lecture 11
TRANSCRIPT
Ãàäààä õóäàëäààíä ä¿í
øèíæèëãýý õèéõ àðãóóä
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Гадаад худалдаа тухайн улсад аль хэр
ашигтай болохыг үнэлэхийн тулд
худалдааны нөхцөл хэмээх
үзүүлэлтийг ашигладаг. Худалдааны
нөхцлийг макро эдийн засгийн бусад
үзүүлэлттэй хэрхэн холбогдож байгааг
судалснаар гадаад худалдааны үр
ашгийг тооцох боломжтой болдог.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Худалдааны нөхцөлийг дараахь үндсэн
үзүүлэлтүүдээр тооцдог. Үүнд:
Бараа солилцооны èíäåêñ
Худалдааны орлогын нөхцөл
Хүчин зүйлийн нөхцөл
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Ерөнхий тохиолдолд, энэ үзүүлэлтийн
өсөлт нь худалдааны нөхцөл
сайжирсан тухайн улс үндэстэний аж
байдлын дээшлэлтийг, түүний уналт нь
худалдааны нөхцөл муудсан аж
байдлын бууралтыг гэрчилнэ.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Тухайн улсын экспортын барааны үнэ дэлхийн зах зээл дээр түүний импортлож байгаа барааны үнэтэй харьцуулахад өсчбайх юм бол, энэ нь тухайн улс экспортлож байгаа нэгж барааны оронд импортын илүү их хэмжээний барааг олж авах боломжтой болж байгааг харуулж байгаа юм. Ийнхүү үр дүнд нь тухайн улс гадаад худалдаанаасаа илүү их хожоо олно.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Бараа солилцооны èíäåêñ =T0T
Commodity, net barter term’s of trade
T0T → тухайн улс орны хувьд экспортын үнэ,
импортын үнэ хоѐрын харьцааг харуулсан
харьцаа юм.
Экспортын үнэ, импортын үнийн ерөнхий индексийн харьцаагаар T0T -г олно
Pim
Px TTO
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Худалдааны орлогын нөхцөл = Т1
Income term’s of tradeХудалдааны орлогын нөхцөл ньэкспортолж байгаа барааны орлогоор урьдоныхоос хичнээн хэмжээний импорт хийжболох вэ гэдгийг харуулдаг.
T1= 1.1 байвал урьд оныхоос 10 %-аар илүү импортыгавч болно.
T1= 0.9 байвал урьд оныхоос 10 %-аар багаимпортлох боломжтой.
Qx → экспортолж байгаа бүтээгдэхүүний
тоо хэмжээний ерөнхий индекс
Qx Pim
Px T1
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Хүчин зүйлийн нөхцөл = T2T
Factor term’s of tradeЭкспортын секторт үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэгжээрахиулахад хичнээн хэмжээний импорт хийгдэх вэ гэдгийгхаруулна. Импортын үнийг үйлдвэрийн хүчин зүйлстэйхолбосон индекс юм.
Qim
Qx
Pim
Px T2T
Qim → Импортолж байгаа бүтээгдэхүүний тоо хэмжээний ерөнхий индекс
TR1 = Q1xP1 урьд оныхоор
TR2 = Q2xP2 дараа оныхоор
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Практикт худалдааны нөхцлийн
үзүүлэлтийг аль нэг улс буюу эсвэл
хэсэг бүлэг улсын хувьд экспорт ба
импортьн үнийн индексийг ихэнхдээ
Ласпейрсийн индексийг ашигладаг”
үндэслэн тооцоолдог.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
i
o
i
i
o
i
t
oMmP
XxPXH
ixP
i
oX
imP
i
oM
t жил дэх i бүлэг барааны экспортын үнийг, түүний О суурь
оны үнэд харьцуулсан харьцаа
t жил дэх i бүлэг барааны импортын үнийг, түүний О суурь оны
үнэд харьцуулсан харьцаа
О суурь онд тухайн өгөгдсөн улсын нийлмэл экспортод i бүлэг
барааны экспортын эзлэх хувийн жин
О суурь онд тухайн өгөгдсөн улсын нийлмэл импортод i бүлэг
барааны экспортын эзлэх хувийн жин
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Худалдааны нөхцөл бол тухайн улсын дэлхийн худалдаан дахь байр суурийг илэрхийлэгч нэгэн чухал үзүүлэлт юм. Худалдааны нөхцөл нь өөрөө дэлхийн болон дотоодын зах зээл дээрх эрэлтийн хэлбэлзэл, мөн технологи ба үйлдвэрлэлийн нөхцөлд гарсан өөрчлөлт, зах зээл дээрх ямар нэгэн барааны монопольт байдлын түвшин зэргээс шалтгаалдаг. Гэхдээ тухайн улсын гадаад худалдаанаасаа олох хожооны хэмжээ үнээс шалтгаалаад зогсохгүй, мөн экспорт ба импортын бодит хэмжээнээс ч бас хамаардаг байна. Иймээс аливаа улсын сайн сайхан байдлын өөрчлөлт нь зөвхөн худалдааны нөхцөлийн индекс өөрчлөгдсөнөөс шалтгаалдаг хэмээн дүгнэлт хийх нь тэр болгон зөв зүйтэй биш гэдгийг анхаарвал зохино.
www.zaluu.comwww.zaluu.com
Худалдааны нөхцөл
Тухайлбал, хэрэв экспортод гаргаж байгаа бараа бүтээгдэхүүний үнийн бууралт нь үйлдвэрлэлийн үр ашгийн өсөлтөөс үүдэлтэй байх юм бол дэлхийн зах зээлдээр хангалттай хэмжээний эрэлттэй байгаа үед тухайн улсын худалдааны нөхцөл хэдий муудсан ч гэсэн өөрийнхөө экспортын бодит хэмжээгээ ихэсгэх замаар ихээхэн хожоо гаргаж болох юм. Дэлхийн зах зээл дээрх түүхий эдийн эрэлт хэдийгээр мэдрэмж багатай байдаг боловч түүхий эд экспортлох бодит хэмжээг хэтэрхий хурдан нэмэгдүүлэх нь түүний дэлхийн зах зээлийн үнийг унахадхүргэж энэ нь улмаар эдийн засгийн өсөлтийн эерэг үр дүнг хааж бууруулахад хүргэдэг байна.
www.zaluu.comwww.zaluu.com