Die respons deur Gerrie C. Coetzee op die "Kritiese evaluasie" is regdeur in rooi geskryf om te onderskei van die dokument deur Chris L. de Wet. Ek het tydsgewys besluit om hierdie dokument met feitlike opmerkings te antwoord. Aanhalings behou ek in Engels om dit oorspronklik te hou. Kyk veral na die laaste gedeelte vir opmerkings en bewyse van die Peshitta oorsprong.

Kritiese respons op: “’n “Oorspronklike” Aramese Nuwe Testament? ’n

Kritiese evaluasie van die Pesjitta-voorrangsteorie, Die Pad van

Waarheid tot die Lewe-vertaling (Afrikaanse Lamsa-Bybel), en die

kulturele aanloklikheid van oriëntalisme” van Chris L. de Wet,

Departement Bybelse en Antieke Studies, Universiteit van Suid-Afrika

in LitNet Akademies Jaargang 13(2) deur Gerrie C Coetzee.

Opsomming

’n Nuwe Afrikaanse Bybelvertaling, wat in 2015 uitgegee is, roem daarop dat die Nuwe Testament daarin vervat, vertaal is uit die oudste, “oorspronklike” Aramese geskrifte, geskryf in dieselfde taal as wat Jesus self gepraat het. Die oogmerk van hierdie artikel is om die aansprake van die vertaling van die Bybel genaamd die Pad van Waarheid tot die Lewe (PWL), oftewel die Afrikaanse Lamsa-Bybel, krities te beoordeel, spesifiek met aandag aan die brontekste en die kwessie van “oorspronklikheid” en om te kyk hoe dit binne ’n bepaalde ideologie van Bybelvertaling funksioneer. Aangesien die mees omstrede aansprake van die PWL oor die aard en vertaling van die Nuwe Testament gaan, vorm dit die fokuspunt. Die artikel ondersoek egter nie net die Bybelwetenskaplike geldigheid van die PWL se aansprake nie, maar stel ook ondersoek in na waarom vertalings soos die Lamsa-Bybel en PWL so aanloklik is as moderne, kulturele artefakte. Weens die sterk klem op die gesag van die Aramese taal word daar eers ’n beoordeling van die aard van die Aramees (oftewel Siries) van die bybelse en vroeg-Christelike wêreld gemaak. Tweedens sal die Pesjitta-voorrangsteorie krities ondersoek word, aangesien dit die dryfveer agter die PWL is. Vrae oor die aard, oudheid en oorspronklikheid van die Nuwe-Testamentiese geskrifte sal ook aandag kry. Dit word gevolg deur ’n kort oorsig van die werk van George M. Lamsa. Die vrae wat hier gevra word, is of die manuskripte wat die PWL as brontekste gebruik het, werklik die oudste, gebaseer op meer oorspronklike Aramese bronne, is en voortspruitend daaruit, waarom Bybels soos die Lamsa-Bybel en PWL so gewild in die Westerse kultuur is. Die vraagstuk waaroor die tweede deel van die artikel gaan, sal verhelder word deur na Edward Said se teorie van “oriëntalisme” te kyk.

Wanneer na die opsomming gekyk word, is dit vanaf die aanvang duidelik dat daar of onkundig of kwaadwillig 'n vergelyking met die Lamsa-Bybel en selfs 'n benaming as "Afrikaanse Lamsa" -gebruik word om 'n negatiewe lig op die PWL-vertaling te plaas voor die leser self kans gehad het om na die bewyse te kyk. Ek gaan nie poog om hier te raai of af te lei watter dit is nie. Ek stel dit kategories dat die PWL geen konneksie het met Lamsa of dat dit enigsins gebruik is as vertalingsbron nie. 'n Oorsig oor die werk van Lamsa probeer ons dus gelyk stel aan die bekende teologiese standpunte van Lamsa wat ons verwerp en nog nooit aan deel gehad het nie. Ons antwoord graag die Bron-teks kwessies wat altyd 'n debatpunt sal wees afhangende van die agtergrond (Geskiedkundig/Teologies) van die debatteerder. Ons sal ook aandui dat die konstante verwysing na Aramees as "Siries" 'n westerse gebruik en afleiding is wat nie korrek is nie. Dit is dalk nodig om na die relevansie van die byvoeging van lering oor Orïentalisme te kyk.

Trefwoorde: Aramees; Bybelvertaling; George M. Lamsa; Gerrie C. Coetzee; Khabouris; Lamsa-Bybel; Nuwe Testament; oriëntalisme; Pad van Waarheid tot die Lewe; Pesjitta; Siries; Yonan-kodeks.

Abstract

An “original” Aramaic New Testament? A critical evaluation of the Peshitta Primacy theory, Die Pad van Waarheid tot die Lewe translation (Afrikaans Lamsa Bible), and the cultural lure of orientalism

A new Afrikaans translation of the Bible, entitled Die Pad van Waarheid tot die Lewe (PWL), meaning “The Way of Truth unto the Life”, was published in 2015. It was translated by a South African missionary, Gerrie C. Coetzee. What makes the PWL translation of the Bible unique is its claim that the translation, particularly of the New Testament, is based on the “original” Aramaic manuscripts, written in the same language as that spoken by Jesus, and not on the Greek version as is conventional. To the expert it is immediately evident that the PWL is simply the Afrikaans version of the so-called Lamsa Bible.

This is simply untrue as any comparison between the PWL and Lamsa will clearly show. It is also representative of a long tradition of theological scholars who belittle Aramaic scholarship and try to undermine it’s legitimacy.

The purpose of this article is two-fold. Questioned is, first, to what extent the claims made by the Lamsa Bible and the PWL, particularly with regard to the original Aramaic manuscripts, are accurate. In this case attention will be given to the development of the Aramaic language in antiquity since the claims made by Lamsa and the PWL are based primarily on the authority and prevalence of Aramaic. Then a summary of the consensus view related to the New Testament manuscripts (as having been written in Greek) will be given, and this is then compared with the theory of Peshitta primacy as popularised by George Lamsa. Attention will also be given to the critical editions used by the PWL, especially the Khabouris codex. Second, the article also looks at why translations like those of Lamsa and the PWL have gained popularity in Western culture. In order to address this second issue, Edward Said’s theory of orientalism will be used.

The most astonishing claim made by the PWL, which is also what makes it unique, is that it was translated not from the Greek New Testament, but from the “Aramaic Peshitta”. No, this is not a claim, it is the truth. It was translated from Aramaic. It is the "primacy part" which you claim not to be true. This again is a misleading statement. The PWL further states that the New Testament was not originally written in Greek, but actually in Aramaic, since the language of Jesus and all the apostles was Aramaic and not Greek. The problem in this instance, of course, is that although it is true that Jesus and the apostles spoke Aramaic, we do not have any early ancient witnesses (papyri, parchments, and so on) to an Aramaic New Testament – only early Greek witnesses exist. Greek was the language spoken and written throughout the ancient Mediterranean.

By looking at proper sources, we will look at this general accepted theory, and see whether the claim is true.

Inscriptional evidence also attests to the prevalence of Greek in 1st-century Palestine.Behind the use of the “Aramaic Peshitta” lies the Peshitta Primacy theory. This theory, promulgated by Lamsa, states that the Peshitta represents a more original manuscript than the Greek and is thus more reliable and authoritative when one is seeking the words and teachings of Jesus and the apostles. The problem here is that the language of the Peshitta is Syriac, not Palestinian Aramaic (although the two languages are closely related, they remain distinct). This also will be looked at and I shall show that there is a difference between the Syriac Peshitto, spoken of here and the Peshitta, written in Aramaic. Syriac is indeed a dialect of Aramaic. But Jesus’ language was probably Galilean (Jewish) Aramaic, a Western Aramaic dialect, while Syriac was a later Eastern Aramaic dialect. Studies have also shown that the Peshitta, which is in part a later revision of the so-called Old Syriac version, actually consulted the Greek New Testament in addition to the Old Syriac version. The problems and inconsistencies of the Peshitta Primacy theory are discussed in detail in the article, and it is indicated that the Peshitta Primacy theory and the preference for Aramaic influenced the translation. For instance, the PWL wrongly translates the Syriac word for heathen or Greek, which is carmâyâ, as Aramean (confusing it, perhaps deliberately, with the differently vocalised word, cârâmâyâ). Since vowls did not exist this is speculation and goes against the language. Thus, texts which usually contain the word Greek instead have Aramean. This indicates how one’s ideology could influence a translation of the Bible. So true!! Careful examination of the PWL will show that not all

instances was changed to “Aramean”, as there are differences in the words used. ܰܝܘܳܢܳܝܐ and forms

thereof translated as Greek because that is the meaning. ܰܘܐܪܳܡܶܝܐ and forms thereof translated as Aramean

because that is the meaning. The term Greek in Afrikaans "Grieks" is still found 12 times in the PWL,

from the first word, but reference to Aramaic, the second word, is not found once in the Greek Bibles!!! It is clear who is biased!

According to the PWL, the Khabouris codex was used as a primary text in the translation of the New Testament. This obscure manuscript of the Peshitta is, however, problematic in many respects. This is another negative remark with no purpose other than to make the reader biased. In no way is the Khabouris obscure – contested maybe – please read the quotes later on. It is, firstly, a medieval manuscript of the Peshitta. The only reason it is given prominence is because of a rumour that there is an inscription in the colophon of the manuscript which states that it is a copy of a manuscript from 164 AD. The existence and validity of this inscription are contested. The Khabouris is one of two codices acquired by Norman Yonan and his lawyer Dan MacDougal. In the 1950s Yonan publicised the discovery of a first codex, dubbed the Yonan codex, and also spread the rumour that it is a very old codex of the New Testament written in Aramaic, the language of Jesus. All the claims made by Yonan and MacDougal were refuted by academics, including the respected text critic Bruce Metzger, and soon the hype surrounding the Yonan codex died down. In the 1970s the hype was somewhat revived by the introduction of the Khabouris codex to the debate, but its time in the spotlight was short-lived. Although it is an impressive codex in its own right and important for the study of the Peshitta, the Khabouris does not by any means qualify as an authoritative witness for the primary text of the New Testament.

Some history: The Khabouris Manuscript is named after the Khabour River, a tributary that runs through Syria. Assyrian Christians have lived in this area since the First Century. They have suffered persecution in this area from Muslims since the 7th Century and in this century Syria has made life unbearable, by cutting off the river water to their communities. The Khabour, Khala, Hara and Gozan are found in II Kings 17:6, 18:11 and I Chronicles 5:26. It is to this place that some of the tribes were taken to by the king of Assyria.

I present a different picture which will also answer a statement about SP Silver which is made further on in this text in Afrikaans. My information is gathered from and my sources are real Aramaic-speaking people. Here is a photo of the colophon. I will give the true dates as is stated on it. It is true that all of us made a mistake regarding the dates which Paul Younan corrected for us. That will be changed in the statements about the Khabouris. However, to claim it does not exist, borders on some questionable research.

The statement from Paul Younan:

“The "Great Persecution" referred to in the colophon of the manuscript is not the persecution of Nero. Nero was an emperor of Rome, and that persecution happened in the Roman empire, not the New Persian empire where the Khabouris was copied in the 11th century AD.

There is only one persecution (of many, of course) that is called the "Great Persecution" ("radptha rabba"), and that is the persecution of Shapur II, the Shah of Persia (310-379 AD). After Constantine made Christianity the official creed of the Roman empire, the perception of the Persian rulers was that the Church of the East was an agent of the Roman Empire. Shapur II became furious, and wrote the following letter to his generals:

"You will arrest Shimon, chief of the Nazarenes. You will keep him till he signs this document and consents to collect for us a double tax and double tribute from the Nazarenes. . . for we gods have all the trials of war and they have nothing but repose and pleasure. They inhabit our territory and agree with Caesar (Constantine), our enemy. (quoted in Freya Stark, Rome on the Euphrates 1967, p. 375)"

Of course, Mar Shimon refused to sign the document. He was summoned to the court and given a final chance to agree. He again refused saying: "I am no tax-collector, but a shepherd of the Lord's flock."

The "Great Persecution" of the Church of the East began on Good Friday, 344 AD with the martyrdom of the Patriarch Mar Shimon bar-Sabbae, with 5 bishops and 100 elders of the church in the city of Susa....Mar Shimon being the last to die.

The next two successors to Mar Shimon also suffered martyrdom during the same Great Persecution. The names of 16,000 martyrs have been preserved, but some estimate that as many as 190,000 were slain during this time. (Moffett, p. 144) The slaughter was relentless and lasted for 40 years.”

- From peshitta.org and forums.

From a scholarly perspective on the Bible, the Lamsa Bible and PWL Afrikaans translations fail miserably in their use of “authoritative and original” primary texts. By whose standards and word are the Greek “authoritative and original” texts?? It is nevertheless interesting to look at the events and groups surrounding George Lamsa and movements like that of the PWL as cultural phenomena. As noted above in Afrikaans, I will put this clearly: Lamsa had nothing to do with, and was not used at the time of, the translation of the PWL and was never a source for the PWL. It was used as a comparison after translation of the New Testament and rarely as source for parts of the Tanakh. It is a gross misrepresentation to state that we agree with, or have anything to do with, the Theological standpoints made by Lamsa. This is not a cultural phenomenon – the PWL was done in answer to a direct calling and command by Father-God and there is no other reason or motive behind it. Lamsa particularly places much emphasis on the notion that he is the only person with the ability to correctly interpret the Bible. According to Lamsa he was born in a place and culture akin to that of the Bible. Lamsa and the ideologies behind the PWL assume that ancient Near-Eastern cultures were static and did not undergo any changes. This view of Eastern culture is described by Edward Said as orientalism. The article therefore concludes by noting that in order to better understand movements like those of Lamsa and the PWL, one needs to read them within the theoretical framework of orientalism, which would also provide clues as to why they were and are so popular and persistent in Western cultural contexts.

Keywords: Aramaic; Bible Translation; George M. Lamsa; Gerrie C. Coetzee; Khabouris; Lamsa Bible; New Testament; orientalism; Pad van Waarheid tot die Lewe; Peshitta; Syriac; Yonan Codex.

1. Inleiding1

Na ’n lesing by ’n gemeente se Bybelskool in April 2016 het twee van die studente na my toe gekom met ’n boek in die hand. Die titel van die boek is: Die Pad van Waarheid tot die Lewe: Die Woord van הוהי in Afrikaans, vertaal deur Gerrie C. Coetzee van Pretoria en in 2015 gepubliseer (hierna afgekort as PWL 2015). Die PWL gee voor om ’n Afrikaanse vertaling van die hele Bybel te wees –

Dit is vir my jammer dat woorde en sinne soos "gee voor" gebruik word om 'n negatiewe beeld te skep wat in suiwer feitlike kritiek tog nie nodig is nie. Wat wil u sê: "dat die PWL nie 'n Afrikaanse vertaling van die hele Bybel is nie", "is dit nie Afrikaans nie" of is "daar boeke weggelaat of bygevoeg"? Hierdie is weer 'n "sweeping statement" wat alles van die tafel wil afvee. Dat dit anders is en deur u en ander dalk nie aanvaar kan of wil word nie, is u keuse.

met een groot verskil: die Nuwe Testament (oftewel, die Nuwe Verbond), sowel as ’n paar van die boeke van die Ou Testament, onder andere Daniël, Esra, Nehemia en Ester (PWL 2015:1678), is hoofsaaklik vanuit Aramese tekste vertaal, en nie vanuit Griekse en Hebreeuse tekste soos die algemene gebruik is nie. Dit het my belangstelling geprikkel, maar as gevolg van ander verpligtinge kon ek nie veel aandag aan die boek skenk nie. Toevallig kry ek daardie selfde aand ’n boodskap van een van my oudstudente wat ook navraag doen oor die PWL, en twee weke later vra nog ’n aantal studente my uit oor dieselfde publikasie. Ek kon gelukkig ’n eksemplaar in die hande kry om van nader te bestudeer, alhoewel die hele boek gratis van die internet aflaaibaar is (PWL-Web1 s.j.). Coetzee maak dit duidelik dat die PWL gratis is en nie verkoop mag word nie, en dat die kopiereg aan God behoort (PWL 2015:i).

Vir die “gewone” leser van die Bybel sal die PWL aanvanklik vreemd voorkom. Behalwe die kwessie oor die brontekste, die vraag waaroor hierdie artikel hoofsaaklik handel, is daar ’n aantal sigbare verskille tussen die PWL en ander Afrikaanse Bybels. Eerstens hebraïseer die PWL alle Bybelse name ?????

Dit is so dat daar sigbare verskille is. Regdeur is die oorspronklikke name en (waar moontlik) uitsprake gebruik teenoor die “verlatynsing” en toe “verafrikanisering” van name vir mense in die Bybel. Ek wil graag die teenvraag vra: "Hoe "verafrikaans" 'n mens iemand se persoonlike naam?" Om 'n Hebreeuse naam te hebraïseer is vir my 'n moeilike begrip. Die name wat in die Woord gebruik word is eerstens die verteenwoordiging van die persoon se karakter en wie hy is en nie net 'n manier om hom te roep nie. Die name het ook elkeen 'n betekenis en is dit vir my moeilik om te sien hoe kan ek dit verander sonder om die betekenis te verloor. Die name is en was Hebreeus! Vertalers het dit verander en dus die oorspronklike verander en ek het besluit om dit nie te doen nie. Hierdie is 'n korreksie op 'n fout wat met vorige vertalings gemaak is!Ons het slegs 'n korrekte weergawe – transliterasie - gegee van die name in Latynse letters vanaf meestal Hebreeuse name. Jy kan nie Hebreeus hebraïseer nie!

waar dit moontlik is; die titels soos hulle in die Hebreeuse Bybel (of die Tanakh) voorkom, word bloot getranslitereer. ’n Boek soos Genesis word (tereg) B'resheet genoem en Obadja is 'Ovadyah. Dieselfde gebeur met die name van Nuwe-Testamentiese boeke: Matteus word byvoorbeeld Mattityahu genoem, en 1 Petrus is 1 Kefa. Waar die naam van die boek Grieks is, word die Griekse spelling verkies (nie die Latynse nie). Titus word dus weergegee as Titos, en Timoteus as Timotheos. Kenmerkend is ook die feit dat die name vir God in die Hebreeus of Aramees gegee word, en waar ook al God se naam as Jahweh (YHWH) geskryf word, word dit onveranderd vanuit die Hebreeuse alfabet as הוהי weergegee. Verder word Israel byvoorbeeld as Yisra'el geskryf, Abraham as Avraham, en Jesus as Yeshua.

Die volgorde van die boeke in die PWL Ou Testament weerspieël die volgorde in die Tanakh; die PWL eindig dus nie met Maleagi nie, maar met 2 Kronieke.

Die volgorde van die boeke van die Nuwe Testament verskil ook (sien PWL 2015:ii–iii), omrede ander kodekse van die Pesjitta as brontekste gebruik is. Die volgorde van die boeke van die Nuwe Testament in die Pesjitta verskil van die orde in hoofstroomvertalings.

Alhoewel dit nie onbelangrik is nie, is bogenoemde kosmetiese verskille ’n sekondêre kwessie. Die opspraakwekkendste aanname wat gemaak word, is op die eerste bladsy van die PWL:

’n Afrikaanse vertaling van die volledige Skrif. Die Tanakh (Torah, Profete en Vroeëre Geskrifte) is vanuit die oudste beskikbare Hebreeuse en Aramese (Peshitta Tanakh), met verwysings na die Griekse (LXX), tekste en die Nuwe Verbond (Latere geskrifte en Briewe) vanuit die Khabouris en Peshitta Aramese oorspronklike tekste vertaal. (PWL 2015:i)

Die PWL, en dus die vertaler, Coetzee, maak hiermee die aanspraak dat hierdie Bybel vanuit die “oorspronklike” Hebreeuse en Aramese geskrifte vertaal is.

Nog 'n blatante wanvoorstelling – lees asb. weer die aangehaalde gedeelte – "die oudste beskikbare Hebreeuse en Aramese" – dit is duidelik gestel dat dit nie beweer dat die Hebreeus enigsins die oorspronklike is nie, want daardie is nie beskikbaar nie. In die aanhaling van die gedeelte word die res van die stellings daaroor geïgnoreer en die duidelike agtergrond en feite wat wys dat die Aramese dokument wat gebruik is as bronteks 'n kopie van die oorspronklike is (ten slegste,'n derde, maar bes moontlik 'n tweede generasie dokument.) Ek kan tog nie die volle geskiedenis van elke ding op elke liewe plek weergee nie!? Tog is die stelling waar, al is dit van 'n kopie gemaak wat ons as 'n getroue weergawe van die oorspronklike beskou. Steeds is dit 'n kopie van die oorspronklike Aramese tekste – of enige een dit nou as voor of na die Grieks beskou!

Vir die kenner (Rom 1:22) word die identiteit van die PWL deur hierdie stelling ontsluier – die PWL is bloot die Afrikaanse weergawe van die omstrede Lamsa-Bybel.

Die stelling: "Herhaal 'n leuen lank genoeg en hard genoeg en mense sal dit glo," kom in my gedagtes op. Die woord "kenner" word dan ook sommer hier gebruik as 'n "ek weet waarvan ek praat en jy nie" stelling. Aangesien die stelling niks te doen het met werklikheid nie, soos ek glo elkeen aan die einde sal kan sien, bly die "kenner" 'n ope vraag.

Die woord "Oorspronklike" word in al ons gesprekke duidelik gedefinieer – niemand van ons het die oorspronklikes nie, maar almal werk met die naaste aan die oorspronklike wat hy het.

Die oogmerk van hierdie artikel is om hierdie aanspraak van die PWL, naamlik oor die brontekste en die kwessie van “oorspronklikheid”, krities te beoordeel en ook te vra hoe dit binne ’n bepaalde ideologie van Bybelvertaling funksioneer. Die aandag sal veral fokus op die aard en vertaling van die Nuwe Testament, aangesien hierdie die mees kontroversiële aanspraak van die PWL is. Ek sal dus nie net kyk na die Bybelwetenskaplike geldigheid van die PWL se aansprake nie, maar ek wil ook ondersoek instel na waarom vertalings soos die Lamsa-Bybel en PWL as moderne, kulturele artefakte so aanloklik is.

Ek dink dit is vir ons gewone mense hier duidelik dat die Woord van God, maar net nog 'n kulturele artefak is vir sekere mense. Ek sien hier die groot verskil. Die PWL is God se Woord en Handleiding, vertaal uit die woorde wat ons as die bron gebruik het na die woorde in Afrikaans sonder enige iets anders, nie iemand se opinie nie, maar 'n vertaling – dit is al! Hierdie is God se handleiding vir ons lewens en nie 'n kulturele item nie.

Weens die sterk klem op die gesag van die Aramese taal sal daar eers na die aard van die Aramees (oftewel Siries) van die bybelse en vroeg-Christelike wêreld ondersoek ingestel word.

Dit sal 'n redelike lang gesprek wees om die omvang hiervan te bespreek, maar ek wil net weereens 'n aanhaling van Paul Younan – 'n Arameër – gee.

"Greeks had called Aramaic by a word they coined, 'Syriac', and this artificial term was used in the West, but not in the East, where it has always been known by its own name, 'Lishana Aramaya' (the Aramaic language). Modern Eastern Aramaic has sixteen dialects, spoken by Christians and Jews, and a widely spoken western dialect. Modern Western Aramaic is spoken in three small villages north of Damascus, but in a very mixed form with words borrowed from Arabic and Turkish." (Sommige bronne tel 18 dialekte - G)

Tweedens sal die Pesjitta-voorrangsteorie krities ondersoek word, aangesien dit die dryfveer agter die PWL is. Die vrae oor die aard, oudheid, en oorspronklikheid van die Nuwe-Testamentiese geskrifte sal ook aandag kry. Daarna volg ’n kort oorsig van die werk van George M. Lamsa.

Die vrae wat dus hier gevra sal word, is of die manuskripte wat die PWL as brontekste gebruik het, werklik die oudste en gebaseer op meer oorspronklike Aramese bronne is en waarom Bybels soos die Lamsa-Bybel en PWL gewildheid in die Westerse kultuur verwerf. Om sinvol aandag aan die tweede deel van die artikel se vraagstuk te gee, sal daar na Edward Said se teorie van “oriëntalisme” gekyk word.

Volgens die biografie op die PWL-webwerf is Gerrie C. Coetzee en sy vrou Hanlie sendelinge wat reeds ’n aantal boeke van die Nuwe Testament in Tibettaans vertaal het (PWL-Web2 s.j.). Dis nodig om te verklaar dat ek geen direkte kontak met Coetzee gedurende die skryf van hierdie artikel gehad het nie. Op grond

van die aanvanklike waarnemings van hierdie navorsing het ek ook geen aanduiding gekry dat Coetzee enige kwaadaardige bybedoelings, finansieel of andersins, met die PWL het nie, ten spyte van die hoogs polemiese aard van die PWL se voorwoord (PWL 2015:v), die

vertalingsinligting (PWL 2015:1678–9) en die leerbundels wat van hul webwerf (www.padwlewe.ch) aflaaibaar is. Terwyl daar deurgaans ook na van hierdie lesingmateriaal verwys sal word, en veral ook die grondleggende werk van Lamsa self, sal die fokus hoofsaaklik op die PWL-vertaling bly. Daar is ’n uitnodiging op die webwerf van die PWL vir “verandering en aanbevelings om die PWL nog beter te maak” (PWL-Web3 s.j.). Coetzee noem in die PWL (2015:1678) dat hulle “onweerlegbare bewyse” het vir ’n Aramese oorsprong van die Nuwe Testament – ’n aanspraak wat hier getoets sal word. Die leringe van die PWL veskyn ook op ’n aantal YouTube opnames.

Dit word al duideliker dat menige van die verkeerde afleidings en stellings aangaande die vertaling en bronne dalk anders sou kon wees en die totale vals verbinding met Lamsa openbaar sou kon wees indien De Wet eers met my, sou gepraat het, wat ek dink 'n Bybelse metode is. Dis 'n jammerte. Hier kon ek dan vir hom die 10+ pre-uitgawes van die PWL, veranderinge en bronne gewys het wat ons aan gewerk het voordat die eerste uitgawe enigsins gedruk is. Asook die metode wat ons gebruik het vir die vertaling oor 14 jaar en die navorsing voor dit en tot nou toe. Met sy inligting oor die Siriese- Aramese geskiedenis kon ons dalk by mekaar aanvul - wat ekself ook nagevors het. Ek het dit egter nie gedoen uit die begeerte na kennis of my Phd nie, maar onpartydig omdat ek belangstel in waarheid. Ek stel dit kategories dat ek "Zulu" sou ondersoek en aanvaar het as die oorspronklike as daar getuienis voor was. Ek is nie gesteld op watter taal dit is nie, maar die getuienis het vir my daarheen gewys. Aan die einde hoop ek dat u wat hier lees, self sal ondersoek instel na die inligting oor die Peshitta as oorspronklike. Menigte het al daaroor geargumenteer en geskryf. Ek is onweerlegbaar tot nou toe, oortuig en veral na hierdie artikel, van die Aramees as ouer bron as Grieks vir die Nuwe Testament. Mag ons die werklike oorspronklikes vind in die volgehoue soeke deur argeoloë daarna, nie in Teologiese debatte en filosofieerings nie.

Die artikel dien nie om een teologiese of kerklike tradisie bo ’n ander aan te beveel nie. In die slot sal daar genoem word dat die aannames van die PWL, spesifiek aangaande oorspronklikheid, ook nie gemaak kan word deur enige ander Bybelvertaling nie. Hierdie studie is gedoen op grond van die publikasie van die PWL, as ’n Afrikaanse vertaling van die Bybel, wat vrygestel is aan die publiek. Dit is die taak van Bybelwetenskaplikes om verwante gepubliseerde materiaal wat vir die publiek toeganklik is ook krities te beoordeel. Die meeste vertalings van die Bybel is reeds aan dieselfde kritiese blik onderwerp. Alhoewel daar op aspekte van die tekskritiek en ontstaansgeskiedenis van die Nuwe Testament gefokus sal word, is hierdie nie uitsluitlik ’n eksegetiese studie nie. Daar sal oor die algemeen nie gekyk word hoe akkuraat die PWL as vertaling is nie. Die studie gaan hoofsaaklik oor die PWL se aanvaarding van die Pesjitta-voorrangsteorie, die geldigheid daarvan, en ook oor hoe sulke vertalings in die populêre godsdienstige kultuur funksioneer.

2. Aramees onder die tale van die Bybelse wêreld: ’n onstandvastige terrein

Die PWL lê ongelooflik klem op die feit dat dit vertaal is vanuit Hebreeuse en Aramese bronne. Dit staan so in die voorwoord (PWL 2015:i, v), en agter in die boek in ’n afdeling getitel “Vertalingsinligting” (PWL 2015:1678) staan die volgende:

Die vertaling van die Nuwe Verbond [d.i. die Nuwe Testament] is gedoen vanuit die oorspronklike “Peshitta”, (“reguit”), Aramese Nuwe Testament. Ons het voldoende, onweerlegbare bewyse van die Aramese oorsprong en sal dit aanbied op versoek. (My kursivering)

Voordat daar na die kwessie van die tekste self gekyk word, is dit nodig om iets oor Aramees te sê, spesifiek die aard daarvan in die bybelse en vroeg-Christelike wêreld, en hoe dit in die diskoers voorgehou in die PWL funksioneer. Die PWL (2015:1678) beweer dat Jesus en die eerste skrywers van die Nuwe Testament Arameessprekend was en dat die skrywers daarom, soos ’n mens sou verwag, oorspronklik in Aramees geskryf het.

Die term Aramees omvat egter ’n hele aantal dialekte. Aramees is deel van ’n noordwestelike Semitiese taalgroep, verwant aan Hebreeus. Ons het eerstens die Aramees wat in sommige van die boeke van die Ou Testament voorkom. Die tekste in Daniël 2:4–7:28, Esra 4:8–6:18, 7:12–26 en Jeremia 10:11 is in Aramees, en so ook ’n paar woorde in Genesis 31:47. Teen die Persiese tydperk, in die 6de eeu v.C., was hierdie vroeë vorm van Aramees, ook genoem Ryksaramees, die lingua franca van ’n groot deel van die Nabye Ooste (Beyer 1986:13–15). Ryksaramees was die amptelike korrespondensietaal van die Persiese Ryk, en daarom vind ons dat sekere gedeeltes van die Ou Testament in Aramees geskryf is. Schuele (2012:1–3) toon aan dat sekere van hierdie Ou-Testamentiese gedeeltes oorspronklik in Aramees geskryf is en moontlik later in Hebreeus vertaal is – Ryksaramees was dus die erkende amptelike taal, terwyl Hebreeus op daardie stadium steeds aansien as die taal van die kanonstradisie geniet het. Beyer (1986:30–40) verduidelik dat daar alreeds met die verloop van die Persiese tydperk tot met die Hasmoniese tydperk verskeie dialekte van Aramees ontwikkel het, wat hy hoofsaaklik verdeel in Oud-Oostelike Aramees en Oud-Westelike Aramees.

Vestig ons die blik op die konteks van Jesus, sê Beyer (1986:38) dat “seven different Western Aramaic dialects can be clearly distinguished at the time of Jesus; of course the approximately three million Arameans of Palestine and western Syria could always understand each other.”

Die dialek wat Jesus waarskynlik gepraat het, was Galilese Aramees – verder bestaan daar ook, onder andere, Judese, Samaritaanse en Jordaniese Aramese dialekte (Beyer 1986:36–40). Dit is baie belangrik om hierdie verskillende dialekte in ag te neem, aangesien die dialek van ’n teks ’n moontlike aanduiding van die plek en tyd van ontstaan, en ook van die gehoor, kan gee.

In hierdie opsig is die PWL dan inderdaad korrek: die taal van Jesus en die eerste dissipels was Aramees, maar ons moet hier meer spesifiek wees. Hulle het ’n dialek van Aramees gepraat wat ons breedvoerig onder Westelike (Palestynse) Aramese dialekte kan groepeer. Ons lees, interessant genoeg, in Matteus 26:73, wat gaan oor Petrus se verloëning van Jesus, dat die inwoners van Jerusalem, wat Judese Aramees sou gepraat het, aan Petrus se dialek kon agterkom dat hy nie van daardie gebied afkomstig was nie. Petrus se Galilese dialek het hom verklik. Teen die tyd van Jesus was Hebreeus, soos dit in die Ou Testament voorkom, vir baie lank reeds nie meer ’n spreektaal nie (Beyer 1986:43). Daarom vind ons ook gedurende hierdie tydperk, die eerste twee eeue voor en na Christus, die ontstaan van Aramese “vertalings” van die Hebreeuse Bybel, naamlik die Targums. Die Targums lê êrens tussen direkte vertaling en parafrasering en toon iets van die unieke aard van antieke “vertalings” van die Bybel (Flesher en Chilton 2011:3–39).

Teen die 3de eeu n.C. kan ons makliker ’n onderskeid tussen Aramese dialekte tref, wat teen dié tyd as Middelaramees bekend staan, naamlik Oostelike Middelaramees en Westelike Middelaramees. Van die Oostelike Middelaramees het ons slegs die sogenaamde Oudsiriese, Joodse Oudbabiloniese en die (nuwe) Mandaïese weergawes (Beyer 1986:43–4). Vanuit die Oudsiriese dialek spruit Middelsiries, wat die taal van die Oosterse Siriese kerk sou word en wat ook die taal van die Pesjitta is. Dit sou nie so bly nie. Weens verskille oor teologiese leerstellings was daar in die 5de eeu n.C. ’n skeuring in Middelsiries soos dit deur die kerk gebruik is, sodat Westelike Middelsiries (verteenwoordigend van die sogenaamde Jakobiete van Edessa, onder Romeinse heerskappy) teenoor Oostelike Middelsiries (van die sogenaamde Nestoriërs van Nisibis, wat nog onder Persiese heerskappy was) ontstaan het. Elkeen het ook sy eie unieke skrifstyl ontwikkel (Beyer 1986:43–4). Die verskil tussen Oostelike en Westelike Siriese dialekte is dus eers na hierdie skeuring sigbaar.

Daar bestaan vandag ’n moderne weergawe van Aramees – Neo-Aramees – met sowat 500 000 sprekers hoofsaaklik in klein gebiede binne Turkye en Iran (veral binne die geografiese gebied wat bekend staan as Kurdistan). Ongelukkig is dit ’n bedreigde taal (Sabar 2003:222–34). Die opkoms van die terroristegroep ISIS het meer druk op die taal geplaas (Perlin 2014). Neo-Aramees het verskeie dialekte wat veral op grond van sprekers se kerklike tradisies verskil. Die taal soos vandag gebesig, verskil baie van antieke Aramese dialekte (Beyer 1986:54–5).

Ons sien dus dat wanneer daar in die algemeen na Aramees verwys word, dit nie sonder ingewikkeldheid is nie. Natuurlik is daar, op ’n bepaalde vlak van abstraksie, ooreenkomste tussen die verskeie dialekte van Aramees, maar om te sê dat die 1ste-eeuse Galilese Aramees wat Jesus en sy dissipels gepraat het dieselfde is as die 2de/3de-eeuse Middelsiries van die Pesjitta, soos die PWL (2015:i, 1678) wel doen, of selfs dieselfde is as Neo-Aramees, is hoogs problematies en feitelik nie korrek nie, veral nie wanneer dit gaan oor teksvariante van die Bybel nie.

Yamauchi (1974:327) noem:

The Syriac of the Peshitta is not the language of coastal Syria around Antioch, which was evangelized in the first century A.D., but of the area in the interior around Edessa, one hundred fifty miles from the coast, which was evangelized between A.D. 116 and 216.

Alhoewel dit baie na haarklowery lyk, moet mens hierdie mikroverskille in ag neem wanneer daar na antieke brontekste gekyk word, aangesien ’n klein verskil groot implikasies in terme van die tyd en plek van ontstaan van ’n manuskrip kan hê. Dit is ook belangrik om te weet dat dit een ding is om na ’n taal te verwys wat gepraat is, en totaal iets anders as dit gaan oor ’n taal wat geskryf is, waaroor die volgende afdeling handel.

Dit is op hierdie punt gepas om vanuit 'n ander hoek te kyk na dieselfde soort taal-geskiedenis opsommenderwys:

Paul Younan – Arameessprekende en Oudste in die COE wat steeds Aramees as taal in die dienste gebruik asook Arameeskundige. Dieselfde kom uit die boeke en Journale soos in bronnelys genoem. Hierdie word ook aangehaal in Andrew Roth se werke. Baie van die aanhalings kom ook uit persoonlike korrespondensie oor baie jare. Ander bronne soos in die bronnelys.

"Aramaic is the ancient language of the Semitic family group, which includes the Assyrians, Babylonians, Chaldeans, Arameans, Hebrews, and Arabs. In fact, a large part of the Hebrew and Arabic languages is borrowed from Aramaic, including the Alphabet. The modern Hebrew (square) script is called "Ashuri", "Ashuri" is the Hebrew name for Assyrian, the name being used to signify the ancestor of the Assyrians, Ashur the son of Shem, the son of Noah (Genesis 10:22). Aramaic is quoted in the very first book of the Bible, Berisheth (Genesis) in Chapter 31:47. In fact, many portions of the Old Testament are penned originally in Aramaic, including Daniel chapter 2:4 through chapter 7. The first known inscriptions of Aramaic date to the late tenth or early ninth century BCE. In a phenomenal wave of expansion, Aramaic spread over Palestine and Syria and large tracts of Asia and Egypt, replacing many languages, including Akkadian and Hebrew. For about one thousand years it served as the official and written language of the Near East, officially beginning with the conquests of the Assyrian Empire, which had adopted Aramaic as its official language, replacing Akkadian. During the later Chaldean (Neo-Babylonian) and Persian conquests, Aramaic had become the international medium of exchange. Despite Hellenistic influences, especially in the cities, that followed the conquests of Alexander the Great of Macedonia, Aramaic remained the vernacular of the conquered peoples in the Holy Land, Syria, Mesopotamia, and the adjacent countries. It ceded only to Arabic in the ninth century CE, two full centuries after the Islamic conquests of Damascus in 633 and Jerusalem in 635. Aramaic has never been totally supplanted by Arabic. Aramaic had been adopted by the deported Israelites of Transjordan, exiled from Bashan and Gilead in 732 BCE by Tiglath-Pileser III, the tribes of the Northern Kingdom by Sargon II who took Samaria in 721, and the two tribes of the Southern Kingdom of Judah who were taken into captivity to Babylon by Nebuchadnezzar in 587. Hence, the Jews who returned from the Babylonian Captivity brought Aramaic back with them to the Holy Land, and this continued to be their native tongue throughout the lifetime of Y'shua the Messiah.

During the Hellenistic period of the Seleucids, Aramaic ceased to be a uniform language, when various dialects began to form, due to regional influences of pronunciation and vocabulary. Some of these dialects became literary languages after the differences had increased. The language, henceforth, divided into an Eastern branch, with a number of dialects, and a Western branch with its dialects, but all of which retained a great similarity. Aramaic can be dated to five periods, dating from inscriptions that go back to the first millennium BCE: Old Aramaic, 925-700 Official or Imperial (Assyrian) Aramaic, 700-200 (when the language was still uniform) Middle Aramaic, 200 BCE - 200 CE Late Aramaic, 200-700 Modern Aramaic, 700 to our time The Aramaic in which the Bible called "Assakhta Peshitta" is written, known as the Peshitta Text, is in the dialect of northwest Mesopotamia as it evolved and was highly perfected in Orhai, once a city-kingdom, later called Edessa by the Greeks, and now called Urfa in Turkey. Harran, the city of Abraham's brother Nahor, lies 38 kilometers southeast of Orhai. The large colony of Orhai Jews, and the Jewish colonies in Assyria in the kingdom of Adiabene whose royal house had converted to Judaism, possessed most of the Bible in this dialect, the Peshitta Tanakh. This Peshitta version of the Old Testament was taken over by all the Churches in the East, which used, and still use Aramaic, as far as India, and formerly in Turkestan and China. The Peshitta Tanakh was completed during Apostolic times with the writings of the New Testament. This literary form of Eastern Aramaic was pronounced differently in the Western countries under Roman rule and its Byzantine successor, and became the "Western" dialect, influenced by Greek grammar and style. In the Parthian (Persian) Empire, the language retained its archaic style, syntax and pronunciation. Greeks had called Aramaic by a word they coined, 'Syriac', and this artificial term was used in the West, but not in the East, where it has always been known by its own name, 'Lishana Aramaya' (the Aramaic language). Modern Eastern Aramaic has sixteen dialects, spoken by Christians and Jews, and a widely spoken western dialect. Modern Western Aramaic is spoken in three small villages north of Damascus, but in a very mixed form with words borrowed from Arabic and Turkish. Christian manuscripts in Eastern Aramaic are written in the ancient script called Estrangela (round, thick set) with no vowel markings. After the fifth century CE, two different scripts developed. In the West, a script (of which half the letters no longer resemble the Estrangela), called 'Serto' (strophe) is used, with five capital Greek letters for vowels, written on their side, above or below the letters. In the Eastern script, called 'Madinkhaya' (Eastern) or 'Swadaya' (Contemporary), only five of the twenty-two letters have been slightly modified. To indicate the seven vowels there are various accents, with two different strokes to indicate the semi-vowels, resembling the Jewish systems of Tiberias or of Babylon. Modern Aramaic, in its various dialects, is spoken in modern-day Iraq, Iran, Syria, Israel, Lebanon, and the various Western countries to which the native speakers have emigrated, including Russia, Europe, Australia and the United States. Churches which still use Aramaic as their liturgical language include the Church of the East, the Chaldean Catholic Church, the Syriac Orthodox Church, the Syriac Catholic Church, and the Maronite Catholic Church.

Ek haal ook die amptelike Aramese webblad aan oor die taal: The Syriacs were earlier called Aramean and their language Aramaic. The oldest preserved documents where the name Aram is mentioned is dated to 2300 BC. The Greeks were probably the first ones who named the Arameans by the Syrian name in the 5th century BC. The famous Greek geographer and historian Strabo (dead 23 AD)says in his book “Geography”: “Those who call themselves Arameans, we call them Syrians” - http://aramaic-dem.org/English/History/1.htm

3. ’n “Oorspronklike” Aramese Nuwe Testament? George Lamsa, die PWL, en die Pesjitta-voorrangsteorie

Soos bo genoem, voer die PWL aan dat dit ’n vertaling van die Bybel gebaseer op die Hebreeuse en Aramese (Pesjitta) tekste van die Ou Testament is en dat slegs die Pesjitta (en veral die sogenaamde Khabouris-kodeks) gebruik is as bronteks vir die Nuwe Testament. Hierdie artikel fokus hoofsaaklik op die stellings wat oor die Nuwe Testament gemaak word, aangesien dit die mees omstrede is. Dit beteken nie dat daar nie ernstige probleme met die gebruik van die Pesjitta as bronteks vir die Ou Testament is nie. Ook hierdie probleme sal in hierdie afdeling duidelik word. Laat ons eers by die basiese beginsels by die gebruik van bybelse brontekste begin.

Ek versoek u om na feite te kyk aan die einde van die laaste afdeling van die dokument, in plaas van dat ek groot invoegings hier maak. Ek gaan net kortlikse opmerkings op gepaste punte hier maak.

3.1 Die konsensus-siening

In teenstelling met die vertaling van die PWL word hoofstroomvertalings van die Bybel vanuit die Hebreeuse en ook Aramese (vir die Aramese teksgedeeltes aan die begin van die studie genoem) weergawes van die teks vir die Ou Testament gedoen. Vir die vertaling van die Nuwe Testament word slegs die antieke Griekse teks (in ’n dialek wat oor die algemeen bekend staan as koinê, wat “gemeenskaplik” of “algemeen” beteken) as bronteks gebruik (Epp 2013:1–40). Hieroor word mens vroeg reeds in die Bybelskool of tydens teologiese studies ingelig. Daar is bykans geen gerespekteerde Bybelwetenskaplike in die akademie wat, met die bewyse en manuskripte wat tans beskikbaar is, sal beweer dat die Nuwe Testament nie oorspronklik in Grieks geskryf is nie. Alhoewel daar inderdaad spekulasie oor ’n Aramese agtergrond vir Matteus en Markus is, is daar ongelukkig geen direkte tekstuele getuienis hiervoor nie. Tensy daar een of ander uitsonderlik groot historiese ontdekking in die toekoms gemaak word (wat natuurlik nie onmoontlik is nie), sal hierdie konsensus onder akademici bly staan. Dus, al het Jesus en sy dissipels Aramees gepraat, is die vroegste Christelike geskrifte wat ons het, in Grieks geskryf.

Mag die Argeoloë dit gou vind – tot dan sal ons kyk na logiese, verstaanbare vrae wat beantwoord moet word oor hierdie Grieks as oorsprong - aan die einde van die laaste afdeling. Hoofstroomvertalings, soos dit genoem word, word juis al hoe meer bevraagteken deur ernstige gelowiges wat die Woord bestudeer en ernstige teenstrydighede vind. Nuwer vertalings word al minder vertrou en ons vind baie mense wat getwyfel het, begin wegbeweeg van die Bybels af. Daar is 'n ernstige vraag wat gevra moet word as dit dan so is dat hierdie die oorspronklike Woord van God is. Aangesien geen vergelykende studie tussen die Griekse en Aramese tekste as bron aangebied word by Kweekskole of Bybelskole nie (ten minste in my jare nie) en Grieks net kategories gestel word as bron, is dit geen wonder dat dit vir my ook 'n nuwe ontdekking was nie. Terwyl die stelling dat "Geen gerespekteerde..." veronderstel is om oortuigend te wees is dit juis die talle mense wat vertroue verloor het in die egtheid van die motiewe van die meeste “Bybelwetenskaplikes” wat mense laat soek na iets anders. Hierdie is net 'n feitlike stelling en beslis nie aanvallend of neerhalend bedoel nie. Die geskiedenis-vakke en Antieke Nabye-Oosterse Geskiedkundiges leer al vir die afgelope 50 jaar dat Aramees die dominante spraak- en skryftaal van die hele streek van die “Levant” was. Soveel is duidelik in enige geskiedenis boek en kan deur u departementele kollega’s geverifieer word.

Die redes hiervoor is meervoudig en gaan nie hier in besonderhede bespreek word nie. Die hoofrede vir die taal van die Nuwe Testament is die hellenisering (wat letterlik “vergrieksing” beteken) van die Nabye Ooste wat begin het in die 4de eeu v.C. met die veroweringstogte van Aleksander die Grote en wat in die eeue daarna gevestig geraak het (DeSilva 2004:39–41). Dit het nie sonder weerstand gebeur nie. ’n Aantal Jode binne Palestina byvoorbeeld was nie gelukkig met die instelling van die Griekse taal, kultuur en godsdienstige gebruike nie. Dit was juis vroeg in die 2de eeu v.C. tydens die heerskappy van Antiogus IV, met sy helleniserende praktyke, dat die Makkabese opstand plaasgevind het (1 Makk. 1–2). Teen hierdie tyd was Grieks egter reeds as die nuwe lingua franca van die antieke wêreld gevestig en dit het selfs so gebly in die Romeinse Ryk, waarin Latyn die amptelike taal was. Grieks was die taal van die 1ste-eeuse Mediterreense streek (Borchert 2011:15–43).

Natuurlik, soos ons alreeds in die vorige afdeling aangedui het, was die Ou Nabye Ooste, veral in die tyd van Jesus, ’n omgewing waarin baie tale gepraat en baie kulture verteenwoordig is, maar selfs hier het Grieks voorrang geniet. Alhoewel mense verskeie tale gepraat het, het die meeste mense in Grieks geskryf, (Bewyse hiervoor word natuurlik nie gegee nie? Is dit nie dalk in Aramees geskryf en ook in Grieks vertaal soos die bewys met Yosefus se werk hier onder sal bewys nie?) sodat hul pennevrugte deur ’n wye gehoor gelees sou kon word. Die handeling van skryf was, in sigself, elitisties van aard; Jesus, sy dissipels, en die meeste van sy gehoor (met ’n paar uitsonderings) was juis nie deel van die elite nie. Ons moet ook die konteks waarbinne die Christelike gemeenskappe ontstaan het, in ag neem. Alreeds in die 1ste eeu, met die werksaamheid van Paulus, sien ons dat die kerk veral buite Palestina, in gebiede soos Klein-Asië (vandag Turkye) en Griekeland, groei ervaar het. In hierdie gebiede was die taal van die massas beslis nie Aramees nie, maar Grieks (Borg en Crossan 2010:59–92). Ons moet ook onthou dat

baie Jode teen die einde van die Babiloniese ballingskap in die 6de eeu v.C. nie na Palestina teruggekeer het nie, maar in Babilon gebly het, of na ander gebiede gegaan het – insluitend gebiede in die Griekssprekende wêreld. Dit word die Joodse diaspora (of “verstrooiing”) genoem (Borchert 2011:69–72). In die tyd van die Nuwe Testament was daar ’n aantal bekende en invloedryke Joodse skrywers, soos Philo en Josefus, wat in Grieks geskryf het. – Regtig?

Het Yosefus in Grieks geskryf, of is sy werke deur homself en ander vertaal na Grieks? Kom ons kyk wat hyself daaroor skryf:

“I have proposed to myself, for the sake of such as live under the government of the Romans, to translate those books into the Greek tongue, which I formerly composed in the language of our country, and sent to the Upper Barbarians; Joseph, the son of Matthias, by birth a Hebrew, a priest also, and one who at first fought against the Romans myself, and was forced to be present at what was done afterwards, [am the author of this work].” – Hier verklaar hy sommer ook die taal van sy land was NIE Grieks nie!!! Preface to Wars Against the Jews, 1.1-2

'n Mens moet maar self gaan kyk hoeveel van wat ons in al die bogenoemde instansies geleer het, werklik waarheid is en hoeveel oorgedrae leringe is met 'n doel om teologie te beskerm. Die stelling wat gemaak word as bewys, is net nie waar nie! Soos bo opgemerk: kyk na regte, nie-teologiese werke en navorsing wat nie met ‘n teologiese doelwit uitgevoer word nie.

Een van die verdedigers van die Pesjitta-voorrangsteorie en die Lamsa-Bybel, Lataster (2009), beweer dat daar geen bewyse vir die Griekse oorsprong van die Nuwe Testament is nie en redeneer dat Jesus en die dissipels Arameessprekend was en so ook hul gehore, dus moes al die geskrifte in Aramees gewees het. Hierdie sienswyse is egter misleidend en oningelig, aangesien die oudste tekste van die Nuwe Testament wat ontdek is in Grieks geskryf is (Metzger 2005:36–66) en daar geen vroeëre Aramese manuskripte van die Nuwe Testament gevind is nie. Die inskripsies van die streek bevestig ook die verspreiding en algemene gebruik van Grieks.

'n Bietjie nuwe Argeologiese insig sal hier help – dat daar in Egipte 'n statistiese rekord gehou is deur die Romeine in Aramees. Professors aan u eie Universiteit, o.a. Professor Vermaak kan dalk hiermee help.

Yamauchi (1974:326) skryf van George Lamsa, wat die Pesjitta-voorrangsteorie gewild gemaak het, die volgende: “Lamsa, who seems to be ignorant of the inscriptional evidence, is under the delusion that ‘Greek was never the language of Palestine.’” Yamauchi voel dat Lamsa in ’n waan verkeer wanneer hy so ’n stelling maak. Lamsa (1989:ix) verwys na die bekende antieke Joodse historikus Josefus (Ant. 20.12.1; Whiston 1999:660) om sy punt oor die afwesigheid van Grieks te staaf. Die PWL (2015:1678) volg Lamsa in hierdie opsig na: “Soos Josephus self erken: weinig van hulle kon Grieks vlot praat.” Wanneer die stelling van Josefus, wat in Ant. 20.12.1 voorkom, egter in konteks gelees word, word sy bedoeling duideliker. Hy sê:

Ek het hard gewerk om die lering van die Grieke te bekom en om die fasette van die Griekse taal te verstaan, alhoewel ek vir so lank gewoond was om ons eie taal [Aramees] te praat, dat ek nie die Grieks korrek kon uitspreek nie. (Vertaling De Wet uit die LCL-teks van Feldman 1965)

Ek stem saam dat daar wel Grieks gepraat is, maar saam met die volledige konteks van wat Yosefus sê is dit net nie waar dat die algemene taal Grieks was nie. Waarom word die volgende deel van die sin weggelaat?

.... accustomed myself to speak our own tongue, that I cannot pronounce Greek with sufficient exactness; for our nation does not encourage those that learn the languages of many nations, (verwysend na oa. Grieks [Gerrie]) and so adorn their discourses with the smoothness of their periods." Antiquities, 20.11.2

Josefus sê nêrens dat hy of die Jode van sy tyd nie Grieks kon praat nie. Hy sê die teenoorgestelde: hy het juis Grieks geleer, maar het bloot met die uitspraak en aksent gesukkel. Na hierdie stelling bevestig hy dat baie mense, selfs slawe, die taal geleer het. Lamsa en die PWL se verwysing is veral ironies aangesien die aangehaalde gedeelte deur Josefus in Grieks geskryf is. (Soos bo gewys is dit 'n vals stelling (halwe aanhaling) en juis ironies wat bewys word)!! Lamsa (1989:xii) glo selfs dat Paulus se briewe oorspronklik in Aramees geskryf en later vertaal is ter wille van bekeerlinge uit die heidene. Paulus kon beslis Aramees praat, maar min mense in die gehore van Paulus in Klein-Asië en Griekeland sou Aramees verstaan het. Paulus het in Grieks met sy bekeerlinge buite Palestina gekommunikeer, en Aramees gepraat slegs wanneer hy tussen Jode of in Palestina was (sien Hand. 22:2). Paulus is inderwaarheid nie eers in Palestina gebore nie, maar in die stad Tarsus, wat in die Romeinse provinsie van Silisië was, waar Grieks die algemene spreektaal was (Borg en Crossan 2010:11–2).

Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite - Version: 2010.01.00.000000000 Terwyl al die ensiklopedië dieselfde sê en hulle bronne redelik betroubaar is om geloofbaar te wees, dink ek nie die stelling " veral ironies aangesien die aangehaalde gedeelte deur Josefus in Grieks geskryf is." is waar soos dit deurgegee word nie. Kyk ook na die vorige en verdere aanhalings.

Aramaic Alphabet: major writing system in the Middle East in the latter half of the 1st millennium

BC. Derived from the North Semitic script, the Aramaic alphabet was developed in the 10th and 9th

centuries BC and came into prominence after the conquest of the Aramaean states by Assyria in the

9th and 8th centuries BC.

The Aramaic language and script were used as a lingua franca over all of the Middle East, and

documents and inscriptions in the Aramaic alphabet have been found in Greece, India, northern

Arabia, and Egypt.

Aramaic Language: Aramaic dialects survived into Roman times, however, particularly in Palestine

and Syria. Aramaic had replaced Hebrew as the language of the Jews as early as the 6th century BC.

Certain portions of the Old Testament—i.e., the books of Daniel and Ezra—are written in Aramaic,

as are the Babylonian and Jerusalem Talmuds. Among the Jews, Aramaic was used by the common

people, while Hebrew remained the language of religion and government and of the upper class. Jesus

and the Apostles are believed to have spoken Aramaic, and Aramaic-language translations (Targums)

of the Old Testament circulated. Aramaic continued in wide use until about AD 650, when it was

supplanted by Arabic.

3.2 George M. Lamsa en die PWL

Ek dink ek het my standpunt oor hierdie vergelyking en die blatante stellings soos "weersin in Grieks" duidelik gestel en behandel sulke opmerkings met die veragting wat dit verdien. Dat ek die Aramees bo Grieks verkies, met redes, is my keuse. Ek kan in dieselfde asem vra hoekom De Wet die Aramees haat en hardkoppig die Griekse standpunt met halwe aanhalings beskerm, miskien omdat hy self besef alles is nie pluis nie! Ek hoop jy kan die vergelyking in die stelling sien en dit nie persoonlik opneem nie.

Wanneer vir die PWL-vertaling (2015:i, 1678) die Aramese bronteks bo die Griekse brontekste verkies word, is die implikasie dat die Grieks nie oorspronklik en betroubaar is nie. Wanneer ’n mens op die webwerf van die PWL soek, onder die talle dokumente en PowerPoint-aanbiedinge, word hierdie weersin teen die Grieks bevestig. Op een van die PowerPoint-aanbiedinge, getitel “Opsoek na die Waarheid” (PWL-Web4 s.j.), word ’n baie simplistiese saak teen die oorspronklikheid van die Grieks van die Nuwe Testament gemaak. Die aanbieding, wat uit 86 skyfies bestaan, stel dit basies dat die Nuwe Testament nie in Grieks geskryf is nie om die volgende redes: 1) die plekke, idiome, name, en “grammatika” (die bedoeling hier is nie duidelik nie) van die Nuwe Testament is Aramees; 2) die persoonlike naam van God (hiermee, soos dit voorkom, word moontlik Jahweh of ’n ander Hebreeuse vorm bedoel, maar dit is onduidelik) verskyn nie in die Grieks nie; en 3) Jesus en die eerste dissipels móés Aramees gepraat het, en dus ook daarin geskryf het.

Weereens is die aanhalings en opskrifte oor wat ons leer nie volledig weergegee nie en ek kan dit nie help as iemand nie weet wat "Grammatikale bewyse" is nie. (Hoop dit word later duidelik). Dat dit simplisties is, sal ek toegee – aangesien dit net die resultaat is van die navorsing en tyd wat ons daarmee spandeer het en ja, dit word simplisties deurgegee, want ek glo nie daarin om mense met akademiese stellings en taalgebruik plat te vee nie, maar logies, sinvol na elke moontlikheid te kyk.

Daar word dan dikwels verwys na “meer as genoeg bewyse” (PWL-Web4 s.j., skyfie 15) of “onweerlegbare bewyse” (PWL 2015:1678) vir Aramees as die taal van die oorspronklike teks van die Nuwe Testament – ongelukkig word die “bewyse” nêrens duidelik en sistematies uitgelê nie. – Kyk asseblief na die laaste afdeling! – Daar is ook 'n DVD met sy "Powerpoint" op die webwerf beskikbaar. Weereens 'n onakkurate weergawe van die feite.

Die aannames wat die PWL, en dus Coetzee, maak, is nie nuut nie – dit het eintlik ’n lang en ingewikkelde geskiedenis. Om die kern van die PWL se ideologie en voorveronderstellings, en dus ook die ideologie van Coetzee, te verstaan, moet ons by die werk van George M. Lamsa (1892–1975) begin.

Ek ignoreer liewers die volgende deel in my opmerkings, want die poging van De Wet om Lamsa op die PWL toe te pas het geen waarde in inhoudsvergelyking van die PWL nie.

In 1933 publiseer Lamsa sy eie vertaling van die Bybel met die titel The Holy Bible from Ancient Eastern Manuscripts, wat ook bekend staan as die Lamsa-Bybel – hy het daarop aangedring dat die Griekse teks nie oorspronklik en betroubaar is nie (sien ook Magiera 2006:5–7). Lamsa se outobiografie (Lamsa 1966) skets ’n interessante beeld van die man. Hy is in Mar Bishu in oostelike Turkye gebore, en was ’n Neo-Aramese spreker wat homself binne die Nestoriaanse kerklike tradisie gevestig het (Juedes 1989). Lamsa het graag gesê dat sy vertaling en interpretasie van die teks meer akkuraat is omdat hy die taal van Jesus self praat en in ’n gebied gebore is waar min modernisasie plaasgevind het, waar die “suiwere” bybelse kulturele praktyke soos in die tyd van Jesus steeds gevolg is (Lamsa 1971:vii–viii). Op grond van die stellings van die vorige afdeling is so ’n aanname ooglopend problematies.

’n Samesweringsteorie skuil agter al die aannames. Lamsa noem dat sommige “oorspronklike” Aramese geskrifte verlore geraak het en baie ander deur die kerk vernietig is omdat die betrokke geskrifte leerstellings bevat het wat teen die ortodokse leerstellings van die Konsilie van Nisea (325 n.C.) was en omdat sekere tekste in die Bybel opsetlik deur die kerk vervals is (Lamsa 1945, xiii–xv; 1947, 97; sien ook Juedes 1989). Daar is egter in geen antieke bronne melding van Aramese Nuwe-Testamentiese manuskripte wat verbrand of vernietig is nie. Lamsa se Bybel was baie gewild en die agterblad toon aanbevelings van bekende predikante soos Billy Graham en Oral Roberts.

Een van Lamsa se volgelinge is Neil Douglas-Klotz, wat ook die Nuwe Testament uit die “Aramese oorspronklike” vertaal en uitlê (Douglas-Klotz 2010). Daar is baie ander groepe, veral in die VSA, wat hulself koppel aan die leringe van Lamsa, veral die sogenaamde Aramaic Bible Society en Janet M. Magiera van Light of the Word Ministries.

Die werk van Coetzee en die bediening van die PWL in Pretoria moet dus vanuit die breër Lamsa-beweging verstaan word. – Ek volstaan by my stelling oor" Hoe meer.....".

Verder is daar die Nuwe Lied Bediening van Johan Kriel in Jeffreysbaai wat geassosieer word met Coetzee en daarmee dan ook met Lamsa (Nuwe Lied s.j.; sien ook PWL-Web5 s.j.). Soos wat u met Zuma geassosieër word omdat jy deel van die land is en daarom deel het aan sy korrupsie - !!!!! Johan Kriel gebruik die PWL Bybel – dit is al.

Uitgawes van die Aramese Nuwe Testament verskyn aanhoudend: die vyfde weergawe van Andrew Roth se Aramaic English New Testament het in 2012 verskyn.

Die enigste deeglike akademiese kritiek teen Lamsa se teorieë is vervat in ’n 1974-artikel van die bekende historikus Edwin Yamauchi.

3.3 Die Pesjitta-voorrangsteorie

Oor die werk van Lamsa en sy nakomelinge skryf die bekende navorser van antieke Aramees, Bruce Chilton van Bard College in New York die volgende:

A still less defensible tendency confuses Aramaic of the first century with Syriac, a different form of the language. The approach of George Lamsa, who used the Peshitta Syriac version as an index of replicating Jesus’ teaching in Aramaic, has been taken up and popularized by Neil Douglas-Klotz. This approach willfully perpetuates a basic confusion of language, since Aramaic and Syriac come from different centuries and areas (although they are closely related Semitic languages), and is based on uncritical treatment of the Peshitta, a Syriac version of the Gospels. (Chilton 2010:65)

Ek volstaan by my vorige aanhalings.

Die hoofbeginsel agter die Lamsa-Bybel en die PWL is dat die Pesjitta gebruik moet word as bronteks vir die vertaling van die Bybel, aangesien Jesus se oorspronklike taal Aramees was en die “Aramees” (oftewel die Siries) van die Pesjitta dus die “oorspronklike” woorde van Jesus en die skrywers van die Nuwe

Testament sou weerspieël. Soos vroeër genoem en bevestig deur Yamauchi en Chilton hier bo, is die taal van die Pesjitta, wat Siries is, en die taal van Jesus, Galilese Aramees, beslis nie dieselfde nie. Jesus en die skrywers van die Nuwe Testament het nie die Siries van die Pesjitta gepraat óf geskryf nie.

Ek volstaan by my vorige aanhalings.

Die Pesjitta is vandag die algemene Bybel wat in die kerk van die Siriese tradisie gebruik word en is dan ook die amptelike Bybel wat in Lamsa se kerklike tradisie gebruik word. Die Pesjitta self is ’n uiters belangrike dokument, aangesien dit ’n venster op die lewe van die vroeë Siriese kerk verskaf. Die probleem lê dus nie by die Pesjitta nie, maar by die idee dat die Pesjitta voorkeur as bronteks bo ander tekste vir die

vertaling van die Bybel moet geniet. Die Pesjitta is self ’n vertaling en dit is uiters problematies om ’n vertaling te gebruik om nog ’n vertaling saam te stel.

Nie die Peshitta waarvan ons praat nie, soos reeds aangedui in Roth en Younan se werk. Enige een wat hier lees is welkom om dit self te gaan navors in plaas van om net sulke stellings te glo – as die Grieks egter nou as 'n vertaling gewys word, hoop ek hy volstaan by sy stelling dat 'n vertaling nie gebruik kan word om vanaf te vertaal nie!

Interessant genoeg het die vroeë kerk ook dieselfde fout gemaak deurdat sommige van die eerste Latynse vertalings (die Vetus Latina of Ou Latynse Bybel) van die Ou Testament nie uit die Hebreeus gemaak is nie, maar hoofsaaklik uit die Septuaginta. Op daardie stadium was die kerk baie negatief oor enigiets wat Joods of Hebreeus was. Ons kan die sienswyses van Lamsa en Coetzee dus verstaan as die teenoorgestelde hiervan; waar die vroeë kerk agterdogtig was oor enigiets wat Hebreeus of Aramees was, is Lamsa en Coetzee nou agterdogtig oor die Grieks. Dit was eers die kerkvader Hieronymus (in sy Liber de optimo genere interpretandi [of Brief 57], wat in Latyn beteken “Boek aangaande die beste manier om ’n vertaling/uitleg te maak”), wat verantwoordelik was vir die nuwe Latynse vertaling, die Vulgaat, wat aanbeveel het dat die Ou Testament uit Hebreeus vertaal moes word, terwyl die Nuwe Testament steeds uit die Grieks vertaal is. Ongelukkig is die Vulgaat eers aan die einde van die 8ste eeu, gedurende die Karolingiese tydperk, algemeen aanvaar (Marcos 2000:338–9).

Die datum van die Ou Testament-Pesjitta is onseker: soos die meeste antieke vertalings van die Bybel, byvoorbeeld die Griekse Ou Testament, of die Septuaginta, is die boeke van die Pesjitta heel waarskynlik oor ’n lang tydperk stelselmatig deur verskillende vertalers voltooi. Dit lyk asof die meeste van die Ou Testament-deel van die Pesjitta tussen die 2de en die 3de eeu n.C. voltooi is. Hulle het ’n Hebreeuse grondteks gebruik, maar het soms ook die Targums en die Griekse Septuaginta geraadpleeg (Brock 2006:17–8). Behalwe die feit dat die Pesjitta ’n vertaling is, is dit dus ook ’n redelik laat weergawe van die Ou Testament.

Die Pesjitta is nie die enigste Siriese vertaling van die Ou Testament nie. Hiernaas bestaan die sogenaamde Siro-Heksapla, wat in Siries vanuit die Griekse Ou Testament vertaal is – die meeste daarvan deur biskop Paulus van Tella, moontlik tussen 615 en 617 n.C. Die Siro-Heksapla was baie gewild in die Siriese kerk en soms is dít eerder as die Pesjitta in die liturgiese lectionaria (skrifleesboeke) gebruik (Brock 2006:28). Wat dit vir ons sê, is dat die Siriese antieke tradisies, ook dié waaraan Lamsa verbonde was, nie dieselfde afkeer van die Griekse Bybel as Lamsa en Coetzee getoon het nie. Taylor (2002:298–331) lewer oortuigende argumente vir die Siries-Griekse tweetaligheid van die streek waarbinne hierdie manuskripte ontstaan het. Lamsa is dus nie eens ten volle getrou aan die geskiedenis van sy eie kerktradisie nie.

Sover word daar steeds nog slegs oor die Ou Testament gepraat.

Die Nuwe Testament-Pesjitta, wat deur Lamsa en Coetzee as bronteks vir die Nuwe Testament gebruik word, is nog meer problematies as die Ou Testament-Pesjitta. Die grootste deel van die Nuwe Testament-Pesjitta is nie ’n nuwe vertaling vanuit die Grieks nie, maar ’n hersiening van ’n ouer Siriese vertaling, wat ons die Oudsiries noem (Metzger

2005:98–99).

Weereens nie 'n korrekte stelling, soos aangedui hieronder.

Die Oudsiries kom na ons toe deur twee manuskripte, naamlik die Sinaïtikus-palimpses en die Curetonianus-manuskrip – maar dié manuskripte bevat slegs die evangelies. Daar is onsekerheid oor watter ander Nuwe-Testamentiese geskrifte benewens die evangelies in die Oudsiries teenwoordig was. Die hersiening van die Oudsiries in die Pesjitta was ’n lang en ingewikkelde proses wat volgens Brock

(2006:34) waarskynlik eers vroeg in die 5de eeu n.C. voltooi is. Verder moet ons verstaan dat die Pesjitta sekere boeke van die Nuwe Testament, naamlik 2 Petrus, 2 en 3 Johannes, Judas, en Openbaring, weglaat. Hierdie boeke is nie deur die vroeë Siriese kerk as gesaghebbend beskou nie en is dus weggelaat.

Kom ons kyk na 'n stelling deur een van ons Arameessprekende broers op die forum by www.peshitta.org in antwoord op die vraag oor die 5 boeke. Dit klink heelwat anders as die bg. Rondtasting en algemene stelling dat dit nie aanvaar is nie.

"The Church of the East is said to have recieved the New Testament in Aramaic form from the hands of the Apostles, about 78 A.D. So early in fact, that they did not get 2 Peter, 2nd & 3rd John, Jude, or Revelation, with the collection they received...these 5 books being penned later than 78 A.D. or not being intended to be read by the Eastern Christians at the time...such as the Book of Revelation, which was commanded by God to be given to the Chruches of Asia Minor (the 7 Churches) and may have stayed there for some time, before copies were made of them... if it was written prior to 70 A.D., which some have maintained to be the case. If not it was written some 20 years after the Church of the East received the other books, minus the 4 others mentioned above, which has been shown to be written later than the Letters and Gospels were."

Hier word 'n totale ander prentjie geskets as die afgeleide aannames hierbo.

Bogenoemde boeke van die Nuwe Testament is moontlik eers in die 6de eeu in Siries vertaal, dalk deur Philoxenus van Mabbug; daar is ongelukkig nie sekerheid hieroor nie (Brock 2006:35–36). Philoxenus se weergawe was ook meer van ’n hersiening van die Pesjitta as ’n splinternuwe vertaling, afgesien dan

miskien van die weggelate geskrifte. Ons is wel seker dat die eerste volledige vertaling van die Nuwe Testament in Siries wat al die boeke insluit eers in die 7de eeu deur Tomas van Harkel voltooi is – die sogenaamde Harkleaanse weergawe. Dit was, soos vorige vertalings

waarna reeds verwys is, baie gewild in die Siriese kerk.

Dit is ironies dat daar oortuigende tekens is dat die Nuwe Testament-Pesjitta die Oudsiries in terme van die evangelies gevolg het, maar soms ook aanpassings gemaak het om nader aan die Griekse evangelies van die Nuwe Testament te wees. Die antieke samestellers van die grondteks wat Lamsa en Coetzee gebruik het, het dus self die voorrang van die Griekse Nuwe Testament erken. ’n Internasionale kenner van die Pesjitta en professor aan die Noordwes-Universiteit, Herrie van Rooy (2015:1–12), wys aan die hand van ’n

gevallestudie van die Ou-Testamentiese aanhalings in die Siriese weergawes van Matteus op die volgende: “Die Nuwe Testament Pesjitta het waarskynlik met ’n teks naby aan die Oud Siriese begin, maar het dit dikwels aangepas om dit nader aan die Griekse Nuwe Testament te bring.”

Die Pesjitta-voorrangsteorie wat Lamsa en Coetzee volg, misluk daarom grootliks op twee vlakke: eerstens is dit tekskrities gewys nie verantwoordbaar nie, want daar is geen vroeë bewyse van “oorspronklike Aramese” geskrifte vir die Pesjitta nie en die Pesjitta is in elk geval nie in Wes-Aramees geskryf nie, maar in Siries; tweedens is die Pesjitta nie die enigste Siriese weergawe van die Nuwe Testament nie. Dit is problematies as ’n bronteks vir die Nuwe Testament omrede dit in Siries geskryf is, baie laat voltooi is, onvolledig is, en in sommige gevalle ’n hersiening van die Oudsiries is.

Hier word net 'n stukkie van die onderwerp (verstaanbaar) aangeraak. Ek gaan die volgende aanhaling hier gee as deel van die meer volledige gesprek hieroor. Net om te wys dat die Aramees as oorsprong verdedigbaar is, selfs op die taalvlak: (Volledige artikel beskikbaar) deur Dr. David Glenn Baucher. Daar is baie bronne hiervoor – ek gebruik hierdie korter deel.

Does the Peshitta stem from the Old Syriac? The original Peshitta is the most authoritative of the Aramaic versions. The Church of the East (COE)

maintains it’s tradition that they were given the original books by the Apostles themselves. Internal and

external evidence has not been able to contradict this; rather, it supports the COE stance that the Peshitta

books are the originals. There is another major Aramaic versions, but it is a fraud.

The “Old Syriac”

The very name of this version is a slap in the face to Peshitta primacists. It is modeled after the name of the

Old Latin, the alleged precursor to the Latin Vulgate. It is generally accepted by most Bible scholars that

this version precedes the Peshitta and the Peshitto. As you will soon discover, this notion is completely false

and illogical. ......

....... * - The Old Syriac shares many similarities with the Western Greek text (aka Codex Bezae, aka

Manuscript D) as textual critic Dr. James Trimm demonstrates. And the Western Greek text seems to be an

early Greek translation of the Peshitta as indicated by its “Semiticness” (the NT author’s were all Semites

after all) and its variants with other Greek manuscripts, which stem from mistranslations/misunderstandings

of the original Peshitta passages (split words). After learning the true history of the “Old Syriac”, you may

loathe to call it by that name. A popular alternative among Peshitta enthusiasts is “Old Scratch”, as

manuscripts were found where the Old Syriac was scratched off to make way for a priest’s biography. No

Semite would dare do this to the Peshitta!

Note: More articles regarding the history of the Peshitta and OS comparisons can be found in my book.

(Tot hier Baucher)

Of soos die volgende die teendeel van wat beweer word stel:

In 431 A.D., the coucil of Ephesus was held in the Roman empire to address a theological dispute

which arose concerning the title given to Mary, "Mother of God." This council condemned a man by

the name of Nestorius, who was a Greek and the Patriarch of Constantinople, for refusing to use that

title and referring to Mary as the "Mother of Christ" instead. (for a detailed treatment, see the

minutes from Pro Oriente at http://www.pro-oriente.at/ )

The decisions of this council reached the Church in the Persian Empire (a.k.a, the "Church of the

East") shortly thereafter and they categorically rejected the decrees this council made.

This isolated the Church of the Persian empire theologically from it's sister Aramaic-speaking

churches in the Roman empire for the first time in history. The Aramaic church within the

boundaries of the Romans was later nicknamed "Monophysite", and the Church of the East in Persia

was later nicknamed "Nestorian", even though they had nothing to do with Nestorius.

This caused a major break in relations and the churches from that point.

Rabbula, who was bishop in Edessa during 411-435, sided with the Monophysites. In and around

Edessa the theological strife raged hotly. He was hated by the "Nestorians" because he persecuted

them relentlessly, so much so that he earned the nickname "The Tyrant of Edessa." (c.f., Han J. W.

Drijvers in Journal of Early Christian Studies 4.2 (1996) pp 235-248 , Johns Hopkins University Press.)

Needless to say, even till today these two communities (the "Syriac Orthodox Church, Monophysite"

and the "Church of the East, Nestorian") are hostile to one another.

At the turn of the 20th century, a textual scholar by the name of F. C. Burkitt , a Professor of Divinity

at Cambridge, revised the early date of the Peshitta and theorized that it was the work of Rabbula.

(see Journal of Theological Studies 36(1935), 225-254, 337-346.) This soon became the standard

position adopted by most textual scholars. It is, in fact, Burkitt's very own hypothesis that the

Encyclopedia Britannica is citing above.

Since then, the hypothesis of Burkitt has been thoroughly answered and disproved by Arthur Voobus

of the Lutheran School of Theology and the University of Chicago.

In a series of special studies (1947-54), Voobus argued not only that Rabbula was not the author of the

Peshitta but that he did not even use it. (c.f., lnvestigations into the Text of the New Testament used by

Rabbula of Edessa, Pinneberg, 1947. Researches on the Circulation of the Peshitto in the Middle of the

Fifth Century, Pinneberg, 1948. Neue Angeben Ueber, die Textgeschicht-Zustande in Edessa in den

Jahren ca. 326-340, Stockholm, 1951. Early Versions of the New Testament. Stockholm, 1954.)

Concerning Burkitt's hypothesis, Voobus writes:

Arthur Voobus wrote:"This kind of reconstruction of textual history is pure fiction without a shred of

evidence to support it" (Early Versions of the New Testament, Estonian Theological Society, 1954, see

pp. 90-97)

To this reseach by Voobus, Dr. Bruce Metzger adds:

Bruce Metzger wrote:The question who it was that produced the Peshitta version of the New

Testament will perhaps never be answered. That it was not Rubbula has been proved by Voobus's

researches. . .In any case, however, in view of the adoption of the same version of the Scriptures by

both the Eastern (Nestorian) and Western (Jacobite) branches of Syrian Christendom, we must

conclude that it had attained a considerable degree of status before the division of the Syrian Church

in AD 431. (Bruce M. Metzger, The Early Versions of the New Testament (New York: Claredon,

1977), p. 36).

Both sides claim the Peshitta as Holy Scripture and their official version, even till today. Such

unanimous acceptance is unthinkable if the leader of one side (the Monophysite "Tyrant of Edessa")

had created it. Since this division took place in Rabbula's time and since Rabbula was the leader of

one of these two sects, how could his opponents (the "Church of the East") have adopted his creation?

Regarding the universal adoption of the Peshitta as the official version of both branches of Aramaic

Christendom, Edward Hills writes:

It is impossible to suppose that the Peshitta was his (Rabbula's) handiwork, for if it had been

produced under his auspices, his opponents would never have adopted it as their received New

Testament text. (The King James Version Defended, 1956; Des Moines: The Christian Research Press,

1984), 172-174p.174).

It must have been that the Peshitta was a very ancient version and that because it was so old the

common people within the Aramaic Church continued to be loyal to it - regardless of the factions into

which they came to be bitterly divided after 431 A.D. - precisely during the episcopate of Rabbula.

No serious scholar or student today still subscribes to Burkitt's hypothesis that the Tyrant of Edessa

produced the Peshitta. The Peshitta is extensively quoted by patristic writers long before the time of

Rabbula - particularly by St. Aphrahat, the Bishop of Nineveh of the Church of the East.

In his "Demonstrations" (~320 A.D.) - more than 100 years before Rabbula of Edessa was born, are

found direct word-for-word quotes from the Peshitta against all other versions. It is impossible to

suppose that the writings of Mar Aphrahat would quote a version that wouldn't exist yet for another

century!

In summary, to believe Burkitt's hypothesis that the Peshitta was the work of Rabbula's hands would

be akin to believing that the Roman Catholic Church would accept as their "official version" an N.T.

written by Luther! – Paul Younan

Mens sou vir voorstanders van die Pesjitta-voorrangsteorie kon vra waarom hulle nie byvoorbeeld die Oudsiries dan vir die evangelies gebruik het nie, of dalk Tatianus se Diatessaron, wat ’n samestelling of “harmonie” van die vier evangelies in een is. Die antwoord is duidelik uit bogenoemde! Ons is nie seker wat die oorspronklike taal of datum van die Diatessaron is nie, maar ons weet dat die Siriese weergawes hiervan lank voor die Pesjitta in die vroeë Siriese kerk gewild was. Die bekende Siriese kerkvader Afrem het ’n hele kommentaar op die Diatessaron geskryf. Die vraag is waarom ’n obskure Pesjitta-kodeks, naamlik die Khabouris (sien 3.4 hier onder), gebruik word en nie die Oudsiriese Sinaïtikus-palimpses of Curetonianus-kodeks (ten minste vir die evangelies) nie.

Die laaste spyker in die kis vir die Lamsa-Bybel en die PWL is dat daar wel ’n Christelike, Palestyns-Aramese weergawe (ook bekend as die Siro-Palestynse weergawe) van die Nuwe Testament bestaan wat deur die Melkiete gebruik is en wyd in die gebied van Palestina verspreid was. Hierdie teks is ook in die 6de eeu n.C. voltooi (Williams 2013:155). Daar is ongelukkig nog min navorsing oor hierdie teksweergawe gedoen.

Dit was deel van ons ondersoek en die stelling "6de eeu n.C. voltooi" antwoord deel daarvan – saam met die "Old Syriac Curetonian Gospels" en "Old Siriac Siniaitic palimpset", maar watter spyker dit nou ookal is waarvan gepraat word, klink weer soos 'n tafelskoonmaak antwoord.

Ten slotte kan daar genoem word dat die Pesjitta en al die ander Siries-Aramese weergawes van die Nuwe Testament belangrike en waardevolle dokumente is en dat ’n mens hulle wel sou kon gebruik om vroeëre Siries-Aramese teksgebruike en eksegetiese tradisies te rekonstrueer. In hierdie geval sou die Oudsiries eerder as die Pesjitta voorrang geniet (ten minste, dan, vir die evangelies). Om weer vir Chilton (2010:65–6) aan te haal: “[T]he supposition that a Syriac version as it stands represents the Aramaic Jesus spoke and therefore gives his teaching more accurately than the Greek Gospels is tendentious in the extreme.”

Kan die PWL dan tog op sy eie as ’n verteenwoordigende vertaling van die Pesjitta in Afrikaans geld en dus tot ’n mate ’n bydrae lewer? Selfs hier is daar probleme: die Lamsa-Bybel en die PWL verteenwoordig nie goeie vertalings van die Pesjitta nie. Soos vroeër genoem, is die Pesjitta, volgens die kanonstandaarde van Westerse kerktradisies, ’n onvolledige Bybel. Die PWL vul die teks aan met boeke wat nie oorspronklik daarin voorkom nie, en daar is gedeeltes in die teksvolgordes wat nie met dié van die Pesjitta klop nie. As ons die voorbeeld neem van Johannes 7:53–8:11, oor die vrou wat in owerspel betrap is (genoem die pericope de adultera), dan sien ons dat die meeste van die vroegste manuskripte, Griekses en Sirieses, insluitend die Pesjitta, hierdie teksgedeelte weglaat. Die kanse is dus baie goed dat dit nie in die oorspronklike Johannesevangelie was nie, maar ’n latere toevoeging is. Tog voeg die PWL hierdie perikoop by, teen die volgorde van die Pesjitta.

Coetzee skryf in hierdie verband:

Die gedeelte vanaf Yog [d.i. Johannes] 7:53–8:11 word gevind in 8 Aramese manuskripte asook in meeste Griekse manuskripte en word baie na verwys deur die Kerkvaders. Peshjitta en Khabouris bevat nie die gedeelte nie. Ek glo nie hierdie was ’n invoeging nie maar ’n weglating deur die persoon wat dit oorgeskryf het. Die baie naby visuele ooreenkoms van die oorspronklike karakters van die begin van 7:53 en die begin van 8:12 het dit veroorsaak. Hy het die karakters gesien, weggekyk, die ander karakters gesien toe hy

terugkyk en aangeskryf. Die karakters met ink op perkament is nie so duidelik soos op rekenaar nie. (PWL 2015:1693. Nota: hierdie opmerking kon slegs in die elektroniese weergawe van die PWL opgespoor word; sien PWL-Web6 s.j.)

Die manuskripte waarin die teksgedeelte voorkom, word natuurlik nie genoem nie en nou skielik word daar verwys na die Grieks. Dit word gedoen terwyl die oudste Griekse manuskripte, soos uiteengesit deur Hoskyns (1961:563–64) en Morris (1995:778–80), die teksgedeelte juis nie bevat nie. Van die vroegste kommentare van die kerkvaders op die Johannesevangelie, byvoorbeeld dié van Origenes (3de eeu n.C.) of Johannes Chrysostomus (4de eeu n.C.) bevat ook nie die teksgedeelte nie. Coetzee is dus feitelik verkeerd in hierdie geval, beide oor die Griekse manuskripte en oor die kerkvaders. Morris (1995:779–80) noem wel dat die perikoop meer gewild was by Westerse (Latynse) skrywers as by Oosterse (Griekse en Siriese) skrywers. Met “Aramese manuskripte” bedoel Coetzee sekerlik Siries, maar die pericope de adultera is ook in die vroegste van hierdie manuskripte weggelaat, behalwe in baie latere weergawes (Hoskyns 1961:563–4). Die gedagte dat die kopieerder se oog “gespring” het, is bloot ’n raaiskoot. Ook baie toevallig dat die kopieerder se oog só spring dat dit aan die begin van hierdie gedeelte spring en dan weer aan die begin van die volgende gedeelte voortlees. Die ooreenkoms van die voorkoms van die Siriese letters (wat Coetzee met ’n foto in die PWL (2015:1693) vertoon) is nie vir almal ooglopend nie en geld beslis nie in die geval van die Grieks nie. Coetzee is daarom selfs nie eens getrou aan die Pesjitta nie en gebruik die Griekse manuskripte as verwysings wanneer dit sy argument pas.

Nee, dit is juis 'n bewys hoe stellings oor "Griekse weersin" verkeerd bewys word aangesien ons al die moontlikhede ondersoek het en tot ‘n besluit gekom het, gebaseer op feite.

Laastens noem Coetzee dat die “Gwilliams-Pinkerton [sic] 1920 kritiese uitgawe” (PWL 2015:1678) van die Pesjitta gebruik is vir die vertaling (saam met die Khabouris-kodeks). Mens is nie seker watter teks hiermee bedoel word nie. Die standaard kritiese uitgawe van die Pesjitta is die 1987-heruitgawe (wat ook die apokriewe geskrifte bevat) van die United Bible Societies (UBS), wat Lee se 1826-teks weergee, of volumes van die Leiden Pesjitta-projek wat deur Brill uitgegee word. Die Sirioloë Philip Pusey, George Gwilliam (nie Gwilliams, soos die PWL lees nie) en John Gwyn was medewerkers aan die UBS-weergawe en het elk tot verskeie afdelings bygedra (sien ook Pinkerton en Kilgour 1920). Daar is wel ’n Gwilliam-Pinkerton-uitgawe van die Pauliniese briewe, maar nie van die res van die Nuwe Testament nie. Wat is dan vir die vertaling van die evangelies en Handelinge gebruik? Dit lyk asof dit die Khabouris-kodeks is (wat hierna bespreek sal word), maar dit is weer eens nie ’n kritiese uitgawe nie en dit maak nie sin om nie krities-wetenskaplike uitgawes te gebruik by vertalings nie.

Binnekort meer oor die Khabouris-kodeks, maar wat ons voorlopig kan sê is dat die Khabouris-kodeks self ’n vroeg-Middeleeuse manuskrip is wat weer eens net 22 boeke van die Nuwe Testament bevat. Die vraag is waarom Gwilliam-Pinkerton gebruik is vir die Pauliniese briewe en nie die Khabouris nie? Oftewel, waarom is hierdie twee saam gebruik, maar nie ander kritiese weergawes nie? Daar word wel genoem dat Gwyn se kritiese uitgawe van die Algemene Briewe en Openbaring gebruik is. Waarom dan nie net die hele UBS-weergawe gebruik nie? Geen presiese duidelike inligting word gegee oor die Ou Testament se kritiese uitgawes wat gebruik is nie – slegs kodekse word genoem (Westminster Leningrad en Aleppo), maar dit verteenwoordig nie ’n kritiese uitgawe, soos die Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS), nie – die Leningrad-kodeks is wel die basis van die BHS.

Hierdie onduidelike en selfs wisselvallige verwysings na kritiese uitgawes van brontekste moet enige leser bekommer. Ek dink ook dit moet iemand bekommer omdat 'n "Kritiese uitgawe" verkies word bo die bron van dieselfde materiaal - !?? Die PWL (2015:1678) noem wel dat die Lamsa-vertaling as “verwysing” gebruik is- maar wat hiermee bedoel word, is weer eens onduidelik. Is die PWL dan, op die ou einde, dalk net ’n Afrikaanse vertaling nie van die Pesjitta nie, maar van die Lamsa-Bybel met sporadiese verwysing na antieke tekste (soos Lamsa dit ook doen)? Is dit dalk vertaal, saam met die Lamsa-Bybel (en moontlik Roth se 2012-vertaling), met behulp van ’n interliniêre weergawe?

'n Antwoord word regverdig: Wanneer ons gedeeltes klaar vertaal het, het ons nie slim probeer wees nie, maar dit met Lamsa, Baucher, Roth, Etheridge, Murdoch en Younan se vertalings vergelyk om te kyk of en waar groot verskille is. Dan het ons dieper studie gaan doen wanneer daar verskille is, veral in gesprek met Arameërs en naslaan van woordeboke soos CAL.. Dit is wat "verwys" beteken in kontras met "gebruik" om die vertaling self te doen. Soos enige studie sal wys verskil ek

op baie en belangrike plekke met Baucher wat voorgehou word as my bron!! Omdat daar dan verskille is, sal ons op sekere plekke, met een en op ander met 'n ander saamstem.

In hierdie geval word Glenn Bauscher se Peshitta Aramaic-English New Testament: An Interlinear Translation (2006) tog in die PWL (2015:1678) genoem. Bauscher se teks is ook nie sonder meer aanvaarbaar nie – dit is ’n amateuragtige weergawe van die Nuwe Testament wat basies aan geen wetenskaplike vereistes voldoen nie. Dit is uitgegee deur Lulu Press, wat ’n selfuitgewery is. Bauscher het dus self hierdie weergawe sonder enige onafhanklike akademiese keuringsprosesse gepubliseer. Alhoewel die vraag nie met sekerheid op grond van die publikasie bewys kan word nie, lyk dit by vergelyking asof Lamsa se vertaling, en dalk Bauscher se interliniêre weergawe, baie invloedryk was met die samestelling van die PWL. Mens wonder ook hoe ’n vertaler wat die hele Pesjitta in Afrikaans vertaal het, kan sê dat die Pesjitta in Aramees geskryf is as dit eintlik, streng gesproke, ’n Siriese teks is – hy ken dus nie die basiese verskil tussen Westelike en Oostelike Aramese dialekte nie.

Met vorige aanhalings en bewyse van wat die verskil tussen die twee is soos deur Arameërs self

geleer word, wonder ek net wie se Aramese kennis hier ter sprake is of anders kennis oor die taal en sy geskiedenis.

Nadat ek per e-pos met drie plaaslike Suid-Afrikaanse Sirioloë, almal gesiene professore aan universiteite, gekorrespondeer het, het hulle bevestig dat hulle nog nooit van Coetzee gehoor het nie. Hiermee kan natuurlik nie bewys word dat die PWL uit Engels eerder as Hebreeus en Aramees/Siries vertaal is nie en daar kan ook nie gesê word dat Coetzee nie in staat is om vertalings uit Hebreeus, Aramees of Siries te doen nie. Die “vertalingsinligting” in die PWL-publikasie (PWL 2015:1678–9) sal egter die meeste kenners agterdogtig laat.

Laastens, wanneer ons van nader na die vertaling van ’n paar tekste van die PWL (wat ook die geval is vir die Lamsa-Bybel oor die algemeen) kyk, sien ons dat hul pro-Aramese/anti-Griekse ideologie ongelukkig ook hul vertaling beïnvloed het. ’n Leser van die PWL sal byvoorbeeld onmiddellik agterkom dat in die verse van die Nuwe Testament waar daar na Grieke verwys word, dikwels eerder Arameër(s) gebruik word. Dit verskyn so in die volgende verse: Handelinge 19:10, 17, 20:21; Romeine 2:9–10, 3:9; 1 Korintiërs 1:22–24, 10:32, 12:13; Galasiërs 3:28. Volgens die standaard kritiese weergawe van die Griekse Nuwe Testament-teks, die Nestle-Aland Novum Testamentum Graece (28ste uitgawe, 2012), is die Griekse woord vir Griek(e) wat in hierdie tekste gebruik word, onderskeidelik Hellên of Hellênes. Wanneer mens na die Siries van die Pesjitta kyk, dan sien mens iets interessant. Soos die meeste Semitiese tale is Siries (asook Hebreeus en Aramees) ’n taal wat met of sonder vokale geskryf kan word. Dikwels word Siries, soos Hebreeus, sonder vokale geskryf. Wanneer die Siriese woord wat gebruik word vir Griek(e) in die Pesjitta gevokaliseer word, is daar twee moontlikhede, naamlik cârâmâyâ en carmâyâ – neem kennis van die toevoeging van een vokaal (â) in die vokalisering (Salvesan 2009:207). So op die oog af lyk die vertaling van Lamsa en die PWL, naamlik Arameër in plaas van Griek, korrek; maar wanneer daar van nader na die gebruik van die woorde gekyk word, word dit duidelik dat die lewering Arameër vir Griek uit die Siries van die Pesjitta eintlik verkeerd is.

Om dit te verstaan en te bewys moet ons begin by die Rabbynse literatuur. Stern (1994:17) toon aan dat die Rabbynse geskrifte (soos in B. Pes. 3b; B. Hul. 97a [Dik. Sof.]; sien Stern 1994:17 n. 108) soms die woord Arameërs gebruik om te verwys na nie-Jode oor die algemeen. Een van die moontlike redes hiervoor is die fonetiese eendersheid van die Hebreeuse en Aramese woorde vir Romeine en Arameërs (soms word Romeine as Aromiim geskryf). So gebeur dit dikwels dat in die Babiloniese Talmoed die woord Arameërs gebruik word om na die Romeine te verwys (Stern 1994:17, n. 106). In B.Git. 17a (sien Stern 1994:17, n. 107) lees mens byvoorbeeld dat die heerskappy van die Aromiim (dus, die Romeine) minder begeerlik is as die heerskappy van die Persiërs. Dieselfde gebeur in sommige geskrifte van die Halakhah (Lieberman 1965:86; Stern 1994:17–8). Ons sien dus reeds in die Rabbynse geskrifte dat die presedent geskep is om die woord Arameër te gebruik as ’n algemene verwysing na die “heidene” of selfs Romeine. Stern (1994:18) se gevolgtrekking is hier van belang: “I would stress that the Arameans are never described as an ethnic group with a distinct identity of their own (as Persians and Arabs occasionally are); they are no more than unspecifiable non-Jews.” (My kursivering. Sien ook Pines 1987:199.)

Die praktyk waarna Stern hier bo verwys, om ’n woord vir ’n algemene groep en ook vir ’n etniese groep te gebruik, vind ons ook by die Oosterse kerkvaders wat in Grieks geskryf het. Die Griekse woord Hellênes is gebruik om na heidene te verwys (Sandwell 2007:61–180). Johannes Chrysostomus verwys byvoorbeeld na die “Grieke” wat hulself deur kastrasie geskend het in hul toewydingspraktyke aan die godin Magna Mater (Hom. Matt. 62.3; Migne PG 58.599.42–600.7). Hy praat ongetwyfeld hier van die galli, ontmande priesters van die Anatoliese moedergodin Kybele (De Wet 2015:274–5) en nie van ’n spesifieke Griekse etniese groep nie.

Dieselfde kenmerk kom in vroeë Arabies voor, waar die woorde Rûm en Al-Rûmî oor die algemeen na die Romeine of Bisantyne (of selfs Christene) verwys. Dus, in die Koran, bestaan daar die Sûrat ar-Rûm, wat die dertigste surah (of hoofstuk) van die Koran is; dit is die een wat aangaande die “Romeine” (dit is nou die Bisantyne, wat eintlik, kultureel gesproke, Grieks was) geskryf is. Hierdie etniese veralgemening, wat Stern (1994:17, 20) “ethnographic blurring” noem, was dus nie net ’n kenmerk van antieke Hebreeus, Wes-Aramees, en Siries nie, maar selfs van die Griekse Christelike geskrifte van die tydperk en breë geografiese ligging waarbinne die Pesjitta ontstaan het, en later ook in die vroeë Arabiese geskrifte, veral die Koran.

Sokoloff (2002:169) en Salvesan (2009:207) bevestig dat daar twee vokaliseringsopsies vir beide die Hebreeuse en Siriese woorde vir Arameër of heiden is. Die samestellers van die Pesjitta vertaal Hellên in die bogenoemde Nuwe Testament-tekste dus korrek uit die Griekse bronteks, volgens hul kontemporêre gebruik van die woord (in Siries en Grieks), as carmâyâ (heiden), wat nie gelees moet word as cârâmâyâ (Arameër in die beperkte etniese sin) nie. Die vokalisering in die UBS-Pesjitta is ook carmâyâ en nie cârâmâyâ nie. Die skaarsheid van antieke bronne wat spesifiek na Arameërs as ’n afsonderlike etniese groep verwys, ondersteun so ’n lesing nog meer (en dit is nog ’n rede waarom ’n goeie tekskritiese weergawe van die Pesjitta teks gebruik moet word).

Ook kontekstueel maak die vertalings van die Lamsa-Bybel en die PWL nie sin nie. Die begin van die doopformule in Galasiërs 3:28, wat gewoonlik sou lees: “Daar is nie meer Jood of Griek nie”, lees nou in die PWL (2015:1584), “Daar is nie Jood of Arameër nie.” Die woord in die Pesjitta hier vir Griek is carmâyâ en nie cârâmâyâ nie. As mens carmâyâ hier as heiden verstaan (paganus in die Latyn), maak die teks meer sin, aangesien Paulus hier van kontraste gebruik maak om sy punt te staaf. Jood staan teenoor heiden, vry mens teenoor slaaf, en man teenoor vrou. Wat is in elk geval die verskil tussen ’n Jood en ’n Arameër? As die logika van die teks gevolg word, moet ’n Arameër die teenoorgestelde wees van ’n Jood, maar dit is nie waar nie. Mens sou kon argumenteer dat Jode ook, tot ’n mate, Arameërs was; ten minste Jode wat Aramees gepraat het. In 1 Korintiërs 1:22–24 verwys Paulus na die Jode wat tekens soek en die Grieke wat wysheid soek – laasgenoemde is ’n baie algemene verwysing na die Griekse filosofie, aangesien die Griekse woord vir wysheid hier sofia is. Korinte was ’n stad in Griekeland waar die Griekse filosofie algemeen bedryf is. Volgens die PWL (2015:1547) is dit hier die Arameërs wat wysheid soek. Dit maak net nie sin nie – van watter Korintiese Arameërs praat Lamsa en Coetzee nou eintlik? Die Siriese teks van die Pesjitta word dus (doelbewus?) verkeerdelik gelees en vertaal om die Pesjitta-voorrangsteorie te ondersteun, en op een of ander onsinnige manier te probeer bewys dat die mense vir wie Paulus geskryf het, nie Grieke was nie, maar Arameërs. Dit is ’n duidelike voorbeeld van waar ’n vertaler of vertalers se ideologie hul vertaling van ’n antieke teks bepaal.

Jy moet vir my verduidelik hoe "Jode" en afstammelinge van Aram dieselfde is. Sonder al die praatjies is dit juis waaroor dit gaan en dat “Arameërs” juis nie-Jode is! Onthou asseblief dat Aramees 'n "Gentile" taal is. Die grootste hoeveelheid Arameessprekendes in Yeshua se tyd is Arameërs en nie Jode nie. Ons praat van 'n hele paar streke - Assirië, Aram, Chaldeans/ Babiloniërs, Phoenisiërs, ens.)

3.4 Die Khabouris- en Yonan-kodekse

Die PWL meld dat die Khabouris- (soms Khaboris-) kodeks baie invloedryk was in die vertalingsproses, saam met een of twee ander kritiese uitgawes:

Die Gwilliams-Pinkerton 1920 kritiese uitgawe van die Peshitta, is gebruik langs die “Khabouris” (Oosterse Peshitta manuskrip, gekopieër vanaf ’n tweede eeuse (164 na Y’shua), intern gedateerde manuskrip).

Hierdie ou manuskrip het in die mate waarin sy bladsye duidelik is, die kern van die vertaling uitgemaak. Ek het, met groot dank, die transkripsie van S.P. Silver hier gebruik. Dit is ’n getroue weergawe van die eerste eeuse geskrifte wat reeds vanaf die begin in die Kerk van die Ooste gebruik is. (PWL 2015:1678)

Wat presies is die Khabouris-kodeks? Die Khabouris is een van ’n aantal manuskripte van die Pesjitta. Daar is uiters min inligting beskikbaar oor die Khabouris-kodeks in erkende akademiese bronne. In ’n verslag van die 1972 Symposium Syriacum wat in Rome by die Pontificium Institutum Orientalium Studiorum gehou is, gee James Clemons (1974:506) ’n kort oorsig oor die teenwoordigheid van die manuskrip in die VSA. Die Khabouris is een van die kodekse wat deur Norman Yonan en sy prokureur, Dan MacDougald, van ’n Kurdiese klooster in 1966 aangeskaf is. Clemons het in 1971 daarvan te hore gekom. Dit is ’n goeie manuskripeksemplaar wat, volgens drie onafhanklike koolstofdateringstoetse in die 1980’s en ’90’s, in die 11de of 12de eeu n.C. saamgestel is. Die Khabouris is dus ’n Middeleeuse manuskrip van die Pesjitta (sien illustrasie 1).

Waarom sou ’n Middeleeuse manuskrip van die Pesjitta voorkeur bo al die ou Griekse papiri van die Nuwe Testament geniet? Volgens aanhangers van die Pesjitta-

voorrangsteorie is daar ’n inskrywing in die kolofon wat noem dat dit ’n kopie is van ’n teks wat in 164 n.C. geskryf is – die PWL (2015:1678) beweer dit ook. Die probleem hier is dat die bestaan en outentiekheid van die kolofon se inskrywing nie bevestig is nie. Daar is ook nie eenstemmigheid oor die datum wat blykbaar in die inhoud van die kolofon verskyn nie. Volgens die PWL is die datum 164, maar volgens die beskrywing wat MacDougald vir Clemons gestuur het, word ’n 3de-eeuse datum in die kolofon genoem. Op ’n webwerf verklaar een van die beweerde medewerkers, James Trimm (2011), wat die moeilik leesbare kolofon blykbaar moes vertaal, dat daar geen teken van enige datuminskrywing is nie. Ongelukkig is die akademiese betroubaarheid van die webwerf onseker, maar daar is foto’s van en rubrieke oor die Khabouris en inligting oor die datering. Die Khabouris is dus beslis nie “’n getroue weergawe van die eerste eeuse geskrifte” (PWL 2015:1678) nie. Verder moet mens vra hoe ’n Middeleeuse kopieerder van ’n teks so ’n akkurate datum sou kon vasstel (amper 1 000 jaar later!), terwyl ons vandag met al ons tegnologie en tekskritiese vaardighede self nog baie sukkel met die datering van tekste. Dit is die krisis

wat ons met interne daterings van manuskripte in die gesig staar. In elk geval is alle antieke tekste kopieë van ouer tekste, en selfs al is dit ’n direkte kopie van een of ander teks van 164 n.C., beteken dit ook nie dat die hipotetiese bronteks “oorspronklik” is nie; dit is steeds minstens ’n eeu na die meeste van die Nuwe Testament geskryf. Indien dit bestaan het, sou mens kon raai dat dit ’n teks kon wees wat

saam met iets soos die Diatessaron ontstaan het. Dan is dit nog steeds nie geskryf in die

Aramees van Jesus nie. Dit is op hierdie onvaste basis dat die PWL bou om die Khabouris as gesaghebbend en “oorspronklik” voor te stel en dit “die kern van die vertaling” te maak.

Illustrasie 1: Folio 360 van die Khabouris-kodeks, geskryf in die Estrangelo skrifstyl. Die rooi letters (rubrikasie) is kenmerkend van Middeleeuse manuskripte en kan beklemtoning aandui, of die begin van ’n nuwe afdeling, of in die geval van lectionaria, instruksies aan die leser. (M. Ryce 2006; Wikimedia Commons [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaburis-p360-photo.jpg])

Daar is nog iets te sê oor die oorspronklikheidsdiskoers wat aan die Khabouris gekoppel word. Volgens Metzger (1995:103–16) het Yonan en MacDougald vroeër ook ’n ander kodeks bekom, wat nou bekend staan as die Yonan-kodeks (illustrasie 2). Soms word die Yonan- en Khabouris-kodekse met mekaar verwar. Die verhaal wat Metzger vertel oor hierdie kodeks is skokkend. In die 1950’s, toe hierdie manuskrip in die openbare oog verskyn het, het Metzger (1995:106–7) die manuskrip gedateer as van rondom die 7de eeu n.C. op die vroegste, maar waarskynlik ’n bietjie later (sien ook Siegman 1956:151–7 vir ’n nuttige opsomming oor die kwessie van die Yonan-kodeks). Die Aramaic Bible Foundation (wat hulself met Lamsa geassosieer het) het, saam met ’n paar pastore, die Yonan-kodeks aangeskaf en onmiddellik met ’n toer binne die Amerikaanse “Bible Belt” begin. Die veldtog was baie gewild.

Illustrasie 2: Die Yonan-kodeks. (2015; Wikimedia Commons [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Llibre_manuscrit.jpeg])

Besondere aannames is gemaak oor die Yonan-kodeks, soos dat dit ’n baie ou teks is wat die taal van Jesus weergee (die Yonan-kodeks is ook geskryf in Siries, nie Wes-Aramees nie), baie soos wat gesê word oor die Khabouris.

Metzger (1995:108) vertel:

In the light of this background information we may now pick up the narrative of the subsequent fortunes of the Yonan Codex during its progress through the Bible Belt. The first stop made by the bus was at the chapel of the Southern Baptist Theological Seminary in Louisville, Kentucky. Here Professor Shapley delivered a lecture on the importance of the manuscript. Extravagant and misleading claims were made as to its date and the nature of its text. According to information sent to me by W.D. Chamberlain, professor of New Testament at the Louisville Presbyterian Theological Seminary, Shapley claimed that the Yonan Codex was one of the oldest, if not the oldest manuscript of the New Testament. He also referred to it as a copy of the original New Testament in Aramaic. After the lecture questions were invited, and Chamberlain began a series of inquiries that made it necessary for Shapley to admit that the codex was a copy of the Syriac Peshitta and that its text was, in fact, subsequent to the Old Syriac text.

Na hierdie gebeure het Yonan probeer om Chamberlain, die professor wat kritiek op die teks gelewer het, met dagvaardiging te dreig, maar niks het hiervan gekom nie (Metzger 1995:108).

Die oordrewe aannames oor datering en oorspronklikheid het natuurlik gedien om die finansiële waarde van die teks, asook die gewildheid daarvan, te laat vermeerder. Ons sien presies dieselfde met die Khabouris, en mens wonder of die gerug oor die 3de eeu-/164-kolofon-datum nie dalk ook om dieselfde redes ontstaan het nie. Anders as die Yonan-kodeks het die Khabouris-kodeks later in die Middeleeue

ontstaan. Volgens Metzger (1995:116) was die Yonan-kodeks laas in die besit van die gerespekteerde Scriptorium Instituut in Grand Haven, Michigan. Die lot van die Khabouris-kodeks is meer onseker (Clemons 1974:506–7). Volgens die 2016-Wikipedia-inskrywing is die Khabouris tans in die besit van ’n private familie in die VSA, maar dit moet bevestig word. Die Yonan Codex Foundation het wel ’n vertaling van sekere gedeeltes, met verwysings na die Aramees, van die Khabouris in 1993 uitgegee.

Die vraag moet dan wees: As die Khabouris so ’n belangrike bron is, waarom het dit so te sê van die tekskritiese radar af verdwyn? Daar word ook gesê dat die Khabouris-kodeks, interessant genoeg, op ’n stadium gebruik is deur die Heartland-instituut, ’n groep wat geestelik-sielkundige genesing bewerk het, waar MacDougald ook betrokke was. Die PWL het die transkripsie van die Khabouris van Silver (2007) gebruik, wat gratis aanlyn aflaaibaar is (illustrasie 3). Silver se transkripsie is nie ’n kritiese uitgawe nie – dit vertoon bloot die Engelse teks, met die Siries daarlangs, met foto’s van die kodeksfolio’s. Ek kon nêrens in Silver se weergawe die presiese plek en posisie van die sogenaamde 164-inskrywing kry nie, aangesien die kolofon, sover ek kon sien, nie daar vertoon word nie. Die Khabouris is dus ’n baie problematiese teks, en geen Bybelwetenskaplike sou dit gebruik as primêre grondteks vir ’n algemene vertaling van die Nuwe Testament nie.

Ek verwys die leser van hierdie antwoord na die webtuiste: www.dukhrana.com waar u die kopieë van die Peshitta en Khabouris (met die Yonan manuskrip afsonderlik!) sowel as die inligting oor die

Crawford mss kan kry wat deur ons gebruik is as bronteks. Ons het hierdie bron as basis gebruik

omdat dit toegang tot woordeboeke het. Ek glo u sal self die verskille kan sien. Interessant dat die

Khabouris en Peshitta op weinig plekke verskil!

Die opmerkings wat gemaak is oor die "colophon" word hieronder geantwoord. S.P.Silver (een van

ons bronne en persoon waarmee ons gereeld oor vrae gekontak het) is April verlede jaar (2015)

oorlede en kan dus nie self daarop antwoord nie. Hier is Lars Lindgren, (Van Dukhrana.com) sy

kollega, se antwoord nadat ek die bg. bewerings vir hom deurgestuur het. Dit is die Aramees-

sprekende wêreld waar ek my antwoorde kry se antwoord.

"Remarks in the Khabouris manuscript margin"

http://peshitta.org/for/showthread.php?tid=2930

Stephen not producing a transcription of the colophon does not mean the colophon does not exist. The reason Stephen did not try to transcribe the colophon as it is in very bad condition and it is difficult to make out most of the text. The colophon is actually accessible on the Internet and you can find it here: http://whyagain.com/KhaburisKhaboris/sm_Kha_001.jpg

http://peshitta.org/for/showthread.php?tid=1029

Since it's rediscovery, to have been surrounded by much speculation and controversial statements, both informed and not so informed often making it difficult to discern what is true. However, in the end then the Khabouris Codex is a valuable witness to the holy writings used by the Aramaic speaking Christians of the Church of the East (and other denominations), whose collective consciousness cannot recall ever using any other scripture.

Dit is die algemene aanvaarding van alle Arameessprekendes en mense wat tussen hulleself navorsing gedoen het.

Illustrasie 3: ’n Voorbeeld van ’n getranskribeerde bladsy uit Silver se Khabouris-transkripsie. (S.P. Silver 2006; Wikimedia Commons [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaburis-p360-syriac.png])

4. Slot: Die probleem van “oorspronklikheid” en die kulturele aanloklikheid van oriëntalisme

Dit is noodsaaklik vir Bybelwetenskaplikes en ander belangstellende akademici om verby die onsinnigheid van die Pesjitta-voorrangsteorie en die beginsels van die Lamsa-Bybel te beweeg. Een van die waarskynlike redes waarom daar so min akademiese kritiek op die Pesjitta-voorrangsteorie en Lamsa is, met die uitsonderings van Metzger (1995), Siegman (1956) en Yamauchi (1974), is dat die aannames so teen die algemene akademiese konsensus indruis dat sommiges gevoel het dat “some things are not worth confuting” (’n stelling van die argeoloog William F. Albright van Johns Hopkins-universiteit; in Siegman 1956:152, nota 1). Tot dusver is dieselfde in hierdie artikel bewys. Tog is dit interessant om na bewegings wat binne die Lamsa-ideologie gegroepeer kan word, soos Coetzee en die PWL, as godsdienstig-kulturele verskynsels uit eie reg te kyk. So ’n volledige ondersoek sal natuurlik nog ’n artikel regverdig, maar vir nou is ’n paar oorsigtelike opmerkings nodig.

Slegs ’n paar dekades na die sages van Lamsa en die Yonan-kodeks is Edward Said se Orientalism (1979) gepubliseer. Alhoewel sy sienswyses heelwat in die afgelope jare ontwikkel het, is die uitgangspunt van die boek werklik grondleggend en dien dit vandag as ’n beginpunt vir baie studies oor postkolonialisme. Said se kommentaar kan ook help om die ideologiese onderbou van Lamsa en Coetzee se PWL beter te verstaan. Said se argument aangaande oriëntalisme lui dat die Westerse wêreld (dit is nou Europa, Amerika en hul kolonies) Oosterse gemeenskappe as onontwikkeld en staties voorstel. Hiervolgens kan Oosterse gemeenskappe bestudeer en gereproduseer word, en kan hulle ook gekenmerk word deur ’n bepaalde eenvoudige “andersheid” (“otherness”). Die implikasie is dan dikwels dat die Westerse wêreld ontwikkeling, vooruitgang en rasionaliteit verteenwoordig, en die Ooste die ou, verlore, mistieke wêreld. Die eksotiese en esoteriese aard van die Ooste is baie aanloklik vir die Weste, juis weens hierdie andersheid en voorgestelde onveranderlikheid.

Dit is ’n baie vereenvoudigde opsomming van Said se teorie; die boek self is veel meer gedetailleerd en genuanseerd. Wat belangrik is van Said se werk, is dat dit aandui hoe kulturele diskoerse en praktyke in die stryd om mag en in die skep van identiteit en groepsdifferensiasie gebruik word. Said se teorie het verder in ander rigtings ontwikkel (App 2015), en is nie vry van kritiek nie (Warraq 2007).

Die Lamsa-verskynsel pas ten volle in die beeld wat Said van Westerse sienswyses oor Oosterse gemeenskappe geskep het. Lamsa was ongelooflik gewild in Amerika. Lamsa het gebruik gemaak van Westerse onkunde en stereotipes oor die Ooste en dit ten gunste van sy eie publisiteit gebruik. Neem die volgende voorbeeld wat direk aangehaal is uit een van Lamsa se kommentare op die evangelies; die aanhaling is lank maar noodsaaklik om Said se oriëntalisme, soos dit in Lamsa se denke voorkom, aan te dui (Lamsa praat van homself as die outeur in die derde persoon; skuinsdruk is deur my):

The author of this book was born and reared in a unique civilization which had remained static from the time of Noah to the dawn of the twentieth century – in a region where customs and manners remained unchanged and unaltered, and where the people conversed in Aramaic the way the patriarchs and Jesus and his disciples did. Moreover, they used the same idioms and mannerisms of speech that were used in the Holy Bible. They wore the same garments and ate the same food, and used the same implements for plowing and threshing as did King David. The area wherein they lived was like a little island in a great ocean. They were surrounded by millions of non-Christians and people who spoke alien languages. Nothing new was introduced into this region until World War I. Only three years ago the Turkish Government opened the door of this land which in the old days, because of its abundant water, fruit trees and vegetables, was called the Garden of Eden. Moreover, the author was educated under the care of learned priests from the Church of the East who knew no other language but Aramaic, and highly educated Englishmen, graduates of Oxford, Cambridge and other famous English schools. The author, through God’s grace, is the only one with the knowledge of Aramaic, the Bible customs and idioms, and the knowledge of the English language who has ever translated the Holy Bible from the original Aramaic texts into English and written commentaries on it, and his translation is now in pleasingly wide use. The purpose of this book, like other works I have written, is to throw more light on the obscure passages of Jesus and to elucidate what seems hard and harsh to Western readers and clarify and strengthen the meaning of the Scriptures. (Lamsa 1968:xxviii–ix)

Lamsa voer hier aan dat hy die enigste persoon is wat, deur God se genade, die Bybel kan uitlê soos dit in die antieke tyd verstaan is. Sy regverdiging vir hierdie stelling berus presies op die beginsels van Said se oriëntalisme. Daar word genoem dat die gebied van Lamsa se oorsprong, Mar Bishu in oostelike Turkye, tot ’n mate in tyd vasgevang is. Modernisering het nie plaasgevind nie en die kultuur en taal van die gebied is identies aan die kultuur en taal van die Bybel. Die aanname is daarmee dat daar ’n onveranderde “kultuur van die Bybel” bestaan wat slegs vir diegene wat daarin gebore word, toeganklik is. Lamsa noem selfs dat hy gebore is in of ten minste naby aan die Tuin van Eden. Daar is ook ’n baie gesaghebbende kulturele “geslagsregister” versteek in die teks. Lamsa koppel homself direk aan Adam en Eva (Eden), Noag, Dawid, Jesus en die dissipels. Hy bou voort op die Westerse voorveronderstelling dat die Ooste die ou, mistieke en onveranderde wêreld is. Met hierdie strategiese gebruik van oriëntalisme is Lamsa dalk meer Westers as wat hy wil voorgee. Hy maak aanspraak op ’n opvoeding beide in die Ooste (onder die priesters van die Siriese (Nestoriaanse) kerk) en in die Weste (opgelei deur “hoogs opgevoede” Engelse mans van, onder andere, Oxford en Cambridge). Die verwysing na die Oosterse kerk staan ook in teenstelling met die Westerse kerk en skep die indruk dat die oorspronklike Christendom hier te vinde is. Dit is ironies dat Lamsa, wat self uit die Ooste kom, oriëntalisme op hierdie wyse as ’n magsdiskoers gebruik.

Lamsa bied homself aan as ’n rariteit, soos iemand wat vanuit die “bybelse wêreld” uit ’n tydreismasjien geklim het om moderne mense te vertel wat die Bybel “werklik” beteken. Hy noem dat hy, weens sy agtergrond, eintlik die enigste persoon is wat die Bybel korrek kan uitlê. Dit is ook waarom die diskoers van waarheid so kenmerkend van Lamsa-bewegings is. Die titel van die Afrikaanse Lamsa-Bybel is die “Pad van waarheid tot die lewe” (my skuinsdruk) – egtheid en oorspronklikheid word hier gelyk gestel aan waarheid. Die woord “waarheid” verskyn ook telkemale in die PowerPoint-aanbiedings op die PWL se webwerf. Lamsa beweer dat hy nie net oor kennis van die bybelse kultuur beskik nie, maar dat die bybelse kultuur as’t ware in sy lyf gegraveer is. Lamsa is die inkarnasie van die Bybel se spreektaal en idiome, kos, klere, landboupraktyke en godsdienstige gebruike. Lamsa se identiteit word geskep op grond van die esoteriese vreemdeling-dog-middelaar-beeld; hy is die “noble savage”, die onbedorwe gids, onaangeraak deur die beskawing, tot diens aan die onkundige en onwyse Westerlinge op hul reis deur die vreemde en verlore wêreld van Noag en Jesus. Die bybelse wêreld word as eenvoudig en onveranderd aangebied. Hier is geen ruimte vir ingewikkeldheid en onsekerheid nie; dit is ook waarom die basis van die Pesjitta-voorrangsteorie, naamlik dat Siries en Wes-Aramees dieselfde is, so ’n afskralende en vereenvoudigende uitgangspunt is. Dieselfde vorming, of dan vervorming, vind plaas in Lamsa se verstaan van die Bybel. Die Griekse Nuwe Testament is nog té Westers, dus word selfs ’n nuwe, meer gesaghebbende, Oosterse teks

geskep wat, soos die persoon van Lamsa, meer akkuraat is oor die woorde en beginsels van Jesus en by implikasie van God.

Selfs Lamsa se kommentare op die Bybel vertoon die kenmerke van antieke, eerder as moderne, kommentare. Dit is kort, kursoriese en anekdotiese verklarings van idiomatiese uitdrukkings en antieke kulturele voorveronderstellings wat op afgesonderde en dikwels ongekontekstualiseerde skrifgedeeltes fokus. Wanneer daar byvoorbeeld gekyk word na Lamsa (1967:27–9) se uitleg van Matteus 5:15 se metafoor oor die lig, sien mens hierdie uitlegdinamiek duidelik. Hy begin deur te praat van die Oosterse antieke wêreld, waar daar nie elektrisiteit is nie, waar alles in kerslig gedoen word. Hy praat baie oor die uitleg van die antieke huis. Die opmerkings is baie algemeen en word gestel asof niks in die Ooste verander het nie. Hierop volg ’n verwysing na die Jode wat die lig vir die heidene moes wees, wat nie olie in hul lampe gehad het nie. Hy loop dus ook die supersessionisme van sy konserwatiewe Christelike gehoor vooruit, om aan te dui dat hy tog ook nie eintlik ’n Jood is nie. Sy kommentare is vol Aramese etimologiese woordstudies.

Ek wou eers nie kommentaar op hierdie laaste deel van die artikel lewer nie, weens die irrelevante afleidings wat ons persoonlike lewe en integriteit in twyfel trek as deel van ‘n “kulturele beweging”. Meet wat ek bo gemerk het aan ons persoonlike lewe en ervaring in die Ooste:

Ons het vir 6 jaar in Die Republiek van Sjina (Taiwan) gebly, studeer en uitgereik en vertalingsvoorstelle vir die Sjinese Bybel gemaak. Ek het ongeveer 10 jaar onder Tibetane (die grootste onbereikte groep in Sjina/India) gebly, vertalingswerk gedoen en mense opgelei. Ek was 'n jaar lank tydens hierdie tyd gaslektor by 'n groot Bybelskool in Dehradoon, Indië, waar ons studente van Indië, ou Burma, Nepal en ander plekke gehad het. Hierdie tyd in die Himalayas het ons ook twee maal per jaar onder Yisra'elies gewerk wanneer hulle kom luister na die Dhalai Lhama!! Dit is ook nie ons werk in die (o/g)kerk in Sjina self en Nepal in ag geneem nie. Ek beskou die Oosterse en wel die Sjinese kultuur as meer gevorderd as enige westerse ten spyte van groot godsdienstige leuens en verdraaiïngs. Ek sien die Ooste as meer ontwikkeld as die weste – afhangende van waarna jy kyk en wat jou standaard is. Ek beskou die kultuur en lewenswyse van die Kham nomade as meer verfynd in baie opsigte as in Engeland en die Midde-Ooste as meer standvastig en opreg as die Weste.

Ek verwerp elke stelling in hierdie sogenamde Akademiese vergelyking as niks ander as kwaadwillige verdagmaking nie en, om eerlik te wees, het ek meer verwag na die vorige gedeeltes. Daar is niks wat in hierdie hele seksie staan wat relevant is tot die "Primacy" Debat nie. Miskien is dit waar van Lamsa se persoonlike sienswyses en sy eie natuur van "beter wees". Wat het dit met my te doen?!?. Soos aan die einde van die vorige seksie word dit nou 'n persoonlike aanval op my as persoon en my motiewe en vermoë.

Ek stel nie belang daarin om aan enige leser van die PWL enige oosterse ervaring te gee, soos verder genoem in 'n gemerkte gedeelte, of om enige iets meer aanvaarbaar te maak omdat dit vir die oningeligte lyk asof dit veroosters is nie. Ek glo nie in die verandering van name nie – so eenvoudig – ek glo dat die betekenis van die name daarmee verlore gaan. Dit is deel van die boodskap van die Bybel en is uitgehaal en verander deur ander vertalers in die verlede – hulle keuse. Dit is my opinie en rede. Nee – ek dink nie daarom net ek is reg of ek is beter as ander nie – dit is my oortuiging en ek het daarvolgens gewerk. De Wet se kwaadwillige noem daarvan as "saamgestel wat as sleutel dien tot die ontsluiting van hierdie Oosterse vreemdheid" is vir enige ware gelowige, waarvoor die Bybel vertaal is, onverstaanbaar en verwerplik, om die minste te sê. Dit is geen Oosterse vreemdheid nie, maar 'n openbaring van die karakter van die persoon en verryking in die begrip van die Woord. Uit die terugvoering van oor die ganse land word die teendeel bewys. Mense is dankbaar om weer die oorspronklike name te sien, die betekenisse te ontvang en daardeur die Bybelnaratief te verryk.

Die laat-antieke Siriese manuskripte voldoen aan al wat kosmeties nodig is om die diskoers van oriëntalisme te laat voortleef. Daar is iets mistieks aan hierdie geskrifte vir die ongeskoolde Westerse oog. Soveel as moontlik van hierdie Oosterse vreemdheid word in die produkte wat deur Lamsagroepe gelewer word, sigbaar gemaak. Dit verklaar ook waarom die teks van die PWL aanvanklik so vreemd vir die leser mag voorkom. Dit verskil radikaal met die werklike terugvoer wat ons ontvang van gelowiges regoor die land. Mense verstaan skielik die Bybel en lewens word verander – dit is Waarheid en nie een of

ander Oosterse geskrif nie. Die doel van al die Hebraïsmes en die verskillende volgorde van die kanon is om hierdie aanloklike Oosterse andersheid te beklemtoon. Dit simboliseer, strategies, ’n stap nader aan die Oosterse oorspronklikheid, en dus waarheid. Dit is ook die rede waarom Lamsa en Coetzee soveel aandag aan idiome gee. Die Coetzees het ’n hele bundel saamgestel wat as sleutel dien tot die ontsluiting van hierdie Oosterse vreemdheid, met die titel Die Oorspronklike Name met Betekenisse. Mates, Gewigte en Groottes (Coetzee en Coetzee s.j.:1–40). Die veronderstelling is dat kennis van die “oorspronklike” uitsprake, idiome en betekenisse die leser nader daaraan bring om die “Ware, Lewende en Skepper God יהוה, sueerbeH eid ni drow doG nav maan eid sfleS .(2:.j.s eezteoC ne eezteoC) ”nek et diehraaw ni (יהוה) gehou om gesag en egtheid aan die produkte te verleen.

Die doel van die diskoers, praktyke, en produkte van bewegings soos dié van Lamsa en die PWL is natuurlik transformasie. Dit wil die Westerse vreemdeling verander in iemand wat, soos Lamsa, nader aan die Oosterse wêreld is. Met “Oosterse wêreld” word verwys na die denkbeeldige Ooste wat deur die beweging gekonstrueer word – die onveranderde en onveranderlike “bybelse wêreld”. Hierdie transformasie veronderstel dat dit nie net bybelse teologiese en etiese beginsels is wat nagevolg moet word nie, maar ook eksplisiet die bybelse kultuur en taal. So kom ’n persoon nader aan die waarheid – die denkbeeldige Oosterse waarheid – en nader aan die ware God van die Ooste, wie se naam slegs in Hebreeuse letters geskryf mag word.

Daar moet gevra word waarom mense, veral dié wat hul godsdiens rondom gesaghebbende geskrifte soos die Bybel of die Koran bou, so behep is met die waarde van “oorspronklikheid”. Ons moet hier bowenal verstaan dat die diskoers van “oorspronklikheid” (wat eintlik net nog ’n vorm van die waarheidsdiskoers is) ’n magsdiskoers is. Dit verleen mag en gesaghebbendheid aan die een wat aan die bepaalde waarheidsriglyne voldoen. Oorspronklikheid word verbind met suiwerheid, daarom word daar gestrewe na die oorspronklike geskrifte van die Bybel en selfs die werklike woorde (ipsissima verba) van Jesus. Ongelukkig kan geen vertaling van die Bybel aanspraak maak op absolute oorspronklikheid nie. Binne die Bybelwetenskappe is oorspronklikheid ’n beginsel en ’n waarde waarna daar gestreef moet word; maar in terme van die kritiek van die bybelse teks is oorspronklikheid ’n ideaal en nie ’n kenmerk nie.

Wanneer hierdie beginsel se volle implikasie duidelik word, kom dit aan die lig dat ons idee van “die Bybel” self ook ’n ideaal is, ’n ideaal wat op die keper beskou nie begrond is nie. Met die afwesigheid van die oorspronklike, bestaan daar nie iets soos “die Bybel” nie – “die Ou Testament” of “die Nuwe Testament” is dalk net so denkbeeldig soos Lamsa se Aramese oorspronklikes. Hierdie is die realiteit wat enige Bybelvertaling in die gesig staar – niemand kan ten volle aanspraak maak op oorspronklikheid nie. Op hierdie stadium is die oorspronklike, “eerste uitgawes” van die bybelse geskrifte verlore. Wat ons het, is ’n magdom afskrifte van manuskripte wat self kopieë is. Alhoewel die eerste tekste van die Bybel verlore is, sit ons met duisende manuskripte wat op die oorspronklike teks dui. As daar na die voorbeeld van die Nuwe Testament gekyk word, sien ons dat diegene wat die kritiese uitgawes van die teks van die Nuwe Testament moes saamstel, bepaalde keuses moes maak oor watter manuskripte, waarvan daar in die omgewing van 5 500 is, nader aan die oorspronklike is. Nie alle manuskripte word geraadpleeg nie. Die beste kritiese uitgawe van die Nuwe Testament, die Nestle-Aland Novum Testamentum Graece, bevat byvoorbeeld nie die lesings van al die papiri nie, want daar is net te veel. Een van die grootste projekte van die Institut für Neutestamentliche Textforschung (INTF) te Münster is om ’n breedvoerige Editio Critica Maior van die Nuwe Testament op te stel. ’n Kritiese uitgawe verteenwoordig dus ’n samestelling uit ’n aantal manuskripte van die teks en moet as ’n konstruksie van ’n ideaal verstaan word.

Wat De Wet in gewone taal sê is dat mense gekies het wat om te gebruik en wat nie, maar omdat hulle sekere titels het is dit aanvaarbaar; dus stel De Wet dit dat die Bybel eintlik onbetroubaar is.

Die Lamsa-Bybel en PWL se paaie skei van dié van hoofstroomvertalings in hul erkenning en behandeling van die manuskripte waaruit die bybelse teks saamgestel is. Alhoewel hoofstroomvertalings nie die ideaal is nie en ook nie gebaseer is op oorspronklike bronne nie (en soos die Lamsa- en PWL-Bybels, ook soms teologiese voorveronderstellings in hul vertalings toon), is hierdie vertalings ten minste geskep vanuit ’n gekonstrueerde kritiese uitgawe wat die antieke teksgetuies wetenskaplik en so onafhanklik as moontlik evalueer. Laasgenoemde vertalings neem ook die kultuurhistoriese aspekte van die kulture van die Bybel op ’n wetenskaplike wyse in ag en maak gebruik van ander dissiplines soos argeologie, filologie, sosiologie en antropologie, en filosofies-kritiese en literêre teorieë om vertalingskeuses uit te oefen. Dit is waar die verskil lê. In kritiese uitgawes wat standaard gebruik word, kom ons so naby as moontlik, op daardie

oomblik, aan die onbekombare oorspronklike ideaal. En dit is hier waar die Lamsa-Bybel en PWL al hul tekswetenskaplike geloofwaardigheid, betroubaarheid en integriteit verloor. Ongelukkig misluk die Lamsa-Bybel en PWL hier op ’n groot skaal en sal geen weergawe wat gegrond is op die Pesjitta-voorrangsteorie ooit erkenning kry van enige ernstige en kritiese Bybelwetenskaplike nie. Wat wel benodig word, is meer breedvoerige studies wat bewegings soos dié van Lamsa en die PWL krities as kultureel-godsdienstige uitdrukkings uit eie reg ondersoek, en veral navorsing oor hoe bewegings soos die PWL, wat gebaseer is op ’n vereenvoudigde oriëntalisme, in die Afrikaanse en Suid-Afrikaanse kultuur funksioneer.

Op die stelling net: Wat is jou reg dan om een bo die ander te probeer slegmaak net omdat sekere mense se keuses om watter rede ookal "beter" is as ander? Wat van as daardie "ten minste geskep vanuit ’n gekonstrueerde kritiese uitgawe wat die antieke teksgetuies wetenskaplik en so onafhanklik" net beteken dat die pous besluit het hoe dit moet wees en almal alles sal doen om dit te regverdig? (Geen konspirisie-teorie nie - net 'n vergelyking) "Onafhanklik" is 'n onwaar woord aangesien elkeen daarvan aan dieselfde Akademiese konsep behoort?? Dit is dieselfde as ek die stelling maak dat Totius die KJV gebruik het en net in Afrikaans vertaal het – of anders dalk die Vulgaat? Wie kan my verkeerd bewys en nie uit die beskermingsteologie om ons kerk te beskerm nie? Dit is nie noodwendig wat ek glo nie – ek probeer net die eensydige, onvolledige en beledigende stellings wat gemaak word in perspektief stel.

Die Aramese Bron inligting.

Hierdie is nie 'n Akademiese referaat nie, maar ek gaan poog om dit so kort as moontlik te hou met praktiese voorbeelde. Dit gaan tog oor die inhoud van God se Woord. Ek moet ongelukkig bly by ‘n klein hoeveelheid van die bewyse wat ons het weens plek en tyd.

Bietjie agtergrond (wat dalk oorvleuelend kan wees met wat reeds gesê is):

Dit is reeds bewys dat beide Aramees en Grieks 'n groot invloed in die Midde-Ooste gehad het. Grieks was die taal van die Romeinse ryk en enige iemand wat met die groot moontheid besigheid wou doen, moes ten minste 'n gebruikskennis daarvan gehad het of selfs van oud-Latyns.

Al laat ons dan toe vir selfs 'n hoë volume van Grieks-sprekendes in Yisra'el (Yosefus verskil hiermee) hanteer ons steeds nie die mees kritieke stroom van getuienisse nie. Dit gaan nie oor die Grieks-magtigheid van die Jode nie, maar watter taal hulle sou gebruik het in 'n Godsdienstige konteks, wat altyd Hebreeus sou wees. (Meer oor die taal later)

Sommige sal hierdie gedagte teëstaan en wys na die sterk Hellinistiese Joodse groepe wat regoor die Mediterreense gebied verstrooi was in daardie tyd van die geskiedenis. Hierdie denkrigting van getuienis is egter nie relevant as in ag geneem word dat Yeshua en Sy volgelinge van die Yisra'eli tradisie gekom het nie. HIerdie tradisie het die Griekse tradisie van die Torah gehaat en het tot so ver gegaan as om 'n vas in te stel vir die dag waarop dit voltooi is. Watter kant van hierdie debat ookal die leser staan, die belangrike punt om te verstaan is in dat debat van die oorsprong van die Nuwe Verbond, in die teks self lê. Ons kom daarby – kyk asb. na die volgende:

In die kerk-teologiese wêreld en opleiding word daar geen alternatief as moontlikheid gestel nie en leer niemand van Aramees nie. Nuwe Testamentiese Aramees word nie eens as vak aangebied in Suid Afrika nie. Om wat jy glo as reg te bewys deur die ander moontlikhede weg te hou van studente, binne teologiese departemente, is nie eties korrek nie.

Ons gaan kyk na feite:

*Hoekom hou die Rooms Katolieke tradisie aan om die Griekse NT voor te hou as enigste

moontlikheid terwyl daar oorvloedige tradisionele bewyse is tot die teendeel vir ten minste 'n

evangelie en Hebreërs: (om mee te begin). Hieronder volg ‘n paar opmerkings deur getuienisse uit die tydperk wat ter sprake is oor dié boeke: (Kyk asseblief na die tyd wat dit geskryf is!!)

Papias (ca. 130 CE): "Matthew composed his work in the Hebrew dialect, and each translated as best they could." Quoted by Eusebius, Ecclesiastical History, 3.39 Irenaeus (170 CE): "Matthew also issued a written Gospel among the Hebrews in their own dialect." Irenaeus, Against Heresies, 3.1 Clement of Alexandria (ca. 185 CE): "In the work called Hypotyposes, to sum up the matter briefly, he [Clement of Alexandria] has given us abridged accounts of all the canonical Scriptures…The Epistle to the Hebrews he asserts was written by Paul, to the Hebrews, in the Hebrew tongue, but that it was carefully translated by Luke, and published among the Greeks." Clement of Alexandria, Hypotyposes; referred to by Eusebius, Ecclesiastical History, 6.14.2 Origen (ca. 200 CE): "The first [Gospel] is written according to Matthew, the same that was once a tax collector, but afterwards an emissary of Y'shua the Messiah, who having published it for his believers, wrote it in Hebrew." Quoted by Eusebius, Ecclesiastical History, 6.25 Eusebius (ca. 315 CE): "Matthew also, having first proclaimed the Gospel in Hebrew, when on the point of going also to the other nations, committed it to writing in his native tongue, and thus supplied the want of his presence to them by his writings. Eusebius, Ecclesiastical History, 3.24 Pantaneus…penetrated as far as India, where it is reported that he found the Gospel according to Matthew, which had been delivered before his arrival by some who had the knowledge of Messiah, to whom Bartholomew, one of the emissaries, as it is said, had proclaimed, and left them the writing of Matthew in Hebrew letters. Eusebius, Ecclesiastical History, 5.10 For as Paul had addressed the Hebrews in the language of his country; some say that the evangelist Luke, others that Clement, translated the Epistle." Eusebius, Ecclesiastical History, 3:38.2-3 Epiphanus (370 CE): They (the Nazarenes) have the Gospel according to Matthew quite complete in Hebrew, for this Gospel is certainly still preserved among them as it was first written, in Hebrew letters." Epiphanus, Panarion, 29.9.4 Jerome (382 CE): "Matthew, who is also Levi, and from a tax collector came to be an emissary first of all evangelists composed a Gospel of Messiah in Judea in the Hebrew language and letters, for the benefit of those of the circumcision who had believed, who translated it into Greek is not sufficiently ascertained. Furthermore, the Hebrew itself is preserved to this day in the library at Caesarea, which the martyr Pamphilus so diligently collected. I also was allowed by the Nazarenes who use this volume in the Syrian city of Borea to copy it. In which it is to be remarked that, wherever the evangelist…makes use of the testimonies of the Old Scripture, he does not follow the authority of the seventy translators [a.k.a. the Septuagint] but that of the Hebrew. Jerome, On Famous Men, 3 He [Paul], being a Hebrew, wrote in Hebrew, that is, his own tongue and most fluently while things were eloquently turned into Greek." Jerome, On Famous Men, 5

Daar is dus redelik eensgesindheid dat ten minste Mattityahu (Matthéüs) en Hebreërs in 'n skrif geskryf is wat gewoonlik Hebrews genoem word. Daar is egter ernstige debat oor die taal wat so genoem word. Sien die opmerkings hieroor later en sien self dat dit Aramees is.

*Die "Catholic Encyclopedia":

Moreover, Eusebius tells us that the Gospel of Matthew was a reproduction of his preaching, and this we know, was in Aramaic. An investigation of the Semitic idioms observed in the Gospel does not permit us to conclude as to whether the original was in Hebrew or Aramaic, as the two languages are so closely related. Besides, it must be home in mind that the greater part of these Semitisms simply reproduce colloquial Greek and are not of Hebrew or Aramaic origin. However, we believe the second hypothesis to be the more probable, viz., that Matthew wrote his Gospel in Aramaic. Sommige van die kerkvaders het die terme "his own tongue" en "in their own dialect", gebruik terwyl ander geskryf het: "in Hebrew letters". Hoekom die verskil – is Hebreeus en Aramees nie twee verskillende tale nie? Hierdie antwoord is nie so eenvoudig nie. Hier haal ek Andrew Roth aan uit sy boek: Ruach Qadim Furthermore, is there anything in the historical record to account for an apparent discrepancy between some authorities who assert a Hebrew origin and others who believe they were done in Aramaic? That answer, as it turns out, begins by consulting the sources themselves, and what they say about the origin of the Gospel of Matthew and the Epistle to the Hebrews: Five millennia ago, the first Hebrew writing emerged as a minor variant from the predominant Canaanite script. Called paleo-Hebrew, its influence was so great that it has never completely fallen into disuse by Jews even now. Furthermore, up until the time the Jews returned from the Babylonian Captivity under Ezra in 515 BCE, paleo-Hebrew was the only truly genuine Hebrew script. However, after the Captivity another style of script, known as ashuri, came into use:

.......In other words, the proper name for what we think of as Hebrew script is in fact ashuri, and this is the same style that sacred Jewish books are written in today. However, what is not as well known is that there were quite a few scripts from first and second century Israel that greatly resembled this style but still contained only Aramaic words, such as these examples:

This gold inscription is from the Tomb of Abba, found in Northern Israel and dated to before 70 CE. Just six decades later the Bar Kochba rebels also used "Hebrew letters" in their Aramaic writings:

Similarly, in 1990 Israeli archaeologists unearthed the ossuary of the family of the High Priest Caiaphas:

The inscription reads "Yosef bar Caifa", and the fact that bar is used for "son" rather than ben makes this yet another Aramaic inscription using Hebrew style letters. At this point though we need to keep in mind another key fact mentioned by these Early Church Fathers. Specifically, the "people of the circumcision who believed" were also known as Nazarenes. Furthermore, since the Nazarenes were continuously active from the death of Messiah until the fourth century when these Church Fathers wrote about them, a strong reason emerges for these same authorities being confused about the actual language of the Nazarene books. Since the script looked like what they thought was Hebrew, some assumed that the script and the Hebrew language were one and the same. Others however clearly did make the distinction between the script and "the Hebrew dialect", which we know as Aramaic today. Tot hier die aanhaling. Dit is belangrik om te noem dat 'n ander skriftipe ook later gebruik is. Soos die Woord versprei het buite Yisra'el, het dit nodig geword om die Woord van God te translitereer in 'n skrif wat almal kon verstaan. 30 jaar na die kruisiging is "estrangela" gekies om die Woord te versprei oor die Midde Ooste. Dit was die skryfwyse van koning Abgar, heerser oor 'n deel van wat ons nou ken as Turkye. Edessa het ook een van die eerste plekke geword waar Nuwe Testamentiese dokumente geskryf, bymekaargemaak en versprei is. Dit is dan ook van hier waar die verskillende "Peshitta" gekom het – Kyk weer Roth: "Eventually though the leadership of Edessa and Antioch would set itself up against the Abdiabne- Babylon group, known as the Church of the East. So while it is clear that the Peshitta has a shared history with all these groups, the Syrian Orthodox Church that grew out of the Edessan and Antiochian bodies of believers would later try to change the Peshitta to align it better with their new-found Byzantine masters." In terme van werklike inskripsies is die oudste gedateer 6 Na Yeshua. Aangesien dit 'n koninklike graf was is die oorsprong van die taal dalk selfs ouer. Drijvers, Han, J.W. and Healey, John F.: The Old Syriac Inscriptions of Edessa and Osrhoene, Brill Press, 1999. Hier is die inskripsie in Estrangela:

Kom ons kyk na Geskiedenis anders as wat voorgehou word: Roth en Paul Younan: What are the "Assembly of the Nazarenes" and the "Church of the East"? In 1 Peter 5:12, the apostle writes, "She who is in Babylon, chosen together with you, sends you her greetings, as does my son Mark." However, and contrary to Roman Catholic tradition, this statement by Peter is not some coded allusion to Rome, the city where he would later be murdered. Rather, this is a literal reference to an assembly in Babylon that Peter helped to establish, and yet its story is almost completely unknown in the West. Before we can understand that aspect however, we need to look at two other key quotations: "We have found this man (Paul) to be a troublemaker, stirring up riots among the Jews all over the world. He is a ringleader of the Nazarene sect." Acts 24:5 "…The disciples were first called Christians in Antioch."

Acts 11:28 What we see here are the beginnings of the original assemblies of messianic believers, both Jewish and Gentile alike. Tradition calls these key foundational assemblies "Sees", and they sprang up in large cities throughout both the Roman and Persian empires beginning in the opening decades after the death of the Messiah. Of these, the most powerful one was the See of Jerusalem, and it held sway in legal rulings that affected all the other assemblies of the time, such as with the circumcision controversy covered in Acts 15. These were the Nazarenes, also known as "the Way" (Acts 24:12-14), and even though the apostle Paul here is mentioned as being a "ringleader" by his accusers, the fact was that Paul was subservient to both Peter and to the Messiah's brother James the Just, who actually headed that contingent.23 As we will also see later on, all of the original disciples and the other Jewish believers that were native to Israel who followed them, were given the title of "Nazarenes". By contrast, the quote from Acts 11:28 clearly tells us that these same disciples were called "Christians" in Antioch. While this usage was somewhat of a misnomer given the fact that the people being addressed were again Jews, the term eventually stuck to the Gentiles in that city who later came to the faith, and this definition was later extended to all Gentile assemblies everywhere.24 In any case, the "See of Antioch" would later become known as the Syrian Orthodox Church, and they are still with us today. However, as 1 Peter 5:13 clearly states, a third ancient body had been established in Babylon by the apostle himself, for just as Paul went west and made converts throughout the Roman Empire, so did Peter do the same thing east of Jerusalem. Babylon was also a logical choice for Peter to go since, after Israel, it boasted the largest Jewish population in the world. The most amazing facet to this history though is not so much that Peter founded an assembly other than Rome that is almost unknown in the West, but more an issue of when this happened. For while Roman Catholics call Peter their first pope, the fact remains that Rome is the city where Peter was murdered. By contrast the various Babylonian groups that were known collectively as khugy (huts), were established by Peter at least twenty years earlier than any Roman assembly would have been. As a result, the first Epistle that Peter wrote would have been one of the earliest Aramaic New Testament documents to be sent to this group, that would soon also be known as knooshta d'netzarim, or the Assembly of the Nazarenes. Other Aramaic New Testament documents followed suit, and when the See of Jerusalem eventually fell, the task of preserving these precious manuscripts fell to this same group in Babylon, who has carried on the responsibility down all the long centuries and into our present time. It is this body therefore, also known as "the Church of the East", which endures as the true legacy of the original talmidim (disciples), and we will be looking at their relationship to the See of Jerusalem in much greater detail later on."

*Eerlik moet ons dit dus stel dat 1 Kefa (Petrus) in Aramees geskryf is as ons sy teikengroep in ag

neem. Kan die stelling met reg gemaak word dat die Griekse manuskripte beide ouer en meer in getal is as die Peshitta en dus bewys die Grieks het eerste gekom? Nee en hier is 'n paar redes:

1. Aramese geskrifte in Hebreeuse skrif en Hebreeuse dokumente is vernietig en die Griekse geskrifte nie. Nie noodwendig die Tanakh (OT) geskrifte nie, aangesien daar baie kopië reeds was op hierdie stadium en volgens Yosefus: "The Romans, in fact, actually had a copy of the Torah put in one of their own temples, (War 7.5.7)!" Na Yerushalaim se vernietiging (70 n Y) en die Bar-Kochbah opstand skryf die Rabbiniese verslag: "They used to say, ‘If the enemy comes against us, with these styluses we will go out and stab them!’ When, however, [the people’s] sins did cause the enemy to come, they enwrapped each pupil in his book and burned him, so that I alone was left. He applied to himself the verse, My eye affected my soul, because of all the daughters [i.e. inhabitants] of my city.” Lamentations Rabba 2:4 – Kyk ook "The Ichabod Scenario" op Roth se webwerf.

2. Die Joodse tradisie aangaande heilige geskrifte: 1 Kefa 1:23-25. Sodra geskrifte oud geword het is dit in potte begrawe en net nuwes is gebruik. Dit is ook 'n bekende feit dat wanneer 'n dokument in 'n ander taal vertaal word, die oorspronklike op daardie plek eenkant gegooi word. Toe die Aramese gelowiges ernstig vervolg is, het hulle ook so hulle geskrifte beskerm en is dit dus logies dat die Aramese geskrifte wat gevind word vanuit die tyd van "die groot verdrukking" kom.

3. Interne teks bewyse. Bewys van verkeerde vertalings in Grieks vanuit die Aramees is tog onweerlegbare bewyse. – Dit is waarop ons konsentreer.

*Mar Aphrahat – Goed gerespekteerde leier van die COE, het die Peshitta aan die begin van die 4de

eeu na YESHUA aangehaal. Aanhaling van Mar Aphrahat presies uit die Peshitta – wat bewys die Peshitta was reeds in gebruik:

Kom ons kyk na die bewys van die datum waarin dit geskryf is: "At the end of section 5 of Demonstr. V. (Concerning Wars), the author reckons the years from the era of Alexander (B.C. 311) to the time of his writing as 648. He wrote therefore in A.D. 337--the year of the death of Constantine the Great. Demonst. XIV. is formally dated in its last section, "in the month Shebat. in the year 655 (that is, A. D. 344). More fully, in closing the alphabetic series (XXII. 25) he informs us that the above dates apply to the two groups--the first ten being written in 337; the twelve that follow, in 344."

*Ek gaan weer vir AG Roth aanhaal uit sy boek Ruach Qadim en dieselfde lering op sy Webwerf –

www.aent.org 6) How old are the Peshitta manuscripts and what do they entail in their collections? The oldest complete Peshitta mss is the Codex Khaborris. While some pages of it have been carbon dated to the tenth century and later, the oldest parts of Khaborris are fourth century, as it was common practice to replace worn pages with new ones. The key to understanding Khaboris' age is that the colophon is what gives us the true original date. In the Middle East, most sacred manuscripts have this colophon, or bookmark, that tells us which scribe wrote the document, where he did it, and when. When the Khaborris was smuggled out of Iraq, the patriarch for the Church of the East examined the colophon and verified that it read, "dated to the time of the Great Persecution", which refers to a singular historical disaster dated to the year 341, much in the same way a Jewish person talking about "The Holocaust" can only be referring to the Nazi era. The next oldest manuscript from Khaborris is Syriac Siniaticus II, which comes from about 50 years later. From that point on, what we have is a continuous record of 360 manuscripts dated from the fourth to the ninth centuries. Furthermore, except for minor variations in spelling, these manuscripts are identical, a claim that no two Greek New Testament manuscripts can ever make. In terms of their content, all 360 Peshitta manuscripts contain the full 22 book eastern canon, which includes all of the western books except for 2 Peter, 2 John, 3 John, Jude, and Revelation. The relationship between eastern and western canons though is exceedingly complex and cannot be entered into at this time. However, a full explanation of all these issues can also be found at this website in my "New Testament Transmission Trends" article and, more specifically, in the section entitled, "The Ichabod Scenario". - Andrew Gabriel Roth

*Ons het ‘n definisie nodig na aanleiding van vorige stellings: Hebreeus

Thayers NT Greek Lexicon for "" - “Hebrew, the Hebrew language, not however in which the OT was written but the Chaldee, which at the time of Jesus and His apostles had long supersede it in Palestine.” Chaldees is Aramees!! Die ‘Hebreeus’ waarvan in die NV gepraat word is Aramees!

* Tot en met vandag, nou dat die Jode teruggedraai het na Hebreeus, is die Aramese

teenwoordigheid nog sterk in hulle tradisies, soos in die “Bar Mitzvah” – waar die Aramese “Bar”, wat seun beteken, gebruik word in plaas van die Hebreeuse “Ben”. Dit is ook waar van baie name in die Bybel.

* Hand 1:19 "en dit het bekend geword aan al die inwoners van Yerushalayim sodat daardie stuk

grond in die taal van die streek Gakal-D’ma genoem is, dit is ‘Bloedgrond,’" Die Woordeboek: - Akeldama – van Aramese oorsprong… Hulle normale taal van die streek was dus…. Aramees

* Hand 9:29 "en vrymoediglik in die Outoriteit en Karakter van Yeshua gepraat en ook met die

Griekssprekende Jode gedebateer, maar hulle het probeer om hom dood te maak.….." Die NV verwys dus na sommige Jode wat na Yerushalayim gekom het wat kon Grieks praat. Dit is totaal anders as die stelling dat alle Jode Grieks gepraat het. Konsep hier: Griekssprekendes wat die "Joodse" geloof aanvaar het of Jode wat van Griekssprekende plekke kom buite Yisra'el.

*Rom 5:6-8 – 6 Want toe ons nog swak was, het Christus op die regte tyd vir die goddelose gesterwe. 7

Want nouliks sal iemand vir ‘n regverdige sterwe vir ‘n goeie mens sal iemand miskien nog die moed hê om te sterwe 8 maar God bewys sy liefde tot ons daarin dat Christus vir ons gesterf het toe ons nog sondaars was – AOV Ons moet na die Grieks toe gaan om te sien waar dit vandaan kom:

As gekyk word na die woordeboekbetekenisse dan het die vertaler die Grieks akkuraat deurgegee, maar dit maak geensins sin nie!! Die konteks is: “Omtrent niemand sal sterf vir die dikahyos (regverdige), maar sommige sal sterf vir die agathos (goeie).” Wat is dan so verskillend tussen die 2?? In die woordeboek is dit duidelik dat die 2 woorde ook betekenis deel – hoekom dan die verskil? Dit lyk ook asof agathos die beter persoon voorstel aangesien meer vir hom sal sterf. Dit is in betekenis egter nie waar nie. Dikahyos is 'n beskrywing van die Gesalfde Een en Agathos het geen so hoë vergelyking nie. Ek dink Sha'ul het beter geweet as dit!! As die Peshitta nou 'n vertaling van die Grieks was, sou ons tog ooreenkomstige woorde gehad het, maar dit is nie so nie. Kom ons kyk na die Aramees:

Iemand sal moeilik vir ’n bose sterf; vir ’n goeie mens sal iemand miskien nog die moed hê om te sterf. Dit maak mos sin!!!! Verder wys die Aramees waar die fout vandaan kom – kyk na die woorde:

die woord vir regverdig en vir boos!!! Dit lyk dieselfde so vinnig, nie waar nie? Kyk na die tweede laaste letter. (Van regs na links natuurlik.)

en nun en `ayin. Nie dieselfde nie!! Die woorde klink ook nie dieselfde nie en kon dit nie 'n mondelings oorgedrae fout wees nie. In ktav Ashuri kon die fout nie gemaak word nie, wat beteken dat die boek aan die Romeine in ktav estrangela versprei is! Ek vra dat u oplet ons werk in die boek aan die Romeine!! Ek beskou dit as onweerlegbaar!

* Rom 8:15

Die Grieks het ‘n “Abba” () wat nie ‘n Griekse woord is nie, nie eens ‘n leenwoord nie, maar ‘n Aramese woord, getranslitereer in Griekse letters. Hoekom sou Sha’ul Aramese woorde geskryf het aan sg. Griekssprekendes in Rome (nie dat ek aanvaar hulle het Grieks gepraat nie)? Hoekom sal hy verklaar dat die Gees van aanvaarding in ons (Die Gees wat Afgesonderd is) ons sal laat uitroep “Abba”, as hy nie vanaf ‘n Aramese oorspronklike werk nie? Hierdie woord, “Abba” verskyn in die Griekse NV in Markos 14:36, hier en in Gal 4:6. Hoekom dit in die Grieks verskyn, word nie hanteer deur die voorstaanders van ‘n Griekse oorspronklike nie. Die Peshitta het baie voorbeelde van hierdie aard van transliterasie van Aramese woorde in Grieks. Die Grieks het geen sulke Griekse woorde wat in Aramees getranslitereer is nie (behalwe vir ‘n paar Griekse eiename).

* OAV - 1 Kor 10:32 Wees geen oorsaak van struikeling vir Jode of Grieke of vir die gemeente van

God nie; PWL - 1 Kor 10:32 Wees sonder oortreding vir die Jode, die Arameërs of vir die gemeente van God; Die Grieks het “aan die Grieke”. Die Aramese NV boeke sou aan Jode en Arameërs gerig gewees het, aangesien beide Aramees gepraat het. Die Griekse NV het nooit “aan die Arameërs” in die 20 plekke waar die frase voorkom in die Peshitta nie; die Peshitta het nooit “aan die Grieke” waar die Griekse teks daardie frase het nie. Die Griekse vertaling is egter aan Grieke geskryf, nie aan dieselfde hoorders waarvoor die oorspronklike Aramees geskryf is nie. Interessant, die Griekse NV het geen verwysing na Aramees of Arameërs nie, nie eens na Siriërs nie (Na’aman, die Siriese leier, wat al meer as 800 jaar dood is, uitgesluit). Aan die ander kant het die Peshitta 8 verwysings na Grieks of Grieke. Dit lyk verdag en na ‘n Griekse herkulturering van Aramese verwysings in die NV. - and-to-the-Aramaeans = word in die Peshitta gebruik.

*Die woorde van die Patriarg van die COE:

"With reference to....the originality of the Peshitta text, as the Patriarch and Head of the Holy Apostolic and Catholic Church of the East, we wish to state, that the Church of the East received the scriptures from the hands of the blessed Apostles themselves in the Aramaic original, the language spoken by our Lord Eshoa Meshikha Himself, and that the Peshitta is the text of the Church of the East which has come down from the Biblical times without any change or revision." Mar Eshai Shimun, by Grace, Catholicos Patriarch of the East

*Ons moet hier noem, die term "Peshitta", word gebruik vir die Aramese weergawes van beide die

Tanakh (Ou Testament) en Nuwe Verbond (Testament). Dit kom van die stam pshat wat "eenvoudig" of "reguit", beteken. Peshitta word dan ook na verwys as die "ware" weergawe van die Nuwe Verbond van waar al die ander kom. Terwyl die Aramese Tanakh dieselfde genoem word, is daar geen Aramese gemeente wat beweer dit is die oorspronklike nie en leer hoe dit vertaal is vanaf Hebreeus in hulle plaaslike taal rondom die eerste eeu. Die werk was die werk van godsdienstige Jode wat in Bavel (Babilon) agtergebly het rondom 515 voor Yeshua en mettertyd die behoefte gehad het om hulle Skrifte in hul plaaslike dialek te vertaal. In die Nuwe Verbond het ons 'n totaal ander situasie. Daar is tans 16 Aramese dialekte; hiervan is die dialek wat bewaar is in die Peshitta, sonder twyfel, die naaste aan die dialek wat deur die Gesalfde Een gepraat is. [Roth - A notable exception to this rule is with the Gospel of Matthew, which while accurately recording Y'shua's discourses in their proper form, nevertheless uses a narrative style much more closely associated with Judean-Southern Aramaic. This would have been a dialect much like the one Nicodemus would have addressed the Messiah in John's third chapter. Matthew, for example, is the only New Testament writer to make a distinction between two Aramaic words for Torah. Those words are aurayta (atyrwa), which is the direct cognate of Torah and shares the same root "to shoot straight", and namusa (aowmn) which can mean either Torah or the pharisaic regulations and traditions surrounding Torah depending on context. The former term is found only in Matthew 11:3, 12:5, and 22:40. The very fact that Matthew is the only writer in the entire NT to be this precise by taking advantage of the subtleties

between them is highly significant in terms of the dialect issues being discussed.Of these, the dialect preserved in the Peshitta is, without a doubt, the closest to the dialect of Aramaic that would have been spoken by the Messiah in first century] Hiervolgens kan die Peshitta nie 'n vertaling wees van Grieks of Hebreeus of 'n hersiening van 'n ander Aramese bron, soos soms beweer word, nie. Ek hoop daarom dat u sal kan sien in die voorbeelde wat ek gee, dat die Peshitta die oorspronklike Nuwe Verbond is soos geskryf deur die Afgevaardigdes of dan ten slegste, die naaste daaraan is wat behoue gebly het. Net een aanhaling uit baie oor die taal wat gepraat en gebruik is: Most of the first Christians spoke Aramaic...The people to whom they preached were mostly Aramaic-speaking Jews. They could therefore assume acquaintance with Jewish religious traditions and acceptance of Jewish beliefs. Since they preached and taught in Aramaic, the stories about Jesus which they told were told in Aramaic. Keith F. Nickle, The Synoptic Gospels, p. 19-20

*Aramese enkelvoud / meervoud bewys (Dit is nou "grammatikale bewyse".)

Aramees het duidelik uitkenbare enkelvoud of meervoud byvoegings, MAAR soos enige taal is daar uitsonderings en dan is dit onmoontlik om te bepaal. Die Arameërs het dit later probeer duidelik maak deur twee kolletjies vir die meervoud bo die middelletter te plaas – genoem syame. Dit was egter nie daar vir die eerste 4 eeue terwyl die Griekse kopieë gemaak is nie!! As die konteks dit nie duidelik wys nie, kan hy 'n fout maak soos: Die Grieks en vertalings uit Grieks: Mat 2:23 – "And he went and lived in a town called Nazareth. So was fulfilled what was said through the prophets: He will be called a Nazarene." PWL vertaling vanaf Aramees – "en hy het gaan woon in ’n stad met die naam van Natzeret sodat vervul sou word wat deur die profeet Yes 11:1 gesê is: dat Hy Natzeréner genoem sou word." Daar is 2 aspekte aan die teks verbonde. Die eerste probleem is dat argeologie die begin van die dorp "NETZER-ET" op die heel vroegste plaas rondom 100 vY wat 300 jaar na die dood van die laaste profeet, Mala'khi, is. Oral in die Hebreeuse teks word na die Gesalfde Een verwys as die "Opregte tak of spruit". Hierdie woord is gewoonlik "tzemagh", maar in Yes 11:1 word 'n ander woord – "Netzer" gebruik. Hierdie woord word net 4 keer gebruik – 3 in Yesha’yahu en 1 in Dani'el wanneer dit na 'n afgodsaanbidder – koning van die suide – verwys. Dan 11:7. Daar is dus nie profete wat dit gebruik nie, maar net 1 nl. Yesha’yahu. 5 Eeue later word 'n dorp vernoem as Netzar-et. Duidelik is die teks vanuit Aramees verkeerdelik in Grieks vertaal weens die gebrek aan aanwysings dat dit enkel of meervoud is. Die tweede is dat die Hebreeuse meervoud vorm "nevi'im" duidelik sou wees en as Mattityahu dus in Hebreeus geskryf was sou die Griekse vertaler nie die fout gemaak het nie. Dit is in Aramees geskryf!

*Om nog 'n grammatikale bewyse te gee met die insluiting van die bewys as taal wat Yeshua

gebruik het en ook deur De Wet gebruik word as aanval en dus ook van toepassing is, gee ek die volgende net so deur. Dit kom eintlik vanaf 'n forum op peshitta.org waar oor die Aramees gesels word, maar is ook op Roth se webwerf oorgeneem:

Is the Peshitta Dialect the Same as Messiah's?

Let's start with the conventional view. The following was posted on the peshitta.org website by an Aramaic

professor at Cambridge:

Dear Sir,

The view that the Peshitta is the purest form of the NT is rightly regarded as a 'rumour'. The Peshitta is in

Eastern Aramaic, whereas Jesus certainly spoke Western Aramaic. His dialect will be more closely represented

by Qumran Aramaic, Christian Palestinian Aramaic, the Aramaic of the Jerusalem Talmud, and to some

extent Samaritan Aramaic (although none of these exactly corresponds to the dialect he is likely to have used).

For an introduction to these matters one could consult Matthew Black, _An Aramaic Approach to the Gospels

and Acts_ (Oxford: 1967), though no one would agree with all of what he says.

With warmest regards,

Pete Williams

*Dr P. J. Williams, Tyndale House, Cambridge, CB3 9BA, U.K.*

*Christos egertheis ek nekron ouketi apothneskei. Rom. 6:9.*

Roth:

The first observation that various members on the forum had regarding this statement was what was not said,

or rather, proof or examples of Messiah speaking Western Aramaic. No linguistic evidence is proffered, not

even in passing or by secondary reference. Instead, it seems that this gentleman expects his position at

Cambridge entitled him to a kind of scholarly carte blanche, whereby all the proof on our side cannot be

weighed against his mere pronouncement to the contrary. It is also quite odd that someone in such a capacity

decides to use such dismissive, and in fact, vague and lazy, language. Rather than give a direct answer that

someone can respond to we are instead pelted with evasive phrases like, "certainly", "likely" and "although

none of these exactly corresponds to the dialect he is likely to have used". Then there is my personal favorite

"though no one would agree with all of what he says"---as if every other scholar in the world would agree with

everything he says!

To counter this "contention" then, I will offer concrete examples that prove the exact opposite of what this

professor is saying. What is more shocking though to myself is how little Aramaic knowledge, at least as it is

shown in the Peshitta text, this gentleman chooses to relate to us. It may be that he feels such an exchange is not

needed, since we are only amateurs and he has a degree. However, my answer to that has always been that my

heritage is my credential. Are hallowed halls of secular academia always vastly superior to the fervor of sacred

education honed over decades of discipline and reverence? In asking this question, I surely am not referring

exclusively to myself, but to every Aramaic Christian who has spent at least as many endless childhood hours

learning his sacred language as I have learning mine.

This is not to say however that academia does not have a great deal to contribute to this discussion, but that

would involve them actually having the discussion in the first place, with evidence instead of opinion. Until that

time however, the following will have to suffice from our end. After all, is not assertion without fact the very

definition of the word "rumour"?

Let's take this verse from Mark as an example:

"But you say that if anyone tells father or mother, "Whatever support you might have

had from me is Corban (that is, an offering to God)" = Mark 7:11 (Greek New Testament)

In the Aramaic of the Peshitta, however, we read:

"But you say that if anyone tells father or mother, "Whatever support you might have had from me is Ynbrwq (Qurbanee)" = Mark 7:11 (Peshitta reading)

Now here is what a respected source on Aramaic grammar has to say (emphases mine):

The "I" ("ee"ending) of the first person singular enclitic is pronounced only when there is no other vowel in

the word, as in bi and li; otherwise the yodh is silent, as in menn "from me" and lwat "unto me".

= Thackston's Syriac Grammar, section 3.1 "Pronomial Enclitics"

In this case, the word qorban has a vowel (waw), and therefore all Syriac dialects that Professor Williams

mentioned, and in fact every such dialect known save one, would not add the "ee" sound at the end of a noun.

The same applies to the near ubiquitous use of the phrase "my brother" in the Peshitta, which is rendered as

"akhi". By contrast, the western dialects, the ones Professor Williams is sure must reflect the dialect of Y'shua,

use the truncated "akh" to say the same thing!

Conversely, in every dialect of Aramaic, this final yodh ("ee") would be vocalized when no other vowels were

present in the word. That is, with the exception of the "Syriac" that this Professor and so many others believe

the Peshitta records.

Here is another lesson from Thackston's Grammar:

The pronomial enclitics given in 3.1 are also attached to singular nouns to indicate possession. The stem of the

noun to which they are attached is obtained by dropping the final a of the lexical emphatic form. Thus

from baytah (house) we have bayt (my house). = Thackston's Grammar, lesson 4.1 "Possessive Pronouns"

The bottom line though from this fancy language is simple. All forms of Aramaic other than Peshitta and what

Messiah spoke would say "my house" as baytah. However, in the Peshitta, we have this:

And he (Y'shua) would teach to them, "Is it not written that my house (bayti) is a house of prayer for all

nations, but you have made it a den of robbers"? = Mark 11:17 (Younan Peshitta Interlinear Version)

Is this the "Syriac", or western Aramaic, the Peshitta is supposed to have been written in or that Messiah is

speaking? Not according to Thackston's!

Here's another example, and this time we will go from the Greek traditions:

"And he took the damsel by the hand, and said unto her, Talitha qumi; which is, being interpreted, Damsel, I say

unto thee, arise." = Mark 5:41

Luke also records this event in 8:54 of his gospel, but the Greek doesn't preserve this saying in the original

Aramaic. Instead, the Greek text translates it this way:

"And he put them all out, and took her by the hand, and called, saying, Maid, arise."

Anyway, the point is that even most Greek scholars admit that Messiah said these words in his Aramaic dialect

as recorded in this independent Greek witness!

Furthermore, we can assume that the Aramaic of the Apostle Paul would have been the same Aramaic of

Y'shua since he too was raised in Israel (Acts 22:1-2). Unfortunately, there are only three instances where the

Greek New Testament preserves an original Aramaic reading from Paul, and these are in 1 Corinthians

16:22 (Maran Atha) and two places where Paul says "Abba" (Romans 8:15 and Galatians 4:6). The noteworthy

aspect of these examples is the huge fact that all three readings are exactly the same dialect and vocalization as

that of the Aramaic Peshitta.

So while it is true that critics will no doubt scoff at such a small sampling from what they believe to be the

original New Testament, the fact is no proof of their assertion is found in any one of them! If it were, then there

is no doubt this fact would also be trumpeted against the cause of Peshitta originality.

Examples will beat hollow proclamations any day of the week.

* Dit word al baie lank deur die kerk se geleerdes self erken dat die Nuwe Verbond geskryf is in baie swak

Griekse grammatika, maar goeie Semitiese grammatika. Ek vra u – is dit hoe die Skepper God deur inspirasie

Sy wil en standaarde aan Sy kinders sou gee?

Geleerdes het in detail die Semitiese grammatika in die Griekse Nuwe Testament uitgewys.

“Our Translated Gospels” By Charles Cutler Torrey

“Documents of the Primitive Church” by Charles Cutler Torrey

“An Aramaic Approach to the Gospels and Acts” by Matthew Black

“The Aramaic Origin of the Fourth Gospel” by Charles Fox Burney

“The Aramaic Origin of the Four Gospels” by Frank Zimmerman

“Semitisms of the Book of Acts” by Max Wilcox Ek gee 5 van die 10 wat deur Torey gebruik word as voorbeelde uit Openbaring: 1. Rev. 1:4 "Grace to you, and peace, from he who is and who was and who is to come" (all nom. case) 2. Rev. 1:15 "His legs were like burnished brass (neut. gender dative case) as in a furnace purified" (Fem.Gender sing. no., gen. case) 3. Rev. 11:3 "My witness (nom.) shall prophesy for many days clothed (accus.) in sackcloth." 4. Rev. 14:14 "I saw on the cloud one seated like unto a Son of Man (accus.) having (nom.) upon his head a golden crown." 5. Rev. 14:19 "He harvested the vintage of The Earth, and cast it into the winepress (fem), the great (masc.) of the wrath of God." Die Aramese teks van The Crawford MS. het geen sulke grammatikale probleme nie. Moet ons glo dat die oorspronklike in slegte Grieks geskryf is en dat die Aramese “vertaling” van Openbaring foutloos is? Ek vind geen vergelyk daarvoor in die Skrif nie, nie in die Tanakh of NV nie, net so min as wat die lering van inspirasie van die Skrif vir ‘n swak oorspronklike plek maak. Die beste argument wat ons kan gebruik is dat ons swak kopieë oor het van Openbaring wat se oorspronklike geen foute gehad het nie – dit sou verby snaaks wees om te vind dat geen oorspronklike dokument bewaar gebly het nie, maar net die foute! Aramees as oorspronklike klaar die probleem op: Die Grieks is ‘n vertaling van die Aramese oorspronklike.

*Baie sinne is omgekeerd, met ‘n werkwoord / S.nw formaat eie aan die Semitiese tale.

*Daar is talle plekke waar die ongebruikte "en" voorkom. Net in Semitiese tale word 'n

ONGEBRUIKTE waw (en) voor sinne gebruik om aan te toon hulle hoort by mekaar. Hierdie is oorvertaal in die Grieks as werklike "en" woorde en dus begin ook baie Engelse en Afrikaanse sinne met "en" wat glad nie grammatikaal korrek is nie.

*Behalwe vir die getuienis van die semitiese grammatika in die NV, is daar ook die getuienis van

baie grammatikale foute in die Griekse NV boeke. – uit dieselfde boeke hierbo aangehaal.

*Charles Cutler Torrey verwys na die grammatika in Openbaring as hy die volgende skryf:

"...swarms with major offenses against Greek grammar." Hy noem dit: "linguistic anarchy", en sê, "The grammatical monstrosities of the book, in their number and variety and especially in their startling character, stand alone in the history of literature." Ek moet weer vra – is dit hoe die Skepper God deur inspirasie Sy wil en standaarde aan Sy kinders sou gee? Hierdie is 'n beledeging vir God.

*Een van die mees oortuigende redes vir Aramees as oorspronklike, lê in wat gedefiniëer is as

"Split words" of woorde met dubbel betekenis. Die volgende definisie deur Steve Caruso: “Sometimes the entire body of the Greek New Testament codexes is divided right down the middle with a variance, half of them containing one word, while half of them contain another. These are known as "Split Words." And, surprisingly enough, a lot of them seem to be explainable by an Aramaic word that, when translated, has two separate and distinct meanings.” Hierdie is 'n onomkeerbare en onweerlegbare getuienis. Twee of meer Griekse manuskripte gebruik totaal verskillende woorde op dieselfde plek (maar Grieks is die oorspronklike??) wat albei van dieselfde Aramese woord af kom. Die een het dit as die een in die Aramese woord gesien en die ander as die ander. Hier het ons 'n magdom getuienisse en kan slegs 'n paar hier deurgee. Baie daarvan se verwysings is ons eie navorsing, baie kom vanaf Forums waarop ons betrokke is en sommige uit Arameessprekendes se boeke en briewe.

1 - Mat 11:19 – Luk 7:35 OAV “Die Seun van die mens het gekom—Hy eet en drink, en hulle sê: Dáár is ‘n mens wat ‘n vraat en ‘n wynsuiper is, ‘n vriend van tollenaars en sondaars. Maar die wysheid is geregverdig deur sy kinders.” Vertalings wat sê kinders (children) (Greek = ‘Teknon’), followers, sons or variations thereof: OAV DARBY, Douay-Rheims, Geneva, ISV, KJ21, KJV, LITV, MKJV, NKJV, Webster, Wycliffe, YLT. Vertalings wat sê dade (deeds) (Greek = ‘Ergon’), works, actions or a variation thereof: ALT, ASV, BBE, CEV, ESV, GodsWord, Holman, NASB, NIV, NIV-UK, NLT, Rotherham, RSV, TEV, WE, Weymouth Kom ons kyk na die Aramees:

hynb - (bineh) "deeds"

hynb - (beneh) "sons/children"

Foutiewe lees van "children" is te kry in B2, C, D, K, L, X, Delta, Theta, Pi f1 28, 33, 565, 700, 892, 10107 en, nie verbasend, in albei die "Old-Syriac" manuskripte (Cureton en Siniatikus); terwyl daar sommige is wat beweer hulle is die oorspronklike. In die Aramees van die Peshitta weergawe van Luka, is die woord wat gebruik word hynb (hynb).

hynb is deur Zorba verwar met Ynb ynb en die h einde, wat beteken 'seun, kind, nageslag met die

einde 'Heh' h wat besitting aandui en dat die wortel Ynb is, terwyl die wortel eintlik 0nb anb is met

die einde 'Alaph' 0 wat wegval en die "Yodh-Heh“ hy einde wat besitting aandui = dade of werke.

Dit is kragtige getuienis dat beide die Aleksandrynse en Byzantynse families van die Griekse manuskripte, uit die Peshitta vertaal is. Daar is geen manier hoe die Griekse woorde verwar kon word nie, maar vir elkeen is dit duidelik hoe die fout uit Aramees gemaak kon word. Die Grieks kom ONWEERLEGBAAR vanaf 'n Aramese oorsprong.

2 - Mark 4:30 AOV “En Hy het gesê: Waarmee moet ons die koninkryk van God vergelyk, of met watter soort gelykenis moet ons dit voorstel?” Vertalings wat sê compare or a variation thereof: DARBY, Douay-Rheims, Geneva, GodsWord, KJ21, KJV, LITV, MKJV, NKJV, Webster, Wycliffe, YLT. Vertalings wat sê represent, demonstrate, set forth, or a variation thereof: CEV, NASB, NIV, NIV- UK, NLT, TEV, Weymouth. Nou, is dit so dat die Aramese woord hyltmn - hyltmn twee betekenisse het en vertaal kan word om

te beteken “om te vergelyk” en as “verteenwoordig” of “om te demonstreer”, wat weereens wys na ‘n oorspronklike Aramees. 3 - Yog 11:31 OAV: “En toe die Jode wat by haar in die huis was en haar getroos het, sien dat Maria vinnig opstaan en uitgaan, het hulle haar gevolg en gesê: Sy gaan na die graf om daar te ween." Vertalings wat sê “saying” or a variation thereof: ALT, DARBY, Douay-Rheims, Geneva, KJ21, KJV, LITV, MKJV, NKJV, WE, Webster, Wycliffe, YLT. Vertalings wat sê “thinking”, assuming or a variation thereof: AMP, ASV, BBE, CEV, ESV, GodsWord, Holman, ISV, MSG, NASB, NIV, NIV-UK, NLT, Rotherham, RSV, TEV, Weymouth. Byzantynse Meerderheids teks het λεγοντες (om te sê) Die Aleksandrynse teks het δοξαντες (om te dink) Almal sal saamstem dat dit nie moontlik is om die twee woorde te verwar nie. Nou is dit net so dat die Aramese woord “sebaro” ( wrbs ) vertaal kan word as albei!

Weereens wys dit na 'n Aramese oorspronklike. 4 - Hand 3:14 AOV : “En julle het die Heilige en Regverdige verloën en gevra dat ‘n moordenaar aan julle geskenk sou word, ;” PWL “maar julle het die Afgesonderde en Onskuldige Een verwerp en gevra dat ‘n moordenaar aan julle gegee sou word”

Byzantynse en Aleksandrynse manuskripte het wat “deny” of “reject” beteken.

Die Codex D, van die Westerse familie, het , wat “irritate” beteken. Die twee Griekse woorde kan nie verwar word nie. Die Aramees in die Peshitta het Jwtrpk (Kaparthon), wat beteken “you denied”. Dit is een letter

verskillend van Jwtrdk (Kadarthon) wat beteken “you irritated”.

Duidelik, die skepper van Codex D het gedink hy sien “kadarthon”, terwyl hy “kaparthon” gesien het.

5 - 1Kor 13:3 Burn or boast? – OAV: “En al sou ek al my goed uitdeel, en al sou ek my liggaam oorgee om verbrand te word, en ek het nie die liefde nie, dan sou dit my niks baat nie..” Vertalings wat sê burned: ALT, AMP, ASV, BBE, CEV*, DARBY, Douay- Rheims, ESV*, Geneva, GodsWord, Holman, KJ21, KJV, LITV, MKJV, MSG, NASB*, NIV*, NIVUK, NKJV*, RSV, TEV, WE (Worldwide English), Webster, Weymouth, WYC (Wycliffe), YLT (Young’s Literal Translation). Vertalings wat sê boast: ISV, NLT (New Living Translation), Rotherham. Nou is dit so dat die Aramese stamwoord dqy kan “to burn”, beteken of ook “to boast”.

Dit is duidelik dat die verskille tussen die Griekse teks, wys na ‘n Aramese oorspronklike. 6 - 1Kor 11:10 - Power or covering? - “sholtana” ( 0n=lw4 )

Open 6:15 - Those who are strong or who have power? “w'Khaylowtha” Fwlyxw

Luka 13:24 - the gate or door? - Byzantynse Meerderheidsteks - wat 'gate' beteken, terwyl

die Aleksandrynse teks het wat 'door’ beteken. “tarea” ( 09rt ) = albei

Rom 8:24 - To hope or wait? - Yks ("saky")

Yog 3:15 - In Him, on Him or into Him? - hb voorsetsel b plus manlik enkelvoud h

7 – Luk 12:14 Yeshua sê egter vir hom: “Man, wie het My as regter of verdeler oor julle aangestel?” Hier is 'n variant in die Grieks met geen rede behalwe dat twee vertalers verskillende woorde gebruik het nie. Die woord is "regter" en word as volg gebruik:

- Byzantine, Scrivener 1894, and Stephens 1550 have this reading.

- Alexandrian and Hort & Westcott have this reading Die Peshitta gee 'n oplossing deur die woord 0nyd ayna, wat regter beteken. Die vertalers was

verdeel oor die woord om te gebruik vanaf 'n enkel Aramese woord alhoewel daar geen betekenis verskil is nie. 8 – Nog 'n "probleem woord" in Aramees wat baie betekenisse het, is dk (please see Lexicon,

word# 9808.) Die woord kan "Wanneer, nadat, terwyl, omdat, waar, sedert, ens.", beteken. As die verskillende Griekse manuskripte van Yoganan se evangelie vertalings is vanaf die Aramese Yoganan, sal ons verwag dat hulle sal verskil in hulle hantering van die woord en inderdaad – hier het ons 'n drieledige verdeeldebetekenis woord. Die volgende Griekse manuskripte vertaal dit "Omdat": p66 p75 S A B L X Theta Psi f1 33 Die volgende vertaal dit "Wanneer": D, K, Delta, Pi, f13, 565, 700, 892, 1241 Die volgende vertaal dit "Sedert": W Hoe kon Yoganan in Grieks geskrywe wees? Beteken die eenvoudige bestaan van hierdie verskille nie dat die Grieks net 'n vertaling is nie? Hierdie twee, en soms meer, betekenisse in verskillende kodekse van die Grieks wat ‘n dubbel betekenis of meer uit die Aramees voorstel, is baie algemeen. Die teenoorgestelde word nie gevind nie. Die Peshitta mss. het nie hierdie verskillende weergawes nie. Inderdaad, die Peshitta mss. het vir alle praktiese doeleindes geen groot verskille om te noem nie, behalwe in omtrent 10 plekke in die hele NV. Daar is ook nie een Griekse kodeks wat regdeur ooreenstem met die Peshitta nie. In een plek mag die Kritiese teks Vatikanus of Sinaitikus saamstem en in die volgende vers die Meerderheidsteks. Die resultaat wissel. Dikwels verskil die Peshitta met al die Griekse kodekse. Dit is hoogs onwaarskynlik dat binne so ‘n senario die Peshitta ‘n vertaling kan wees van die Griekse NV. Dit is ‘n natuurlike gevolg en is maklik verduidelikbaar deur ‘n Peshitta oorspronklike NV en ‘n Griekse vertaling.

*Die volgende is bevestig deur 'n Griek wat uit die Grieks-Ortodokse kerk kom – moedertaal is vir

my altyd beter as enige geleerdheid daarin – Die NV bevat geen Griekse, maar ‘n oorvloed Aramese (Semitiese) idiome! Soms word die idiome letterlik vertaal en soms idiomaties. In werklikheid word baie van die teësprake en niksseggende gedeeltes in die NV veroorsaak deur letterlike vertalings van die idiome. Baie verkondigers van die Griekse oorspronklike verklaar dat: omdat die skrywers Semities was, daar Semitiese idiome sal wees, selfs al is die boeke in Grieks geskryf. Dit is ‘n ongelooflike foutiewe denkwyse, want dit beteken dat die meerderheid ontvangers, wat volgens hulle Grieke en nie Semiete was nie, nie ‘n idee het wat die skrywers van praat nie. Sekerlik sou God, met Sy inspirasie, in staat wees om die skrywers in ‘n Griekse idioom te laat skryf sodat die sg. Griekssprekende ontvangers die boodskap kon verstaan. Dit het nooit gebeur nie. Selfs die Griekse kopieë het nie Griekse idiome nie, maar loop oor van Aramese denke. Gebaseer op Semitiese idiome alleen is dit veilig om te aanvaar dat die ontvangers van die NV boeke (ongeag waar hulle gewoon het) Semities was, of ten minste Aramees gepraat het. Ek gaan 'n Afrikaanse voorbeeld gee van hierdie foutiewe denkwyse:

As ek, as Afrikaner, in 'n Afrikaanse idioom vir iemand in Engels sou skryf sal dit min of meer so moet klink: "Sorry I could not write to you, but yesterday my uncle has put the spoon in the roof!" Ek weet nie of dit vir u sin maak nie, maar dit is belaglik.

* 'n Verdere Grammatikale / taal bewys van die Aramese oorsprong sal die bg. bewys verder

bevestig. As ons dieselfde vertalingsbeginsel wat in die LXX gebruik is vanuit die Hebreeus in die Nuwe Verbond vind, wat nie korrekte Griekse taalgebruik is nie, wys dit dat ook die NV vanuit 'n Semitiese taal vertaal is. – Casus pendens, non-verbal predicate and subject In traditional Semitic grammar a "casus pendens" is a fronted nominal element, usually an introductory comment, that constitutes a clause by itself. Forum op peshitta.org - Post by Paul Younan - Sun Mar 28, 2004 A rather frequent and marked syntactical structure in all Semitic languages is as follows: (1) A "Casus Pendens", followed by (2) A Non-Verbal Predicate, followed by (3) The Subject Examples of this syntactical structure from the Hebrew TaNaKh abound. In order to demonstrate that translational Greek (i.e., that of the LXX) followed this peculiar order word-for-word, I have presented an example below from the MSS and LXX: Genesis 3:12 (Casus Pendens)

(Non-Verbal Predicate)

(Subject)

η γυνη ην εδωκας μετ εμου (Casus Pendens) αυτη (Non-Verbal Predicate) μοι εδωκεν απο του ξυλου (Subject) The woman that you put with me (Casus Pendens) it was she (Non-Verbal Predicate) that gave me (fruit) from the tree. (Subject) Now, let's look at an example from the New Testament: Yukhanan 12:48

tllmd Flm (Casus Pendens)

Yh (Non-Verbal Predicate)

0yrx0 0mwyb hl 0nyd (Subject)

ο λογος ον ελαλησα (Casus Pendens) εκεινος (Non-Verbal Predicate) κρινει αυτον εν τη εσχατη ημερα (Subject) The word that I have spoken (Casus Pendens) it is it (Non-Verbal Predicate) that will judge him on the last day. (Subject)

Die punt is om te wys hoe "Vertalings-Grieks lyk". In klassieke Grieks word hierdie konstruksie nie gevind in boeke wat oorspronklik in Grieks geskryf is nie. Hierdie konstruksie is vreemd vir al die Indo-Europese tale. Tog kan jy hierdie konstruksie vind in omtrent elke hoofstuk van die LXX (ons weet dit is 'n vertaling) en net so in die GNT (logies dus ook 'n vertaling). Dit is hierdie kopieëring van die Semitiese struktuur wat duidelik wys dat die Grieks 'n vertaling is vanuit 'n Semitiese taal – nl Aramees! Die volgende is in antwoord daarop bygevoeg deur Stephen Silver: 1) The use of the Aramaic grammar rule "Casus Pendens" demonstrates that translating the specific and contextual meanings in the Aramaic New Testament required a departure from Classical Greek. 2) To it's credit the Greek New Testament is more an interlinear translation than a paraphrase. The grammatical structuring of Classical Greek would be no more than a loose paraphrase of the Aramaic New Testament. 3) Classical Greek was rejected by the New Testament translators because it could not accurately illuminate the specific contextual meanings within the Aramaic New Testament. Hierdie is ook vergelyk met Yosefus se vertaalde werk en is ook volop daar gevind!! Bv. "But wonderful it was/(what) a dream/I saw that very night" - The life of Josephus, 42 (208) Yukhanan 14:10 Acts 17:23 Mattai 26:23

* Ek volstaan met hierdie klein samestelling uit honderdvoudig meer, van, wat vir my steeds

ONWEERLEGBARE bewyse is. Ek glo dat die taal waarin die Nuwe Verbond geskryf is, die taal is wat Yeshua en Sy studente volgelinge gepraat het, naamlik Aramees. Ons kan taalkundig probeer argumenteer oor watter Aramees, maar dit bly Aramees. Ek glo verder, dat ons in die tyd wat ons dit gedoen het, die beste moontlike vertaling in Afrikaans weergegee het uit die Peshitta en Khabouris wat vir alle praktiese doeleides dieselfde inhoud het en dat ons steeds besig is om met nuwe ontdekkings (vir ons), die vertaling aan te pas om so korrek moontlik te wees. Die PWL is God se Woord wat landswyd mense se lewens verander en nie 'n akademiese dokument nie. Mag dit voortgaan om lewens te verander vanuit en deur Waarheid. Gerrie C Coetzee Oktober 2016

Bibliografie

Ek kan meeste van dieselfde lys herhaal terwyl baie van die aangehaalde bronne juis die Peshitta oorsprong bevestig. Gaan asb. self hierdie bronne na. Ek wil die volgende byvoeg aangesien ek daaruit verwys het in my antwoord saam met bogenoemde, asook al die verwysings binne aangehaalde teks.

Ongepubliseerde werke van:

Abbott Gerrit Crawford, PhD, MSJ, Western-Rite Syrian Orthodox Church in America

Fr. Michael Ryce, N.D., D.C.P.

Gepubliseerde werke en ander:

Divine Contact -The Original NT Discovered - by Glenn David Bauscher

Drijvers, Han, J.W. and Healey, John F.: The Old Syriac Inscriptions of Edessa and Osrhoene, Brill Press, 1999.

Enlightenment, Khabouris Manuscript, The Yonan Codex Foundation, Inc. Atlanta, GA 1993

Frye, Richard N.; Driver, G. R. (1955). "Review of G. R. Driver's 'Aramaic Documents of the Fifth Century B. C.'". Harvard Journal of Asiatic Studies. 18 (3/4): 456–461

Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian, eds. (2016). "Aramaic". Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.

http://www.aent.org

http://aramaic-dem.org/English/History/1.htm - (Official site)

http://jesusspokearamaic.com/lessons/history-of-aramaic/history-of-Aramaic

http://www.freerepublic.com/focus/f-religion/1176560/posts

http://www.peshitta.org/initial/aramaic.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Aramaic_language

Keith F. Nickle, The Synoptic Gospels, p. 19-20 Naby, Eden. "From Lingua Franca to Endangered Language". Assyrian International News Agency.

Preface to Wars Against the Jews, 1.1-2

Ruach Qadim – Andrew G Roth

Samuel Hugh Moffett, A History of Christianity in Asia, Vol. I: Beginnings to 1500 (Maryknoll: Orbis Books, 1998), p. 138-144 (On date of Khabouris etc)

The "Hebrew Dialect" of Jesus - Aramaic, August 1, 2008 By R. W. Dooley (Midwest, U.S.)

The Peshitta Aramaic-English New Testament - An Interlinear Translation by Glenn David Bauscher

Adams, J.N., M. Janse en S. Swain (reds.). 2002. Bilingualism and ancient society: Language contact and the written word. Oxford: Oxford University Press.

App, U. 2015. The birth of orientalism. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Bauscher, D. 2006. The Aramaic-English interlinear New Testament. Raleigh, NC: Lulu.

Beyer, K. 1986. The Aramaic language: Its distribution and subdivisions. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht.

Borchert, G.L. 2011. Jesus of Nazareth: Background, witnesses, and significance. Macon, GA: Mercer University Press.

Borg, M.J., & Crossan, D. 2010. The first Paul: Reclaiming the radical visionary behind the church’s conservative icon. New York: HarperOne.

Brock, S.P. 2006. The Bible in the Syriac tradition. Piscataway, NJ: Gorgias.

Chilton, B.D. 2010. The Aramaic Lord’s Prayer. In Crossley (red.) 2010.

Clemons, J.T. 1974. Some additional information on Syriac manuscripts in the United States. Orientalia Christiana Analecta: Symposium Syriacum 1972, 197:505–8.

Coetzee, G.C. en H. Coetzee. s.j. Die Pad van waarheid tot die lewe: Die oorspronklike name met betekenisse. Mates, gewigte en groottes. Tanakh en Nuwe Verbond. Pretoria: PadWLewe.

Crossley, J.G. (red). 2010. Judaism, Jewish identities and the Gospel tradition: Essays in honour of Maurice Casey. Londen: Equinox.

DeSilva, D.A. 2004. An introduction to the New Testament: Contexts, methods & ministry formation. Downers Grove: IVP Academic.

De Wet, C.L. 2015. Preaching bondage: John Chrysostom and the discourse of slavery in early Christianity. Oakland, CA: University of California Press.

Douglas-Klotz, N. 2010. Prayers of the cosmos: Reflections on the original meaning of Jesus’ words. San Francisco: Harper Collins.

Ehrman, B.D. en M.W. Holmes (reds.). 2013. The text of the New Testament in contemporary research: Essays on the status quaestionis. New Testament Tools, Studies, and Documents 42. Leiden: Brill.

Epp, E.J. 2013. The Papyrus Manuscripts of the New Testament. In Ehrman en Holmes (reds.) 2013.

Elliger, K. en W. Rudolph (reds.). 1997. Biblia Hebraica Stuttgartensia. 5de uitgawe. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

Feldman, L.H. (red.). 1965. Josephus: Jewish antiquities, Book 20. Loeb classical library 456. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Flesher, P.V.M. en B.D. Chilton. 2011. The Targums: A critical introduction. Leiden: Brill.

Grypeou, E. en H. Spurling (reds.). The exegetical encounter between Jews and Christians in late antiquity. Jewish and Christian Perspectives Series 18. Leiden: Brill.

Hoskyns, E. 1961. The fourth Gospel. Londen: Faber & Faber.

Joseph, B.D., J. Destafano, N.G. Jacobs en I. Lehiste (reds.). When languages collide: Perspectives on language conflict, competition, and language coexistence. Columbus: Ohio State University Press.

Juedes, J.P. 1989. George M. Lamsa: Christian scholar or cultic torchbearer? Christian Research Institute. http://www.equip.org/article/george-m-lamsa (9 Mei 2016 geraadpleeg).

Lamsa, G.M. 1933. The Holy Bible from ancient Eastern manuscripts. Philadelphia: A.J. Holman.

—. 1945. New Testament commentary. Philadelphia: A.J. Holman.

—. 1947. New Testament origin. St. Petersburg, FL: Aramaic Bible Society.

—. 1966. The life of George M. Lamsa translator. St. Petersburg, FL: Aramaic Bible Society.

—. 1967. Gospel light: Comments on the teachings of Jesus from Aramaic and unchanged Eastern customs. Philadelphia: A.J. Holman.

—. 1968. More light on the Gospel: Over 400 New Testament passages explained. New York: Doubleday.

—. 1971. Idioms in the Bible explained. Philadelphia: A.J. Holman.

—. 1989. Holy Bible: From the ancient Eastern text. San Francisco: Harper.

Lataster, R. 2009. Was the New Testament really written in Greek? Raleigh, NC: Lulu.

Lee, S. (red.). 1987 (1826). The Bible in Syriac. Londen: United Bible Societies.

Lieberman, S. 1965. Greek in Jewish Palestine. New York: Jewish Theological Seminary of America.

Magiera, J.M. 2006. Aramaic Peshitta New Testament translation. San Diego, CA: Light of the Word Ministry.

Marcos, N.F. 2000. The Septuagint in context: Introduction to the Greek version of the Bible. Leiden: Brill.

Metzger, B.M. 1995. Reminiscences of an octogenarian. Grand Rapids, MI: Baker Academic.

—. 2005. The text of the New Testament: Its transmission, corruption, and restoration. Oxford: Oxford University Press.

Morris, L. 1995. The Gospel according to John. New international commentary on the New Testament. Grand Rapids, MI: Eerdmans.

Nestle, E. e.a. (reds.). 2012. Nestle-Aland Novum Testamentum Graece. 28ste uitgawe. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft.

Nuwe Lied. s.j. Tuisblad. Nuwe Lied Bedieninge. http://nuwelied.info (9 Mei 2016 geraadpleeg).

Perlin, R. 2014. Is the Islamic state exterminating the language of Jesus? Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2014/08/14/is-the-islamic-state-exterminating-the-language-of-jesus (9 Mei 2016 geraadpleeg).

Pines, S. 1987. Gospel quotations and cognate topics in ‘Abd al-Jabbār’s Tathbīt in relation to early Christian and Judeo-Christian readings and traditions. Jerusalem Studies in Arabic and Islam 9:195–278.

Pinkerton, J. en R. Kilgour. 1920. The New Testament in Syriac. Londen: British and Foreign Bible Society.

PWL. 2015. Die Pad van waarheid tot die lewe: Die woord van הוהי in Afrikaans. Vertaal deur G.C. Coetzee. Pretoria: PadWLewe.

PWL-Web1. s.j. Die PWL-vertaling van die Bybel in Afrikaans. Die Pad van Waarheid tot die Lewe-webwerf. http://www.padwlewe.ch/PWLBybel.html (9 Mei 2016 geraadpleeg).

PWL-Web2. s.j. Geskiedenis van die PWL-vertaling. Die Pad van Waarheid tot die Lewe-webwerf. http://www.padwlewe.ch/Geskiedenis.htm (14 Mei 2016 geraadpleeg).

PWL-Web3. s.j. Vertaling. Die Pad van Waarheid tot die Lewe-webwerf. http://www.padwlewe.ch/Vertaal.html (7 Mei 2016 geraadpleeg).

PWL-Web4. s.j. Opsoek na die waarheid. Die Pad van Waarheid tot die Lewe-webwerf. http://www.padwlewe.ch/downloads/Aramese%20oorsprong.ppsx (9 Mei 2016 geraadpleeg).

PWL-Web5 s.j. Skakels. Die Pad van Waarheid tot die Lewe-webwerf. http://www.padwlewe.ch/Skakels.html (9 Mei 2016 geraadpleeg).

PWL-Web6 s.j. Die Pad van waarheid tot die lewe. Elektronies aflaaibare uitgawe. Die Pad van Waarheid tot die Lewe-webwerf. http://www.padwlewe.ch/downloads/PWL%20Bybel.pdf (10 Mei 2016 geraadpleeg).

Roth, A.G. 2012. Aramaic English New Testament. 5de uitgawe. Sedro-Woolley, WA: Netzari Press.

Sabar, Y. 2003. Aramaic, once a great language, now on the verge of extinction. In Joseph e.a. (reds.) 2003.

Said, E.W. 1979. Orientalism. New York: Vintage.

Salvesan, A. 2009. Keeping it in the family? Jacob and his Aramean heritage according to Jewish and Christian sources. In Grypeou en Spurling (reds.) 2009.

Sandwell, I. 2007. Religious identity in late antiquity: Greeks, Jews and Christians in Antioch. Cambridge: Cambridge University Press.

Schuele, A. 2012. An introduction to biblical Aramaic. Louisville, KY: Westminster John Knox Press.

Siegman, E.F. 1956. Yonan codex of the New Testament. Catholic Biblical Quarterly, 18(2):151–57.

Silver, S.P. 2007. Khabouris codex transcription. Dukhrana. http://www.dukhrana.com/khabouris/files/Khabouris.pdf (10 Mei 2016 geraadpleeg).

Sokoloff, M. 2002. A dictionary of Jewish Babylonian Aramaic of the Talmudic and Geonic periods. Jerusalem: Bar Ilan University Press.

Stern, S. 1994. Jewish identity in early Rabbinic writings. Leiden: Brill.

Taylor, D.G.K. 2002. Bilingualism and diglossia in late antique Syria and Mesopotamia. In Adams, Janse en Swain (reds.) 2002.

Trimm, J. 2011. Concerning codex Khaboris. Nazarene Space. http://nazarenespace.com/group/peshittaandsyriactexts/forum/topics/concerning-codex-khaboris (11 Mei 2016 geraadpleeg).

Van Rooy, H.F. 2015. The Syriac versions of Old Testament quotations in Matthew. In die Skriflig, 49(1):1–12.

Warraq, I. 2007. Defending the West: A critique of Edward Said’s Orientalism. Amherst, NY: Prometheus.

Whiston, W. (red.). 1999. The new complete works of Josephus. Grand Rapids, MI: Kregel Academic.

Wikipedia. 2016. Khaboris codex. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Khaboris_Codex (7 Mei 2016 geraadpleeg).

Williams, P.J. 2013. The Syriac versions of the New Testament. In Ehrman en Holmes (reds.) 2013.

Yamauchi, E.M. 1974. Greek, Hebrew, Aramaic, or Syriac: A critique of the claims of G.M. Lamsa for the Syriac Peshitta. Bibliotheca Sacra, 131(524):320–31.

Yonan Codex Foundation. 1993. Khaboris manuscript. Grants Pass, OR: FHU.

Eindnota

1 Hiermee betuig ek graag dank aan Herrie van Rooy (NWU), Leonard Maré (NWU/Auckland Park Teologiese Seminarium) en Gerhard van den Heever (Unisa) vir hul insette gedurende die skryf van hierdie artikel