krivicno pravo - skripta (1)

7/31/2019 Krivicno Pravo - Skripta (1)

1/155

PORTAL ZA PRAVNIKE I STUDENTE PRAVA U BIH

KRIVINO PRAVOSKRIPTA

WWW.BH-PRAVNICI.COM

[email protected]


2/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM

2 WWW.BH-PRAVNICI.COM

AA.. KKRRIIVVIINNOO PPRRAAVVOO II NNAAUUKKAA KKRRIIVVIINNOOGG PPRRAAVVAA

1. KRIVINO PRAVO

POJAM I OSNOVNE KARAKTERISTIKE KRIVINOG PRAVA

Pojam krivinog prava

Krivino pravo je sistem zakonskih pravnih propisa kojima se utvruju uslovi za primjenu kazni i drugihkrivinih sankcija prema uiniocima krivinih djela, a u cilju zatite drutvenog i ekonomskog ureenjaodreene drave.

Postoje 3 osnovna elementa za odreivanje opeg pojma krivinog prava:

1. Krivino pravo jezakonsko pravo. To znai da se samo zakonom mogu regulisati pitanja krivinogprava;

2. Predmet regulisanja krivinog prava su 3 osnovna pitanja: krivino djelo, krivina odgovornost ikrivina sankcija. To znai utvrivanje koja se drutveno opasna ponaanja ovjeka smatrajukrivinim djelima, koja lica se smatraju krivino odgovornim, te koje se sankcije mogu izreiuiniocima.

3. Zatitna funkcija krivinog prava. Krivino pravo titi drutveno-ekonomsko ureenje drave i izrazje drutvenih odnosa koji postoje u odreenoj zemlji.

Prvi element je formalnog, a preostala dva materijalnog karaktera. Jedinstvo ovih elemenata initzv.materijalno-formalni pojam krivinog prava.

Specifian nain krivinopravne zatite

Krivino pravo je specifino po tome to ono ne regulie drutvene odnose neposredno. Zatita drutvenihodnosa putem krivinog prava ostvaruje se iskljuivo propisivanjem krivinih sankcija prema licima kojane potuju odreena drutvena pravila.

Sredstva krivinopravne zatite su krivine sankcije. To su mjere koje drutvo prinudno primjenjujeprema uiniocu krivinog djela. Najee se sastoje u oduzimanju ili ograniavanju prava priznatih naosnovu optih ustavnih i drugih pravnih normi. Osnovna krivina sankcija je kazna, a ostale sankcije s umjere upozorenja (uslovna osuda i sudska opomena), mjere bezbjednosti i vaspitne mjere. Krivinesankcije propisuju se samo zakonom, a izrie ih samo sud u drutvenom interesu.

ULOGA KRIVINOG PRAVA U SUZBIJANJU KRIMINALITETA

Kriminalitet je pojava u drutvu koja se manifestuje u vrenju drutveno opasnih djela za koja jepredviena krivina sankcija. Dakle, pod kriminalitetom se ne podrazumijeva krenje onih drutvenihpravila za koja nije predviena krivina sankcija.

Svaka drutvena zajednica preduzima mjere za suzbijanje kriminaliteta. Te mjere se u osnovi svode napreventivne i represivne. Preventivne mjere usmjerene su na uklanjanje uzroka kriminaliteta, dok se

represivne primjenjuju prema uiniocu krivinog djela nakon to je djelo izvreno. Ova podjela je

relativnog znaaja, jer i preventivne mjere mogu sadravati elemente represije, a s druge strane represivnemjere po pravilu za svrhu imaju prevenciju tj.suzbijanje kriminaliteta.


3/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


ODNOS KRIVINOG PRAVA PREMA DRUGIM GRANAMA PRAVA

Odnos prema ustavnom pravu

Odreeni instituti i norme krivinog prava zasnivaju se na ustavnim prinicipima i odredbama. Ove normese posebno odnose na smrtnu kaznu i kaznu zatvora, s obzirom da ustavi proglaavaju neprikosnovenimivot ovjeka i slobodu ovjeka. Ustavi propisuju da neko lice moe biti lieno slobode samo usluajevima koji su utvreni zakonom, da niko ne moe biti kanjen za djelo koje prije nego to jepoinjeno nije bilo predvieno zakonom i za koje nije bila predviena kazna (naelo zakonitostikrivinogdjela i kazne).

Odnos prema krivinom procesnom pravu

Materijalno krivino pravo predstavlja sistem zakonskih pravnih propisa koji odreuju pojedina krivinadjela i sankcije, kao i uslove za primjenu sankcija. Procesno krivino pravo predstavlja sistem pravnihpropisa odreenih zakonom koji odreuju:- meusobna prava i dunosti suda i istranih organa s jedne strane i uesnika u postupku s druge

strane. Pod uesnicima u postupku ovdje se misli na tuioca, okrivljenog, branioca, oteenog,svjedoka itd.

- meusobna ovlatenja izmeu istranih organa i suda, kao i izmeu niih i viih sudova;- forme u kojima se moraju voditi pojedine procesne radnje u krivinom postupku (pozivanje,

sasluavanje, vjetaenje, optunica, glavni pretres, alba itd).

Materijalno i procesno krivino pravo povezani su formalno i sadrajno, to je uslovljeno jedinstvenouzadatka koji krivino pravo u cjelini ostvaruje. Procesno pravo obezbjeuje sprovoenje u ivotmaterijalnog krivinog prava.

Odnos prema krivinom izvrnom pravu

Od naina izvrenja krivinih sankcija u najveoj mjeri zavisi da li e se postii njihova svrha. Krivinizakon redovno sadri ope odredbe naelnog karaktera o izvrenju krivinih sankcija. Krivino -izvrnimpravom tj.zakonom o izvrenju krivinih sankcija ove naelne odredbe se razrauju u pojedinostima.

Odnos prema prekrajnom pravu (odnos izmeu krivinog djela i prekraja)

Prekraji predstavljaju povrede javnog poretka za koje se predviaju prekrajne kazne (zatvor i novanakazna) i zatitne mjere. Dok su krivina djela drutveno opasna djela, prekraji su povrede javnog poretkai kao takvi predstavljaju povrede drutvene discipline. Za razliku od krivinih djela, prekrajem se ne

povreuju niti ugroavaju osnovne drutvene vrijednosti.

Prekrajno pravo se razvilo u pravcu jednog samostalnog prava, koje se ukljuuje u sistem kaznenogprava, kao pojma ireg od krivinog prava. Materijalnopravni propisi o prekrajima su originalni inezavisni od krivinog materijalnog prava. Meutim,u velikoj mjeri su zasnovani na istim naelima kaokrivino pravo i usvajaju niz identinih instituta kao i krivino pravo, npr: naelo odreenosti djela ikazne, iskljuenje retroaktivnog djelovanja, neznatnost djela kao osnov iskljuenja prekraja, nunaodbrana, krajnja nuda itd.

Bitno je naglasiti da se u sluaju podudaranja krivinog djela i prekraja iskljuuje paralelno kanjavanjeza oba djela. Lice koje je ve osueno za krivino djelo ne moe se osuditi i za prekraj. Ako je prvobitnoosueno za prekraj, pa nakon toga za krivino djelo, onda se u kaznu izreenu za krivino djelo

uraunava izdrana kazna koja je bila izreena za prekraj.


4/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


MEUNARODNO KRIVINO PRAVO

Pojam meunarodnog krivinog prava

Pod pojmom meunarodnog krivinog prava podrazumijeva se skup pravnih pravila ustanovljenih odOUN ili ugovorima izmeu drava kojima se odreuju meunarodna krivina djela i odgovornostuinilaca tih djela. U takva djela spadaju naruavanje mira, povrede ovjenosti u miru i ratu, kao i napadina druge vrijednosti koje su od znaaja za ovjeanstvo u cjelini. U dosadanjem periodu vie seinsistiralo da neka drutveno opasna djela koja imaju meunarodni karakter budu utvrena kao kanjiva usvim zemljama, nego to je govoreno o jednom kompleksnom meunarodnom krivinom pravu. U takvadjela prvenstveno spadaju ratni zloin, zloin genocida i neka krivina djela protiv meunarodnih odnosa.

Meunarodni sud u Nirnbergu

Sporazumom saveznikih sila zakljuenim 08.08.1945.godine u Londonu odlueno je o uspostaviMeunarodnog vojnog suda za suenje ratnim zloincima iz II svjetskog rata. Sporazumu je bio priloenStatut Meunarodnog vojnog suda kojim su bili odreeni sastav, nadlenosti i funkcija suda. U odreenjunadlenosti Suda, zloini su bili svrstani u 3 kategorije i to:

a) Zloin protiv mira - planiranje, priprema, zapoinjanje ili voenje agresivnog rata ili rata kojim sekre meunarodni ugovori, sporazumi i garancije, ili uee u nekom zajednikom planu za izvrenjenekog od navedenih djela;

b) Ratni zloinpovreda ratnih zakona i obiaja rata;c) Zloini protiv ovjenostiubistvo, istrebljenje, porobljavanje ili deportacija izvreni protiv civilnog

stanovnitva, progon na politikoj rasnoj i vjerskoj osnovi u izvrenju ili u vezi bilo kog zloina koji

spada u nadlenost Suda, bez obzira da li se time kre zakoni zemlje gdje su zloini izvreni.

Od principijelnog znaaja su i slijedee odredbe Statuta:

a) Okrivljenog ne oslobaa odgovornosti injenica da je radio po nareenju pretpostavljenog, ali se taokolnost moe uvaiti kao razlog za ublaavanje kazne;

b) Prilikom suenja bilo kom lanu bilo koje grupe ili organizacije, Sud moe tu grupu ili organizacijuproglasiti zloinakom. U takvom sluaju nadlena dravna vlast svake od potpisnica Sporazuma imapravo da zbog lanstva u toj organizaciji izvede pojedinca pred graanski, vojni ili okupacioni sud.Pritom se zloinaki karakter grupe ili organizacije smatra dokazanim i ne moe biti osporavan.

Naela meunarodnog krivinog prava

Rezolucijom Generalne skuptine UN od 11.12.1946.godine potvrena su naela meunarodnog pravausvojena Statutom i presudom Nirnberkog suda. Znaaj tih naela je viestruk, a najvei je domet naelao nadmonosti meunarodnog prava nad nacionalnim pravom, kao i naela o individualnoj odgovornostipo meunarodnom pravu, odnosno o pojedincu kao subjektu meunarodnog prava. Time se odbacujeodgovornost drave kao pravnog lica.

Zloin genocida

Zloini protiv mira i ratni zloini uglavnom su bili predvieni u Hakim i enevskim konvencijama (iz1907. i 1929.godine). Zloini protiv ovjenosti su prvi put predvieni kao meunarodni delikti tek

Statutom i presudom Nirnberkog suda. Odreujui zloine protiv ovjenosti, Statut je dao elementeposebnog zloina, nazvanoggenocidom. Genocid je definiran kao istrebljenje rasnih i nacionalnih grupa,


5/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


protiv civilnog stanovnitva odreenih okupiranih oblasti, a u cilju da se unite odreene rase i klase

stanovnitva i nacionalne, rasne ili religijske grupe, naroito Jevreja, Poljaka, Cigana i drugih.

Rezolucijom Generalne skuptine UN od 11.12.1946.godine usvojen je naziv genocid za zloinuskraivanja prava na opstanak cijelim ljudskim grupama. Generalna skuptina UN je 09.12.1948.godine

jednoglasno usvojila rezoluciju kojom je donesena Konvencija o spreavanju i kanjavanju zloina

genocida. Ovom konvencijom je utvreno da je genocid meunarodno krivino djelo, bez obzira na to dali je izvren za vrijeme mira ili rata, a drave potpisnice se obavezuju da e spreavati i kanjavati zagenocid.

enevske konvencije o zatiti rtava rata

Na inicijativu MKCK, na diplomatskoj konferenciji u enevi 12.08.1949.godine donesene su 4konvencije i to:

- Konvencija o postupanju sa ratnim zarobljenicima;- Konvencija o zatiti civilnih lica za vrijeme rata;- Konvencija o poboljanju ranjenika i bolesnika kopnenih vojnih snaga;- Konvencija o poboljanju ranjenika, bolesnika i brodolomnika pomorskih oruanih snaga.Svaka od ovih konvencija sadri i krivinopravne odredbe po kojima su sve drave potpisnice obavezneda svojim krivinim zakonima odrede krivine sankcije protiv lica koja svojim djelima povrijede propiseovih konvencija.

Konvencije o rasnoj diskriminaciji

Meunarodne aktivnosti na sankcionisanju rasne diskriminacije poele su Deklaracijom UN o uklanjanjusvih oblika rasne diskriminacije od 20.11.1963.godine. Uslijedile su Meunarodna konvencija ouklanjanju svih oblika rasne diskriminacije iz 1965.godine, koja je stupila na snagu 04.01.1969.godine, te

Meunarodna konvencija o suzbijanju i kanjavanju zloina aparthejda iz 1973.godine. Drave lanice

preuzele su obavezu da kanjavanjem spreavaju svako irenje ideja zasnovanih na rasnoj nadmonosti ilimrnji, svako podstrekivanje na rasnu diskriminaciju, kao i sva djela nasilja ili izazivanja na takva djelausmjerena protiv bilo koje rase ili grupe lica druge boje ili drugog etnikog porijekla, kao i svaku pomopruenu rasistikim djelatnostima.

Konvencije o napadima na meunarodni civilni zrani promet

Posebno su znaajne 2 konvencije i to:

1. Konvencija o suzbijanju nezakonitih otmica zrakoplova iz 1970.godine (tzv.Haka konvencija) njome su se drave obavezale da u svom krivinom zakonodavstvu predvide krivino djelo otmiceaviona i stroge kazne za to djelo;

2. Konvencija o suzbijanju nezakonitih djela usmjerenih protiv sigurnosti civilnog zrakoplovstva iz1971.godine (tzv.Montrealska konvencija)drave potpisnice su se obavezale da kao krivina djela usvom zakonodavstvu predvide akte usmjerene protiv sigurnosti civilnog zrakoplovstva, a koji su

izvreni protupravno i sa umiljajem.

Ostale konvencije i meunarodni akti

Poseban znaaj ima:

- Meunarodni pakt o graanskim i politikim pravima iz 1966.godine;- Konvencija o neprimjenjivanju zakonske zastare na ratne zloine i zloine protiv ovjenosti iz

1968.godine;

- Konvencija o zatiti kulturnih dobara u sluaju oruanog sukoba iz 1954.godine;


6/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


- Jedinstvena konvencija o drogama iz 1961.godine;- Konvencija o psihotropnim supstancama iz 1971.godine itd.

2. NAUKA KRIVINOG PRAVA

PREDMET I SISTEM NAUKE KRIVINOG PRAVA

Predmet nauke krivinog prava

Nauka krivinog prava moe se posmatrati u sistemu pravnih, ali i u sistemu kriminolokih nauka. Kaopravna nauka, nauka krivinog prava za predmet ima naunu obradu krivinog (materijalnog) prava, a

kao kriminoloka nauka za predmet ima naunu obradu krivinih djela i kazni kao drutvenih fenomena.

Nauka krivinog prava se ne ograniava iskljuivo na izlaganje de lege lata (tj.izlaganje krivinog pravakako jeste), jer kao nauka treba da doprinese poboljanju borbe protiv kriminaliteta primjenom krivinihsankcija.

Sistem nauke krivinog prava (opeg dijela)

Opi dio krivinog prava ranije je uglavnom obraivan u 2 osnovna sistema: dvodiobni (bipartitni,dihotomni), kao tradicionalni sistem i trodiobni (tripartitni, trihotomni), koji se razvio poetkom XXvijeka. Razlika se zasniva na razliitim shvatanjima opeg pojma krivinog djela.

Bipartitni sistem zasnovan je na objektivno-subjektivnom shvatanju krivinog djela. Po ovom sistemupostoje 2 osnovna krivino-pravna pojma: krivino djelo i krivina sankcija.

Tripartitni sistem zasnovan je na objektivnom shvatanju krivinog djela. Po njemu se krivino djeloiskljuivo odreuje prema objektivnim elementima. Tripartitni sistem usvaja 3 osnovna krivinopravnapojma: krivino djelo, krivca i krivinu sankciju.

Savremeni sistemi nauke krivinog prava ne mogu se svrstati u bipartitne i tripartitne sisteme krivinogprava. U savremenim sistemima sve vie do izraaja dolazi i poinilac krivinog djela sa svojimsubjektivnim svojstvima koja su nuna za postojanje krivinog djela. U tim sistemima se nesuprotstavljaju otro krivino djelo i krivac, kao to je to sluaj u tripartitnom sistemu, niti se krivac

ukljuuje u pojam krivinog djela, kao to je to u bipartitnom sistemu, ve se poinilac i krivino djelo usistemu obrauju u njihovom jedinstvu, polazei od injenice da bez poinioca ne moe biti ni krivinogdjela. Krivino djelo treba shvatiti kao jedinstvo objektivnih i subjektivnih elemenata.

KRIVINE I SRODNE NAUKE

Pod krivinim naukama se podrazumijevaju sve one nauke koje se neposredno bave izuavanjemkriminaliteta. U takve nauke spadaju:

- nauka krivinog procesnog prava i kriminalna politika, kao pravne nauke;- kriminologija, krivina statistika i kriminalistika, kao vanpravne nauke.


7/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Nauka krivinog procesnog prava izuava procesualno (formalno) krivino pravo odreene drave.Obrauje skup pravnih normi kojima se regulie nain djelovanja suda, javnog tuilatva, istranih organai drugih lica koja uestvuju u krivinom postupku.

Penologijaje nauka koja se prvobitno bavila prouavanjem i iznalaenjem najboljih metoda izvrenjakazni lienja slobode. U daljem razvitku penologija obuhvata izvrenje svih vrsta kazni i mjerabezbjednosti. U okviru toga, penologija zahvata probleme koji se redovno javljaju u uslovima zatvorskogivota, kao to su razne psihike devijacije, higijenski zahtjevi, odnosi sa porodicom, potrebeprevaspitavanja i profesionalnog osposobljavanja itd. Zbog toga je usko povezana sa vie drugih naunihdisciplina.

Kriminalna politika, ukoliko se u potpunosti izdvoji iz nauke krivinog prava i postavi kao zasebnanauka, bi kritikom ocjenom pozitivnog krivinog prava i naunim ispitivanjem kriminaliteta,obezbjeivala veu efikasnost krivinog prava u borbi protiv kriminaliteta.

Kriminologija se bavi izuavanjem kriminala posmatrajui ga sa razliitih vanpravnih aspekata, nastojeiprvenstveno da utvrdi uzroke, tzv.faktore kriminaliteta. Tako se kriminologija pojavljuje kao skup u

odreenoj mjeri osamostaljenih naunih disciplina kao to su:- kriminalna sociologija, koja izuava drutvene faktore kriminaliteta;- kriminalna biologija ili antropologija izuava bioloke faktore kriminaliteta. Mogua je njena dalja

podjela na kriminalnu psihologiju, psihijatriju i fiziologiju.

Osim izuavanja faktora kriminaliteta, kriminologija obuhvata i kriminalnu fenomenologiju, koja izuavaoblike u kojima se ispoljava kriminalitet, te strukturu i dinamiku kriminaliteta.

Krivina statistika se nije osamostalila kao posebna nauna disciplina, a njen zadatak je da osiguranajracionalniji sistem evidentiranja krivinih djela, krivaca, sankcija i svih drugih injenica na osnovukojih bi se moglo utvrditi kretanje kriminala uope ili pojedinih njegovih oblika, kao i svih drugihinjenica koje mogu posluiti za utvrivanje konkretnih uzroka kretanja kriminaliteta. Osim toga,

krivina statistika uspostavljanjem pravilne evidencije o izvrenju krivinih sankcija daje mogu nost dase utvrdi u kojoj mjeri su krivine sankcije, s obzirom na vrstu i nain izvrenja, ostvarile svrhu koja im jenamijenjena.

Kriminalistika u irem smislu je nauka o metodima iznalaenja, utvrivanja i ispitivanja dokaza koji sekoriste radi prevencije krivinih djela i u cilju rasvjetljavanja krivinih djela, kao i u cilju ustanovljavanjai otkrivanja poinilaca krivinih djela. Tako shvaena kriminalistika obuhvata kriminalistiku tehniku,kriminalistiku taktiku ikriminalistiku metodiku.

Kriminalistika tehnika nauno utvruje naine iznalaenja, fiksiranja i ispitivanja tragova krivinog djelai uopte materijalnih dokaza u cilju to potpunijeg utvrivanja injeninog stanja, a posebno radiotkrivanja i hvatanja uinioca krivinog djela.

Kriminalistika taktika nauno utvruje metode vrenja izviaja, odnosno istrage, kao i metode izvoenjapojedinih dokaza i formiranja pojedinih dokaznih sredstava u cilju pravilnog, brzog i ekonominogprovoenja istrage. U znatnoj mjeri oslanja se na psihologiju i psihopatologiju.

Kriminalistika metodika utvruje najbolje metode izvianja pojedinih grupa krivinih djela s obzirom nanjihove specifinosti.

Kriminalistika u uem smislu obuhvata samo kriminalistiku tehniku, iji su sastavni dijelovidaktiloskopija (izuavanje otisaka prstiju), traseologija (izuavanje tragova), sudska fotografija,grafologija (ispitivanje rukopisa), sudska balistika itd.


8/155


9/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


BB..RRAAZZVVOOJJ KKRRIIVVIINNOOGG PPRRAAVVAA II NNAAUUKKEE KKRRIIVVIINNOOGG PPRRAAVVAAKRIVINO PRAVO I NAUKA KRIVINOG PRAVA U RAZLIITIM PERIODIMA

DRUTVENOG RAZVOJA

NAJBITNIJE KARAKTERISTIKE KRIVINOG PRAVA ROBOVLASNIKIH DRAVA

1. Primarna zatita privatne svojine (robovi, stoka, poljoprivredni proizvodi);2. Razlika izmeu slobodnih ljudi i robova u pogledu krivine odgovornosti, kao i u pogledu zatite

linosti;3. Surove kazne. Preovlauju smrtna i razne fizike kazne, ali se ve dosta rano pojavljuje i novana

kazna.4. Malobrojni su ouvani izvori prava iz tog perioda. Sauvani izvori (npr.Hamurabijev zakonik) sadre

pojedine odredbe iz oblasti krivinog prava, bez ikakvog sistema. Rimsko pravo za krivino pravonema ni izbliza onaj znaaj koji ima za razvoj graanskog prava.

KARAKTERISTIKE KRIVINOG PRAVA FEUDALNIH DRAVA

Ope karakteristike

Feudalizam obuhvata period od kraja V do XVII vijeka. U ovom vrlo dugom periodu ostvaren je znatan

progres krivinog prava. Karakteristika krivinog prava feudalnog doba je primarna zatita svojine, te seposebna panja posveuje raznim oblicima krae, pljake, razbojnitva. Osim toga, istiu se i grupekrivinih djela protiv vladara i drave (politika krivina djela), protiv religije i morala, te protiv linosti.

U zakonima srednjevjekovnih drava jo se ne pojavljuje podjela krivinog prava na opi i posebni dio .Kazne su ostale surove. Veinom su se svodile na smrtnu kaznu, razna muenja i sakaenja. Tome jeznatan doprinos dala crkva i kanonsko pravo za vrijeme inkvizicije.

Doba ranog feudalizma (od V do sredine XI vijeka)

U pojedinim germanskim dravama su od V do IX vijeka pisani zakonski zbornici zvani legesbarbarorumili narodne pravde, koji su sadravali i krivino pravo. Najznaajniji od svih je Lex Salica,izdat u Francuskoj oko 500.godine, nazvan po saliskim Francima, najvanijem franakom plemenu.Legesbarbarorumpredstavljaju kodifikaciju obiajnog prava, a svi su sadravali i norme krivinog prava. Uovim zakonima dolazi do izraaja krvna osveta i razni oblici otkupnine.

Pored ovih zakona, poznate su i kapitularije, tj.zakoni doneseni od strane kraljeva. Kapitularije sudoprinijele sve veem potiskivanju krvne osvete u korist otkupnine. Karakteristika ovih zakona je tanofiksiranje otkupnine za pojedine delikte, tako da ti zakoni predstavljaju sloenu skalu otkupnina.

Nakon raspada franake drave Karla Velikog, sve je vei uticaj i primjena kanonskog krivinog prava.

Doba razvijenog feudalizma (sredina XI do XV vijeka)

Krivino pravo razvijenog feudalizma karakterie partikularizam do najvieg stupnja. Izvore iz tog dobane predstavljaju zakonodavni akti, ve zbirke lokalnog prava pojedinih pokrajina. Tako su u Njemakojnastala tzv.ogledala, meu kojima je najznaajnije Saksonsko ogledalo iz XIII vijeka.

U ovom periodu primjetan je izvjestan napredak, izazvan recepcijom rimskog prava. Tako se u krivinompravu kao osnov odgovornosti sve vie uvruje vinost, unosi se vie preciznosti u formulisanje krivinih


10/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


djela itd. Meutim, partikularizam je doveo do sve veeg unoenja arbitrarnosti u izricanje kazne.Arbitrarnost je dostigla stepen potpune neodreenosti, a time i samovolje, koja je dominirala sve do prvihburoaskih krivinih zakona.

Doba raspada feudalizma (XVI-XVII vijek)

Karakteristika ovog perioda je to je krivina represija bila stalno usmjerena protiv seljaka. U borbi protivkmetskih pobuna nastao je najznaajniji spomenik krivinog prava srednjeg vijeka ConstitutioCriminalis Carolina izdat 1532.godine za vrijeme njemakog cara Karla V. On predstavlja klasiankrivini kodeks razvijenog feudalizma, ali nikada nije vaio na cjelokupnom njemakom podruju. Premaodredbi Karla V, primarno su se primjenjivali pokrajinski kazneni zakoni, a Karolina je imala supsidijarni

znaaj.

Za krivino pravo feudalno-apsolutistikih drava karakteristino je da se ono u Njemakoj izgraivalomanje-vie na osnovama Karoline, dok je u Francuskoj sve vie prodiralo rimsko pravo. Tek tokom XVIIIvijeka u Njemakoj dolazi do kodifikacije krivinog prava, ali ponovo samo u pojedinim zemljama.Najznaajniji su Bavarski Krivini zakonik iz 1751.godine, Austrijski Krivini zakonik Marije Terezije iz1768.godine (Constitutio Criminalis Teresiana) i Pruski Krivini zakonik iz 1794.godine. Krivinizakonik Marije Terezije vaio je na cijelom podruju Austrije, te je imao veliki znaaj za dalji razvojaustrijskog krivinog zakonodavstva. U Francuskoj sve do revolucije nije objavljena ni jedna znaajnijakodifikacija krivinog prava.

NAUKA KRIVINOG PRAVA DO POJAVE KAPITALIZMA

Stari Grci i Rimljani nisu dali znaajniji doprinos na podruju krivinog prava. Platon i Aristotel su se usvojim djelima samo uzgredno doticali problema znaajnih za krivino pravo. Od Rimljana sukrivinopravna pitanja najvie doticali Ulpijan, Paulus, Ciceron i Seneka.

Tek po osnivanju glosatorske kole u Italiji u XII vijeku poinje i nauna obrada krivinog prava, kojunastavljaju i postglosatori od sredine XIII do sredine XV vijeka. Krivinopravna nauka tog vremena bilaje pod iskljuivim uticajem crkve. Uspostavljeno je posebno strogo kanjavanje djela protiv religije(heretizam, bogohuljenje, vraanje itd).

Od XVI vijeka se nauka krivinog prava poinje obraivati na univerzitetima kao zaseban predmet.Nauna obrada krivinog prava osim Italije zahvata i Francusku, paniju, Holandiju, Njemaku.Meutim, ideje humanizma i renesanse kao odraz novih kapitalistikih odnosa, vrlo teko su prodirale upodruje krivinopravne nauke, koja je bila pod jakim uticajem kanonskog krivinog prava.

KRIVINOPRAVNE IDEJE U XVII I XVIII VIJEKU I KRIVINO PRAVO FRANCUSKE

BUROASKE REVOLUCIJE

Uvodno razmatranje

Filozofi Grocijus, Hobs i Lok se nisu bavili sistematskom razradom krivinog prava, ali su naucikrivinog prava dali nove filozofske osnove. U skladu sa svojom teorijom ugovorne drave (drutveniugovor), Grocijus je zahtijevao da se dravna vlast kanjavanja ogranii na razumnu mjeru kako bi sekaznom izvelo popravljanje krivca i predupreenje zloina. Lok u krivinopravnoj oblasti postavljaprincip zakonitosti, prema kome samo zakon moe biti osnov kanjavanja. Lok se unizu krivinopravnihideja javlja kao pretea tzv.klasine kole krivinog prava. Lokove filozofske i politike ideje u pravnojoblasti je razradio Vilijam Blekston.

Koncepcija Monteskjea, Voltera i Rusoa


11/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Za dalji razvoj krivinog prava posebno su znaajni francuski filozofi arl Monteskje, Fransoa Volter ian ak Ruso, koji su se zalagali protiv feudalnog apsolutistikog pravosua, a u pravcu humanizacijekrivinog prava. Ruso u djelu O drutvenom ugovoru smatra da svaki ovjek u prirodnom stanju imapravo da se brani od svakog napada, a drutvenim ugovorom se pojedinac odrekao individualnog prava naodbranu u korist drutvene zajednice.

Ideje ezara Bekarije

Knjga O zloinima i kaznama, iji je autor ezare Bekarija, objavljena 1764.godine u Milanu,predstavlja znaajan doprinos razvoju krivinog prava. Bekarija je u kritici tadanjeg kaznenog sistemadao niz konstruktivnih prijedloga za izgradnju krivinog prava. Bekarija se zalagao protiv svirepogkanjavanja i predlagao usvajanje kazne lienja slobode sa prinudnim radom. Bekarija je smrtnu kaznusmatrao neloginom, jer drava primjenjuje ubistvo radi kanjavanja za ubistvo. Zahtijevao je strogopotivanje naela zakonitosti u krivinom pravosuu. Bekarija je istakao ideju prevencije, prema kojoj sekazna ne primjenjuje radi izvrenog krivinog djela, ve da se krivino djelo ne bi inilo u budunosti.

Ideje Bekarije i francuskih filozofa dole su do izraaja u francuskom buroaskom krivinomzakonodavstvu koje predstavlja potpuni razlaz sa feudalnim krivinim pravom.

Krivino pravo francuske buroaske revolucije

Ovo pravo obiljeavaju 2 znaajna zakonodavna akta: Krivini zakonik iz 1791.godine koji je donijelaUstavotvorna skuptina, te Krivini zakonik iz 1810.godine, donesen za vrijeme Napoleona.

Deklaracija prava ovjeka i graanina iz 1789.godine direktno i indirektno je postavila niz naelakrivinog prava. Najvanija su slijedea:a) Odgovornost se ne moe protezati na vjerska uvjerenja, te gube vanost sva krivina djela povrede

boanstva;b) Zakonom se mogu propisati samo neophodne nune kazne;c)

Niko ne moe biti kanjen osim u sluaju kad je zakon unaprijed utvrdio i odredio kaznu;d) Kazna treba biti srazmjerna teini djela;

e) Svi graani su jednaki u pogledu zakonske zatite i u pogledu kanjivosti;f) Kazne mogu biti samo line (individualne);g) Smrtna kazna ne moe predstavljati muenje.Krivini zakonik iz 1791.godine predstavlja kodifikaciju i razradu pomenutih naela Deklaracije. Upogledu kanjavanja, Zakonik sprovodi slijedee zahtjeve:a) Kazna mora biti humana;b) Kazna mora biti srazmjerna krivinom djelu;c) Priroda kazne mora odgovarati prirodi djela (npr.surova djela treba kanjavati fizikim kaznama);d) Svi graani moraju biti jednaki u pogledu kanjavanja;e) Kazne moraju biti odreene;f) Kazne moraju biti dugotrajne, javne i izvravane u mjestu gdje je djelo uinjeno.Da bi se to jae istakla ova naela, po prvi put je u sistemu jednog krivinog zakonika usvojena podjelana opi i posebni dio. Opi dio je u Zakoniku nazvan O kaznama, a posebni O krivinim djelima ikaznama, ali se sadrajno radi o opem i posebnom dijelu. Karakteristino je da projekat Zakonika nijesadravao smrtnu kaznu, ve je ona unesena po odluci Ustavotvorne skuptine. Smrtna kazna izvrava se

jedino giljotiniranjem. Ukinuto je doivotno lienje slobode, fizike kazne i konfiskacija. Potpunu novostpredstavljao je reim u pogledu maloljetnika i pitanja odgovornosti sauesnika, te su propisi u vezi s timposluili kao obrazac za zakone niza evropskih drava.

OSNOVNI PRAVCI BUROASKOG KRIVINOG PRAVA


12/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Znaaj Napoleonovog krivinog zakonika

Napoleonov Krivini zakonik (Code penal) iz 1810.godine predstavlja klasian buroaski krivini zakon.U funkciji ouvanja postojeih drutvenih odnosa, Zakonik je znatno pootrio kazne u odnosu na Zakonikiz 1791.godine. Znatno je povean broj krivinih djela, posebno politikih delikata za koje se predviasmrtna kazna. Zakonik iz 1810.godine ne predvia apsolutno odreene kazne za pojedina djela, ve ih

odreuje relativno propisujui minimum i maksimum kazne za svako djelo. Poetkom XIX vijeka uEvropi je nastao niz krivinih zakonika koji su manje-vie stvarani pod uticajem NapoleonovogKrivinog zakonika.

Uticaj Kanta i Hegela na krivino pravo

Svaki sa svojih filozofskih osnova, i Kant i Hegel su zastupali tezu da kazna iskljuivo ima karakterodmazde, te da ne treba ostvarivati nikakav dalji cilj ni u pogledu izvrioca niti u pogledu drutvenezajednice.

Kant se zalae za primjenu taliona u krivinom pravu (ubistvo-smrtna kazna, silovanje-kastracija itd).Kant zastupa princip da kazna mora iskljuivo predstavljati apsolutnu pravednost. Kantovo talionskonaelo oigledno je bilo nazadno, te je on na podruju krivinog prava imao vrlo malo sljedbenika.

Hegel polazi od svoje postavke o apsolutnoj ideji koja se dijalektiki razvija kroz 3 osnovna stadijuma:teza-antiteza-sinteza. U pravnoj oblasti, pravo je izraz ope volje (teza). Krivino djelo je izraz slobodnevolje pojedinaca koji djelomino negira opu volju, tj.krivino djelo je negacija prava (antiteza). Kaznanegira krivino djelo, te kao negacija negacije ponovo uspostavlja pravni red (sinteza). Proizilazi daveliina kazne iskljuivo zavisi od teine djela. Zlo priinjeno kaznom mora biti jednako zlu koje jeproizvedeno krivinim djelom, a to se u sutini svodi na odmazdu.

Anselm Fojerbah i klasina kola krivinog prava

Anselm Fojerbah (otac filozofa Ludviga Fojerbaha) sa svojim djelima Revizija osnovnih postavki ipojmova pozitivnog kaznenog prava i Udbenik cjelokupnog njemakog prava smatra se osnivaemtzv.klasine kole u nauci krivinog prava.

Fojerbah je postavio teoriju o cilju kazne, koja je nazvana teorijom generalne prevencije psiholokomprinudom. Po toj teoriji, cilj kazne sastoji se u tome da prijetnja kaznom psiholoki djeluje na svepotencijalne izvrioce krivinih djela. Sama predstava o kazni koja oekuje izvrioca krivinog djelaotklanja motive za izvrenje djela. Jedna od najveih Fojerbahovih zasluga je da je svojom teorijompsiholokeprinude zahtijevao to odreenije formulisanje krivinih djela i kazni, to je znatno doprinijelouvrenju naela zakonitosti u krivinom pravu.

Klasina kola izgradila je krivinopravnu dogmatiku. Osnovne pojmove krivinog prava krivino djelo

i kaznu posmatrala je iskljuivo kao pravne fenomene, ne vodei rauna da su to drutvene pojavepodlone opim zakonima drutvenih zbivanja. Klasina kola nije posveivala panju uzrocimakriminaliteta, smatrajui da se borba protiv kriminaliteta iscrpljuje primjenom kaznene represije. Kretanjekriminaliteta se iskljuivo tumailo kao negativni ili pozitivni rezultat kaznene represije.

Znaajniji krivini zakonici XIX vijeka

Pored Napoleonovog Krivinog zakonika znaajni su i:Bavarski Kazneni zakonik autora Anselma Fojerbaha iz 1813.godine;

Pruski Kazneni zakonik iz 1851.godineizraen po ugledu na Code penal;Austrijski Kazneni zakonik iz 1852.godine, bio je na snazi u Hrvatskoj i Sloveniji sve do 1930.godine;

Kazneni zakonik za Njemaku carevinu iz 1871.godine. Sa nizom izmjena i dopuna i danas vai u

Njemakoj;


13/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Zajednike karakteristike ovih zakonika su da se krivino djelo, a posebno krivac generalizuju, jer seposmatraju apstraktno, van stvarnog ivota. Objektivizacija je previe izraena jer se sva krivina djela saistim bitnim obiljejima smatraju jednakima. Shodno tome, svi poinioci kao razumna bia su jednaki ikanjavaju se istom kaznom.

Antropoloka kola i italijanski pozitivizam

Kao rezultat kritike klasine kole nastaje formiranje tzv.novih kola koje po metodi karakteriepozitivizam, u filozofiji inaugurisan od Ogista Konta.

U traganju za uzrocima kriminaliteta prvobitno se javlja ideja da su uzroci endogene prirode, tj. da senalaze u samom zloincu. Ovu tezu je prvi postavio i razradio italijanski ljekar ezare Lombrozo. On jesvojim djelom ovjek kao zloinac iz 1876.godine zasnovao tzv.kriminalno-antropoloku kolu unauci krivinog prava. Polazna taka njegove teorije je teza o uroenoj zloinakoj prirodi ovjeka oroenom zloincu. Po Lombrozu, osnovni faktori kriminaliteta su biolokog karaktera. Svaki zloinac semoe prepoznati po uroenim biolokim (fizikim i duevnim) obiljejima (izgled i osobine). Po ovojteoriji svi krivci su bioloki anormalna bia. Meutim, i sam Lombrozo zbog neodrivosti ovakve teze usvojim kasnijim radovima odstupa od prvobitnog stanovita. Njegovi sljedbenici, prvenstveno EnrikoFeri i R.Garofalopored biolokog (endogenog) faktora usvojili su i socioloki (egzogeni) faktorkriminaliteta.

Feri je svoju teoriju izloio u djelu Kriminalna sociologija 1881.godine, a Garofalo u Kriminologiji1885.godine. Feri je zasnovao doktrinu nazvanu italijanskom pozitivnom kolomkrivinog prava. Njenebitne odrednice su: ovjek u svom djelovanju nije slobodan, ve su njegovi postupci determiniranivanjskim (egzogenim) i unutranjim (endogenim) faktorom. Vanjski faktor ine karakteristike sredine ukojoj osoba ivi i radi. Unutranji faktor su individualne osobine koje stvaraju predispoziciju za vrenjekrivinih djela. Ta individualna svojstva su odluujui faktor koji jednoj osobi diktira da pod odreenim

vanjskim okolnostima izvri krivino djelo, jer istovremeno niz lica pod potpuno istim okolnostima neizvrava krivina djela.

Po Feriu, svi krivci se mogu primarno podijeliti u 2 kategorije: krivci iz unutranjih razloga i krivci izsocijalnih razloga, kod kojih je dominantan utaicaj sredine. Na osnovu ove podjele, Feri je izveo

klasifikaciju krivaca u 5 kategorija:

1. Roeni krivci karakterieih niz degenerativnih oznaka bioloke prirode (psiholoke i anatomske);2. Krivci ludacikrivina djela izvravaju pod uticajem duevne bolesti;3. Krivci iz navikepod uticajem vanjskih okolnosti odaju se kriminalu koji za njih postaje hronian;4. Krivci iz strastikrivina djela ine pod uticajem velike strasti, mrnje, ljubomore i sl;5. Sluajni krivci djelo je produkt okolnosti i sredine u kojoj ive, ali se ipak javlja i psiholoki

momenat po kome se oni razlikuju od ljudi koji pod istim okolnostima ne izvravaju krivina djela.

Krajnji zakljuak pozitivista je da kazna nema nikakvog smisla ni opravdanja, jer ovjek ne vri krivinodjelo po svojoj volji te stoga nije ni moralno odgovoran za to djelo. On je samo opasan po drutvo i zatose prema njemu trebaju primijeniti sankcije koje e predstavljati mjeru socijalne zatite (bezbjednosti).Dakle, za pozitiviste nema znaaj represija, ve samo prevencija. Primjeni preventivnih mjera prethodilabi samo odreena bioloko-psiholoka ekspertiza, a miljenje eksperata bi bilo odluujue i definitivno.

Antropoloka kola u istom obliku bila je neodriva jer nije u dovoljnoj mjeri bila nauno zasnovana.Tako se ve mnogi antropolozi pribliavaju predstavnicima tzv.socioloke kole krivinog prava.

Socioloka kola

Osnivai socioloke kole suFranc List iz Berlina, Van Hameliz Amsterdama iAdolf Prens iz Brisela.List tvrdi da svaki pojedini zloin nastaje zajednikim djelovanjem 2 grupe uslova: individualna svojstva


14/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


krivca i fizike, drutvene a posebno ekonomske okolnosti pod kojima izvrilac ivi. Na toj osnovicjelokupni kriminalitet moe se podijeliti na akutni i hronini. Akutni bi bio preteno izazvan vanjskimokolnostima djelo predstavlja izolovanu epizodu u ivotu krivca. Hronini bi preteno rezultirao izkriminalne nastrojenosti izvrioca, koji na osnovu osrednjeg vanjskog pritiska pristupa kriminalu. Uhronini kriminalitet posebno spadaju profesionalna krivina djela.

List smatra da na razvijanje zloinakih svojstava u najveoj mjeri utiu vanjske (drutvene) okolnostipod kojima je odrastao i ivio izvrilac djela, sa svojim ve uroenim sklonostima. Dakle, drutveneokolnosti su osnovni uzrok kriminaliteta. U skladu sa shvatanjem uzroka kriminaliteta, List diferencirakrivce u 2 osnovne kategorije: sluajne krivce (akutni krivci) i krivce po prirodi (hronini krivci).Hronini krivci se mogu podijeliti na popravljive i nepopravljive. Prema kategoriji krivca se morapodesiti i represija kako bi se zatitio pravni poredak. Kazna ima odreeni konkretan cilj i ne moe sezasnivati na odmazdi. Pristalice sociolokog pravca u potpunosti odbacuju odmazdu, a istovremeno nepridaju znaaj generalnoj prevenciji, ve smatraju da kaznom treba da se ostvari specijalna prevencija.Konkretna kazna treba biti prilagoena osobenostima krivca. Zbog toga su sociolozi zastupali principindividualizacije kazne.

Neoklasina kola

U prvoj polovini XX vijeka javljaju se teorije koje uspostavljaju kompromis izmeu intederminizmaklasine kole i determinizma pozitivista i socioloke kole. Ove teorije nazivaju se neoklasinomkolom ili neoklasicizmom u krivinom pravu jer je njihova polazna teza o moralnoj odgovornosti kaoosnovu kriviine odgovornosti. Osnov za primjenu kazne je krivina odgovornost zasnovana nauraunljivosti i vinosti. Osnov za primjenu mjere bezbjednosti je opasnost uinioca koja se posebnojavlja kod povratnika, neuraunljivih i smanjeno uraunljivih poinilaca krivinih djela.

Neoklasina kola postavlja teite na specijalnu prevenciju, odnosno na preventivno djelovanje u odnosuna uinioca. Individualizacija kazne jo vie dobiva na znaaju. Neoklasiari su posebno zastupalimiljenje da u krivinom pravu treba usvojiti i bitno smanjenu uraunljivost, kao prelazno stanje izmeu

uraunljivosti i neuraunljivosti. Ovo stanje moe predstavljati osnov za ublaavanje kazne i eventualnoparalelnu primjenu kazne i mjere bezbjednosti.

Posebnu panju neoklasiari su posvetili pirmjeni sankcija prema maloljetnim poiniocima krivinihdjela. Prvobitno su preporuivali primjenu popravnih mjera prema ovoj kategoriji, smatrajui ihposebnom vrstom mjera bezbjednosti. One su imale zadatak da u veoj mjeri zamijene kaznu ili dareduciraju primjenu kazne prema maloljetnicima. Udaljem razvoju, ove mjere su sve vie poprimalekarakter vaspitnih mjera koje su se izgradile kao posebna vrsta krivine sankcije, pored kazne i mjerebezbjednosti.

Reforma krivinog zakonodavstva u prvoj polovini XX vijeka

Reforma zahvata skoro cijelu Evropu. Teite se sa krivinog djela pomjera na krivca. Ovo stanoviterazvija naelo individualizacije kazne usvajajui sistem ublaavanja kazne, uslovne osude i uslovnogotpusta. Istovremeno se na bazi tzv.stanja opasnosti u kome se nalazi poinilac krivinog djela dopunjujerepresivni mehanizam i drugim krivinom sankcijom nazvanom mjera bezbjednosti, mjera socijalnezatite i sl.

Za period izmeu 2 svjetska rata karakteristina je i pojava autoritarnog faistikog krivinogzakonodavstva. To pravo naputa princip legaliteta, zahtijeva to iru primjenu smrtne kazne, uvoenjebatinanja, sterilizacije i sl, opravdava retroaktivno vaenje krivinog zakona itd.

Pokret nove drutvene odbrane

Pokret drutvene odbrane ukljuuje razna miljenja koja su se javila nakon II svjetskog rata u naucikrivinog prava, a ija zajednika karakteristika je stanovite da krivino pravo slui odbrani drutva od


15/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


kriminaliteta. OUN je 1948.godine u svom Sekretarijatu osnovala Sekciju za drutvenu odbranu sazadatkom da utie na suzbijanje zloina. U pokretu drutvene odbrane mogu se izdvojiti 2 koncepcije:

Prema prvoj koncepciji, potrebno je izmijeniti cjelokupno savremeno krivino pravo i zamijeniti gapravom drutvene odbrane. U tom novom pravu treba pojmove krivinog djela, krivca, odgovornosti ikazne zamijeniti pojmovima protivdrutvenosti djela, subjektivizma i kurativnih mjera. Ovu koncepcijuprvi je iznio italijanski advokatFilipo Gramatikau djelu Principi drutvene odbrane.

Druga, umjerenija koncepcija ne ide za ukidanjem savremenog krivinog prava, ve trai njegovutransformaciju. Prema ovoj koncepciji treba zadrati pojmove krivinog djela i krivine odgovornosti, aliih treba osloboditi pravne tehnike i shvatiti u njihovom sociolokom i realnom smislu. Kriminalnapolitika treba da se zasniva na humanom odnosu prema delikventu. Delikventa treba podvri tretmanukoji obezbjeuje njegovu resocijalizaciju, a time i zatitu drutva. Shodno tome, sadanja kazna i mjerabezbjednosti bile bi integrirane u jedinstven sistem mjera drutvene odbrane, koji bi za cilj imaoreintegraciju poinioca u drutvo. Prema tome, ovaj pokret ne prihvata dualitet krivinih sankcijaneoklasine kole, ve usvaja samo jednu vrstu mjera drutvene odbrane, dakle monizam krivine

sankcije.

Glavni predstavnik umjerenije koncepcije je Mark Ansel, sudija kasacionog suda u Parizu, koji je svojestavove iznio u djelu Nova drutvena odbrana iz 1954.g (proireno izdanje 1966.godine). Ovakoncepcija nazvana je nova drutvena odbrana.

Osvrt na savremene koncepcije u nauci krivinog prava

Danas postoje kombinacije razliitih shavatanja u kojima se prepliu koncepcije klasine, pozitivne,socioloke i drugih kola. Tako dolazi do mjeovitih pravaca kao to su neoklasini, neopozitivistiki itd.U tim pravcima je karakteristino da se za osnovu uzima koncepcija jedne kole (npr.klasine) koja semodifikuje i tako stvaraju nove kole (npr.neoklasina). Shvatanja koja su manje-vie prihvaena odveine autora su:

a)

Kanjavanje u osnovi slui resocijalizaciji krivaca;b) Kanjavanje treba biti posljednje sredstvo u suzbijanju kriminaliteta. Osnovne i najvanije mjere uborbi protiv kriminaliteta trebaju biti preventivne mjere;

c) Potreba ispitivanja linosti izvrioca krivinog djela. Krivinopravni propisi, posebno u pog leduodreivanja kazne, trebaju biti elastini i dozvoliti da se u obzir uzimaju kako objektivne okolnosti,tako i subjektivna stanja ovjeka, njegova psihika konstitucija i njegova linost u cjelini.

Iz navedenih stavova proizilazi da krivino pravo treba biti izraz tzv.kriminalne politike, koja omoguavada se prema konkretnim prilikama svake drutvene zajednice primjenjuju mjere za suzbijanjekriminaliteta. Dakle, osnovne savremene koncepcije u nauci krivinog prava omoguavaju razvojpozitivnog krivinog prava na jednoj irokoj platformi, pri emu se uzima u obzir kako potreba zatitedrutva, tako i potreba zatite ovjeka-pojedinca.

RAZVOJ KRIVINOG PRAVA U BiH

Uspostavom Kraljevine SHS, na novoj dravnoj teritoriji zateklo se 6 razliitih pravnih podruja. UHrvatskoj, Sloveniji i BiH vailo je austrijsko kazneno zakonodavstvo. U BiH je vaio Kazneni zakon ozloinstvima i prestupima od 26.06.1879.godine.

Kazneni zakonik Kraljevine SHS stupio je na snagu 01.01.1930.godine. Spadao je u red modernih

buroaskih zakonika. Postavio je naelo legaliteta krivinog djela i kazne, uz iskljuenje retroaktivnostivaenja krivinog zakona, sa izuzetkom blaeg zakona. Zakon je predviao dualitet krivinih djela:zloine i prestupe, a kriterij razlikovanja bio je vrsta kazne. Zakon sadri propise o umiljaju i nehatu,zabludi, neuraunljivosti i smanjenoj uraunljivosti, nunoj odbrani i krajnjoj nudi. U zakoniku je biouspostavljen poseban reim za maloljetne delikvente.


16/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Tokom II svjetskog rata, za razvoj krivinog prava poseban znaaj imaju Foanski dokumenti iz februara1942.godine. Njima je izvreno razgranienje nadlenosti u krivinim stvarima izmeu vojnih sudova iNarodno-oslobodilakih odbora. Graanski sudovi kao zasebni organi pravosua nisu postojali sve do1944.godine, kada su pojedine federalne jedinice Jugoslavije obrazovale narodne sudove kao organe

pravosua na osnovu uputstva NKOJ od 09.05.1944.godine.

Nakon II svjetskog rata, po Ustavu FNRJ iz 1946.godine, postojala je mogunost da krivinozakonodavstvo donose federacija i socijalistike republike. Meutim, zakonodavna nadlenost republikabila je izrazito suena. Krivini zakonik FNRJ donesen je 1951.godine. Dalji razvoj iao je u pravcupoveanja zakonodavne nadlenosti republika na raun federacije, te je amandmanima iz 1971.godinepodijeljena legislativna nadlenost izmeu federacije i republika, odnosno autonomnih pokrajina na nainda je federacija odreivala opi dio krivinog zakonodavstva i manji broj krivinih djela od zajedni kogznaaja, a sva ostala krivina djela i sankcije odreivale su republike, odnosno autonomne pokrajine.


17/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


IIII

KKRRIIVVIINNOO ZZAAKKOONNOODDAAVVSSTTVVOO


18/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM



19/155


20/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Sudska praksasu posredan izvor krivinog prava. Sudovi kroz svakodnevnu primjenu zakonskih normiuoavaju eventualne loe strane zakonskog rjeenja, te sugeriu zakonodavcu odreene promjene. Osimtoga, vii sudovi vre analizu rada niih sudova.

Pravna nauka (dogma)je posredan izvor krivinog prava. U praksi se koriste miljenja pravne nauke, ali

se ni jedan sud u svojoj presudi ne moe pozvati na miljenje pravne nauke o nekom pitanju.

KLASIFIKACIJA I STRUKTURA KRIVINIH ZAKONA

Klasifikacija krivinopravnih odredaba i razlika izmeu odredaba opeg i posebnog karaktera

KZ FBiH sastoji se iz 2 osnovna dijela: Opeg i posebnog dijela. Opi dio obuhvata 14 glava sa 136lanova. Posebni dio obuhvata pojedina nedozvoljena ponaanja koja su prema uem zatitnom objektusvrstana u pojedine grupe krivinih djela (poglavlja 15-33; l.137-396).

Odredbe opeg i posebnog dijela razlikuju se prema sadraju, strukturi i meusobnom odnosu.

Prema sadraju odredbe opeg dijela su konstitutivnog (neto se uspostavlja) ili deklaratornog (neto seproglaava) karaktera. Odnose se na bilo koje krivino djelo iz posebnog dijela. Odredbe posebnog dijelasu odredbe o pojedinim krivinim djelima prma njihovim pojedinanim i grupnim obiljejima.

Po strukturiodredbe opeg dijela imaju dispoziciju, a posebnog dijela dispoziciju i sankciju.

Po meusobnom odnosunema izolirane primjene odredbe opeg dijela bez odredbe posebnog dijela iobrnuto.

Naini odreivanja krivinih djela (metodi odreivanja bia krivinih djela razliitost dispozicija)

Dispozicija je onaj dio propisa, tj. pravne norme u kome se po obiljejima odreuje bie nekog krivinogdjela. Dispozicije mogu bitijednostavne i sloene. Jednostavne dispozicije mogu se podijeliti na obine,opisne i upuujue, a sloene nablanketne i alternativne.

Obina dispozicija je ona u kojoj se ne izlau pojedina karakteristina obiljeja nekog krivinog djela.Tako npr.obina dispozicija je kod krivinog djela uvrede iz l.214 st.1: Ko uvrijedi drugog... ili kodkrivinog djela ubistva l.171 st.1: Ko drugog lii ivota.... Ni kod jednog ni kod drugog krivinogdjela zakonodavac nije u dispoziciji dao bitna obiljeja tog krivinog djela.

Opisna dispozicija je ona u kojoj se pomou obiljeja opisuje neko krivino djelo. Tako npr.kodkrivinog djela krae l.273 st.1: Ko tuu pokretnu stvar oduzme drugom u namjeri da njenim

prisvajanjem pribavi sebi ili drugom protivpravnu imovinsku korist.... Iz ove dispozicije se vidi da jezakonodavac odredio vie obiljeja tog krivinog djela. Oznaio je svojinu na stvari (tua), njenu prirodu(pokretna), teposebno subjektivno obiljeje (namjera da se pribavi protivpravna imovinska korist).

Upuujua dispozicija je ona u kjoj se upuuje na neka obiljeja iz nekog drugog propisa krivinogzakona, odnosno iz nekog drugog krivinog djela. Npr.sitno djelo krae, utaje ili prevare l.283 st.1,sadri upuujuu dispoziciju koja upuuje na druga krivina djela (krau 273, utaju 278, prevaru 282). Toznai da djelo iz l.283 mora sadravati sve ono to sadre osnovni oblici djela na koje dispozicijaupuuje, a zatim i neka specifina obiljeja prema kojima se ono razlikuje od tih osnovnih djela na kojaupuuje. U navedenom primjeru radi se o 2 specifina obiljeja, od kojih je jedno objektivne, a drugosubjektivne prirode. Objektivni momenat je taj da vrijednost ukradenih, utajenih stvari ili teta uinjenaprevarom ne prelazi iznos od 500 KM. Subjektivni momenat je da se utvrdi da je uinilac iao za tim da

pribavi stvar, tj.da priini tetu upravo takve vrijednosti.


21/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Blanketne dispozicije su one koje izraavaju blanketne (prazne) norme. Blanketna norma mora bitidopunjena drugom normom koja joj daje sadraj, odnosno odreuje obim krivinopravne zatite. Tadopunjujua norma moe biti sadrana u zakonskom ili podzakonskom aktu. Npr.kod KD protivpravnogprekida trudnoe, l.176 st.1: Ko protivno propisima o prekidu trudnoe trudnoj eni s njenimpristankom izvri prekid trudnoe.... Oigledno je ova odredba neprimjenjiva ukoliko ne postoje propisio prekidu trudnoe.

Alternativne dispozicije spadaju u sloene dispozicije. Njima su u alternativi propisana jedno ili vieobiljeja odreenog krivinog djela, tako da djelo postoji ukoliko je ostvareno bilo koje od alternativnopredvienih obiljeja. Npr. kod krivinog djela tekog ubistva, l.171 st.2, se kae: Zatvorom najmanje10 godina ili dugotrajnim zatvorom kaznit e se ko drugog lii ivota:1. na svirep ili podmukao nain2. i pri tome s umiljajem dovede u opasnost ivot jo nekog lica3. pri bezobzirnom nasilnikom ponaanju4. iz rasnih, nacionalnih ili vjerskih pobuda

itd. (ima jo alternativa vidi zakon).

Naini odreivanja sankcije za krivino djelo

Sankcija je dio propisa tj. pravne norme u kome je odreena kazna za uinioca djela datog u dispoziciji. Usavremenom krivinom pravu postoji vie modela odreivanja sankcije, tako da ona moe bitiapsolutnoodreena, apsolutno neodreena i relativno odreena.

Apsolutno odreene kazne postoje u sluaju kada sud nema nikakvu slobodu prilikom odmjeravanjakazne. To znai da je pri samoj kvalifikaciji djela odreena i kazna za to djelo. Na veliinu kazne ne utiuokolnosti koje nisu unesene kao obiljeja krivinog djela ili nisu izriito navedene kao ublaavane ilipootravane. Na veliinu kazne ne utie ni injenica na koji nain se konkretizovalo pojedino obiljejekrivinog djela.

Apsolutno neodreene kazne postoje kad sud nije vezan nikakvim ogranienjima pri odmjeravanjukazne, ve u okviru cjelokupnog sistema slobodno odreuje za konkretan sluaj vrstu i mjeru kazne.

Nae krivino zakonodavstvo neprihvata odreivanje kazne na 2 naprijed opisana naina, jer biprihvatanje apsolutno neodreene kazne bilo u suprotnosti sa zakonski usvojenim naelom legalitetaodreenosti djela i kazne. Prihvatanje apsolutno odreene kazne bilo bi u suprotnosti sa naelomindividualizacije kazne. U naem krivinom zakonodavstvu prihvaen je sistem relativno odreenih

kazni.

Relativno odreene kazne znae da zakonodavac odreuje kazneni okvir, tj.raspon u kome se moe izreikazna za konkretno krivino djelo. U sluaju da su za neko krivino djelo propisane 2 kazne (biloalternativno ili kumulativno), svaka od njih mora imati svoj kazneni okvir. Ukoliko taj okvir nije izriito

naznaen, podrazumijeva se da se sud moe kretati u granicama opeg kaznenog okvira te vrste kazne.

Relativno odreivanje kazni zakonodavac moe izvriti na nekoliko naina. Tako postoje zatotvorenikazneni okvir, otvoreni kazneni okvir, poluotvoreni kazneni okvir nagore ipoluotvoreni kazneni okvir

nadole.

Zatvoreni kazneni okvir postoji u sluaju kad je zakonodavac u granicama opeg minimuma imaksimuma odreene vrste kazne, za konkretno krivino djelo odredio poseban kazneni okvir utvrujuiminimum i maksimum kazne za to djelo. To je najei sluaj odreivanja sankcije. Npr, kod KDrazbojnitva iz l.276 KZ FBiH: uinilac e se kazniti zatvorom 1-10 godina.

Poluotvoreni kazneni okvir nagore postoji u sluaju ako je zakonodavac za konkretno krivino djelo

odredio samo posebni minimum, pri tome nita ne govorei o posebnom maksimumu. Tada se logikimtumaenjem uzima da vai opi maksimum te se moe izrei kazna od propisanog posebnog minimuma


22/155


23/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Sudsko tumaenje je tumaenje koje daju sudovi rjeavajui konkretne sluajeve. To tomaenje nijeobavezno, odnosno ne moe obavezivati u situacijama koje nisu predmet konkretnog raspravljanja. Madaodluke jednog suda, posebno vieg ne obavezuju nie sudove, one ipak imaju znaaj jer izraavajuodreena pravna shvatanja povodom odreenih pitanja.

Doktrinarno tumaenje daju pojedine naune institucije ili pojedinci u svojim naunim radovima. To

tumaenje nema obaveznu ulogu, jer se ni jedan sud ne moe pozvati na miljenje nekog instituta ilikatedre, ali je to miljenje znaajno jer unapreuje pravilnu primjenu zakona.

Gramatiko tumaenje predstavlja utvrivanje smisla zakona na osnovu gramatikih pravila, tj.pravilasintakse tj.pravila o izraavanju misli na odreenom jeziku. Kao primjer gramatikog tumaenja moe senavesti odredba o neuraunljivosti prema kojoj se neuraunljivim smatra kako ono lice koje nije moglo dashvati znaaj svog djela, tako i ono lice koje nije moglo da upravlja svojim postupcima.

Ograniavajui se samo na bioloku komponentu ili osnovu neuraunljivosti, vidimo da je zakonodavacupotrebom veznika ili kao osnovu neuraunljivosti postavio u alternaciji mogunost rasuivanja ilimogunost odluivanja. Isti je sluaj gdje je zakonodavac kod niza drugih instituta neke elementepostavio alternativno kao u navedenom primjeru, a neke kumulativno kao npr.kad su u pitanju uslovi za

postojanje viestrukog povrata.

Logiko tumaenje predstavlja utvrivanje smisla zakona na osnovu pravila logike kojima se odreujuzakoni miljenja i zakljuivanja, kao i odreivanja i povezivanja pojmova. Tako npr. u svim sluaje vimagdje nije odreen posebni minimum kazne ili posebnu maksimum kazne za odreeno krivino djelo,logikom operacijom zakljuujemo da vae opi minimum odnosno opi maksimum za te vrste kazne.Isto tako, ako za neko djelo nije uope odreen minimum i maksimum kazne tj.poseban kazneni okvir,tada se podrazumijeva da u tom sluaju vai opi kazneni okvir za to krivino djelo. Isto tako, akozaknodavac za neko djelo predvia mogunost oslobaanja od kazne, to podrazumijeva da mu sud kaznumoe i neogranienoublaiti.

Sistematsko tumaenje je utvrivanje smisla zakona na osnovu mjesta koje odreena krivinopravnanorma ima u sistemu zakona i na osnovu njenog odnosa sa drugim bliskim ili srodnim normama. Prematome, tu se pojedini propisi dovode u meusobnu vezu, pa ak to mogu biti i itave grupe propisa iz istogili razliitih zakona. Prema tome, kada je u pitanju neko krivino djelo onda moramo znati da je ono vesamim svojim mjestom u sistemu naelno odreeno i po svojim obiljejima, to znai da je onouslovljeno prema grupi krivinih djela u koja je svrstano. Drugim rijeima, sva krivina djela iz odreenegrupe, a naroito podgrupe, po svom sadraju su slina, jer im je srodan ui grupni ili podgrupni zatitniobjekat. Tako npr. u grupi krivinih djela protiv ivota i tijela, osnovna podjela je u 2 podgrupe s tim da jeu jednoj ui podgrupni objekat ivot ovjeka, a u drugoj njegov tjelesni integritet. Tako sva ubistva(osnovni oblik, kvalificirani oblici, privilegirani oblici, ubistvo iz nehata) imaju neka zajednika obiljeja.Tako emo od samog mjesta gdje je odreeno djelo sistematizovano, lake i pravilnije utvrditi pravismisao, sadraj obim krivinopravne zatite tog krivinog djela.

Komparativno tumaenje ima 2 oblika: Prvi oblik predstavlja utvrivanje smisla zakona, tj. odreenekrivinopravne norme na osnovu poreenja istog zakonskog teksta objavljenog na vie autentinih jezika.Npr. KZ FBiH objavljuje se na Bosanskom i Hrvatskom jeziku, pa ukoliko bi se pojavio problem da se

utvrdi pravi smisao odreene krivinopravne norme, onda bi se to moglo uiniti uporeivanjem te normena oba autentina jezika.

Drugi oblik predstavlja utvrivanje smisla zakona na osnovu uporeivanja zakona ili odreenekrivinopravne norme jedne zemlje za zakonom iilodreenom krivinopravnom normom u zakonu drugezemlje.

Historijsko tumaenje takoer ima 2 oblika: Prvi oblik predstavlja utvrivanje smisla zakona na osnovu

analize uslova i okolnosti njegovog nastanka. Drugim rijeima, vri se utvrivanje volje zakonodavca sobzirom na vrijeme kad je zakon donesen. Ono se vri na osnovu tzv.materijalija nacrti zakona,


24/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


projekti, prijedlozi, obrazloenja uz prijedloge i nacrte, rasprave sa pojedinih zakonodavnih odbora,rasprave u parlamentu itd.

Drugi oblik predstavlja nastojanje da se iznae pravi smisao zakona koji odgovara vremenu i okolnostimau kojima se zakon primjenjuje. Tu se utvruje volja zakona. U ovom drugom sluaju utvruje se smisaozakona u vrijeme njegove primjene, obzirom da su odnosi koje zakon regulira u stalnom mijenjanju i

razvoju. Ova vrsta tumaenja dozvoljena je samo u onom obimu u kojem se sutinski bitno ne mijenjaprvobitni smisao zakona. Ta metoda je bitna kada se radi o zakonima starijeg datuma. Na toj liniji

historijskog tumaenja nalazise i evolutivno tumaenje zakona.

Sve navedene metode tumaenja u funkciji su najvanije i osnovne metode, a to je ciljno tumaenje kadase utvruju ocasio legis (povod) i ratio (cilj) odreene krivinopravne norme.

Prema obimu, tumaenje moe da bude usko ili restriktivno i iroko ili ekstenzivno.. Sve norme ukrivinom zakonu prezentirane su preko pojmova ili sistema pojmova koje su izraene kroz rijei ilireenice. Upotrijebljeni termini nekad u potpunosti precizno odreuju neki pojam, meutim ponekad seupotrijebljenim terminima pojam ne odreuje precizno, odnosno postoji njegovo ue i ire shvaanje.

Ako je upotrijebljenim terminom neki pojam potpuno odreen, onda nema potrebe za njegovimtumaenjem po obimu, ve se termin shvata u njegovom najdoslovnijem smislu. Ako upotrijebljeni izrazne odreuje u potpunosti sadrinu nekog pojma, onda se javlja potreba za njegovim tumaenjem kojemoe biti ue i ire. Restriktivnim tumaenjem se suava, a ekstenzivnim proiruje smisaoupotrijebljenog termina, a na taj nain se suava ili proiruje i sadrina krivino-pravne norme. To znaida je tumaenje po obimu rezultat nesavrenosti jezikog izraavanja. Oba tumaenja (i ue i ire)odreuju sadrinu norme intra legem u okviru zakonskog propisa i dozvoljeno je u krivinom pravu jer sene protivi naelu legaliteta.

ANALOGIJA U KRIVINOM PRAVU

Analogija se u krivinom pravu primjenjuje ili kao jedan od naina tumaenja zakona, ili kao jedan odnaina stvaranja prava (analogija kao izvor prava).

Analogija kao nain tumaenja zakonapredstavlja sluaj kada se na osnovu slinosti rjeava nekikonkretan sluaj i to intra legem, tj. u okviru zakona. Takva analogija je dosta slina ekstenzivnomtumaenju i praktino predstavlja prelaz izmeu ekstenzivnog tumaenja ve postojeeg teksta i analogijekojom se stvara pravo. Kako se i ekstenzivnim tumaenjem i analogijom kojom se tumai zakon ostaje uokviru zakonodaveve misli i volje, moe se rei da nema jasne granice izmeu tih pojmova. Razlika seogleda u tome to se pri ekstenzivnom tumaenju ostaje i u okviru upotrijebljenih termina imajui u vidunjihovo ire znaenje, dok se analogija logikom operacijom utvrivanja slinosti na izvjestan nainudaljava od pravih, istih znaenja upotrijebljenih izraza, uz nastojanje da se ipak ostane u okviru

zakonodaveve volje. Kao primjer analognog tumaenja moe se navesti fenomen krae elektrineenergije prvih decenija 20.vijeka, kada elektrina energija nije bila u iroj upotrebi i kada u krivinimzakonima tog vremena nije bila predviena kraa elektrine energije. Meutim, kada je elektrinaenergija ula u iru upotrebu, pojavio se i fenomen njenog nedozvoljenog koritenja, pa koko nije biloodgovarajue odredbe u zakonu, sudovi su elektrinu energiju podveli pod pojam pokretne stvari i na tajnain regulirali krau el.energije kao krau bilo koje druge stvari. Da bi otklonio eventualne dileme, i nazakonodavac je u odredbi l.136 st.11 istumaio pojam pokretne stvari kada je rekao da je to i svakaproizvedena ili skupljena energija za davanje svjetlosti, toplote, kretanja, kao i telefonskih i drugih

impulsa.

Analogija kao nain stvaranja prava (izvor prava) javlja se onda kad treba rijeiti sluajeve koji nisuregulisani zakonom ili pravnim propisom. U tom smislu postoje 2 vrste te analogije:

1. Zakonska analogija (analogia legis) kada se konkretni sluaj rjeava primjenom zakonskogpropisa koji regulira najsliniji sluaj;


25/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


2. Pravna analogija (analogia iuris) postoji kada se konkretan sluaj rjeava primjenom pravnihnaela odreene grane prava ili ak primjenom pravnih naela na kojima se zasniva cjelokupnipravni sistem odreene drave u odreenom vremenu. Analogija kao nain stvaranja prava jeponekad nuna i dozvoljena u nekim drugim granama prava. Meutim, ona ne dolazi u obzir kada jeu pitanju materijalno krivino pravo. Razlog tome je to bi to bilo u suprotnosti sa usvojenimosnovnim naelom materijalnog krivinog prava naelom legaliteta, pa je nedopustivo da se putem

analogije stvaraju nova krivina djela i da se odreuju kazne za ta djela.

Prihvatanje analogiae legis i analogiae iurisu krivinom pravu je u suprotnosti sa naelom zakonitostikrivinog djela i kazne. Treba zakljuiti da se analogija kao izvor prava kod nas nikada ne moeprimijeniti kada je u suprotnosti sa naelom legaliteta, a to je uvijek u sluaju kada se putem analogije ilistvaraju bia novih krivinih djela, ili se uspostavljaju nove pootravajue okolnosti prema uiniocukrivinog djela koje vode primjeni stroije kazne od one koja je u Zakonu propisana.

VAENJE KRIVINOG ZAKONA

VREMENSKO VAENJE KRIVINOG ZAKONODAVSTVA

Pod vremenskim vaenjem krivinog zakona podrazumijeva se vaenje odreenog krivinog zakona sobzirom na vrijeme izvrenja krivinog djela. Iz usvojenog naela legaliteta koje je predvieno u l.3 KZFBiH, proizilazi i glavno pravilo, tj. naelo u pogledu vremenskog vaenja krivinog zakona. Naime,prema odredbi l.4 st.1 KZ FBiH, na uinioca krivinog djela uvijek se primjenjuje zakon koji je vaio uvrijeme izvrenja djela. U vezi s tim, kod vremenskog vaenja je osnovno pitanje da se utvrdi u komvremenu vai odreeni krivini zakon, a to pitanje podrazumijeva 2 stvari:

1. Da se utvrdi kad krivini zakon stupa na snagu;2. Da se utvrdi kad krivini zakon prestaje da vai.

Stupanje na snagu i prestanak vaenja krivinog zakona

Krivini zakon stupa na snaguna 2 naina:

a) Izriitom zakonskom odredbom koja se nalazi u tekstu samog zakona redovan nain;b) Izriitom odredbom koja se ne nalazi u predmetnom zakonu,ve u nekom drugom zakonu koji pored

tog pitanja ureuje i neka druga pitanja izuzetan nain, kada su u pitanju vee krivinopravnereforme.

Krivini zakon stupa na snagu preutno kao i svaki drugi zakonski tekst, 8 dana nakon objavljivanja uslubenimnovinama, pod uslovom da nema izriite odredbe o njegovom stupanju na snagu.

Krivini zakonprestaje da vaitakoer izriito i preutno. Izriito prestaje vaiti: a) Na osnovu zakonskog propisa koji odreuje dan prestanka njegovog vaenja. Pri tome prestanak

vanosti moe da bude odreen ve prilikom donoenja zakona, to znai da je u takvom sluaju veunaprijed ogranieno vremensko trajanje nekog zakona;

b) Naknadnim propisom kojim se stavlja van snage odreeni krivini zakon;c) Da se generalnom klauzulom, ali izriito, stave van snage svi propisi koji su u suprotnosti sa

odredbama novog zakona.

Preutno krivini zakon prestaje da vai stupanjem na snagu novog zakona koji na drugaiji nainregulira istu materiju. U tom sluaju primjenjuje se pravilo lex posterior derogat legi priori, tj. kasniji

zakon derogira raniji zakon.

Retroaktivno vaenje krivinog zakona


26/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Pitanje retroaktivnog vaenja KZ u sutini se svodi na slijedee: da li se u nekim sluajevima odreenikrivini zakon moe primijeniti i na djela koja su uinjena prije njegovog stupanja na snagu. Dosljednaprimjena naela legaliteta iz l.3 st.2 KZ FBiH iskljuuje mogunost retroaktivnog vaenja (nikome nemoe biti izreena sankcija za djelo koja prije nego to je uinjeno zakonom nije bilo propisano kao

krivino djelo i za koje zakonom nije bila propisana krivina sankcija). U tom pogledu postoji samo jedan

izuzetak, predvien u odredbi l.4 st.2 KZ FBiH, koja kae: ako se poslije izvrenja krivinog djela,jednom ili vie puta izmijeni zakon, primijenit e se zakon koji je blai za uinioca. Dakle jedini izuzetak

izraz je humanosti zakonodavca u odnosu na uinioca krivinog djela.

Primjena blaeg zakona

Utvrivanje koji je zakon blai vri se uporeivanjem u odnosu na konkretno krivino djelo i u odnosu nakonkretnog uinioca. Ne dolazi u obzir apstraktno uporeivanje strogosti starog i novog zakona. Da bi seutvrdilo koji je zakon blai za neki konkretan sluaj, nepravilno je uzeti u obzir samo sankciju koja jepropisana za to djelo u starom i novom zakonu, ve se moraju uzeti u obzir svi propisi starog i novogzakona koji dolaze u obzir da budu primijenjeni u konkretnom sluaju, i to ne izolovano, ve posmatranou cjelini.

Konkretno utvrivanje koji je zakon blai vri se na nain da se prvo logikom operacijom na uinioca injegovo krivino djelo primijene propisi koji su bili na snazi u vrijeme izvrenja krivinog djela. Zatim seista logika operacija izvri i sa propisima koji su na snazi u vrijeme presuenja djela i tada se sagledapravna situacija optuenog u odnosu na konkretno krivino djelo. Ako se prilikom uporeivanja nae daje za uinioca povoljniji npr. novi zakon, tada se na njega primjenjuju sve odredbe novog zakona koje suaktuelne za konkretan sluaj. Vai i obrnut sluaj, kada se primjenjuju sve odredbe starog zakona. Prematome, nema djelomine primjene odredaba starog, a djelomino odredaba novog zakona jer bi topredstavljalo neki nepostojei zakon. Samo izuzetno iz razloga pravinosti moglo bi se dozvolitiodstupanje od naprijed pomenutog pravila jedinstvene primjene starog i novog zakona. Tako se uzima da

ne bi bilo nepravedno da sud uiniocu odmjeri kaznu po starom, a uz tu kaznu i mjeru bezbjednosti po

novom zakonu, ako je ta mjera bezbjednosti za njega blaa. Tako npr. bilo bi prihvatljivo da za nekokrivino djelo protiv bezbjednosti javnog saobraaja sud uiniocu izrekne kaznu zatvora po staromzakonu ako je ona blaa, a mjeru bezbjednosti zabrane upravljanja motornim vozilom (odreene vrste ikategorije) umjesto ranije mjere bezbjednosti koja se zvala i koja je predstavljala oduzimanje vozakedozvole.

Kriteriji za utvrivanje blaeg zakona su slijedei:

1. Uvijek je blai onaj zakon koji uinjeno djelo ne predvia kao krivino djelo;2. Ako je uinjeno djelo i po jednom i po drugom zakonu krivino djelo, blai je onaj zakon koji

iskljuuje krivinu odgovornost (npr.jedan zakon predvia nehatni oblik izvrenja djela, a drugi ne,blai je onaj zakon koji iskljuuje odgovornost za djelo uinjeno iz nehata);

3. Ako po oba zakona postoji i krivino djelo i krivina odgovornost, onda je blai onaj zakon kojiiskljuuje kanjivost. Osnov iskljuenja kanjivosti moe biti materijalno-pravni kao npr.uticajodreenog linog odnosa ili zastarjelost, a moe da bude i mjeoviti materijalno-procesno-pravni, kaoto je npr.nedostatak privatne tube.

4. Ukoliko i po jednom i po drugom zakonu postoji i djelo i odgovornost i kanjivost, onda je blai onajzakon koji predvia osloboenje od kazne, bilo da je to osloboenje obligatorno ili fakultativno.

5. Ukoliko se uinilac ne oslobaa od kazne ni po jednom zakonu, onda se uzima da je blai zakon onajpo kome treba da se izrekne blaa kazna. Pri tome je uvijek blaa ona kazna koja je blaa po vrsti(blai je zatvor od dugotrajnog zatvora). Pri tom treba imati u vidu da u konkretnom sluaju mogudoi u obzir jedan ili vie propisa koji utiu na odmjeravanje kazne, na njeno ublaavanje itd.

6. Ako su po oba zakona u pitanju iste vrste kazne, blai je onaj zakon prema kome se uiniocu moeizrei ta vrsta kazne u manjoj mjeri (krae trajanje zakona, manji iznos novane kazne i sl). Prema


27/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


tome, treba imati u vidu posebni minimum i posebni maksimum odreene vrste kazne, ali i odredbekoje se odnose na individualizaciju kazne.

7. Ukoliko se uporeuju samo kazne u jednom i drugom zakonu, tada je uvijek blai onaj zakon kojipredvia blau vrstu glavne kazne. Ako su te kazne iste, onda je blai onaj zakon koji predvia niiposebni minimum. Ako su posebni minimumi isti, blai je onaj zakon koji predvia nii poseban

maksimum.8. Ukoliko se po oba zakona na uinioca ima primijeniti ista glavna kazna i po vrsti i po mjeri, blai je

onaj zakon koji ne predvia primjenu sporednih kazni.

9. Ako oba zakona predviaju izricanje sporedne kazne, blai je onaj zakon ija je sporedna kazna blaa.Isti princip primjene blaeg zakona, odnosno retroaktivnog vaenja zakona odnosi se i kad su u pitanjusankcije prema maloljetnicima i mjere bezbjednosti. U svakom sluaju, neprihvatljivo je da se uinilackrivinog djela primjenom novog zakona dovede u nepovoljniju situaciju od situacije u kojoj bi se naaoda se na njega primijeni zakon koji je vaio u vrijeme izvrenja djela.

Ukoliko se u utvrivanju blaeg zakona utvrdi da je potpuno identina pravna situacija za uinioca u

pogledu izricanja krivine sankcije i po jednom i po drugom zakonu, tada se na uinioca uvijekprimjenjuje zakon koji je vaio u vrijeme izvrenja krivinog djela. Izuzetak po retroaktivnom vaenju utakvim sluajevima ne dolazi u obzir.

Uticaj nekrivinih (vankrivinih) propisa na utvrivanje blaeg zakona

U vezi sa primjenom blaeg zakona postavlja se pitanje kako na utvrivanje blaeg zakona utie izmjenavankrivinih propisa kojima se upotpunjavaju blanketna bia odreenih krivinih djela. U tom pogledupostoje 2 shvatanja: Prema prvom shvatanju izmjena vankrivinopravnih propisa ima uticaja nautvrivanje blaeg zakona. Prema drugom shvatanju osporava se uticaj izmjene tih propisa za utvrivanjeblaeg zakona. Postoji i posebno shvatanje da pri tome treba imati u vidu da li je izmjenom propisaujedno izmijenjeno i pravno shvatanje u pogledu opasnosti zbog odreenog ponaanja. U tom smislu, ako

nije dolo do promjene pravnog shvatanja, izmjenama se ne utie na utvrivanje blaeg zakona.

Primjena tzv.meuzakona pri utvrivanju blaeg zakona

Postavlja se pitanje da li prilikom utvrivanja blaeg zakona treba uzeti u obzir samo zakon koji je vaiou vrijeme izvrenja djela i samo zakon koji je vaio u vrijeme presude, ili treba uzeti u obzir itzv.meuzakone. Meuzakoni su zakoni koji su vaili vremenu od prestanka vaenja zakona koji je bio nasnazi u vrijeme izvrenja djela, pa do stupanja na snagu zakona koji vai u vrijeme donoenja presude. Utom smislu postoje 2 shvatanja. Prema prvom, meuzakoni se ne uzimaju u obzir. Po drugom shvatanju,koje je prihvatio i na zakonodavac u odredbi l.4 st.2 KZ FBiH, i meuzakoni se uzimaju u obzir priodreivanju blaeg zakona.

Primjena blaeg zakona do donoenja pravosnane presude

Blai zakon moe se primijeniti sve do donoenja pravosnane presude. Na pravosnano presuenepredmete izmjena krivinog zakona nema uticaja. U takvim sluajevima moe se samo posebnimpropisima izvesti primjena blaeg zakona u smislu da se presude revidiraju ili da se izvri ublaavanjekazne.

Ukoliko je do izmjene zakona dolo u toku postupka po vanrednim pravnim lijekovima (npr.zahtjev zazatitu zakonitosti), tada se uzima da primjena blaeg zakona dolazi u obzir uvijek u onim sluajevimakada povodom uloenog pravnog lijeka doedo ponovnog suenja.

PROSTORNO VAENJE KRIVINOG ZAKONODAVSTVA


28/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Pod prostornim vaenjem krivinog zakonodavstva neke drave ili ue teritorijalne jedinice,podrazumijeva se vaenje s obzirom na to da li je neko krivino djelo uinjeno u toj dravi odnosnoteritorijalnoj jedinici ili izvan nje. Svaka drava svojim vlastitim propisima ureuje pitanja prostornogvaenja svog krivinog zakonodavstva.

Principi prostornog vaenja krivinih zakona

Kad je u pitanju prostorno vaenje nekog krivinog zakona, za njega su bitna 3 elementa:

1. Dravna teritorija na kojoj je krivino djelo uinjeno;2. Dravljanstvo uinioca krivinog djela;3. Na iju tetu je izvreno neko krivino djelo.Imajui u vidu ova 3 elementa, postoje 4 principa prostornog vaenja krivinog zakonodavstva:

1. Teritorijalni2. Personalni (nacionalni)3. Realni (zatitni)4. Univerzalni (kosmopolitski).

Prema teritorijalnom principukrivini zakon neke zemlje primjenjuje se na sve uinioce krivinih djelakoja su izvrena na njenoj teritoriji, bez obzira na dravljanstvo poinioca i porijeklo objektakrivinopravne zatite.

Prema personalnom principu krivini zakon neke zemlje primjenjuje se iskljuivo na njene dravljane,pri emu nije vano gdje je djelo izvreno.

Prema realnom principu krivini zakon neke zemlje primjenjuje se na sve uinioce krivinih djelakojima se povreuju, odnosno ugroavaju pravna dobra te drave i njenih graana. Pritom nije vano da lise pravno zatiena dobra nalaze u zemlji ili u inostranstvu.

Prema univerzalnom principu, krivini zakon neke zemlje primjenjuje se na sve uinioce krivinih djelakoji se zateknu na njenoj teritoriji, a na budu ekstradirani. Pritom nije vano gdje je djelo uinjeno (uzemlji ili inostranstvu), iji je dravljanin uinilac, niti kojoj dravi ili ijem dravljaninu pripadajupravna dobra koja su krivinim djelom povrijeena ili ugroena.

Iskljuiva primjena samo jednog od ovih principa ne dolazi u obzir zbog svojih manjkavosti. Takonpr.ako bi se primjenjivao samo teritorijalni princip, dolo bi se u situaciju ili izruiti vlastitogdravljanina zemlji u kojoj je izvreno krivino djelo, ili uskratiti ekstradiciju i time potpuno onemoguiti

kanjavanje za izvreno krivino djelo u inostranstvu.Isto tako, uinilac ne bi bio kanjen ako bi krivino djelo izvrio u zemlji koja primjenjuje personalniprincip, pa otiao u svoju zemlju koja primjenjuje teritorijalni princip. Ostao bi nekanjen i stranac koji biizvrio krivino djelo u zemlji koja primjenjuje iskljuivo personalni princip, a da li e on biti kanjen uzemlji iji je dravljanin zavisi od toga koji princip primjenjuje njegova zemlja. Tako bi on ostaonekanjen ako bi njegova zemlja primjenjivala iskljuivo teritorijalni princip.Ako bi se primjenjivao samo realni princip, ostali bi nekanjeni domai dravljani koji su izvrili krivinadjela protiv stranaca ili strane drave. Isto tako, ostala bi nezatiena pravna dobra jedne drave u drugojdravi.Univerzalni princip u njegovom istom obliku je neprimjenjiv jer postoje velike razlike u savremenimkrivinim zakonodavstvima, a on bi podrazumijevao izjednaeno krivino zakonodavstvo.

Kako u dananjem trenutku ne postoje meunarodni propisi o prostornom vaenju krivinihzakonodavstava, to onda svaka drava svojim propisima uspostavlja takav reim prostornog vaenja koji


29/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


najvie odgovara interesima te drave, koristei kombinaciju naprijed navedenih principa. Pritom seuvaavaju interesi meunarodne zajednice i odnosi sa drugim dravama.

Vaenje krivinog zakonodavstva FBiH po teritorijalnom principu

Osnovni princip usvojen u krivinom zakonodavstvu FBiH je teritorijalni princip, to znai da se nae

krivino zakonodavstvo jednako odnosi na domae dravljane, strance i na lica bez dravljanstva. Premal.136 st.1, pod teritorijom FBiH podrazumijevaju se suhozemna teritorija, obalno more i vodenepovrine unutar granica FBiH, kao i zrani prostor nad njima. Ovaj princip dopunjen je sa druga 2principa: princip zastave broda i princip registracije aviona (l.130 st.2 i 3) prema kome se brodovi izrakoplovi sa oznakama FBiH smatraju dijelom teritorije FBiH bez obzira gdje se nalazili u vrijeme

izvrenja krivinog djela.

Kod ovog principa postoje odreeni izuzeci. Takav izuzetak dat je u l.134 st.1, gdje se kae: ako je usluajevima iz l.130 ovog Zakona pokrenut, a nije pravosnano dovren krivini postupak u drugojdravi, gonjenje u Federaciji poduzee se samo uz odobrenje federalnog tuioca.Izuzetak od primjene teritorijalnog principa postoji i u sluaju koji je predvien maunarodnim pravom,prema kome se domai zakoni ne mogu primijeniti na efove stranih drava i njihovu pratnju, na stranediplomatske i konzularne predstavnike i funkcionere odreenih meunarodnih organizacija. Na takva licaprimjenjuju se norme meunarodnog javnogprava koje sadre sankcije kao to je npr.proglaavanjeodreene javne osobe zapersonu non grata, gdje joj se ostavlja odreeno vrijeme da napusti zemlju.

Vaenje krivinog zakonodavstva FBiH po personalnom principu

Personalni princip doao je do izraaja u odredbi l.132 KZ FBiH, prema kojoj krivino zakonodavstvo uFBiH vai za dravljanina BiH kada na teritoriji BiH ili u inostranstvu uni koje drugo krivino djelo,osim krivinih djela iz l.131 (krivina djela protiv ustavnog poretka BiH i Federacije). Taj personalniprincip naziva se aktivnijer se odnosi na domae dravljane koji su aktivni u kriminalnom smislu. Zagonjenje u takvim sluajevima zakonodavac u l.134. st.2 predvia posebne uslove, prema kojima e se

gonjenje preduzeti samo:1. Kad se za krivino djelo kanjava i po zakonu zemlje u kojoj je djelo uinjeno;2. Da se gonjenje poduzima po zahtjevu oteenog i je da takav zahtjev podnesen.Vaenje krivinog zakonodavstva FBiH po realnom principu

Realni princip sadran je u odredbama l.131 i l.133 st.1 KZ FBiH. Prema odredbi lana 131, krivinozakonodavstvo u Federaciji vai za svakog ko na teritoriji BiH uini krivina djela iz l.137. -152. Kakozakonodavac ne predvia nikakve posebne uslove za primjenu ove odredbe, za taj princip koji jeobligatorno primaran, vai i odredba l.135 o uraunavanju pritvora i kazne i u dravi i u inostranstvu.Princip se odnosi na krivina djela protiv ustavnog poretka BiH i Federacije.Prema l.133, krivino zakonodavstvo u Federaciji vai i za stranca koji na teritoriji BiH ili u inostranstvu

uini prema njoj ili njenom dravljaninu neko drugo krivino djelo osim djela protiv ustavnog poretka,ako se zatekne na teritoriji FBiH ili bude ekstradiran. Ovo je realni princip, ali supsidijaran, to znai dado krivinog gonjenja i primjene domaeg zakonodavstva moe doi samo uz odreene uslove. I u ovomsluaju potuje seprincip identiteta norme, to znai da e se gonjenje stranca poduzeti samo kad se zauinjeno djelo kanjava i po zakonu zemlje u kojoj jeuinjeno i drugo, da e se gonjenje poduzeti pozahtjevu oteenog i ako je taj zahtjev podnesen.

Iz odredbe l.133 st.1 vidi se da je na zakonodavac predvidio i pasivni personalni princip, jer proteevaenje naeg zakonodavstva na bilo koga ko u inostranstvu izvri krivino djelo prema dravljaninuFBiH, osim politikih delikata. I u ovom sluaju vai zakonska obaveza iz l.135 KZ prema kojoj sepritvor, lienje slobode u toku ekstradicijskog postupka, kao i kazna koju je uinilac izdrao po presudiinostranog suda, uraunava u kaznu koju izrie domai sud za isto krivino djelo, a ako kazne nisu iste

vrste, uraunavanje e se vriti prema ocjeni suda.


30/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


Vaenje krivinog zakonodavstva FBiH po univerzalnom principu

Univerzalni princip predstavlja izraz meunarodne solidarnosti na planu suzbijanja kriminaliteta. Premaodredbi l.133 st.2, krivino zakonodavstvo u FBiH vai i za stranca koji prema stranoj dravi ili premastrancu uini u inostranstvu krivino djelo za koje se po zakonu te drave moe izrei zatvor od 5 godinaili tea kazna, kad se zatekne na teritoriji Federacije. U takvom sluaju sud ne moe izrei teu kaznu od

kazne koja je propisana zakonom zemlje u kojoj je krivino djelo uinjeno, ako naim zakonom nijedrugaije odreeno. Iz oveodredbe vidljivo je da je za primjenu univerzalnog principa nuno da se radi orelativno teim krivinim djelima.

Pored navedenih ogranienja, zakonodavac u odredbi l.134 st.2 takoe predvia posebne uvjete zagonjenje takvih uinilaca. Kao i kod personalnog i realnog supsidijarnog principa, zakonodavac i u ovomsluaju zahtijeva ispunjenje principa identiteta norme, jer kae da e se gonjenje kod nas poduzeti samoonda kada se za to krivino djelo kanjava i po zakonu zemlje u kojoj je to djelo uinjeno. Meutim,zakonodavac propisuje da se i u takvom sluaju gonjenje kod nas nee poduzeti ako se po zakonu tezemlje gdje je djelo uinjeno gonjenje poduzima po zahtjevu oteenog, a takav zahtjev nije podnesen.

U odredbi l.134 st.3 predvien je izuzetak od univerzalnog principa, gdje se kae da se gonjenje u FBiHmoe poduzeti bez obzira na zakon zemlje u kojoj je djelo uinjeno, ako je djelo u vrijeme izvrenjasmatrano krivinim djelom po meunarodnom pravu. U takvom sluaju gonjenje se moe poduzeti samopo odobrenju Federalnog tuioca. U navedenim sluajevima takoe vae odredbe l.135 o uraunavanjupritvora i kazne.


31/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


IIIIII

KKRRIIVVIINNOO DDJJEELLOO II KKRRIIVVIINNAA OODDGGOOVVOORRNNOOSSTT


32/155


33/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


KKRRIIVVIINNOO DDJJEELLOO

POJAM KRIVINOG DJELA

Odreivanje pojma krivinog djela je jedno od centralnih pitanja nauke krivinog prava, koja ima zadatakda pojam krivinog djela odredi s obzirom napravne elemente koji su sadrani u svakom krivinom djelu.Elementi koji su zajedniki svim krivinim djelima zovu seosnovni elementi krivinih djela. Osim njih,postoje iposebni elementikoji se javljaju samo kod nekih krivinih djela.

Odreujui opi pojam krivinog djela, u teoriji se polazi od razliitih stanovita. Meutim, sva tastanovita u osnovi se svode na 2 shvatanja: sa stanovita forme krivinog djela i sa aspekta njegovesadrine. Zbog toga se u teoriji razlikuju 2 pojma krivinog djela:formalni i materijalni.

Formalni pojam krivinog djela

Normativno i realistiko shvatanje krivinog djela. U krivinopravnoj teoriji u vezi sa odreivanjemformalnog pojma krivinog djela javilo se pitanje da li se krivino djelo treba uzeti iskljuivo kao pravni

pojam ili kao pojavu u vanjskom svijetu. S obzirom na to pitanje u teoriji se razlikuju normativno irealistiko shvatanje pojma krivinog djela.

Prema normativnom shvatanju, krivino djelo prvenstveno predstavlja povredu norme ili povredukrivinog zakona. Takvo shvatanje zastupao je Binding i polazio od toga da se krivinim djelomprvenstveno vrijea norma, pa je povreda norme osnovni element svakog krivinog djela.

Prema realistikom shvatanju, krivino djelo nije iskljuivo pravni pojam ve prvenstveno pojava uvanjskom svijetu. Ono se mora odrediti prije svega na osnovu njegova 2 osnovna segmenta. To su radnja

i posljedica koja nastaje usljed te radnje. U krivinopravnoj teoriji danas dominira ovoListovo realistikoshvatanjekrivinog djela, s tim da ima izvjesnih razlika u pogledu unoenja posljedice u pojam kriv.djela.

U teoriji postoji jo nekoliko shvatanja pojma krivinog djela koja su manje prihvatljiva jer u stvarinegiraju pojam krivinog djela. Tako npr.postoji tzv. simptomatiko shvatanje prema kome je krivinodjelo samo sredstvo da se sazna krivinopravna vinost. Prema dinamikom ili konstitucionalnomshvatanju, u pojam krivinog djela unose se psihika stanja uinioca ime takoer ostaje nerijeenoosnovno pitanje.

Objektivno-subjektivni i objektivni pojam krivinog djela

Kod odreenja formalnog i to realistikog pojma krivinog djela postavlja se pitanje da li to djelo trebaposmatrati iskljuivo kao radnju i prouzrokovanu posljedicu ili u njega treba unijeti i neke subjektivneelemente, kao to je krivnja (vinost) njegovog uinioca. Drugim rijeima, postavlja se pitanje da li sekrivino djelo treba posmatrati iskljuivo objektivno ili objektivno-subjektivno. Unoenje vinosti u pojam

krivinog djela potie od Lista i smatra se opeusvojenim gleditem u njemakoj i francuskoj literaturi.Ovakav pojam krivinog djela poznat je pod imenom objektivno-subjektivni formalni pojam krivinog

djela.

Nasuprot ovakvom shvatanju, postoje miljenja da vinost nije element krivinog djela, te da u pojamkrivinog djela ulaze samo objektivni elementi. Ovakav pojam krivinog djela naziva se objektivni

formalni pojam krivinog djela.

Objektivni pojam krivinog djela razradio je Toma ivanovi. Po njegovom miljenju, pojam krivinogdjela treba postaviti isto objektivno, bez ikakvih subjektivnih elemenata. Subjektivne elemente trebarazmatrati samo u vezi sa krivcem. Stoga ivanovi u krivinopravnu teoriju uvodi tzv.tripartitni sistem.Pored dotadanjih krivinopravnih pojmova - krivino djelo i kazna, ivanovi zagovara uvoenje pojmakrivca, kao posebnog krivinopravnog pojma. Prema ovom stanovitu, krivino djelo jeprouzrokovanjeposljedice ljudskom radnjom koje ne mora biti vino (skrivljeno). Pri tome se ljudska radnja posmatra


34/155

WWW.BH-PRAVNICI.COM


potpuno objektivnokao tjelesni pokret ili kao proputanje tjelesnog pokreta, bez obzira na to da li je touinjeno sa svijeu i voljom ili ne. Pitanje svijesti i volje moe se razmatrati samo u vezi s krivcem,odnosno pri utvrivanju da li je uinilac tog krivinog djela i vin, tj da li za konkretno djelo postojikrivac.

Najvaniji prigovori koji se stavljaju objektivno-subjektivnom pojmu krivinog djela su:

a) Da ne odgovara logikom pojmu krivinog djela. Kao primjer se navodi ubistvo poinjeno od straneduevnog bolesnika. U takvom sluaju, u opem shvatanju i prema obinom govoru to se smatraubistvom.

b) Da ne odgovara akcesornoj prirodi sauesnitva. Tako npr. ako neko podstakne neko neuraunljivobie na izvrenje krivinog djela, on nee moi biti kanjen kao podstreka jer prema toj teorijineuraunljivo bie ne moe biti uinilac krivinog djela. Da bi se ova neloginost prevazila, u Njemakoj je razvijena posebna teorija o tzv.posrednom izvriocu, prema kojoj se u ovakvimsluajevima podstreka smatra tzv.posrednim izvriocem, a ne podstrekaem.

c) Objektivno-subjektivni pojam krivinog djela zapostavlja pitanje sistematike krivinog prava i neistie pojam krivca kao samostalan i odvojen pojam.

Prigovori koji se istiu objektivnoj teoriji su slijedei:

a) Odvajajui krivino djelo i krivca, ta teorija odvaja ono to predstavlja prirodno jedinstvo i to sezapravo ne moe odvojiti. Naime, tvrdi se da se ne moe smatrati krivinim djelom ono to seodreenom licu ne moe staviti na teret, odnosno djelo za koje niko ne odgovara. Odvojiti vinost odkrivinog djela znai u stvari dati pojam koji nema realne podloge.

b) Ni pojam krivinog djelau objektivnom smislu ne odgovara njegovom logikom (prirodnom) smislu.Tako npr. ako neka osoba u snu uini pokret i prouzrokuje zabranjenu posljedicu, to se ne smatrakrivinim djelom iako se radi o prouzrokovanju posljedice ljudskom radnjom.

Protivpravnost i odreenost krivinog djela u zakonu

Dalji problem u odreenju opeg pojma krivinog djela je pitanje protivpravnosti, kao

krivicno pravo - skripta (1)

Documents