- 1 -

“ต�ำบลคเตำ” หนงในสองของพนทเปำหมำยในกำรด�ำเนน “โครงกำรจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวตและ ผงชมชน เพอกำรรบมอและปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของชมชนในพนทเมองหำดใหญ” (ภำยใตโครงกำร ACCCRN) โดยมมลนธชมชนสงขลำเปนผน�ำกระบวนกำรรวมกบประชำชนกลมเสยงและเปรำะบำงทไดรบผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ซงกำรสรำงกำรรบมอในพนทคเตำยงสงผลตอกำรเพมกำรรบมอของเมองหำดใหญเนองจำกท�ำใหเมองมพนทรบน�ำ แหลงอำหำรและแรงงำน ทำงสถำบนสงแวดลอมไทยจงไดเรยบเรยงเรองเลำจำกภำพ กรณศกษำต�ำบลคเตำ เพอเผยแพรองคควำมรและกระบวนกำรเสรมสรำงกำรรบมอใหกบเมองตำงๆ น�ำไปปรบใชตอไป

เรองเลาจากภาพการรบมอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจากชมชนคเตาสเมองหาดใหญ

ความส�าคญของชมชนคเตา เปนชมชนชนบททมทรพยำกรและแหลงน�ำทอดมสมบรณทงยงมควำมส�ำคญเพรำะเปนพนททำยน�ำทรองรบน�ำจำกลมน�ำคลองอตะเภำกอนไหลลงสทะเลสำบสงขลำ

“ต�ำบลคเตำ” ตงอยทำงทศเหนอของตวเมองหำดใหญระยะหำง 15 กโลเมตร ชมชนดงเดมเปนชำวจนอพยพเขำมำตงบำนเรอน ท�ำมำหำกนดำนเกษตรกรรม พนทรำบลมผนใหญจงเปนนำปลกขำว

“คเตำเปนชมชนดงเดมทมเอกลกษณทำงวฒนธรรม เปนแหลงผลตอำหำรหลอเลยงคนในชมชน และสงตอไปยงชมชนใกลเคยงรวมถงเมองหำดใหญ”

ปจจบนประชำชนสวนใหญยงคงท�ำอำชพเกษตรกรรมและประมง ดวยควำมทเปนชมชน เชอมตอระหว ำงน�ำเคมและ น�ำจดจงสรำงควำมโดดเดนใหกบ รสชำตผลตผลทำงกำรเกษตรและสตวน�ำ

มขนบธรรมเนยมและประเพณทถอปฏบตสบทอดกนมำเนนนำน ซงบอกเลำเรองรำววถชวตทผกพนรมฝงแมน�ำ

ผสำนรวมสองวฒนธรรมระหวำงพทธและมสลม

- 2 -

“ผลจำกกำรพฒนำเมอง ท�ำใหเกดสงกอสรำงหนำแนนบรเวณใจกลำงเมองและขยำยตวไปยงพนทโดยรอบ สงผลใหเกดกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดนอยำงรวดเรวและเปลยนไปอยำงสนเชง”

เมองหำดใหญจำกอดตสปจจบนมกำรพฒนำอยำงตอเนองทำงดำนเศรษฐกจและกำรคำเพอสรำงรำยไดใหกบเมอง รวมทงกำรพฒนำโครงสรำงพนฐำนและสำธำรณปโภคเพอรองรบกำรขยำยตวของประชำกร จนเมองหำดใหญกลำยเปนศนยกลำงเศรษฐกจ กำรคมนำคมขนสง กำรศกษำ กำรแพทย และกำรทองเทยว

การกลายเปนเมองของหาดใหญ

เมอเมองหำดใหญเรมพฒนำเศรษฐกจและกำรคำ ท�ำใหเกดกำรพฒนำโครงสรำงพนฐำนอยำงตอเนอง เพอเชอมโยงควำมพรอมดำนกำรขนสง และกำรเดนทำง อำท สถำนขนสงผโดยสำร ถนนหนทำง และสนำมบน

ตำมดวยสำธำรณปโภคตำงๆ ทสรำงขนเพอสนบสนนกำรด�ำรงชวตขนพนฐำน อำท สถำนศกษำ และโรงพยำบำล ท�ำใหประชำชนอพยพเขำมำอยอำศยเพรำะมปจจยทตอบสนองกำรด�ำรงชวต

นอกจำกนนยงมกำรพฒนำกำรทองเทยว มกำรกอสรำงสถำนททองเทยว ทพก และหำงสรรพสนคำขนำดใหญ เพอรองรบนกทองเทยว

จำกพนทสเขยวหรอพนทเกษตรกรรม และเปนพนทรองรบน�ำตำมธรรมชำต ถก เป ลยนไปเป นพนทกอสรำงอำคำร บำนเรอน และถนนหนทำง

ในอนำคตยงพบวำมปจจยสนบสนนอกหลำยดำนทสงเสรมใหหำดใหญมกำรพฒนำทำงดำนสงปลกสรำงและโครงสรำงพนฐำน อำท แผนและนโยบำยกำรขยำยเสนทำงกำรคมนำคม และกำรสงเสรมกำรพฒนำทำงดำนเศรษฐกจ

- 3 -

“กำรเปนชมชนทำยน�ำ ท�ำใหคเตำเปนแหลงรองรบน�ำตำมธรรมชำต น�ำเสย และ น�ำทวม ของคลองอตะเภำกอนไหลลงสทะเลสำบสงขลำ”

กำรทชมชนคเตำเปนพนททำยน�ำ ท�ำใหตองเกยวของโดยตรงกบผลกระทบทเกดจำกน�ำในลมน�ำคลองอตะเภำ ตองรองรบน�ำจำกเมองหำดใหญ กอนจะไหลออกสทะเลสำบสงขลำ ชมชนคเตำจงประสบกบปญหำน�ำทวมขง ปญหำน�ำเนำเสยทถกระบำยมำจำกตนน�ำและกลำงน�ำ

คเตากบปญหาความเสยงจากภยพบต จำกกำรขยำยตวของเมองหำดใหญ ท�ำใหเกดกำรกดขวำงระบบกำรไหลของน�ำ สงผลใหเมองทเคยประสบปญหำน�ำทวมอยแลว เกดน�ำทวมทรนแรงมำกขน และสงผลใหน�ำปรมำณมำกไหลรวมไปยงพนทคเตำ

น�ำเสยทไมผำนกำรบ�ำบดจำกกจกรรมของพนทตนน�ำและกลำงน�ำ รวมถงน�ำทวมขง ทอยในพนทตำงๆ กลำยเปนน�ำเนำเสย สดทำยแลวจะไหลรวมไปสพนทคเตำ

ปญหำน�ำทวมและน�ำเสยยงส งผลตอคณภำพชวต ทงดำนเศรษฐกจ สขภำพ และกำรขำดแคลนน�ำสะอำดส�ำหรบอปโภค บรโภค

จำกลกษณะทำงกำยภำพของพนท กำรขยำยตวของเมอง และกำรขำดกำรบรหำรจดกำรน�ำทด ท�ำใหในอนำคตคเตำยงคงตองประสบปญหำน�ำทวมและเปนแหลงรองรบน�ำ

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ กจะยงท�ำใหปญหำน�ำทวมทวควำมรนแรงมำกขน

น�ำเสยและมลพษทำงน�ำท�ำลำยคณภำพของดน น�ำทวมชะลำงสงปนเปอนสพนทเกษตรกรรมและแหลงท�ำประมง สงผลใหกำรท�ำเกษตรกรรมและกำรท�ำประมงในพนทไมไดผลดเทำทควร

- 4 -

“ปญหำน�ำทวมทเกดขนในเมองหำดใหญสงผลกระทบโดยตรงตอคณภำพชวตของประชำชนในพนทต�ำบลคเตำ จนกลำยเปนชมชนเปรำะบำง โดยเฉพำะปญหำทำงเศรษฐกจและสขภำพ”

ประชำกรสวนใหญเปนคนดงเดมในพนท รำยไดต�ำเพรำะพงพงปจจยกำรผลตในพนท และเปนแรงงำนในเมอง

ชมชนคเตำประกอบอำชพหลก คอ เกษตรกรรม และประมง ซงขนอยกบสภำพดนฟำอำกำศ ท�ำใหมรำยไดไมแนนอน ประชำกรสวนใหญจบกำรศกษำในระดบประถมศกษำ นอกจำกนประชำชนยงมปญหำดำนคณภำพชวตภำยหลงเผชญกบปญหำน�ำทวม เนองจำกไดรบบรกำรจำกภำครฐและภำคทองถนไมทวถง

ความเปราะบางของชมชนคเตา

ปญหำน�ำทวมและน�ำเสย สงผลตอระบบกำรผลตอำหำร และอำจจะสงผลเชอมโยงถงกำรยำยถนฐำนเขำไปประกอบอำชพในเขตเมอง ท�ำใหเมองยงกลำยเปนชมชนแออด

วถชวตทยงคงพงพงน�ำอปโภคบรโภคจำกแหลงน�ำใตดน เมอเกดน�ำทวมขงยำวนำนท�ำใหขำดแคลนน�ำอปโภคบรโภค และกำรเขำถงระบบกำรรกษำพยำบำล

นอกจำกนประชำชนยงมปญหำในดำนควำมรควำมเขำใจ และควำมตระหนกตอปญหำทจะเกดขนตอตนเอง ครอบครว และชมชน ทงยงขำดชองทำงในกำรเขำถงขอมลทเกยวของ จงท�ำใหชมชนไมสำมำรถเตรยมตว และรบมอไดทนทวงท

คเตำเปนพนททไมไดมควำมส�ำคญเชงประจกษในดำนเศรษฐกจ ท�ำใหขำดกำรบรหำรจดกำรน�ำทวมจำกหนวยงำนทเกยวของในวำระเรงดวน

- 5 -

“หวใจของกำรด�ำเนนกจกรรมในพนท คอ กำรมสวนรวมของชมชน หนวยงำนทเกยวของในพนททเขำมำมบทบำทตอชมชนมำกขน ในขณะทชมชนเองกมสทธในกำรเขำถงขอมลทควรไดรบเพมมำกขนเพอกำรรบมอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

และกำรเปลยนแปลงของเมองหำดใหญ”

กำรด�ำเนนโครงกำรเนนกำรท�ำงำนรวมกบชมชนและองคกรในพนท ส�ำรวจควำมตองกำรของชมชนทเกยวของกบกำรพฒนำคณภำพชวต พรอมกบกำรสรำงควำมรควำมเขำใจ กระตนควำมตระหนก และกำรสงเสรมใหมกำรประสำนงำนและท�ำงำนรวมกนระหวำงหนวยงำนทเกยวของ ทงใน และนอกพนท เพอรบมอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

จำกควำมส�ำคญของพนทคเตำ ท�ำใหชมชนคเตำเปนหนงในพนทน�ำรองเพอด�ำเนนโครงกำรจดท� ำแผนคณภำพช วตและ ผงชมชน เพอกำรรบมอและปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ของชมชนในพนทเมองหำดใหญ

กำรพฒนำศกยภำพประชำชนกลมเสยง/เปรำะบำง ทสอดคลองกบวถชวตและควำมตองกำรของชมชน โดยเรมตนกบแกนน�ำชมชนทใหควำมตระหนกกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ เพอเปนตนแบบทดในพนท

“ชมชนคเตา” ความรวมมอและการมสวนรวมในการด�าเนนโครงการ

กำรจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวตเพอกำรรบมอ และกำรปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

กำรน�ำแผนพฒนำคณภำพชวตฯ มำใชในกำรปฏบตจรง

กำรจดท�ำผงชมชน ทแสดงข อมลแหล งทรพยำกรทส�ำคญ พนทเสยงตอกำรเกดอทกภย ขอมลกลมเดก ผ ปวย ผสงอำย กำรใชประโยชนทดน และขอมลกำรเตอนภย

กำรจดประชมสมชชำชมชน รวมทงกำรถอดบทเรยน จดกำรควำมรทไดจำกโครงกำร

- 6 -

“ประชำชนไดตระหนกถงควำมส�ำคญและมควำมพรอมในกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศในดำนทเกยวกบน�ำทวม ทจะเกดขนในพนท และยงสงผลเชอมโยงในกำรเสรมสรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศใหกบเมองหำดใหญ

ในแงของกำรรกษำประสทธภำพของพนทรบน�ำ แหลงส�ำรองอำหำร และแรงงำน ซงจะเกดควำมยงยน ถำตวอยำงกำรรบมอทดของต�ำบลคเตำไดขยำยผลใหเกดกำรรบมอตลอดทงลมน�ำ”

กำรด�ำเนนโครงกำรเปนจดเรมตนในกำรเสรมสรำงกำรรบมอใหกบชมชน และชมชนมกำรด�ำเนนกำรเพอสำนตอใหเกดควำมยงยนเนองจำกกำรเสรมสรำงกำรรบมอสอดคลองกบวถชวตของชมชน

www.thaicity-climate.orgwww.hatyaicityclimate.orgwww.acccrn.orgwww.tei.or.th

ผลจากการด�าเนนโครงการ

มระบบกำร เตอนภย น�ำทวมลวงหนำ อำท วทย สอสำร และมำตรวดระดบน�ำ รวมทงอปกรณส�ำหรบใช ในกำรช วยชวต อำท เสอชชพ เชอก เรอยำง และถงยงชพ

มยทธศำสตรและแผนพฒนำคณภำพชวต ทสำมำรถใชในกำรพฒนำพนทไดตอไปในระยะยำว ในสวนเทศบำลต�ำบลคเตำกน�ำแผนและกจกรรมของโครงกำร ไปสแผนปฏบตกำรของหนวยงำน เพอกำรท�ำงำนกบชมชนหลงจำกจบโครงกำร

เกดเปนเครอขำยชมชน จำกกจกรรมพฒนำคณภำพชวต อำท กลมประมงพนบำน กลมสงเสรมอำชพ และเครอขำยเตอนภยน�ำทวม

เ กดกำรมส วนร วมระหว ำงชมชนต�ำบลคเตำ รวมทงหนวยงำนด ำนสำธำรณสข กรมอตนยมวทยำ กรมทรพยำกรน�ำ ฯลฯ

มโรงน�ำดมชมชน ซงกอตงเปนระบบสหกรณ ผลตน�ำ เพอใหประชำชนไดมน�ำดมทสะอำดและมรำคำถก

ประชำชนในชมชนเกดควำมตระหนกและเหนควำมส�ำคญ สำมำรถน�ำองคควำมร กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศไปปรบใหสอดคลองกบวถชวต อำท กำรปรบเปลยนรปแบบเกษตรกรรมทรบมอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ และมชองทำงกำรเขำถงขอมลผลกระทบตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ