landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke aalst (tot
TRANSCRIPT
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst (tot 1200) en hun invloed op de latere stadsvorm.
Koen De Groote Landschapscontactdag, Aalst, 16 oktober 2015
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Merovingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Merovingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Merovingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Merovingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Merovingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Karolingische periode
-De naam Aalst voor het eerst vermeld in twee 9de-eeuwse teksten.
-Bevinden zich in eigendomslijsten van de abdij van Lobbes, die rond 868-869 zijn opgesteld.
-Een polyptycum somt per pagus de plaatsen op met bezittingen van de abdij, waarbij Alosta in de pagus Bragbattensis vermeld staat. Waarschijnlijk betreft het de locatie van de Sint-Ursmaruskapel, ten noorden van de latere stad gelegen, op de rand van het alluvium, en door de abdij van Lobbes in de 8ste eeuw gesticht.
-Uit een discriptio villarum (‘…in villa quae dicitur Alost mansus indominicatus…’) blijkt dat de Villa Alost een tweeledig uitgebaat domein is, samengesteld uit een vroonhof met reserve en tenures. Andere mansi zijn verplicht tot diensten, tot betalingen in geld (voor militaire dienst) en tot leveringen in natura.
-De vermelding van de naam Zelhof – een Germaanse nederzettingsnaam – in de 13de-eeuwse stichtingsoorkonde van het O.-L.-V.-Hospitaal lokaliseert de Villa
Alost op die plaats.
-De St.-Martinuskerk, de latere parochiekerk, kan op basis van het vocabel ook nog in de vroege middeleeuwen gesitueerd worden en kent zijn ontstaan waarschijnlijk als domeinkerk.
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Karolingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Karolingische periode
domeincentrum
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: Karolingische periode
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
ZelhofCastrum
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
1 1
2
2 3
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
3
CastrumZelhof
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
17 m
3,60 m
30 m breed
13 m
3 à 4 m ?
12.750 m² gracht = ong. 30.000 m³ grondverzet
750 m lang = 22.500 m² oppervlakte
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
Rising Castle, Norfolk
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 11de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 12de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 12de eeuw
Aalst Sint-Martensplein 2000Stenen wegdek met balken afgeboord, datering tweede helft 12de eeuw
Opgravingsplan oudste wegfase
wegdek
gracht
balkPaal
Erftoegangen?
gracht gracht
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 12de eeuw
Aalst Sint-Martensplein 2000Stenen wegdek met balken afgeboord, datering tweede helft 12de eeuw
Restant stenen wegdek
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 12de eeuw
stenen straat afgezoomd met balken - Stralsund (D.) 13B
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 12de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: 12de eeuw
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen
Zelhof
Gravensteen
Schepenhuis
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen
Ontstaan en ontwikkeling van Aalst: late middeleeuwen
Van boer en tuinder. Het rurale landschap onder
het stedelijke weefsel te Aalst.2010
Van boer en tuinder. Het rurale landschap onder
het stedelijke weefsel te Aalst.1852
ca. 1778
Van boer en tuinder. Het rurale landschap onder
het stedelijke weefsel te Aalst.ca. 1641
Van boer en tuinder. Het rurale landschap onder
het stedelijke weefsel te Aalst.ca.1575
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
-Aalsterkouter +
Hoezekouter: 130
ha
-1248:Cultura de
Alost
-ontstaan kouter-
namen in de volle
middeleeuwen
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
• Vruchtbare
leemgebied sterk
ontgonnen in
Romeinse periode
• Landbouwnederzet-
tingen op elke
leemrug
• Bv. Erondegem, Burst,
Mere en
Erembodegem
Erpe-Mere
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Foto’s: Solva
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
• 11de-eeuwse perceelgrachten onder wallichaam
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
walrestant
‘Dark Earth’
Micromorfologisch onderzoek: Yannick Devos (ULB/CReA)
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Sterke bioturbatie
door mesofauna
Fosfaatconcentraties
en sklerotia
Sporen van oxido-
reductie
� Grasland (waarschijnlijk gebruikt als graasweide)
Oudste fase (laag 1-2)
Micromorfologisch onderzoek: Y. Devos (ULB/CReA)
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Talrijke “stoffige
kleihuidjes”
Sporen bemesting
Fytolieten graangewassen
� Landbouw: teelt graangewassen en intensieve bemesting
Tweede fase (lagen 3-8)
Micromorfologisch onderzoek: Y. Devos (ULB/CReA)
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
-Op site niveau: het graslandniveau dateert nog uit de vroegemiddeleeuwen, en dekt de 5de-6de-eeuwse bewoning op die plaats af.Na het verdwijnen (verschuiven) van de woonkern verder naar de randvan de kouter is deze plaats eerst opnieuw in cultuur gebracht alsweide, waarna het deel gaan uitmaken is van het akkerland.
-In kader van het vroegmiddeleeuwse landschap rond de villa Alost: desite zit op de rand van de grote Aalsterkouter, gekenmerkt doorvruchtbare, goed gedraineerde leemgronden. Deze werden tot aan derand van de nederzetting als akkerland gebruikt, tot de aanleg van destadsversterking.
-Bewijs van graduele verbetering van de landbouwtechnieken, waarbijde bemesting stelsmatig steeg om de vruchtbaarheid te verhogen.Deze evolutie is door de verzegeling van de stadswal en deonderliggende sporen te dateren tussen ten vroegste de 7de eeuw enhet midden van de 11de eeuw.
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
• Pollen uit 11de-eeuwse grachten
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
18de-eeuwse abdij
12de-eeuwse
greppels
Aalst Hopmarkt
2004-2005
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Van Merovingische nederzetting tot laatmiddeleeuwse stad
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
M&L 32, jan-feb 2013, 4-32
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst
Met dank aan:
Jan Moens, Wilfried Vernaeve, Freddy Caudron, Yannick Devos, Brigitte
Cooremans, Koen Deforce, Anton Ervynck, An Lentacker, Kris Vandevorst,
Bart Cherretté, Wouter De Maeyer
Landschap en ruimtelijke structuur van het vroeg-stedelijke Aalst