latinski gram
TRANSCRIPT
LATINSKI
Konjugacije
1.) AKTIVNI prezent-o -mus-s -tis-t -nt1. konj. 2. konj. 3.konj 4.konj gl. biti-amo -habeo -lego/cupio -punio -sum-amas -habes -legis/cupis -punis -es-amat -habet -legit/cupit -punit -est-amamus -habemus -legimus/cupimus -punimus -sumus-amatis -habetis -legitis/cupitis -punitis -estis-amant -habent -legunt/cupiunt -puniunt -sunt
PASIVNI -r -mur-ris -mini-tur -ntur1. konj. 2. konj. 3.konj 4.konj-amor -habeor -legor/cupior -punior-amaris -haberis -legeris/cuperis -puniris-amatur -habetur -legitur/cupitur -punitur-amamur -habemur -legimur/cupimur -punimur-amamini -habemini -legimini/cupimini -punimini-amantur -habentur -leguntur/cupiuntur -puniuntur
2.) AKTIVNI imperfekt gl. biti-bam -bamus -eram -eramus-bas -batis -eras -eratis-bat -bant -erat -erant1. i 2. konj. se konjugiraju normalno, bez iznimaka3. konj 4.konj.-legebam/cupiebam -legebamus/cupiebamus -puniebam -puniebamus-legebas/cupiebas -legebatis/cupiebatis -puniebas -puniebatis-legebat/cupiebat -legebant/cupiebant -puniebat -puniebant
PASIVNI-bar -bamur-baris -bamini-batur -bantur1. i 2. konj. se konjugiraju normalno, bez iznimaka3. konj. 4. konj.-legebar/cupiebar -legebamur/cupiebamur -puniebar -puniebamur-legebaris/cupiebaris -legebamini/cupiebamini -puniebaris -puniebamini-legebatur/cupiebatur -legebantur/cupiebantur -puniebatur -puniebantur
3.) AKTIVNI futur 1.1. i 2. konjugacija 3. i 4. konjugacija gl. biti-bo -bimus -am -emus -ero -erimus-bis -bitis -es -etis -eris -eritis-bit -bunt -et -ent -erit -eruntSve se konjugiraju normalno, znači od infinitiva se maknu nastavci –re ( u 3. konj. ere) i stavljaju odgovarajući nastavci.
PASIVNI futur 1.1. i 2. konjugacija 3. i 4. konjugacija-bor -bimur -ar -emur-beris -bimini -eris -emini-bitur -buntur -etur -enturSve se konjugiraju normalno, znači od infinitiva se maknu nastavci –re ( u 3. konj. ere) i stavljaju odgovarajući nastavci.
4.) Perfektperfektna osnova: od 1. lica perfekta se makne -i i nastaje osnova (amavi => amav)amo, 1., amavi, amatum
1.lice perfekta particip
nastavci: gl.biti(sum, esse, fui-1. lice perf.)-i -imus -fui -fuimus-isti -istis -fuisti -fuistis-it -erunt -fuit -fuerunt5.) Futur 2.- od perfektne osnove i nastavaka za futur 2.
-ero -erimus-eris -eritis-erit -erint
6.) indikativ pluskvamperfekta aktivnog-od perfektne osnove i na kraju se dodaju oblici imperfekta gl. biti
(amo, 1, amavi, amatum)-amav-eram -amav-eramus-amav-eras -amav-eratis-amav-erat -amav-erant
Deklinacije1. dekl. (vesta, -ae, f.) 2.dekl. (populus, -i, m.; templum, -i, n.)N -a -ae -us -i -um -aG -ae -orum -i -orum -i -orumD -ae -is -o -is -o -isA -am -as -um -os -um -aV -a -ae -e -i -um -aABL -a -is -o -is -o -is
3.dekl.Suglasničke osnove (m., f., n.)homo, -inis, m.; virgo, -inis, f tempus, -oris, n
m.; f. n.N -nominativ -es -nom. -aG -is -um -is -umD -i -ibus -i -ibusA -em -es -nom. -aV -nominativ -es -nom. -aABL -e -ibus -e -ibus
I osnove1.) kad je broj slogova u N. i G. isti (civis, is, m.)2.) kad u G. imaju više suglasnika ispred is = pars, partis, f. ; ars, artis, f3.) kad imenice sr. roda završavaju na e, al, ar = mare, is, n.; animal, is, n.; exemplar, is, n.
- u abl. jed. sr. rod ima nastavak i- gen. Mno. Ium- nom., ak., v. množine imaju nastavak -ia
1.) i 2.) 3.)N civis/ars cives/artes mare maria!!!G civi/artis civium/artium!!! maris marium!!!D civis/arti civibus/artibus marem maribusA civem/artem cives/artes mare mariaV civis/artis cives/artes mare mariaABL cive/arte civibus/artibus mari!!! maribus
4. dekl. (m./f./n.)m./f.(senatus, us, m.; fructus, us, f.) n.(genu, us, n.; gelu, us, n.)N -us -us -u -uaG -us -uum -us -uumD -ui -ibus -u -ibusA -um -us -u -uaV -us -us -u -uaABL -u -ibus -u -ibus
5.dekl. (m./f.) masculinum> N -es -es(dies, diei, m.; res, rei, f.) G -ei -erum *femininum ima iste nastavke za
D -ei -ebus jedninu, a množinu nemaA -em -esV -es -esABL -e -ebus
Zamjenice
JA – EGO MI - NOSTI – TU VI – VOS
EGO TU NOS VOSN -ego -tu -nos -vosG -mei -tui -nostri -vestri/vestrumD -mihi -tibi -nobis -vobisA -me -te -nos -vosV - - - -ABL -me -te -nobis -vobis
ON - IS, ONA - EA, ONO – ISSG PL.
m. f. n. m. f. n.N -is -ea -id -ii(ei) -eae -eaG -eius -eius -eius -eorum -earum -eorumD -ei -ei -ei -iis -iis(eis) -iis(eis)A -eum -eam -id -eos(eis) -eas -eaV - - - - - -ABL -eo -ea -eo -iis(eis) -iis(eis) -iis(eis)
-POVRATNA ZAMJENICA POVRATNO – POSVOJNA ZAMJENICA-sui suus, 3 - svoj-sibi-se-se
-povratna i povratno – posvojna zamjenica se u latinskom odnose samo na 3. lice jed. i mno.
Ostale zamjenice u prilogu….:)
Upitne i odnosne zamjenice- upitna zamj: quis? quid?(tko?, što?)
o N quis? quid? tko?, što?
o G cuius? cuius? koga?, čega?
o D cui? cui? komu?, čemu?
o A quem? quid? koga?, što?
o AB quo? quo? komu?kime?čemu?čime?
- NEEEMMAA MNOOŽŽINEEE!!!!!
- odnosna zamj.:qui, que, quod
SG PLm f n m f n
N qui quae quod qui quae quaeG cuius cuius cuius quorum quarum quorumD cui cui cui quibus quibus quibusA quem quam quod quos quas quaeAb quo qua quo quibus quibus quibus
Neodređene zamjenice- quidam, quiddam – netko, nešto- quidam, quiaedam, quodam – neki, neka , neko- quisque, quique – svatko, svašta- quique, quaeque, quodque
- spoj upitne i odnosne zamj. s nepromjenjivim česticama
- dva oblika: imenski(samostalno umjesto imenice) i pridjevski(kao pridjev uz imenicu)
- imenski oblik: čestica+quis, quid
- pridjevski oblik: qui. quae, quod
- dekliniraju se kao upitne i odnosne zamj.
Pridjevi 3. deklinacije1.) s tri nastavkaacer, acris, acreSG. m. f. n. PL. m f nN -acer -acris -acre -acr-es -acr-es -acriaG -acer-is -acr-is -acr-is -ium -ium -iumD -acer-i -acr-i -acr-i -ibus -ibus -ibusA -acer-em -acr-em -nominativ -es -es -aV -nominativ -nominativ -nominativ -es -es -aABL -acer-i -acr-i -acr-i -ibus -ibus -ibus
2.) s dva nastavkadulcis, dulcem./f. n.
SG. m./f. n. PL. m./f. n.N -dulcis -dulce -es -iaG -is -is -ium -iumD -i -i -ibus -ibusA -em -nom. -es -iaV -nominativ -nom. -es -iaABL -i -i -ibus -ibus
3.) s jednim nastavkomvelox, velocis – genitiv od koje se tvori osnovaN. za sve rodove
SG. m./f. n. PL. m./f. n.N -velox -velox -es -iaG -velocis -velocis -ium -iumD -i -i -ibus -ibusA -em -nominativ -es -iaV -nominativ -nominativ -es -iaABL -i -i -ibus -ibus
- ABL. jednine je uvijek -i - gen. množine uvijek –ium - u sr. rodu N., A., V. jednine su uvijek isti (jednaki su nominativu)- n., a., v. množine imaju nastavak –ia.
Komparacija pridjevaKOMPARATIV
- od genitiva jednine muškoga roda izbacimo –is (pridjevi 3. dekl.) ili –i (1. i 2. dekl.) i dodajemo nastavke –ior za muški i ženski rod, a –ius za srednji rod
densus,3 =gust G dens-i densior, densiusnovus, 3 =nov G nov-i novior, noviusdulcis, e =sladak G dulc-is dulcior, dulcius
- dalje se kompariraju po nastavcima za 3. dekl. suglasničkih osnova
SG PLm/f n m/f n
N -(ior) -(ius) -iores -ioraG -ioris -ioris -iorum -iorumD -iori -iori -ioribus -ioribusA -iorem =NOM -iores -ioraV =NOM =NOM -iores -ioraAb -iore -iore -ioribus -ioribus
SUPERLATIV- od G jd. m. r. maknemo –is (3. dekl.) ili –i (1. i 2. dekl.), dodajemo nastavke –issimus,
-issima, -issimum- -issimus = muški rod, deklinira se po nastavcima 2. deklinacije- -issima = ženski, dekl. se po nast. 1. dekl.- -issimum = srednji, dekl. se po nast. 2. dekl.
SG PLm f n m f n
N -issimus -issima -issimum -issimi -issimae -issimaG -issimi -issimae -issimi -issimorum -issimorum -issimorumD -issimo -issimae -issimo -issimis -issimis -issimisA -issimum -issimam -issimum -issimos -issimas -issimaV -issime -issima -issimum -issimi -issimae -issimaAb -issimo -issima -issimo -issimis -issimis -issimis
- pridjevi koji u N jd. završavaju na –er, dodajemo nastavke –rimus, -rima, -rimum i dekliniraju se na isti način
- npr, pulcher, -chra, -chrum pulcherrimus, 3
pridjevi iznimke:o facilis, e
o difficiles, e
o similis, e maknemo nastavak G jd. i dodajemo nastavke
o dissimilis, e -limus, -lima, -limum ( npr, facillimus, 3)
o humilis, e
o gracilis, e
OPISNA KOMPARACIJA- pridjevi koji u N jed. završavaju na –ius, -eus ili –uus- u komparativu se ispred pozitiva dodaje –magis (npr. idoneus, 3magis idoneus, 3)- u superlativu –maxime (npr. arduus, 3(strm)maxime arduus, 3)- u dekliniranju magis ili maxime ostaju nepromjenjeni, dekliniraju se samo pridjevi po
uobičajenim nastavcima
NEPRAVILNA KOMPARACIJA- treba ih znati napamet
POZITIV KOMPARATIV SUPERLATIV
m/f n
bonus, 3 DOBAR melior BOLJI, -A melius BOLJE optimus, 3 NAJBOLJI, -A, -E
malus, 3 LOŠ peior, GORI, -A peius GORE pessimus, 3 NAJGORI, -A, -E
magnus, 3 VELIK maior, VEĆI, -A maius VEĆE maximus, 3 NAJVEĆI, -A, -E
parvus, 3 MALEN minor, MANJI, -A minus, MANJE minimus, 3 NAJMANJI, -A, -E
multus, 3 MNOGI N - plus, VIŠE plurimus, 3 NAJVIŠE, -A, -E
G pluris
Zamjenički pridjevi- dekliniraju se kao pridjevi 1. i 2. dekl. razlika je samo u G i D
o G – ius
o D – i
unus, 3 = jedan, jedinisolus,3 = samtotus, 3 = čitav, savullus, 3 = ijedanuter, utria, utrium = koji (od dvojice)neute, neutra, neutrum = nijedan = nullius, 3 = nijedanalter, altera, alterum = drugi = alius, alia, aliud=drugi (u G je alterius)uterque, utraque, utrumque = i jedan i drugi
- nepotpune neodređene zamj. nemo – nitko i nihil – ništa
NEMO PRIJEVOD NIHIL PRIJEVODN nemo nitko nihil ništaG nullius nikoga nullius rei ničegaD nemini nikomu nulli rei ničemuA neminem nikoga nihil ništaV - - - -
AB nullo nikomu, nikim nulla re ničemu, ničim
Tvorba i komparacija prilogaTVORBA
- pridjevi 1.i 2. dekl G jed. m. r. maknemo –i, dodajemo –e iucundus, 3 G je iucund-i iucunde (ugodno)
- prid. 3. dekl Gjed. mr. r. maknemo –is, dodajemo –iter dulcis, e G je dulc-is dulciter (slatko) acer, acris, acre acriter (oštro)
o ako završavaju na ANS ili ENS, od G maknemo –is, dodamo –er
sapiens,G sapient-is sapienter prudens,G prudent-is prudenter
KOMPARACIJA- komparativ je jednak N sr. roda pridjeva od kojeg je nastao
PRIDJEV PRILOG KOMPARATIV PRILOGA iucundus, 3 iucunde iucundius dulcis, e dulciter dulcius acer, acris, acre acriter acrius
- superlativ se tvori tako da se od superlativa pridjeva makne nastavak -us u nominativu muškoga roda i stavi –e
PRIDJEV PRILOG SUPERLATIV iucundus, 3 iucunde iucundissime
Vremena participske osnove- amo, 1., amavi, amatum- doceo, 2., docui, doctum N jed. sr.r- scribo, 3., scripsi, scriptum -particip perf. pasivnog (P.P.P.)- punio, 4., punivi, punitum gl. pridjev
o amatum amatus, 3 voljen
o doctum doctus, 3 učen -glagolski oblici -vremena
o scriptum scriptus, 3 pisan sum, esse, fui participske
o punitum punitus, 3 kažnjen osnove
PASIVNI PERFEKT P.P.P. + prez. gl. bitiSG PL1.amatus, 3 sum 1. amati, -ae, -a sumus2. amatus, 3 es 2. amati, -ae, -a estis3. amatus, 3 est 3. amati, -ae, -a sunt
PASIVNI PLUSKVAMPERFEKT P.P.P.+IMPF. GL. BITI1.amatus, 3 eram 1. amati, -ae, -a eramus2. amatus, 3 eras 2. amati, -ae, -a eratis3. amatus, 3 erat 3. amati, -ae, -a erant
PASIVNI FUTUR II. P.P.P.+FUT. 1. GL.BITI1. amatus, 3 ero 1. amati, -ae, -a erimus 2. amatus, 3 eris 2. amati, -ae, -a eritis3. amatus, 3 erit 3. amati, -ae, -a erunt
NEPOTPUNI GLAGOLI
coepi, coepissememini, meminisseodi, odisse
počeo samsjećam semrzim
- ta 3 glagola imaju samo oblik perf. osnove (perf. AK., pluskvamperfekt AK., futur II. AK.)
- navode se u 1. licu perf. i u infintivu perfekta koji se tvori tako da na perf. osnovu dodamo završetak –isse (to vrijedi za sve glagole)
npr. amo, 1., amav/i, amatum na amav stavljamo –isseamavisse
- Glagoli memini i odi nemaju oblika prezentske osnove, nego im perfekt ima značenje prezenta, pluskvamperfekt značenje imperfekta, a futur II značenje futura I.
- Glagol coepi ima perfektno značenje, a oblike prezentske osnove uzima od glagola incipio, 3. počinjem.
P.S ja to ne razmem al ajde
BROJEVI
glavni (cardinalia)
redni (ordinalia)
dijelni (distributiva)
1. unus, una, unum primus,
2. duo, duae, duo secundus,
3. tres, tria tertius,
4. quattuor quartus,
5. quinque quintus,
6. sex sextus
7. septem septimus
8. octo octavus
9. novem nonus
10. decem decimus
11. undecim undecimus
12. duodecim duodecimus
13. tredecim tertius decimus
14. quattuordecim quartus decimus
15. quindecim quintus decimus
16. sedecim,sexdecim
sextus decimus
17. septendecim septimus decimus
18. duodeviginti duodevicesimus
19. undeviginti undevicesimus
20. viginti vicesimus
- Od glavnih brojeva dekliniraju se; unus, duo, tres
Nom. duo duae duo tres tria
Gen. duorum duarum duorum trium
Dat. duobus duabus duobus tribus
Ak. duo(s) duas duo tres tria
Abl. duobus duabus duobus tribus
- redni se brojevi dekliniraju kao pridjevi na -us, -a, -um. - u našem jeziku samo je posljednji broj redni, a u latinskom su redni svi brojevi, npr.
godine tisuću devet stotina pedeset i osme anno millesimo nongentesimo duodesexagesimo
- Quota hora est? Septima. Koliko je sati? Sedam.U lat. jeziku na pitanje: Koliko je sati? odgovara se rednim brojem, a ne glavnim kao u našem jeziku.
KALENDAR
- rimski kalendar se zvao Fasti- dies fasti – dani kada se smjelo suditi- dies nefasti – dani kada se nije smjelo suditi- Romul prvi podijelio godinu na 10 mjeseca
1. MARCIUS (po bogu Marsu) (danas 3. mjesec, ožujak)2. APRILIS (danas 4. mjesec, travanj)...3. MAIUS4. JUNIUS5. QUINTILIS kasnije dobio ime po Juliu Cezaru - IULIUS6. SEXTILIS kasnije dobio ime po caru Augustu- AUGUSTUS7. SEPTEMBER8. OKTOBER9. NOVEMBER10. DECEMBER
11. IANUARIUS12. FEBRUARIUS
- preostala 2 mjeseca(11. i 12.) je dodao Numa Pompilius – godina imala 364 odnosno 365 dana
- 153.g.pr.Kr. početak godine se pomaknuo na 1. siječnja dok je prije počinjala 1. ožujka
- stari poredak mjeseca se naziva lunarna godina i imala je 355 dana- MENSIS INTERCALARIS – umetnuti mjesec da bi se nadoknadila razlika između
lunarne i sunčeve godine- nakon Romula novi kalendar uvodi 46.g.pr.Kr. Cezar – Julijanski kalendar- uredio ga
Sosigen – aleksandrijski matematičar- on mijenja nazive 6. i 7. mjeseca- 3 stalna dana prema kojima su određivali datum
o 1. stalni dan u mjesecu se zvao Kalende (Kalendae, -arum, f.) to je bio 1. dan bilo kojeg mjeseca
o 2. stalni dan je None (Nonae, -arum, f.) 5. ili 7. bilo kojeg mjeseca
o 3. stalni dan je Ida (Idus, -uum, f.) 13. ili 15. bilo kojeg mjeseca
o stalni dani su se izražavali ablativom 1.1 – Kalendis Ianuariis 5.1 – Nonis Ianuariis 13.2 – Idibus Februariis 15.3 – Idibus Martiis itd...
- dani prije stalnih dana se izražavaju sa PRIDIE + akuzativ stalnoga dana (31. 1. – pridie Kalendas Ianuarias, 4.1. pridie, Nonas Ianuarias, 12.2. pridie Idus Februarias, 14.2. pridie Idus Matrias)
- ostali dani su se računali od najbližeg stalnog dana unatrag
- prvo su rekli ante diem, pa onda redni broj(kolko dana je između toga datuma i prvoga sljedećega stalnoga dana) koji se slaže po rodu broju i padežu s diem (ak jd. m. r.) + stalni dan u akuzativu + mjesec u akuzativu
- npr. 3.1. - ante diem tertium Nonas Ianuarias (PAZI!! Rimljani nisu baš znali matku pa su ovo radili: datum je 3.1., prvi stalni dan poslije toga datuma je 5.1. pa su brojali ovak: 3.1. je prvi dan, 4.1. je drugi dan i 5.1. je treći dan, kaj bi značilo da je između bilo 3 dana)