g e r y . W . B . S a u n d e r s . P h i l a d e l p h i a , 1 3 8 - 1 4 7 .

2 0 . J o h n s o n , R . G . , P r a t a , R . G . ( 1 9 8 3 ) : I n t r a d i s k a l o s t e o m y e l i t i s : A c o n s e r v a t i v e a p p r o a c h . J o u r n a l o f t h e A m e r i c a n A n i m a l H o s p i t a l A s s o c i a t i o n . 1 9 : 7 4 3 - 7 5 0 .

2 1 . K o r n e g a y , J . N „ B a r b e r , D . L . ( 1 9 8 0 ) : D i s c o s p o n d y l i t i s i n d o g s . J A V M A . 1 7 7 ( 4 ) : 3 3 7 - 3 4 1 .

2 2 . K o r n e g a y , J . N . ( 1 9 9 2 ) : I n t e r v e r t e b r a l D i s k D i s e a s e : T r e a t m e n t G u i d e l i n e s , i n : K i r k ' s C u r r e n t V e ­t e r i n a r y T h c r a p h y . S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . X I . E d i t i o n . W . B . S a u n d e r s C o . , 1 0 1 3 - 1 0 1 8 .

2 3 . L e C o u t e r , R . A . , C h i l d , G . ( 1 9 9 5 ) : D i s e a s e s o f t h e S p i n a l C o r d , i n : T e x t b o o k o f V e t e r i n a r y I n t e r ­n a l M e d i c i n e . 4 . e d i t i o n . S t e p h e n J . E t t i n g e r . E d w a r d C . F e l d m a n , W . B . S a u n d e r s C o m p a n y . 6 2 9 ¬6 9 6 .

2 4 . L e i g h t o n , R . L . ( 1 9 8 3 ) : S u r g i c a l T r e a t m e n t o f C a n i n e L u m b o s a c r a l S p o n d y l o p a t h y . V e t e r i n a r y M e ­d i c i n e / S m a l l A n i m a l C l i n i c i a n , 1 8 5 3 - 1 8 5 6 .

3 7 8 Y . D E V E C I O Ğ L U - R , Y Ü C E L

2 5 . L e w i s , D . G . ( 1 9 8 9 ) : C e r v i c a l s p o n d y l o m y e l o p a t h y ( ' W o b b l e r ' S y n d r o m e ) i n t h e d o g : A s t u d y b a ­s e d o n 2 2 4 c a s e s . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e , 3 0 : 6 5 7 - 6 6 5 .

2 6 . L e w i s , D . G . ( 1 9 9 1 ) : R a d i o l o g i c a l a s s e s s m e n t o f t h e c e r v i c a l s p i n e o f t h e d o b e r m a n n w i t h r e f e r e n ­c e t o c e r v i c a l s p o n d y l o m y e l o p a t h y . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e , 3 2 : 7 5 - 8 2 .

2 7 . M c C a r t h y , R . J . , L e w i s , D . D . , H o s g o o d , G . ( 1 9 9 5 ) : A t l a n t o a x i a l s u b l u x a t i o n i n d o g s . C o m p e n d . C o n t i n . E d u c . P r a c t . V e t . , 1 7 ( 2 ) : 2 1 5 - 2 2 6 .

2 8 . M c K e e , W . M„ L a v e l l e , R . B . , R i c h a r d s o n , J . L„ M a s o n , T . A . ( 1 9 9 0 ) : V e r t e b r a l d i s t r a c t i o n - f u ­s i o n f o r c e r v i c a l s p o n d y l o p a t h y u s i n g a s c r e w a n d d o u b l e w a s h e r t e c h n i q u e . J o u r n a l o f S m a l l A n i ­m a l P r a c t i c e , 3 1 : 2 2 - 2 7 .

2 9 . M u i r , P . , J o h n s o n , K . A . , M a n l e y , P . A . , D u e l a n d , R . T . ( 1 9 9 5 ) : C o m p a r i s o n o f h e m i l a m i n c c t o r n y a n d d o r s a l l a m i n e c t o m y f o r t h o r a c o l u m b a r i n t e r v e r t e b r a l d i s c e x t r u s i o n i n d a c h s h u n d s . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e , 3 6 : 3 6 0 - 3 6 7 .

3 0 . O l i v e r , J . E . , L o r e n z , M . D . ( 1 9 9 3 ) : P e l v i c L i m b P a r e s i s . P a r a l y s i s , o r A t a x i a , i n : H a n d b o o k o f V e ­t e r i n a r y N e u r o l o g y , W . B . S a u n d e r s , P h i l a d e l p h i a , 1 2 8 - 1 6 9 .

3 1 . R e a d , R . A . , R o b i n s , G . M . , C a r l i s l e , C . H . ( 1 9 8 3 ) : C a u d a l c e r v i c a l s p o n d y l o m y e l o p a t h y ( W o b b ­l e r S y n d r o m e ) i n t h e d o g : A r e v i e w o f t h i r t y c a s e s . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . 2 4 : 6 0 5 - 6 2 1 .

3 2 . S a m s a r , E . , Akın, F . ( 1 9 9 8 ) : Özel C e r r a h i . T a m e r Matbaacılık. Yayıncılık, T a n . H i z . T i c . V e P a z . L t d . Şti.. A n k a r a .

3 3 . S c h u l m a n , J . , L i p p i n c o t t , C . L . ( 1 9 8 8 ) : C a n i n e c a u d a e q u i n a s y n d r o m e . C o m p e n d . C o n t i n . E d u c . P r a c t . V e t . , 1 0 ( 7 ) : 8 3 5 - 8 4 3 .

3 4 . S c h u l z , K . , S h i r e s , P . K . ( 1 9 9 8 ) : T e s t s f o r D i a g n o s i s o f A t l a n t o a x i a l I n s t a b i l i t y , i n : C u r r e n t T e c n i -q u e s i n S m a l l A n i m a l S u r g e r y . B o j r a b M J . 4 . E d i t i o n . W i l l i a m s a n d W i l k i n s , 8 1 7 - 8 1 8 .

3 5 . S h a r p , N . J . H . , W h e e l e r , S . J . . C o f o n e , M . ( 1 9 9 2 ) : R a d i o l o g i c a l e v a l u a t i o n o f ' W o b b l e r ' S y n d r o ­m e - c a u d a ! c e r v i c a l s p o n d y l o m y e l o p a t h y . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . 3 3 : 4 9 1 - 4 9 9 .

3 6 . S h i r e s , P . K . ( 1 9 9 5 ) : S p i n a l F r a c t u r e s , i n : S m a l l A n i m a l O r t h o p e d i c s . M a r v i n L . O l m s t e a d . M o s b y -Y e a r B o o k , 1 8 0 - 1 9 2 .

3 7 . S h o r e s , A . ( 1 9 8 4 ) : C a n i n e s e r v i k a l v e r t e b r a l m a l f o r m a t i o n / m a i a r t i c u l a t i o n s y n d r o m e . C o m p e n d . C o n t i n . E d u c . P r a c t . V e t . , 6 ( 4 ) : 3 2 6 - 3 3 2 .

3 8 . S l o c u m , B . , S l o c u m , T . D . , B i g g a r t , J . F . ( 1 9 9 8 ) : M y e l o g r a p h y o f D i s c D i s e a s e , i n : C u r r e n t T e c -n i q u e s i n S m a l l A n i m a l S u r g e r y . B o j r a b M J . 4 . E d i t i o n , W i l l i a m s a n d W i l k i n s , 8 0 3 - 8 0 8 .

3 9 . S u k h i a n i , H . R . , P a r e n t , J . M . , A t i l o l a , M . A . O . , H o l m b e r g , D . L . ( 1 9 9 6 ) : I n t e r v e r t e b r a l d i s k d i ­s e a s e i n d o g s w i t h s i g n s o f b a c k p a i n a l o n e : 2 5 c a s e s ( 1 9 8 6 - 1 9 9 3 ) . J A V M A , 2 0 9 ( 7 ) : 1 2 7 5 - 1 2 7 9 .

4 0 . V a n G u n d y , T . ( 1 9 8 8 ) : D i s c - a s s o c i a t e d W o b b l e r S y n d r o m e i n t h e D o b e r m a n P i n s c h e r . V e t e r i n a r y C l i n i c s o f N o r t h A m e r i c a : S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . 1 8 ( 3 ) : 6 6 7 - 6 9 6 .

4 1 . V a n G u n d y , T . ( 1 9 8 9 ) : C a n i n e W o b b l e r S y n d r o m e . P a r t I I . T r e a t m e n t . C o m p e n d . C o n t i n . E d u c . P r a c t . V e t . , 1 1 ( 3 ) : 2 6 9 - 2 8 4 .

4 2 . W a l k e r , T . L . ( 1 9 9 3 ) : V e r t e b r a l O s t e o m y e l i t i s a n d D i s c o s p o n d y l i t i s , i n : D i s e a s e M e c h a n i s m i n S m a l l A n i m a l S u r g e r y . M . J o s e p h B o j r a b . S e c o n d E d i t i o n . P h i l a d e l p h i a , L o n d o n . L e a & F e b i g e r . 9 7 1 - 9 7 4 .

4 3 . W a t r o u s , B . ( 1 9 9 8 ) : C o m p u t e d T o m o g r a p h y , i n : C u r r e n t T e c n i q u e s i n S m a l l A n i m a l S u r g e r y . B o j ­r a b M . J . . 4 . E d i t i o n , W i l l i a m s a n d W i l k i n s , 8 1 5 - 8 1 6 .

4 4 . W a t r o u s , B . ( 1 9 9 8 ) : M a g n e t i c R e s o n a n c e I m a g i n g , i n : C u r r e n t T e c n i q u e s i n S m a l l A n i m a l S u r g e r y . B o j r a b M . J . 4 . E d i t i o n . W i l l i a m s a n d W i l k i n s , 8 1 3 - 8 1 5 .

Köpeklerde Koltımna V e r t e b r a l i s v e M e d u l l a S p i n a l i s L e z y o n l a n m n K l i n i k Değerlendirilmesi 3 7 9

4 5 . W a t t , P . R . ( 1 9 9 1 ) : D e g e n e r a t i v e l u m b o s a c r a l s t e n o s i s i n 1 8 d o g s . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c ­t i c e . 3 2 : 1 2 5 - 1 3 4 .

4 6 . W h e e l e r , S . J . ( 1 9 9 2 ) : A t l a n t o a x i a l s u b l u x a t i o n w i t h a b s e n c e o f t h e d e n s İn a R o t t w e i l e r . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . 3 3 : 9Ü-93.

4 7 . W h e e l e r , S . J . , S h a r p , N . J . H . ( 1 9 9 4 ) : D i a g n o s t i c A i d s , i n : D i a g n o s i s a n d S u r g e r y o f S m a l l A n i ­m a l S p i n a l D i s o r d e r s . L o n d o n . M o s b y W o l f e C o . , 3 4 - 5 6 .

4 8 . W h i t t i c k , W . G . ( 1 9 9 0 ) : V e r t e b r a l F r a c t u r e s a n d L u x a t i o n s , i n : C a n i n e O r t h o p e d i c s . S e c o n d E d i t i ­o n . L e a & F e b i g c r , 3 2 7 - 3 4 7 .

4 9 . W o n g , W . T . , E m m s , S . 6 . ( 1 9 9 2 ) : U s e o f p i n s a n d m e t h y l m e t h a c r y l a t e i n s t a b i l i s a t i o n o f s p i n a l f r a c t u r e s a n d l u x a t i o n s . J o u r n a l o f S m a l l A n i m a l P r a c t i c e . 3 3 : 4 1 5 - 4 2 2 .

5 0 . Yücel , R . ( 1 9 9 2 ) : V e t e r i n e r Özel C e r r a h i . P e t h a s k V e t e r i n e r Hekimliği Yayınları. N o . 2 , İstanbul.