la verdadera vision int - cap. 1

5/10/2018 La Verdadera Vision Int - Cap. 1 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/la-verdadera-vision-int-cap-1 1/40La verdadera vision.indd 1 23/7/09 15:51:48


http://slidepdf.com/reader/full/la-verdadera-vision-int-cap-1 3/40

LA «VERDADERA» VISIÓN DE LOS VENCIDOS

L Mé z

La verdadera vision.indd 3 23/7/09 15:51:48



ANTONIO AIMI

LA «VERDADERA» VISIÓN DELOS VENCIDOS

LA CONQUISTA DE MÉXICO EN LAS FUENTES AZTECAS

T C C Díz

PUBLICACIONES DE LA UNIVERSIDAD DE ALICANTE




Tí :

La “vera” visione dei vinti:la conquista del Messico

nelle fonti azteche

P U AC S V /

03690 S V RP@.

://..Té: 965903480

F: 965909445

© A A, 2009© : U A

© : C C Díz

ISBN: 84-7908--D : XX--20

Dñ : k.C : L Bé Qíz

C: I y : X

R . N , , ,

–, , , , é–, .




ÍNDICE

INTRODUCCIÓN .............................................................................. 9

1. NOTAS PRELIMINARES Y APARATO CRÍTICO ..................... 132. DELITOS PERFECTOS Y DELITOS IMPERFECTOS ............... 31

3. MÉXICO-TENOCHTITLAN: EL AMBIENTE, LA HISTORIA,

LA CIUDAD, LOS HOMBRES, LA RELIGIÓN ......................... 41

4. LOS PRESAGIOS ......................................................................... 81

5. EL SIGNIFICADO DE LOS PRESAGIOS ................................... 105

6. EL EMPERADOR DIFAMADO ................................................... 147

7. CORTÉS-QUETZALCÓATL: LOS ESPAÑOLES INVENTAN

EL MÁS «AUTÉNTICO» DE LOS MITOS INDÍGENAS ........... 171

8. LA VISIÓN AZTECA DE LA CONQUISTA ............................... 195

BIBLIOGRAFÍA ............................................................................... 203




INrDCCIóN

T í - Mé j «/»

, , é y : Historia verdadera de

la conquista de Nueva España, B Díz C. D, j , í , , ñ Cé. Sí y í , Díz y , ,

. S ñ, , G (1996) Historia verdadera í y Hispania Victrix Lz G , í . Mj , , í í é Visión

de los Vencidos, M L-P (1976), , ñ, é í - í Mé. S , , j í z ,

j, z - í Biblia Eneida G P.

E , í y . E í «U ». D , y




Antonio Aimi10

z í,

ú : Historia General de las Cosas de Nueva Espa-ña B Sú, Crónica X, é D D y H A Tzz, Anales de Cuauhtitlan,

Codex telleriamus-remensis y Historia de los Mexicanos por sus Pintu-

ras. N z «» Cé í T-, y , y , C, , í ( í z, ,.), í - . D , y fy, y í z C, . Dé, j y . P z, - í ú , í y . Sé - y - í. S ,

, C - y j y , y , «» í y - . P , í C y y í Mé . E , z , , z y z C-

. E , í j Mé xvi , y , «».

S é , é - , é «» ,




«»

naïf. F j , z, j é T y V Mé, ñ G- y . B ñ -é, , , y y , , y y , y j z í , . M z C y y , , j . P «». D «» z, j ú.

A, í 3 Xócol Huetzi ñ 2 Casa, í 1 Muerte 1 Muerte tonalpohualli (= 29. 4. 2001).

Agradecimientos

E í Aí , Mé y . E I, -, . P z, í , , yé Mé, é z. E , , G y M B, M C, M C D P, AD, L G, Aí Gzz. A, - I I

Eé UNAM y I Ií U M y B.P , P C, G M

y R G ú í j ; J Míz - ; E P z C; R T

11 La «verdadera» visión de los vencidos




12 Antonio Aimi

y; A G í;

E M Mz, L Mz y C Lz A T y Pé; A W y G M y Sú; I Bj, y üí. S , y j : G B, , Jé C R, ñ, EP, é U M .

P , A A, y y j y é . D , é y Istituto di Lingue e Letterature

Iberiche e Iberoamericane U M í C (A, 1996), .




1. NAS PrELIMINArES Y APArA CrÍIC

Cómo se leen las palabras náhuatl

E . L ñ y, , ñ.

Es necesario recordar que

«» / ∫ / shell

«» // ñ alabado

L í -, ñ y, , í . P , ú ú , , z y, . S , -, ñ y z (tlatoani y tlatoque, cihuatéotl y cihuateteo, .). F (tlachtli, tlachco, .; Cy, Cy, .), y ú, . A, tzin, j

, : í, Tz, - , T, . L ú. E , z é, í, : , Iz Iz, Cy z Cy,




14 Antonio Aimi

C y C, . S , ú z y

j –an, - é y, , ú í. L é é y A M (1992) y y - Sú Gy (1989).

Lista de las divinidades aztecas de las que se habla en el texto

A T (= N M A) – D A y T.

C – E M, y y .

C (= S S) – L í.

C (= Mj S) – E z-, y j . E y j . S Qz, y .

C (= L F J) – E , T.

C (= L F S) – E M T Hz.

Cy (= L C C) – E Hz, L.

Eé – E D V, Qz-.

Hz (= Cí Iz) – E -. R Tz S , S . N y T-C, y , L-Cy. C





ñ . E

, T, S y ñ z j E-O.

Hé (= D Vj) – V X.

Hz – S S. L í , S.

M (= F H) – L Hz.

M (= Sñ Mí) – E Mí, I.

M (= S N, Ví L) – E Tz, T y «-».

N (= P) – E z y S. A, ñ íz. E Qz.

Oí (= Mj D) – E j

y .Oé (= D D, S D) – E D,

O-T y Oí-Tí, j . Té Y Eé (= N V, I-, I) y T N (= P C y U), I (= A V), Myy (= A Sí M). D , é - Oy (L D), . E deus otiosus, y z-, ú í é , , .

R, , , y «» .Qz y - Tz.

O (= Sñ D) – E j - y .




16 Antonio Aimi

O (= Sñ H) – E j Oé; ú

Hz.

P (= Q C Vz) – Mj y Hz.

Qz (= S Qz, S E, éG D) – E é y «» ; Oé, j y : Y Eé (= N,V, .). C D V Eé. S V, E N E Mñ, X y Tz. U N.

Qz – V C.

Tzé (= H T A) – E z y L.

Tz (= Ej N H) – E Az: y y, «í» , Oé, j y -

. E , z . E z. E é T (= A S E), Ty (= NSñ), T (= J), I I T M (= P C y T y I). C O-é: Y Eé (= N, V), T N (= P C y U), Myy (= A Sí M).

Tz (= Sñ A) – V L A, Qz.

T – E L.

T – S y T, y .

T (= Sñ T) – E T, M.





T (= Sñ N C) – V O.

Tí (= Mj N C) – V Oí.

X T (= N Sñ D) – E .

X (= Sñ T) – E F, y ñ. Té Hé, Vj, y, j , « y » , é O-é.

Xéz (= F Qz, F P) – E Oí. C, , , - .

X (= ¿G D?) – E , Qz I; «».

Glosario

Á – C é í - y .

A (= C, E A) – L . E z Mé .

Añ – E ñ ( Xihuitl) 365 í 18 20 í, í «», nemontemi. I y - ( , .), z y é S, , .

A (= A Q) – M y . E í z tl tlachinolli , .

A – O - j ( z) y y ( y).




18 Antonio Aimi

Az ( Az) – A ,

é z j y - xvi .

Az (= E L B L Gz [B]) – E í , .

B – F z y - I Né.

Bj – E é .

Cé (= H C) – E - j z. E calmécac , , ñz -. P , é y é.

C – E é é

z «j» O M. E ; , , y y , y, , , - (, .).

Cz (= L S C) – E í , ñ - A C.

Chiefdom – F z -í

y E.

C (= Mj S) – E y í I z.

Cé (= Mj S, Mj D) – E j - ñ S í .





S , , cihuatéotl

, tzitzimitl.

Cé (= L Mñ S) – E Hz ( S) y Cy ( L).

Cé (= Á D) – M . T-é ú z.

C (= Á A) – M .

C (= Vj Á) – C, - , z . A , cuau-

hxicalli é .

D – Aí z , -z .

F N – C ñ 2 Caña, 52 ñ, y , Mé-

T. V é «» .

G F – E y.

I (= I) – E j , - , .

A Añ – E xi-

huitl molpia, F N. V é «».

M (= L H P) – Py.

M – N é .




20 Antonio Aimi

Mz (= P) – Té é -

, y O y z z j.

Mé – E f z z, y, y .C Mé y Aé C.

Mé – L í é , z metztli

(= L) y xictli (= , ); í : L [C] C [ L] L. E M, T Az. E z T : y T y T.

M – E Mé-T. E z .

Mz – L, .

Mí – E I, . L

, z, é «I».N, N ( Nahualli) – Aí z alter ego

.

N, N – Cj y - alter ego .

N – D í y , í - naua («í») náhuac (« í»), y, , «», « ». E , é

í y nahualli. E z alter ego, , é , , .

N – E z.

P (= Hj) – N.





P ( octli) – B -

í .

«S» – E y , z, 52 ñ ñ ( ñ 1 Caña, j, 1519, 1467, 1415 y í ). N ñ y ( , ú ú ú 365 y 260). E Mé--T, «» z ñ 2 Caña. Vé F N y A Añ.

T – Sñ.

T (= R P) – P . S , - «» «» y .

T (= E L N P) – E M, T Az. E z Mé j : y T-

y T.T – H y T.

T (= C D) – T. E Mé , ( ).

Té – D, .

T – U T Az.

T – C í j .

T – U T Az.

T – E y , .




22 Antonio Aimi

T (= E L T) – E M A,

, y y . C y -, PíT.

T – H T.

T (= E Cú T) – E T-, j y Mé-T.

T (= E H) – Ry, . E z - huey tlatoani (= ).

T T (= E L N [y] Rj) – M , - y , z .

Té (= L Mñ N C) – L ñ í .

T (= E L Cñ) – T z T

z , - H, topos í y , í Qz. A z S M Aí 1941, z - , Mé, T í í é : T, C, . E , , T topos í y - y T .

T ( T) – Té é S,

, í, . Sú z, y f í í . E tonalpohualli.

T (C D) – E 260í.




T Az – L Az y I z, -

T, T y T.

T – V T.

Tzz – M - , y í í.

X – Té é ñ , , - y .

X ( xihuitl molpia = A Añ) – E -

z ñ z, 52. R y C F N.





T A B L A 1

C r o n o l o g í a

d e l a C o n q u i s t a s e g ú n e l c a l e n d a r i o j u l i a n o y e l c a l e n d a r i o d e T e n o c h t i t l a

n ( s e g ú n l a c o r r e l a c i ó n C a s o )

C a l e n d a r i o j u l i a n o

C a l e n d a r i o d e T e n o c h t i

t l a n

c a l e n d a r i o s o l a r

c a l e n d a r i o r i t u a l

d í a y m e s

a ñ o

d í a

t r e c e n a

I n i c i o d e l a ñ o m e x i c a

2 5 d e E n e r o

1 5 1 9

1 I z c a l l i

1 C a ñ a

6 J a g u a r

1 A g u a

D e s e m b a r c o d e l o s e s p a ñ o l e s

2 3 d e A b r i l

1 5 1 9

7 H u e y T o z o z t l i

1 C a ñ a

3 V i e n t o

1 F l o r

M a s a c r e d e C h o l u l a

1 7 d e O c t u b r e

1 5 1 9

6 T e p e i l h u i t l

1 C a ñ a

1 1 L l u v i a

1 A g u a

N o t i c i a d e l a m a s a c r e d e C h o l u l a

2 0 d e O c t u b r e

1 5 1 9

9 T e p e i l h u i t l

1 C a ñ a

1 V i e n t o

1 V i e n t o

E n t r a d a d e l o s e s p a ñ o l e s a

T e n o c h t i t l a n ( f u e n t e s e s p . )

8 d e N o v i e m b r e

1 5 1 9

8 Q u e c h o l l i

1 C a ñ a

7 C o c o d r i l o

1 Á g u i l a

E n t r a d a d e l o s e s p a ñ o l e s a

T e n o c h t i t l a n ( f u e n t e s m e

x . )

9 d e N o v i e m b r e

1 5 1 9

9 Q u e c h o l l i

1 C a ñ a

8 V i e n t o

1 Á g u i l a


2 5 d e E n e r o

1 5 2 0

1 I z c a l l i

2 P e d e r n a l

7 L l u v i a

1 C a ñ a

M a s a c r e d e T o x c a t l ( f u e n t e s m e x . )

1 4 d e M a y o

1 5 2 0

1 1 T o x c a t l

2 P e d e r n a l

1 3 A g u a

1 M o v i m i e n t o

M a s a c r e d e T o x c a t l ( s e g ú n H . T h o m a s ) 1 6 d e M a y o

1 5 2 0

1 3 T o x c a t l

2 P e d e r n a l

2 M o n o

1 P e r r o

M a s a c r e d e T o x c a t l ( f u e n t e s m e x . )

2 3 d e M a y o

1 5 2 0

2 0 T o x c a t l

2 P e d e r n a l

9 P e d e r n a l

1 P e r r o

N o c h e t r i s t e

( f u e n t e s e s p . y H . T h o m a s )

1 d e J u l i o

1 5 2 0

1 9 T e c u i l h u i t o n t l i

2 C u c h i l l o d e S í l i c e


1 A g u a


2 4 d e E n e r o

1 5 2 1

1 I z c a l l i

3 C a s a

8 L a g a r t i j a


C a í d a d e T e n o c h t i t l a n

1 3 d e A g o s t o

1 5 2 1

2 X ó c o l H u e t z i

3 C a s a

1 S e r p i e n t e

1 S e r p i e n t e

Antonio Aimi24




S í . 3

y z. C , , z

j z C (1971)1, - - (A y Ck, 1999)2.

1 A - í í j (C, 1973), ú z y , y Mé í 12 , ú Mé-. D é, ( T, T, C, Azz y C) z (E, 1995: 277-286), , é .

2 A í A ( «ñ »; A y Ck,

1999: 92), é , í , S Mé y -. S , í y C, é , , A, z y . P, , (N, 1971: 432-433 yG, 1994: 121-122, .), C Iz ñy , , , .





26 Antonio Aimi

TABLA 2

El calendario ritual de Tenochtitlan

Nombres de los días Números de los días

Cocodrilo 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13 7

Viento 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13 7 1 8

Casa 3 10 4 11 5 12 6 13 7 1 8 2 9

Lagartija 4 11 5 12 6 13 7 1 8 2 9 3 10

Serpiente 5 12 6 13 7 1 8 2 9 3 10 4 11

Muerte 6 13 7 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12

Venado 7 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13Conejo 8 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13 7 1

Agua 9 3 10 4 11 5 12 6 13 7 1 8 2

Perro 10 4 11 5 12 6 13 7 1 8 2 9 3

Mono 11 5 12 6 13 7 1 8 2 9 3 10 4

Hierba 12 6 13 7 1 8 2 9 3 10 4 11 5

Caña 13 7 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12 6

Jaguar 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13 7

Águila 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13 7 1 8

Buitre 3 10 4 11 5 12 6 13 7 1 8 2 9

Movimiento 4 11 5 12 6 13 7 1 8 2 9 3 10

Pedernal 5 12 6 13 7 1 8 2 9 3 10 4 11

Lluvia 6 13 7 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12

Flor 7 1 8 2 9 3 10 4 11 5 12 6 13





Tabla 3

Cronología del Altiplano Central

1521

1100

900

650

100 d.C.

100 a.C.

700

12001500

7000

12000-30000

PosclásicoTardío

Inicial

Epiclásico

Clásico

Protoclásico

Preclásico

Tardío

Medio

Inicial

Arcaico

Paleoindio




28 Antonio Aimi

TABLA 4

Los reyes de Tenochtitlan según el Codex Mendoza3

Coronación Muerte

Ténoch (= Nopal en la Roca) 1325 1375Acamapichtli (= Puñado de Cañas) 1376 1396Huitzilíhuitl (= Pluma de Colibrí) 1397 1417Chimalpopoca (=Escudo que Fuma) 1418 1427Itzcóatl (= Serpiente de Obsidiana) 1428 1440Motecuhzoma Ilhuicamina (= Señor Enfadado; El que Lanza

las Flechas al Cielo) 1441 1469Axayácatl (= Cara de Agua) 1470 1481

Tízoc (= ¿El que Sangra?) 1482 1486Ahuítzotl (Es el nombre de un mítico animal acuático,mitad perro, mitad castor) 1487 1502Motecuhzoma Xocóyotl (= Señor Enfadado el Joven) 1503 1520Cuitláhuac (= ¿Cercano al Excremento o Excrecencia?) 1520 1520Cuauhtémoc (= Águila que Desciende) 1520 1521

A , Codex Mendoza, ñ

tlatoani

. E , - , , , - j y y é f y , í é . A T A, y

3 E :E Codex Mendoza ú ; , - .

E í Iz .C Mz , Mz Xy.E A, , Codex Mendoza : 1 Pedernal (1376) y 8 Caña (1383). P, , j , C. S , ñ, 1 Pedernal (1376) 8 Pedernal (1396).





é Té, «z y ñ»; é

í tlatoani: y tolicpalli, ñ z ( Codex Mendoza

xiuhitzolli, « »). S - Té Iz y A Iz j í y ú 52 ( ñ «») y ú (é é F N 1351 y 1403)4. C , C y Cé Codex Mendoza, í .

4 Lz A (1989: 101-105) j .




2. DELIS PErFECS Y DELISIMPErFECS

8 15195

, í í, y - ñ. A z , í. E X, T,

5 C , í Cé T- ñ (8 ) y z (9 Quecholli = 9 , ú C). Aí, , 8 í Cé y Mz, 9 Quecholli í , y jé -. D ,

í XVI Historia General,

X, XXVII, C- y « í y Mé Eñ» (Sú, 1989: 790). S y í , Cé ( , j, , ., y ) T 8, 9 (é C T j Cé, j í ). E j , :

E , ) í, , , , . .

H T y T, ) z C.D , Historia General (1 Viento y 9Quecholli- T) y Anales de Tlatelolco (8 Viento- - T) z , y í C, - Sú , y tonalpohualli ,y (é 2) y y , , tonalpohualli í , , 20 1519 (Sú, 1989:790; Anales de Tlatelolco, 1948: 62; C, 1973; C, 1959 y 1971).




32 Antonio Aimi

Mz y Cé. E C-

. E . L , ,, y í j - y . B , , y , y «», -í , í Eñ C z C: í -, T, jí ñ. P ,

, , í , z í Mé. E, y y . Sí , , , - . P, í, z y ñ - , . Aí , . ¿T -, , ? A, y , , , : , y notitia criminis. ¿P é , epos «» y ,í ? Y, í, , .

E C V6, 30 1520,Cé, é tlatoani

, Mz ñ j - y :

6 L , C, é -. L S (8 1522) y M(16 1522).




«M í

y , j y y ñ; é j ñ, y , z, y é , y , y j , y y ;é é , , ñ; yí, . E é jz y , . E ú , , y ñ y , y ñ ; é . E y é ñ ñ , y ñ; é , y ñí, , y , y é . E z y , y j y ; y é P , é é C y T : jé, , y , y , y

; é y , y y , y y y , y . L y y y .» Y y , í: «V í y y , y y y ». Aé é z y : «V ; y : y z é. Y y , ; í é y , é , y z». Y

í j, , j (Cé, 1946: 25-26).

L í-jí- ñ M-z, y , jí é z:





34 Antonio Aimi

«H y , y

y y y ú y y , é y í y y, é y ñ, é é ,é y j, y j ñ, j, y ; , y y y , y j , y j; é, ñ ; y é , y j , ñ y . E

, y ú C y y ñ , y ú é , , y í , ñ , . E ñ , , y . Y , , í í y ñ , í y z y, é ñ, y ; y y í í ,

y é, y y ; y y , é ». L j y y , é ñ y , . Y j ñ y z, (Cé, 1946: 30).

B ñ é, B Sú7, z, í Cé y Mz:

Dj Cé Motecuhzoma: «¿A ú? ¿E y ú ? ¿E ú Motecuhzoma?». L j Motecuhzoma: «Sí, y y».I , , é y , z: í , j: «Sñ

7 Sú j Historia General de las Cosas de Nueva España 1540 1578-1579.





: , : y ú .

H : Mé. Aí , . O, , , y , . L ñ y, Itcoatzin, Motecuhzomatzin Vj, Axayácac, Tízoc, Ahuítzotl. O, , Mé. Bj j. ¿H y j, ? ¡Oj , y í! L y : y , ñ. N, y ñ, ñ : ñ, y ñ… ¡E y , y j …! H , z í y : í j R M. Y ú , . C j y, , : Q í , , í … P , z: Y ú , , . L : y ; ; . ¡L , ñ!» (Sú, 1989: 775).

E j, Sú z z:

P í Quetzalcóatl,

ñ í, ñ y í, y , y y […] Motecuhzoma Quetzalcóatl, í, í , y í Quetzalcóatl í , é (Sú, 1989: 455-725).

E Cró-

nica X. E , «-j» Cé, Tzz y Mz :

Y , y , Quetzalcóatl, j T y j Quetzalcóatl T y , y é j é , , y , y y z, y , j




36 Antonio Aimi

T y

é , y , Tlapalan, , y , z y: , y y , (Tzz, 1987: 687).

P , , ñ y í y C Mé:

L z -1) , , j Mé E.D .2)L ñ 3) .S E.4)

L , í ñ, z -, , ú , - 1 Cñ T, y T, y í Qz. E , C - , y , :

z, y Mz, -ñ, Cé í Qz. Aí , y y í 8, í .

E Cé ( y z, Qz, ñ I, .) -

8 L y : xvi Oz y B, Cj P. E z E Gz y S G. M í í ñ MG, Jy M, G B, H T, M L-P, GO y A Lz A, y, , Tz T. U z í z Mz B, í .





í ú í í. P

, , Sú y, , í. N -, , , , «z» ú y í - Mé. P , Mz . D , í é Cé.

P, C, -, Mé í zí A C y j é y . E - , - í, . Qz j y í z í-, - í y , í y -

. N, í y í, y , , . L z , res gestae B R Ilíada - y j , j, Héy A; - , -

f « ñ» «» . P , , í í. L , , y .

U - y




38 Antonio Aimi

Mé , Aé, y -

Aíz , T Cy. S M N Aí C Mé-, Aé, é. L (Pzy, 1983: 162-163) 7 Caña (1499) y , , Aíz S E, í A. T - é D (1984 II: 369-381) y Tzz (1987: 559-568), T, , , í , T. S , , y , í T, Cy .P , í í ñ , í f. A, ñ- y z,« », í , ñ . E , f - ( é

). A í, z , , j, S (1977: 46-47), D(1975: 217-221 y 1987: 85), G (1994: 53) y P (2000: 98-99), Aí-z 9, , Historia de los Mexicanos por sus Pinturas, , z .

E año 176 , í Cy, , y

( ) Hz y y, y

9 E D, , y , ñ (D, 1975: 233) C «» . A, - , ñ Pzy, é (1983: 162), « - Aíz» (1983: 260).





í y , y .

( HMP, 1985: 62)S í j -

, é j . S j y , y , í í, «í» z. S , , y , D (1975, 1980, 1987), í «» í.

E Aztec Empire: The Toltec Resurgence (D, 1987), í é , y y , T, z «» . C «» - y y .

S G í y í Mé . A - , j z -

, é j y , y , y . P , , « (ú ) ñ, é » (G, 1989: 209).S , pars construens G pars destruens, , ( , j

« »). J -, í í í z «» , 10

10 S , ñ Jy M,M L-P, A Lz A, R V Zwjk, Hy N, M- G y E Gz.




40 Antonio Aimi

(, , -

y ) é j y z y í. E í, , , ú y ú , í . L z C, y , - , í. Aí í j , -, y. L ú ; j

; z ; y - y ; z ; «- », ú -; y, z, é, í .

D jz .


la verdadera vision int - cap. 1

Documents