&laiknd eamg&basanu.org/wp-content/uploads/2018/10/bodhijivika-2017.pdf · 2018. 10....

&laiknd eaMG&

cks/khthfodk

fo’ks"kkad] 2017

izdk’kd

MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVuk] ukxiwj-

vko`Rrh izdk’ku

30 lIVsacj 2017

/kEepØ izorZu fnu

laiknd

cks/khthfodk Lejf.kdk eaMG]

MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVuk]

ukxiwj-

eq[ki`”B

fl)kFkZ xzkfQDl] ukxiwj

vkoj.k o ltkoV

egs’k cUlksM] Hkw"k.k ok?kekjs] ?kis’k <oGs] eaxs’k HkSlkjs] vkf’k"k frrjs

lg;ksx jk’kh % 30@&

Lejf.kdsr izdkf’kr >kysY;k ys[kka’kh laiknd eaMG lger vlsyp vls ukgh- Lejf.kdk

dsoG [kktxh forj.kklkBh-

vknjkatyh ---

vknj.kh;]

^^ek.kqldhyk o U;k;kyk thoar Bso.;klkBh Lor%yk laioko

ykxya vkf.k rweP;k ;k cyhnkukarwu vla[; ân;s isVyhr] gh vkx

tkrhokn vkf.k vlekursph jk[k d:up 'ke.kkj vkgs- vkiY;k

Økarhdkjh fopkjkauk Hkkoiw.kZ leihZr--**

lafo/kkukph izkLrkfodk

la?kVusps lafo/kku

laikndh; ys[k 10

v/;{kh; euksxr 12

vkacsMdjh rRoKku o O;ogkj ;kaP;k ,dthohdj.kkph

vko’;drk MkW- ‘kSyasnz ysaMs 14

xq.koRrk Eg.kts dk; js HkkÅ\ izk- MkW- Hkhejko xksVs 20

Genetic Study Prove Beyond Doubt that

Aryans are Non-Autoconthousnous Vijay Mankar 22

osnusph v.kw’kDrh c.kwu U;k;kpk la?k”kZ iqdkjukjk

egkuk;d % MkW- ckcklkgsc vkacsMdj izk- MkW- eqdaqn esJke 29

vkj{k.kkpk vf/kdkj vkf.k ckcklkgsckaps n`f”Vdksu ?kis’k <oGs 31

,dk vkacsMdjh dk;ZdR;kZps ej.k foosd eksjs 34

Hkkjrh; jktdkj.kkrhy /kekZa/krspk ok<rk izHkko fdrhZ vopj 36

xkSjh yads’k rw xkxhZ is{kk egku vkgsl izk- /kEelaxhuh jek xksj[k 41

Death of Rationalism: A Threat to Democracy Adibh Gadpayale 44

MkW- ckcklkgsc vkacsMdjkaps r:.kkbZyk eksykps ekxZn’kZu MkW- jkgwy dkacGs 45

ck Hkhek ¼dfork½--- vlhr /kufot; 47

tkfgjkrh ---- 48

^cks/khthfodk* Lejf.kdk fo’ks"kkad &2017

ikpO;k vko`ªÙkhP;k fufeÙkkus---

laikndh;---

r:.kp Økarh d: 'kdrkr- i.k rks r:.ki.kk fopkjkr vlkok ykxrks- rks vlyk dh

ex ,sa’kh o"kkZpk Egkrkjkgh jLR;koj mr:u vkanksyu djrkauk vkEgh ikfgysya vkgs- vkf.k ulyk

dh ,su fo’khryk r:.kgh uSjk’ksP;k xrsZr f[krir iMwu thou vuqHkorkauk fnlrks vkgs-

vyhdMhy if’pe vkf’k;kbZ jk"Vªkae/;s Arab Spring ukokus >kysyh Tahrir Square fdaok

Jasmine Revolution ;kr r:.kkapk izpaM lgHkkx gksrk- ijarq yksd’kkghph ewY;s iw.kZi.ks u

letY;kewGs ekuoh dY;k.kkP;k o loZlekos’kdrspk fopkj ulY;kewGs R;k ØkaR;k QlysY;k

vkt vki.kkyk fnlr vkgsr- ;kÅyV vkacsMdjh pGoGgh /keZfojghr] foKkuoknh]

ln~foosdcq)hP;k vk/kkfjr lerk fuekZ.k dj.kkjh ekuo dY;k.kkph pGoG vkgs- ;kr r:.kkapk

lgHkkx ok<yk rj lkekftd Økarh vVG vkgs-

vkt ckcklkgsckaP;k ukokoj pky.kkÚ;k gtkjks jktdh; o lkekftd la?kVuk vkgsr i.k

R;kr r:.kkapk ikfgts rlk lgHkkx fnlr ukgh o fo|kFkhZ la?kVuk rj ukghp ukgh- v’kk

ifjfLFkrhr MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVusps fo|kFkhZ Eg.kwu vkEgh tsOgk dke djhr

vkgksr rsOgk vkEgkyk loZ cktwauh HkDde vlk izfrlkn lektkdMwu] fo|kF;kZadMwu o

r:.kkadMwu feGrs vkgs vkf.k Eg.kwup vkrk vkeph tckcnkjh vf/kd ok<yh vkgs vls vkEgh

letrks-

izfrØkarhP;k ek/;ekrwu vKku o fo"kerk iljfo.;kps dk;Z ;q) ikrGhoj pkyw vkgs-

v’kkgh ifjfLFkrhr Økarhph pØs xrheku dj.;klkBh vkEgh r:.k fo’ks"kr% MkW- ckcklkgsc

vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVusps r:.k rRij vkgksr- gs Kku izlkjkpa dke vkEgkyk lrr u Fkdrk

djkoa ykx.kkj vkgs- ;k oaphr lektkdMwu dlyhgh vis{kk u Bsork vkEgh ;k lektkps dkgh

ns.ks ykxrks rsOgk Lor%P;k ik;koj mHka jkgwu ;k lektklkBhgh >Vkos ykx.kkj vlY;kpa Hkku

vkEgkyk vkgs vkf.k Eg.kwu dlyhgh izfl)hph o rkRdkyhd dkghrjh feGfo.;kph ?kkbZ u djrk

vkt tj vkEgh fujarj dke djr vlw rj ;kps ifj.kke vkEgkyk ;s.kkÚ;k iq<hy dkGkr

uDdhp fnlrhy- fl)kFkZ xkSrekyk tsOgk Kku izkIrh >kyh rsOgkiklwu rs cq) Eg.kwu vksG[kY;k

tkÅ ykxys- Kku Eg.ktsp cq) o cq) Eg.ktsp Kku- ;kp KkukP;k Økarhpk olk iq<s

ckcklkgsckauh pkyfoyk- dksyach;k fo|kihBkus izdk’khr dsysY;k ;kfnr txkrhy vktoj

>kysY;k ngk fo}kukae/;s R;kaps ekukps LFkku vkgs- vkt R;kapk egku fo}ku] dk;nsiaMhr] mPp

dksVhps lekt’kkL=K] vFkZrK o ekuoh thoukP;k dY;k.kkpk fopkj lk/k.kkjk izKkoar Eg.kwu

txkr lUeku dsyk tkrks- vkt R;kaP;k fy[kk.kkyk tkxfrd Lrjkoj lokZr tkLr ekx.kh vkgs-

,o<sp uOgs rj nf{k.k vkfÝdsps ekth jk"Vªk/;{k usYlu eaMsyk ;kauh ^^Dr. Babasaheb

Ambedkar Writings and Speeches** ps loZ [akM nf{k.k vkfQzdsrhy loZ 'kkldh; xzaFkky;kr

vfuok;Z dsysyh vkgsr] ;ko:u ckcklkgsckaP;k ekuoh dY;k.kkP;k fopkjkaph tkxfrd izphrh

fnlwu ;srs-

vkeP;kdMs vkfFkZd o jktdh; rkdn Qkj deh vkgs- rsOgk ;k fopkjkaP;k Kkukph rkdn

gsp vkeps lkeF;Z vkgs gs r:.kkaaaaauh y{kkr ?;kos- dkj.k ;kp fopkjkyk nw"khr d:u vkiY;k

ijhus vFkZ ykowu R;kyk ,dk fod`r Lo:ikr ekaM.;kpk iz;Ru tkxfrd Lrjkoj eksBÓkk izek.kkr

gksrkauk fnlr vkgs- v:a/krh jkW; ;kauh ckcklkgsckaP;k ^^Annihilation of Caste** ;k xzaFkkoj

Annotation fyghys vkgs- v:.k 'kkSjh ;kauh ckcklkgsckaP;k jk"VªHkDrhoj 'kadk O;Dr d:u

vkiyh oSpkfjd fnokG[kksjh nk[kfoysyh vkgs- d/kh cq)kph rqyuk xka/khlkscr d:u xka/khyk

cq)kaP;k cjkscj nk[kfo.;kps 'kgk.ki.k dsys tkrs- vFkkZr osGksosGh tsOgk vls iz;Ru >kys rsOgk

Ambedkarite Intellecuals uh R;kauk R;kp rksMhph mÙkjs nsÅu R;kaph neNkd dsysyh vkgs-

bfrgklkrgh vls vusd iz;Ru >kysys vkgsr o ;s.kkÚ;k dkGkr rs vf/kd rhozrsus gks.kkj ukghr

;kph dq.khgh 'kk’orh nsÅ 'kd.kkj ukgh- rsOgk ;k vkOgkukyk leksj tk.;klkBh vkEgkykgh

vkarjjk"Vªh; ?kMkeksMh’kh ukG tksMkoh ykxsy-

;kp vuq"kaxkus uO;k fi<he/;s fopkjkaph psruk fuekZ.k Ogkoh] R;kauh ;k fn’ksus okVpky

djkoh ;klkBh MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVuk iz;Ru’khy vkgs- ;kpkp ,d Hkkx Eg.kwu

vkEgh ekxP;k o"khZ ^cks/khthfodk* ;k okf"kZdkadkph izFkeko`Ùkh dk<yh gksrh- R;kyk izpaM

izfrlkngh feGkyk- R;kr vkEgh lqizfl) ys[kdkaP;k ys[kkapk lekos’k dsyk gksrk-

ikpO;k vko`Ùkhr r:.k o ts O;Drh izHkkoh fy[kk.k d: 'kdrkr i.k lektkr Qkj

ifjphr ukghr v’kk fopkjoarka auk rFkk uO;kusp fy[kk.k dj.kkÚ;kauk vkEgh izk/kkU; nsr vkgksr-

lkscrp +la?kVusdMwu 14 izfizy 2017yk fonHkZLrjh; fuca/k Li/kkZ vk;ksftr dsyh gksrh- R;krhy

izzFke iqjLdkj izkIr fdrhZ vopj ;kaP;k fuca/kkpk lekos’k dj.;kr vkyk- ;k dkeklkBh la?kVusps

v/;{k] inkf/kdkjh o laikndh; eaMGkps loZ fo|kFkhZ ;kapk Qkj eksykpk okVk vkgs- vFkkZr gs

fVe odZ vlY;kewGs ;kps loZ Js; la?kVusr dke dj.kkÚ;k loZ fo|kF;kZauk tkrs- pqdkfojghr

cks/khthfodk fuekZ.k dj.;kpk vkEgh iz;Ru dsyk- R;k vlrhyp rj fun’kZukl vk.kwu |kO;k-

vkiY;k izfrfdz;kaP;k izfr{ksr---

lokZauk /kEepØ izorZu fnukP;k eaxy dkeuk---

laikndh; eaMG


ukxiwj

^cks/khthfodk* Lejf.kdk fo’ks"kkad &2017

v/;{kh; euksxr---

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

MkW- ckcklkgsc vkacsMdj vls izfriknu djrkr dh] ^^fo|kF;kZaP;k vaxh lkekftd cka/khydh vlkoh-

** iq<s vls Eg.krkr dh] ^^fo|kF;kZauh vkiY;k fo|kFkhZ n’ksrp fo|k izkIr dj.;klkBh dlwu >Vkos- gh

mRd`”B lek/kkukph xks”V vkgs- ijarq R;kp cjkscj lkekftd la?kVusP;k dk;kZph /kqjk R;kkauh vkiY;k [kka|koj

?ksryh ikfgts- vkiY;k lkÚ;kaP;k bPNk r`Ir dj.;kps lkeF;Z vkiY;k dks.kkrp ukgh- Eg.kwu T;kauh R;kauh

vkiY;k oS;fDrd efu”kk fdaok vkdka{kk iw.kZ u >kY;k rj yxsp QVdwu okx.;kr vki.k vkiyk vkReuk’k

d:u ?ksr vkgksr- O;Drhxr LokFkkZis{kk lektkP;k Qk;|kdMs vki.k vf/kd y{k fnys ikfgts-** ;k xks”Vhyk

vuql:u MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVuk fnukad 14 ,fÁy 1981 e/;s lkekftd] ‘kS{kf.kd rlsp

lkaLd`frd ifjorZukP;k fopkjkrwu LFkkiu >kyh- vla[; fu"Bkoku o R;kx vkf.k cyhnkukph r;kjh Bso.;kÚ;k

fo|kF;kZaP;k vgksjk= esgurhrwu 37 os o"kZ iw.kZ djr vkgs- ÁR;sd o"kÊ dkGkuq:i vko’;d rs U;k;ksfpr

cny fLodkjr uoufou vkOgkus isy.;kl l{ke fo|kFkhZ ?kMfo.;kps dk;Z la?kVuk lkrR;kus djhr vkgs- ;k

okVpkyhr la?kVusus rFkkxr cq/nkph d:.kk ti.kkjs o MkW- ckcklkgsc vkacsMdjkaP;k Økafrdkjh fopkjkauh

Hkkjkoysys vusd vf/kdkjh] Ák/;kid rlsp lektkl vkn’kZ Bj.kkjs O;DrheRo fuekZ.k dsys vkgsr- ,d

fo|kFkhZ Eg.qu vkiys HkforO; mToy dj.;kps drZO; ikj ikMr vlrkauk lkekftd tckcnkjhph tkf.ko

vkEgh tirks o brj fo|kF;kZauk R;kaP;k vf/kdkjkaph vksG[k d:u nsr vusd Hkqfedk lkj[;kp rUe;rsus

vkEgh loZ fo|kFkhZ ctkor vkgksr-

Lkektkr lerk] Lokra«;] U;k;] c/kqark ÁLFkkfir dj.;kph ÅehZ vkEgk fo|kF;kZae/;s la?kVusP;k

vkti;Zar >kysY;k dk;kZeqGs lrr rsor jkgrs- fo|kFkhZ fgrkps dk;Z djrkauk] ppkZ] fuosnu] ekspZs o vkanksyu

bR;knh ekxkZapk voyac la?kVuk djhr vlrs- fo|kF;kZapk lkekftd] vkfFkZd] dykRed] usr`Ro o lokZaxhu

fodkl ?kMfo.;klkBh la?kVuk lrr Á;Ru’khy vkgs- 'kklu] Á’kklu o lacaf/krkaP;k pkaxY;k fu.kZ;kaps Lokxr

ftrD;k mRlkgkr vkEgh djrks] frrD;kp frozrsus fo|kFkhZ fgrkl ck/kd Bj.kkÚ;k fu.kZ;kapk fojks/k vkEgh djr

vkgksr o djr jkgw- fo|kF;kZalkBh ekxZn’kZu dk;Z’kkGk] O;k[;kuekyk rlsp fofo/k Li/kkZaps vk;kstu eksBîkk

Áek.kkr dj.;kr ;srs- njo”khZ Áek.ks ;ko”khZ lq)k /kEepØ ÁorZu fnukyk ukxiwjkrhy ikou fn{kkHkqehoj

txHkjkrqu ;s.kkÚ;k tuleqnk;kP;k O;oLFkslaca/kh] fi.;kps ik.kh forj.kklkBh] ifjljkP;k LoPNrslkBh rlsp

cks/khthfodk Lejf.kdk fo’ks”kkad & 2017 JOIN BASA 13

MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVus}kjs Ádkf’kr gks.kkÚ;k ^cks/khthfodk* ;k fo’ks”kkadkps foekspu o forj.k

dj.;kr ;sr vkgs-

o"kZ 2017&18 ;k ‘kS{kf.kd l=kr la?kVusP;k lYykxkj eaMGkP;k ekxZn’kZukr dWEile/;s vkanksyu

dj.;kr vkys- vkanksyukph rhozrk c?krk fo|kihB iz’kklukus la?kVusP;k cÚ;kp ekx.;k iw.kZ dsY;k- ;s.kkÚ;k

dkGkr la?kVusrQsZ jk”Vªh; Lrjkojps fofo/k ppkZl= vk;ksthr dj.;kr ;srhy- R;kphp ,d dMh Eg.kwu 23

lIVsacj 2017 yk Lusgfeyu vkf.k ifjlaoknkpk dk;ZØe vk;ksthr dj.;kr vkyk gksrk- R;kr bafM;k VwMsps

laiknd vkf.k ofj”B i=dkj fnyhi eaMy ;kauh lacksf/kr dsys-

;s.kkÚ;k dkGkr la?kVuk ns’kHkjkrhy fofo/k fo|kihBkrhy vkacsMdjh fopkjkaP;k la?kVuka’kh leUo;kus

dk;Z djsy- R;klkBh tkfLrr tkLr lnL;kaph uksan.kh izfØ;k jkcfo.;kr ;s.kkj vkgs- lkscrp ns’kkr ?kM.kkÚ;k

fofo/k fo|kF;kZa’kh fuxMhr ?kMkeksaMhaoj vkf.k fo|kF;kZaoj gks.kkÚ;k vR;kpkjkafo:) la?kVuk leFkZi.ks mHkh

jkfgy- dqBY;kgh jktdh; i{kkaaP;k vk/kkjkf’kok; la?kVuk LokfHkekukus dk;Zjr vkgs- tuekulkr ,d uSfrd o

izHkko’kkyh la?kVuspk ykSdhd feGr vlY;kckcr vkuan gksr vkgs- Nkrhr fHkedk;kZph vkx isVyh vlrkauk

ckcklkgsckaP;k lGlGR;k ys[k.khpk vkn’kZ leksj Bsowu lektkr Økarhph rkdr Bso.kkÚ;k vkEgk r:.kkaph

QkSt lrr /kMiMr jkghy- ;krwu ekulkrhy ek.kwli.k tkxs Bso.;klkBh fonzksg dj.;klkBh rlsp loZ tkrh]

/kekZrhy ;qodkae/;s ekuorkoknh fopkjkaps chts isj.;klkBh la?kVuk lnSo rRij jkghy- gh eaxydkeuk---!

t; fHke---!

lehj egktu

v/;{k ¼l= 2017&18½

MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kFkhZ la?kVuk


आबेंडकरी तत्त्वज्ञान व व्यवहार यांच्या एकजीवीकरणाची आवश्यकता

डॉ. शैलेंद्र लेंडे

प्राध्यापक व मराठी ववभागप्रमुख, रा. तु. म. नागपूर ववद्यापीठ, नागपूर

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या युगप्रवततक क्ांततकायाततून साकार झालेला धम्मचक्प्रवततनदिन आपण

सालाबािाप्रमाणे याही वर्षी मोठ्या उत्साहात साजरा करीत आहोत. मागील वर्षी बाबासाहेबांची शतकोत्तर रौप्य महोत्सवी

जयंती िेशभरातील सवत राजयांमध्ये लहानमोठ्या खेडेगावांपासून तर मोठमोठ्या महानगरांपयतं प्रचंड धुमधडाक्यात

संपन्न केली गेली. अगिी संयुक्त राष्ट्रसंघामध्ये िेखील डॉ. आंबेडकरांचा जयंतीदिन मोठ्या उल्हासात साजरा केला गेला. डॉ.

बाबासाहेब आंबेडकरांच्या शतकोत्तर रौप्य महोत्सवी जयंती वर्षाततनतमत्त िेशात संपूणत वर्षतभर सावतजतनक पातळीपासून तर

शासकीय पातळीपयतं मोठमोठे कायतक्म घेतले गेले. हे कायतक्म अनेकानेक प्रकारचे होत.े अनेकानेक रंगांचे होत.े अनेकानेक

वतृ्ती-प्रवतृ्तींचे होत.े अनेकानेक मनोवतृ्तींचे होत.े आणण ते अनेकानेक भूतमकांचे िेखील होत.े त्यामध्ये रंगीबेरंगी मनोरंजनपर

कायतक्मांपासून तर नाना प्रकारच्या वैचाररक अतभसरणाच्या कायतक्मांचा समावेश होता. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या

शतकोत्तर रौप्य महोत्सवी वर्षातच्या तनतमत्ताने संपूणत भारतीय समाजमन जणू काही आंबेडकरमय झालेले आहे की काय, या

प्रकारचे भास-आभास मागील वर्षी ववववधांगी कायतक्मांच्या व उपक्मांच्या रूपातून सतत होत रादहले. या भास-आभासाचे

साि-पडसाि अद्याप पडत असतानाच आज कालौघानुसार डॉ. बाबासाहेबांचे हे १२६ वे जयंती वर्षत आले आणण त्यानंतरचा हा

धम्मचक्प्रवततनदिनही आलेला आहे. हा धम्मचक्प्रवततनदिन साजरा करण्यासाठी आपण सवत मोठ्या उल्हातसत

अंतःकरणाने सजज झालेलो आहोत.

भारतवर्षातमध्ये बौद्ध धम्माची सामूदहकपणे िीक्षा घेण्याची स्मतृी जागतृ करणारा हा धम्मचक्प्रवततनदिन साजरा करताना

आपले मन साहणजकपणे मोठे पुलदकत होत चाललेले आहे. आपले शरीर रोमांतचत होत चालेलेले आहे. यातनतमत्ताने या

िेशातील उपेणक्षत-वंतचत वगातचा, तळपातळीवरील समाजाचा व सवतसामान्य जनतेचा ऊर अतभमानाने भरून येत आहे. ह्या

दिवशी ह्या सवांचा माथा अतधक उन्नत होत आहे आणण काया अतधक उजळ होत चालली आहे. डॉ. बाबासाहेबांच्या अतुलनीय

कायतकतृतत्वामुळे आपल्या अभावग्रस्त जीवनास व िलुतणक्षत आयुष्यास नवा अथत प्राप्त झाला, ही भावना सवांच्या मुखी-

मानसी पहावयास तमळत आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी केलेल्या बौद्ध धम्मस्वीकाराबद्लचा आपल्या मनातील

आिरभाव, पूजयभाव व कृतज्ञताभाव व्यक्त करण्याच्या भावनेतून अनेकानेक कायतक्मांची रेलचेल िीक्षाभूमीवर सातत्याने

होत असत.े त्याचबरोबर िीनितलत वगातच्या, उपेणक्षत समाजघटकांच्या, नवबौद्ध समाजबांधवांच्या वस्त्यावस्त्यांमध्ये

िेखील यातनतमत्ताने मोठे आनंिाचे व आल्हािाचे वातावरण असते.


बौद्ध धम्मचक्प्रवततनदिनाच्या तनतमत्ताने आपल्या अवतीभवती दिसून येणारे हे तचत्र मोठे भावगभत आहे, यात

शंकाच नाही. यातनतमत्ताने िीक्षाभूमीवर सातत्याने दिसून येणारे आनंििायी तचत्र हे िेखील मोठे भावोत्तेजक स्वरूपाचे आहे,

याच वािच नाही. पण हे तचत्र म्हणजे पूणततचत्र आहे काय ? हे तचत्र म्हणज ेआजच्या वस्तुणस्थतीचे यथाथत तचत्र आहे काय ?

दकंवा हे तचत्र म्हणजे भारतीय पातळीवरील एकसंघ, एकजीव स्वरूपाचे तचत्र आहे काय ? आणण हे तचत्र म्हणजे येथील

व्यक्तीजीवनाची व समाजजीवनाची एकच एक बाजू आहे काय ? असे एक ना अनेक प्रश्न या तनतमत्ताने उपणस्थत होतात.

आणण या प्रश्नांचा आपण जेव्हा अतधकातधक वववेकशील दृष्टीने ववचार करू गेलो तर या तचत्राची िसुरी बाज ूआपल्या समोर

उभी राहत.े आणण ही बाजू जसजशी स्पष्ट होत जात,े तसतशी ही बाजू आपल्या तना-मनासच नव्हे तर ववचार-बुद्धीस

तळामुळापासून अस्वस्थ करून सोडत.े वरवर पाहता मोठे सुबक वाटणारे आपल्या अवतीभवतीचे तचत्र मुळात दटचलेल्या

काचेप्रमाणे असल्याचे दिसून येत.े आणण हे तचत्र आपल्या व्यक्तीजीवनाचे, आपल्या समाजजीवनाचे िहेुरीपण व िटुप्पीपण

प्रकट होत जात.े ववशेर्षतः डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या ववचारदृष्टीतून आपण आजच्या समाजवास्तवाचा ववचार करू गेलो

तर आपली िहेुरी, िटुप्पी व अंतववतरोधग्रस्त वतृ्ती कधी नव्हे इतक्या तीव्रतेने उजागर होत जात.े

आपण आपल्या सवतसामान्य नागररकाच्या दृष्टीतून डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या कायतकतृतत्वाकडे जेव्हा पाहतो,

तेव्हा आपली दृष्टी त्यांच्या कायतक्ांतीन े व कृतततेजाने दिपून जात.े आपण त्यांच्या क्ांततकारक ववचारकायातसमोर

नतमस्तक होऊन जातो. त्यांनी भारतीय पातळीवर केलेल्या अनन्यसाधारण कायतकतृतत्वापुढे आपणास आपल े

सवतसामान्यपण अतधकातधक जाणवू लागते. अशा पररणस्थतीमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे स्मरण करणे, त्यांच्या

कायतकतृतत्वाला उजाळा िेणे, त्यांच्या कायातचे गुणगाण गाणे हे आपल्या हाती उरत.े अनेक वेळेस आपली ही गुणगौरवाची

वतृ्ती स्मरणभक्ती व स्मरणरंजनाच्या पातळीवरही येत असत.े अथातत डॉ. आंबेडकरांच्या संबंधातील आपल्या मनात असलेला

अपार पूजयभाव आपणास स्मरणभक्तीच्या व स्मरणरंजनाच्या पातळीवर आणून सोडत असतो. आणण तो आपल्यासारख्या

सवतसामान्य लोकांच्या दृष्टीतून स्वाभाववक िेखील ठरतो. पण येथे एक मूलभूत प्रश्न उपणस्थत होतो. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

यांचा उिोउिो करत त्यांच्या संबंधातील केवळ स्मरणभक्ती करणे, स्मरणरंजन करणे, त्यांच्या संबंधातील कायतक्मांमधून

मनोरंजन करणे व मनोववनोिन करणे हे त्यांच्या कायातचे ववचारकायातचा वारसा पुढे चालववण्यासाठी पुरेसे आहे काय ? या

प्रश्नाचा ववचार गंभीरपणे करण्याची वेळ आज आपणा सवांवर सामूदहक स्वरूपात येवून ठेपली आहे. ववशेर्षतः

सद्यःणस्थतीतील समाजवास्तवाच्या संिभातत तर हे आत्यंततक महत्त्वाचे व अत्यावश्यक असे ठरते.

आजच्या भारतीय समाजाचा ववचार केवळ एकस्तरीय, एकरेर्षीय व एकणजनसी पद्धतीने करून चालणार नाही.

भारतीय समाजामध्ये ववववधतेत एकता आहे आणण एकतेमध्ये ववववधता आहे, हे स्वयंस्पष्टच आहे. पण तरीही या समाजाचा

ववचार आपणास सरळधोपटपणे करणे ठीक होणार नाही. आज आपण आपल्या समाजणस्थतीकडे व िेशणस्थतीकडे आपल्या

(सवतसामान्य व्यवक्तरूपाच्या) दृष्टीतून पाहत असतो आणण त्यानुसार आपले जीवनमागत ठरववत असतो. आपल्या वैयवक्तक


जीवनाकररता ( व आपल्या तथाकतथत प्रगतीकररता) ते ठीकही असू शकेल. पण आज आपल्या समाजणस्थतीचा व

िेशणस्थतीचा ववचार या िेशाच्या तशल्पकाराच्या, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या दृष्टीतून करण्याची वेळ प्रकर्षातने आलेली आहे.

आपल्या समकाळाचा ववचार आपल्या सवतसामान्यपणाच्या दृष्टीतून करायाचा की या िेशाची नवतनतमतती करणाऱ्या डॉ.

आंबेडकरांच्या ववचारदृष्टीतून करायचा, याचा तनणतय घेवून डॉ. आंबेडकरांच्या ववचारमागातने वाटचाल करणे हे आज क्मप्राप्त

ठरत.े

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या दृष्टीतून आजच्या भारतीय समाजाचा ववचार केल्यास आपला समाज जाणीवांच्या व

ववचारांच्या दृष्टीतून पुन्हा एकिा भारतीय स्वातंत्र्यकालीन समाजाच्या पररणस्थतीपयंत येवून थांबला असल्याचे लक्षात येत.े

भारतीय स्वातंत्र्यानंतरच्या सात िशकांमध्ये भारताने जीवनाच्या ववववध क्षेत्रांत नेत्रदिपक प्रगती केल्याचे दिसून येत.े

भौततक, औद्योतगक, तांवत्रक, वैज्ञातनक, मादहती-तंत्रज्ञान व आणखीही अन्य क्षेत्रांमध्ये भारतीय समाजाने कालानुरूप फार

मोठी कामतगरी बजावली तनववतवािपणे बजावली आहे. आणण त्यामुळे येथील समाजाचे जीवनमान व राहणीमानही मोठ्या

प्रमाणात सुधारले आहे. पण जाणीवांच्या, वतृ्तींच्या व ववचारांच्या व मानतसकतेच्या दृष्टीतून ववचार केल्यास आपल्या

समाजाची अवस्था मोठी तनराशाजनक मानावी लागते. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या ववचारदृष्टीतून समाजाच्या

जाणीवांचा, ववचारांचा, वतृ्तींचा व मानतसकतेचा भाग ववशेर्ष महत्त्वाचा ठरतो. समाजववकासाकररता व िेशववकासाकररता

जाणीवा, ववचार, वतृ्ती आणण मानतसकता यांची ववकाससन्मुख वाटचाल महत्त्वाची ठरत असत.े यासंबंधातील आपल्या

समाजाची वाटचाल णस्थततस्थापक ठरली आहे, असे मोठे खेिाने नमूि करावे लागते. इतकेच नव्हे तर सद्यःणस्थतीमध्ये ती

नाना प्रकारच्या ववसंगतींनी भरलेली व अंतववतरोधग्रस्त िेखील ठरली असल्याचे लक्षात येत.े ही ववसंगतीपूणत व

अंतववतरोधग्रस्त पररणस्थती अतभजन, बहुजन व तळपातळीवरील समाज, या सवतच समाजघटकांना तपतशलाच्या कमीअतधक

फरकाने लागू पडणारी आहे, असे म्हटल्यास ते फारसे गैरलागू ठरणार नाही.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारताच्या संववधानसभेत संववधानाचा शेवटचा मसुिा मांडताना २५ नोव्हेंबर १९४९

रोजी ज ेऐततहातसक भार्षण केले होत,े त्याचा उल्लेख या दठकाणी करणे अत्यावश्यक ठरत.े त्यांचे हे भार्षण स्वातंत्र्यकालीन

भारतीय समाजणस्थतीला णजतके लागू पडणारे आहे, तततकेच ते समकालीन समाजणस्थतीला लागू पडणारे आहे. उलट

आजच्या काळासाठी तर ते ववशेर्षच लागू पडणारे आहे. भारताला गणराजय प्राप्त होताना आपण एक ववसंगतीपूणत व

अंतववतरोधग्रस्त जीवनात प्रवेश करीत असल्याचा धोकागतभतत इशारा त्यांनी या भार्षणातून दिलेला होता. जया संववधानाचा

स्वीकार आपण केलेला आहे, ते संववधान स्वातंत्र्य, समता, बधुंता व लोकशाही मूल्यात्मकता यांच्यावर अतधवित आहे.

आणण जया िेशाने ह्या संववधानाचा स्वीकार केला आहे, त्या िेशाची मानतसकता ही पारतंत्र्यवािी, ववर्षमतावािी, श्रिे-

कतनितावािी व सामंतवािी स्वरूपाची आहे. िेशाला प्राप्त झालले ेसंववधान आणण िेशाची पूवातपार चालत आलेली मानतसकता

यांच्यामधील ववसंगती जर आपण तत्काळ िरू केली नाही, तर आपल्या लोकशाहीचा डोलाराच उद्ध्वस्त होईल, हा भारतीय


गणराजयाच्या पूवतसंध्येला सात िशकांपूवी डॉ. आंबेडकरांनी व्यक्त केलेला धोका समकालात अतधकच गडि होताना दिसत.े

समकालीन समाजवास्तवाचा चेहरामोहरा आपणास डॉ. आंबेडकरांच्या उपरोक्त ववधानांच्या प्रकाशात लख्खपणे पाहता येतो

व त्याचा अन्वयाथत समजूनही घेता येतो. त्यांनी व्यक्त केलेल्या या धोक्याचे प्रत्यंतर भारतीय राजकारणात, समाजकारणात

व धमतकारणात मागील साठ-सत्तर वर्षांच्या कालखंडात कधी तधमेपणे तर कधी तीव्रपणे वारंवार येत गेले. आणण आज

भारतीय स्वातंत्र्याच्या सत्तर वर्षांच्या व डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या १२६ व्या जयंती वर्षातनंतर येणाऱ्या या

धम्मचक्प्रवततनदिनाच्या पार्श्तभूमीवर या धोक्याची तीव्रता दकतीतरी पटीने वाढली असल्याचे आपणास दिसून येत आहे.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या ववचारदृष्टीतून आजच्या समाजजीवनाचा ववचार केल्यास आजचा भारतीय समाज

कशा स्वरूपाचा दिसून येतो ? आज भारतीय समाजामध्ये गततशीलता वाढलेली आहे. या समाजाची क्य-ववक्यशीलता

वाढलेली आहे. या समाजाला अनेकानेक स्वरूपाच्या ववकासाच्या संधी प्राप्त होत चाललेल्या आहेत. या समाजाला

अत्याधुतनक ज्ञानववज्ञानाचा, तंत्रज्ञानाचा, संगणकीय प्रगतीचा, नानाववध प्रसारमाध्यमांचा व ई-जगताचा पुरेपूर फायिा

घेता येत आहे. हा समाज जागततकीकरणाच्या लाटेवर स्वार होत चाललेला आहे आणण िेश-वविेशामध्ये सुबत्तापूणत स्वरूपात

भ्रमंती करत व णस्थरस्थावर होत चालला आहे. हा समाज ‘कर लो ितुनया मुठ्ठी मे’ अशा अवस्थेपयतं येवून पोचला आहे. या

समाजातील वररि व अतभजन वगत हा अतधकातधक समदृ्ध होत चालला आहे. या समाजातील मध्यमवगाततून नवश्रीमंत वगत

तनमातण होत चालला आहे आणण अतधकातधक श्रीमंतीकडे व सुखवािाकडे तो धावत चालला आहे. येथील तळपातळीवरील

समाजातून एक नवा नोकरीिार पांढरपेशा वगत मागील काही िशकांमध्ये मेहनतीने िेशपातळीवर पुढे आलेला आहे आणण

बऱ्याच अंशी शहरी-तनमशहरी भागात सुस्थावपत िेखील होत चालला आहे. या नोकरिार वगाततील मुलेबाळे हे

जागततकीकरणजन्य पररणस्थतीचा काही प्रमाणात फायिा िेखील घेत चालली आहेत आणण त्यामधून त्यांना जग हे छोटे

होत चालल्याचा भावानुभव प्राप्त होत चालला आहे. अथातत भारतीय स्वातंत्र्याच्या सवत प्रकारच्या सुखसोयी घेणारा हा समाज

म्हणजे काही पूणत भारतीय समाज नव्हे, तर हा समाज म्हणजे आधीपासून अतभजन असलेला, अतभजन झालेला,

अतधजनत्वाकडे वाटचाल केलेला व करू पाहणारा, उच्च मध्यमवगीय, तनम्नस्तरातून वर येवून आतथतक स्वरूपात

णस्थरावलेला असा प्रस्थावपत, नवप्रस्थावपत व नवप्रस्थापनामागातवरील समाज आहे.

येथील तळपातळीवरील अभावग्रस्त समाज मात्र जीवाच्या आकांतान ेअद्याप स्वतःच्या अणस्तत्वाला शोधण्याचा

प्रयत्न करीत चालला आहे आणण कधी ठेचकाळत, तर कधी भोवंडत आपल्या आयुष्याला आकार िेण्याचा प्रयास करीत

चालला आहे. येथील बहुजन वगत, गाव-शहरातील स्त्री वगत, ग्रामीण शेतकरी वगत, मजूर वगत, खेड्यापाड्यातील ितलत-वंतचत

वगत, िरीडोंगरीचा आदिवासी वगत, भटक्या-ववमुक्तांचा वगत, बकाल वस्त्यांतील व झोपडपटयांतील श्रमणजवींचा वगत यांच्या

समोर जीवनमरणाचे प्रश्न तनमातण झालेले आहेत. या प्रश्नांची उत्तरे कशी शोधायची आणण या प्रश्नांच्या उत्तरासाठी आज

कोणाकडे पहायचे, या वववंचनेत ते आहेत. सुखवंत, धनवंत व पांढरपेशा वगातसाठीच्या बऱ्याच प्रमाणातील सुखसमदृ्धीच्या


काळात व तळपातळीवरील अभावग्रस्त, ितुलतणक्षत, पीदडत वगातसाठीच्या प्रश्न-वववंचनेच्या काळात, या िोन्ही पातळयांवरील

वगातकररता डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हे आधारस्तंभ व प्रेरणास्तंभ ठरतात. अथातत या िोन्ही स्तरांवरील भारतीय

समाजाकररता डॉ. आंबेडकरांचे हे आधाररूप व प्रेरणारूप तभन्न स्वरूपाचे व तभन्न आशयाचे राहणार, हे स्पष्टच आहे. या

िोन्ही स्तरांवरील समाज डॉ. आंबेडकरांना वंिनीय मानणे, ही त्यांच्या अणस्तत्वाची व त्यांच्या असतेपणाची पूवतअट ठरत.े

पररणामस्वरूपी, त्यांचा जयंती दिन, त्यांच्या कायाततून अणस्तत्वात आलेला धम्मचक्प्रवततनदिन आणण आणखीही तत्सम

दिन या सवांकररता सभासमारंभाचे, उपक्म-कायतक्माचे, सणा-उत्सवाचे दिनववशेर्ष ठरतात.

आजच्या काळात सवत प्रकारचे तेजाच े िीप नाहीसे झालेले असल्याच्या व आणण काजवे तेवढे प्रकाशाचा टेंभा

तमरववण्याच्या काळात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या कायतकतृतत्वाला उजाळा िेणे, त्यांचे स्मरण करणे, त्यांना वंिन करणे,

त्यांचे प्रततमापूजन करणे स्वाभाववकच ठरत.े पण केवळ हे पुरेसे आहे काय, याचा ववचार आपण केव्हा करणार आहोत ? डॉ.

बाबासाहेब आंबेडकर हे कालच्या भारताच,े आजच्या भारताचे आणण उद्याच्याही भारताच ेअनन्यसाधारण ववचारवंत आहेत,

यात शंकाच नाही. त्यांची ववचारदृष्टी ही भारतभाग्योियाची एकमेव आणण अदितीय ववचारदृष्टी आहे, हे भारतीय

स्वातंत्र्यकाळापासून तर आजतागायत तसद्ध झाले आहे आणण पुढील ते तनरंतर तसद्ध होत राहील. येथे मूलभूत प्रश्न हा आहे

की, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या ववचारदृष्टीचा हा वारसा कसा जतन करायचा आणण या वारशाला कसे समदृ्ध करायचे ? हा

वारसा कोणी जतन करायचा आणण या वारशाच्या संवधतनाचे खरेखुरे उत्तरातधकारी कोण, हा आणखी पुढचा प्रश्न आहेच. डॉ.

बाबासाहेब आंबेडकरांवर ववचारांवर केवळ ववतशष्ट वगातचा, ववतशष्ट समाजाचा, ववतशष्ट समूहाचा ववशेर्षातधकार आहे काय, हा

प्रश्न िेखील उपणस्थत होऊ शकतो आणण तसा तो होत असतो. पण तूतातस हे लक्षात घेतले पादहजे, की डॉ. बाबासाहेब

आंबेडकरांच्या ववचारदृष्टीचा वारसा जतन करण्याची, त्याचे संवधतन करण्याची जबाबिारी भारतातील प्रत्येक जबाबिार

व्यक्तीची असली तरी तळपातळीवरील समाजातून, उपेणक्षत-वंतचत समूहातून, बहुजन वगाततून, सवतहारा घटकांतून,

सवतसामान्य स्त्री वगाततून पुढे आलेल्या लोकांची ही जबाबिारी ववशेर्षपणे ठरत.े प्रागततक भूतमका असणाऱ्या,

समाजपररवततनावर व समाजप्रबोधनावर ववर्श्ास असणाऱ्या, प्रगततशीलतेचा ध्यास घेऊन कायत करणाऱ्या, समाजजागरण

करणाऱ्या व्यक्तींची व संस्थांची जबाबिारी तर त्याहूनही मोठी ठरत.े फुले-शाहू-आंबेडकरी ववचारपरंपरेतून पुढे आलेल्या

व्यक्तींची तर ती सवातथातने जबाबिारी ठरत.े आणण ही जबाबिारी पार पाडताना डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या ववचारदृष्टीला

कसे कृततप्रवण करता येईल, या ववचारदृष्टीला जास्तीत जास्त ववशुद्ध व तत्त्वसंगत कस े ठेवता येईल, या ववचारदृष्टीला

मूलभूत कृततकायातची जोड कशी िेता येईल, या ववचारदृष्टीनुसार आंबेडकरी तत्त्वज्ञान आणण त्याचे प्रत्यक्ष उपयोजन

यांच्यामध्ये एकरूपता कशी ठेवता येईल, याची काळजी घेणे आणण त्यानुरूप तनरंतर कृततकायतक्म राबवणे, हे या सवांचे

सामूदहक कततव्य ठरत.े या कततव्यामध्ये तात्कातलक व प्रासंतगक दिनववशेर्षात्मक कायतक्म महत्त्वाचे ठरतात, त्याचप्रमाणे,


दकंबहुना त्यापेक्षाही जास्त आंबेडकरी ववचारदृष्टीतनि तत्त्व आणण व्यवहार यांचे एकत्व कायम ठेवणारे सातत्यपूणत उपक्म व

कायतक्म अततमहत्त्वपूणत ठरतात.

आजचा काळ हा भारतीय पातळीवरच नव्हे तर जागततक पातळीवर िेखील मोठा गुंतागुंतीचा, व्यातमश्र स्वरूपाचा

व परस्परववरोध व परस्परववसंगतींनी भरलेला काळ आहे. आजचा काळ आभासात्मक सत्याचा काळ आहे. आजचा काळ

वेगवेगळया तथयांना सत्य मानण्याचा व त्यांना सत्य म्हणून पुढे रेटण्याचा काळ आहे. त्याचबरोबर हा काळ सत्याचा

अपलापाचा तसेच सत्य आणण भ्रम यांच्या बेमालुम एकणजवीकरणाचा काळ आहे. आजचा काळ प्रचंड वेगाचा, आवेगाचा,

आवेशाचा, आर्श्ासनांचा, आवाहकतेचा आणण आवाजीपणाचा काळ आहे. हा काळ सत्तालोलुपतेचा, सत्ताप्राप्तीच्या असीम

आकांक्षेचा आणण सत्तासंवधतनासाठी सवत प्रकारच्या असत्यांवर सत्तेचे मुखवटे चढववण्याचा आणण ‘णजत्तं मया’ म्हणत आसुरी

आनंि ओरबाडण्याचा व सत्ताधंुिीत सवत प्रकारच्या इततहासाची तोडमोड करण्याचा काळ आहे. आजचा काळ त्यागाचे नाव

घेत सवत प्रकारचे सुखोपभोग घेण्याचा आणण त्यासाठी इततहासपुरुर्षांचे ववरूपीकरण व ववद्रपुीकरण करण्याचा काळ आहे.

आजचा हा काळ बौवद्धक व वैचाररक िाररद्र्याचा, सपाटपणाचा, अराजकाचा व भेसळीचा काळ आहे. हा काळ बौवद्धक व

वैचाररक अववर्श्ासाचा काळ आहे आणण भावतनक व संवेिनात्मक उद्दीपणाचा काळ आहे. अशा पररणस्थतीत डॉ. बाबासाहेब

आंबेडकरांच्या क्ांततकारक कायतकतृतत्वाचा ववचार केवळ प्रासंतगक व तात्कातलक कायतक्मांपुरता करून कसा चालेल ?

त्यासाठी डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा बौवद्धक व वैचाररक वारसा धीरगंभीरपणे सातत्यपूणत स्वरूपात चालववण्याची गरज

आहे. आणण त्यासाठी ताणत्त्वक व व्यावहाररक पातळीवर व्यक्ती आणण समाजजीवनामध्ये एकरूपता आणण्याची आणण

त्यानुसार समाजजीवनाची तनतमतती करण्याची अत्यावश्यकता आहे. आणण अशा प्रकारची आंबेडकरी ववचारदृष्टीतील

समाजतनतमतती करणे ही काही अमूतत स्वरूपाची कल्पना नव्हे. ती प्रत्येक व्यक्तीला त्यानुरूप समूतत करण्याची व त्याच्या

व्यवक्तत्वाची जडणघडण करण्याची प्रदक्या आहे. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या ववचारदृष्टीतील व्यक्तीजीवनाची व

समाजजीवनाची तनतमतती करायची असेल तर भावतनक व संवेिनात्मक पैलूबरोबरच, दकंबहुना त्याहीपेक्षा जास्त वैचाररक व

बौवद्धक दृष्टीतून या प्रकारच्या समाजतनतमततीकररता तनरंतर प्रयत्नशील राहावे लागणार आहे. आणण हा मागत अथाततच

आंबेडकरी तत्त्वज्ञान व प्रत्यक्ष त्यानुसार व्यवहार यांच्या एकणजवीकरणातूनच प्राप्त होण्याची शक्यता आहे. या वर्षीच्या या

धम्मचक्प्रवततनदिनाच्या तनतमत्ताने आंबेडकरी तत्त्वज्ञान व त्यानुरूप प्रत्यक्ष वततन-व्यवहार यांच्या एकणजवीकरणाची प्रेरणा

आपणा सवांमध्ये सामूदहकपणे तनमातण झाली तर ती आजच्या काळाची मोठी फलश्रतुी ठरेल.


çk-MkW- Hkhejko xksVs]

ekth foHkkxçeq[k]

f'k{k.k'kkL= foHkkx] jk-rq-e- ukxiwj fo|kihB

lsokfuo`Ùk ¼Qksu % 9822235029½

vfydMs b;Ùkk 10 oh] 12 ohps LVsV vkf.k lsaVªy cksMkZps fudky ikfgY;koj ;k Hkkjr ns'kkr njo’khZ

xq.koÙkkçkIr fo|kF;kZaph la[;k yksdla[;k ok<his{kkgh tkLr xrhus ok<r vkgs( vls fnlrsyksdla[;k ok<heqGs

dks.kkyk vkuan gks.;kps dkgh dkj.k ukgh- dkgh vrh ËkkfeZd ço`ÙkhP;k yksdkauk gksr vlsy rh xks"V osxGh( i.k

^xq.koÙkkçkIr* fo|kF;kZaph la[;k ok<Y;keqGs dks.kkykgh vkuan Ogk;ykp gok- vxnh T;kaph eqys vuqÙkh.kZ >kyh

vlrhy( R;kauk lq)k- dkj.k ns'kkr ,o<Ókk eksBÓkk çek.kkr ^xq.koÙkkËkkjd* eqys r;kj gksr vkgsr( ;kpk vFkZ

vkiyk ns'k xq.koar yksdkapk ns'k Eg.kwu x.kyk tkbZy- R;kpk vkuan Ogk;yk udks! v'kk çdkjP;k fudkykpk

vkys[k njo’khZ ok<rp vkgs- gs ekxhy dkgh o"kkaZP;k fudkykao:u y{kkr ;srs- R;keqGs v’kk ^x q.koar* eqykaph

njo’khZ eksBÓkk çek.kkr Hkj iMr vlY;keqGs lkgkftdp ns’kkpk fodkl >ikVÓkkus gksr vkgs o laiw.kZ ns’kkr

pkfj«;laiUu o furheku ukxjhdkaps çek.k ok<r vkgs( vls letk;yk gjdr ukgh- ijarq lektkps voyksdu

dsY;kl vls fp= fnlrs dka\ vlk ç’u iMrks- njjkst ?kM.kkjs xqUgs] pksÚ;k] [kwu] ekjkekjh] naxyh] Hkz"Vkpkj]

cykRdkj bR;knh vuSfrdrsP;k ?kVuk okpY;koj ;k ç’ukps mÙkj udkjkRed ;srs- okLrfodr% pkfj«;laiUu o

furheku ukxjhd ?kMfo.ks gk f’k{k.kkpk eq[; gsrw vkgs- ijarq fnolsa fnol ok<r pkyysY;k xq.koaÙk

fo|kF;kZalkscrp xqUgsxkjhps o vuSfrdrsps çek.k lqn~/kk ok<r pkyys vkgs- ;ko:u gsp vktP;k f’k{k.kkps

Qyhr vkgs( vls fnlrs-;kpk xkafHk;kZus fopkj dsyk ikfgts o ;kekxps dkj.k letwu ?ksrysp ikfgts- ijh{kspk

mÌs’k dsoG fo|kF;kZaph xq.koÙkk fdaok R;kapk ntkZ Bjfo.ks ,o<Ókk iqjrkp e;kZfnr ukgh( rj f’k{kdkaP;k

vË;kiukpk ifj.kke tk.kwu ?ks.;klkBhgh vkgs- R;keqGs f’k{kdkauk vkiY;k vË;kiu i)rhr cny o lq/kkj.kk

dj.;kl enr gksrs- ijarq f’k{kd ;kpk fdrh fopkj djrkr rs R;kaukp ekfgr- çpyhr ijh{kk iËnrhr

f’k{kdkaP;k vË;kiukpk ntkZ Bjfo.;kph lks; ukgh( rlsp fo|kF;kZaph xq.koÙkk o f’k{k.kkpk ntkZ Bjfo.;kphgh

lks; ukgh- R;kr dsoG fo|kF;kZaP;k Lej.k'kDrhps ekiu dj.;kph lks; vkgs- R;keqGs tks fo|kFkhZ xq.koÙkkËkkjd

Eg.kwu ?kksf’kr dsyk tkrks( rks dsoG ^VDdsokjhËkkjd* vlrks- Eg.kwup vktps “kkys; f’k{k.k Eg.kts iksiV

cufo.kkjs dkj[kkus o inoh f’k{k.k Eg.kts lqf’kf{kr csjkstxkj fuekZ.k dj.;kps dkj[kkus cuys vkgsorZeku

fLFkrhr loZ lkËkkj.ki.ks okf’kZd ijh{ksP;k vkËkkjs fo|kF;akZaps ewY;ekiu d:u R;kaps ;’kki;’k Bjfoys tkrs-

R;kr çR;sd fo"k;kP;k ?kVd pkp.;k] frekgh] lgkekgh] l=kar ijh{kk v’kk vusd çdkjP;k fu;rdkyhd ijh{kk

lq)k lrr ?ksrY;k tkrkr- ;kykp fujarj ewY;ekiu EgVys tkrs- ijarq ;k loZ ijh{kka}kjs f’k{k.kkph mfÌ"Vs fdrh

izek.kkr lkË; gksrkr\ fo|kF;kZaP;k orZukr visf{kr cny fdrir ?kMwu ;srks\ gk eksBk xaHkhj ç’u vkgs- ;kpk

fopkj f’k{k.krK o jkT;drsZ djhr ukgh vls ukgh- i.k gs f’k{k.krK ok jkT;drsZ ;kp f’k{k.k i)rhrwu ?kMysy

vlY;kus R;kauk ;koj mik; lwpr ukgh( o T;kauk mik; lqprks rs f’k{k.krK ok jkT;drsZ cuw “kdr ukgh- gs


;k ns’kkps Qkj eksBs nqnsZo gks;- ijh{ksyk vrh egÙo fnys xsY;k eqGs fo|kF;kZapk] f’k{kdkapk o ikydkapkgh QDr

ijh{kk ikl dj.;kdMs o tkLrhr tkLr VDdsokjhdMs tkLr dy vlrks- R;keqGs vktph f’k{k.ki)rh

ijh{kkdsanzh cuyh vlwu( fo|kFkhZ gk vË;;ukFkhZ u jkgrk rks dsoG ijh{kkFkhZ cuyk vkgs- vkiY;k

Lej.k'kDrhP;k vk/kkjs ijh{kk ikl dj.ks o TkkLrhr tkLr VDdsokjh feGfo.ks( ,o<kp gsrw f’kYyd mjyk vkgs-

'kkGk dkWystkrhy f’k{kd ijh{ksiwohZ ,drQhZ vH;klØe iw.kZ d:u nsrkr- ijarq fo|kF;kZauk

R;krys fdrh dGys\ ;kpk fopkj dsyk tkr ukgh- R;keqGs fo|kFkhZ dsoG vH;klØekps o

ikBÓiqLrdkrhy ikBkaps ikBkarj dj.kkjs ;a= curks- ;kpk ifj.kke vlk gksrks dh( fo|kFkhZ tsaOgk

f’k{k.k iw.kZ d:u ckgsj iMrks( rsOgk rks ijh{ksdjhrk ikB dsysys dkykarjkus fol:u tkrks- R;kryk

vR;Yi Hkkx y{kkr jkgrks- R;keqGs izkIr dsysY;k Kkukpk O;ogkjkr mi;ksx dj.;kph {kerk fuekZ.k

gksr ukgh- fo|kF;kZapk 'kkjhfjd] ekufld o lkekftd fodkl] dk;Zdq'kyrk] l`tu’khyrk vkf.k

R;kapk lokZaxh.k fodkl dj.kkÚ;k loZ xks"VhadMs nqyZ{k gksr vlrss- ;kps ,dp dkj.k Eg.kts(

ijh{ksyk o VDdsokjhps fnys tk.kkjs vokLro egÙo gks;- R;keqGs vktps fo|kFkhZ gs jslps ?kksMs

cuysys vkgsr- R;kaaP;k o;kpk o ekufld 'kDrhpk fopkjp dsyk tkr ukgh- ijh{ksps dsoG

fo|kF;kZaojp uOgs rj R;kaP;k ikydkaoj lq)k ekufld nMi.k vlrs- fdR;sd fo|kFkhZ ijh{kk

toG vkyh dh vktkjh iMrkr- ijh{ksP;k dkyko/khr ?kkcj.ks] myVÓkk gks.ks] pDdj ;s.ks] ?kke

lqV.ks( v’kk vusd izdkjP;k leL;k vk<Gwu ;srkr- fo’ks"kr% b;Ùkk 10 oh vkf.k 12 ohph ijh{kk

ns.kkjs fo|kFkhZ vfr’k; ekufld r.kkok[kkyh vlrkr- rlsp 70 rs 80 VDds fo|kF;kZaeË;s ijh{kseqGs

r.kko] fpark o fHkrhpk vkjksX;koj foijhr ijh.kke gksrks- ;k oxkZrhy fo|kF;kZaps vkRegÙ;sps izek.k

vf/kd vlY;kps la’kks/kukps fu"d’kZ vkgsr- l|kP;k ijh{ksrhy VDdsokjh}kjs xq.koÙksps ekiu eqGhp djrk ;sr

ukgh- dkj.k VDdsokjh Eg.kts xq.koÙkk uOgs- [kjs rj fo|kF;kZauh izR;{kkr dk; f’kdys] R;kauh dk; vkRelkr

dsys o dks.kR;k xq.kkapk fdrh fodkl >kyk( rlsp f’k{kdkauh fdrh o dls f’kdoys( ;k ç’ukaph mÙkjs ijh{ksP;k

fudkykrwu feGk;yk goh- ;krwu fo|kF;kZykgh vkiyh okLrfod izxrh fdrh >kyh( gs dGk;yk gos- ijarq vls

gksr ukgh- ;kpk vFkZ ijh{kkp ?ksÅ u;s( vls uOgs- ijh{kk vko’;d vkgs Eg.kwu ijh{ksoj vk{ksi u ?ksrk ijh{kk

i/nrhrhy nks’k o =`Vh 'kksËk.ks vko’;d vkgs- ijarq rs u djrk dkgh fo}kukauh ijh{kkp can dj.;kpk ljdkjyk

lYyk fnyk o çkFkfed Lrjkoj ijh{kk can d:u ,d ih<hp cjckn d:u Vkdyh- ;kpsp nqljs Vksd Eg.kts

varxZr ewY;ekiu gks;- ;krwu 'kkGk dkWystyk o i;kZ;kus laLFkkpkydkauk vkiys m[kG ika<js dj.;kph vk;rh

la/kh miyC/k >kyh- 'kkGsr QDr ços’k ?;k- oxkZr mifLFkr jkg.;kph lDrh ukgh- R;keqGs f’k{kd ok

çkË;kidkauk ixkj ns.;kphgh xjt ukgh- vls iksj[ksG pkyoY;kus f’k{k.kkpk lrr [ksG[kaMksck gksr vkg s-

Eg.kwup ngk o"kkZiqohZ T;kapk vkEgh xq.koar fo|kFkhZ Eg.kwu lRdkj dsyk gksrk( rs vkt vfËkdkjh cuys-

R;kaP;kdMs ,d lkekU; ukxjhd Eg.kwu vki.k tsaOgk ,[kkns dke ?ksÅu tkrks( rsaOgk rks ykp [kkYY;kf’kok;

dkep djhr ukgh- rsaOgk lgt ç’u iMrks dh( gsp dka rs xq.ko ar fo|kFkhZ\ T;kapk vkEgh lRdkj dsyk gksrk!


Genetic Studies Prove Beyond Doubt That 'Aryans' Are "Non-

Autoconthonous" i.e. Foreign In India. The "Shraman Dhamma

& Culture" of 'PraBuddha Gondwanaland' Is Developed

By Indigenous Nagas - Asuras.

By - Vijay Mankar

The so called traivarnikas i.e. brahmins, khatriyas & vaishyas are not only non-Nagas, but also of

Foreign Eurasian origin in India. The 'Indigenous Bahujans'

Debate settles. Anadi vedic counter culture crumbles.

I] Genetic Research of University of Hudderfield. The recent studies conducted by University of HUDDERSFIELD, UK in its research "A genetic

chronology for the Indian Subcontinent points to heavily sex-biased dispersals" as cited in BMC

Evolutionary Biology (2017) 17 : 88 with leading contributions by Martin B. Richards, MarinaSilva & othrs. - on

the basis of a detailed, high-resolution mitogenone analysis with summaries of autosomal data and Y-chromosome

lineages were able to tease out from the mitogernome data genetic influx from Central Asia in the Bronze Age

which was strongly male driven, consistent with the patriarchal, patrilocal and patrilineal social structure

attributed to the inferred pastoralist early Indo-European society. This was part of a much wider process of Indo-

European expansion, with an ultimate source in the Pontic-Caspian region, which carried closely Y-chromosome

lineages, a smaller fraction of autosomal genomewide variation and an even smaller fraction of mitogenomes

across a vast swathe of Eurasia between 5 and 3.5 thousand years ago (ka).

The research based on maternally inherited mitochondrial DNA (mt DNA) [or DNA of mothers lineage]

allowed the researcher to identify specific lineage clustures (clades or haplogroups) and to correlate them with

geography and to map the time by applying a reliable mitogenome molecular clock [30]. The synonymous clock

of one substitution in every 7884 yrs and a mitogenone clock of one substitution every 3624 yrs.

Whereas indigenous South Asian mtDNA lineages were traced as back as 73,000 yrs. ago and certainly

upto 55.3 thousand yrs in the western and southern region of the continent and major discernible signal in

indigenous lineages begining 12-9 ka ago across the subcontinent. The main non-autochthonous [or foreign]

component in the subcontinent, the Iran/Caucasus/Steppe [brown] exceeds 35% in Pakistan and Gujarat [23-25%].

Its worth mentioning that the Narmada Man is older than 1.5 lakh yrs ago; and Bhimbetka complex remains

(M.P.) of Paleolithic period more than 1 lakh years old. So the traces of mtDNA 73ka is in consonance with this.

According to the research the current paradigm for explaining modern Indian population structure

suggests that they derive from admixture between two main ancestral populations, Ancient North Indians (ANI)

and Ancient South Indians (ASI), there is a very strong sex bias in the ancestry of South Asians. The female line

of descent is mostly autochuthonous and traces back to the first settlement ~55ka or 55,000 yrs. ago. The M, N &

R haplogroups suggest a major expansion across the Indian sub-continent - 45-35ka. The lower age of M is most

striking in Central India dates back to ~40ka and Microlithic technology can be traced to ~45ka supporting this

region as the likely source of re-expansion. However, the male line of descent emphasizes more recent ancestry,

since the LGM [or last 4 ka] and more of Indo-European [IE]. The "Stepe hypothesis" or migrations of IE from

Eurassia have been strongly supported by the Gemome-wide, Y-chromosome and mtDNA analysis of

Yamnaya pastoralits -5 ka. Archeological evidence suggests that Middle Bronze Age Andranovo descendants (aryans) of the Early

Bronze Age horse-based, postoralist and chariot using Sintashta culture, located in the grasslands and river

valleys to the east of the Southern Ural Mountains and likely speaking a proto-Indo-Iranian language, probably

expanded east and south into Central Asia by ~3.8 ka. Andronovo groups, and potentially Sintashta groups before

them, are thought to have infilltrated and dominated the soma-using Bactrian Margiana Archedological Complex

(BMAC) in Turkmenistan/northern Afghanistan by 3.5 ka and possibly as early as 4 ka [not before this].

The Bactrian Margiana Archeological Complex (BMAC) came into contact with the Indus Valley

Civilisation (IVC) in Baluchistan from ~ 4ka onwards, around the beginning of the Indus Valley decline, with

postoralist dominated groups dispering further into South Asia by ~3.5ka, as well as west-wards across northern

Iran into Syria, which came under the sway of the Indo-Iranian-speaking Mitanni and Anatolia. This study does

not in any way contradicts this archeological evidence, but suggest that haplogroup R1a expanded both west and

east across Eurasia during late Neolithic/Bronze Age. R1a-M17 (R1a-M198 or Rlal9) accounts for 17.5% of male

lineages in Indian data overall, and it displays significantly higher frequencies in IE than in Dravidian speakers.

The recently refined Y-chromosome tree strongly suggest that R1a is indeed a highly plausible marker for the

long-contested Bronze Age spread of Indro-Aryan speakers into South Asia in multiple waves of arrival ~4ka.


The R1a West Eurasian paternal lineages vary from ~25% in the northwest India to ~20% in north east to

~14% in the south, but taking caste & language into account ~50% in so called upper caste IE speakers, to almost

~0% in eastern Austro-Asiatic speakers. That is the so called b3s are having mtDNA of Indo-Europeans,

rather than Asian of Bahujans.

The last 4 millennia (i.e. 4,000 yrs.) witnessed major cultural changes in the Indian Subcontinent,

with the decline of IVC and rise of vedic religion, based on a strict caste system associated with the arrival

of Indo-Aryan speakers. The mix of autochthonous and immigrant genetic lineages seen across South Asia,

however suggests a gradual merging of male-dominated Andronovo/BMAC immigrants with the indigenous

descendants of the IVC later, possibly associated with the spread of the megalithic culture as for south as Srilanka

in the first century Before Common Era (BEC), prior to the establishment of full Jati- caste system very roughly ~

2ka.

Earlier Studies Reconfirmed. This research of Huddersfield University is a reconfirmation indeed of earlier once done by Anatole A.

Klyosov & Igor L. Rozhanskii of The Acadenny of DNA Genealogy, Newton, USA, as published in Advances in

Anthropology 2012, Vol. 2, No. 1, 1-13 on Scientific Research Journal titlled. "Haplogroup R1a as the Proto

Indo-Europeans and the Legendary Aryans as Witnessed by the DNA of their Current Descenants."

The research by Klyosov and Rozhanskii on R1a1 haplogroup established the fact that it was brought by

the Aryans in the middle of 2nd BCE. It migrated as "military expenditions" to the south, east, and south-east as the

historic Aryans from the south Siberia. The migrations/military expeditions of these IE Aryans from south Siberia

and nothern/northwestern China in the east to south Ural & north India, and further west across Iranian Plateau,

took place between 4200-3600 ka. As a result, in Anatolia and Mitanni, South Ural, Iran, India, and beyond the

Ural Mountains, in south Siberia, in all those areas today's linguistics find the same languages : the aryan, IE or

the Iranian family of languages. They all have the same aryan root. They founded common "horse" breeding

terminology and shared essentially the same vocabulary for house hold items, gods & religious terms, although

sometimes twisted due to "human factor" as found in India and Iran.

This research categorically disproved as "flawed" the earlier study by Swaorkar, Sharma and others. of

2009 : "The Indian origin of paternal haplogrous R1a1 substantiates the autochthonous origin of Brahmins and

the caste system"; published in Journal of Human Genetics (2009) 54, 47-55 postulating the theory of west ward

migrations of R1a haploypes to Central Asia & South Siberia i.e. to say that the most common accestors of R1a

haplotypes were Indian who migrated west ward 12,000 - 15,000 ka. This flawed theory stands refuted now.

The Utah University Research Vindicated. It is worth mention that it were Michael Bamshad and othrs. who in "Genetic Evidence on the Origins

of Indian Caste Populations", a research done by University of Utah, USA [and Dept. of Anthropology, Andra

University; University of Madras; ASI, Calcutta and other Universities] have proved on the basis of mtDNA and Y-

Chromosome that 20-30% of Indian mtDNA haplotypes belong to West Eurasian haplogroups, and the frequency

of these haplotypes is proportional to caste rank, the highest frequency of West Eurasian haplotypes being found

in the [so called] upper castes. In countrast, for paternally inherited Y-Chromosome variation each caste is more

similar to Europeans than to Asians. Moreover, the affinity to Europeans is proportionate to caste rank, the [so

called] upper castes being most similar to Europeans, particularly East Europeans i.e. a greater West Eurasian male

admixture with castes of higher rank.

Analysis of an enhanced data [1 Ll I VE-1 and 39 Alu clements] demostrated tht the [so called] upper castes have

a higher affinity to Europeans than to Asians, and they are significantly more similar to Europeans than one the [so

called] lower castes, who are more similar to Asians or proto-Asian origin.

Among the [so called] upper castes the genetic distance between :

brahmins and Europeans is smaller - 0.10, than

the kshtriyas and Europeans - 0.12, or

vysya and Europeans - 0.16

The study concluded by stating that the [so called] upper castes [or so called brahmins, khatriyas & vaishyas or b3s]

are more similar to Europeans than to Asians, middle castes [i.e. so called Shudras or OBCs] are equidistant from the

two groups, and [so called] lower castes [i.e. the Varnabhayas or SCs, STs, DNTs] are most similar to Asians. The genetic

distance between caste populations and Africans is progressively larger moving from lower to middle to upper

caste groups.

Whereas this research of Utah University estimated 20-30% of Indian population having West

Eurasian genetic haplogroups, the Huddersfield University research has estimated it to be around 20%

only. This means genetically profiling the Indian population, around 20% is the population of so called

traivarnikas (or b3s) and 80% that of the SCs, STs, DNTs and OBCs or Mulnivasi Bahujans.

Thus researches of Utah University to University of Huddersfield, the 8 years of genetic research from

2009 to 2017 has established beyond doubt that the SCs, STs, DNTs, OBCs and Religious Minorities converted

from them, are INDIGENOUS BAHUJANS, and the so called traivarnika brahmins, kshtriyas and vaishyas of


foreign origin. What to say about the later invadors the Scythians and Parthians & Huns; pretending to be

ultranationalists today. (Refer. p. 28, Hand Book on Rajputs by A. H. Bingley, 1899, 3rd AES reprint 2011, New Delhil; Ch. VI of Annal & Anti quities of Rajasthan by James

Tod, 1832, Rupa Pub. 1997, New Delhi); and Ch. 15 The Rajputs, A Brief History of India, Alian Denielou, 1971, Inner Traditions India Home Office, USA)

II] Indigenous Nagas- Asuras : The Builders of 1st & 2nd Civilization 30,000 yrs. ago of "Shraman

Culture and Dhamma. The 1st Civilization :

Alain Danielou, in his monumental but lucid research A Brief History of India (ref. ibid), has brought out

the facts of the Proto-Austroloids (mostly Tribals) started microlithic civilization 50,000 yrs. ago. The geometric

microlthic civilization 50,000 yrs ago. The geometric microliths, bone tools (lower and middle Paleolithic 1 lakh

to 40 ka) have been discovered in the Krishna Godavari valley, Vindhyan HIll caves (Bhimbetka Complex) and

Narmada valley civilizations; much before the Indus Valley Civilization (IVC) remains at Mehargarh 9ka.

The first inhabitants whose non-assimilated survivors still exist in India spoke and continue to speak

Munda Languages and linked to the most ancient strata of population in Burma, Malaysia, and IndoChina, and

include the Vaddas of Srilanka, the Talas of the Celebes, the Batins of Sumatara, and the Aborginal Peoples of

Australia. The Munda languages group is "the most widely diffused on earth". It has been traced from Easter Islan

off the coast of South Ameria in the east to Madagascar in the west, and from NewZeland in the south to the

Punjab in the north. There are striking similarities between the culture of the Munda peoples and that of the

Pygrmies. The Munda languages are particualry rich in vovels and semiconsonants, and utilize prefixes, sulfixes,

and inflixes, which denote singularity, duality, or plurality. There are striking similarities between certain popular

yodeling songs from the Caucasus and the Tyrol, songs of the Pygmies, and those of the Gonds in India.

Their social, ethical, and religous concepts and the richness of their languages bear witness to a long

history, which must formerly have been kinder to them, and its a [misconcept] to consider that such people were

savage. The Santhals, Mundas, Gonds (Gondali of Ptolemy), Bhils; Kui-kolami and Kondhi speaking people of

Central-West South-Eastern India (viz. M.P., Maharashtra, Gujrat, Rajasthan, CG, Telangana, Odisha, Jharkhand,

Andhra Pradesh & WB); the population of the Nicobar islands, the khasis of Assam; the Veddas of Srilanka

belong to the same culture and belong to the Naga (snake) Clan. SriLanka was even called the isle of the Naga

(Naga-dwipa). The Abhiras or Ahirs (Yadavas) who lost the language of their forefathers, but have preserved

many of their customs also belong to Naga clan. These Proto-Austroloids or Indigenous Tribals are the first

inhabitants of India whose ancestral remains can even be genetically traced as far back as 55.3 ka in the Southern,

Central & Western parts of Indian subcontinent. Several branches of M haplogroup display siginals of dispersals

from the cast and the centre dating to ~45-35 ka with an origin in central India. (Ref. Richards & Silva, Huddersfield

University)

Among the Munda peoples we find [not] dietary restrictions, no social taboos, none of the religious or

moral conceptions that are characteristic of the caste Hindus. They developed the 'Gana', 'Gondul', or Republican

system, Sangh System, brefet of caste system. Whereas we often find in popular Hinduism same traces of this

great prehistorical civilization. So certainly these pre-vedic people [more than 50ka, than the vedic aryans] were not the

followers of vedic-brahmanic hinduism. What was their religion & culture then? We shall see this later from the

writings of N.N. Bhattacharya, Lalmani Joshi, Motiram Kangale and Roar Bijonnes and others.

We can attribute this 1st "Cradle of Civilization" of Indigenous Nagas-Asuras as Cave Civilization, and

River Civilzation in Godavari-Krishna Valley, Vindhyan Hills, Narmada Valley, and Satpuda Caves; much before

the IVC of India-Pakistan belt.

The 2nd Civilization :

The 2nd Civilization in India was buildup by the Dravidians, and the other branches of the great Mediterr

anean race, the Iberians of Spain, the Ligurians, Palasgians, Etruscans, Libyans, Minoans of Crete; the Cyprians,

Egyptians, Hitties and the Summerians. The MohenjoDaro Script have much resemblance to the scripts of these

countries.

The Indian 'cradle of civilization' of these ancient peoples of Dravidian culture included the populations

of the 'Indus and Ganges' basin as a whole, as well as those of Central India. These people greatly mixed with the

older aborginal peoples - the Mundas, Negritos, and others, with the contribution of African and Madagascan

elements. The period of their civilization can be traced to Mehergarh 9-10 ka in the IVC; much ahead of the vedic

aryans (atleast 6ka before their invasion). The term Dravidian comes from Pali : Damila, from which the modern

adjective Tamil derives. The name Termilai given by Herodatus to the ancient inhabitants of Greece is probably

the same as Dramila.

Basque (western Iberians), Georgian (eastern Iberians), Sumerian, and even Tukish; Sumerian and

Hurrian (a language of ancient mesopotomai, Syria, and Asia Minor) seen to be the languages most directly

related to Dravidian.

Its worth mentioning that Dr. B. R. Sakpal (i.e. Ambavadekar or Ambedkar) considered the Nagas and

Dravidas as one and the same people of two different names. Nagas as a "racial or cultural name", and Dravida

the linguistic name. He also considered the Nagas as preinhabitants than aryans in India, and having a distinct


'thought and culture'. He considers them to be civilized people. (ref. pp. 300, 292 BAWS Vol. 7, 1948; p. 563, BAWS Vol. 18

Part 3, 25.11.1958)

The 'cultural and economic links' of IVC with Mesopotamia and Egypt is a much established fact now,

and needs no mention here. From rural relics of civilization to the urban phase at MohenjoDaro-Harappa IVC's

sociology, economy-polity-culture is well distinct, and non-aryan. The religion of IVC included the cults of the

Mother and of Siva. Siva merely means "favourable" [and not the brahmanised god Mahesh as later depicted by the vedic aryas]

shaivism remained the dominant religion in India until the arrival of the aryans, who violently attacked the Shiva

cult and phallus worship [natures creation] in particular. Later however Shaivism was integrated into brahmanic

religion. This Siva is one ancient individual or Sambava, the king of Nagas Asuras, Adintha, or a seat headed by

88 Sambu Madavas [Motiram Kangale], is a fact which must be expostulated for reinwenting the primial SHRAMAN

RELIGION [Dhamma; Tantra, Yoga, Meditation, Aurveda etc.].

The myth of 'Osiris", which the Egyptians believe to have come from India riding a bull-the vehicle of

Shiva. The ithyphallic god 'Min' was also considered to be of Asian origin. The cults of Dionysus in Greece and of

Bacchus in Latin countries are also related to Shaivism. Alexander identified the Indian Shiva with "Dionysus",

which the Greeks consider as the sacred homeland of Dionysus. The Tantras and Agamas is the sacred literature

of Shaivism. Upnishads (800 BCE) takes a great part of its inspiration from ancient Shaivite philosophy. The texts

mention sages, spiritual masters of the Asuras whose teachings were adopted by the aryans. The murder of

Asuras, their leader Vritti [by Indra], and of Titans by Zeus the gods of the aryans recorded in Orphic writings, and

the rebirth of Dionysus [Shiva] among the "new men" are proven historical facts. This may be an indication to the

fact that there we more than one Shiva or a legacy of Yogis as Shivas. Vedic-brahmanism [or todays Hinduism] is

largely an adoptation and continuation of pre-aryans Shaivism, the main religion of the peoples who established

the Indus Civilization, whose traces can be found in Greece, Egypt, Rome and throught the Christian world.

Apart from Shaivism, Jainism [traced from Rishabha/Adinatha] a moralistic and atheistic religion dates back to

pre-vedic period with a series of Tirthankaras [Rishabha, Malli (a women tirthankara), Arishkanemi, Parshva, Mahavira and

others]. A mention of 24 of them is found in Jain Literature. The genologies of Jain Tirthankaras and kings like

Parshava are also traced to the Nagas. Buddhism is also a Shraman Religion. The origins of Siddharth Gautama

Buddha is also now traced to Tribal [Tharu] genalogies of Uttarpradesh- Nepal belt, rather the aryan kshatriya

clan. Alain Danielou writes that the tiles kshatriya was often given to royal families of Dravidian descent, and not

classically only to the fourfould classification of aryan social order. This is what was done of late to Shivaji, a

King from Shudras, by brahmins. Naval Kumar Viyogi also helds a similar view and held Sakyas & the

Lichchavis as Nagas (pp. 114-5, Nagas, 2002, D. K. Pub. New Delhi). A through research in this regard is required, and by

scholars of Buddhism shall certainly pay attention to it.

Thus the SHRAMAN DHAMMA and CULTURE encompasses Koya Punem, Jainism, Buddhism;

Shaivism, Tantra; Yoga, Meditation, Ayurveda, Urbanization, Egalitarian, Scientific and Humanitarian society. It

predates back to 50 ka and certainly inform of a civilization atleast 30 ka from the "Cave Civilizations" of

Vindhyas, Satpuda, Bhimbetka Complex, Kachargad (Gondia Dist.) to "River Valley Civilization" of Krishna-

Godavari, Narmada and IVC, upto 3 ka [and the cultural continuity of which lives even today, inspite of vedic-brahmanic hinduism].

Danielou also considers both Rama and Krishna as legendary heros of Dravidian Civilization [later brahmanised by

brahmins]. They were both dark skinned. Valmiki Ramayan nowhere mentions Rama as arya. Greeks identified

Krishna as Heracles. This view is also held by Navalkumar Viyogi regarding the Naga origin of Rama & Krishna

[Ikshwaka-family or Nagas]. (ref. Nagas : The Ancient Rulers of India, 2002, DK Publ., New Delhi, pp. 114-5, 242-3)

The 3rd Counter-Civilization :

Needless to repeat here that the aryan invasion 3600-4000 yrs ago to India brought the vedic religion

from Eurasia [Turkestan and the plains of Russia] is much related to the Persian religion and to the religions of Greece

and northern Europe; and santifies the chaturvarna 4 fold classification, priesthood and rituals, as religion

dharma [and not Dhamma].

Least be written about the worst, the better it is. Let it be clear that not the vedic religion [3.6 ka], but the

Shraman Religion [30-55 ka] is the religion & culture of India, our Motherland - PraBuddha Gondwanaland,

Naga Dwipa, Singar Dwipa, Koyamuri Dwipa; Jambudveep, Bharat [can also be related to Bharata, the son of Rishaba the

founder of Jainism].

III] "Shraman Religion and Culture" [Shraman Dhamma Va Sanskruti] - The Original, Ancient, Greater

Tradition of India.

Danielou in his chapters of 1st & 2nd civilization has most categorically pointed out to the pre-vedic

Shaivism & Jainism, and to animistic religion [Koya Punem as depicted by Kangale] before that. He certainly proved the

1st civilization [created by Nagas-Asuras 25,000 before] as worlds most ancient culture. R. Bjonnes in his latest book on

Tantra points to the "basic forms of tantra" which existed even prior to Shiva's time as "Shramanic Cultures" (p. 74,

Trantra : The Yoga of Love, Ramesh Bjonnes or Roar Bijonnes, 2014, Hay House India, New Delhi). Bjonnes categoricaly establishes

Tantra & Yoga as pre-vedic in his book and article Tantra and Veda : The Untold Story. He even sights the

Shamanic elements in North German religions, and that tantric sprituality was later considered veda-bhaya by

vedic brahmins (pp. 65-6, 76, ibid). In the article Bjonnes has established that it was Tantra, that first influenced the

vedas. He classifies the ancient religous populace as Tantric Dravidians and Vedic aryans. He also relies upon the


genetic studies of University of Utah to prove the foreign origin of aryans and vedic religion, as vedas have no

mention of IVC or agriculture; grid streets, drainage system; granaries, water houses, craft production, scales etc.

He sights geneticist Lynn Jarde of University of Utah that "a group of males" was largely responsible for the aryan

invasion.

There are now enough researches that Confuicious Anglects [teachings] were inspired from Shramanism.

So China's Great Culture is indeed Shramanism, as tought by Confusias, Tao and latter Buddhism.

It was however N. N. Bhattacharyya who in History of The Tantric Religion (1982, reprint 2005, Manohar

Publishers & Distributors, New Delhi) most authentically brought out the egalitarian, scientific, materialistic, spiritual,

humanistic philosophy & practices of Tantric religion. He even ascribed that how the Tribal born vrsala Siddharth

Gautama was given an identify of cakravartin ksatriya or a universal monarch by the brahmins (ref. p. 23, ibid); that

most of the Tantric Teachers were from the lower classes [or Bahujans, non-brahmins], and Tantra rejects the varna

system and patricarchy; advocated science, emprical knowledge, medicine, agriculture & productivity. That

Tantra was considered as ved-bahaya by the vedic-brahmins, who considered, all those initiated into the

Pancaratra, Kapalika, Kalamukha and Sakta doctrines; to Bauddha, Arhat, Pasupata and Sambhava doctrines as

non-vedic (asrauta) doctrines [Sautasamhita]. (ref. pp. 10-50, Introduction, ibid). That Indra exiterminated the Trantric

followers and the Yatis. (ref. pp. 157-9, ibid)

So the Nagas-Asuras [i.e. todays Bahujans] were both varna bahayas and ved bahayas, i.e. not in four fold

aryan social system and its religous scheme of sanatan dharma. They had their "distinct thought & culture", much

superior than aryans, as extolled by Dr. B. R. Sakpal (i.e. Ambavadekar or Ambedkar) (ref. Supra)

LalMani Joshi, in Brahmanism, Buddhism & Hinduism (1967, Critical Quest 2007, New Delhi, India) has

categorically pointed to the pre-vedic Sramanism and the non-brahmanic sages viz. Yatis, Munis, Sramana [as

distinct from the vedic rishis]. Like Kapil Muni, Buddha [Vasalaka, or outcaste i.e. varnabhaya or a Naga-Asura] was also

described as an Asura by early brahmanical texts. That varna, yajna and ashrama were the foundations of vedic-

brahmanism; unlike Shramanism- in Samkhya-Yoga, Jainism, Ajivaika teachings and Buddhism which were held

by brahmin as demonic teachings or teachings of Rakshasas [one who protects 'Raksh' others, agriculture, granaries, dame, forts

etc.] and Asuras. That the oldest Upnishadic themselves prove the pre-vedic [non-vedic], non-brahmanic and non-

aryan [Nagas-Asuras, i.e. to say aryans are a - Nagas, a-Asuras] religion in the prehistoric India created by Yatis, Munis,

Mundakas, Sramanas, Vaikhansas, Vratyas, Angirasas, who were Tribes with ascetics as their teachers. Whereas

Yatis were killed by Indra, the Vaikhanasa ascetics by the brahmanical followers of Indra.

Buddha was a Naga and not an Aryan Kshtriya : A view on the indigenous, civilized and philosophical Nagas, and barbaric aryans and the "religion" of

the former finds support in the research of A. S. Raleigh in The Hermitic History of The Aryan Invasion. It was

the barbaric aryans who destroyed the civilization, culture & religion of philosophical Nagas, is a categorical view

held by Raleigh. Whereas the Naga Kingdom of India was destroyed by the Indian branch of aryans, that in Iran

by the Iranian branch. However even after this destruction the Nagas survived their culture, and the Sakya clan of

Siddharth Buddha was of Nagas. Thus Buddha or Sakya Muni is indeed a Naga Muni. Lal Mani decodes Tathagatha (tatha + agata) as one who has arrived (agata) at the Timeless Nibbana in

the same way (tatha), as as the Enlightened Ones of former ages i.e. that Buddhas preeceeding Siddharth Gautam

Buddha since old ages. All Buddhas and Pratyaka-Buddhas known to Buddhist tradition (some 25 or more) are the

ancient enlightened ones of the Sraman religion originated by the Nagas-Asuras [and not a kshatriya of four fold aryan

social system].

There are strong refrences of 6 Buddhas Vipassi, Sikhi, Vessabhu, Kakusandha, Konagamana and

Kassapa in the Digha and Samyutta Nikayas as immediate predecessors of Gautama. The Nigoli Sagar Pillar

Inscription of Ashoka referes to Kanakamuni [or Kongama] Buddha, as predecessor of Buddha and one of the

numerous Buddhas.

The word 'Hindu' neither finds mention in Buddhism, nor any of Shraman traditon. Also not in vedic or

Upnishadic literature. Where as the mention of Nagas-Asuras [Koya-Koyature] is very much a historical fact.

Whereas Buddha Himself ascribed "self" as Tathagata, the 'Eightfold Path' [not Aryo, but Nago-Asuro Attingiko Maggo] is

called as an 'Ancient Path' (puranam maggam). So is the law of Dependent Origintion or Patticasamuppada,

Pratityasamutpada are called as ancient. Buddha rightfully acclaimed His Dhamma belonging to antiquity; nay of

Pubba Bhagawants. The "[NAGO-ASURO] AATTHINGIKO MAGGO", and Pratityasamutpada was unknown to

the illiterate, savagious, worldly oriented, mundane vedic-brahmins, with their varna, yagna and ashrama trinity of

inequality & inhumanism.

Thus Srananism is the Great Tradition originated in Ancient India in which moral & spiritual 'excertion'

(Srama) is the dominent ideal, its teachers were ascetics called Sramanas or Munis who believed in moral Karma,

enpirical knowledge and practised meditation, yoga, austerities and wellbeing of humankind (ibid, emphasis &

explainations are Mine).

Nay it can be safely adduced that Meditation, Yoga, Ayurveda, Agriculture, Productivity, Trade, Seals,

Art & Culture, Science and Society which is egalitarian; brefet of patriarchy, caste are all of Shraman Religion

and Culture.


The Six Buddhas [Vippasi, Sikhi, Vessabhu, Kakucchnada, Kanakamuni & Kasypa]; Tirthankaras,

Yatis, Munis, Mundakas, Sramans, Vaikhnasas, Vratyas, Angirasas; Bhikkus were the enlightened ones and wise

seers of Shraman Religion. From Tatagatas, Sambhu Madavas [Motiram Kangale; as discussed below], Tirthan Karas or

Pubba Bhagvanto [Past Blessed Ones], Rishabha, Sambava, Siva, to Krishna [though later brahminised as a pantheon],

Buddha, Mahavira were all of this "Great Shraman Tradition", created and cultivated by the Nagas-Asuras some

30,000 yrs. ago in Cave Civilization of Vidhyans, Satpuda hills, and River Valley Civilization of Krishna-

Godawari, Narmada and Indus Valley.

Finally let us have a look at the Tribal Indigenous refernces to this great "Shraman Dhamma and

Culture". It is Motiram Kangale a Tribal Scholar who did research on the most ancient Koya-Koyaturi or civilised

cave man & women, who not only created civilization but also a religion.

Kangale mentions 88 Sambhu Madhavas (Sambhu Sekh or Svyambhu i.e. self-enlighted) before the

invasion of aryans. S = 5, Bhu - Land, Madhav = Father [Madhav latter pronounced as Mahadev]; or the Lord of 5

lands, who established and reign the seat at Panakmedhi (Pachmadi) in Satpuda mountains (of M. P.,

Maharashtra). The first Sambhu Madhav called as Sambhu Mula (Mula name of wife) established 'path of

wisdom' - "Mandsul Sari" or path of Three Values [Ìr eaU H$m _mJ©]. It is a path to develop humanbeing in 3

faculties-intellect + body + mind.

The period of last Sambhu Madhav called as Sambhu Parvati (daughter of aryans) was the one where

aryan invasion took place on the Tribal Koya, Koyature or civilized cave men. Therefore it can be well understood

that 3.6 ka when aryan invasion took place in IVC, before that these 87 [total 88-1] Sambhu Madav regined. Even

if one lived the life of 100 yrs it can be safely adduced that 8700 yrs before aryan invasion this culture existed i.e.

3600 + 87000 = 12,300 yrs. ago. According to the Tribal history during the region of Sambhu Gavra, a mid regin,

Rupolingo established Gondhi Punem, Pu = Truth, Nem = Path or the 'Path of Truth' and was later held as

Kuparlingo Mathvapoy. He got enlightened at Salekasa, Gondia District, Maharashtra, in Kachargad cave. All the

members of the Tribal society were called as Koya, Koyature or the community of Koyas (born from of mothers

womb; civilized cave men) and followers of Koya Punem.

The Motherland identified by these Koya Koyature is Saigar Dwip or Gondidveep which means Saig =

5, ar - water, Dwip = land or "Land of 5 Continents" surrounded by water. Can it be related with ancient

Gondwanaland or Koyamuri Dvip? The most ancient geological land which seprated millons of years ago. These

Koyas (womb of mother) established the republican & socialist 'Gondola System'.

Koya Punem believes in the changing universe and its timelessness as existed since times; not created or

controlled by any creator/god, and humanbeing are part of nature.

The aryan brahmins tried to defile indigenus Sambhu Madhav as Pashupati-Lord of beasts, and Lord of

Rakshas, Dasyas. It shows that the Indigenous Tribal culture & religion was much ancient than the vedic-

brahmanism, which was created by Nagas-Asuras or the Civilized Indigenous People.

Kangale whereas relates Koya Punem with the Buddhism as Path of Three Jwels, but clearly

distinguishes the former with Hinduism as contradictory. That is the Tribal religion has no affinity to vedic-

brahmanism or todays Hinduism. (pp. 1-22, Pari Kupar Lingo Gondi Punem Darshan, Acharya Motiram Kangale, 2011, Nagpur,

India)

Kangale in his book Decipherment of Indus Script in Gondi (2012, Nagpur, India) ascribes Gondi culture as

pre-Dravidian, and Gondi language as proto-Dravidian. He also tried to prove the migration of these civilized

Koya Koyature from central-south India to SE, SW and NW India upto Indus Valley which according to him was

Magonmuri/Montgomeri region of 12, and not 5 rivers. Where the republics of Koyas were established and later

destroyed by Kiskundi = fire bearing aryans. Names Mohanjaedaro = Murvakot and Harappa = Harvakot

republics. That the Yogi sitting in meditative yoga posture with tri Sigmoru depicts the three jewells of

"Mandalsuri", which is worn by Gond culturual teams even today. An attempt by Kangale, post Asko Parpola and

Walter A. Fairservice has been made to decipher Indus Script, as well.

The geographical spread of this 1st civilization of Koya Koyatures was in Satpuda, Vindyas, Saletekdi,

Maikal, Amurkot & Kamur hills; and rives of Narmada, Penganga, Venganga, Tapi, Pench, Mahanandi, Son,

Jwala, Godavari, Indravati, Gangrel. The remains of inscriptions, engravings & paintings in caves are found in

Gadaketa, Nariyavasi, Baroda, Peachvedi, Nagdvar, Baniyaberi, Adamgad, Kacharged, Sasakaran, Hirapur,

Narsingpur, Bhimbetka, Abchand, Singrauli, Sonbhadra; the mention of which is not found in rigveda. This

proves that the aryans were [not] familiar with this 1st civilization as they invaded Gondwana land 26,000 yrs.,

[30-4-=26] after the advent of this ancient civilization. Only some Puranas find some familiarty to these Sumera,

or Satpuda. Kangale gives a date of 50 ka - 25 ka to the origin of this civilization. Though the DNA of indigenous

people is traced in Central South India upto 55 ka, and relics of homosapeins 1.5 - 2.5 lakh years ago at Mansar

and Narmada Valley, but the stages of civilization must be corrobrated. Any how the "cave civilization" are of 30

ka (Kangale, Gondwana Ka Sanskrutik Itihas, 2011; Gondoka Mul Nivas Sthool Parichay, 2011, Nagpur, India). Nay the Bhimbetka

complex predates to 1 lakh yrs. ago, and its paintings painted by the mixture of minerals 30 ka.

P. S. Sardar gives elaborate refrences to Vidarbha Civilization, Vidarbha = Warhad, and ancient origin of

Marhati language [and not Marathi], Prakrit, Pali, and Sanskrit all originated from Marhati. Marhati was the language


of the Nagas (Mahars and Marathas) of Vidarbha. Archelogical sites mentioned by Sardar are Mansar (Nagpur),

Papamiyachi Tekdi (Chandrapur), Pawnar (Wardha), Koundinyapur (Washim), Riddhapur (Amravati). According

to him they are atlest 50 ka, whereas the remains of homosapiens are 2.5 lakh years old in the region of Vidarbha

(Mah.). (ref. Indus Script, 2012, Mulnivasi Pub. Trust, Pune, India)

Conclusion : Many more evidences can be cited in support of all the above, but from historical, linguistic,

archeological to genetical evidences all now establish this beyond fact that:

(1) The genes (mtdna) of Indigenous People, the Nagas - Asuras [Koya-Koyature] has been found 55 ka, in India;

whereas those of aryans only 3.6-4.0 ka, which invaded from Eurassia. The relics of homesapien in central-south

India is 2.5 lakh yrs. old, at Narmada & Mansar. The paleolithic cave tools at Bhimbetka complex atleast 1 lakh

years old, and paintings 30 ka.

(2) That the so called travirnika brahmin, kshatriya and vaishyas are aryans and of foreign origin [Eurasia],

whereas the former Varnabhayas or SCs, STs, DNTs, and Shudras or OBCs and all Minorities who converted

from them are indigenous Nagas-Asuras.

(3) That the "Shraman Dhamma (religion) & Civilization", well preceeded atleast 30 ka as developed by the

Buddhas, Yatis, Munis, Mundakas, Tirthankaras and is the original Greater Tradition of India; whereas the vedic

religion only 3.6 ka. So [not] 'sanatan dharma' but "Shraman Dhamma" is the great ancient religion of India.

From Pubbo Bhagvantas [i.e. Past Buddhas before Siddharth Gautama Buddha] Sambhu Madhav, Rishabha,

Kuparlingo, Siva, to Gautama Buddha & Mahavira - these wisemen & ascetics gave birth to Shraman religion,

cultivated & cultured it. Whether Koya Punem, Jainism, Buddhism, Saivism, Sankhaya, Ajivika, Tantra; they are

all shades of Shraman religion. Buddhism the most scientific development of this.

4) The ancient names of India i.e. Bharat [to us not of vedic tribes, but the son of Rishabha], preceeding it was Singar

Dwip, Koyamuri Dwip, Naga Dwip or Gondwanaland; Jambudveep.

So "PraBuddha Gondwanaland" is our Motherland, where our great indigenous ancestral Nagas -

Asuras (Koya Koyature) developed 1st Human Civilization in Vindhyan, Satpuda, Narmada Region and can be

ascribed as Vindhyan Cave Civilization (VCC), Satpuda Cave Civilization (SCC), Narmada Valley Civilization

(NVC), Krishna-Godawari Valley Civilization (KGVC), Vidarbha Plateau Civilization (VPC) and later, Indus

Vallery Civilization (IVC). Whereas the mtDNA genetic group of our forefathers & mothers is traced atleast 55

ka, it can be safely concluded that the first "cave civilization" and "river valley civilization" at Bhimbetka

Complex (Bhopal, MP), Kachargad (Gondia), Nagdwar complex (Satpuda, MP), and the Central-South, Central-

East, Central-West India Civilization is as ancient as 30 ka. Spread in Vindyas, Satpuda; Telangana-AP, Odisha-

Jharkhand, M.P- C.G.-Vidarbha, Gujrat and WB.

5) That the Shraman Civilization was basically republican, egalitarian, ascetic, socialistic, scientific, materialistic,

humanistic for wellbeing of individual and society. That Meditation, Yoga, Ayrveda, Agriculture, Irrigation,

Trade, Productivity, Scripts, Seals, Measurments, Education, Universities, Welfare Activities are all essentials

of Shraman Culture; and not vedic-brahmanic counter-culture, of havan, pujan, mundan.

6) From Sambhu Madhav, Sambhava, Sambar, Rishaba, Siva, Vritti, Ravana [even Rama & Krishna- but later brahmanised

and coopted in vedic-brahmanic religious scheme], Buddha, Mahavira; Shishunag, Chandragupt, Ashoka to Mahatma

Phooley, Birsa Munda, Iyothee Thass, Ayyankali, Shahu Maharaj, Narayanguru & Dr. Ambedkar; the medival

Saints like Kabir, Ravidas, Nandnar, Ghasidas, Chokhamela, Tukarammaharaj, Namdev are all Nagas-Asuras and

propounders of Shraman religion & culture, to name the most significant few.

Let us cherish this Great Ideal ! The Great Legacy & Culture or our "Shraman Dhamma, Civilization &

Culture" and create an Enlightened India, PraBuddha Rashtra in PraBuddha Gondwanabhumi, the Singar Dwip,

Koyamuri Dwip, Naga Dwip!

I am a Shramanite, Ambedkarite and Buddhist! So must be you !!

JaiBhim ! JaiPraBuddha Rashtra !!

A Tribute to All Great 'Nagas-Asuras', and the Greatest amongst them - Buddha and Babasaheb !


Ikzk-MkW- eqdwan xksiky esJke

jkT;’kkL= foHkkx izeq[k

,e-vkj-ch-Vh- dkWyst] ekSnk]

ft- ukxiwj

osnkaph u’kk iaMhr] ikSjksfgrhd vkf.k iqtkÚ;kauk tlt’kh p<r xsyh rlrlk osnukapk vfXunkg ekFksfQ:

/kekZa/kkP;k ikifHk: deZdkaMkekQZr cgqtu lektkph llsgksyiV d: ykxyh- czkEg.k&{kf=;&oS’; ;k 15 VDds

egktukaph 85 VDds cgqtukarhy ’kqnzkauh xqykefxjh iRdjyh- vuql:u dsys rsOgkiklwu Hkkjrh; m/oLr

lektkyk vLi`’; ekuY;k xsys- fganq /kekZP;k pkSdVhrhy ’kqnz vkf.k xkodqlkckgsjhy vLi`’; ;kaP;kr ns[khy

ijkdksVhph mPpuhPprk ekufld iVykoj /kekZP;k ekQZr gykgy tgjklkj[kh fHku.;kus ’kqnzns[khy vLi`’;kapk

dnZudkG cuys- /kekZP;k ukokaoj rs egktukalkBh vuisM iksyhl izek.ks vkØkar ektow ykxys vkf.k

vLi`’;kaP;k lgk¸;kyk lw;Zgh 'kaHkjh uacjh dkGks[k Bjyk- l;kthjko xk;dokMkauh MkW- ckcklkgsc vkacsMdjkauk

’kklu nkf;Ro Eg.kwu f’k{k.kklkBh f’k";o`Rrh fnyh- ijarw R;kaps fooj.k euwHkkbZ esgrk ;kauh t.kw dtZ fnY;kP;k

vfoHkkZokr f’k{k.k v/;kZr Vkdwu Hkkjrkr ;s.;kl Hkkx ikMys- R;kewGs ckcklkgsckauk Mh-,l-lh-pk vH;klØe

vkjaHkk{k.kh lksMkok ykxyk- e- xka/khthaP;k xqtjkre/;s 1913 lkyh cMksns ljdkjP;k lSU;kr ys¶VuaV Eg.kwu

fu;qDrh >kyh- ijarw vLi`’;rsP;k vj.; o.O;kr R;kauk vkWfQlkr vR;ar viekukLin okx.kwd feGkyh- ijarq

egklw;Z va/kkj fxM;kauk ?kkcjyk ukgh- R;kus pax cka/kyk- 1923 Ik;±r Hkkjrkr loksZPp fo’ofoHkw”khr >kyk-

1924 lkyh cfg"Ñr fgrdkfj.kh lHkk LFkkiu dsyh vkf.k dkekyk ykxyk- vLi`’;kaps nSU; ;kruk R;kauh Lor%

vuqHkoY;keqGs R;k vfXunkgkph tho?ks.kh rhozrk R;kauk mRrei.ks Kkr gksrh- izk/;kid] odhy] jktdkj.kh]

fizafliky v’kk fofo/k inkaoj dke djrkuk fganq lektkpk xq.koku Kkuoar Eg.kwu R;kaP;kdMs ftOgkG;kus ikg.kkjs

ftokHkkokps dks.k\-------

31 tkusokjh 1920 P;k ^eqduk;d* ikf{kdkus [kqY;k oSpkfjd psrusyk LQwj.k p<ys- R;kuarj

;kstysY;k ^^cfg"Ñr Hkkjr** pGoGhP;k ewyw[k eSnkuh tkrh; fuokMk ?kks"khr dsyk- vkf.k xka/kh&vkacsMdj

oknkpk Hk;adj o.kok MkW- ckcklkgsc vkacsMdjkaoj vkØkarizek.ks vk oklwu mHkk gksrk- ckcklkgsckrhy cksf/klRokus

24 lIVsacj 1932 jksth lgh d:u e- xka/khthaoj d:.kspk o"kkZo dsyk- v’kk dlysY;k egkRE;k’kh

ckcklkgsckauk iznh?kZ la?k"kZ djkok ykxyk- dkghp ulysy;k Hkqdsdaxky HkXuHk.kxkaP;k U;k¸;gDdkaph y<kbZ eksB;k

dkS’kY;kus y<.;kps dlc fl) >kys- Hkkjr Lokra«; cjkscj 11 o"kZ vk/kh 15 vkWxLV 1936 jksth

ckcklkgsckauh cgqtukauk lŸkkizkIrhpk LokfHkekuh ’kgk.ki.kk fnyk- eqacbZ fo/kkulHksr dk¡xzslP;k dlks’khP;k

fojks/kkyk lq:ax ykowu ckcklkgsckauh /kS;kZus y<r fnyh o fot;h >kys- 'kkejko i:Gsdj] HkkÅlkgsc xMdjh]

jkeÑ".k Hkkrudj] vuarjko fp=s v’kk lokZauk ?ksÅu fot;h >kysyk Lora= etwj i{k izLFkkfirkaiw<s Qkj eksBs

vkokgu gksrs- ek= rh yksd’kkghPkk flagukn dj.kkjh xq:fdYyh Bjyh- 1942 lkyh OgkWbZljkW; tujyP;k

dkSlhykar ¼dsanz ljdkj½ tkxk feGowu vkiyh xq.koRrk lkekftd dY;k.kklkBh i.kkyk ykoyh- ^egkj* jsftesaV*

P;k iwuZckaZ/k.kheqGs iwu’p dk;Zfl)hph la/kh feGkyh- egkj cVkfy;uus thokph ckth ykowu ikfdLrkukrwu

Hkkjrkr vkf.k Hkkjrkrwu ikfdLrkukr tk.kk&;s.kkjkaph dkGth Lor%P;k izk.kkph iokZ u djrk okghyh-


jk"VªladVkr ;q)le;h lqÍ;kaph ekx.kh dj.kkjkaph gh HskdM vkSykn uOgs- ns’kklkBh lafo/kkukph tM.k?kM.k

djrkauk ’ksoVP;k ek.klkyk loksZPp LFkkuh vk.kwu ifgY;kP;k cjkscjhr clfoY;kf’kok; ^foftfx"kw jk"Vª ?kM.ks u

yxs* gs fu{kwu lkafxrys- ns’kkP;k udk’kkr brjkaP;k cjkscjhr vLi`’;kauk vk.k.;kpk R;kapk bjknk-

T;k lektkyk f’k{k.k] laLdkj] laiUurk] lUeku] lkeF;Z okuxhyki ns[khy uOgrs- ‘’kqnzkP;kagh v?kksjh

vogsyuk lgu djrk djrk uk dh uÅ >kys vkys gksrs- R;kiSdh Hkkjrkpk jk"Vªirh] Hkkjrh; loksZPp

U;k;ky;kpk ljU;k;kf/k’k] rksQsizek.ks /kMkMw ykxys- vLi`’;srsP;k vlgÓk osnuk vxfrdrsP;k tks[kMkauk >qxk:u

vfLersP;k y<;klkBh v.kwckWEc cufo.;kr ckcklkgsc lQy >kys- vkbZuLVkbZu gk Hkxoku xkSre cq)kaP;k

lkis{krkoknkpk fu[kG vuw;k;h gksrk- R;kus ckWEc cufoyk- R;keqGs txkr dkgh izek.kkr Hk;xzLrrk vkgs- ijarw

ckcklkgsc osxG;k /krhZps lk;afVLV gksrs- 9 es 1916 jksth vesfjdsr xksYMuok;>jP;k lsfeukje/;s R;kauh

vkiY;k fr{.k vH;klkph /kkj] lkekftd /;s; Li"Vi.ks lkafxrys gksrs- vkrk /kS;kZus Hkkjrkr

’kks"khr&fiMhr&oafprkaP;k dkekyk ykxys- rsOgki;±r t’kh ns’kklkBh Lokra«;kph( r’kh lektkyk lersph vkf.k

jk"Vªh; lks"BoklkBh ca/kwHkkokph furkar vko’;drk vlrs gs brjkauk u dG.;k cjkscjhr gksrs- jktdh; dh

lkekftd\ gk fVGd vkxjdj okn vLi`’;kaP;k vH;qn;klkBh mn~?kkVukykgh ;s.kkjk uOgs- vLi`’;kaps iz’up

eqGrk% fujkGs] U;k;kpk ekuorkoknh n`"Vhdksu dks.kkP;k /;kuheuhgh ;sr ukgh- oSnhd lukrU;kaph pkrqoZ.;hZ

pkSdV nxM/kksaMs iwtrk iwtrk nxMh dkGtkP;k fu"Bwj ek.klkaph cuyh gksrh- vLi`’; vkiys dks.khp ukgh ;k

vfoHkkZokr mPpHkwz lekt okojr gksrk- ckcklkgsckauh ‘’kqnz iwohZ dks.k gksrs\ vkf.k vLi`’;iwohZ dks.k gksrs\ ;k

nksu iwLrdkauh vfLrRo dh vfLerk\ gs v/kksjsf[kr dsys- 1 tkusokjh 1818 pk fHkek dkssjsxkopk vn~Hkwr

j.klaxzke /;kukr vk.kwu fnyk- ^vfLrRoklkBh dq=sfxjh iRdj.;kis{kk ek.kwldhP;k lw=klkBh e`R;w cjk-* gs

rRo’khy laLÑrhps |ksrd uOgs-

ifgY;k xksyest ijh"knsr 20 uksOgsacj 1930 jksth ckcklkgsckauh Hkj baXyaMe/;s lezkV vkf.k

iariz/kkukaP;k leksj Hkkjrh;kaph xkÚgk.kh ekaMwu R;kauh vi;’kh fl) dsys- gs c?kwu e- xka/khauh R;kauk ^Fkksj

jk"VªHkDr* Eg.kwu xkSjfoys- vFkkZr ;kosGh xka/khth vuqifLFkr gksrs- ijarq nqlÚ;k xksyest ifj"knsyk tk.;kiwohZ

eqyk[krhr 14 vkWxLV 1931 jksth eqacbZ ;ssFks ^e.kh Hkou* e/;s nks?kkae/;s oSpkfjd la?k"kZ mQkGyk- 4 vkWxLV

1931 jksth vLi`’;kaP;k fgrkalkBh fczVh’k ljdkjus ;q-th-lh- ;k loksZPp mPp f’k{k.k fu/kkZjd fu;ked laLFkspk

v/;{k curks- /kksj.k fu/kkZj.kkph /ked T;k izek.kkr vkeP;k ¼,l-,lh-] ,l-Vh-] ,u-Vh-] Ogh-ts] vkschlh½

usR;kae/;s vlsy R;kizek.ks ;Fkkfl) fu.kZ; fufeZrh laHko vkgs- vkiys izfrfu/kh ¼jktdkj.kh½ [kjks[kj vkiys

izfrfuf/kRo djrkr dk;\ gk ewG iz’u vkgs- R;kaps jktdkj.k Lor%iwjrs vlsy( R;kr lektfgrkps dkghp ulsy

rj osxGÓkk izfrfuf/kRokps /kksj.k vk[k.;kf’kok; rj.kksik; ukgh- dkj.k f’kysnkj ’ks.k[kkÅ cuY;kl fdYyk

/kksD;kr ;srks- okMÓkkoj ?kaVh cka/k.kkjs cksds x`g/kksdk vk.kr vkgsr- ckcklkgsc ØkarhjFk frFksp vMysyk fnlrks-


?kis’k ih- <oGs

eks-ua- % 8600044560

bZ&esy % [email protected]

ekxhy dkgh o"kkZiklwu ns’kkr vkj{k.kkpk eqÌk rk.kwu /kjyk tkr vkgs- vkrk ukSdfjrhy inksUurh

vkj{k.k vkf.k vkschlh fo|kF;kZaP;k Nk=o`Rrhr dsysyh dikr ;kewGs iqUgk ppsZyk ;sr vkgs- eyk ukgh rj

dq.kkykp udks\ v’kh ekufldrk] gknhZd iVsy lkj[;k 21 o"khZ; eqykaph vlw 'kdrks gh ,d ’kksdkafrdk vkgs-

,dhdMs HkkjrkP;k Lokra«;kph 70 o"ksZ iw.kZ gksr vlrkauk vkj{k.kkps ykHkkFkhZ gks.;kph mPPk tkrhrhy yksdkaph

/kGiG gh o.kZJs"BRo dk;e Lo:ih fVdowu Bso.;klkBh vkgs vls EgVys rj rs vf/kd la;qfDrd Bjsy-

vktgh U;k;O;oLFkk ea=ky;krhy lfpoky; lja{k.k foHkkx vkf.k ns’kHkjkrhy iz’kklukr dhrh ekxkloxhZ;kauk

fu.kZ; ?ks.;kps vf/kdkj vkgs- T;k egRokP;k ea=ky;krhy foHkkxkr /kksj.k BjfoY;k tkrs- T;k fBdk.kh

ekxkloxhZ; lunh vf/kdkÚ;kps fBdk.k ux.; vkgs- g;kpk vFkZ ;k fu.kZ; izfØ;sP;k {ks=kr vkj{k.k vlwu

ns[khy izpaM vuq’ks"k vkgs- R;kph tckcnkjh ?ks.;kph ghaer ;k mPpHkwz usR;kadMs iz’kkldh; vf/kdkÚ;kae/;s ukgh-

myV }s"kewyd Hkkouk Bsowu vkj{k.k laiys ikghts v’kh ekx.kh d:u vkiyh ^uk yk;dh* m?kM gksbZy ;k

fHkrhus gs miVlqaaHk xzklys vkgs-

vkj{k.k laiok;ps vlsy rj vWM- izdk’k vkacsMdj ;kauh dsysY;k ekx.khuqlkj ;k ns’kkrhy izR;sd

ukxfjdkaP;k Vh-lh- ¼cnyh izek.ki=½ e/kwu tkr ukokpk jdkuk leqGp u"V djkok ykxsy- fdacgwuk tkr ukokph

uksan dks.kR;kp ljdkjh nLr,sotke/;s Bsork ;s.kkj ukgh- dq.khgh mPp ukgh dq.khgh fup ukgh- ¼Li`’;&vLi`’;

ukgh½- ekxkl ukgh] loZ leku vkgsr- gk dk;nk djkok ykxsy MkW- ckcklkgsc vkacsMdj Eg.krkr o.kZ vkf.k

tkrh jk"Vªfojks/kh vkgsr- ;kauk u"V d:up vki.k ,d l’kDr jk"Vªkph fufeZrh d: 'kdrks- izfl) lekt’kkL=K

ekdZ Vsou Eg.krkr] tsOgk txkrY;k ifgY;k yckGkph eqyk[kr txkrY;k ifgY;k eq[kkZlkscr >kyh- frFkwup

/keZ vkf.k tkrhpk mxe >kyk- R;kaP;kgh leksj tkÅu ,d vesfjdu fopkjoar Eg.krks dh] Hkkjr gk tkrhpk

ikxy[kkuk vkgs- T;k nho’kha ;k ns’kkr lok±uk leku vf/kdkj Lokra«; vkf.k eqyHkwr vf/kdkj feGrhy rsOgk

dq.khp vkj{k.kkph ekx.kh dj.kkj ukgh-

vkj{k.kkph ekx.kh dk mByh\

txkrhy loZp jkT;?kVukapk fopkj bfrgkl dkGkrwu dsyk rj vkiY;kyk vk<Gsy dh] R;k dkGkr

,dk fof’k"V leqnk;kykp vf/kdkj vlk;pk jktdh; O;oLFkslkscrp lkekftd O;oLFksrgh g;k leqnk;kadMwu

lkekU; ukxfjdkauk rqPNrsph okx.kwd feGk;ph mPp o.khZ;kauk Hkksxfoykl vkf.k okVsy rls tx.;kph vuqerh

gksrh- rj] lkekU;kaP;k eqyHkwr vf/kdkjkojgh ;k lkear’kkgh leqnk;kpk vf/kdkj gksrk- lerk vkf.k Lokra«;kph

xjt loZp ekuoizk.;kauk vlrs- rs feGkys ukgh rj mBko >kY;kps mnkgj.kgh bfrgklkr vkgsr- rsjkO;k

'krdkr baXyaMe/khy jktkoj vadq’k yko.;klkBh rsFkhy iztsus ^eWXuk pkVkZ*ph ?kks"k.kk dsyh gksrh vkf.k R;kphp

mailto:[email protected]


QyJ`rh lrjkO;k 'krdkr fcy vkWQ jkbZV~l cufo.;kr vkyk- vBjkO;k 'krdkr Ýsap jkT;ØkarheqGs Lokra«;rk]

lerk vkf.k ca/kqrk yksdkauk feGkyh] vesfjdk e/;sgh Lokra«;kpk QekZu dk<wu fuxzks.kk cjkscjhph la/kh fnyh- 19

O;k 'krdkr lkekU; ek.klkyk Hkkjrkr tx.ks v’kD; gksrs- xqVq?kj ¼xq:dqy½ e/;s mPp tkrhps fo|kFkhZp f’k{k.k

?ksÅ 'kdr gksrs- ;k izdkjP;k lkekftd fo"kersewGsp 27 LkIVsacj 1902 e/;s dksYgkiwj izkarkr N=ifr 'kkgq

egkjktkauh ljdkjh ukSdjhr ¼czkEg.k] izHkw] dk;L;½ g;kauk lksMwu lxGÓkk lkBh 50 VDds vkj{k.kkph rjrwn

dsyh gksrh- EgSlwj jkT;kr gh 1921 e/;s vkj{k.k ykxw >kyk- enzkl izsflMsaUlh e/;sizkafr; fuoM.kwdhr 1921

e/;s tLVhl ikVhZps izfrfu/kh eksBÓkk la[;sus fuoMwu vkys- R;kaP;k lkax.;ko:u ljdkjh ukSdjhr ekxkl tkrhauk

69 VDds vkj{k.kkpk izLrko ikjhr >kyk gksrk- lu 1912 e/;s egkjk"Vªkr f’kojke tkuck dkacGs ukokP;k

ek.klkus vkj{k.kkpk eqÌk mpywu /kjyk gksrk- 19 O;k 'krdkr baxztkaP;k QkStsr egkj CkVkyh;u vfLrRokr

gksrh- ;ko:u fnlrs dh vkj{k.k iwohZiklwup [kkyP;k tkrhaP;k yksdkaph lkekftd] vkfFkZd] jktdh; fLFkrh

cjkscjhus Ogkoh ;klkBh dkgh izek.kkr vkj{k.k fnY;k tkr gksrk-

Hkkjrkr vMph gtkj o"kkZiwohZ dkgh tkrhauk vLi`’; rqPN ekuwu fguoY;k tkr gksrk- dq«;k&ekatj

is{kkgh ;k tkrhauk rqPN ekuY;k tkr vls- lkoZtfud fBdk.kh ;k tkrhauk ;k;yk eTtko vlk;pk- jLR;kus

tkrkauk gkrkr >kMw vkf.k xG;kr ?kkGx Bsokoa ykxr vls gkr ykoys rjh foVkG Ogk;pk- 19 O;k 'krdkr

egkRek T;ksrhck Qqys vkf.k lkfo=hckbZ Qqys ;kauh 'kkGk dk<wu dkgh izek.kkr ;koj vadq’k yko.;kpk iz;Ru

dsyk- 1928 e/;s lk;e.k deh’ku leksj MkW- ckcklkgsc vkacsMdj ;kauh ^nyhr* 'kCnk,soth fMLizsLV dkLV

'kCn okijyk vkf.k rls izfrosnugh fnys- R;kosGsliklwu ^vLi`’; letY;k tk.kkÚ;k* tkrhauk 'ksMÓkwy dkLV

e/;s Vkdwu ljdkjh nLrk,sotke/;s uogh vksG[k feGkyh-

1932 e/;s >kysY;k nqlÚ;k xksyest ifj"knse/;s dk¡xzslps usr`Ro dj.kkÚ;k xka/khauh osxG;k ernkj

la?kkpk fojks/k dsyk] R;kosGsl xka/khauh rdZ fnyk dh] vLi`’;rk gh ekuoh lektkyk ykxysyh vfu"B izFkk

vkgs- R;klkBh tutkxr̀h dk;ZØe jkcowu fryk laifoyh tkbZy- tj vLi`’;kauk osxGk ernkj la?k fnyk rj

ns’kkP;k fodklklkBh vMFkGk gksbZy nwljh xks"V v’kh leksj dsyh dh] vLi`’; lekt xkokxkokr fo[kqjysyk

vkgs vkf.k mPpo.khZ; yksdkaP;k 'ksrhoj voyacwu vkgs- cÚ;kposGk nksUgh ?kVd ijLijkoj voyacwu vkgsr tj

osxGs ernkjla?k fnys rj xkokxkokr la?k"kZ fuekZ.k gksbZy vkf.k inksinh vLi`’;kauk vU;k;kyk lkeksjs tkos

ykxsy- ;ko:u xka/kh Fkkacys ukghr tj fczVh’k ljdkjus osxGk ernkla?k fnyk rj vkej.k miks"k.k dj.;kph

/kedh fnyh- 17 vkWxLV 1932 yk fczfV’k iz/kkuea=h dWE;quy vokMZ gh ?kks"k.kk djrk- nfyrkauk osxGk ernkj

la?k tkghj dsyk- R;kosGsl xksyest ifj"knsrwu Hkkjrkr okil vkysY;k xka/khauh ;sjoMk rq:axkrwu fczVh’k

iz/kkuea«;kyk rkj ikBowu 20 lIVsacj 1932 iklwu miks"k.kkyk lq:okr djrkr- ákeqGs ns’kkr [kGcG ektrs]

dk¡xzslps usrs enu eksgu ekyfo; MkW- ckcklkgsc vkacsMdjkauk HksVk;yk tkrkr vkf.k fououh d:u 27 LkIVsacj

1932 yk xka/khlkscr ckcklkgsckapk djkj gksrks vkf.k fczfV’k iz/kkuea=h eWDMksukYM laerh ?ksowu osxGk ernkj

la?k jÌ djrkr-


iw.ks djkjkrhy rjrwnh &

1- fMLizsLV dkWLV yk dsafnz; dkSUlhy lkscrp izkarh; dkSUlhy e/;s vkj{khr tkxk jkgrhy-

2- ljdkjh uksdjhe/;s ^’ksMÓkwYM dkWLV* yk R;kaP;k yksdla[;sP;k vk/kkjkoj flVk vkjf{kr jkgrhy-

3- lkoZtfud ikuoBs] 'kkGk] eanhj] lkekftd laLFkk bR;knh Bhdk.kh ^’ksMÓkwYM dkWLV P;k yskdkauk

cjkscjhps LFkku feG.;kl loZ enr djrhy-

iw.ks djkjkuarj nfyrkaps ¼’ksMÓkwYM dkLV½ ps loZ vf/kdkj vkf.k egRokps vkj{k.k laiys vls MkW-

ckcklkgsc vkacsMdj ;kaps iw.ks djkjkuarj dsysys oDrO; vkgs-

vktgh vkiY;k leksj jktdh; yksd’kkghyk iw.kZRo ns.;kpk iz’u mHkk vkgs- ,d euq"; ,d er ,d

ewY; gs rRo jktdkj.kkr vki.k ekU; djhr vkgksr- rFkkfi R;kaph vaeyctko.kh u djrk fo"kersus

gksjiGysY;k ekxkloxhZ;kauk R;kaps gDd vkf.k vf/kdkjkiklwu oaphr Bsoys rj gh laiw.kZ ;a=.kkp rs

myFkoY;kf’kok; jkg.kkj ukgh gs fonkjd okLro MkW- ckcklkgsckauh 26 tkusokjh dsysY;k Hkk"k.kkrwu ekaMysys

vkgs- ;kaph tk.kho d:u ns.ksgh la;qDrhd vkgs-

lafo/kkukr vkj{k.kkckcr v’kk rjrwnh vlrkukgh eksgu Hkkxorth dk dk vkj{k.kkph xjt dkye;kZnk

Bjfo.;klkBh lehrh LFkkiu djkoh vls oDrO; djrkr- ;kekxhy ik’oZHkweh let.ks vko’;d vkgs- gknhZd

iVsy Eg.krks vkj{k.kklkBh ?kVusr cny dj.ks vko’;d vkgs- nMkZ Eg.krkr dh] vkrk tkfr; vkj{k.k laik;yk

gok vkt ns’kkr vkj{k.kkP;k ukok[kkyh jktLFkkukrhy xqTtj] gfj;k.kkrhy tkB] egkjk”Vªkrhy ejkBk] /kuxj

g;k loZ tkrh izxr vkf.k iq<kjysY;k vkgsr- jktdh; vkfFkZd] 'kS{kf.kd vkf.k lkekftd ák pkjgh fLFkrhr ák

tkrh mtO;k vkgsr- ex vkj{k.k dk\ rj ;k ns’kkrhy dsanz ljdkjykgh vkj{k.kkoj vadq’k ykok;ps vkgs-

,dhdMs vkj{k.k ns’kkr can gks.kkj ukgh vls rj nqljhdMs vkj{k.kkP;k ukokoj ekxkloxhZ; lektkoj gks.kkjs

vU;k;] vR;kpkj ;ko:u vls fnlrs dh] ;kauk vkj{k.k laiok;ps ukgh- i.k vkj{k.kkPkk ykHkgh g;k

ekxkloxhZ;kauk ywVw |k;pk ukgh- Eg.kwup dasnzkrhy ,d lektdY;k.k [kkR;kaP;k ea=kdMwu onowu ?ksrys tkrs]

dh ØhdsV vkf.k fp=iVkrgh ekxkloxhZ;kauk vkj{k.k |k- v’;kp ekx.;k okjaokj d:u ;s.kkÚ;k dkGkr

okpysya vkj{k.kgh can dsY;k tkbZy ;kr 'kadk ukgh- lyx izns’k yksdHkk"kk vokZphu HkkaMoynkjh] vkfFkZd

lgthou jk"Vªh; laLÑrh frph vLehr ti.kkjh jk”Vªh; Hkkouk ;k loZ ?kVdkapk ykHk T;k yksdleqgkyk

lektkyk ,sfrgkfld fodklkeqGs gksrks- R;kauk jk"Vª gh la?kVuk cufork ;srs- vkiY;kdMY;k jk"VªoknkP;k

dYiuspk fodklØe ikghyk dh vkt Hkkjrh; jk"Vªoknkyk /kekZf/kf"Vr jk"VªoknkP;k ladYiusus th vkOgkus ns’kkr

mHkh dsyh vkgs- ;kfo"k;hph ppkZ vkiY;kdMY;k R;k jktdh; rRoKkukP;k vH;kldkauh lsD;qyWfj>e

xSjlsD;qyWjh>eP;k oSpkfjd xksa/kGkr iMwu pkyyh vkgs-


,dk vkacsMdjh dk;ZdR;kZaps ej.k-----

foosd eksjs] iq.ks

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

used lkaxk;p rj lkseokj fn- 20 es] 2013 jksth jk=h 10 oktrk vkEgh ojGh] Le’kku Hkwehr

t;oar dkacGsyk tkGwu vkyks- tkGwu Eg.kts vkEgh fo/khor R;kapk nsg fprsoj oxSjs Bsowu ex R;kaP;k lj.kkyk

vkx ykoyh] vls dkgh >ky ukgh- R;kyk ljG bysDVªhd HkÍhe/;s Vkd.;kr vkys] v/;kZ rklkr t;oarkph

jk[k gkrkr] fpr jpk;ph Eg.kts ykdMs vkyh] rwi vkys] jkWdsy vkys vkf.k gs loZ dj.;klkBh ex iSls vkys

usedh iS’;kphp derjrk gksrh- t;oardMs iS’;ko:u vkBoya] lxGh nwfu;k iS’kkyk y{eh oxSjs Eg.krs- i.k

t;oar ek= iS’kkyk jaMh Eg.kk;pk- jkaMsyk uSfrdrk oxSjs dkgh ulrs rh QDr JherkaP;kp ekaMhoj clrs vkf.k

xjhckadMs <qdwugh c?kr ukgh- t;oar Eg.kk;pk iS’kkpsgh rlp vlr- rlk rks eqGpk fonzksghp gksrk-

iWaFkjP;k lqjokrhiklwup t;oar R;kr fØ;k’khy gksrk- lqjokrhyk jktk&ukenso HkkbZph th ,df=r iWaFkj

gksrh- R;ke/;s jkMs djk;yk t;oar lxGÓkkr iq<s vlk;pk] ijarw uarj iWaFkj QqVyh- jktk <kysuh ekal eqOgesaV

dk<yh- ukensoph osxGh nfyr iWaFkj tUekyk vkyh vkf.k R;k nksUgh la?kVuk FkaM >kY;koj vkBoysauh ^Hkkjrh;

nfyr iWFkj* dk<yh iq<s rh lq)k cj[kkLr d:u lxGs fjifCydu i{k Eg.kwu ,d >kys- vkBoys lektdY;k.k

ea=h >kys- ;k lxGÓkk izoklkuarj t;oaryk ^iWFkj* ;k 'kCnkcíy izpaM ?k`.kk fuekZ.k >kyh-

iWaFkjP;k ifgY;k QGhryk t;oar- t;oar iWFkjP;k ekspkZr ?kks"k.kk n;k;pk- ^gj tksj tqYe ds VDdj esa

la?k"kZ gekjk ukjk gSA* lRrk laiRrh ls dkslks nwj Eg.k.kkjs iWFkj lRrsyk pVkoyh vkf.k ^lRrslkBh loZ dkgh* vls

Eg.kw ykxyh- iWFkjP;k usR;kpk vkØedi.kk laiowu R;kaps jktdh; usrs >kys- ;qR;k&vk?kkMÓkk d:u cÚ;kp

tukaUkh ^pGoG xsyh rsy ykor* Eg.kr vkiys gkr /kqowu ?ksrys- vkiys ?kjs Hkjyh] ekMÓkk cka/kY;k] xkMÓkk

?ksrY;k i.k ;k loZ izdkjkus t;oar eqGkiklwu gknjyk] Hkkackowu xsyk] ckcklkgsckaP;k ifjorZukps ,d cqyan

LoIu MksG;kr ?ksowu tx.kkjk t;oar ex ek= ;k rFkkdfFkr pGoG ukokP;kp pGoGhiklwu lqVr xsyk-

i.k pGoGhiklwu rqVY;kuarj t;oar dq.kkpk ckWMhxkMZ] flD;qjhVh xkMZ v’kh dkgh uk dkgh dkes rks

vkiY;k iziapklkBh djhr jkghyk- banw feyoj vkanksyukuarj R;kpk ygku HkkÅ olar vkacsMdj Hkou e/;s ;sow

ykxyk- ,dnk Hkhek dksjsxkoyk tkr vlrkauk olar ,dk r:.k eqykyk ?ksowu vkyk o eyk Eg.kkyk gk

t;oarpk eqyxk ^yads’k*- izoklkr yads’k cjkscj [kwi xIik jaxY;k R;kP;kdMwu dGys dh] t;oar [kwi vktkjh

vkgs- tsOgk eh ?kjh tkowu t;oark HksVyks rsOgk eyk /kDdkp clyk vkMnaMk t;oar ,dne ^iksD;k* >kyk

gksrk- vBjkfo’o nkfjnz;kr izkekf.kd vkacsMdjh dk;ZdrkZ dlk txrks R;kps ftoar izR;arj eyk vkya-


vkacsMdjh dk;ZdrkZ vkiys ?kjnkj okÚ;koj lksMwu vk;q";Hkj pGoGhlkBh dke djrks- ijarq T;kosGsl R;kps

okbZV fnol ;srkr- R;kosGsl pGoG R;kP;kdMs <qadwugh c?kr ukgh- gkp t;oar dk¡xzsle/;s vlrk rj ,[kk|k

egkeaMGkoj xsyk vlrk] jk"Vªoknhr vlrk rj ,[kknk ljdkjh dkWaVªDV feGowu xCcj >kyk vlrk fdaok

f’kolsusr vlrk rj fdeku ,[kknk ’kho oMk iko LVkWy rjh R;kyk uDdhp feGkyk vlrk- t;oar lkj[;k

rMQnkj dk;ZdR;kZyk gs lgt 'kD; >kya vlr- i.k R;kaP;k vkacsMdjh fu"Bsus R;kyk ;k lokZaoj ik.kh Qsjkos

ykxys- la/khlk/kw gq’kkj dk;ZdrkZ ckje/;s clwu pGoGhoj rklurkl ppkZ djrkr] ikp&lgk gtkjkpk lgt

pqjkGk djrkr- gkrke/;s xGÓkke/;s lksU;kpk tkGtwG lk[kGÓkk ?kkywu fejorkr- v’kkosGh ,d lPpk dk;ZdrkZ

iS’kkvHkkoh f’koMhP;k fVch gkWLihVye/;s vkiyk ’ksoVpk 'okl ?ksr vlrks- T;k pGoGhlkBh t;oar m/oLr

>kyk- R;kP;k izsr;k=syk vkuanjkt vkacsMdj ;kaP;kf’kok; ,dgh vkacsMdjh usrk mifLFkr uOgrk- eyk iz’u

iMrks] t;oar m/oLr >kyk; dh pGoG m/oLr >kyh\

ok?kklkj[kk dkGk fHkUu t;oarkpk lxGÓkkauk [kwi vk/kkj okVk;pk- t;oar mHkk jkghyk dh oSjh FkjFkj

dkik;pk- vU;k; >kyk t;oar ikghts] ekspsZ dk<k;pk; t;oar ikfgts] jkMk djk;pk; t;oar ikfgts] ladV

dkslGy; t;aor ikfgts vkf.k ex t;oar vktkjh iMyk] fcNk.;kr f[kGyk] vkfFkZd ppp.khus xzklyk]

rsOgk R;kP;k enrhyk pGoG ikfgts gksrh- i.k R;kosGhl dks.khgh R;kP;k enrhyk uOgrs- T;k pGoGhlkBh

T;k ek.klkalkBh t;oarus dlyhp fQdhj dsyh ukgh rh pGoG] rh ek.kls vkt t;oarkdMs ikB fQjowu mHkh

gksrh vkf.k ;kp vis{kkHkaxk.ks t;oar [kpr pkyyk gksrk- t;oar fVchP;k vktjkus esyk vla- tjh fnlr

vlya rjh rs iw.kZ lR; ukgh- [kjh xks"V gh dh] vkiY;k pGoGh.ks R;kpk v{kj{k eMZj dsyk vkgs-

pGoGhlkBh jDr lkaM.kkjs vls fdrhrjh t;oar vkt iS’kkvHkkoh rMQMr ejr vlrhy] v’kkosGh gs loZ

MksGÓkkleksj ikgkr vl.kkÚ;k t;oar P;k eqykus] yads’kus tj pGoGhiklwu nwj tk.;kpk fopkj dsyk rj nks"k

dq.kkyk |k;pk] gh ufou fi<h tj pGoGhiklwu nwj xsyh rj gh pGoG ftoar jkgwp‘’kd.kkj ukgh-

loZlkekU; dk;ZdR;kZaph pqy fo>owu R;kyk m/oLr d:u m|k vki.k ’kkludrhZ tekr tjh cuyks- rjh R;k

’kkl.kdrhZ tekrhyk dkgh vFkZ vl.kkj ukgh vkf.k Eg.kwu tj vkacsMdjh pGoG ftoar Bsok;ph vlsy rj

'ksdMks t;oar vkiY;kyk ’kkcwr Bsokosp ykxrhy o gh tckcnkjh dks.kk ,sdkph ulwu vkiY;k lokZaphp vkgs-


fdrhZ nsojkoth vopj

,e-,-ejkBh- izFke o"kZ

jk-rq-e-uk- fo|kihB] ukxiwj]

eksckbZy ua- 9673239082-

¼lnj ys[k 14 ,fizy 2017 yk MkW- ckcklkgsc vkacsMdj fo|kihB fo|kFkhZ la?kVusdMwu vk;ksthr fuca/k

Li/ksZrhy izFke iqjLdkj izkIr vkgs-½

/keZ gh vQwph xksGh vkgs vls dkyZ ekDlZus EgVys gksrs- /keZ vkf.k jktdkj.k ;k nksUgh xks"Vh fHkUu

Lo:ikP;k vkgsr- fdacgwuk R;k nks?kkapsgh ekxZ o fn’kk osxosxGÓkk vkgsr- /keZlRrsyk jktlRrsiklqu nqj Bso.;krp

;k ns’kkps o izkeq[;kus bFkY;k fofo/k tkrh] iaFkkps fgr vkgs- vU;Fkk gk jktdkj.kkrhy /kekZ/krspk ok<rk izHkko

,[kknîkk /kekZps ,drQhZ iqjLdkj d:u yksd’kkghpk QM’kk ikMY;kf’kok; jkg.kkj ukgh- o R;krqup iqUgk ,dnk

ns’k eqBHkj lRrk/kkjh o /kekZps voMacj ekto.kkÚ;k yksdkaP;k gkrh tkowu ;sFkhy loZlkekU; turk /kekZ/krsph

xqyke gksbZy- ;kph fpUgs vktiklqup f{krhtkoj meMw ykxyh vkgsr- rh vksG[kq.k R;kyk osGhp yxke ?kkywu

gk ns’k] ;sFkhy yksd’kkgh] o lafo/kku laj{k.kkr tkx`r gksÅu y<k ns.ks ;klkBh fopkj dj.;kph osG lokZiq<s

mHkh Bkdyh vkgs-

/kekZph ppkZ txkrhy loZ lektkr R;kaP;k tUekiklqu lq: vkgs- /kekZdMs ekuoeqDrhps] lekteqDrhps

,d lk/ku Eg.kwu cf?krys tkr vlY;kus /kekZlaca/khph ppkZ ;kp fn’ksus gksr vkgs- ijarq vkt dks.kkpk /keZ Js"B

vkgs ;kps vfHkfuos’kh okn lq: vkgsr- izR;sd /keZleqg nqlÚ;k /keZleqgk’kh Li/kkZ dj.;klkBh jLR;koj mrjr

vkgs- /kekZyk jktdh; lRrk izkIrhps vkf.k brj /kkfeZd leqnk;koj opZLo izkIr dj.;kps gR;kj ekuys tkr

vkgs- R;klkBh /kkfeZd ng’krokn] fo}s"k iljo.kkjh oDros] vkf.k /kekZP;k ukokus izpaM fgalk dsyh tkr vkgs-

R;keqGs /kekZfpfdRlk o jktdh; fpfdRlkph ;kiqohZ d/khgh uOgrh ,o<h xjt fuekZ.k >kyh vkgs- vkt /kekZP;k

ukokus gksr vlysY;k lagkjkyk Fkkacfo.;kpk rks ,d mik; cuq 'kdsy- /keZ/kqfj.kkauh jktdh; {ks= O;kiwu lRrsP;k

okijkus vkiY;k nqf"kr izo`Ÿkhyk osx ns.;kyk lq:okr dsyh vkgs- jktdh; ;a=.ksr /kekZps lk/kq] lU;klh ;kauk

fnysys egRo R;kaP;k okx.kqdhrwu Li”V fnlwu ;sr vkgs- jktdkj.kkP;k ek/;ekrwu lRrk dkfct d:u ;k

ns’kkr Lo/kekZyk vuqdwy gksbZy v’kk uhrh r;kj dsY;k tkr vkgsr- R;keqGs ns’kkP;k ,drsyk o va[kMrsyk

/kks[kk fuekZ.k >kyk vkgs-

gh /keZ/kqjh.kkaph ckgwcyh QkSt jktdh; laRrsP;k ek/;ekrwu /kkfeZd fopkjkaps ikhd loZ= iljor vkgs-

R;keqGs /keZlŸkk jktfd; lŸksoj o;k Js"B v’kk yksd’kkghP;k ekuxqBhoj clq ikgr vkgs- uOgs rj v/kZs vf/kd

clyh vkgs- gs osGhp jks[k.ks ØeizkIr vkgs-


Hkkjr gs iztklŸkkd jk"Vª vkgs- R;kpk vFkZ iztsph lŸkk- 26 tkusokjh 1950 yk vkeP;k R;k dkGP;k

usR;kauh ,d HkO;fnO; LoIu ifgys baxztkaP;k jktoVh[kkyh vl.kkjh lŸkk iq.kZi.ks Hkkjrh;kaP;k gkrh lksifo.;kps]

dY;k.kdkjh ljdkjph LFkkiuk d:u lektkrhy rGkxkGkrhy yksdkai;Zr gs feGkysys Lokra«; iksgpo;kps-

R;klkBh 26 tkusokjh 1950 yk Hkkjr ns’kkps lafo/kku ykxw >kys- o gtkjh o"kkZiklwu Bjkfod yksdkaP;k gkrh

vlysyh lRrk vkrk [kÚ;k vFkkZus loZ lkekU; tursP;k gkrh ;s.kkj gksrh- [kqi eksBh tckcnkjh ;k ns’kkP;k

izR;sdkoj ;s.kkj gksrh-

vkt 67 o"kZ iw.kZ >kyh] vkEgh ;k iztklŸkkd jk"Vªkps ,d tckcnkj ukxfjd Eg.kwu txr vkgksr- T;k

Hkkjr ns’kkps LoIu vkEgh ikfgys gksrs- rks ns’k gkp vkgs dk\ mRrj ukgh vlsy rj dk ukgh\ dks.k 'kks/k.kkj

;kps mRrj\ dkghrjh pqdY;klkj[ks okVrs; dk rqEgkyk\ vkt iztklŸkkd 'krd gh lktjs d:] i.k rqEgkyk

okVrs dk R;k osGh dkgh cnyysys vlsy\ dqB rjh pqdr; gks vkiy\ vktP;k ;k Js"B v’kk jkT;i)rhoj

T;krwu vki.k vkiY;k lokZaxh.k fodklklkBh vkiY;k izfrfu/khP;k ek/;ekrwu 'kkld userks R;koj vkt /kkfeZd

va/kJ)k o /kkfeZd nkafHkdrspk izHkko vkrk ok<rkauk fnlwu ;srks;- R;keqGs ;k izcG v’kk yksd’kkghyk o

yksd’kkghpk vkRek vl.kkÚ;k lafo/kkukyk ;k eqGHkj /kkfeZd /keZ/kqfj.kkadMqu /kksdk fuekZ.k >kyk vkgs- o

yksd’kkgh Úgkl iko.;kl lq:okr >kyh vkg-s vkiyk dky&vkt&mnîkk ;k frUgh pk fopkj dj.;kph osG

vkyh vkgs- o R;krwup vkiyh yksd’kkgh o lokZapk m)kjd ;k ns’kkps lafo/kku ;kaP;k cpkokph osG ;sowu

Bsoyh vkgs- vkf.k gk fopkj dqBY;k rjh fi<hyk ,dnk djkokp ykxsy ex rks vki.kp dk d: u;s\

d/khgh u ekoG.kkÚ;k baxzth lŸkspk lw;Z v[ksj 15 vkWxLV 1947 yk ekoGyk txkrhy lokZr eksB;k

Lokra«;y<;kpk 'ksoV >kyk- vkf.k ns’k ijdh; xqykehrwu eqDr gksÅu tursu Lokra«;kpk eqDr 'okl ?ksryk-

ákp rstLoh vkf.k izsj.kkgk;h Lokra«; y<Ókkpk mtoy bfrgkl nk[kfo.kkjs ,d gh Lekjd vkeP;k ;k egku

ns’kkr vlq u;s\ ;kis{kk 'kjesph nqljh xks"V dk; vlq 'kdsy\ dsoG ;k Lokra«; y<Ókkyk viZ.k dsysys ,dgh

Lekjd vkeP;k ;k v[kaM ns’kkr dqBsgh ukgh- ;s.kkÚ;k fi<hyk nk[kfo.;kdfjrk vfHkekukus lkax.;kdfjrk ex

ns’kkr vkt tkrh; o /kkfeZd lfedj.kkaP;k ek/;ekrwu /kekZa/krsps Lrkse ektowu eafnjs cka/k.ks] nsoh&nsorkaps

Lekjds mHks dj.ks] fofo/k /kkfeZd lksgGÓkkaps vk;kstu dj.ks o R;kr dksVÓko/kh :Ik;s m/kG.ks] 'kq)hdj.k dj.ks

;klkj[;k fujFkZd xks"Vhps voaMcj dk xktfoys tkr vkgs\ ;krwup /keZekrZaMkuk dk; lk/; djk;ps vkgs\

ns’kkus /keZfujis{k jk"Vªkpk fLodkj dsysyk vlY;kus o ;k dkO; ns’kkr vusd tkrh] /keZ] iaFkkps yksd

xq.;kxksfoankus ukanr vlrkauk /kekZ/kekZr /kkfeZd rs< fuekZ.k d:u gk v’kkarrspk o fgalspk o.kok lrr /kx/kxr

Bso.;kus dk; lkFkZ gks.kkj vkgs\ [kjpa ek.klkis{kk /keZ eksBk vkgs dk;\ /kekZP;k y<Ókkr cgqeksy ek.koh thou

O;FkZ ?kkyo.ks [kjpa ;ksX; vkgs dk\ ;kpk fopkj dj.ks vkt vxR;kps vkgs- ns’kkyk izxrhP;k f’k[kjkoj

vR;qP; LFkkuh iksgkspfo.;klkBh o txkr ns’kkyk egklRrspk eku feGowu ns.;klkBh /keZlRrk] nsoh&nsork]


vKku] :<h] ;k lokZauk eqBekrh nsoqu foKkukph] ra=Kkukph dkl /kj.ks vxR;kps vkgs- rjp ns’k izxrhP;k

vR;qP; f’k[kjkoj fojkteku gksbZy-

lafo/kkukP;k ek/;ekus ;k ns’kkrhy nfyr] 'kksf"kr] fifMr o rGkxkGkrhy izR;sd ek.kwl Eg.kwu

tx.;kpk vf/kdkj feGkyk- lafo/kkukus lokZauk ,d fo’okl fnyk] izR;sdkyk lUekukus tx.;kpk U;k; feGowu

fnyk- ex R;kpk /keZ] tkr] Hkk"kk] fyax dks.krsgh vlks loZ tu ,dkp ikrGhoj] dks.khgh eksBk ukgh- fdaok

ygku ukgh- loZ Hkkjrh; leku! gtkjksa o"kkZP;k xqykefxjhrwu eqDr gksÅu ,dk Lokra«;kph igkV vusdkaP;k

vk;q";kr izFkep vkyh- izR;sd Hkkjrh; ukxfjdkaP;k eqyHkwr vf/kdkjkauk laj{k.k ns.;kr vkys- /keZ Lokra«;]

fopkj Lokra«;] xfjc] d"Vdjh] vYila[; vkf.k ekxklysY;k lektkps laj{k.k vkf.k lao/kZu] Bjkfod

lektkdMs vkysyh f’k{k.kkph eDrsnkjh eksMqu lafo/kkukus f’k{k.kkph }kjs lokZalkBh [kqyh dsyh- ljdkjlkBh

tursP;k dY;k.kkFkZ dkgh ekxZn’kZd rŸokph rjrwngh dsyh- NksVîkkr&NksVîkk xks"Vhpk fopkj d:u dks.kkojgh

vU;k; u djrk ,o<Ókk eksBÓkk ns’kkps lafo/kku fygys xsys- loZ&loZ lekoys vkgs ;k lafo/kkuke/;s ex vls

dk ?kMys dh 67 o"kZ iw.kZ gksÅugh vktgh vkEgh loZlkekU; eqyHkwr xjtk ns[khy iq.kZ d: 'kdyks ukgh\

;kyk tckcnkj dks.k\ csjkstxkjh] miklekjh] Hkz"Vkpkj] nsoh&nsork] deZdkaM] xqUgsxkjh ;klkj[;k vusd ?kVukauh

ns’kkyk iw.kZ iks[k:.k Vkdysys vkgs- ;k ns’kkP;k izxrhdMs y{k u nsrk- vkEgkyk /kekZ/kekZr] tkrhikrhr xqarow.k

BsoY;k tkr vkgs- o R;krwup vkeP;k lkekftd izxrhyk /kekZP;k ek/;ekrwu yxke ?kkryk tkr vkgs-

/kekZ/kekZr rs< fuekZ.k d: ikgr vkgsr- ns’kkrhy ;k loZ cqjpVysY;k ifjfLFkrhdMs nqyZ{k d:u Hkkjr ,d

egklŸkk gks.;kph LoIus c?k.kkjh vkEgh vkf.k vkeP;kp ns’kkr vlysyh gh Hk;adj ifjfLFkrh! gk ,o<k eksBk

fojks/kkHkkl! dl 'kD; vkgs egklRrk cuu\ egklRrk cu.;kvk/kh lafo/kkukus fnysyh lRrk] vf/kdkj rjh

lokZai;Zr iksgpw 'kdyk dk gs vk/kh c?kkos ykxsy-

i.k used dk; pqdya\ ;k lokZauk tckcnkj dks.k\ rj R;kps mRrj vlsy vki.kp ns’kkrhy

jktdkj.kkr /kekZ/krspk ok<Y;k izHkkokyk o lRrsP;k ek/;ekrwu /kekZa/krk] nsoh&nsork] ;klkj[;k fu"dkj.k

xks"Vhyk tks /keZ/kqfj.kkaP;k la?kVusdmwu oko fnyk tkrks; ;kyk vki.kp loZ tckcnkj vkgksr- jktdkj.;kauh

vkf.k vki.k ukxfjdkauh feGwu vkiY;k ns’kkph okV ykoyh- MkW- ckcklkgsc vkacsMdj Eg.kk;ps] ßlafo/kkuke/;s

rj loZp ckchapk lekos’k dsyk vkgs- i.k ;kph veyctko.kh d’kh gksrs ;koj lxG dkgh voyacwu vkgs-Þ

vkf.k rsp >kya! gs lafo/kku pqd yksdkaP;k gkrh iMy- vkt lafo/kku ykxq gksÅu 67 o"ksZ >kyh rj dkgh

vkEgh [kjp iq.kZi.ks Lokra«; >kyks dk\ lafo/kkukr varHkqZr dsysY;k loZ vf/kdkjkapk o dY;k.kdkjh jkT;kpk

vkEgkyk ykHk feGrks; dk\ rj R;kp mRrj vlsy ukgh-

jktsjtokMs xsys vkf.k vkrk vkenkj] [kklnkj vkf.k ea=h vkys R;kauk tlk okVyk rlk vkepk ns’k

R;kauh pkyok;pk vkEgh eLr ;k jFkkr vkiyh cqMa ?kV~V Vsdowu clyks vkgksr- lokZauk okVrks; vkepk gk jFk


Qkj osxkr izxrhP;k fn’ksus iGrks;- i.k fe=kauks ;k Hkkjr ns’kkP;k ;k jFkkph pkds /kekZ/kark] nsoh&nsork] :<h

iajijk] Lo/keZj{k.k eafnj cufo.ks] naxs] vkanksyu] fgalkpkj] cykRdkj] 'kks"k.k] foBacuk] lafo/kku cny] vkj{k.k

;klkj[;k v/kksxrhps y{k.k vl.kkÚ;k fp[kykr [kksyoj ?kV~V :ryh vkgs- xsyh fdR;sd o"kZ vkEgh ,dkp

tkxh vMdwu iMyks vkgks uOgs rj v/kksxrhyk ykxyks; dkj.k ;k dqfopkjh /kekZaP;k Bsdsnkjkauk /kekZps izLFk

ektowu ;k ns’kkr lrr v’kkarrk iljfo.;kph vkgs- R;kauk ;k ns’kkr lafo/kkukus fuekZ.k gks.kkjs dY;k.kdkjh

jkT; udks gos vkgs- dkj.k R;keqGs R;kaP;k vfLrRokyk o jksth jksVhP;k iksV Hkj.;kP;k lk/kukyk /kks[kk vkgs-

/kekZP;k nkafHkadrsps R;kps firG gk lekt] oSpkfjd >kY;kus m?kMs iMr vkgs- R;keqGsp gs /keZekrZaM

tkrh&tkrhr fo"k dkyowu o HkksG;k&ckcGÓkk fuLokFkhZ lektkyk ;k /kekZP;k HkkaM.kkr xqjQVwu Bsoqu vkiyk

LokFkZ lk/kr vkgs- R;keqGsp ;k ns’kkps okrkoj.k /keZ:ih fo"kk.ks iznqf"kr gksr vlqu lokZaP;k vfLrRokyk /kks[kk

fuekZ.k >kyk vkgs-

lxGs tx gs osxkus iq<s&iq<s tkr vlrkauk vki.k ek= eafnj&eLthn P;k y<Ókke/;s O;Lr vkgksr-

vktgh tkrhP;k ukokoj xkokxkokr vU;k;&vR;kpkj gksr vkgsr- R;krp vkepk eksBsi.kk! [kkyh ncysY;k

yksdkauk vtqu nkck;ps ;krp vkeph loZ Ø;’kDrh O;FkZ ?kkyor vkgks- laiw.kZ lektO;oLFkk iks[kjyh tkr

vkgs- T;k lafo/kkukph fufeZrh lekt ?kMfo.;klkBh >kyh vkt R;kpkp vk/kkj ?ksÅu lektke/;s foÑrh fuekZ.k

dfjr vkgsr-

R;keqGs ns’kkrhy izR;sd lqtk.k ukxfjdkus ;k /kekZa/krspk cGh u iMrk ,o<k eksBk ilkjk vlysY;k

^fofo/kkrk:ih ,drspk* jFk iq<s izxrhP;k fn’ksus <dyk;yk cG yko;yk ikfgts- vkrk vkiY;k tkxso:u

mB.;kph osG vkysyh vkgs- vki.k dks.kR;k yksdkauk gk ns’k pkyo.;kps egRokps dke lksior vkgksr gs

,dnk riklqu c?kk;yk ikfgts-

^lkjk flLVhe gh [kjkc gS* vls Eg.kwu 67 o"kZ ikj iMyh- dk; cny ?kMyk\ dkghp ukgh- vtqu

ifjfLFkrh myV fcdV gksrh;s- ijarq vtqugh vki.k vkiyh tkxk lksMysyh ukgh;s- vki.k Lor% dkgh dsys ukgh

o dj.kkÚ;kykgh lkFk fnyh ukgh- T;k O;oLFksyk vki.k jkst f’kO;k ?kkyrks] i.k vki.k foljrks fd ;k

O;oLFkspk lokZr eksBk Hkkx vki.k vkgksr- vki.k 67 o"kZ cnyyks ukgh- rj O;oLFkk d’kh cnysy\ T;k

O;oLFkspk lokZr eksBk Hkkx tj viax vlsy rh O;oLFkk rjh dla dke djsy\

dqBYkkgh ns’k gk ifjiw.kZ ulrks] rks rlk cuokok ykxrks- R;klkBh fdeku izkekf.kd iz;Ru rjh djkos

ykxrkr- ex tj cgqla[; lekt tks fd lqLrkoysyk vkgs rks isVyk dh uDdhp cny gksÅ 'kdrks- vkt

lafo/kku gs vls vL= vkgs dh] ;kp vL=kpk mi;ksx d:u vkEgh /keZlŸksP;k ok<R;k izHkkokyk vkOgku nsow

'kdrks f’k{k.kkpk vf/kdkj] /keZLokra«;kpk vf/kdkj] ekfgrhpk vf/kdkj vkf.k dk;ns ;k vk/kkjs vkEgh ns’kkr

lq: >kysY;k /kekZrhy] :<h] ijaijk] mPp fuprk] deZdkaM ;kaP;k izlkjkyk jks[kq 'kdrks- gs i.k y{kkr Bsokos


ykxsy dh] lxGp dkgh va/kdkje; ukgh] i.k va/kkjek= iljyk; vkf.krks vtqu Hk;adj gksr vkgs-

;k/kekZrsP;k foG[;kr jk"Vªkps Hkfo"; iw.kZr% va/kdkje; gks.;kvk/kh ;k va/kkjkph tk.kho vki.kkyk >kyh ikfgts-

dkj.k rsOgkp rj izdk’kdMs tk.;kph xjt Hkklsy- ;klkBh lnZso y{kkr Bsoys ikfgts dh] \

ß;k ns’kkyk Lokra«; lgtklgth feGkys ukgh- ;k Lokra«;klkBh vusd Lokra«;fojkaps Qkj eksBs cfynku

xsys- Lokra«;klkBh vusd ns’kHkDr Qklkoj xsys- vusdkauh rq:axkr ;e;kruk HkksxY;k] dkghauh vkiY;k

?kjknkjkoj rqG’khi= Bsoys- fdR;sd Hkwfexr >kys vusdkaP;k lalkjkph jk[k jkaxksGh >kyh R;kaP;k R;kxkrwu

Lokra«; feGkys- ;k ns’kohjkaps vkiY;koj eksBs _.k vkgsr- ;k _.kkrwu eqDr gksrh izR;sd Hkkjrh;kaps vk|

drZO; vkgs- vki.k lektklkBh o ns’kklkBh dkgh osG ns.ks gs ek>s drZO; vkgs gh Hkkouk izR;dkP;k eukr

fuekZ.k >kyh ikfgts- ;k ns’kkr /kekZ/krsP;k fojks/kkr y<k nsÅu jktdkj.kkekxs lkjk ns’k O;kiw ikg.kkÚ;k ;k

/keZekrZMkauk osGhp yxke ?kky.;kps LoIu izR;sdkauh euk’kh ckGxys ikfgts fOg,rukelkj[kk ns’k ;qodkauh

?kMfoyk] m/oLr dksfj;kyk ;qodkauhp lkojys] jk[ksP;k f<xkÚ;krwu tikuyk ;qodkauhp oj dk<ys gh mnkgj.ks

vkiY;kleksj vkgsr- gk vkn’kZ ;qodkauh ?;kok-Þ vU;Fkk /kkfeZd xqykehps o ikjra«;kps gs dGoGysys ?ku?kksj

<x vki.kkoj cnk&cnk dkslGrkr osG ykx.kkj ukgh- o R;krp vkiyk var fu’phr vkgs-


izk- /kEelaxhuh jek xksj[k

efgyk v/;;u dsUnz]

jk- rq- e- ukxiwj fo|kihB] ukxiwj-

eks- 9405428511

---------------------------------------------------------------------------------------------------

_ _ _ _ _ ' ( , र / !)

. र . र .

ए र ( !) र ,

. ! र र ,

र , ' , र !'

र र र र .

र र . र .

र , र ळ ! र र

. र . ? र ळ र ....

- ' , ळ ळ र ळ ?

- , ळ .

- ' ळ ?'

- ' , र ळ .'

!.... र . र

. र र . " " ,

, . . . र .

. .

.

र , र र . र ... र

, " , र र र र

र . र." र र

र . , ! र ,

https://www.facebook.com/hashtag/%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%80_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%BF_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE_%E0%A4%A4%E0%A5%87_%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D?source=feed_text&story_id=1460755030678267


र र र र, र ? र .

र र .

र र र ए ! . र

र , ळ . र.

. ! / /..../.../.../ ? ! र

र र . र

. र र

र र . र

र र .

. र र , र र र

र . ( र र र .

, र र , र र र

र !) 19 र र र

र , , र . र र

र र र र र

ळ , र , .

र र . र

र . र र र र

र र र र र . र

र र र र र .

र . ळ र र . र

र .र ,

र , , र र र

. ( र र र र र र

ए .) र र

, 19 र ? . ळ र, र ,

, र ळ र .


र र , ळ ळ र र . र

र ळ

र र . र , .

. ळ र र र

र . , र र

र . र र , ? ( र र

र ळ ळ र र र . र

र र ? र र र र . )

र र र र र र ,

र र र , र ळ . र र

र र र र र र , र .

र ळ ळ र र ? ळ ळ ,

. र र र .

र र र ....


"Death of Rationalism : A Threat to Democracy"

Adibh Gadpayle

Cont. No. 8552840456

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

You might have perplexed by thinking that how the murder of rationalism in a democratic country

maybe a common feature of society. But it is as big the fact, as is the grievous is. And more

grievous than it, is that read the part of such a abominable society. We have witnessed one such

incident on 5th September comma at the darkness comma when the Lighthouse of conscience was

darken with the murder of Activist, senior Journalist, Editor and more the Rationalist Gauri

Lankesh at her home in Bengaluru. Now the question arises whether it is the first instance, if not

so, what is the reason that the rationalist, activists, writer's are being killed. Though we don't know

who has done it, it is very evident. Gauri Lankesh opposed the totalitarian politics of BJP and it's

twisted interpretation of Hinduism. She was the lady who stood against caste system, inequality

and gender discrimination. Among her many crusades, facilitating surrenders of moist, who wanted

to give up their weapons hand join mainstream, was one. She is the one who endorsed the demand

for separate religious tag for the Lingayat Community, the follower's of Basavanna, who rejected

Caste system and scorned temple and idol worship. A vocal critic of both Congress and right wing

forces, including BJP, Gauri Lankesh give numerous examples of attack against Muslims and

Dalit's.

The quelling of voice of Gauri was as same as the voice of other rationalists like Narendra

Dabholkar, Pansare and Karnataka scholar M.M.Kalburgi was quelled. These were the

personalities who raised their voice to break shackle of traditionalism, religious orthodoxy's and

superstition. Now, the New Era has begin Where Death of rationalism, birth of Intolerance, the

murder of freedom of thought and assassination of free speech became a feature of Indian society.

And thinkers/ writer's assassination is in itself an indicator that there are Fundamentalist and fascist

among us who want to quell all rational voices with violence. Who brought this democracy to this

level is very evident. Gauri is neither a first nor will be the last, Rationalist's will be killed and state

will do nothing as he did so far. It is indeed the State who don't want to let the Democracy to be a

congenial one. It has been said again and again and I am saying it again that none democracy in the

world can be succeed without its criticism. And freedom of expression is indeed far essential in its

respect. As the Irish patriot Denniel O'Connell said, no Nation can be grateful at the cost of its

Liberty, it is the time to stand against such social odds. Now it is the question to us whether we

shall remain dumb and silent or raise the voices to defend our Constitution and Democratic Rights.


डॉ. राहुल बापुराव

काांबळे

नागपरू – ४४००१०

भ्रमणध्वनी : ९९६०२५८७३९

....................................................................................................................................................

सपे्रम जय भीम......

प्रज्ञासयूय डॉ. बाबासाहबे आंबेडकरांची भाषण ेही नेहमी तरुणांना स्फूर्तयदायक असतात. बाबासाहबे तरुणांचा आत्मर्वश्वास

वाढर्वताना म्हणतात की आपल्या अरं्गकारलेल्या कायायत प्रथम अपयश र्मळाले तरी हरकत नाही. परंत ुआपण आपल्या

ध्येयापासनू कधीही अर्लप्त होता कामा नये. त्यांचे तत्कालीन लेखन व र्वचार आजही आपल्या यवुा वगायच्या सध्याच्या

पररर्स्थतीला तंतोतंत लाग ूहोतात. महामानवाचा र्कती मोठा हा दरूदृष्टीकोन. त्यांच्या लेखणीतून र्नघालेली प्रत्येक गोष्ट

आज खरी होते आह.े म्हणनू बाबासाहबेांनी आपल्या तरुणाईला, र्वध्यार्थयाांना केलेले बहुमलू्य मागयदशयन आपल्यासाठी

प्रगतीचे मागय ठरत आहते.

र्वध्यार्थयाांच्या व्यर्िमत्व र्वकासाच्या दृर्ष्टकोनातनू बघताना, तरुणाईने दीघोद्योग व कष्ट करण्यानेच यशप्राप्ती होते. नसुत्या

पदव्या र्मळर्वण्याने काही होणार नाही कारण पदव्या म्हणजे ज्ञान नसनू र्शक्षकांच्या मदतीर्शवाय ज्ञानाजयन करण्यास

जमवलेली साधन सामग्री होय. र्वश्वर्वद्यालयाच्या पदव्या व बरु्िमत्ता याचा काहीही संबंध नाही. प्रज्ञेबरोबरच आपल्यात

शील पार्हजे. शीलार्शवाय प्रज्ञा कामाची नाही कारण प्रज्ञा एक शस्त्र आहे. एखाद्याजवळ प्रज्ञेचे शस्त्र असेल व तो

शीलवान असेल तर त्यायोगे तो एकाचे संरक्षण करील, तर तोच व्यिी शीलवान नसेल तर प्रज्ञेच्या शस्त्राने दसुऱ्याचा घात

करेल. प्रज्ञा ही तलवारीसारखी आह ेपरंत ुर्तचे महत्त्व र्तला धारण करणाऱ्यावर अवलंबनू राहील. कारण अडाणी मनषु्य

कोणास फसव ुशकत नाही, फसवावे कसे हचे त्याला उमगत नाही. परंत ुर्शकल्या सवरलेल्या लोकांच्या र्ठकाणी कोणास

कसे फसवावे व फसवण्यासाठी लागणारा यरु्िवाद असल्याने खऱ्याचे खोटे व खोट्याचे खरे ते भासव ुशकतात. लबाडी

करण्यास चातयुय व बिुी लागते परंत ुचातयुय व बिुी र्हला सदाचाराची अथायत शीलाची जोड र्मळाली तर तो लबाडी व

फसवाफसवी करू शकणार नाही आर्ण म्हणनु र्शकल्या सवरलेल्या लोकांत शीलाची अत्यंत आवशक्यता आह.े

"शीलार्शवाय जर र्शकले सवरलेले लोक र्नपज ूलागले तर त्यांच्या र्शक्षणातच समाजाचा व राष्राचा नाश आह,े तेव्हा

शीलाची र्शक्षणापेक्षा अर्धक र्कंमत आह.े"

डॉ. आंबेडकर संघटनांच,े चळवळीचे महत्व अधोरेर्खत करतात. र्शक्षण पणूय केल्यावर आजकालचा यवुा सवयसाधारणपण े

प्रज्ञेचा उपयोग पोट भरण्यापलीकडे करत नाही. र्वद्यार्थयाांनी आपल्या र्वद्याथीदशेत र्वद्या प्राप्त करण्यासाठी कसनू झटावे ही

उत्कृष्ट समाधानाची गोष्ट आह े परंत ु त्याचबरोबर आपल्या संघटनेच्या कायायची अशंतः धरुा त्यांनी आपल्या खांद्यावर

घेतलीच पार्हजे. आपल्या साऱ्यांच्या इच्छा तपृ्त करण्याचे सामर्थयय आपल्या कुणातच नाही आर्ण म्हणनु जयांनी त्यांनी

आपल्या आकांक्षा पऱु्या न झाल्या तर लगेच फटकून वागण्यात आपण आपला आत्मनाश करून घेत आहोत. तेव्हा या

गोष्टी डोळयांपढेु ठेवनु व्यिीगत स्वाथायपेक्षा समाजाच्या फायद्याकडे आपण अर्धक लक्ष र्दले पार्हजे.


जर आपण एकजटुीने वागलो तर काहीतरी करू. आपल्या समाजावर हजारो वषाांपासनू होत असलेल्या जोर जलुमू व

अन्याय र्नवारण करण्याचे कायय आजच्या र्पढीने स्वखशुीने आपल्या र्शरावर घ्यावयास हवे. आपल्या समाजात ऐक्याची

अत्यंत जरुरी आह े व ऐक्यामळेुच आपण ह े कायय करू शकणार. या बाबतीत र्शस्त अत्यंत कठोरपण े पाळली तरच

काहीतरी होऊ शकेल. नाहीतर सवयत्र बजबजपरुी माजनू समाजनाश व र्नःसंघटन होईल. तरी अशावेळी योग्य ती खबरदारी

सवाांना घ्यावी लागणार आह.े शेवटी आपल्यात संघटना, शील व र्शस्त वाढवावी लागणार अन यामळेुच समाज उन्नतीस

त्याचा फायदा होणार. (पणु ेयेथील अस्पशृ्य र्वद्यार्थयाांचे ११ वे संम्मेलन; संदभय: डॉ. बाबासाहबे आंबेडकर लेखन आर्ण

भाषणे, १८/२, पा. नं. १८८ ते १९६)

तरुणाईने र्शक्षण घेतल्यावर नोकरी लागल्यावर समाजापासनू फारकत ना घेता समाजाशी नाळ र्टकवनू ठेवली पार्हजे.

नोकरी केल्यावर काय फायदा आह ेयाचे उत्तर दतेाना बाबासाहबे मोठ्या मार्मयकतेने सांगतात की, जयांच्याजवळ पैसा आह े

त्याच्याच हातात खरी सत्ता आह.े याचे र्वशे्लषण करताना पढेु म्हणतात, नोकरीमळेु पगार हातात येतो. जया समाजाला

सरकारी नोकऱ्या नाहीत, जो समाज अर्धकाराच्या जागेवर नाही, त्याची उर्जयतावस्था होणार नाही.

बाबासाहबे यवुा वगायला समज दतेाना म्हणतात र्शकलेल्या माणसात काही दोष असतात, र्शकल्यावर नोकरीच्या

पाठीमागे लागणे हा दोष नव्ह,े त ेदोष व अवगणु तमुच्या अगंात र्शरणार नाहीत याची खबरदारी घ्यायला हवी. पर्हली गोष्ट

र्शक्षण परेु झाल्यावर मनषु्य स्वाथी बनतो. मनषु्य स्वाथी असणे स्वाभार्वकच आह,े परंत ुर्शकलेला मनषु्य स्वतःचे र्हत

पाहतो, समाजाचे पाहत नाही. तो आपल्या बायको-पोरांची व स्वतःच्याच र्हताची काळजी घेतो. मॅर्झनी चे उदाहरण

दतेाना सांगतात, ''लोकांत पसरते, माणसे र्शकली तरी त्यांच्यात कतयव्यापेक्षा हक्कांची जाणीव जास्त उत्पन्न होते" म्हणनू

आपले कतयव्य कोणते याची भावना जागतृ होत नाही हा एक र्शकलेल्या माणसाचा दोष आह.े (मुंबई येथील अस्पशृ्य

र्वद्यार्थयाांच्या संम्मेलनात उद्दशेनु; संदभय: डॉ. बाबासाहबे आंबेडकर लेखन आर्ण भाषणे, १८/२, पा. न.ं २३४ ते २३७).

म्हणनू आजच्या यवुा वगायने योग्य र्शक्षण घेतल्यानंतर, नोकरीवर लागल्यानंतर समाजाशी आपल्याला काही दणेे आह ेया

वतृ्तीने काम केल्यास आपल्या समाजाची प्रगती होण्यास कुठलीच अडचण होणार नाही. तेव्हाच आपण बाबासाहबेांच्या

स्वप्नातला प्रबिु भारत र्नमायण करू शकणार. र्शक्षणाचे महत्व सांगताना बाबासाहबे म्हणतात "आपण राजकीय

चळवळीला र्जतके महत्व दतेो र्ततकेच महत्व र्शक्षण प्रसाराला र्दले पार्हजे कारण र्शक्षणार्शवाय आपल्याला

माऱ्याच्या जागा काबीज करता येणार नाहीत आर्ण जोपयांत माऱ्याच्या जागा आपण काबीज करीत नाही तोपयांत खरीखरुी

सत्ता आपल्या हाती आली असे म्हणता येणार नाही ". आता आंबेडकरी तरुणाईला चळवळीचा हा डोलारा सांभाळायचा

आह.े बौर्िक पातळी वाढल्यानंतर संघर्टत होऊन योग्य राजकीय र्नणयय घ्यायची आज गरज र्नमायण झाली आह.े

गटातटातल्या राजकारणाचा जनतेला वीट आलेला आह.े एक योग्य सच्चा नेता र्नमायण करण्याची गरज भासत आहे, जी

आपल्याला आपल्यातनूच पणूयत्वास न्यायची आह.े बाबासाहबेांनी आखनू र्दलेल्या मागायवर मागयक्रमण केल्यास ही

जबाबदारी आपण पणूय करू शकणार. सवय धम्म बांधवांना धम्मचक्रप्रवतयन र्दनाच्या हार्दयक मंगलकामना.....

जय भीम.....


ck Hkhek rq ulrkl rj---

ck Hkhek

rw ulrkl rj----

ulrh dGyh vkEgk

tk.kho xqykefxjhph

txyks vlrks rsp

thrs vPNqrkaps

dkj.k rsOgk vkEgk

ulrhp tk.kho

thoukph-------

ck Hkhek

rq ulrkl rj-----

vktgh vlrs

vkeP;k ekusojrh [kkij

vkf.k gkrkr rksp >kMq]

iqlys xsys vlrs

izR;sd infpUg]

ulrk fnyk vkepk

,dgh oa’k okgw-----

ck Hkhek

rq ulrkl rj---

ulrs letys vkEgkyk

egRo f’k{k.kkps

vlrks vktgh

fuj{kj nqcGs

txyks vlrks

cuquh ykpkj------

ck Hkhek

rq ulrkl rj

df/kp vkyh ulrh

vkeP;k vk;q";kr

gh uoh igkV

vktgh vlrks

va/kdkjkr tj

d/kh lkiMyhp ulrh

rq>h izdk’kkph okV----

ck Hkhek

rq ulrkl rj

ulrs vkEgkyk

dqBysp gDd]

txyks vlrks

'kks"khrkaps thrs usgeh

Ck?kwu ekuwldhi.k

>kyh vlrh

'kjelkj----

Ckk Hkhek

rw ulrkl rj---

vflr /kufot;

9405717012



jk- rq- e- ukxiwj fo|kihB] ukxiwj

v-Ø- la?kVusl ykHkysys v/;{k dk;Zdky laidZ Ø-

1 ek- fo’oukFk esa<s 1981&1982 &

2 ek- MkW- izfni vkxykos 1982&1986 9881262606

3 ek- eqUukHkkÅ dkVdj 1986&1987 &

4 ek- fl)kFkZ rsyax 1987&1988 &

5 ek- jkts’k vyksus 1988&1989 &

6 ek- v’kksd tkaHkwGdj 1989&1990 9850519748

7 ek- T;ksfrd <kys 1990&1991 9423618574

8 ek- izdk’k dkrdj 1991&1992 &

9 ek- gjh’k 'kkedqoj 1992&1993 9421803226

10 ek- vWM- dfork eksgkjdj 1993&1994 9421730967

11 ek- dkfrZd ikVhy 1994&1996 9096903534

12 ek- vWM- izfni okBksGs 1996&1997 9422104656

13 ek- nsosUnz ?kjMs 1997&1998 9987540358

14 ek- jes’k /kkcMsZ 1998&1999 &

15 ek- lat; iaMkxGs 1999&2000 &

16 ek- iz’kkar Hkxr 2000&2001 &

17 ek- Hkw"k.k ykatsokj 2001&2002 9370259322

18 ek- fou; ykÅ=s 2002&2003 9922409925

19 ek- f’k"khj HkMds 2003&2004 9631081459

20 ek- lat; rkackxMs 2004&2005 9763806970

21 ek- vueksy 'ksaMs 2005&2006 9404120409

22 ek- lfpu ?kjMs 2006&2007 9987540358

23 ek- iz’kkar xk;dokM 2007&2008 9423608172

24 ek- furs’k eksV?kjs 2008&2009 9049138685

25 ek- izeksn fpewjdj 2009&2010 9023409276

26 ek- veksy 'ksaMs 2010&2011 9003187143

27 ek- eaxs’k tqu?kjs 2011&2013 9860800403

28 ek- izdk’k rqjs 2013&2014 9730392397

29 ek- izeksn dkusdj 2014&2016 fu"dklhr

30 ek- Lusgy ok?kekjs 2016&2017 9850458239

&laiknd eamg&basanu.org/wp-content/uploads/2018/10/bodhijivika-2017.pdf · 2018. 10....

Documents