kullanici tarafindan · 2013-10-11 · geçerli kılma (validasyon) –doğrulama (verifikasyon)...
TRANSCRIPT
![Page 1: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/1.jpg)
KULLANICI TARAFINDAN
TESTİN DOĞRULANMASI
(VERİFİKASYON)
Dr. Murat Öktem
Düzen Laboratuvarlar Grubu
![Page 2: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/2.jpg)
Kaynaklar
• CLSI EP5-A2: Evaluation of Precision Performance of Quantitative
Measurement Methods (2004)
• CLSI EP6-A2: Evaluation of the Linearity of Quantitative Measurement
Procedures: A Statistical Approach (2003)
• CLSI EP9-A2: Method Comparison and Bias Estimation Using Patient
Samples (2002)
• CLSI EP10-A3: Preliminary Evaluation of Quantitative Clinical Laboratory
Measurement Procedures (2006)
• CLSI EP15-A2: User Verification of Performance for Precision and
Trueness (2005)
• CLSI EP17-A: Protocols for Determination of Limits of Quantitation
(2004)
• CLSI EP28-A2: How to Define and Determine Reference Intervals in the
Clinical Laboratory (2000)
• CAP Laboratory General Checklist, 2007
2
![Page 3: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/3.jpg)
Geçerli Kılma (Validasyon) – Doğrulama (Verifikasyon)
• Mühendislik
• Yazılım
• Eğitim
• İlaç endüstrisi
• İstatistik
• Dokümantasyon
• Sosyoloji
• Test metotları
• Öngörü / Tahmin
3
![Page 4: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/4.jpg)
Testin Geçerli Kılınması (Validasyon)• Tanım
• Referans
• Kullanıcı tarafından kesinlik (precision) ve doğruluk
(trueness) yönünden üretici beyanının doğrulanması
• Sadece üretici bilgileri ve validasyonu yeterli değildir, her
laboratuvar kendi verifikasyonunu yapmalıdır
• Verifikasyon rutin çalışma öncesi yapılmalıdır
• Yılda iki kez tekrarlanmalıdır
Testin Doğrulanması (Verifikasyon)
4
![Page 5: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/5.jpg)
Testin Doğrulanması (Verifikasyonu)
• Analitik doğruluk (accuracy)
• Metot karşılaştırma
• Tekrarlanabilirlik (precision)
• Analitik duyarlılık (sensitivity) (Alt ölçüm sınırı)
• Analitik etkileşim (interference)
• Rapor edilebilir aralık• Analitik ölçüm aralığı (analytical measurable range)
• Klinik rapor edilebilir aralık (clinical reportable range)
• Referans aralığı
5
![Page 6: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/6.jpg)
Analitik doğruluk (accuracy)
1. Referans metotla karşılaştırma
2. Kontrol materyali ile karşılaştırma
(QC1, QC2, QC3)
6
![Page 7: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/7.jpg)
Metot Karşılaştırma – 1• En basiti 20 örnek çalışılmasıdır (CLSI-EP15-A2)
Bu örnekler beklenen aralıkta olmalıdır (M1-M20)
• Aynı örnekler 2 metotla da çalışılır
• Ortalama bias hesaplanır ve değerlendirilir
• Temel kitaplar (Tietz, Kaplan, vb.), CLIA limitleri,
Westgard web sitesi gibi kaynaklarla karşılaştırılır
7
![Page 8: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/8.jpg)
Metot Karşılaştırma – 2• Regresyon analizi ile karşılaştırma yapılması çok daha
iyidir. İdeal sonuç slope=1, intercept=0, r=0,99
• Slope: Proportional bias, genellikle metotlar arası kalibrasyon
farkına bağlıdır
• Intercept: Constant bias, kalibrasyon veya set pointe bağlı
olabilir
• r: Çizilen çizgiye yakınlığı gösterir. Outlier ve tekrar gereklilikleri
gözden geçirilmelidir
• Ör: y= 1,28x – 44,6
• Slope 1,28
Demek ki yeni metot %28 daha yüksek sonuç veriyor
• Intercept -44,6
Demek ki yeni metotla absolute fark 44,6 birim daha düşük
8
![Page 9: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/9.jpg)
Metot Karşılaştırma – 3
• Bias plot: İki metot arası % farklarla ayrı bir grafik
de hazırlanabilir. Bu sayede hangi düzeyde ne
kadar fark var görülebilir
• Bias varsa öncelikle kalibratör gözden geçirilmelidir
• Daha fazla örnek ile karşılaştırma yapmak gerekir
• Problem olan düzeye odaklanmak faydalı olabilir
• Dış kalite kontrol verileri de takip edilmelidir
9
![Page 10: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/10.jpg)
Tekrarlanabilirlik (Precision)
• 2 düzey, 5 gün, 3’er çalışma yap (EP15-A2) (QC1, QC2)
• SS hesapla ve üretici verisi ile karşılaştır. SS yüksekse
neden araştır
• Klinik olarak karşılaşılabilecek düzeydeki örnekleri kullan.
Referans aralığı içinde olması şart değil
• Stabil olmayan analitler için hasta örnekleri yerine, ticari
kontrol veya kalibratörler kullanılabilir
10
![Page 11: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/11.jpg)
Analitik Duyarlılık (Sensitivity)
(Alt ölçüm sınırı)
• Blank ve düşük düzey pozitif örnekler kullanılır
• Blank: Zero kalibratör
• Düşük düzey pozitif örnek ise üretici verilerine göre seçilir
• 20 blank çalış. ≥17 alt ölçüm sınırından düşük ise blank
valide edilmiştir (BL1-BL20)
• 20 düşük düzey çalış, >17 blank’in üzerinde ise alt ölçüm
sınırı valide edilmiştir (LP1-LP20)
11
![Page 12: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/12.jpg)
Analitik Etkileşim (Interference)
• Bu madde için onaylanmış bir prosedür yoktur
• Hemolizli (H1-H5), Lipemik (L1-L5), Diyaliz (D1-D10)
• Toplam 20 çalışma yap
12
![Page 13: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/13.jpg)
Rapor Edilebilir Aralık
• Analytical measurable range (AMR) (QC1, QC2, QC3)
• Cihazın direkt olarak rapor edebileceği sınırlar
• Linearite olarak da adlandırılır
• Metot kullanıma girmeden teyit edilmelidir
• 3 düzey kullanılır (düşük, orta, yüksek)
• Hasta örneği, kontrol, vb. kullanılabilir
• Clinically reportable range (CRR)
• Dilüsyon, vb. ile rapor edilebilecek sınırlar
• Laboratuvar yöneticisinin kararıdır, teyit gerektirmez
13
![Page 14: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/14.jpg)
Referans Aralığı
• Her laboratuvarın kendi referans aralığını belirlemesi gerekmez
ama belirlenmiş referans aralığını teyit etmesi gerekir
• Kullanılabilecek kaynaklar
• Üretici önerileri
• Referans laboratuvarlar
• Makaleler
• Daha önce kullanılan/belirlenmiş referans aralıklar
• 20 sağlıklı olduğunu düşündüğün birey seç ve çalış (N1-N20)
• <2 limit dışı ise referans aralığı teyit edilmiştir
• ≥2 limit dışı ise yeni bir 20’li set çalış
• Teyit edilemezse yeniden referans aralık belirlenmesi gerekir
• Gaussian dağılım gösteriyorsa 120 örnek, göstermiyorsa 200 örnek ile
çalışma yapılmalıdır
14
![Page 15: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/15.jpg)
Testin Doğrulanması (Verifikasyonu)
• Ticari kitler
• Laboratuvar içi geliştirilmiş, kalitatif dahil
uyarlanan tüm metotlar
• İlaç analizleri
15
![Page 16: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/16.jpg)
Ticari kitlerin metot doğrulaması
sırasında tüm bu işlemlerin
yapılması şart değildir
Yapılması mecbur olanlar
• Analitik doğruluk (Accuracy)
• Tekrarlanabilirlik (Precision)
• Rapor edilebilir aralık
• Analytical measurable range (AMR)
• Clinically reportable range (CRR)
• Referans aralığı
16
![Page 17: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/17.jpg)
17
*
* Yoksa, firmanın sağladığı kontrol örneği sadece o cihaz ve reaktif için kullanılabilir
![Page 18: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/18.jpg)
18
![Page 19: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/19.jpg)
Hazırlanacak örnekler (Mecburi)
QC1 15
QC2 15
QC3 7
N1-N20 20
Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma
QC1, QC2, QC3 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2
QC1, QC2, QC3 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2
QC1, QC2, QC3 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2
QC1, QC2, QC3 N1-N20
QC1, QC2, QC3
QC1, QC2, QC3
QC1, QC2, QC3
Çalışma programı (n= minimum 30 + 20)
19
![Page 20: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/20.jpg)
Hazırlanacak örnekler (Genişletilmiş)
QC1 20
QC2 20
QC3 7
M1-M20 20 (rastgele seçilmiş serum)
BL1-BL20 20
L1-L20 20
H1-H5 5
LP1-LP5 5
D1-D10 10
20
![Page 21: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/21.jpg)
Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma
QC1, QC2, QC3 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2
QC1, QC2, QC3 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2
QC1, QC2, QC3 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2 QC1, QC2
QC1, QC2, QC3 M1-M20 BL-BL20 L1-L20 H1-H5
QC1, QC2, QC3 LP1-LP5
QC1, QC2, QC3 D1-D10
QC1, QC2, QC3
Çalışma programı (n=125)
21
![Page 22: KULLANICI TARAFINDAN · 2013-10-11 · Geçerli Kılma (Validasyon) –Doğrulama (Verifikasyon) •Mühendislik •Yazılım •Eğitim •İlaç endüstrisi •İstatistik •Dokümantasyon](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022041900/5e5fd5958701280e6e392d0d/html5/thumbnails/22.jpg)
Kaynaklar
• CLSI EP5-A2: Evaluation of Precision Performance of Quantitative
Measurement Methods (2004)
• CLSI EP6-A2: Evaluation of the Linearity of Quantitative Measurement
Procedures: A Statistical Approach (2003)
• CLSI EP9-A2: Method Comparison and Bias Estimation Using Patient
Samples (2002)
• CLSI EP10-A3: Preliminary Evaluation of Quantitative Clinical Laboratory
Measurement Procedures (2006)
• CLSI EP15-A2: User Verification of Performance for Precision and
Trueness (2005)
• CLSI EP17-A: Protocols for Determination of Limits of Quantitation
(2004)
• CLSI EP28-A2: How to Define and Determine Reference Intervals in the
Clinical Laboratory (2000)
• CAP Laboratory General Checklist, 2007
22