kur'an-İ kerİm'de kadinin dİnİ, hukukİ ve sosyal statÜsÜ · kur’an insanoğlunun...

1

KURAN-İ KERİMDE KADININ DİNİ HUKUKİ VE

SOSYAL STATUumlSUuml

Hazırlayan Mustafa OumlZKAYA

İ ccedil i n d e k i l e r

Giriş

I BOumlLUumlM İSLAM OumlNCESİ TOPLULUKLARDA KADININ DURUMU VE KU-

RANrsquoIN BU UYGULAMALARA TAKINDIĞI TAVIR

1- İslam Oumlncesi Toplumlarda ve Dinlerde Kadın Telakkileri ve Kurrsquoanın Tavrı

II BOumlLUumlM İSLAMDA KADININ KONUMU

1- Allah ile Olan İlişkileri Accedilısından

A) İnanccedil

B) İbadet

C- Ceza ve Muumlkafat

2- Toplum İccedilindeki İlişkileri Accedilısından

A- Bir Fert Olarak Kadın

B- Aile Yaşantısında Bir Eş ve Anne Olarak Kadın

SONUCcedil

GİRİŞ

Kurrsquoan-ı Kerimrsquode kadının hukuki ve sosyal statuumlsuumlnuuml konu edinen bu ccedilalışma yalnızca

Kurrsquoan baz alınarak yapılmıştır Bu nedenle kadının tuumlm hukuki ve sosyal alanlardaki konu-

munu (hak ve sorumluluklarını) belirlemek iddiasında değildir Suumlnnetrsquoin pratiğe aktarılmış

bir Kurrsquoan yaşantısı olduğu bizzat Kurrsquoan tarafından ifade edildiği (Ahzap21 Haşr7

Necm3-5) dikkate alınacak olduğunda tuumlm bu ayrıntıları suumlnnette aramak daha doğru olacak-

tır Ne var ki İslamiyette kadının varlık (kozmik) değeri toplum iccedilinde kendisine farklı cinsi-

yet olarak biccedililen misyon ve hareket alanı ile hukuki ilişkilerinde durduğu noktayı goumlsteren

ana ilkeleri tespit etmek iccedilin en uygun kaynağın Kurrsquoan olduğunu soumlylemek yanlış olmaz

Bu ccedilalışmada kadının yer aldığı ayetlerden yola ccedilıkılarak İslamiyetrsquoin kendisine geldiği ilk

topluluk ve diğer dinlerdeki kadına ve dişi cinsiyete olan yaklaşımlar incelenmiş ve (belki de)

Kurrsquoanrsquoda bu bağlamda en fazla yer alan insanın varoluşunu konu edinen ayetler mercek altı-

2

na alınmıştır Anne karnındaki cinsiyet farklılaşmasını bilimsel ve dini accedilıdan yanlış yorum-

layan muumlşriklere karşı Allahrsquoın neden bu kadar ısrarla cevap verdiği bu konu ekseninde ele

alınmıştır Sonrasında ise kadının Allah ile olan ilişkilerinde ve toplum iccedilinde ccedileşitli alanlar-

daki hak ve sorumlulukları tespit edilebilen ayetler ccedilerccedilevesinde incelenmiştir

I BOumlLUumlM İSLAM OumlNCESİ TOPLULUKLARDA KADININ DURUMU VE

KURANrsquoIN BU UYGULAMALARA TAKINDIĞI TAVIR

1- İslam Oumlncesi Toplumlarda ve Dinlerde Kadın Telakkileri ve Kurrsquoanrsquoın Tavrı

Kurrsquoanrsquoın toplum iccedilinde kadına verilen değeri goumlstermesi accedilısından ccedilok sayıda topluluk ve

dinleri ele aldığı soumlylenemez Temelde Kurrsquoan ilk indiği topluluk olan Mekke ve ccedilevresindeki

putperest Arap topluluğu ile Hıristiyan ve Yahudi geleneğine bağlı toplulukların iddialarını

mercek altına almıştır

Kurrsquoanrsquoın indiği doumlnemde yeryuumlzuumlnuumln farklı coğrafyalarında kadının maruz kaldığı bir ccedilok

zuluumlmler ve farklı uygulamalar olması kaccedilınılmaz olduğu gibibunlardan Allahrsquoın haberdar

olmaması da asla duumlşuumlnuumllemez Ancak Allahrsquoın bunlardan yalnızca konu olarak Arap toplu-

munu seccedilmesi ve Kurrsquoanrsquoı (belki de indirildiği yerin seccedilimindeki nedenlerden biri olarak) bu

putperest topluma goumlndermesi bu anlamda oldukccedila manidardır Ccediluumlnkuuml muumlşrik Mekke toplu-

munda kadına daha doğumunda hayat hakkı tanımayan bir tavır gelişmiş ve yeni doğan bir kız

ccedilocuğunu diri diri toprağa goumlmecek dereceye vararak duumlnyanın herhangi bir yerindeki kadını

aşağılayacak tuumlm uygulamaların zirvesine ulaşmış bir hakim telakki oluşmuştur

Kurrsquoan insanoğlunun yeryuumlzuumlne goumlnderilişine neden olan Adem ve Havvarsquonın yasak ağacın

meyvesinden yeme olayını ayrıntılarıyla vererek kendinden oumlnceki tahrif edilmiş semavi din-

lerin bu olayı anlatışlarını temelden sarsmıştır Bilindiği uumlzere Hıristiyanlıkta kadının ilk guuml-

naha sebebiyet vermesi ve Hz Ademrsquoi kandırarak tuumlm insanların bu guumlnaha ortak edildiği

iddia edilir

İlk olarak Allah yasak ağacın meyvesinden yememe emrini her ikisine de şoumlyle youmlneltiyor

ldquoBiz Ey Adem Sen ve eşin beraberce cennete yerleşin orada kolaylıkla istedi-

ğiniz zaman her yerde cennet nimetlerinden yiyin Sadece şu ağaca yaklaşma-

yın Eğer bu ağaccediltan yerseniz her ikiniz de kendine koumltuumlluumlk eden zalimlerden

olursunuz dedikrdquo (Bakara 235 ayrıca Arsquoraf 719)

Diğer bir ayette ise Allah şeytanın her ikisi iccedilin de duumlşman olduğunu soumlylemektedir

ldquoEy Adem Dedik bu (şeytan) hem senin iccedilin hem de eşin iccedilin buumlyuumlk bir duumlş-

mandır Sakın sizi cennetten ccedilıkarmasın sonra yorulur sıkıntı ccedilekersinrdquo (Ta-

Ha 20117)

Kurrsquoanrsquoda yasak meyveden yiyerek Allahrsquoın yasağını ccediliğneme olayı ise Hıristiyanlıkta anla-

tıldığı gibi yalnızca Havvarsquonın şeytan tarafından kandırılışı onun da sanki bir şeytan roluumlnuuml

3

benimseyerek Ademrsquoi kandırışı şeklinde anlatılmamıştır Bu konuda zikredilen ayetlerin bazı-

ları her ikisinin de şeytana kandığı şeklinde olayı anlatır

ldquoŞeytan onların her ikisinin ayaklarını kaydırdı ( ) iccedilinde bulundukları cennet-

ten onları ccedilıkardırdquo (Bakara 236 ayrıca Arsquoraf 222)

Şeytan onları aldatırken Adem ve Havvarsquonın her ikisi iccedilin de ulvi bir amacı istismar ederek

yaklaşmış ve onlara ldquo lsquoRabbimiz size bu ağacı sırf melek olursunuz veya ebedi ka-

lanlardan olursunuz diye yasakladırsquo dedi Ve onlara Ben gerccedilekten size oumlğuumlt veren-

lerdenim diye yemin ettirdquo (Arsquoraf 720-21)

Taha suresindeki ayet ise şeytanın ilk yaklaştığı ve kandırdığı kişiyi Havvarsquonın aksine Adem

olduğunu zikrederek kadını erkek iccedilin koumltuumlluumlk kaynağı haline doumlnuumlştuumlren yanlış inanışı ters

yuumlz etmektedir

ldquoDerken şeytan onun aklını karıştırıp lsquoEy Adem Dedi sana ebedilik ağacını ve

sonu gelmez bir saltanatı goumlstereyim mirsquoNihayet ondan yediler Bunun uumlzerine

kendilerine ayıp yerleri goumlruumlnduuml Uumlstlerini cennet yaprağı ile oumlrtmeye ccedilalıştılar

(Bu suretle) adem rabbine asi olup yolunu şaşırdırdquo (Taha 20120-121)

Tuumlm bu anlatılanlardan aslında Allahrsquoın insanoğlunun yeryuumlzuuml macerasının başlangıcına youml-

nelik bir takdiri olduğu diğer Kurrsquoan ayetlerinin desteğiyle de anlaşılmaktadır

ldquoSizin iccedilin yeryuumlzuumlnde bir suumlreye kadar yerleşme ve faydalanma vardır Ora-

da yaşayacaksınız orada oumlleceksiniz ve orada (diriltilip) ccedilıkarılacaksınızrdquo

(Arsquoraf 724-25)

Bu olayın tek sorumlusunun Havva olmadığını Kurrsquoan bu netlikte ortaya koyduktan sonra

hadiseyi olduğundan ccedilok buumlyuumlk goumlstererek tuumlm insanların doğuştan taşıdıkları bir guumlnah şek-

line doumlnuumlştuumlren inanışını da aynı netlikte geccedilersiz kılmaktadır Bu doğrultuda her ikisinin de

bağışlanmayı diledikleri ve tevbenin kabul edildiğini goumlsteren ayetler zikredilmiştir

ldquo(Adem ile Eşi) dediler ki Ey Rabbimiz Biz kendimize zulmettik Eğer bizi ba-

ğışlamaz ve bize acımazsan mutlaka ziyan edenlerden oluruzrdquo (Arsquoraf 723)

ldquotevbesini kabul etti ve doğru yola youmlnelttirdquo (Taha 20122)

Cahiliye Araplarındaki uygulamalar ve inanışlara bakılacak olduğunda durum ccedilok daha va-

himdir Bilindiği gibi cahiliye Arapları kabileler halinde yaşamakta ve tuumlm yaşantı ve sosyal

ilişkilerinde bu kabileciliğin yansımaları rahatlıkla goumlruumllmekteydi Kabilelerin birbirleriyle

suumlrekli savaşması ve guumlccedilluuml olan kabilenin ise savaşan erkek sayısına goumlre belirlenmesi kabile-

ci bir toplum iccedilinde gayet doğaldır Arap kabileleri de birbirleriyle suumlrekli savaşmakta ve er-

kek sayılarının artmasına gayret etmekteydiler Bu sert kabile yaşantısı kızların neredeyse

tamamen değersiz ve anlamsız olmasına yol accedilmıştı Kurrsquoan ayetleri kız ccedilocuğu olduğunda

sinirden yuumlzuuml simsiyah kesilen kişiden ccedilıkışı bu kız ccedilocuğunu diri diri toprağa goumlmmeye var-

dırana kadar birccedilok oumlrnek vermiş ve bunları ağır bir dille kınamıştır

4

Kurrsquoan kız ccedilocuğunun babasına Allahrsquotan bir nimet olduğunu ldquomuumljderdquo ifadesini kullanarak

işaret etmekte ve onların katı tutumlarını yermektedir

ldquoOnlardan birine kız muumljdelendiği zaman oumlfkelenmiş olarak yuumlzuuml kapkara ke-

silir Kendisine verilen muumljdenin koumltuumlluumlğuumlnden dolayı kavminden gizlenirrdquo

(Nahl 1658-59)

ldquoOnlardan biri Rahmanrsquoa isnat ettiği kız ccedilocuğuyla muumljdelenince hiddetlene-

rek yuumlzuuml simsiyah kesilirrdquo (Zuhruf 4317)

Bu ayetin devamında hem kadının yaratılışındaki oumlzelliklere hem de muumlşrik Arapların neden

kız ccedilocuklarını istemediklerine işaretler vardır

ldquoSuumls iccedilinde yetiştirilip savaş edemeyecek olanı mı istemiyorlarrdquo (Zuhruf 4318)

Kurrsquoan kabilenin guumlcuumlne guumlccedil katmayacak olan kız ccedilocuğunun erkek ccedilocuktan ayrı tutulduğu

bu toplumun mevcut değer yargılarını ccedilok ağır bir uumlslupla yermiş ve birccedilok ayette bunu konu

edinmiştir Kurrsquoanrsquoın bu tavrı kadının toplumdaki yeri ile ilgili yapılan yorumlarda dile getiri-

len İslamrsquoın yumuşak geccedilişi benimsediği ve kadına hak ettiği yeri evrimsel bir suumlreccedilte verile-

ceği tuumlruuml yaklaşımların tutarlı olmadığını goumlsterir

ldquoOnu aşağılık duygusu iccedilinde yanında mı tutsun yoksa toprağa mı goumlmsuumln

Bakın ki verdikleri huumlkuumlm ne kadar koumltuumlduumlrrdquo (Nahl 1659)

ldquoOrtakları muumlşriklerden ccediloğuna ccedilocuklarını oumllduumlrmeyi hoş goumlsterdi ki ham

kendilerini mahvetsinler hem de dinlerini karıştırıp bozsunlar Oumlyle ise onları

uydurdukları ile baş başa bırakrdquo (Enrsquoam 6137)

ldquoDiri diri toprağa goumlmuumllen kıza hangi guumlnah sebebiyle oumllduumlruumllduumlğuuml soruldu-

ğundardquo (Tekvir 818-9)

Cahiliye Araplarının kız ccedilocukları konusundaki saplantıları onları bazı inanışlara ve hurafele-

re de itmiştir İnsanın anne karnındaki oluşumunu anlamada dahi sorunları olan bu topluluğa

inen Kurrsquoan bunun iccedilin en ince ayrıntılara değinmiş ve onların kafalarındaki bilimsel ve dini

accedilıdan batıl olan inanışların tuumlmuumlnuuml yıkmayı hedeflemiştir Nitekim Kurrsquoan onların bu uygu-

lamalarını ldquoBilgisizlikleri yuumlzuumlnden beyinsizce ccedilocuklarını oumllduumlrenler muhakkak ki

ziyana uğramışlardır Onlar gerccedilekten sapmışlardırrdquo (Enrsquoam 6140) diye tanımlayarak

asılsız hurafelere dayandırdıklarını belirtmektedir

Kız ccedilocukların Allahrsquoa ait olduğu ve meleklerin Allahrsquoın kızları olduğu gibi sapık inanışlar da

bu kabildendir

ldquoOnlar kızların Allahrsquoa ait olduğunu iddia ediyorlar Haşa Allah bundan muuml-

nezzehtir Beğendikleri de (erkek ccedilocuklar) kendilerinin oluyorrdquo (Nahl 1657)

5

ldquo (Ey muumlşrikler) Rabbiniz erkek ccedilocukları sizin iccedilin ayırdı da kendisi melek-

lerden kız ccedilocuklar mı edindi Gerccedilekten siz vebali ccedilok buumlyuumlk bir şey soumlyluumlyor-

sunuzrdquo (İsra 1740 ayrıca Saffat 37149-150 153)

Diğer bir ayette de bu mealde ldquoYoksa kızlar onun oğullar da sizin mirdquo (Tur 5239 ayrıca

Necm 5327 Zuhruf 4315-18) buyrulmaktadır

Goumlruumllduumlğuuml gibi Allah boumlyle bir isnadı ağır bir dille reddetmiş ve bu tartışmaya şu ayetle de

son noktayı koymuştur ldquoBuumltuumln ccediliftleri o yaratmıştırrdquo (Zuhruf 4312)

Allah Teala bunca yanlış isnadı ve sapık inanışları zikretmesinin yanında tek bir insandan

ccediloğalışa ve ldquobir damla surdquodan yaratılışa oldukccedila fazla vurgu yapmaktadır Bunların bu derece

fazla zikrini onların uygulamalarındaki aşağılamaya ve oumllduumlrmeye varan cinsiyet ayrımcılığını

geccedilersiz kılmanın yanında ccedilocuğun aslında anne ve babanın ortak uumlruumlnuuml olduğunu ve cinsiye-

tin ise Allah tarafından belirlendiğini goumlstermek iccedilindir Ccedilocuğun anne karnındaki gelişim

safhaları ve doumlllenme doumlnemi ile ilgili ayrıntılar ise onların muttali olamadıkları ve kendile-

rince uydurdukları bazı hurafeleri aciz bırakıcı bilimsel gerccedileklerle ccediluumlruumltmek iccedilindir diyebili-

riz Bu meyanda şu ayetleri zikretmek gerekir

ldquoEy insanlar Sizi bir tek nefisten yaratan ve ondan da eşini yaratan ve her iki-

sinden bir ccedilok erkekler ve kadınlar uumlretip yayan Rabbinizden sakınınrdquo (Nisa

41 (bu ayetin lsquokadınlarrsquo anlamına gelen surenin ilk ayeti olması da anlamlıdır) ayrı-

ca Nahl 1672 Şura 4211 Hucurat 4913)

ldquoAllah sizi bir tek nefisten yarattı Sonra ondan da eşini yarattı Sizi de annele-

rinizin karnında uumlccedil katlı karanlık iccedilinde safhalardan geccedilirerek yaratıyorrdquo

(Zuumlmer 386)

ldquoO sizi daha topraktan yaratığı zaman ve siz annelerinizin karnında cenin ola-

rak bulunduğunuz sırada bile sizi en iyi bilendirrdquo (Necm 5332)

ldquoAllah sizi oumlnce topraktan sonra meniden yarattı Sonra sizi ccediliftler kıldırdquo (Fatır

3511)

Bu son uumlccedil ayetin ilk boumlluumlmleri ilk insanın yaratılışına ve ikinci boumlluumlmleri ise diğer insanların

devam eden yatılışlarına işaret etmektedir

Diğer ayetlerde de bu gerccedileklere temas edilmekte doumll yatağına akıtılan spermin ileri ki safha-

da yumurta ile birleşip onu aşılayışı ve Allahrsquoın insana bu safhadan sora şekil verişi konu edi-

nilmektedir (Kıyamet 7537-39 İnsan 762 Muumlrselat 7720 Abese 8018-19) En son zikre-

deceğimiz ayette ise Allah kadının goumlğuumlslerinden erkeğin ise belinden gelen suyun karışımıy-

la ceninin oluştuğunu soumlyleyerek ccedilocuğun vuumlcut buluşunda ve cinsiyet oluşumunda her ikisi-

nin de ortaklığına temas etmektedir

ldquoİnsan neden yaratıldığına bir baksın (o) atılan bir sudan yaratıldı (o su) sırt

(bel) ile goumlğuumls kafesleri arasından ccedilıktı (Tarık 865-8)

6

Dolayısıyla cinsiyet ayrımcılığının ona yapılan son derece vahşi muamelelerin ve batıl ina-

nışların tuumlmuuml geccedilersizdir

Diğer taraftan cahiliye Araplarının henuumlz doğuştan başlayan bu cinsiyet ayrımcılığı elbette ki

toplum yaşantısında kadın-erkek ilişkilerine de yansımaktaydı Bunları kadının muumllkiyet

hakkından evliliğine boşanmadan mirastaki payına kadar her alanda goumlrmek muumlmkuumlnduuml

Cahiliye Arap toplumunda yaygın bir şekilde kadınlar oumllen kişinin mirası arasında bir mal

gibi hesap edilmekte idi Allah ldquoEy iman edenler Kadınlara zorbaca varis olmanız size

helal değildir Onlarla iyi geccedilininrdquo (Nisa 419) buyurarak kadının bu şekildeki değerlendi-

rilişini kaldırmış ve onlarla iyi geccedilinme gerektiğini de eklemiştir

Allah ayrıca korumasız olan yetim kızlarla sırf mirasları nedeniyle evlenmek ve mirasa el

koymak duumlşuumlncesinin haram olacağını belirmektedir

ldquoSenden kadınlar hakkında fetva istiyorlar De ki onlara ait huumlkmuuml size Allah

accedilıklıyor Kitapta kendileri iccedilin yazılmış (mirası) vermeyip nikacirchlamak istedi-

ğiniz yetim kadınlara karşı adil davranmanız hakkında size okunan ayetler

(accedilıktır)rdquo (Nisa 4127)

Burada Kurrsquoan kadının evlendiğinde de kendisine ait bir muumllkiyeti olacağını işaret etmekte-

dir Henuumlz kendisinin bir mal telakki edildiği bir topluluğa inen Kurrsquoan evli olsalar da kadın-

ların kendilerine ait muumllkiyetleri olacağını belirtmiş ve en korumasız olan yetimleri zikrede-

rek konunun hassaslığına dikkat ccedilekmiştir

Diğer bir cahiliye uygulaması olan ldquozıharrdquoı da burada zikretmek gerekir Zıhar evli erkeğin

kendi karısına artık hiccedilbir şekilde onunla evlilik hayatı iccedilinde olmayacağı anlamına gelen ve

şiddetli kızgınlık gibi durumlarda soumlylediği ldquosenin sırtın bana annemin sırtı gibidirrdquo soumlzleri-

dir Boumlylece nasıl bir insan annesiyle bu tuumlr bir yaşantı iccedilinde olamazsa karısıyla da ilelebet

evlilik ilişkisi iccedilinde olamayacağını ifade etmiş bulunmaktaydı Ne var ki Kurrsquoan bu yemini

bir insanda iki kalp olamayacağı gibi huumlkuumlmsuumlz addetmiş ve insanların ağzına gelip de da-

yandığı hiccedilbir mesnedi olmayan soumlzler olarak tarif etmiştir Zıhar ayeti şoumlyledir

ldquoAllah bir adam iccedilinde iki kalp yaratmadığı gibi lsquozıharrsquo yaptığınız eşlerinizi de

analarınızın yerinde tutmadı Bunlar sizin ağızlarınıza geliveren soumlzlerden iba-

rettir Allah ise gerccedileği soumlyler ve doğur yola eriştirirrdquo (Ahzab 334)

Diğer bir ayette ise bu gibi ifadelerin ccedilirkin ve saptırma soumlzler olduğu sert bir uumlslupla anlatıl-

mış ve bunu yapanlara maddi ve manevi cezalar getirilmiştir

ldquoİccedilinizden zıhar yapanların kadınları onların anaları değildir Onların anaları

ancak kendilerini doğuran kadınlardır Şuumlphesiz onlar ccedilirkin bir laf ve yalan

soumlyluumlyorlar Kadınlardan zıhar ile ayrılmak isteyip de sonra soumlylediklerinden

doumlnenlerin karılarıyla temas etmeden oumlnce bir koumlleyi huumlrriyete kavuşturmaları

gerekir Size oumlğuumltlenen budur (Buna imkacircn) bulamayan kimse hanımıyla te-

7

mas etmeden oumlnce ard arda iki ay oruccedil tutar Buna da guumlcuuml yetmeyen altmış fa-

kiri doyurur ldquo (Muumlcacircdele 582-4)

Bu ayetlerde goumlruumlleceği uumlzere oldukccedila ağır muumleyyideler getirilmektedir Bu ise istenmeyen

bir fiilin yapılması nedeniyledir Bilindiği gibi boşanma sonrası doumlnuumlşlerde boumlyle cezalar yok-

tur Kadın accedilısından olaya bakılacak olduğunda lsquozıharrsquo oldukccedila aşağılayıcı olduğu gibi bir

soumlzle kadının bir hiccedil sayılışının da ifadesidir Yukarda en son zikredilen ayetler Muumlcacircdele

sucircresindendir Bu sucircreye adını veren olay sucircrenin ilk ayetinde kocasına yaşlanana kadar hiz-

met etmiş ccedilocuklar yetiştirmiş bir kadının zıhara muhatap olup Hz Peygambere gelip hakkını

arayışıdır Allahrsquoın bu ayetteki ifadesiyle bu kadın Hz Peygamberle bu konuda muumlcadele

etmektedir Kurrsquoanrsquoın bir ccedilok yerinde Peygamberle muumlcadele yergi konusu olurken burada

boumlyle bir uumlslup kullanılmamış ve adeta haksızlığa uğramış kadınların haklarını aramaları iccedilin

teşvikkacircr bir anlatım seccedililmiştir Hz Peygamberrsquoin kendisine ldquokocan sana haramdırrdquo demesi

uumlzerine onunla bu konuda konuşmayı uzatmış olmalı ki Allah ldquoKocası hakkında seninle

tartışan ve Allahrsquoa şikacircyette bulunan kadının soumlzuumlnuuml Allah işitmiştir Allah sizin ko-

nuşmanızı işitirrdquo (Muumlcacircdele 581) demiş ve yukarıda zikredilen huumlkuumlmleri vazetmiştir

Ayrıca Allah ldquokadının soumlzuumlnuuml Allah işittirdquo diyerek haklılığını onaylamakta ve onun mağdu-

riyetini gidereceğine işaret etmektedir

Cahiliye Araplarındaki kadının muumllkiyeti konusuna bakışını goumlsteren bir diğer ayet ise şudur

ldquoDediler ki lsquoŞu hayvanların karınlarında olanlar yalnız erkeklerimize aittir

kadınlarımıza ise haram kılınmıştır Şayet (yavru)oumlluuml doğarsa o zaman (kadın

erkek)hapsi onda ortaktırrsquo Allah bu değerlendirmelerinin cezasını verecektir

Allahrsquoın kendilerine verdiği rızkı Allahrsquoa iftira ederek (kadınlara)haram kılan-

lar muhakkak ki ziyana uğramışlardır Onlar gerccedilekten sapmışlardır ve doğru

yolu bulacak da değillerdirrdquo (Enrsquoam 6139-140)

Bu ayette de muumlşrikler alaycı bir şekilde kadınların ancak bir hiccedillikte (oumlluuml bir hayvanda) ortak

olunacağını soumlyleyerek kadınları aşağılamaktadırlar Bunu yaparken de Allahrsquoa boumlyle bir is-

natta bulunmaları da muumlmkuumlnduumlr ki Allah kendisine iftirada bulunulduğunu ayetin devamında

zikretmektedir

Kadının cahiliye Arap toplumunda miras boşanma ve evlilik yaşantısının iccedilindeki diğer alan-

larda kaldığı başka muamelelere de Kurrsquoanrsquoda işaret edilmektedir Ancak bunlara II Bouml-

luumlmrsquode ilgili başlıklar altında İslamrsquoın getirdiği duumlzenleme zikredilirken değinmeyi tercih

ettik

8

II BOumlLUumlM İSLAMrsquoDA KADININ KONUMU

İlk boumlluumlmde genelde Kurrsquoanrsquoın indirildiği Arap toplumunun ve ccedilevre toplumlardan bazılarının

kadın olgusuna yaklaşımlarının bir panoraması verilmeye ccedilalışıldı Kurrsquoanrsquoın bu uygulamala-

ra ve getirilen gerekccedilelere karşı tavrı da bununla birlikte zikredildi Kurrsquoanrsquoın kadına yaklaşı-

mını belirlemek ve ona tanıdığı sosyal ve hukuki statuumlyuuml netleştirebilmek iccedilin Kurrsquoanrsquoın vah-

ye muhatap olarak seccediltiği toplumdaki değerlendirmeleri bilmek son derece oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml

Kurrsquoanrsquoı insanlara aktaran elccedili olan Hz Peygamber bu toplum iccedilinden Allahrsquoa bağlı ideal bir

toplum oluşturmak iccedilin Allah tarafından seccedililmiş ve Kurrsquoan vahyi bu ilk olarak bu topluluğu

muhatap almıştır Bu nedenle Kurrsquoanrsquoda bu topluma atfedilen uygulamalar ile bu uygulama-

lara karşı Kurrsquoanrsquoın takındığı tavır ve yaklaşım tarzı yerler ve ccedilağlar değişse de kadın eksenli

tartışma ve olaylara İslamrsquoın oumlnereceği ccediloumlzuumlmlerin izduumlşuumlmleri olacağı kanaatindeyiz

Bu ikinci boumlluumlmde ise ccediloğunlukla Arap veya diğer toplumların uygulamalarına değinmeden

Kurrsquoanrsquoın kadının İslam dinine goumlre konumunu belirleyen ayetler ele alınacaktır

Bu amaca hizmet etmek iccedilin iki ayrı ana başlık altında bu konudaki huumlkuumlmler incelenecektir

İlk olarak kadının Allah ile olan kulluk ilişkileri accedilısından durduğu konum ele alınacaktır

Nitekim bu Allahrsquoın kadını kendi katında nasıl kabul ettiği ona duumlnyada biccediltiği konumun ne

minvalde olabileceğinde ve ona getirdiği ek yuumlkuumlmluumlluumlklerle erkekten farklı diğer huumlkuumlmleri

yorumlamada yardımcı olacaktır

111 Allah ile Olan İlişkileri Accedilısından

A) İnanccedil

Kurrsquoanrsquoda insanlığın tuumlmuumlne hiccedilbir farklılık goumlzetilmeksizin Allahrsquoa inanmaya ccedilağrılar ya-

pılmakta deliller getirilmekte ve insanın aklını kullanarak buna ulaşması istenmektedir Ayrı-

ca Allah insanoğlunu diğer canlılara tercih etmiş ve Kurrsquoanrsquoı bir emanet olarak kadın erkek

ayırmadan tuumlm insanlara goumlndermiştir

ldquo(Allah bu emaneti insana vermek sucircretiyle) muumlnafık erkeklere ve muumlnafık ka-

dınlara muumlşrik erkeklere ve muumlşrik kadınlara azap edecek inanan erkeklerin

ve inanan kadınların da tevbesini kabul buyuracaktırrdquo (Ahzab3373)

Kurrsquoanrsquoda bir ccedilok ayette muumlmin erkekler ifadesinin akabinde muumlmin kadınlar da kullanıl-

makta (Tevbe 97187 Ahzab 3335) ve erkek ile kadının Allahrsquoa inanışında değer accedilısından

farklılık zikredilmemektedir Bilakis Allah katında asıl değer kriteri iman ettikten sonra ondan

hakkıyla korkmadaki uumlstuumlnluumlktedir

ldquoEy insanlarDoğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık Ve birbirinizle

tanışmanız iccedilin sizi kavimlere ve kabilelere ayırdık Muhakkak ki Allah yanın-

da en değerli olanınız Orsquondan en ccedilok korkanınızdırrdquo (Hucuracirct 4913)

Kurrsquoanrsquoda ayrıca bir ccedilok peygamberden daha fazla zikredilen Meryem ayetleri de burada zik-

retmek gerekir Nitekim Allah (cc) Hz Peygamberrsquoe ldquo(Resuluumlm) Kitapta Meryemrsquoi de

9

anrdquo (Meryem 1916) diyerek onun ne denli değerli bir inanan kişi olduğuna dikkat ccedilekmek-

tedir Meryemrsquoin en ccedilok fazla oumlvuumllen oumlzellikleri Allahrsquoa olan sonsuz imanı iffet ve hayadaki

ulaştığı yuumlksek derece ve Allahrsquoa bağlılığı olmuştur Birccedilok yerde bu karakterinin ccedilok accedilık

goumlruumlnmesi iccedilin yaşantısından kesitler verilmiş ve ayrıntılara girilmiştir Bunlardan belki de en

oumlnemlisi babasız bir ccedilocuk doğurup halka ccedilıkması ve Allahrsquoın ondan uumlccedil guumln hiccedil konuşmama-

sını istemesi olayıdır Bu nedenle Allah ldquoIrzını iffetle korumuş olanı (Meryemrsquoi de an) Biz

ona ruhumuzdan uumlfledikrdquo (Enbiya 2191 ayrıca Al-i İmran 337-42 Maide 575-110 Mer-

yem 1916-17-21 Tahrim 6612)

Kurrsquoanrsquoda Meryemrsquoe youmlneltilen bunca oumlvguumlnuumln ve onun acirclemlere ibret kılınmak iccedilin seccedililmiş

olduğu huumlkmuumlnuumln insanlık var olalı beri vahiyden uzaklaşan toplumların fiziksel olarak zayıf

ve ruhsal olarak ince karakterli olan kadın varlığına yapılan haksızlıkları ve aşağılamayı iza-

leye doumlnuumlk olarak da duumlşuumlnmek muumlmkuumlnduumlr Nitekim yine Allahrsquoın oumlvguumlyle bahsettiği Mer-

yemrsquoin annesi İmran Meryemrsquoi doğurduğunda ldquoRabbim ben kız doğurdum Oysa erkek

kız gibi değildirrdquo (Al-i İmran 336) diyerek iccedilinde bulunduğu toplumsal bakış accedilısını da

yansımakta ve kız ccedilocuğunu Rabbine buruk bir şekilde adamaktadır

Diğer taraftan Firavunrsquoun karısı da imanlı bir insan olarak muumlminlere goumlsterilen oumlrneklerdendir

ldquoAllah inanlara da Firavunrsquoun karısını misal goumlsterdi O Rabbim Bana katın-

da cennette bir ev yap beni Firavunrsquodan ve onun (koumltuuml) işinden koru ve beni

zalimler topluluğundan kurtar demiştirdquo (Tahrim 6611)

B) İbadet

Kurrsquoan yer yer kadına has bazı emirler zikrettiği gibi erkeklere has emirler de zikretmiştir

Oumlrneğin oumlrtuumlnme konusunda kadına ek bir yuumlkuumlmluumlluumlk getirirken cuma namazı ve cihad gibi

emirlerle de erkeğe ek goumlrevler yuumlklemiştir

Kadına getirilen ek yuumlkuumlmluumlluumlkleri incelerken tabii olarak kadın iccedilin ek muafiyetlerden de

soumlz edilmesi gerekir Bunların dışında kalanlarda cemicirc sicircgası kullanılmış ve genel bir kaide

olarak ( ) kadını da kapsamaktadır Bu emirlerin muumlzekker cemi sicircgası olduğu dolayısıyla da

sadece erkeklerin kapsadığını duumlşuumlnmek doğru olmaz Ccediluumlnkuuml Kurrsquoanrsquoda Allahrsquoa itaat sabır

tevazu ırzları koruma namaz kılma oruccedil tutma vs gibi emirler muhtelif yerlerde muumlzekker

cemicirc sicircgası kullanılarak zikredilmiş ve Nucircr sucircresinde ise bu emirler ve davranışlar hem erke-

ğin ve hem de kadının vasfı olarak sıfat şeklinde uzunca sıralanmıştır

ldquoMuumlsluumlman erkekler ve Muumlsluumlman kadınlar taate devam eden erkekler ve

taate devam eden kadınlar doğru erkekler ve doğru kadınlar sabreden erkek-

ler ve sabreden kadınlar muumltevazi erkekler ve muumltevazi kadınlar sadaka veren

erkekler ve sadaka veren kadınlar oruccedil tutan erkekler ve oruccedil tutan kadınlar

ırzlarını koruyan erkekler ve (ırzlarını)koruyan kadınlar Allahrsquoı ccedilok zikreden

erkekler ve zikreden kadınlar var yaişte Allah bunlar iccedilin bir mağfiret ve buuml-

yuumlk bir muumlkacircfat hazırlamıştırrdquo (Nucircr 2435)

10

Ayrıca Allah meleklerin cinsiyetten acircri olduklarını soumlylerken onlardan konu edinirken de

(zaten uumlccediluumlncuuml bir ifade tarzı da yok) muumlzekker cemicirc sicircgasını kullanmaktadır

Kasın ve erkeğin ibadetler accedilısından bazı hususlarda birbirinden farkı veya birinin diğerine

nisbetle daha fazla yuumlkuumlmluumlluumlkle muumlkellef olduğu hususlara değinmek gerekir Ancak buna

değinmeden oumlnce bu farklı hususların bir doumlkuumlmuumlnuuml mukayeseye yardımcı olması iccedilin sun-

makta yarar vardır

Oumlrneğin aşağıda zikredilecek olan ayette Allah iki cinsin karşılıklı yaşantısında Allahrsquoa bağlı-

lıklarını izhar etmeleri amacıyla oumlnce erkeklere daha sonra da kadınlara şu emirleri youmlnelt-

mektedir

ldquoResuluumlm Muumlmin erkeklere goumlzlerini (harama) dikmemelerini ırzlarını da ko-

rumalarını soumlyle Ccediluumlnkuuml bu kendileri iccedilin daha temiz bir davranıştırrdquo (Nucircr 2430)

Bir sonraki ayette ise

ldquoMuumlmin kadınlara da soumlyle goumlzlerini (harama bakmaktan) korusunlar namus

ve iffetlerini esirgesinler Goumlruumlnen kısımları muumlstesna olmak uumlzere zicircnetlerini

teşhir etmesinler Baş oumlrtuumllerini yakalarının uumlzerine (kadar) oumlrtsuumlnler Kocala-

rı babaları kocalarının babaları kendi oğulları kocalarının oğulları erkek

kardeşleri erkek kardeşlerinin oğulları kız kardeşlerinin oğulları kendi kadın-

ları (muumlmin kadınlar) ellerinin altında bulunanlar (koumlleleri) erkeklerden aile-

nin kadınına şehvet duymayan hizmetccedili vb tacircbi kimseler yahut henuumlz kadınla-

rın gizli kadınlık hususiyetlerinin farkında olmayan ccedilocuklardan başkasına

zinetlerini goumlstermesinler Gizlemekte oldukları zinetleri anlaşılsın diye ayakla-

rını yere vurmasınlar (Nucircr 2431) diye kadınlara hitap edilmektedir

Bu iki ayette de cinsiyet olarak karşılıklı etkileşim iccedilerisinde bulunan erkek ve kadınlardan bu

etkileşimin Allahrsquotan uzaklaşmaya neden olmaması iccedilin bazı şeylere dikkat etmeleri istenmekte-

dir İlkinde erkeklerden a- ldquogoumlzlerini (harama) bakmaktan uzak tutmalarırdquo ve b- ldquoırzlarını koru-

malarırdquo istenmekteyken ikinci ayette kadınlardan bu ikisi istenmekle birlikte bunlara ek olarak c-

ldquozinetlerini teşhir etmemelerirdquo ve d- ldquobaşoumlrtuumllerini yakalarının uumlzerine oumlrtmelerirdquo de istenmekte ve

devamında zinetlerini goumlstermeleri sakıncalı olmayan kişiler sayılmaktadır Ayrıca bunlara uyul-

ması halinde bile hayacircsızlık oumlrneği olan ayakları yere vurarak cahiliyede kadınların halhal sesleri-

nin duyulmasıyla dikkat ccedilekmeleri oumlrneği verilerek oumlzellikle erkeklerin dikkatlerini kendi uumlzerle-

rine ccedilekme gayretinden de uzak durulması gerektiği hatırlatılmaktadır

Bilindiği gibi kadının suumlslenmeyi sevmesi onun yaratılışında olan bir oumlzelliğidir Kuran ldquoSuumls

iccedilinde yetiştirilip savaş edemeyecek olanı mı istemiyorlarrdquo (Zuhruf 4318) diyerek bu

onun bu oumlzelliğine dikkat ccedilekmiş dolayısıyla beğenilme hislerinin erkekten ccedilok daha kuvvetli

olması onun yaratılışında bulunduğunu vurgulamıştır Erkeğinse tam aksine yaratılışında ka-

dına karşı duumlşkuumlnluumlğuuml yine Kurrsquoan tarafından zikredilmektedir ldquoKadınlara karşı nefsani

duumlşkuumlnluumlk insanlara ccedilekici kılındırdquo (Al-i İmran 314)

11

Bu ccedilift taraflı birbiriyle ccedilatışmayan etkileşim evlilik iccedilinde yaşanmak ile karşılıklı sevgi ve

bağlılığa doumlnuumlştuumlrecek bir katalizoumlr roluuml goumlrecektir Kadın ve erkekteki bu hislerin meşru sı-

nırlarda tatminine Kurrsquoan hem teşvik etmiş ve erkeğin kadında suumlkucircn bulacağı aralarında

sevgi bağının kurulacağı şu ayetle accedilıkccedila ortaya konmuştur

ldquoKaynaşmanız iccedilin (suumlkucircn bulmanız iccedilin) size kendi (cinsi)nizden eşler yaratıp

aranızda sevgi ve merhamet peyda etmesi de Orsquonun delillerindendirrdquo (Rucircm

3021)

Duumlnya hayatının imtihan oluşu nedeniyle erkekteki ve kadındaki bu oumlzelliklerin de Allahrsquoın

bu iki ayrı cinsiyete verdiği bir imtihan aracıdır Bu nedenle kadına getirilen oumlrtuumlnmedeki ek

emirler ve cahiliye doumlnemindeki gibi oumlzellikle kadınlığını oumlne ccedilıkararak cinsiyet vurgulu abar-

tılmış tavırlardan kaccedilınılması gerektiği ayette vurgulanmıştır Oumlte yandan oumlrtuumlnme konusunda

indirilen bir diğer ayette de şoumlyle buyrulmaktadır ldquoEy Peygamber Hanımlarına kızlarına

ve muumlminlerin kadınlarına (bir ihtiyaccedil iccedilin dışarı ccedilıktıkları zaman) dış oumlrtuumllerini uumlstle-

rine almalarını soumlyle Onların tanınması ve incitilmemesi iccedilin en elverişli olan budurrdquo

(Ahzap3359) denmekte ve ilk oumlrtuumlnme ayetinin (Nur 2431) huumlkmuumlnuuml pekiştirici bir nitelik

arzetmektedir

İlk ayetteki kendiliğinden goumlruumllen kısımlardan el yuumlz ve ayaklar anlaşılır Başoumlrtuumlsuumlnuumln ise

omuzlara kadar oluşuyla saccedilın boynun oumlrtuumlleceği ve goumlğuumlslerin belirtisel olarak da kapatıla-

cağına vurgu yapılmaktadır İkinci ayetteki ldquocilbabrdquo ifadesinden ise dışarıda giyilecek kıyafe-

tin tarz olarak ldquotek parccedilardquo vurgusu anlaşılabileceği gibi ilk ayetin huumlkmuumlnuuml daha da kesinleş-

tirici başoumlrtuumlluuml kapanış biccedilimi anlaşılabilir Bu konudaki yorumların iklim coğrafya ve gele-

nek ccedilerccedilevesinde şekillenmeye muumlsait bir esneklik iccedilinde oluşu nedeniyle farklı yorumlar

yapılabilmesi tabidir

Mekkersquonin fethedildiği sırada inen bir diğer ayette ise kadınların Hz Peygamberle bağlılık

yemini olan biat etmeleri iccedilin geldiklerinde Allah onlara 6 adet emrin youmlneltilmesini Hz

Peygamberrsquoden istemektedir Ayet şoumlyledir

ldquoEy Peygamber İnanmış kadınlar Allahrsquoa hiccedilbir şeyi ortak koşmamak hırsız-

lık yapmamak zina etmemek ccedilocuklarını oumllduumlrmemek elleriyle ayakları ara-

sında bir iftira uydurup getirmemek iyi işi işlemekte sana karşı gelmemek hu-

susunda sana beyat etmeye geldikleri zaman beyatlarını kabul et ve onlar iccedilin

Allahrsquotan mağfiret dile Şuumlphesiz Allah ccedilok bağışlayandır ccedilok esirgeyendirrdquo

(Muumlmtehine 6012)

Şuumlphesiz bu ayet kadınların youmlnetime iştiraki ve siyaset bilimi boyutu olduğu kadar ibadet

boyutu da vardır Allah bu sayılan temel maddelere uyma soumlzuuml verildiği takdirde onlar iccedilin

bağışlanma dilemesini buyurmaktadır Kaccedilınılması istenen koumltuuml fiilleri sıralayacak olursak a-

ldquoşirkrdquo b- ldquohırsızlıkrdquo c- ldquozinardquo d- ldquoccedilocukları oumllduumlrmekrdquo e- ldquokocasına gayri meşru ccedilocuğu

isnad etmekrdquo f- ldquoiyi işlerde Peygamberrsquoe itaatsizlikrdquo şeklinde oumlzetleyebiliriz

12

Burada erkeklere youmlneltilen emirlerden farklı olarak a-ldquoccedilocukları oumllduumlrmemekrdquo ve b-

ldquokocasına gayri meşru doğurduğu ccedilocuğu isnad etmemekrdquo emirleri youmlneltilmiştir Bunlardan

ikincisinin erkeğe youmlneltilmesi duumlşuumlnuumllemezken ilki ise buumlyuumlk ccediloğunlukla kendi karnında

ccedilocuğu duumlşuumlrmek şeklinde oumllduumlrmek fiili anneden sadır olmaktadır Erkekler bu konuda artık

diri diri ccedilocukları goumlmmediğine goumlre ccediloğunlukla kadının işlediği bir guumlnah olduğundan kadın

uyarılmıştır


Kurrsquoan acirchiretteki ceza ve muumlkacircfat konusunda herkesin duumlnyada kazandığından başkasından

sorumlu tutulmayacağını soumlylerken cennete girecek olan muumlminlerden bahsederken bir ccedilok

ayette kadın ve erkekler oumlzellikle zikredilmektedir Bu ayetlerin bir kısmında ldquoSiz ve eşleri-

nizrdquo ldquoonlar ve eşlerirdquo şeklinde kocalarıyla birlikte girişleri vurgulanmaktadır

ldquoEy ayetlerimize inanan ve Muumlsluumlman olan kullarım Buguumln size korku yoktur

Sizler uumlzuumllmeyeceksiniz de Siz ve eşleriniz ağırlanmış olarak cennete girinizrdquo

(Zuhruf 4368-69-70)

ldquoOnlar ve eşleri goumllgeler altında tahtlara kurulurlarrdquo (Yacircsin 3656 ayrıca Racircd

1323)

Diğer bazı ayetlerde ise ldquomuumlmin erkekler ve muumlmin kadınlarrdquo denilerek ldquoeşlerrdquo ifadesi kulla-

nılmamaktadır

ldquo(Buumltuumln bu luumltufla) muumlmin erkeklerle muumlmin kadınları iccedilinde ebedi kalacakla-

rı zemininden ırmaklar akan cennetlere koyması onların guumlnahlarını oumlrtmesi

iccedilindirrdquo (Fetih 485)

ldquoMuumlmin erkekler muumlmin kadınları oumlnlerinden ve sağlarından (amellerinin)

nurları aydınlatıp giderken goumlrduumlğuumln guumlnde (onlara) Buguumln muumljdeniz zemin-

den ırmaklar akan ve iccedillerinde ebedi kalacağınız cennetlerdir denilir İşte buuml-

yuumlk kurtuluş budurrdquo (Hadid 5712)

Diğer taraftan muumlnafık erkek ve kadınlar muumlşrik erkek ve kadınlar da bu iki ayetin peşinde

azap ccedilekecekleri zikredilmiştir

Kurrsquoanrsquoda ccedileşitli yerlerde oumlzellikle kadın veya erkek olmanın Allahrsquoın katında amellerin muuml-

kafatı ve cezası accedilısından hiccedilbir farklılık getirmeyeceği zikredilmektedir

ldquoBunun uumlzerine Rableri onların dualarını kabul etti Dedi ki Ben erkek olsun

kadın olsun -ki hep birbirinizdensiniz- iccedilinizden ccedilalışan hiccedilbir kimsenin yaptı-

ğını boşa ccedilıkarmayacağım Onlar ki hicret ettiler yurtlarından ccedilıkarıldılar be-

nim yolumda eziyete uğradılar ccedilarpıştılar ve oumllduumlruumllduumller and olsun ben de

onların koumltuumlluumlklerini oumlrteceğim ve onları altlarından ırmaklar akan cennetlere

koyacağım Bu muumlkacircfat Allah tarafındandır Allah karşılığı guumlzeli Orsquonun ka-

tındadırrdquo (Al-i İmran 3195)

13

ldquoErkek veya kadın muumlmin olarak kim iyi amel işlerse onu mutlaka guumlzel bir hayat ile yaşatı-

rız Ve muumlkacircfatlarını elbette yapmakta olduklarının en guumlzeli ile veririzrdquo (Nahl 1697 ayrıca

Gacircfir40 Muhammed 4719)

Goumlruumllduumlğuuml uumlzere iman ve amelin neticesi ve semeresi olan acirchiretteki ceza ve muumlkacircfat konu-

sunda kadın ile erkeği birbirinden cinsiyet olarak uumlstuumln tutacak hiccedil bir ayet yoktur Bu da

Kurrsquoanrsquoın kadına yaklaşımında onu erkekten farklı bir cinsiyet olarak değil bir insan olarak

ele aldığını goumlsterir Muumlmin erkek ve muumlmin kadın ve benzeri ifadeleri boumlyle bir ayrımcılığa

meydan verilmemesi iccedilin oumlzellikle zikrolunduğu da soumlylenebilir Allah ile olan ilişkilerinde

kadın Kurrsquoanrsquoda erkekten farklı değerlendirilmezken toplum iccedilinde kadınların erkeklerle ve

diğer alanlardaki ilişkilerde Kurrsquoanrsquoın farklı bir takım huumlkuumlmler getirişini işte bu duumlzlemden

uzaklaşmadan yorumlamak en sağlıklı olanıdır Yani kadını Allah erkekten farksız bir kulu

olarak kabul ederken neden toplum iccedilinde ona bazı ek sorumluluklar ve erkekle eşit olmayan

bazı huumlkuumlmler (miras şahitlik vs) oumlngoumlrmuumlş olduğunu tuumlm buraya kadar uzun uzadıya anlatı-

lan hususlardan bigacircne kalmadan yorumlamak gerekir

Bu arada cennetteki nimetler sayılırken erkeğe hitap edici hucircriler ve dişi eşlerin sık sık zikre-

dilmesi belki ilk bakışta kadının ihmali ve cennet nimetlerinden en ccedilok erkeğin istifadesi

muumlmkuumln olacakmış gibi goumlruumlnebilir Bunlardan ldquoiri goumlzluuml hucircrilerrdquo ldquoceylan goumlzluuml hucircrilerrdquo

ldquodaha oumlnce kimsenin dokunmadığı huyu ve yuumlzuuml guumlzel dişi eşlerrdquo vs (Saffat 3748-49 Sacircd

3852 Duhacircn 4454 Tucircr 2020 Rahman5556-70-72 Vacirckıa 5622-23 Nebe 7833) ccedilokccedila

zikredildiği gibi cinsiyet olarak erkek olan cennetteki muumlminlere hizmet edecek olan ldquooumlluumlm-

suumlz genccediller ve ccedilocuklarrdquo ifadeleri de yer almaktadır (Vacirckıa 5617 İnsan 7619) Bunlardan

dişi eşlerin erkeklere eş olacakları zikredilirken erkek olanların cennet ehlinin etraflarında

saccedilılmış inciler gibi doumlnuumlp hizmette bulunacakları zikredilmekte ve bunların kadınlara eş ola-

cağı tuumlruuml bir ifade Kuranrsquoda yer almamaktadır Yalnızca Al-i İmran sucircresinde cemi muumlzekker

sigası ile () eşler ifadesi kullanılmış ve ldquoTakva sahipleri iccedilin Rableri yanında iccedilinden

ırmaklar akan ebediyyen kalacakları cennetler tertemiz eşler vardırrdquo (Al-i İmran315)

Bu ayetlerin hepsi insanları Allahrsquoa imana ve Orsquonun yoluna girmeye teşvik iccedilin zikredilmiş

ayetlerdir Bu nedenle insanlar iccedilin duumlnyada cacirczibe merkezi olan hususlar oumlzellikle zikredil-

miş (ırmaklar koumlşkler meyveler eşler şarap vs) ve erkeklerin yaratılışları gereği oumlzellikle

kadına olan duumlşkuumlnluumlğuuml nedeniyle cennetteki dişi eşler vurgusu sıklıkla dile getirilmiştir Di-

ğer taraftan kendisi başlı başına cacirczibe merkezi olan kadının yaratılışının aksine onu erkeğe

teşvik etmeyi duumlşuumlnmek bu fıtratı yok saymak anlamına gelecektir Neticede cennete girecek

olanların burada sonsuz nimetlerle aklın sınırlarını aşan bir şekilde mutlu ve tatmin olacakları

vurgusu yapıldığı goumlz oumlnuumlnde bulundurulduğunda bu ifadelerin kadınla erkeğin ahiret muumlkacirc-

fatlarında erkeğe uumlstuumlnluumlk veren bir nokta olmadığını soumlyleyebiliriz

14


Allah ile olan ilişkileri accedilısında kadının erkekten farklı değerlendirilmediğini bilacirckis uumlstuumlnluuml-

ğuumln cinsiyet vsrsquode değil Allahrsquotan hakkıyla korkmak ile olduğunu yukarıda zikretmiştik

Kurrsquoanrsquoın Allah kelacircmı olması ve kadının toplum iccedilindeki ilişkilerini belirleyici huumlkuumlmleri

Kurrsquoanrsquoın koymasından hareketle kadının toplumsal yaşantısında ve evlilik yaşantısındaki

bazı emirlerin onu aşağılamaya veya yetersiz goumlrmeye matuf olmadığını rahatlıkla soumlyleyebi-

liriz Ccediluumlnkuuml bu emirleri bazılarının dediği gibi cinsel ayrımcılık ve kadını bastırma şeklinde

olsaydı Allahrsquoın kendi katında kadına verdiği değer ve uumlstuumlnluumlk buna paralel olarak erkeğin

altına duumlşmesi gerekirdi Bu doğrultuda kadının toplum iccedili ve aile iccedili statuumlsuuml ilerki paragraf-

larda değerlendirilecektir


Kadının fert olarak toplum iccedili yaşantıda yerini alışı buguumlnuumln duumlnyasında oldukccedila hararetlice

tartışılan bir konudur Kadının birccedilok yerde erkekle ayrı sayıda temsil edilebilmesi iccedilin asgari

limit kontenjandan dahi uygulamaktadır Ne var ki bu akımın batıda mazisi ccedilok değil ancak

1800rsquolerde batıda enduumlstrileşme ve sanayileşmenin ruumlzgacircrıyla işguumlcuuml temini ile guumlndeme

gelmiştir Bu ise ilk başta kadının ucuz işguumlcuuml olarak kullanılmasını doğurmuş ve dengeyi

sağlamak iccedilin kadının haklarını savunan ve erkekle eşit değerlendirilmesi iccedilin muumlcadele veren

gruplar tezahuumlr etmiş sonrasında iş iyice felsefi boyuta ccedilekilmiştir Bu ise tehlikeli bir şekilde

erkek ve kadını karşı karşıya getirip sanki iki ayrı insanmış gibi bir toplumsal kırılmayı bera-

berinde getirmiştir Yuumlce Allah Kurrsquoanrsquoda

ldquoKaranlığı ile etrafı buumlruumlyuumlp oumlrttuumlğuuml zaman geceye accedilılıp ağardığı zaman guumlnduuml-

ze erkeği ve dişiyi yaratana yemin ederim ki işleriniz başka başkadırrdquo (Leyl 921-

4) şeklinde buyurmaktadır

Bu ayetlerde Allah her ikisinin de goumlrev olarak oumlnemli yuumlkler almış olduğu ve biri diğerinin

peşinden gelerek birbirlerini tamamlayan gece ve guumlnduumlzuuml zikretmiş ve bunların oumlnemine

işaret ederek onlara yemin etmiştir Hemen devamında geceyle guumlnduumlze benzer olduğunu icircmacirc

edercesine erkek ve kadın zikredilmiş ve bunları yaratan Allah kendisine yemin etmiş ve iş-

lerdeki ccedileşitliliğe ve goumlrev taksimine dikkatleri ccedilekmiştir

Kurrsquoan kadın ile erkeğin birbirini tamamladığını suumlrekli vurgulamaktadır dolayısıyla da biri-

nin diğerine bazı konularda uumlstuumlnluumlğuuml varken diğerinin başka konularda uumlstuumlnluumlğuumlnden soumlz

edilebilecektir Bu nedenle Kurrsquoan ldquoAllah sizi birbirinizden uumlstuumln kıldığı şeyleri hasretle

arzu etmeyin Erkeklerinde kazandıklarında nasipleri var kadınları da kazandıklarında

nasipleri var Allahrsquotan luumltfunu isteyin Şuumlphesiz Allah her şeyi bilmektedirrdquo (Nisa 432)

diyerek erkeğin kadınlığa kadının da erkekliğe has oumlzellikleri kendinde goumlrmeye ccedilalışmama-

sını istemektedir

Bu ayetin peşinden gelen ayette ise kadının da erkek gibi mirasta pay sahibi olacağı vurgu-

lanmaktadır

15

ldquo(Erkek ve kadının) her biri iccedilin ana baba ve akrabanın bıraktığından (hisse-

lerini alacak olan) vacircrisler kıldıkrdquo (Nisa 433)

Bu ayet ayrıca kadının muumllk edinme hakkına da işaret etmektedir Diğer ayetlerde de muumllk

edinme hakkına ek olarak malını istediği gibi harcayabilme hakkının garanti altına alındığını

goumlrmekteyiz

ldquoSadaka veren erkekler ve sadaka veren kadınlara ve Allahrsquoa guumlzel bir oumlduumlnccedil

veren kadınlara ve Allahrsquoa guumlzel bir oumlduumlnccedil verenlere verdiklerinin karşılığı kat

kat oumldenir ve onlara değerli bir muumlkacircfat vardırrdquo (Hadid 5718)

Bu ayette kadının malın yalnızca tuumlketilmesine doumlnuumlk bir harcama olan sadaka verme hakkını

(veya goumlrevini) erkeğe tanındığı gibi kadına da tanınmaktadır Diğer bir ayette de kadının

zekat vermesinden bahsetmektedir ki bu kadının sırf kendi malıyla zenginlik vasfını kazan-

mış olması gerektiğini goumlsterir

Hz Peygamberin eşlerine youmlnelten Ahzab sucircresindeki bu ayette ayrıca kadının bazı hususlara

da dikkat etmesi istenmektedir

ldquoEy Peygamber Hanımları Siz kadınlardan herhangi biri gibi değilsiniz Eğer

(Allahrsquotan ) korkuyorsanız (yabancı erkeklere karşı) ccedilekici bir eda ile konuş-

mayın sonra kalbinde hastalık bulunan kimse uumlmide kapılır Guumlzel soumlz soumlyle-

yin Evlerinizde oturun eski cahiliye acircdetinde olduğu gibi accedilılıp saccedilılmayın

Namazı kılın zekacirctı verin Allahrsquoa ve Resuluumlne itaat edinrdquo(Ahzab3332-33)

Buradaki emirler her ne kadar Hz Peygamberin hanımlarına da olsa tuumlm muumlmin kadınlara

şamil olması gerekir ldquoSiz kadınlardan herhangi biri gibi değilsinizrdquo denmesinin nedeni ldquoccedile-

kici bir edada oluşrdquo ldquoaccedilılıp saccedilılmardquo ve diğer hususların yerine bir defa bile getirilmemesi

onlar ve Hz Peygamber accedilısından ccedilok buumlyuumlk sakıncalar doğurabileceği iccedilindir Guumlnuumlmuumlzde

Hz Peygamberrsquoin aile yaşantısının mercek altına alınıp en ufak bir uygunsuz ifade ve olaya

rastlamak iccedilin uzun uzun ccedilalışmalar yapıldığı herkese macirclumdur Bir muumlmin kadın bir kere

şeytana kanıp ihmal edebileceği bu hususlardan tevbeyle doumlnmesi zor olmaz ancak Peygam-

berin hanımlarının bu konuda kusursuz olmaları kendilerine ve Peygambere leke suumlruumllmeme-

si iccedilin zaruridir

Bu ayette kadının ana mekacircnının ev olduğu vurgulanmaktadır İfade ( ) şeklindedir ki sanki

evin karargacirch kılınması istenmektedir Bundan yola ccedilıkılarak kadının dışarıya ccedilıkmasının

doğru olmayacağı ve dışarıda herhangi bir sosyal etkinlik iccedilerisinde bulunamayacağını soumly-

lemek doğru olmaz Ayette soumlylenen kadının oumlzellikle aile yaşantısında ccediloğunlukla bulunaca-

ğı yerin evi olduğudur Bu huumlkuumlm zaten yaygın olan uygulamayı da desteklemektedir Duumln-

yada kadınlar ccedilocuk doğurmak onun bakımı ev işleri ve diğer nedenlerden oumltuumlruuml erkeklerle

mukayese edilemeyecek oranda onlardan ccedilok daha fazla evde bulunmaktadırlar Yine de bu

huumlkuumlm kadının ccedilalışmasına engel değildir (bir yasak getirmemektedir) Nitekim kadının ccedila-

lışması zaruri olan alanlar olduğu duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde (tıb vs) kadının erkek gibi ev dışında bu-

16

lunması gerekir Ancak erkeğin nafaka ve diğer ev masrafları ile sorumlu tutuluşu kadına ise

maddi bir teklif soumlz konusu olmaması nedeniyle bu huumlkmuumln aile iccedili huzur ve mutluluğun te-

minini sağlamaya doumlnuumlk bir uygulama olduğunu da soumlyleyebiliriz Yine bu ayette ccedilekici bir

eda ile kendisine nikah duumlşen erkeklerle konuşmaması istenmekte ve neden olarak da kalbin-

de hastalık bulunan kimse uumlmide kapılır denmektedir Bu ise kadının dışarıda bulunup diğer

insanlarla muhatap olabileceğini goumlstermektedir Ancak boumlyle bir ticari sosyal veya sırf bir

ihtiyaccedil iccedilin dışarıya ccedilıkıp yabancı erkeklerle muhatap oluşta kadından kadınlığını oumln plana

ccedilıkarmaması istenmektedir Ancak bu emri yanlış yorumlayıp kaba ve koumltuuml soumlzler soumlyleyenler

olabileceğinden hemen peşinden ldquoGuumlzel soumlz soumlyleyinrdquo denmiştir

Kurrsquoanrsquoı Kerimrsquode toplum yaşantısı iccedilinde bir fert olarak kadının yer alışı ile ilgili ccedilok sayıda

ayet yoktur Aile iccedili yaşantıdaki hak ve goumlrevleri ile ilgili ise bir ccedilok ayet yer almaktadır Ka-

dının bir fert olarak hak ve sorumlulukları konusunda Kurrsquoan genelde erkekten farklı olan

hususları (miras erkekle olan muhataplığı oumlrtuumlnme) ya da kadına oumlnceden tanınmayan bazı

hakların ona verilmesi ile ilgili hususları (muumllkiyet miras vs) oumlzellikle zikretmiş ve hayatın

oumlteki alanlarında farklılığın olmayacağını ima edercesine diğerleri uumlzerinde konuşmamıştır

Uumlzerinde durulan hususlardan olan miras olayına bakılacak olduğunda Nisa sucircresindeki şu

ayetleri zikretmek gerekir

ldquoAna babanın ve yakınların bıraktıklarından erkeklere bir pay vardır ana ba-

banın ve yakınların bıraktıklarından kadınlara da bir pay vardır Gerek azın-

dan gerek ccediloğundan belli bir hisse ayrılmıştırrdquo (Nisa 47)

ldquoAllah size ccedilocuklarınız hakkında erkeğe kadının payının iki misli (miras)

vermenizi emrederrdquo (Nisa 411)

Miras taksiminde kadına erketen daha az pay verilmesinin temel nedenlerinden biri toplumsal

yaşam iccedilinde kadının -maddi anlamda- herhangi bir kimseyi bakmakla yuumlkuumlmluuml tutulmayışı-

dır Bu tuumlr yuumlkuumlmluumlluumlkler (bir sonraki başlık altında da goumlruumlleceği gibi) erkeğe verilmiştir

Diğer taraftan kadının evlilik başlangıcında mehir alışı bekacircr erkeklerin evlilik masraflarını

karşılayabilmeleri ve ekonomide uumlretime doumlnuumlk olarak kadınlar tarafından (kadının doğum

ccedilocuk bakımı ve dicircnen maicircşet temini gibi bir takım nedenlerden oumltuumlruuml) ccedilok daha az oranda

sermayenin yer alışı da goumlz oumlnuumlne alındığında boumlyle bir uygulamanın sosyo-ekonomik adalet

ve dengenin korunabilmesi iccedilin boumlyle bir taksimin oumlngoumlruumllduumlğuumlnuuml soumlyleyebiliriz

Bu konulardan bir diğeri de kadının idareciliğinin meşru olup olmadığıdır Kuranda accedilık ve

sarih olarak kadının idareciliği konusuna temas edilmiş değildir Kadının idareciliği ndashbilindiği

gibi- genelde suumlnnet kaynaklı delillerle tartışılmaktadır Ancak bu tartışmaya Kuranrsquoda bu

konuda accedilık olmayan bazı ayetlerin dolaylı anlatımlarını delil goumlstermek de muumlmkuumlnduumlr Ka-

dının her tuumlrluuml mevkide idareci olabileceğini soumlyleyenler Hz Suumlleyman ile Belkıs kıssasını

anlatan ayetlerini ileri suumlrebilirler (Neml 2722-43) Nitekim bu ayetlerde Sebe Melikesi Bel-

kısrsquoın idareciliği hakkında Yuumlce Allah olumsuz bir uumlslup veya ifade kullanmamıştır

17

ldquoGerccedilekten onlara huumlkuumlmdarlık eden kendisine her şey verilmiş ve buumlyuumlk bir

tahtı olan bir kadınla karşılaştımrdquo (Neml 2723)

Olumsuz ifade aksine Kuran onun istişareye oumlnem veren bir kişi olduğunu soumlyleyerek onun

idarecilikteki kullandığı youmlntemlerin duumlzguumlnluumlğuumlne dikkat ccedilektiğini soumlylemek muumlmkuumlnduumlr

ldquoBeyler ulular Bu işimde bana fikir verin (Bilir misiniz ) siz yanımda olmadan

(size danışmadan) hiccedilbir işi kestirip atmamrdquo (Neml 2732)

Eğer kadının idareciliği yasak olsaydı Allah buna oumlzellikle Belkıs olayının bahis geccediltiği ayet-

lerde zikrederdi diye duumlşuumlnuumllebilir Ayrıca Hz Peygamberrsquoe Mekkersquonin fethi guumlnuuml kadınların

beyat edişi ile alakalı ayet de bu bağlamda ele alınabilir ve kadının en azından youmlnetimde soumlz

hakkı olduğu soumlylenebilir Nitekim bu ayette şoumlyle buyrulmaktadır





Allahrsquotan mağfiret dilerdquo (Muumlmtehine 6012)

Buradaki kadınlara youmlneltilen buyruklara bakıldığında hepsinin yapılmaması gereken şeyler

olduğu goumlruumlluumlr Bunların tuumlmuumlnuumln ilk bakışta Allahrsquoın yeryuumlzuumlnde risalet goumlrevini kendisine

verdiği ve bir muumlddet sonra da duumlnyadan ayrılacak olan bir peygambere yapılmış bir bağlılık

yemini ve dicircnicirc bir ahitleşme olduğunu soumlyleyebiliriz Ancak Hz Peygamberrsquoin yaşadığı douml-

nemde muumlminlerin (duumlnyevicirc anlamda) en uumlst idarecisi konumunda da bulunuşu dikkate alınır-

sa ayette youmlneltilen son emir oldukccedila anlamlı olmaktadır Nitekim bu emirde ldquoiyi işi işle-

mekte sana karşı gelmemek hususunda sana beyat etmeye geldikleri zamanrdquo denmekte-

dir ki Hz Peygamberrsquoin onlara koumltuuml bir işi emretmesi duumlşuumlnuumllmeyeceği iccedilin buradaki ahit-

leşme salt dicircnicirc olmaktan ziyade bir tuumlr devlet idareciliği ile ilgili husus olduğu ağır basmakta-

dır Bu da kadının seccedilme hakkı konusunda delili oalrak ileri suumlruumllebilecek niteliktedir Ancak

kadının bazı oumlzel durumları (periyodik yaşadığı oumlzel guumlnlerin kadına bir tuumlr psikolojik ve fiz-

yolojik olarak aksi youmlnde etkileyişi doğum ve doğum sonrası vs) ile Kuranrsquoda kadının bir

erkek karşılığında iki kadın şahit getirilmesi gerektiği huumlkmuumlnuumln dayandığı diğer kadın fıtra-

tının toplumsal olaylardaki reflekslerinin farklılığı goumlz oumlnuumlne alınacak olduğunda kadının her

tuumlrluuml idareciliği yapabilecek olduğunu soumlylemekle bu sayılan şeyleri bağdaştırmak oldukccedila

zor olacaktır

Kadının şahitliği konusunda Kuran şoumlyle buyurmaktadır

ldquoErkeklerinizden iki de şahit bulundurun Eğer iki erkek bulunamazsa rıza goumls-

tereceğiniz şahitlerden bir erkek ile ndashbiri yanılırsa diğerinin ona hatırlatması

iccedilin -( ) iki kadın (olsun)rdquo (Bakara 2282)

Burada oumlngoumlruumllen huumlkuumlmlere goumlre kadının davalarda tanıklığı bir erkeğe karşılık iki kadın

şeklindedir Ayette ldquoyanılırsardquo ( ) tuumlruuml nazik bir ifade kullanılmıştır ancak kadının acıma

18

duygusunun erkekten ccedilok daha kuvvetli oluşu ve sahiplenme hislerinin onu yakınlarına karşı

ccedilok daha bağlı kılışı gibi bir takım oumlzelliklerinin onu kolay etkilenir kılışı (yanılmadan ziya-

de) ve olaylara duyguların ccedilok daha hakim oluşu gibi nedenler şahitlikte bir farklı uygulamayı

gerektirdiği soumlylenebilir

Kadının acıma duygusuna (oumlzellikle annelik) duygusuna delil getirmeye gerek olmayacak

kadar kesindir Yine de Kuranrsquodan bu konuda Hz Musarsquonın Tur dağından doumlnduumlğuumlnde buza-

ğıya tapar bulduğu İsrailoğullarını goumlruumlnce kızgınlıkla Hz Harunrsquoun saccedil ve sakalından tuttuğu

zaman Harunrsquoun soumlzuumlnuuml zikretmek yerinde olur O anne-baba bir kardeş oldukları Musarsquonın

kendisine olan kızgınlığını dindirmek ve saccedilını bırakmasını sağlamak iccedilin ldquoEy annemin oğ-

lurdquo (Arsquoraf 7150) diye seslenişi annenin merhamet ve acıma kaynağı olduğunu goumlstermekte-

dir Diğer taraftan yine Musa (as)rsquoın annesi ile alakalı Kuran şoumlyle buyurmaktadır

ldquoMusarsquonın anasının yuumlreğinde yalnızca ccedilocuğunun tasası kaldı Eğer biz (vaa-

dimize) inananlardan olması iccedilin onun kalbini pekiştirmemiş olsaydık neredey-

se işi meydana ccedilıkaracaktırdquo (Kasas 2810)

Burada da goumlruumlleceği uumlzere ccedilocuğunun kurtulması ancak Firavunrsquoun karısının acıyarak dere-

den Musarsquoyı alışı sayesinde olmuş ancak anne yuumlreği yaratılışındaki hislerin yoğunluğu (ne-

redeyse) onun mantıklı duumlşuumlnmesinin oumlnuumlne geccedilip ccedilocuğuna gidip sahip ccedilıkacaktı ki bu da

Musarsquonın sahipsiz olmadığı anlamına gelecek ve oumllduumlruumllecekti


Kuranrsquoda kadının en fazla olarak aile iccedili yaşantıdaki yeri ele alınmıştır Nitekim haklar ve

sorumluluklar accedilısından bakıldığında aile kurumu sonradan sevgi ve bağlılık uumlzerine oturtulan

bir kurumdur Kadının evlilik oumlncesi doumlnemindeki durumu genelde toplumdan topluma deği-

şen bazı uygulamalarla bir gelenek ve oumlrf iccedilerisine kendini şekillendirmiştir Ccedilocukların ba-

kımı ve yetiştirilmesi konusundan -yaygın bir şekilde- aile iccedili buumlyuumlk anlaşmazlıkların olaca-

ğını duumlşuumlnmek zordur Bu nedenle Kuran bazı tavsiyeler dışında bu kurumun yapısına bir

model sunmamıştır Ne var ki Kuran toplumun temel yapı taşı olan ailenin ilk oluşumunda ve

birbiriyle kan bağı olmaksızın her an kopabilecek bir bağla bağlı iki insanın birlikte yaşantı-

sında uyması iccedilin bazı kurallar koymuş ve ikisi arasında hem statuuml belirlemesi yapmış ve hem

de goumlrev taksiminde bulunmuştur Diğer taraftan Kuran evlilik bağının kopmaması iccedilin bir

ccedilok duumlzenlemeye gitmesinin yanında gerccedilekccedili bir yaklaşımla ccediliftlerin boşanmasını da meşru

kabul etmiş ve onun da kurallarını zikretmiştir

Mehirden başlayacak olduğumuzda mehirin kadına değer biccedilme olarak duumlşuumlnuumllmesi sadece

bir oumlnyargı nedeniyledir Mehir kadının kendisine verilir ki bu sayede daha evlilik hayatının

başlangıcında erkek kadının muumllkiyet hakkını tanıdığını goumlstermektedir

ldquoKadınlara mehirlerini goumlnuumll rızası ile verinrdquo (Nisacirc 44)

19

Eğer boşanma durumu vaki olacak olursandashisterse malının tamamını mehir olarak vermiş bile

olsa- erkeğin kadından hiccedilbir malı geri olma hakkı yoktur

ldquoBir eşi bırakıp da yerine başka bir eş almak isterseniz onlardan birine yuumlkler-

le mehir vermiş olsanız dahi ondan hiccedilbir şeyi geri almayın Vaktiyle siz birbi-

rinizle haşir neşir olduğunuz ve onlar sizden sağlam bir teminat almış olduğu

halde onu nasıl geri alırsınızrdquo (Nisacirc 420-21)

Mehirin verilebilmesi iccedilin nikah sonrası cinsi muumlnasebet veya muumlnasebete uygun bir ortamda

başbaşa kalma hali şartı koşulmaktadır Eğer nikah sonrası muumlnasebet (veya halvet) olmamış-

sa ve mehirin miktarı da tayin edilmemişse mutrsquoa adı verilen bazı hediye cinsi mallar veril-

mesi istenmektedir

ldquoNikahtan sonra henuumlz dokunmadan ve onlar iccedilin belli bir mehir tayin etmeden kadınları bo-

şarsanız bunda size mehir zorunluluğu yoktur Bu durumda onlara mutrsquoa verin Zengin olan

durumuna goumlre fakir de durumuna goumlre vermelidir Muumlnasip bir mutrsquoa vermek iyiler iccedilin bir

borccedilturrdquo (Bakara 2236)

Nikah sonrasında muumlnasebet olmamış ancak oumlncesinde mehir miktarı tayin edilmiş bulunu-

yorsa bu durumda muayyen olan mehirin yarısını oumldemek erkek uumlzerine gerekir

ldquoKendilerine mahir tayin ederek evlendiğiniz kadınları temas etmeden boşar-

sanız tayin ettiğiniz mehirin yarısı onların haklardır Ancak kadınların vaz-

geccedilmesi veya nikah bağı elinde bulunanın (velinin) vazgeccedilmesi muumlstesnardquo (Ba-

kara 2237)

Aile iccedili geccedilim yuumlkuuml tamamen erkeğin uumlzerine verilmiştir Ailenin yeme-iccedilme giyinme

ve barınma gibi temel gereksinimlerini teminden tamamen erkek sorumludur Bu konu-

da Kuran gayet accedilık olarak şoumlyle buyurur ldquoOnların (ccedilocukların ve annenin) oumlrfe uy-

gun olarak beslenmesi ve giyimi baba tarafına aittirrdquo (Bakara 2233) İşte bu nedenle

erkeklerin aile yaşantısı iccedilinde daha fazla soumlz sahibi olacağı Kuran tarafından ifade

edilmektedir ldquoAncak erkekler kadınlara goumlre bir derece uumlstuumlnluumlğe sahiptirler Al-

lah azizdir hakimdirrdquo (Bakara 2228) Bu ayetin ilk boumlluumlmuumlne bakıldığında bu uumlstuumln-

luumlğuumln hak ve sorumluluklar bağlamında ele alındığını rahatlıkla goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

ldquoErkeklerin kadınlar uumlzerindeki hakları gibi kadınların da erkekler uumlzerinde belli

hakları vardırrdquo (Bakara 2228) Bu ayetlerde accedilıkccedila erkeğin yuumlklendiği faza sorumlu-

lukların getirdiği bir hak uumlstuumlnluumlğuumlnden soumlz edilmektedir

Diğer bir ayette bu hadise daha da accedilıklık kazanmaktadır

ldquoAllahrsquoın insanlardan bir kısmını diğerlerine uumlstuumln kılması nedeniyle ve malla-

rından harcama yaptıkları iccedilin erkekler kadınların youmlneticisi ve koruyucusu-

durrdquo (Nisa 434)

20

Bu ayetin oumlncesinde kadına mirasta verilen miktarın az oluşu sonrasında ise kadının evlilik

hayatındaki ldquonuumlşucirczurdquo nedeniyle bir takım muamelelere tabi tutulabileceği soumlylenmektedir

Her ikisinin de tam ortasında oluşu ayette geccedilen iki gerekccedilenin ilkinin (yani ldquoinsanların bir

kısmını diğerlerine uumlstuumln kılışırdquo) miras konusundaki tartışmalara bir cevap diğerinin ise (yani

ldquoerkeklerin mallarından harcama yapışlarırdquo) sonradan zikredilecek olan kadının doumlvuumllmesine

bile varabilen uygulamaların tartışmalarına youmlneltilebilecek bir cevap olarak anlayabiliriz

İlk gerekccedileden anladığımız Allah yeryuumlzuumlnde erkeklere verdiği goumlrevler kadınlara verdiği

goumlrevlerden daha ağır olduğu kesindir Nitekim cihatla ve diğer bazı ağır yuumlkuumlmluumlluumlklerle

erkeğin sorumlu oluşu gereği yetki alanının da o oumllccediluumlde genişletilmesi gerektiği accedilıktır Evli-

lik hayatında erkek evin tuumlm geccedilim yuumlkuumlnuuml omuzlandığı iccedilin kendisine buumlyuumlk oumllccediluumlde bu sı-

kıntının yansıtılmadığı kadının nuumlşuz (hırccedilınlık ve anlayışsızlık) iccedilinde sorun ccedilıkarması du-

rumunda Allah erkeğe uumlccedil kademeli bir yaklaşımda bulunulması istenmektedir a- ldquooumlğuumlt ver-

merdquo b- ldquoyatakları ayırmardquo ve c- ldquodoumlvmerdquo (Nisa 434) Elbette bu doumlvme ifadesi onların canını

yakmak amaccedillı değil bilakis kadına en ağır gelecek bir uyarma biccedilimi olduğu iccedilindir Bunu

yorumlarken soumlylenmesi gereken bir diğer oumlnemli nokta ise şudur ki ideal olan bunların hiccedil

uygulanmamasıdır Bu toplum iccedilinde succedil işlemiş olan insanlara ceza vermek gibi bir durum-

dur Neticede o insanın topluma kazanılması iccedilin ceza verilir ki evlilik kurumunun yıkılma-

ması iccedilin bu uygulama meşrulaşmıştır Artık bunun oumltesinde iki insanın aynı ccedilatı altında kal-

masının da bir anlamı yoktur Hz Peygamberrsquoin hiccedilbir eşine en ufak bir fiziksel muumldahalesi

olmadığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde (ki onun eşleri de onu bazı defalar Kurana konu olacak derecede

kızdırmışlar ve uumlzmuumlşlerdi) bu uygulamayı hakedecek kimsenin gayet yoğun bir uyumsuzluk

iccedilinde olması gerekir

Evlilik oumlzel yaşantısı iccedilinde kadın ve erkeğin sağlıklı bir cinsel hayat iccedilerisinde olması iccedilin

İslam kadının suumlslenmesini tamamen (karşı cinsten olarak yoksa kadınlar kendi aralarında

bunu yapmalarında bir sakınca yoktur) kendi kocasına karşı olmasını istemektedir Diğer ta-

raftan erkeklere ldquoOnlarla iyi geccedilininrdquo (Nisa 419) diye emredilmektedir

Kadının oumlzel rahatsızlık guumlnleri olarak bilinen ve ayda 10 guumln civarında geccedilirdiği bu guumlnlerde

kadınla muumlnasebet Kuran tarafından yasaklanmaktadır ldquoSana kadınların ay halini sorarlar

De ki O bir rahatsızlıktır Bu sebeple ay halinde olan kadınlardan uzak durun Temiz-

leninceye kadar onlara yaklaşmayınrdquo (Bakara 2222) Burada ldquoO bir rahatsızlıktırrdquo ifadesi-

ni ldquoo sırada kadınla ilişkide bulunmak kadına rahatsızlık verirrdquo şeklinde de anlamak muumlm-

kuumlnduumlr Ccediluumlnkuuml kadının bu halini soranlar o sırada kadınla ilişkiyi sormaları kuvvetle muhte-

meldir Diğer taraftan kadınlarla cinsi ilişkide bulunurken sınırlamada bulunulmaması gerek-

tiği ve her tuumlrluuml şekilde ilişkinin tavsiye edildiğini de şu ayette goumlrmek muumlmkuumlnduumlr

ldquoKadınlarınız sizin iccedilin bir tarladır Tarlanıza nasıl dilerseniz oumlyle varın Ken-

diniz iccedilin de oumlnceden hazırlık yapınrdquo (Bakara 2223)

Bu ayette kullanılan ldquotarlardquo ifadesi kadını aşağılamak iccedilin olduğunu duumlşuumlnmek asla muumlmkuumln

değildir Bilakis kadının aynen tarlaya atılan tohumların bereketli uumlruumlnlere doumlnuumlşmesi gibi

21

kadının da doğurganlığına vurgu yapılmakta ve en oumlnemlisi tuumlm şekillerde ilişkinin uygun

olduğu soumlylenirken sadece doğumun yapıldığı yerin kullanılması gerektiği de soumlylenmiş ol-

maktadır Nitekim arkadan yapılan ilişki bu şekilde tamamen meşruiyet sınırının dışına itilmiş

bulunmaktadır

Yine bu ayette cinsel ilişkide tamamen bir huumlrriyet getirildiği gibi ayetin takip eden boumlluumlmuumln-

de ldquokendiniz iccedilin oumlnceden hazırlık yapınrdquo ifadesi besmele ve diğer Allahrsquoa bağlılık goumlster-

gelerinde bulunmak tuumlruuml ibadetler anlaşılabileceği gibi ayetin konusuyla da bağdaşan bir an-

lam olan cinsel ilişkide doyumda daha uzun suumlre isteyen kadının bu arzularının da tatmini iccedilin

gerekli olan muumlnasebet oumlncesi cinselliğin istenmesi de anlaşılabilir

Kadının ccedilocuğuna bakması konusundaki ayetlerde onun emzirme muumlddetinin uumlst sınırını da

vererek suumlt akrabalığı oluşacak doumlnemi de tespit etmektedir İlk ayette ldquoTaşınması ile suumltten

kesilmesi otuz ay suumlrerrdquo (Ahkaf 4615) ikinci ayette ise ldquoSuumltten ayrılması da iki yıl iccedilinde

olurrdquo (Lokman 3114) denmektedir Bundan ortaya ccedilıkan sonuccedil ccedilocuğun en asgari doğup

yaşayabileceği ay altıncı aydır Bu iki ayetin her birisinin de başlarında annenin doğum sıra-

sında ve oumlncesinde ccedilektiği sıkıntılar dile getirilmekte ve ona karşı insanın ne derece borccedillu

olduğu hatırlatılmaktadır ldquoBiz insana ana-babasına karşı iyi davranmasını tavsiye etmi-

şizdir Ccediluumlnkuuml anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır (işte bunun iccedilin) oumlnce

bana sonra da ana-babana şuumlkret diye tavsiyede bulunmuşuzdurrdquo (Lokman 3114)

ldquoBiz insana ana-babasına iyilik etmesini tavsiye ettik Annesi onu zahmetle taşıdı ve

zahmetle doğurdurdquo (Ahkaf 4615)

Erkeklerin yaratılışında kadın sevgisinin var olduğu oumlnceki başlıklar altında ele alınmıştı Bu-

rada da bununla doğrudan alakalı olan ccedilok eşlilik konusunda Kuranrsquoın getirdiği ayeti zikret-

mek gerekir

ldquoEğer (kendileriyle evlendiğiniz takdirde) yetimlerin haklarına riayet edeme-

mekten korkarsanız size helal olan kadınlardan ikişer uumlccediler doumlrder alın Hak-

sızlık yapmaktan korkarsanız bir tane alın yahut da sahip olduğunuz (cariye-

ler) ile yetinin Bu adaletten ayrılmamanız iccedilin en uygun olanıdırrdquo (Nisa 43)

Uumlsluptan rahat bir şekilde anlaşılacağı gibi bu bir tuumlr izin mahiyetindedir Ayrıca cahiliye

arapları doumlnemindeki sınırsız kadınla evliliğe de bir tuumlr yasaktır Bu iznin aynı şekilde zinaya

giden kapıların tuumlmden kapatılması doğrultusunda da bakmak gerekir ki metres hayatının

yaygınca uygulandığı batı toplumları ve artık batını manyetik alanına girmiş bulunan diğer

duumlnya toplumlarında parası olan kişiye gayrı meşru hayatın normalmiş gibi goumlruumlnmesi yay-

gınlaşmıştır İslam ise erkeğin bu arzularını gemlemek iccedilin zaten fazlaca uygulanmasının

duumlnyada kadın ve erkek nuumlfusunun zaten neredeyse denk oluşu (kadınların ondalık oranlarda

fazla oluşu kadının erkekten genelde daha fazla yaşamasındandır) goumlz oumlnuumlne alındığında sa-

dece izin vermektedir Bunu yaparken de şartları da koymaktadır Hiccedilbir eşin diğerinden

maddi youmlnden uumlstuumln yapılmamasına ccedilalışmak gerekir Ayrıca sevgide adaletin muumlmkuumln ol-

maması nedeniyle en azından birine kapılıp da diğerini muallakta bırakılmaması istenmekte-

22

dir İslamrsquoa yanlı bakanlar Kuranrsquoın bu huumlkmuumlnuuml kendi fantezileriyle suumlslemekte ve aynı anda

birkaccedil kadınla aynı yatağı paylaşmaktan aynı oda iccedilerisine hepsinin tıkılmasına kadar ccedilarpıt-

makta İslamrsquoın yasakladığı işleri emirleriymiş gibi takdim ederek kadının aşağılık bir varlık

değerlendirildiği propagandasını yuumlruumltmektedirler Evlenilmesi yasak olan kadınlar arasında

(Nisa 423) oumlrneğin iki kız kardeşi aynı anda nikah altında tutmak da sayılmaktadır Guumlnuumlmuumlz

duumlnyasında savaşların en asgari olarak yaşandığı bu ccedilağda bile bazı yerlerde erkek nuumlfusunun

azaldığı dolayısıyla bir ccedilok kızın evlenecek kişi bulamaması gibi bir sorun yaşandığı olabil-

mektedir Diğer taraftan ccedilok evliliğe tamamen karşı ccedilıkan toplumlarda erkeklere ancak 30

yaşına kadar belki kaldırabileceği evlilik masrafları ccedilıkarılmakta ve ihtiyar bir toplum oluş-

masına zemin hazırlanmaktadır 30 yaş sonrası evlenen bir erkek ve kız iki ccedilocuktan fazla

yapmaları gayet guumlccediltuumlr Ne var ki ccedilok eşlilik oumlrnekleri olan toplumlarda evlilik şartları tersine

ccedilok katı değildir Belki ccedilok eşli insanlar binde bir denecek kadar az olsalar da bu anlayışın

kabul goumlrmesi evlilik yaşının duumlşmesine de olumlu etki etmektedir

Kadınlarla iyi geccedilinme gerektiğini soumlyleyen ayetlerden biri de ccedilok eşli aileleri konu almakta

ve şoumlyle demektedir

ldquoUumlzerine duumlşuumlp uğraşsanız da kadınlar arasında acircdil davranmaya guumlccedil yetire-

mezsiniz bacircri birisine tamamen kapılıp da diğerini askıya alınmış gibi bırak-

mayın Eğer arayı duumlzeltir guumlnahtan sakınırsanız Allah şuumlphesiz ccedilok bağışlayıcı

ve esirgeyicidirrdquo (Nisa 4129)

Ancak aile yaşantısı iccedilinde puumlruumlzsuumlz bir geccedilimin olabileceğini soumlylemenin imkacircnı yok Bu

puumlruumlzleri buumlyuumltmemek ve karşılıklı anlayış ve hoşgoumlruumlnuumln makul oumllccediluumllerde suumlrduumlruumllmesi ge-

rekmektedir Bu sorunlar puumlruumlz olmaktan ccedilıkıp ciddi sorunlara doumlnuumlştuumlğuumlnde ve bunların o

kişileri ayırma noktasına getirdiğinde Kuran iki taraftan aklı başı yerinde olan iki kişinin onla-

rı barıştırmaya ccedilalışmasını istemektedir

ldquoEğer kar-kocanın aralarının accedilılmasından korkarsanız erkeğin ailesinden bir

hakem ve kadının ailesinden bir hakem goumlnderin Bunlar barıştırmak isterlerse

Allah aralarını bulurrdquo (Nisa 435)

Diğer taraftan bir kadın kocasının kendisine soğumasından veya onunla geccedilinememesinden

endişe ettiğinde onunla karşılıklı (veya tek taraflı) bazı haklardan vazgeccedilmek uumlzere sulh tekli-

finde bulunabilir Bu da evlilik kurumunun ayakta kalması ve sevgi bağının yeniden tesisi iccedilin

bir yol olarak Kuranrsquoda oumlnerilmektedir

ldquoEğer bir kadın kocasının geccedilimsizliğinden (nuumlşucirczundan) yahut kendisinden

yuumlz ccedilevirmesinden endişe ederse aralarında bir sulh yapmalarında onlara guuml-

nah yoktur Sulh (daima) hayırlıdır Zaten nefisler kıskanccedillığa hazırdır Eğer

iyi geccedilinir ve Allahrsquotan korkarsanız şuumlphesiz Allah yaptıklarınızdan haberdar-

dırrdquo (Nisa 4128)

23

Boşanmanın kaccedilınılmaz olduğu durumlarda da Allah boşamayı erkeğe boumlluumlnebilen ve devre-

dilebilen bir hak olarak vermiştir Bunun hikmetlerini saymak ccedilalışmanın başından beri kadın

ve erkeğin yaratılışlarında var olan oumlzellikleri tekrarlamak anlamına gelecektir Bu nedenle bu

tartışmaya girmeden sadece kadının bu hakkı kazandığında boşanma oranlarının istatiksel

olarak arttığını belirtmek yeterli olacaktır kanaatindeyim

Kuran boşanma kararı vermiş bir erkeğe bile tekrar geri doumlnuumlşuuml sağlamak iccedilin boşamayı belir-

li guumln ve aylara dağıtarak yumuşatmayı hedeflemiştir Artık gece guumlnduumlz boşanmadan başka

bir şey duumlşuumlnmeyen insan iccedilin değişecek bir şey olmayabilir Ancak Allahrsquoa karşı gelmeden

bu işi yapabilmek kadının oumlzel guumlnlerinden temizlendiği guumlnleri bekleyerek uumlccedil ay boyunca

boşanma kelimesini tekrar etmekle olabilecektir Diğer taraftan eğer boşanma yerine getirilir

ve iddet de geccedilerse koca bu eski karısıyla yeniden evlenmek istemesi durumunda bu kadının

başka bir erkekle evlenip evlilik hayatı yaşamış olması ve ondan da boşanmış olması gerek-

mektedir (Bakara 2230) ki bu neredeyse imkacircnsız gibidir Bu nedenle erkeği bu derece cay-

dırıcı huumlkuumlmlerle boşanmadan vazgeccedilirmeye ccedilalışılmaktadır

Allahrsquoın sınırlarını koruyamamaktan korkan karı-kocanın bu kararı ortaklaşa almaları da

muumlmkuumlnduumlr Nitekim Bakara sucircresindeki 229 Ayet buna işaret etmektedir Ayrıca bu ayet

kadının erkeğe kendini boşaması iccedilin fidye teklifinde bulunmasını da soumlz konusu etmektedir

ve bu durumda her hangi bir mahzurunun olmadığını soumlylemektedir

Adını boşanma kavramında alan Talak sucircresinde boşanmayla ilgili huumlkuumlmler ince ayrıntıları-

na varıncaya kadar belirtilmektedir

ldquoEy Peygamber Kadınları boşayacağınızda onları iddetlerini goumlzeterek boşa-

yınız ve iddeti de sayın Rabbiniz Allahrsquotan korkun Apaccedilık bir hayasızlık yap-

maları hali bir yana onları evlerinden ccedilıkarmayın kendileri de ccedilıkmasınlar

Bunlar Allahrsquoın sınırlarıdır Kim Allahrsquoın sınırlarını aşarsa şuumlphesiz kendine

zulmetmiş olur Bilemezsin olur ki Allah bundan sonra bir durum ortaya ccedilıka-

rıverirrdquo (Talak 651)

Ayetin son kısmı boşanmanın oumlngoumlruumllen şekilde uumlccedil aylık bir zamana yayılması durumunda

(ricrsquoicirc talak olduğu iccedilin son guumln gelinceye kadar doumlnuumlş hakkı soumlz konusudur) ldquoAllah bundan

sonra bir durum ortaya ccedilıkarıverirrdquo denerek kalplerin yeniden ısındırılabileceğine değinmek-

tedir Bunun yanında kadının bu suumlre zarfında evde kalması rızasıyla sağlanması ve boşanma

vaki olduktan sonra da ona iddet bekleyene kadar ona iyi muamelede bulunulması ısrarla soumly-

lenmektedir (Talak 65267 Bakara 2229231)

Diğer yandan dul kadınların eski kocalarının evinde 1 yıl kalma hakları (Bakara 2240) onla-

ra sırf zarar vermek iccedilin evlilik muumlnasebetleri ve sevginin kalmadığı bir yuvada tutmanın ha-

ram oluşu (Bakara 2231) eski kocalarıyla evlenmelerine mani olmanın yasak oluşu (Bakara

2232) boşanmış kadınların eski kocalarından temin edecekleri maddi menfaatlerin meşrulu-

ğu (Bakara 2241) gibi buyruklar Kuranrsquoda suumlrekli kadının mağdur duumlşuumlruumllmemesi iccedilin oumlngouml-

24

ruumllmuumlştuumlr Boşanma oumlncesi ve sonrası doğan ccedilocuğun ve annenin nafakası da suumlt parası da

eski kocaya ait olduğu (Talak 656-7 ) gibi en ince detaylar Kuranrsquoın kadının haklarını koru-

mada ne derce hassas olduğunun goumlstergesidir

SONUCcedil

Kadının Kuranrsquodaki hukucirckicirc sosyal ve dicircnicirc konumunu incelediğimiz bu ccedilalışma tamamen Ku-

ran ccedilerccedilevesinde yapıldığından bir takım yerlerinin eksik kalması doğaldır Ancak suumlnnetin

hiccedil ulaşmadığı veya onu oumlğretecek insanın bulunmadığı yeryuumlzuumlndeki herhangi bir yere sade-

ce Kuranrsquoın ulaştığı farzedilirse hak ve sorumluluklarının bir arada duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde son ilahicirc

kitap Kuranrsquoın kadını alccedilalttığı mı yoksa yuumlcelttiği mi sorusuna oumlnyargısız ve zihni bulanık

olarak yaklaşmayan bir insanın vereceği cevap elbette yuumlcelttiği olacaktır

2

na alınmıştır Anne karnındaki cinsiyet farklılaşmasını bilimsel ve dini accedilıdan yanlış yorum-

layan muumlşriklere karşı Allahrsquoın neden bu kadar ısrarla cevap verdiği bu konu ekseninde ele

alınmıştır Sonrasında ise kadının Allah ile olan ilişkilerinde ve toplum iccedilinde ccedileşitli alanlar-

daki hak ve sorumlulukları tespit edilebilen ayetler ccedilerccedilevesinde incelenmiştir

I BOumlLUumlM İSLAM OumlNCESİ TOPLULUKLARDA KADININ DURUMU VE

KURANrsquoIN BU UYGULAMALARA TAKINDIĞI TAVIR

1- İslam Oumlncesi Toplumlarda ve Dinlerde Kadın Telakkileri ve Kurrsquoanrsquoın Tavrı

Kurrsquoanrsquoın toplum iccedilinde kadına verilen değeri goumlstermesi accedilısından ccedilok sayıda topluluk ve

dinleri ele aldığı soumlylenemez Temelde Kurrsquoan ilk indiği topluluk olan Mekke ve ccedilevresindeki

putperest Arap topluluğu ile Hıristiyan ve Yahudi geleneğine bağlı toplulukların iddialarını

mercek altına almıştır

Kurrsquoanrsquoın indiği doumlnemde yeryuumlzuumlnuumln farklı coğrafyalarında kadının maruz kaldığı bir ccedilok

zuluumlmler ve farklı uygulamalar olması kaccedilınılmaz olduğu gibibunlardan Allahrsquoın haberdar

olmaması da asla duumlşuumlnuumllemez Ancak Allahrsquoın bunlardan yalnızca konu olarak Arap toplu-

munu seccedilmesi ve Kurrsquoanrsquoı (belki de indirildiği yerin seccedilimindeki nedenlerden biri olarak) bu

putperest topluma goumlndermesi bu anlamda oldukccedila manidardır Ccediluumlnkuuml muumlşrik Mekke toplu-

munda kadına daha doğumunda hayat hakkı tanımayan bir tavır gelişmiş ve yeni doğan bir kız

ccedilocuğunu diri diri toprağa goumlmecek dereceye vararak duumlnyanın herhangi bir yerindeki kadını

aşağılayacak tuumlm uygulamaların zirvesine ulaşmış bir hakim telakki oluşmuştur

Kurrsquoan insanoğlunun yeryuumlzuumlne goumlnderilişine neden olan Adem ve Havvarsquonın yasak ağacın

meyvesinden yeme olayını ayrıntılarıyla vererek kendinden oumlnceki tahrif edilmiş semavi din-

lerin bu olayı anlatışlarını temelden sarsmıştır Bilindiği uumlzere Hıristiyanlıkta kadının ilk guuml-

naha sebebiyet vermesi ve Hz Ademrsquoi kandırarak tuumlm insanların bu guumlnaha ortak edildiği

iddia edilir

İlk olarak Allah yasak ağacın meyvesinden yememe emrini her ikisine de şoumlyle youmlneltiyor

ldquoBiz Ey Adem Sen ve eşin beraberce cennete yerleşin orada kolaylıkla istedi-

ğiniz zaman her yerde cennet nimetlerinden yiyin Sadece şu ağaca yaklaşma-

yın Eğer bu ağaccediltan yerseniz her ikiniz de kendine koumltuumlluumlk eden zalimlerden

olursunuz dedikrdquo (Bakara 235 ayrıca Arsquoraf 719)

Diğer bir ayette ise Allah şeytanın her ikisi iccedilin de duumlşman olduğunu soumlylemektedir

ldquoEy Adem Dedik bu (şeytan) hem senin iccedilin hem de eşin iccedilin buumlyuumlk bir duumlş-

mandır Sakın sizi cennetten ccedilıkarmasın sonra yorulur sıkıntı ccedilekersinrdquo (Ta-

Ha 20117)

Kurrsquoanrsquoda yasak meyveden yiyerek Allahrsquoın yasağını ccediliğneme olayı ise Hıristiyanlıkta anla-

tıldığı gibi yalnızca Havvarsquonın şeytan tarafından kandırılışı onun da sanki bir şeytan roluumlnuuml

3











yuumlz etmektedir









(Arsquoraf 724-25)

















4





(Nahl 1658-59)


























bu kabildendir



5






















(Zuumlmer 386)




3511)











6





































7




























zikretmektedir




ettik

8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







3











yuumlz etmektedir









(Arsquoraf 724-25)

















4





(Nahl 1658-59)


























bu kabildendir



5






















(Zuumlmer 386)




3511)











6





































7




























zikretmektedir




ettik

8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







4





(Nahl 1658-59)


























bu kabildendir



5






















(Zuumlmer 386)




3511)











6





































7




























zikretmektedir




ettik

8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







5






















(Zuumlmer 386)




3511)











6





































7




























zikretmektedir




ettik

8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







6





































7




























zikretmektedir




ettik

8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







7




























zikretmektedir




ettik

8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







8




















A) İnanccedil

















9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







9








yem 1916-17-21 Tahrim 6612)












B) İbadet


















10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







10






makta yarar vardır



mektedir





























11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







11







3021)









arzetmektedir
















(Muumlmtehine 6012)






12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







12






uyarılmıştır








(Zuhruf 4368-69-70)


1323)


nılmamaktadır



















13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







13




































14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







14



































sını istemektedir


lanmaktadır

15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







15





goumlrmekteyiz

































16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







16






































17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







17































zor olacaktır







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







18




































19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







19










mesi istenmektedir










kara 2237)















durrdquo (Nisa 434)

20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







20







































21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







21




bulunmaktadır



















mek gerekir
















22





































23






































24




SONUCcedil







22





































23






































24




SONUCcedil







23






































24




SONUCcedil







24




SONUCcedil







kur'an-İ kerİm'de kadinin dİnİ, hukukİ ve sosyal statÜsÜ · kur’an insanoğlunun...

Documents