kuramsal fizikte yöntem
DESCRIPTION
Kuramsal Fizikte Yöntem. Cemsinan Deliduman 6 N isan 2013 Küyerel Konferansı. Bilimin Durumu. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
![Page 1: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/1.jpg)
Cemsinan Deliduman
6 Nisan 2013
Küyerel Konferansı
![Page 2: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/2.jpg)
Doğa yasalarının basit ve nesnel olacağı inancına dayanan bilim geçen birkaç yüzyılda son derece başarılı olduğu için, bugüne dek varsayılan doğa yasalarının doğru olduğu ve onlara ulaşma yöntemimizin hep takip etmemiz gereken doğru yöntem olduğu sonucuna varabiliriz.
Ancak bilim insanları birçok konuda anlaşamamakta ve bu nesnel, kesin, tekil ve tam olması beklenen bilimsel bilgiden kuşku duyulmasına yol açmaktadır.
Ayrıca bilim olduğunu savlayan etkinlikleri (Astroloji gibi) veya bilimsel olduğunu savlayan kabullenişleri (Yaradılış “teorisi” gibi) nasıl değerlendirmeliyiz?
![Page 3: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/3.jpg)
Bilimsel bilgiyi diğer bilgi türlerinden ayırt etmek için önce bilimin ne olduğunu tanımlamalı ve bunun için de bilimin nasıl yapıldığının kurallarını belirlemeliyiz.
Bilim gerçeği arayan ve bulan bir uğraş mıdır?Bilimsel yasalar ve kuramlar dünyayı tanımlamanın
olası yollarından yanlızca biri mi?Fiziksel dünyayla ilgili verilen bir modelin veya
kuramın doğru olduğundan asla emin olamayacaksak, böyle kuramların doğru olduklarını ne kesinlikle söyleyebiliriz?
Bilimsel kuramları doğa hakkında gözlemlenmiş gerçekleri açıklamanın değil, bunları yalınlaştırma ve sistemli olarak toplamanın bir yolu olarak mı almalıyız?
![Page 4: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/4.jpg)
Platon: Doğrudan duyu deneyiminden çok uzakta bir gerçeklik vardır. Doğru bilgi gerçek, sabit ve değişmez olmalıdır. Duyu deneyimlerinin dünyası sürekli değişir ve bu nedenle güvenilmezdir, doğru bilgiye ancak saf akıl ile ulaşılabilir.
Aristo: Her bilgi dış dünyadaki girdilerden ve sonunda bunlardan genelleyeceğimiz ya da tümleyebileceğimiz genel planlardan ve birleştirici ilkelerden başlamalıdır. Bu planlar ve ilkeler aklın hoşuna gider ve bizde belirli bir bilgi alanını ya da bireysel duyu deneyimlerinin bir kümesini en sonunda anlamışız duygusu uyandırır.
![Page 5: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/6.jpg)
Bilim, doğadaki sayısız olayları açıklayan temelde basit yasaların var olduğunu geleneksel olarak kabul edegelmiştir.
Ockham’ın usturası: En iyi açıklama, işe yarayanlar arasında en basit olanıdır.
Galilei: Düzenlilik içeren yalın, derli toplu bir dünyanın var olduğunu varsaymalıyız.
Mach: Bilimin amacı, doğadaki olayları en yalın ve en tutumlu biçimde betimlemektir.
![Page 7: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/7.jpg)
Francis Bacon’ın aksiyomlar merdiveni:
Basit gözlem Veriler Tümevarım Ara genellemeler (Hipotezler) Tahminler
Deney/Gözlem Yasalar Tümdengelim Tahminler Yeni gözlem .....
Bu tamamen nesnel olan bir süreçtir.Bilim, fiziksel dünya hakkında giderek daha fazla
bilgi toplar ve bizi gerçeğe daha yakınlaştırır.
![Page 8: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/8.jpg)
Hipotezlerin kaynağına göre: Saf düşünce, Matematik, Estetik kaygılar, Gözlem.
Bilimsel yöntemin kullanımıyla:Mantıksal çıkarım teknikleri (Tümdengelim,
Tümevarım),Gözlem/deney ile sürekli karşılaştırma,Gerektiğinde hipotezlere geri dönme ve değiştirme,Yanlışlanabilir öngörülerde bulunabilme.
Sonuçların güvenilirliği için koyduğumuz kıstaslarla:Verileri düzenleme, Doğrulama, İlkesel tutarlılık,Basitlik, Belirlenimcilik, Açıklama kudreti, Pratik
yarar.
![Page 9: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/9.jpg)
1) Gökbilim ve doğrulama(ma) paradoksları2) Mekanikçi bakış ve Belirlenimcilik3) Mekanikçi bakışın sorunları4) Mantığın bilimde kullanımıyla ilgili sorunlar5) Organizmacı bakış6) Yanlışlanabilirlik kriteri ve sorunları7) Bilim ne değildir?8) Bilim nedir?
![Page 10: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/10.jpg)
“Bilim esas itibariyle fiziktir, gerisi pul toplamaktır.”
![Page 11: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/12.jpg)
Yaz Dönümü
Kış DönümüEkinoks
![Page 13: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/16.jpg)
Platon (Timaeus): Evren kusursuz bir küre şeklinde yaratılmıştır ve doğal düzgün çembersel hareket edecek şekilde kurulmuştur.
Aristo: Diğer konularda Platon ile uyuşmasa da bu düşünceyi sahiplendi ve iç içe kürelerden oluşan kendi evren modelini yaptı.
Dünyayı hareketsiz duruyor şeklinde düşündüler.Burada açıklamanın basitliği ölçütü kullanılmıştır.
![Page 17: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/19.jpg)
Arşimet (Kum Saatçisi kitabı): “... Samos’lu Aristarchus, öncüllerinden evrenin şimdi söylenenden defalarca kat daha büyük olduğu sonucunu veren bazı hipotezlerden oluşan bir kitap çıkardı. Hipotezlerine göre, Dünya bir çemberin üzerinde Güneş’in etrafında döner, Güneş bu yörüngenin merkezindedir ve yine merkezinde Güneş’in olduğu sabit yıldızlar küresi çok büyüktür...”
![Page 20: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/20.jpg)
![Page 21: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/21.jpg)
Hipotez: Güneş merkezdedir, gezegenler onun etrafında dönerler.
Gözlem: Paralaks yok.
O nedenle bu hipotezdoğru olamaz.
Doğrulamama?
![Page 22: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/22.jpg)
![Page 23: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/23.jpg)
![Page 24: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/25.jpg)
Dünya ekuant
![Page 26: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/26.jpg)
Hipotez: Dünya merkezdedir, Güneş ve diğer gezegenler onun etrafında dönerler.
Yapılan bütün gözlemlere uyan karmaşık bir model.
Pratik yarar: Takvim, namaz vakitleri, vb.
Doğrulama?
![Page 27: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/29.jpg)
“Hala Batlamyus’un ve diğer gökbilimcilerin çoğunun gezegenler kuramları, sayısal verilerle tutarlı olmalarına karşın, benzer biçimde hiç de küçük olmayan zorluklar çıkartıyorlarmış gibi görünüyorlardı. Çünkü bu kuramlar belirli ekuantlar tasarlanılmadıkça yeterli değildiler; bunun sonucunda bir gezegenin ne taşıyıcısında ne de ilmeğinin merkezi etrafında sabit hızla hareket etmediği gözüküyordu. Böylece bu tür bir sistem ne yeterince mutlak ne de yeterince akla hoş görünüyordu.”
![Page 30: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/31.jpg)
Kopernik
![Page 32: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/33.jpg)
Kepler, 1600’den 1606’ya kadar Tycho Brahe’nin verileriyle Mars’ın yörüngesini çembersel hareketlerin birleşimleriyle tam olarak uydurmayı denedi. Yayın sekiz dakikasına kadar uyum elde etti, ama veriler daha hassas olmasına karşın daha iyi bir uyum elde edemedi.
“... Bundan sonra bu yolda kendi fikirlerime göre önden gideceğim. Çünkü, bu sekiz dakikayı ihmal edebileceğimize inansaydım, hipotezimi ona göre onarırdım. Fakat bunları ihmal etmek izin verilemez olduğu için, bu sekiz dakika gökbilimin tamamen yenilenmesine giden yolu işaret ediyor ...”
![Page 34: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/34.jpg)
Kepler’in yasalarını formüle etmesi yaklaşık yirmi yıl almıştır .
Bu yasalar büyük oranda gözlemsel olarak ve deneme yanılmayla, gerilerinde anlaşılır bir kuram olmadan keşfedildiler. Bunlar Kepler’in uzun yıllar boyunca büyük miktarda veriyi çalışarak bulduğu düzenliliklerin kısa matematiksel özetleriydi.
![Page 35: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/35.jpg)
Gezegen
Odak Güneş
![Page 36: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/37.jpg)
İpin üzerindeki gerilme kuvveti dönme hareketinin nedenidir.İp koparsa düz doğru üzerinde doğal hareket başlar.
Merkezcil kuvvet
Merkezcil kuvvet gerilme kuvvetine eşittir.
![Page 38: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/38.jpg)
GüneşGüneş
GezegenGezegen
![Page 39: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/39.jpg)
![Page 40: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/40.jpg)
![Page 41: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/42.jpg)
![Page 43: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/43.jpg)
Ole Rømer’in gözlemi:
Işık hızı: c=212.000 km/s
Dünya
Dünya
![Page 44: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/45.jpg)
Bu olay diğer gezegenlerin Merkür üzerindeki etkilerini hesaba katarak açıklanamadı. Açıklama Einstein tarafından genel görelilik kuramı içinde verildi. Bu, Newton’ın kuramının uygulanabilirliliğinin sınırını göstermiştir.
Gezegen
Günberiilerler
Güneş
![Page 46: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/46.jpg)
“İlk neden” ile açıklama:
Belirlenimcilik: Gelecekte olacak olan herşey geçmişteki veya şu andaki olayların bir sonucu olarak belirlenebilir.
![Page 47: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/48.jpg)
Hume, neden-sonuç kavramlarını incelerken, gerçekte gözlemlediğimizin yalnızca biri bir diğerini izleyen olaylar olduğunu, bunların arasında gerekli olan bir bağlantı olmadığını işaret eder. Belirtilen sonucu veren bir nedenin (veya bağlantının) doğrudan gözlenmesi yoktur. Neden ve sonuç terimleri işlevsel anlamı olmayan sözcüklerdir.
Hume, gelecek gözlemlerin geçmiştekilere benzemesini varsaymamızı gerektirecek ne gibi bir nedenimiz olduğunu sordu. Tümevarımla çıkarılan yasalara neden sınırsız güven duymaktayız?
![Page 49: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/49.jpg)
Mill, mantık bilimi için ana problemin, genel önermeleri keşfetme ve kanıtlama işlemi olan tümevarım sürecinin doğrulanması olduğunu ileri sürer.
Tüm tümevarımlarda doğanın izlediği yolun tekdüze olduğu ya da evrenin genel yasalarla yönetildiği varsayımı vardır. Ama bunun kendisi, tek tek durumların hepsinde doğru oldu diye doğru olduğunu varsaydığımız için tümevarıma bir örnektir.
![Page 50: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/50.jpg)
Kanıt aramaksızın doğru ilk ilkelerden tümdengelim veya su götürmez genel yasalara ulaştıracak tümevarım temel alınarak kesin bilgiye ulaşılamaz.
İçerik arttıran bir mantık (ya da tümevarım mantığı) yoktur. Tümevarıma dayalı çıkarsamalar ampirik genellemelerden başka birşey değildir.
Tümdengelimsel mantık ise sadece etrafta önceden (gizli olarak) bulunagelen ifadeleri arayıp bulmamıza izin verir. Sonuç etrafta bulunagelenlerden daha fazla gerçeklik veya bilgi içermez.
![Page 51: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/51.jpg)
![Page 52: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/52.jpg)
Kant, Hume’un tümevarım eleştirileri sayesinde kendi deyimiyle “dogmatik uyku”sundan uyandı.
“Uzay-zaman” ve “nedensellik” gibi kavramlar düşüncenin “sezgi”lerindenlerindirler. Düşünce (akıl) algı organlarımızla algıladıklarımzı “düzenleyerek” onları anlamamızı sağlar.
Kant’ın bakış açısı mekanikçidir. Buna göre bir olayın nedeni onun amacı (veya “son nedeni”) değildir, ancak o olaydan önce gelen “etkili neden”dir.
Kant doğa ile aklı birbirlerinden soyutlayarak bir “düalite” yaratmıştır.
![Page 53: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/53.jpg)
Kant doğru ifadeleri üçe ayırır:1)Doğruluğu kendi ifadesi nedeniyle olan
ifadeler.2)Duyu organlarımızla elde ettiğimiz verileri
düzenleyip özetleyerek oluşturduğumuz ifadeler.
3)Duyu organlarımızla elde ettiğimiz bilgiden rasyonel düşünceyle çıkarsadığımız ifadeler.
Bilimsel kuramlar bu son kategoriye girerler. Akıl tarafından işlenmemiş bilgi bilimsel kuram olamaz.
![Page 54: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/54.jpg)
![Page 55: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/55.jpg)
Felsefe öncesi: Büyük küçük birçok tanrı fiziksel evrenin işlerliğinden doğrudan sorumludur.
Felsefe kişisellikten uzak, mekanikçi görüşle başlar:Thales: Su, Anaksimenes: Hava, Democritus: Atomlar,
vb.Aristo’ya göreyse cansız madde canlılar gibi belli bir
amaçla hareket eder.Organizmacılık: Cansız varlıkların davranışını canlı
organizmalarla benzerlik kurarak anlatmak.“Son neden” ile açıklama: Organizmaların
davranışlarını belirli bir sona veya belli bir hedefe ulaşma çabası olarak açıklamak, veya davranışın nedenini amacıyla anlamak.
![Page 56: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/56.jpg)
EterAteşHavaSuToprak
![Page 57: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/57.jpg)
Maupertius: Doğa, her zaman bir şeyleri en aza indirmek için uygun bir şekilde davranır. Eylem en aza indirilir.
Euler: Olaylar sadece nedenler cinsinden değil, aynı zamanda amaçlar cinsinden de açıklanabilir. Doğanın bütün yasaları eylemin en yüksek veya en düşük olma ilkesinden elde edilebilir.
![Page 58: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/58.jpg)
Denizde çırpınan kişiyi kurtarmakiçin en az zaman harcayacağımızyolu seçeriz.
Işık bir ortamdan diğer ortama geçerken en az eylemde bulunacağı yolu seçer.
![Page 59: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/59.jpg)
1) Önce fiziksel sistemin enerji özelliklerini içeren bir eylem yazılır.
2) Matematiksel bir yöntem (Euler) kullanılarak eylem en aza indirilir (Maupertius). Bunun sonucu olarak hareket denklemleri bulunur.
3) Hareket denklemleri zaman değişkenine bağlı denklemlerdir.
4) Bu denklemler çözülüp sistemle ilgili verilerin zamanla nasıl değiştikleri belirlenir.
5) Bu işlemin yapılabildiği kuramlar mekanikseldir ve belirlenimcidir.
![Page 60: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/60.jpg)
Kantın düalist felsefesine karşı “romantik” Alman idealistleri (Schelling, Novalis, Schelegel, Hegel, ...) kendi doğa felsefelerini geliştirdiler.
Bu felsefenin kaynağı Leibniz’in “yaşayan madde” ve Kant’ın tanımladığı “doğal amacı olan organizma” kavramlarıdır. Böyle bir organizma kendi kendini üreten ve örgütleyen, hareketinin nedeni kendinde olan bir organizmadır.
Doğa felsefesi: Doğanın kendisi bir bütün olarak böyle bir organizmadır.
Schelling: Akıl görünmez doğadır, doğa görünür akıldır.
![Page 61: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/61.jpg)
Newton’un “ilk nedene”dayalı hareket “yasaları”
Kant’ın düalist felsefesi
Euler’in en az eylemilkesi
Alman İdealizmininbütüncül tezleri
HumeMill
![Page 62: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/62.jpg)
![Page 63: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/63.jpg)
Gerçekte A konumundaolan bir yıldız, ışık büküldüğü için, Dünya’dan bakıldığında B noktasındaymış gibigörünür.
![Page 64: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/64.jpg)
Marx’ın tarihsel materyalizmi, Freud’un psikanalizi, Adler’in bireysel psikolojisi gibi kuramlar kendilerinden sonra olan her şeyi bu kuramları destekleyecek şekilde yorumlayabilirler. Her üç durumda da kuramın büyük bir açıklayıcı gücü vardır.
Einstein’ın “genel görelilik” kuramında ise daha sonra deneylerle test edilebilen kesin öngörülerde bulunulur. Gözlemsel olguların bu öngörülerle uyuşmazlık etmeyeceklerinin önceden bir garantisi yoktur. Böyle kuramlar çürütülebilir.
İyi kuramlar doğada çürütülebilir veya yanlışlanabilir öngörülerde bulunabilen kuramlardır.
![Page 65: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/65.jpg)
Euler’in “eylemi en aza indirerek fiziksel sistemin davranışını açıklama” tezi yanlışlanamaz: Herhangi bir sistem için eylem yazılamıyorsa bu en az eylem ilkesini yanlışlamaz, bizim o sistem için eylem yazmayı beceremediğimizi gösterir.
En az eylem ilkesi fiziğin matematiksel dili veya yöntemidir. Bu yöntemi kullanarak gözlemlerimizi nasıl düzenleyeceğimizi belirleriz.
Marx’ın, Freud’un ve Adler’in tezleri de kuram olarak değil verileri düzenlemenin yöntemleri olarak anlaşılabilir.
![Page 66: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/66.jpg)
Evrim kuramı biyolojik türlerin zamanla değişim dinamiğininin nasıl olduğunu belirler. Evrim kuramı yanlışlanamaz: Bulunan herhangi bir fosil evrim kuramı içinde sınıflandırılamıyorsa bu veri eksikliğine yorulur.
Ancak verileri düzenler ve pratik yarar sağlar.Sicim kuramı temel parçacıkların aslında sicim
geometrisinde olduklarını savlar. Bu tezin sonuçlarının düşük enerjilerde gözlenme öngörüsü henüz yoktur. Sicim kuramı yanlışlanmaz: Her yanlışlama girişiminden daha yüksek enerjilere çıkarak kurtulur.
Ancak parçacık fiziğinin eksiklerini giderme savındadır.
![Page 67: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/67.jpg)
Popper’ın yanlışlama işlemi gerçekten bilim insanlarının çalışma yöntemlerini mi göstermektedir?
Hayır. Çünkü bilim insanlarını daha önceden başarılı olmuş bir modeli veya kuramı terketmeye zorlamak için, gözlemsel veriler tek başlarına hiçbir zaman yeterli değildirler. Bu tür kuramlar çoğunlukla değiştirilirler veya yeniden yorumlanırlar.
Max Planck (1858 – 1947):
![Page 68: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/68.jpg)
![Page 69: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/69.jpg)
![Page 70: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/70.jpg)
Chalmers: ... benim görüşüm odur ki evrensel ve bütün zamanlarda geçerli bir bilim ve bilimsel yöntem tanımı olamaz ... Bir bilginin bilimsel bilgi olup olmadığını herhangi bir bilimsellik kriterine başvurarak belirleyemeyiz.
Evrensel bir bilimsel yöntem yoktur, sadece “başarılı” etkinliklerin tarihsel süreçte sürekli değişen kuralları vardır.
Bir etkinliğin başarı ölçütü o etkinliğin, belirlediği amaçlarına ne derece ulaştığı olarak alınabilir.
![Page 71: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/71.jpg)
Hipotezlerin kaynağına göre: Saf düşünce, Matematik, Estetik kaygılar, Gözlem.
Bilimsel yöntemin kullanımıyla:Mantıksal çıkarım teknikleri (Tümdengelim,
Tümevarım),Gözlem/deney ile sürekli karşılaştırma,Gerektiğinde hipotezlere geri dönme ve değiştirme,Yanlışlanabilir öngörülerde bulunabilme.
Sonuçların güvenilirliği için koyduğumuz kıstaslarla:Verileri düzenleme, Doğrulama, İlkesel tutarlılık,Basitlik, Belirlenimcilik, Açıklama kudreti, Pratik
yarar.
![Page 72: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/72.jpg)
![Page 73: Kuramsal Fizikte Yöntem](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062314/568141fb550346895dadd846/html5/thumbnails/73.jpg)
Hipotezlerin kaynağı ne olursa olsun gözlemle uyumsuz oldukları görülünce terkedilmeli ve yeni hipotez(ler) üretilebilmeli. Hipotez bolluğu bilimin zaafı değil zenginliğidir. Gözlemleri kuram içinde açıklamak için sonuna kadar zorlanır. Ancak hala uyum yoksa paradigma dahi değiştirilebilir.
Bilimsel kuramlar gözlemlerimizi özetlerler. Bu özetleme verilerin içerdiğinden daha fazla bilgi içerebilir de içermeyebilir de. Ancak bu düzenleme aklın hoşuna gider ve olguları açıkladığımıza inanırız.
Açıklama kudreti ve/veya pratik yarar bu “özetlemenin” diğer etkinliklere göre başarısının kıstasıdır.