lenin uluslarin kaderlerini tayini

8/4/2019 Lenin Uluslarin Kaderlerini Tayini

http://slidepdf.com/reader/full/lenin-uluslarin-kaderlerini-tayini 1/216

1 V. Ý. LeninUluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký

ULUSLARINKADERLERÝNÝ

TAYÝN HAKKI

V .

Ý .

L E N

Ý N

ERÝÞ YAYINLARI



ALTINCI BASKI



ULUSLARIN KADERLERÝNÝ TAYÝN HAKKI

V. Ý. LENÝN



V. Ý. Lenin�in Question de-la Politique Natioanale et de l�Internationalisme Prolétarien (Editions du Progrès, Moscou 1968) adlý derleme yapýtýný, ransýzcasýndanMuzaffer Ardos dilimize çevirmiþ ve kitap, Uluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký adý ile,. SolYayýnlarý tarafýndan, Nisan 1979 (Birinci Baský: Kasým 1968; Ýkinci Baský: Ocak 1975;Üçüncü Baský: Mart 1976; Dördüncü Baský: Þubat 1977; Beþinci Baský: Nisan 1978)tarihinde, Ankara�da, Ýlkyaz Basýmevi�nde dizdirilip bastýrýlmýþtýr.

Eriþ Yayýnlarý tarafýndan düzenlenmiþtir, [email protected]://www.kurtuluscephesi.comhttp://www.kurtuluscephesi.nethttp://www.kurtuluscephesi.org



ÝÇÝNDEKÝLER

7 RSDÝP�nin Ulusal Programý

14 Ulusal Sorun Üzerine Eleþtirici Notlar

15 I. Diller Sorununda Liberaller ve Demokratlar18 II. �Ulusal Kültür�21 III. �Ulusal Özümleme� Umacýsý28 IV. �Ulusal Kültür Özerkliði�33 V. Uluslarýn Eþitliði ve Ulusal Azýnlýðýn Haklarý38 VI. Merkezileþme ve Özerklik

45 Uluslarýn Kendi Kaderlerini Tayin Etme Hakký46 I. Uluslarýn Kendi Kaderlerini Tayin Etmesi Nedir?50 II. Sorunun Somut Tarihsel Konumu

53 III. Rusya�da Ulusal Sorunun Somut Özellikleri veBu Ülkede Burjuva Demokratik Dönüþüm58 IV. Ulusal Sorunda �Pratik Olma�63 V. Ulusal Sorunda Liberal Burjuvazi ve Sosyalist

Oportünistler73 VI. Norveç�in Ýsveç�ten Ayrýlmasý79 VII. Uluslararasý Londra Kongresi (1896) Kararý83 VIII. Ütopyacý Karl Marx ve Pratik Rosa Luxemburg90 IX. 1903 Programý ve Programýn Likidatörleri98 X. Sonuç

103 Büyük-Rus Ulusal Gururu Üzerine

108 Ulusal Politika Üzerine

117 Sosyalist Devrim ve Uluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký (Tezler)117 I. Emperyalizm, Sosyalizm ve Ezilen Uluslarýn Kurtuluþu118 II. Sosyalist Devrim ve Demokrasi Uðruna Savaþým120 III. Uluslarýn Kaderlerini Tayin Etme Hakkýnýn Önemi ve

Bu Hakkýn ederasyon ile Ýlgisi



121 IV. Uluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký SorunununProleter Devrimci Sunuluþu

123 V. Ulusal Sorunda Marksist ve Prudoncu Görüþ124 VI. Uluslarýn Kaderlerini Tayin Etme Hakký Bakýmýndan

Üç Tip Ülke125 VII. Sosyal-Þovenizm ve Uluslarýn Kaderlerini Tayýn Hakký126 VIII. Önümüzdeki Günlerde Proletaryanýn Somut Görevleri127 IX. Rus ve Polonyalý Sosyal-Demokratlarýn ve

II. Enternasyonalin Uluslarýn Kaderlerini Tayin HakkýÝlkesindeki Tutumu

131 Uluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký Üzerine Bir Tartýþmanýn Özeti132 I. Sosyalizm ve Uluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký136 II. Emperyalizm Çaðýnda Demokrasinin �Gerçekleþmesi

Olanaðý� Var mýdýr?139 III. Ýlhak Nedir?142 IV. Ýlhaklardan Yana mý, Yoksa Ýlhaklara Karþý mý?146 V. Sosyal-Demokrasi Niçin Ýlhaklara Karþýdýr?148 VI. Bu Sorunda �Avrupa�yý� Sömürgelerle Kýyaslamak

Doðru mudur?150 VII. Marksizm mi, Prudonculuk mu?157 VIII. Hollanda ve- Polonya Sosyal-Demokrat

Enternasyonalistlerinin Tutumunda Özel ve Genel161 IX. Engels�in Kautsky�ye Mektubu163 X. 1916 Ýrlanda Ayaklanmasý168 XI. Sonuç

170 Ulusal Sorun Üzerine Söylev

176 Ulusal Sorun ve Sömürgeler Sorunu Üzerine Tezlerin Ýlk Tasarýsý

183 Uluslar ve Sömürgeler. Komisyonunun Raporu

189 [�Özerkleþtirme� Üzerine Notlar]

189 Ulusal-Topluluklar ya da �Özerkleþtirme� Sorunu191 Ulusal-Topluluklar ya da- �Özerkleþtirme� Sorunu (Devam)193 Notlara Devam

197 Açýklayýcý Notlar 209 Adlar Dizini




RSDÝP�NÝN ULUSAL PROGRAMI

15 (28) ARALIK 1913

MERKEZ Komitesi Konferansý, Ýzveþçeniye�de1 yayýnlanmýþolan ulusal sorun üzerine kararý* kabul etti ve ulusal program soru-nunu kongre gündemine aldý.

Ulusal sorunun þu anda �karþý-devrimin tüm politikasýnda,burjuvazinin sýnýf bilincinde, ve Rusya sosyal-demokrat proletaryapartisinde� niçin ve nasýl önemli bir yer tuttuðuna, kararda, ayrýntýlýolarak deðiniliyor.

Kuþkusuz bu konu üzerinde durmanýn gereði yok, çünküdurum apaçýktýr. Marksist teorik yazýnda, bu durum ve sosyal-de-mokratlarýn ulusal programýnýn temelleri, son dönemde [sayfa 7] aydý-

* Bkz: V. Lénine, (Euvres, Paris-Moscou, c. 19, s. 460-462. -Ed.




nlýða kavuþturulmuþtur (burada baþta Stalin�in makalesini belirtmekgerekir2, Onun için bu yazýda sorunu salt parti açýsýndan koymayý

ve Stolipin-Maklakov3

baskýsý altýnda boðulmakta olan legal basýnýnele alamayacaðý noktalara açýklýk getirmekle yetinmeyi doðru bu-luyoruz,

Rusya�da sosyal-demokrasi, daha eski ülkelerin, yani Avrupa�nýn deneyimlerine ve bu deneyimlerin teorik ifadesi olan

marksizme dayanarak oluþmaktadýr. Ülkemizin özelliði, ve bu ülke-de sosyal-demokrasinin yaratýldýðý tarihsel anýn özelliði þundadýr ki,burada �Avrupa�dan farklý olarak� sosyal-demokrasi, burjuva devri-minden önce oluþmaya baþladý ve bu devrim sýrasýnda oluþmaya

devam ediyor. Ýkincisi, bizim ülkemizde, proleter demokrasisini ge-nel olarak burjuva ve küçük-burjuva demokrasisinden ayýkmak içinkaçýnýlmaz olan savaþým �ki bu, özünde bütün ülkelerin tanýmýþolduðu savaþýmlardan farksýzdýr�, marksizmin, Batýda ve bizim ül-kemizde tam bir teorik zafer saðladýðý bir koþul oluþturmaktadýr.Onun için bu savaþýmýn biçimi, marksizm uðruna bir savaþým olm-aktan çok, �hemen hemen Marksist� tümcelerle kendisini maske-leyen küçük-burjuva teorilere karþý bir savaþýmdýr.

�Ekonomizm�4 (1895-1901) ve �legal- marksizm�den5 (1895-1901, 1902) bu yana, bu, hep böyle olmuþtur, Bu akýmlarýnmenþevizm6 ile (1903-1907) ye likidatör akýmla7 (1908-1913) sýký,üstü örtülü baðlarýný ve yakýnlýðýný ancak tarihsel gerçeklerden kork-anlar unutabilirler.

1901-1903 yýllarýnda RSDÝP programýný hazýrlamýþ olan eski Ýskra8, ilk kez esaslý bir tarzda Rusya iþçi hareketinin teori ve pra-tiðinde marksizmi kurarken, öteki sorunlarda olduðu gibi ulusalsorunda da küçük-burjuva oportünizmine karþý savaþýyordu. Buküçük-burjuva oportünizmi, en baþta Bundun milliyetçi saplantýla-rýnda ya da dalgalanmalarýnda ifadesini buluyordu. Eski Ýskra, Bun-dun milliyetçiliðine karþý çetin bir savaþ yürüttü. Bu savaþý unutmakbir kez daha [sayfa 8] belleðini yitirmiþ zavallýnýn durumuna düþmek,Rusya sosyal-demokrat iþçi hareketinin tarihsel ve ideolojik teme-linden kopmak olur.

Öte yandan, Aðustos 1903�te toplanan Ýkinci Kongrede RS-DÝP programýnýn kesin olarak kabul edilmesi sýrasýnda, bazý Po-lonyalý sosyal-demokratlarýn �uluslarýn kaderlerini tayin hakkýna�gölge düþürme, yani bambaþka bir yönden oportünizmin ve milli-




yetçiliðin içine kayma doðrultusunda bazý acemice giriþimlerine karþýbir savaþým yürütüldü (bunun kongre tutanaklarýnda kaydý yoktur,

çünkü savaþým hemen �hemen bütün kongrenin katýldýðý Program Komisyonunda olmaktaydý).Bugün bile, aradan on yýl geçtiði halde, savaþým, iki temel

çizgiyi izleyerek devam ediyor; bu da, savaþýmýn Rusya�da ulusalsorunun tüm nesnel koþullarýyla sýký sýkýya baðlý olduðunu gösterir.

Avusturya�da, (Kristan, Ellenbogen vb. tarafýndan savunulan ve Güney Slavlarý tasarýsýnda ifade edilmiþ olan) �ulusal kültürel

özerklik� programý Brünn Kongresinde (1899) reddedildi. Bölgeselulusal özerklik kabul edildi, ve bütün ulusal bölgelerin zorunlu bir-

liði yolunda sosyal-demokrat propaganda, �ulusal kültürel özerklik�fikri ile yalnýzca bir uzlaþmaydý. Bu mutsuz görüþün bellibaþlý teori-syenleri, bunun, Yahudilere uygulanmayacaðýný özellikle. belirttiler.

Rusya�da, her zaman olduðu gibi, küçük bir oportünist yanlýþýgeliþtirerek bir oportünist siyasal sistem haline getirmeyi amaç edi-nen kimseler çýktý. Nasýl ki, Almanya�da Bernstein, Rusya�da saðkadetlerin, Struvelerin, Bulgakovlarýn, Tugan ve þürekâsýnýn ortayaçýkmasýna neden olduysa, ayný biçimde, Otto Bauer�in (aþýrý ölçüdeihtiyatlý Kautsky�nin deyiþi ile) �enternasyonalizmi unutmasý�,Rusya�da tüm Yahudi burjuva partilerin ve bir dizi küçük-burjuvaakýmlarýn (Bund ve 1907 sosyalist-devrimci ulusal partiler konfer-ansý) �ulusal kültürel özerkliði� bir bütün olarak benimsemeleri[sayfa 9] sonucunu verdi. Geri Rusya, bir bakýma, Batý Avrupa oportü-nizminin mikroplarýnýn bizim barbar topraðýmýzda nasýl gerçek sal-gýnlar meydana getirdiðinin örneðini vermektedir.

Bizde sýksýk Bernstein�ýn Avrupa�da �hoþgörü ile karþýlandýðý�belirtilir, ama bernþtayncýlýðýn bizim �kutsal� Rusya anamýz dýþýnda,dünyada hiçbir yerde struveciliði doðurmadýðý, ve �bauercilik�in de

Yahudi burjuvazisinin ince milliyetçiliðinin sosyal-demokratlar ta-rafýndan haklý gösterilmesine dek vardýrýlmadýðý unutulur.

�Ulusal kültürel özerklik� en ince, bu yüzden de en tehlikelimilliyetçiliði temsil eder; bu, ulusal kültür sloganlarýyla ve son dere-ce zararlý, giderek anti-demokratik bir þey olan eðitimin milliyetleregöre bölünmesi yolunda propaganda ile iþçilerin yozlaþtýrýlmasýdýr.Kýsaca, bu program, proleter enternasyonalizmiyle mutlak olarakçeliþir; ve ancak küçük-burjuva milliyetçilerin ülkülerine yanýt verir.

Ama öyle bir durum vardýr ki, marksistler, burada, eðer de-




mokrasiye ve proletaryaya ihanet etmek istemiyorlarsa, ulusal sorun-da özel bir istemi, uluslarýn kaderlerini serbestçe tayin etme hak-

kýný (RSDÝP programýnýn 9. maddesi), yani siyasal bakýmdan ayrýl-mayý savunmalýdýrlar. Konferans kararý bu istemi öyle ayrýntýlý ola-rak savunmaktadýr ki, burada herhangi bir yanlýþ anlamaya yer ola-maz.

Onun için biz, yalnýzca bu programa karþý Ýleri sürülmüþ olan ve inanýlmaz bir bilisizliði ve oportünizmi yansýtan itirazlarýn nite-

liðini gözler önüne sermekle yetineceðiz. Bu nedenle belirtelim ki,programýmýzýn yürürlükte olduðu on yýl boyunca, RSDÝP�nin hiç bir

birimi, hiç bir ulusal örgüt, hiç bir bölgesel konferans, hiç bir yerel

komite, bir kongrede ya da konferansta hiç bir delege, 9. madde-nin deðiþtirilmesi ya da kaldýrýlmasý sorununu ortaya atmamýþtýr!Bunu, asla unutmamak gerekir. Bu, bize, bu noktaya karþý

itirazlarda bir parçacýk olsun ciddiyet ye parti zihniyeti [sayfa 10] olupolmadýðýný gösterir.

Likidatörlerin gazetesinden Bay Semkovski�yi ele alalým. Bukiþi, partiyi tasfiye etmiþ bir kimsenin hafifliðiyle þöyle diyor: �Bazýdüþüncelerle programýn 9. maddesinin tüm olarak kaldýrýlmasý yo-lunda Rosa Luxemburg�un önerisine katýlmýyorum.� (N. R Gaz., n°71.)

Gizli düþünceler mi var! Ama programýmýzýn tarihi hakkýndabu ölçüde bilgisiz olduktan sonra, nasýl olur da insan �gizleme me-rakýna� tutulmaz? Hafiflikte bir eþi olmayan ayný Bay Semkovski,(parti, program ne oluyormuþ ki?) inlandiya�yý bir istisna sayarsa,nasýl olur da �gizleme merakýna� tutulmaz?

�Polonya proletaryasý Rusya�nýn bütün proleterleri ile birlikteortak savaþý ayný devletin çerçevesi içinde vermek istemesinekarþýlýk, Polonya toplumunun gerici sýnýflarý, bunun tersini,Polonya�nýn Rusya�dan ayrýlmasýný isterlerse, ve bunlar bir referand-umda oylarýn çoðunluðunu saðlarlarsa... nasýl davranmalý? Biz, so-syal-demokratlar, merkezi parlamentoda, Polonyalý yoldaþlarýmýzlabirlikte ayrýlmaya karþý mý oy vermeliyiz, yoksa uluslarýn kaderleriniserbestçe tayin hakkýný ihlal etmemek için oyumuzu ayrýlmadan

yana mý kullanmalýyýz?�Böylesine bönce, böylesine tedavisi olanaksýz olan bir kafa

karýþýklýðýný yansýtan sorular sorulduðunda, gerçekten nasýl davran-malý?




Uluslarýn kaderlerini tayin hakký, bay likidatör, bu sorununmerkezi parlamentoda deðil, ayrýlan azýnlýðýn parlamentosunda,

meclisinde ya da referandumunda karara baðlandýðý anlamýný taþýr.Norveç (1905�te) Ýsveç�ten ayrýldýðý zaman, buna karar veren tek baþýna (Ýsveç�in yari büyüklüðünde olan) Norveç oldu.

Bay Semkovski�nin her þeyi inanýlmaz bir biçimde karma-karýþýk hale getirdiðini çocuklar bile görebilir.

�Uluslarýn kaderlerini tayin hakký�, demokratik bir düzeni[sayfa 11] zorunlu kýlar, öyle ki, bu düzende yalnýzca genel olarak de-mokrasi ile yekinilmez, burada, özel olarak ayrýlma sorununu de-

mokratik olmayan yoldan çözüme baðlamak olanaklý deðildir. De-

mokrasi, genel anlamýyla, savaþçý ve ezici bir milliyetçilikle baðda-þabilir. Proletarya, bir ulusun bir devlet sýnýrlarý içinde zorla tutul-masýný olanaksýz kýlan bir demokrasiden yanadýr. Bu yüzden, �ulus-larýn kaderlerini tayin hakkýný ihlâl etmemek için�, pek akýllý Bay Semkovski�nin sandýðý gibi, �oylarýmýzý ayrýlma lehinde vermek�

deðil, ayrýlan bölgenin sorunlarýný bizzat kendisinin çözüme baðlay-abilmesine izin verilmesi amacýyla kullanmak zorundayýz.

Bay Semkovski�nin entelektüel yeteneklerine sahip bir kim-senin bile, �boþanma hakký�nýn boþanmaya oy vermeyi gerektir-mediðini anlayabileceði sanýlýr! Ama mantýðýn ilkel esaslarýný bileunutmak, 9. maddenin eleþtiricilerinin yazgýsý olsa gerek.

Norveç Ýsveç�ten ayrýldýðý zaman, Ýsveç proletaryasý, eðer mil-liyetçi küçük-burjuvazinin arkasýndan gitmek istemiyorduysa, Ýsveçlipapazlarýn ve büyük toprak sahiplerinin istedikleri þekilde Norveç�inzorla Ýsveç�e baðlanmasýna karþý oylarýný kullanmalý ve bu uðurdaajitasyon yapýlmalýdýr. Bu, açýk ve anlaþýlmasý pek güç olmayan birþey. Uluslarýn kaderlerini tayin hakký ilkesinin baþkalarýný ezen ege-

men uluslarýn proletaryasýna yüklediði bu ajitasyonu, Ýsveçli milli- yetçi demokratlar benimsemeyebilirlerdi.

�Eðer gericiler çoðunluktaysa ne yapmalý?� diye soruyor Bay Semkovski. On yaþýnda bir öðrencinin sorabileceði bir soru. Eðerdemokratik bir oylama çoðunluðu gericilere verirse, Rus Anaya-sasýný ne yapmalý? Bay Semkovski, yavan, içi kof, pratik bir deðeriolmayan sorular soruyor, yedi aptalýn sorduðu ve yetmiþ akýllýnýn

yanýtlayamadýðý sorular türünden bir þey.Gericiler, bir demokratik oylamayla, çoðunluðu saðladýklarý

[sayfa 12] zaman, genellikle þu iki þeyden biri olur: ya gericilerin kararý




uygulanýr, ve bunun kötü sonuçlarý yýðýnlarý hýzla ya da yavaþ yavaþgericilere karþý demokrasiye doðru iter; ya da demokrasi ile gerici-

ler arasýndaki çatýþma bir iç savaþla ya da benzeri bir þeyle çözüme,baðlanýr, ki bu, (Semkovskilerin bile iþitmiþ olabilecekleri gibi) de-mokratik bir düzende bile olabilir.

Uluslarýn kaderlerini tayini hakkýnýn tanýnmasý en gerçek burjuva milliyetçiliðinin �oyununa gelinmesini� saðlar, diyor Bay Sem-

kovski. Bu çocukça bir saçmadýr, çünkü bu hakkýn tanýnmasý, hiçbir þekilde, ne ayrýlmaya karþý propaganda ve ajitasyona, ne burju-

va milliyetçiliðinin suçlanmasýna engel deðildir. Tam tersine, ayrýl-ma hakkýnýn reddi, tartýþma götürmez biçimde en kesin gerici

Büyük-Rusmilliyetçiliðinin �oyununa gelinmesini� saðlar.Rosa Luxemburg�un, çok zaman önce, Alman ve Rus sos-

yal-demokrasisinde alaya alýnmasýna neden olan (Aðustos 1903)gülünç yanýlgýsýnýn düðüm noktasý þöyledir: Ezilen uluslarýn burjuvamilliyetçiliðinin oyununu oynamaktan korkulduðu için, ezen ulu-sun, yalnýzca burjuva milliyetçiliðinin deðil, Kara-Yüzler milliyetçi-liðinin oyunu oynanýyor.

Eðer Bay Semkovski, parti tarihi ve programýnýn bu kadarcahili olmasaydý, bundan onbir yýl önce, Zarya�da9, RSDÝP programtaslaðýný savunurken (ki bu program, 1903�te onun kendi programýda olmuþtur, s. 38) uluslarýn kaderlerini tayin hakkýnýn tanýnmasýnaözel olarak deðinen Plehanov�u çürütmenin ona düþtüðünü anlar-dý. Plehanov bu konuda þöyle yazýyordu:

�Burjuva demokratlar için, teoride bile, zorunlu olmayan buistem, sosyal-demokratlar olarak bizim için zorunludur. Eðer bizbunu unutursak, ya da Rus yurttaþlarýmýzýn ulusal önyargýlarýný yarala-mak korkusuyla, bunu söylemeye cesaret edemezsek, uluslararasýsosyal-demokrasinin birlik çýðlýðý olan �bütün ülkelerin proleterleribirleþiniz!� sloganý, [sayfa 13] bizim aðzýmýzda utanmazca bir yalan halinegetirdi.�

Plehanov, Zarya�da, konferans kararlarýnda ayrýntýlý olarakgeliþtirilmiþ olan baþlýca iddiayý, onbir yýldýr Bay Semkovskilerin dik-katini bir türlü çekmeyen iddiayý ileri sürüyor. Rusya�da Büyük-Rus-lar yüzde-kýrküçtür, ama Büyük-Rus milliyetçiliði nüfusun yüzde-elliyedisi üzerinde egemendir ve bütün uluslarý eziyor. Bizde ulusalgericilerle ulusal-liberaller, (Struve ve þürekasý, ilericiler vb.) þimdidenortaklýk kurmuþlardýr ve ulusal-demokratizmin �ilk kýrlangýçlarý� da




görünmüþtür (1906 Aðustosunda Bay Peþehanov�un mujiðin milli- yetçi önyargýlarýný anlayýþla karþýlama çaðrýsýný anýmsayýnýz).

Rusya�da burjuva demokratik devrimin tamamlandýðýný ka-bul eden yalnýzca likidatörlerdir; oysa bütün dünyada böyle bir devrim, ulusal hareketlerle birlikte geliþir. Rusya�da sýnýr bölgelerinde

öyle ezilen uluslar görüyoruz ki, bunlar, komþu devletlerde dahabüyük bir özgürlüðe sahiptirler. Çarlýk, komþu ülkelerden daha geri-cidir. O, özgür iktisadi geliþme önünde en büyük engeli oluþturuyor

ve bütün gücüyle Büyük-Rus milliyetçiliðini körüklüyor. Hiç kuþku yok ki, tüm öteki koþullar eþit olmak koþuluyla, bir marksist için

büyük devletler, küçüklere kýyasla, her zaman yeð tutulur. Ama yal-

nýzca çarlýk düzenindeki koþullar ile bütün Avrupa devletlerindeki ve Asya devletlerinin çoðundaki koþullarýn eþit olduðu fikrini be-nimsemek gülünçtür.

Onun için bucunün Rusya�sýnda uluslarýn kaderlerini tayinhakkýnýn yadsýnmasý açýkça oportünizmdir, bu, hâlâ çok güçlü olangerici Büyük-Rus milliyetçiliðine karþý savaþýmýn reddedilmesidir.[sayfa 14]

Sosyal-Demokrat, n° 3215 (28) Aralýk 1913




ULUSAL SORUN ÜZERÝNE ELESTÝRÝCÝ NOTLAR10

EKÝM-ARALIK 1913

ÞU anda, ulusal sorunun, Rusya�da toplumsal yaþamýn sorun-larý arasýnda birinci planda bir yer tutmasý doðal bir þeydir. Gerici-liðin militan milliyetçiliði, karþý-devrimci, burjuva liberalizmden mil-liyetçiliðe geçiþ (özellikle Büyük-Rus milliyetçiliðine ama ayný za-manda Polonyalý, Yahudi, Ukraynalý vb. milliyetçiliðine de) ve enso-nu, çeþitli �ulusal� (yani Rus olmayan) sosyal-demokratlar arasýndaparti programýnýn ihlaline kadar varan milliyetçi dalgalanmalar: bütünbunlar, bizim, ulusal sorun üzerinde eskisinden daha büyük bir dik-katle durmamýzý zorunlu kýlmaktadýr.

Bu yazýmýz, özellikle, marksistlerin ve sözde-marksistlerin ul-usal sorundaki programa aykýrý tutumlarýný bir bütün [sayfa 15] olarakincelemeyi erek olarak almaktadýr. Severnaya Pravda�nýn11 29. sayý-




sýnda (5 Eylül 1913, �Diller Sorununda Liberaller ve Demokratlar�baþlýklý yazý), liberallerin ulusal sorundaki oportunistliklerinin sözü-

nü etme fýrsatýný buldum. Bu yazým, M. . Liebmann�ýn oportünist Yahudi gazetesi Zeit�ta12 çýkan sert eleþtirisine neden oldu. Öte yan-dan, Rus marksistlerinin ulusal sorun üzerindeki programlarýUkraynalý oportünist Lev Yurkeviç tarafýndan da eleþtiri!di (Dzvin,13

1913, n° 7-8). Bu iki yazar, o kadar çok yönlü soruna deðinmiþlerdirki, kendilerini yanýtlayabilmek için, bu konunun çeþitli yönleriniincelememiz gerekiyor. Ve bana öyle geliyor ki, en uygunu, Sever-

naya Pravda�daki yazýyý buraya aktarmakla iþe baþlamaktýr.

I. DÝLLER SORUNUNDA LÝBERALLER VEDEMOKRATLAR

Gazeteler, aþýrý-gerici olmamak ve ürkek bir �liberalizm� eði-limi gösterme özelliðine sahip Kafkasya genel valisinin raporundankerelerce sözettiler. Genel vali, örneðin Rus olmayan halklarýn ya-pay olarak ruslaþtýrýlmasýna karþýt bir tutum benimsemektedir.Kafkasya�da Rus olmayan ulusal topluluklarýn temsilcileri çocukla-ra Rusça öðretmek için kendiliklerinden çaba göstermektedirler;örneðin, Rus dili öðreniminin seçimlik olduðu Ermeni papaz okulla-rýnda olduðu gibi.

Rusya�da en yaygýn liberal gazetelerden biri olan Ruskoye Slovo14 (n° 193) bu gerçeðe deðinirken, pek yerinde olarak, Rusya�da,Rus diline karþý düþmanca davranýþýn �yalnýzca bu dilin yapay ola-rak� (zorla demek daha doðru olur) �kabul ettirilmesinden� ilerigeldiði sonucuna varmaktadýr.

�Rus dilinin yazgýsýndan kaygýlanmanýn gereði yok. Bu dil,kendiliðinden, bütün Rusya�da kabul edilecektir.� Diye [sayfa 16] yazý-

yor gazete. Ve hakký da yok. deðil, çünkü iktisadi zorunluluklar,ayný devlet içinde yaþayan ulusal-topluluklarý(birlikte yaþamak iste-dikleri sürece) çoðunluðun dilini öðrenmeye doðru itecektir. Rus-

ya�da ,düzen ne kadar demokratik olursa, kapitalizmin, geliþmesi okadar hýzlý ve yaygýn olacak ve iktisadi zorunluluklar, ayrý ayrý ulu-sal-topluluklarý, ortak ticari iliþkiler için en uygun dili öðrenmeyedoðru itecektir.

Ama liberal gazete kendi kendisiyle çeliþkiye düþmekte veliberal tutarsýzlýðýný göstermekte gecikmiyor.




�Kimse, Ruslaþtýrmanýn düþmaný olsa bile, Rusya kadar geniþbir devlette tek bir ortak dilin bulunmasýnýn zorunlu olduðunu ve

bu dilin de ancak Rusça olabileceðini yadsýyamaz.�Mantýðý tersine iþletelim! Küçük Ýsviçre, ortak tek bir devletdili yerine, üç resmi dilin (Almanca, ransýzca ve Ýtalyanca) bulun-masýndan hiç bir zarar görmemekte, tersine yararlanmaktadýr.Ýsviçre�de nüfusun %70�i Almandýr (Rusya�da %43'ü Ruftur), %22�sirensizdir (Rusya�da % 17�si Ukraynalýdýr), %7�si Ýtalya�ndýr (Rusya�daPolonyalýlar nüfusun %6�sýný ve Beyaz Ruslar da %4,5�ini oluþturur).Eðer Ýsviçre Ýtalyanlarý, ortak parlamentoda sýk ransýzca konu-þuyorlarsa, onlar, bunu, herhangi bir barbarca polis yasasýnýn zoruy-

la yapmamaktadýrlar (Ýsviçre�de böyle yasalar yoktur); ransýzcakonuþmalarý, yalnýzca demokratik bir devletin uygar yurttaþlarýnýn,kendiliklerinden, çoðunluðun anladýðý dilde konuþmayý yeð tutma-larýndan ötürüdür. ransýz dili, Ýtalyanlara karþý kin telkin etmez;çünkü bu dil polis önlemleriyle zorla kabul ettirilmeyen özgür veuygar bir ulusun dilidir.

O halde çok daha daðýnýk olan ve son derece geri olan �bü- yük� Rusya, dillerinden biri için ayrýcalýklý bir durum yaratarak niçin

geliþmesini frenlesin? Bunun tam tersini yapmak doðru davranýþdeðil midir bay liberaller? Eðer [sayfa 17] Rusya, Avrupa�ya yetiþmekistiyorsa, hangileri olursa olsun, bütün ayrýcalýklarý, bir an önce, tamolarak ve en enerjik biçimde ortadan kaldýrmak gerekmez mi?

Eðer bütün ayrýcalýklar yok edilirse, eðer dillerden birinin zorlakabul ettirilmesine son verilirse, bütün Slavlar, aralarýnda anlaþmayýkýsa zamanda ve kolayca öðrenirler ve ortak parlamentoda ayrýdillerde konuþmalar yapýlmasý gibi �korkunç� bir þeyden korkmazhale gelirler. Ticari iliþkilerin gereði, çoðunluðun, ülkenin hangi dili-ni konuþmasýnda yarar olduðunu belirleyecek olan, iktisadi zorun-luluklar olacaktýr. Ve bu ortak dil saptamasý, ayrý uluslardan meyda-na gelen ülkenin nüfusu tarafýndan serbestçe kabul edildiði ölçüde,saðlam olacaktýr, demokratizmin yaygýn olduðu ve bunun sonucuolarak da kapitalizmin daha hýzlý bir geliþme tanýdýðý ölçüde çabukgerçekleþecektir.

Bütün siyasal sorunlarda olduðu gibi, diller sorununda daliberaller, bir elini (açýkça) demokrasiye uzatan ve öteki elini (arka-larýnda) gericilere ve polis ajanlarýna uzatan ikiyüzlü bezirganlar gibidavranmaktadýrlar. Liberal, gericilerden, elaltýndan þu ya da bu ay-




rýcalýðý koparmaya uðraþýrken, biz ayrýcalýklara karþýyýz diye baðý-rýyor.

Her türlü burjuva liberal milliyetçiliðinin niteliði iþte böyledir: yalnýzca Büyük-Rus milliyetçiliðinin deðil (elbette ki ezici karakte-rinden ötürü ve Puriþkeviçlerle15 baðlantýsýndan ötürü en kötüsübudur), Polonya milliyetçiliðiyle, Yahudi, Ukraynalý, Gürcü ve bütünöteki milliyetçilikler için durum aynýdýr. �Ulusal kültür� sloganý altýn-da, Rusya�nýn olduðu gibi Avusturya�nýn da bütün uluslarýnýn burju-

vazisi, gerçekte iþçilerin bölünmesi için, demokrasinin zayýf düþmesiiçin çaba göstermekte, halkýn haklarýný ve özgürlüklerini kýsýtlattý-klarý gericilerle bezirganca alýþveriþlere giriþmektedir.

Ýþçi demokrasisinin sloganý �ulusal kültür� deðildir, demo-kratizmin ve dünya iþçi hareketinin uluslar arasý kültürüdür. Burju- vazi, bir sürü �olumlu� ulusal programlarla halký [sayfa 18] aldatmayý

deneyebilir. Bilinçli iþçi ona þu yanýtý verecektir: ulusal sorunun tekbir çözümü vardýr (sefahat, çeliþkiler ve sömürü dünyasý olan kapi-talizm dünyasýnda bu sorunun çözüme baðlanabildiði ölçüde) buda, tutarlý demokratizmdir.

Kanýt mý istiyorsunuz: eski bir kültüre sahip bulunan Batý Avrupa�daki Ýsviçre ve yeni bir kültüre sahip bulunan Doðu Avru-

pa�daki inlandiya.Ulusal sorunda iþçi demokrasisinin programý da þudur: han-

gi ulus ve hangi dil için olursa olsun her türlü ayrýcalýðýn kesin ola-rak ortadan kaldýrýlmasý; uluslarýn siyasal kaderlerini kendilerinintayin etmesi sorununun, yani bunlarýn tamamen özgür ve demo-kratik yoldan ayrýlmalarý ve baðýmsýz devlet kurmalarý sorunununçözüme baðlanmasý; uluslardan birine herhangi bir ayrýcalýk tanýya-cak olan (zemstvonun16, topluluðun vb.) uluslarýn hak eþitliðini bo-zacak olan ya da bir ulusal azýnlýðýn haklarýný baltalayacak olan her.Türlü davranýþý yasaya aykýrý ve geçersiz sayan ve devletin her

yurttaþýna, anayasaya aykýrý olan bu tür tasarruflarýn geçersiz sayýl-masýný talep etme hakkýný tanýyan ve ayný zamanda böyle hareket-lere giriþecek olanlarý cezalara uðratan genel pir yasanýn kabulü.

Dil sorunlarý vb. yüzünden ayrý ayrý burjuva partilerin aralarýn-da sürdürdükleri ulusal kavgalara karþý, iþçi demokrasisi þu istekleriileri sürer: her burjuva milliyetçinin öðütlediði þeyin tam karþýtý ola-rak, bütün ulusal-topluluklardan gelme iþçilerin, bütün iþçi sendika,kooperatif ve tüketim örgütlerinde mutlak birliði ve tam kaynaþmasý




ile, ancak böyle bir birlik ve böyle bir kaynaþma ille demokrasisavunulabilir ve þimdiden uluslararasý bir niteliðe bürünen ve her

geçen gün bu niteliði artan sermayeye karþý iþçilerin çýkarlarý savu-nulabilir, her türlü ayrýcalýða ve sömürüye yabancý olan yeni bir yaþam tarzýna doðru dönüþmekte olan insanlýðýn çýkarlarý savunu-

labilir. [sayfa 19]

II. �ULUSAL KÜLTÜR�

Okurun da gördüðü gibi, Severnaya Pravda, devlet dili soru-nu gibi bir örnekten yola çýkarak, ulusal sorunda elini feodallere ve

polislere uzatan liberal burjuvazinin tutarsýzlýðýný ve oportünizminiaçýða vurmaktadýr. Liberal burjuvazinin ayný cinsten bir sürü baþkasorunda da (liberalizmin çýkarlarý bakýmýndan bile) daha az ihanet,ikiyüzlülük ve ahmaklýkla davranmamasýný anlamak kolaydýr.

Sonuç? Her türlü liberal burjuva milliyetçiliðinin iþçi çevrele-rine fesat sokmasý ve özgürlük davasýyla proletaryanýn sýnýf savaþýmýdavasýna pek büyük zararlar getirmesi. Burjuva eðilim (ve feodalburjuva eðilim), �ulusal kültür� sloganý ardýnda gizlendiði için du-rum daha da tehlikeli olmaktadýr. Ulusal kültür adýna �Büyük-Rus,Polonyalý, Yahudi, Ukraynalý vb. ulusal kültürü adýna�, Kara-Yüzler

ve papazlar ve bütün uluslarýn burjuvazisi, gerici iðrenç tertipleregiriþmiþ bulunmaktadýrlar.

Eðer konuyu marksist olarak, yani sýnýf savaþýmý açýsýndanele alýrsak, sloganlarý, �genel ilkeler�le deðil, anlamsýz beyanlarla,parlak sözlerle deðil, sýnýflarýn siyasal çýkarlarý ile karþýlaþtýrarak elealýrsak, bugünkü ulusal yaþamýmýzýn görünümü iþte böyledir.

Ulusal kültür sloganý (çoðu kez Kara-Yüzlerin ve papazlarýnilham ettiði) bir burjuva aldatmacasýdýr. Bizim sloganýmýz, demo-kratizmin ve dünya iþçi hareketinin enternasyonal kültürü sloganý-dýr.

Bu noktada, �bundçu Bay Liebmann bana karþý savaþ açýyor ve þu sözleriyle üzerime yýldýrýmlarý yaðdýrýyor:

�Ulusal kültür konusunda azýcýk bilgisi olan bir kimse, ulus-lararasý kültürün, ulusal olmayan (ulusal biçime bürünmeyen) birkültür olamayacaðýný bilir; ne Rus, ne Yahudi, ne Polonyalý olmay-an, ulusal nitelik taþýmayan, saf bir kültür olma iddiasýnda bulunanbir kültür saçmadýr: enternasyonalci [sayfa 20] fikirler, ancak iþçinin




konuþtuðu dille ifade edildiði ve iþçinin içinde yaþadýðý somut ulu-sal koþullara uyduðu takdirde iþçi tarafýndan benimsenebilir; iþçi

kendi ulusal kültürünün, durumu ve geliþmesi karþýsýnda ilgisiz ka-lamaz, çünkü, o, kültür aracýlýðýyla, ve ancak onun aracýlýðýyla �de-mokratizmin ve dünya iþçi hareketinin enternasyonal kültürüne� ka-týlma olanaðýný elde etmektedir. Bütün bunlar uzun zamandan beribilinen, þeylerdir, ama V. Ý.�nin bunlarý dinlemeye tahammülü yok...�

Þu tipik bundçu muhakemesine, yukarda ifade ettiðimmarksist tezi sözde çürütecek olan bu muhakemeye bir bakýnýz.Bay bundçu, tam olarak kendinden emin olan ve �ulusal sorunu iyibilen� bir adam tavrýyla, çoktan yýkýlmýþ olan burjuva kavramlarý,

�uzun zamandan beri bilinen� gerçekler olarak sunmaya kalkýþmak-tadýr.Gerçekten, bir bundçuya göre, enternasyonal kültür, ulusal

olmayan bir kültür deðildir. Zaten kimse bunu öne sürmedi. Kimseherhangi bir �saf� kültürün olabileceðini, saf bir Polonya, Yahudi,Rus vb. kültürünün olabileceðini söylemedi; öyle ki, içi boþ bir sürülafý yanyana koymamýz, yalnýzca okurun dikkatini baþka yere yö-neltmek ve gürültülü bir sürü sözcük altýnda sorunun özünü mas-kelemek içindir.

Her ulusal kültür, geliþmiþ olmasa bile, demokratik ve sosya-list bir kültürün öðelerini içerir, çünkü her ulusta, yaþam koþullarýzorunlu olarak demokratik ve sosyalist bir ideolojiyi doðuran, sömür-ülen bir emekçi yýðýný vardýr. Ama her ulusta, ayný zamanda (çoðun-lukla aþýrý gerici ve yobaz nitelikte olan) bir burjuva kültür de vardýr

ve bu, ulusal kültürün �bir öðesi� olarak kalmaz, egemen kültür biçimine bürünür. Böylelikle, �ulusal kültür�, genel olarak büyüktoprak sahiplerinin, papazlarýn ve burjuvazinin kültürüdür. Bir marks-ist için bu temel, basit gerçeði, bundçu gölgede býrakmýþ, laf kala-balýðý içinde �boðmuþtur�, yani, gerçekte sýnýflar arasý uçurumugünýþýðýna çýkaracak yerde, onu okurdan [sayfa 21] gizlemiþtir. Pratik-

te, bundçu, sýnýflar-dýþý bir ulusal kültüre inancý yaymakta büyükçýkarý olan burjuvazinin tutumunu benimsemiþtir.

�Demokratizmin ve dünya iþçi hareketinin enternasyonal kül-türü� sloganýný ileri sürerken, biz, her ulusal kültürden yalnýzca de-mokratik ve sosyalist öðeleri alýyoruz ve bunlarý, yalnýzca ve kesinolarak burjuva kültürüne, her ulusun burjuva milliyetçiliðine karþýolduðumuz için alýyoruz. Hiç bir demokrat ve hele hiç bir marksist,




dillerin eþitliðini ya da �kendi� burjuvazisiyle anadilinde polemiðegiriþme gereðini, �kendi� köylüsü ve �kendi� küçük-burjuvazisi safla-

rýnda anti-feodal ve anti-burjuva fikirleri yayma gereðini yadsýmaz.Bu konu üzerinde uzunboylu durmanýn gereði yoktur: tartýþma götür-mez bu gerçeklerden, bundçu, polemiðin asýl konusunu, yani soru-nun özünü maskelemek için yararlanmaktadýr.

Sorun, marksistlerin, doðrudan doðruya ya da dolaylý olarakulusal kültür sloganýný kabul etmelerinin mi, yoksa buna karþý bütündillerde ve bütün yerel ve ulusal özelliklere �uyarlanan� iþçilerin

enternasyonalizm sloganýný ileri sürmelerinin mi doðru olup olma-dýðý sorunudur.

�Ulusal kültür� sloganýnýn anlamý, bu sloganý �enternasyonalkültürü yayma aracý olarak yorumlamaya� hevesli þu ya da bu ay-dýn bozuntusunun vaatlerine ya da iyi niyetlerine baðlý bir þey deðil-dir. Soruna böyle bakmak çocukça bir öznelcilik olur. Bu sloganýnanlamýný, belirli bir ülkenin ve dünyanýn bütün ülkelerinin, bütünsýnýflarýnýn nesnel durumu ve iliþkileri belirler. Burjuvazinin ulusalkültürü bir gerçektir (ve yineliyorum, burjuvazi, her yerde büyüktoprak sahipleriyle ve papazlarla birlik halindedir). Burjuvazinin, boy-unduruða alabilmesi için, iþçileri, hayvanlaþtýran ve düþünme olanak-larýndan yoksun býrakan, onlarý bölen, militan burjuva milliyetçiliði�zamanýmýzýn temel gerçeði budur.

Kim proletaryaya hizmet etmek istiyorsa, bütün uluslarýn [say-

fa 22] iþçilerini birleþtirmeli ve �kendisinin� olsun, baþkalarýnýn olsun,milliyetçiliðe karþý kesin savaþýma giriþmelidir. Kim ulusal kültürsloganýný savunuyorsa, onun yeri küçük-burjuva milliyetçilerininarasýndadýr, marksistlerin arasýnda deðil.

Somut bir örnek ele alalým. Bir Rus Marksistçi, Büyük-Rusulusal kültürü sloganýný benimseyebilir mi? Hayýr. O zaman onun

yeri milliyetçiler arasýnda olur, marksistler arasýnda deðil. Bizim gö-revimiz, öteki ülkelerin iþçileriyle sýký bir ittifak kurarak, bizim de-mokratik ve iþçi hareketimizin tarihinde de bulunan filizleri salt birenternasyonalist ruh içinde geliþtirerek, burjuvazinin ve Kara-Yüzle-rin Büyük-Rus egemen ulusal kültürüne karþý savaþým vermektir.Bizim görevimiz, ulusal kültür sloganýný savunmak ya da hoþgörüile karþýlamak deðildir, görevimiz, enternasyonalizm adýna büyüktoprak sahiplerimize karþý ve Büyük-Rus burjuvalarýmýza karþý, on-larýn, Puriþkeviçlerin ve Struvelerin özelliklerine �uyarlanan�




�kültür�üne karþý savaþým vermektir.En çok ezilen ve en çok zulme uðrayan ulus için de, Yahudi

ulusu için de, ayný þeyi söylemeliyiz. Yahudi ulusal kültürü, haham-larýn ve burjuvalarýn sloganýdýr, düþmanlarýmýzýn sloganýdýr. Ama Yahudi kültüründe ve Yahudi tarihinde baþka öðeler de vardýr. Bütün

dünyadaki on milyon Yahudi ve yarý-Yahudi�nin yarýsýndan çoðu, Yahudileri zorla bir kast durumunda tutan geri ve yarý-yabanýl ülke-

ler olan Galiçya�da ve Rusya�da yaþamaktadýr. Öteki yarýsý, Yahudi-ler için kast durumu bulunmayan ve Yahudi kültürünün evrenselilerici yüce çizgilerinin, enternasyonalizminin, çaðýnýn ilerici hare-ketlerine katýlma eðiliminin (demokratik ve proleter hareketlerinde

Yahudi oraný, her yerde, genel nüfustaki Yahudi oranýndan üstün-dür) açýkça belirlendiði bir uygar dünyada yaþamaktadýr.Kim doðrudan doðruya ya da dolaylý olarak Yahudi �ulusal�

kültür� sloganýna sahip çýkýyorsa, (niyetleri ne kadar iyi olursa ol-sun) proletaryanýn düþmanýdýr, eski öðelerin [sayfa 23] savunucusudur

ve Yahudi toplumunun kast niteliði damgasýný üzerinden atama-maktadýr, hahamlarýn ve burjuvalarýn suç ortaðýdýr. Oysa, iþçi hare-ketinin enternasyonal kültürünün yaratýlmasýna (Rusça ve Yahu-dice) katkýda bulunarak uluslararasý marksist örgütlerde, Rus, Lit-

vanyalý, Ukraynalý vb. iþçiler arasýnda eriyen Yahudi marksistleri,Bundun17 ayrýlýkçýlýk tutumuna karþý duran böyle Yahudiler, �ulusalkültür� sloganýna karþý savaþým vererek, en iyi Yahudi geleneklerinisürdürmektedirler.

Burjuva milliyetçiliði ve proleter enternasyonalizmi, kapitalistdünyanýn iki büyük sýnýf kampýna tekabül eden ve ulusal sorunda

iki ayrý siyaseti (hatta iki ayrý dünya anlayýþýný) ifade eden, �birbiriyle� baðdaþmaz iki slogandýr. Ulusal kültür sloganýný savunarak, �ul-

usal kültürel özerklik� denen þeyin planýný ve pratik programýný buslogana dayandýrarak, bundçular, gerçekte, iþçi çevrelerinde burju-

va milliyetçiliðini yaymaktadýrlar.

III. �ULUSAL ÖZÜMLEME� UMACISI

Ulusal özümleme sorunu, yani ulusal özelliklerin yitirilmesi ve bir baþka ulus haline geliþ sorunu, bundçularda ve yandaþlarýndaki

milliyetçi dalgalanmalarýn sonuçlarýný açýkça görebilmemizi saðlar.Bay Liebmann, bundçularýn iddialarýný �ya da daha doðrusu




tartýþma yöntemlerini� sadakatle benimseyerek belli bir devlet içer-sinde bütün ulusal-topluluklardan gelme iþçilerin tek bir iþçi ör-

gütünde birleþmeleri ve kaynaþmalarý istemini (yukarda Severnaya Pravda yazýsýnýn sonuna bakýnýz), �eski ulusal özümleme masalý�olarak nitelendiriyor.

Bay . Liebmann, Severnaya Pravda�nýn yazýsýný eleþtirerekþöyle diyor; �Bu duruma göre, �hangi ulustansýn?� sorusuna, iþçinin,�sosyal-demokratým� yanýtýný vermesi gerekiyor.� [sayfa 24]

Bundçumuz, bunu, son, derece esprili buluyor. Gerçekte ise,tutarlý demokratik ve marksist bir sloganla bir tuttuðu�ulusal özüm-lemeye� karþý bu tür esprilerle ve sert çýkýþlarýyla kendi maskesini

düþürmekten öte bir þey yapmamaktadýr.Kapitalizm, geliþmesi sýrasýnda, ulusal sorun konusunda ikitarihsel eðilim gösterir. Birincisi, ulusal yaþamýn ve ulusal hareketle-rin uyanýþýdýr, her türlü ulusal baskýya karþý savaþým, ulusal devletle-rin yaratýlmasýdýr. Ýkincisi, uluslar arasýnda her türlü iliþkilerin geliþ-mesi ve çoðalmasýdýr, ulusal çitlerin yýkýlmasý ve sermayenin, genelolarak iktisadi yaþamýn, siyasetin, bilimin vb. enternasyonal birliðinin

yaratýlmasýdýr.Bu iki eðilim, kapitalizmin evrensel yasasýný oluþturur. Kapi-

talist geliþmenin baþlangýcýnda birinci eðilim egemendir, ikinci eði-lim olgunlaþmýþ olan ve sosyalist bir topluma dönüþmeye doðru

yolalan kapitalizmin niteliðidir. Marksistlerin ulusal programý, herþeyden önce uluslarýn ve dillerin eþitliðini savunurken, bu alandaher türlü ayrýcalýða karþý çýkarken (ve uluslarýn kaderlerini kendiler-inin tayin etme hakkýný savunurken, ki bundan ilerde sözedeceðiz);

ve sonra da enternasyonalizm ilkesini ve proletaryaya burjuva milli- yetçiliðinin en yontulmuþunun bile bulaþtýrýlmasýna karþý uzlaþmaz

savaþýmý savunurken, her iki eðilimi de gözönünde tutmaktadýr.Þu sorun karþýmýza çýkýyor: Bundçumuz, �ulusal özümle-

me�ye karþý baðýrýp çaðýrýrken neyin sözünü etmektedir? Herhaldeuluslara karþý zulmün, ya da bunlardan birine tanýnan ayrýcalýklarýnsözünü deðil, çünkü �ulusal özümleme� sözünün burada yeri yok-tur; çünkü ayrý ayrý, ya da resmi bir bütün olarak ele alýndýðýndabütün marksistler, ulusal alanda her türlü baskýyý, en küçük zorba-lýðý, ya da eþitsizliði çok açýk biçimde suçlamýþlardýr; ve ensonuçünkü, bundçumuzun saldýrýlarýna uðrayan Severnaya Pravda�nýn

yazýsý da, bütün marksistlerin kabul ettiði [sayfa 25] bu fikri kesin ola-




rak benimsemiþtir.Hayýr. Söyleneni, burada baþka türlü anlamak olanaksýz. Bay

Liebmann �ulusal özümleme�yi suçlarken, bu terimle, ne baskýyý, ne eþitsizliði, ne, ayrýcalýklarý kastetmiyor. Eðer her türlü zordan veeþitsizlikten arýndýrýrsak, ulusal özümleme fikrinde gerçek olan birþey kalýr mý?

Evet, kalýr. Kapitalizmin, ulusal çitlerin yýkýlmasýna doðru, ul-usal farklarýn silinmesine doðru, uluslarýn birbirine benzeþmesinedoðru evrensel tarihsel eðilimi kalýr; her gün, güç kazanan ve kapi-talizmin sosyalizme dönüþmesinin en önemli etkenini oluþturan bueðilim kalýr.

Kim uluslarýn ve dillerin eþitliðini tanýmýyor ve savunmuyor-sa, kim her türlü ulusal baský ya da eþitsizliðe karþý savaþmýyorsa, o,marksist deðildir. Bundan hiç kimsenin kuþkusu yoktur. Ama þundanda hiç kimsenin kuþkusu olmamasý gerekir ki, baþka bir ulusunmarksistini �ulusal özümleme� fikrine sahip çýkmakla suçlayan söz-de-marksist de, gerçekte basit küçük-burjuva milliyetçisinden baþkabir þey deðildir. Bütün bundçular ve (birazdan göreceðimiz gibi)Bay Yurkeviç, Donstsov ve þürekasý gibi Ukraynalý milliyetçi-sosya-listler, iþte bu pek onurlu olmayan kimseler kategorisine girerler.

Bu küçük-burjuva milliyetçilerin anlayýþlarýnda gerici olarakne varsa hepsini somut olarak gösterebilmek için, üç tür kanýttan

yararlanacaðýz.Rus ortodoks marksistlerinin �ulusal özümleme�sine karþý

en sert eleþtiriler, genel olarak Rusyalý Yahudi milliyetçilerden veözel olarak da bundçulardan gelmektedir. Oysa yukarda da görül-düðü gibi, bütün dünyada onbuçuk milyon Yahudiden, hemen he-

men yarýsý uygar dünyada, en büyük �özümleme� koþullarý içinde yaþamaktadýrlar, ezilen, haklarýndan yoksun tutulan, Rus ve Polonyalý

Puriþkeviçlerin zulmüne uðrayan Rusya ve Galiçya�nýn mutsuz Ya-hudileri ise, en az �ulusal özümleme�, Yahudiler için �zorunlu [sayfa

26] ikamet bölgeleri�ne kadar numerus clausus* ve Puriþkeviç�varibaþka marifetlere kadar varan en büyük özelcilik koþullarý içinde

yaþayan biricik Yahudi topluluðudur.Uygar dünyada Yahudiler bir ulus oluþturmazlar: K. Kautsky

ve O. Bauer�in dedikleri gibi, onlar, öteki uluslardan çok daha fazla

* Sayýsýz hüküm. -ç.




özümlenmiþlerdir. Galiçya ve Rusya Yahudileri de bir ulus oluþtur-mazlar; üzülerek söyleyelim ki (kendilerinin deðil, Puriþkeviçlerin

günahý yüzünden) henüz bir kasttýrlar. Yahudi tarihi hakkýnda bilgi-leri tartýþma götürmez olanlarýn ve yukarda belirtilen gerçekleri gözönünde tutanlarýn vardýklarý kesin yargý böyledir.

Bu, neyi tanýtlar? Ancak tarih tekerleðini tersine döndürmekisteyen, Rusya�da ve Galiçya�daki düzeni, Paris ve New-York�takidüzene doðru deðil, tersine döndürmek isteyen Yahudi küçük-bur-

juva gericilerin, bu konuda marksist tutuma karþý �özümleme� çýð-lýðýný atabileceklerini.

Þanlý adlarýný tarihe yazmýþ olan, dünyada demokrasi ve sos-

yalizm uðruna savaþýmda kýlavuzluk etmiþ olan en iyi Yahudilerarasýnda ulusal özümlemeye sövenler çýkmamýþtýr. Özümlemeyekarþý çýkanlar, yalnýzca, Yahudi geçmiþinin hayranlarýdýr.

Ýleri kapitalizmin bugünkü çerçevesi içinde uluslarýn ben-zeþmeleri sürecinin genel gidiþi hakkýnda bir fikir edinebilmek için,Kuzey Amerika Birleþik Devletleri�ne yapýlan göçlere iliþkin rakam-lara bakýlabilir. 1891�den 1900�e kadar on yýl içinde, Avrupa�dan

ABD�ye 3,7 milyon göçmen gitmiþtir; ve 1901�den 1909�a kadar; 9 yýl içinde gidenlerin sayýsý 7,2 milyondur. 1900 sayýmýnda Birleþik

Devletler�de on milyon yabancýnýn yaþadýðý saptanmýþtýr. Bu sayýmagöre, 78 bin Avusturyalýnýn, 136 bin Ýngilizin, 20 bin ransýzýn, 480bin Almanýn, 37 bin Macarýn, 425 bin Ýrlandalýnýn, 182 bin Ýtalyanýn,70 bin Polonyalýnýn, 166 bin Rusyalýnýn (çoðunluðu Yahudi), 43 binÝsveçlinin vb. yaþadýðý New-York eyaleti, [sayfa 27] ulusal farklarý öðü-ten bir deðirmene benzemektedir. Ve New-York�ta olan, geniþ ul-uslararasý ölçülerde her kentte ve her sanayi merkezinde meydanagelmektedir.

Milliyetçi önyargýlara saplanmamýþ olan bir kimse, kapitaliz-min bu uluslarý özümlemesi sürecini, büyük bir tarihsel ilerleme,örneðin Rusya benzeri geri ülkelerde olduðu gibi, dünyanýn unutul-muþ kovuklarýnda ulusal alýþkanlýklarýn yýkýlmasý olarak görür.

Rusya�yý ve Ruslarýn Ukraynalýlara karþý davranýþýný ele alýnýz.Kuþkusuz, deðil marksistler, demokrat olan bir kimse bile, Ukrayna-lýlarýn uðratýldýklarý hakaretlere karþý olanca gücüyle savaþacak veonlar için tam bir hak eþitliði isteyecektir. Ama ayný devletin içinde,Ukrayna proletaryasý ile Rus proletaryasý arasýnda þu anda var olanbaðlarý ve ittifaký gevþetmek, sosyalizme, doðrudan ihanet ve Ukray-




nalýlarýn burjuva �ulusal görevleri� bakýmýndan bile, dargörüþlü birpolitika sayýlmalýdýr.

Kendisini �marksist� sayan Bay Lev Yurkeviç (zavallý Marx!)bu dargörüþlü politikanýn bir örneðini bize sunmaktadýr. 1906�da,diye yazýyor, Sokolovski (Bassok) ve Lukaseviç (Tuçapski) Ukraynaproletaryasýnýn tamamen ruslaþtýðýný ve ayrý bir örgütün gereði ol-madýðýný ileri sürmüþlerdir. Bay Yurkeviç, sorunun özüyle ilgili tekbir olayýn bile sözünü etmeden bu iki yazara saldýrýya geçiyor veisteri nöbetleri içinde �dargörüþlü ve gerici milliyetçilik zihniyetinetamamen uygun olarak� bunun �ulusal edilgenlik� olduðunu, �ulu-sunu yadsýmak olduðunu�, bu adamlarýn �Ukraynalý marksistler

arasýnda bir bölünmeye (!!) neden olduklarýný� vb. iddia ediyor.Bugün �iþçiler arasýnda Ukraynalý ulusal bilincin yükselmesine�karþýn, bizdeki iþçilerin ancak bir azýnlýðýn �ulusal bakýmdan bilinç-li� olduðunu öne sürüyor Bay Yurkeviç, çoðunluk ise �hala Ruskültürünün etkisi altýnda bulunmaktadýr�. Ve bizim görevimiz, diyehaykýrýyor küçük-burjuva milliyetçisi, �yýðýnlarý kuyruðunda [sayfa 28]

gitmek deðildir, onlarý ardýmýzdan sürüklemektir, onlarý ulusal gö-revler konusunda aydýnlatmaktýr�. (Dzvin, s. 89.)

Bay Yurkeviç�in bütün bu muhakeme tarzý, baþtanaþaðý birburjuva milliyetçisinin muhakeme tarzýdýr. Ama kimileri Ukrayna�nýntam eþitliðini ve özerkliðini isteyen, kimileri de baðýmsýz bir Ukray-na devleti isteyen burjuva milliyetçileri açýsýndan bile, bu muhake-me tarzý saðlam deðildir. Ukraynalýlarýn özgürlük özlemlerine karþýçýkan Büyük-Rus ve Polanyalý toprak sahipleri sýnýfý ve ayný zaman-da bu iki ulusun burjuvazileridir. Bu iki sýnýfýn direnmesini kýrabile-cek olan toplumsal güç, hangi güçtür? 20. yüzyýlýn baþlangýcý busoruya somut bir yanýt getirdi: bu güç, ancak, kendisiyle birliktedemokratik köylülüðü eyleme sürükleyebilen iþçi sýnýfý olabilir. Zaferi,ulusal baskýyý olanaksýz kýlacak olan gerçekten demokratik gücübölmeye ve, böylelikle zayýf düþürmeye çalýþan Bay Yurkeviç, budavranýþýyla, yalnýzca genel olarak demokrasinin deðil, yurdu olanUkrayna�nýn çýkarlarýna da ihanet etmektedir. Eðer Büyük-Rusya veUkrayna proleterleri birlik olarak hareket ederlerse, özgür Ukraynabir gerçek olabilir; böyle bir birlik olmadan özgür Ukrayna olanaksý-zdýr.

Ama marksistler, sorunu, burjuva ulusal açýdan koymakla yetinmezler. On yýllardan beri, Güney, yani Ukrayna, Büyük-Rus-




ya�dan kapitalist sektörlere, madenlere, kentlere, onbinlerce ve yüz-binlerce köylü ve iþçiyi çeken hýzlý bir iktisadi geliþme içindedir. Ve

bu olay, tartýþma götürmez biçimde ilerici nitelik taþýr. Kapitalizm,dargörüþlü, alýþkanlýklarýna baðlý, içine kapanmýþ ve son derece bi-lisiz Rus ya da Ukraynalý köylünün yerine, yaþam koþullarý, Rusolsun, Ukraynalý olsun, özgür ulusal sýnýrlýlýðý yýkan etkin proleterikoymaktadýr. Diyelim ki Rusya ile Ukrayna arasýna, günün birindebir devlet sýnýrý geçirilmiþ olsun: böyle bir durumda bile Büyük-Rus

ve Ukraynalý iþçilerin �özümlenme�sinin tarihsel bakýmdan ilericiniteliðinden kuþku duyulamaz; [sayfa 29] nasýl ki, Amerika�da uluslarýnkaynaþmasýnýn ilerici bir þey olduðundan kuþku duyulamazsa, Ukray-

na ve Rusya özgür olduðu ölçüde, kapitalizmin geliþmesi daha hýzlý

olacaktýr; ve bu kapitalizm, bütün uluslarýn, devletin bütün bölge-lerinin ve (eðer Rusya, Ukrayna�ya göre bir komþu devlet olsaydý)bütün komþu devletlerin iþçilerini daha da çok kentlerine, Maden-lerine, fabrikalarýna doðru çekecektir.

Bay Yurkeviç, iki ulusun proletaryasýnýn birliðini, kaynaþmasýný ve özümlenmesini, Ukrayna ulusal görevlerinin bir anlýk baþarýsýna

feda ederken, gerçek bir burjuva gibi, hatta ileriyi göremeyen,dargörüþlü bir burjuva gibi, yani bir küçük-burjuva gibi davranmakta-dýr. Ýlkin ulusal görevler, ondan sonra proletaryanýn görevleri, diyor-lar burjuva milliyetçileri, ve onlarýn ardýndan Yurkeviçler, Dontsov-lar ve öteki yalancý-marksistler bunu yineliyorlar. Biz, her þeydenönce proletaryanýn görevleri diyoruz, çünkü bu görevler, yalnýzcaemeðin ve insanlýðýn sürekli ve hayati çýkarlarýný karþýlamakla kal-mýyor, ama ayný zamanda, bunlar, demokrasinin çýkarlarýna da uy-gun düþmektedir;ve gerçek demokrasi olmadan Ukrayna ne özerkolabilir, ne de baðýmsýz.

Ve ensonu, Bay Yurkeviç�in milliyetçi incilerle dolu muhake-mesinde bir baþka nokta üzerinde de duralým. Ukraynalý iþçilerinbir azýnlýðýnýn ulusal bilince ulaþtýðýný söylüyor: �iþçilerin çoðunluðu,hala Rus kültürünün etkisi altýnda bulunmaktadýr� diyor.

Proletarya sözkonusu olduðu zaman, Ukrayna kültürünü birtüm olarak, gene bir tüm olarak Rus kültürüyle karþýlaþtýrmak, bur-

juva milliyetçiliðinin yararýna olarak, proletaryanýn çýkarlarýna utan-madan ihanet etmektir.

Bütün milliyetçi-sosyalistlere, çaðdaþ her ulusun, iki ulusuiçerdiðini söyleyeceðiz. Her ulusal kültür, iki ulusal kültürü içerir.




Puriþkeviçlerin, Guçkovlarýn ve Struvelerin bir Rus kültürü vardýr,ama ona karþýlýk Çerniþevski�nin ve Plehanov�un adlarýnýn nitelen-

dirdiði bir Büyük-Rus kültürü vardýr. [sayfa 30] Ayný biçimde, iki Ukray-na kültürü vardýr; nasýl ki Almanya�da, ransa�da, Ýngiltere�de, Ya-hudilerde vb. iki ayrý kültür varsa. Eðer Ukrayna iþçileri, Rus kültürü-nün etkisi altýnda ise, biz iyi biliyoruz ki, papazlarýn ve burjuvazininRus kültürünün fikirlerine paralel olarak, Rus demokrasisinin vesosyal-demokrasisinin fikirleri de, o iþçiler üzerinde etkide bulun-maktadýr. Birinci tür �kültür� e karþý savaþýrken, bir Ukraynalý marks-

ist, bunu, ikinci kültürden her zaman ayýrdedecek ve Ukraynalýiþçilere þöyle diyecektir: �bilinçli Rus iþçisiyle, onun yazýnýyla, onun

fikir çevresiyle her türlü birleþme olanaklarýný olanca gücümüzlekavramamýz, kullanmamýz ve güçlendirmemiz mutlaka gereklidir; hem Ukrayna, hem Rusya iþçi hareketinin hayati çýkarlarý bunu ge-rektirir� .

Eðer Ukraynalý bir marksist, Rus kýyýcýlara karþý duyduðu tamamen haklý ve doðal kinin bir parçasýnýn, hafif bir düþmanlýkduygusu biçiminde bile olsa, Rus iþçilerinin proleter kültürünü veproleter hareketini kapsamasýna izin verirse, kendisi bu yüzden bur-

juva milliyetçiliðinin bataklýðýna kaymýþ olacaktýr. Ayný þekilde, eðerbir Rus marksisti, Ukraynalýlarýn tam hak eþitliði isteðini ya da onla-rýn baðýmsýz bir devlet kurma hakkýný bir an bile unutursa, yalnýzcaburjuva deðil, ama aþýrý gerici milliyetçiliðin bataklýðýna kaymýþ olur.

Rus ve Ukraynalý iþçiler, proleter hareketinin ortak ya da ul-uslararasý kültürünü, propagandanýn hangi dilde yapýldýðý konusun-da ve bu propagandayla ilgili salt yerel ya da salt ulusal ayrýntý

sorunlarý konusunda en büyük bir hoþgörü göstererek, birlikte sa- vunmalýdýrlar ve bir tek devlet çerçevesi içinde yaþadýklarý sürece,

bu savunmayý, en sýký birlik ve organik kaynaþma içinde yapmalý-dýrlar. Bu, marksizmin mutlak bir zorunluluðudur. Bir ulusun iþçile-riyle bir baþka ulusun iþçileri arasýnda her türlü ayýrma giriþimi,marksist �özümleme�ye karþý her saldýrý, proletaryayý ilgilendiren[sayfa 31] sorunlarda bir tüm sayýlarak, ulusal bir kültürü, sözde tek vebölünmez olduðu iddia edilen bir baþka ulusal kültürle karþý karþýyagetirme vb., burjuva milliyetçiliðinden esinlenen davranýþlardýr vebunlara karþý amansýzca savaþýlmalýdýr.




IV. �ULUSAL KÜLTÜR ÖZERKLÝÐÝ�

�Ulusal kültür� sloganý, yalnýzca ulusal sorunda bütün propa-ganda ve ajitasyonumuzun burjuva propagandasýndan farklý yanla-rýný belirterek ideolojik içeriðini tanýmladýðý için deðil, ayný zaman-da, ünlü ulusal kültür özerkliðinin koca programý bu slogana dayan-dýðý için de, marksistler bakýmýndan büyük önem taþýr.

Bu programýn temel kusuru, ilke bakýmýndan yanýlgýsý, ensonuna kadar vardýrýlmýþ ve en ince ve en mutlak milliyetçiliði uy-gulama alanýna koyma çabasý göstermesindedir: her yurttaþ, ken-disini þu ya da bu ulusun bireyi olarak kaydettiriyor ve her ulus,

üyelerini vergilendirme yetkisi olan, bir ulusal parlamentosu (diye-ti) ve ulusal �devlet sekreterleri� (bakanlarý) olan bir hukuksal bütünoluþturur.

Bu fikir, ulusal soruna uygulandýðý zaman, durum, Proud-hon�un fikrinin kapitalizme uygulanmasýna benzer. Kapitalizmi veonun temelindeki meta üretimini ortadan kaldýrmamak, ama butemeli aþýrýlýklardan, yaban otlarýndan vb. arýndýrmak; deðiþimi vedeðiþim-deðerini ortadan kaldýrmamak, ama tersine, onu �yerleþ-tirmek�, genel, mutlak, �adil� hale getirmek, duraksamalardan, bu-nalýmlardan arýndýrmak. Proudhon�un fikri, böyle bir fikirdir.

Proudhon küçük-burjuva olduðu ölçüde, onun teorisi, deði-þimi ve meta üretimini mutlak hale getirir, doðanýn þaheseri sayar;

ve burjuva milliyetçiliðini, þiddetten ve adaletsizliklerden vb. arýn-dýrarak onu mutlak bir þey, doðanýn þaheseri sayan �ulusal kültürözerkliði� teori ve programý da, ayný ölçüde, küçük-burjuva niteliktaþýr. [sayfa 32]

En �adil�, �saf�, en ince ve en uygarý olsa bile, marksizm mil-liyetçilikle baðdaþamaz. Onun yerine, marksizm, enternasyonaliz-mi ileri sürer, her yeni kilometre demiryoluyla, her yeni uluslararasýtröstle, (hem iktisadi eylemiyle ve hem de fikirleri ve özlemleriyleenternasyonal olan) her yeni iþçi örgütüyle gözümüzün önündegeliþen bütün uluslarýn tek bir yüksek birlik içinde kaynaþmasýnýkoyar.

Ulusal özellik ( nationalité) ilkesi, burjuva toplumda, tarihselbakýmdan kaçýnýlmaz ve zorunlu bir ilkedir ve bu toplumu ele alanbir marksist, ulusal hareketlerin tarihsel haklýlýðýný, kesin olarak ka-bul eder. Ama bu kabul ediþin, milliyetçiliði savunma biçimini alm-




amasý için, o, ulusal hareketlerde ilerici ne varsa ancak onu destek-lemekle yetinmelidir; öyle ki, proleter bilinci, burjuva ideolojisi ta-

rafýndan karartýlmýþ olmasýn.eodal uyuþukluktan çýkan yýðýnlarýn uyanýþý ilerici bir þeydir,nasýl ki bu yýðýnlarýn halkýn egemenliði uðruna, ulusun egemenliðiuðruna her türlü ulusal baskýya karþý savaþýmý da ilerici bir þeyse.Marksistin en kararlý ve en tutarlý demokratizmi, ulusal sorunun bü-tün yönlerinde mutlak savunma görevi, buradan gelmektedir. Bu,özellikle olumsuz bir görevdir. Proletarya, milliyetçiliði destekler-ken aþýrý davranýþlara gidemez, çünkü daha ilerde, milliyetçiliði güç-

lendirmeyi hedef tutan burjuvazinin olumlu eylemi baþlar.

Her türlü feodal boyunduruðu kýrmak, uluslara karþý her tür-lü baskýya, uluslardan biri ya da dillerden biri için her türlü ayrýca-lýða karþý çýkmak, demokratik bir güç olarak proletaryanýn mutlakgörevidir, ulusal kavgalarla karartýlan ve geciktirilen proleter sýnýfý-nýn savaþýmýnýn mutlak çýkarýnadýr. Ama kesin olarak sýnýrlandýrýlmýþolan ve sýnýrlarý belli tarihsel bir alana yerleþtirilmiþ bulunan çerçe-

venin ötesinde burjuva milliyetçiliðine yardým etmek, proletaryayaihanet ve burjuvazinin saflarýna geçmek olur. Burada çok kez çokince olan bir sýnýr vardýr ki, bundçu ve Ukraynalý [sayfa 33] milliyetçi-sosyalistler bunu tamamen unutmuþlardýr.

Ulusal boyunduruða karþý savaþým mý? Evet, elbette. Her tür-lü ulusal geliþme için, genel olarak �ulusal kültür� için savaþým mý?Elbette ki hayýr. Kapitalist toplumun iktisadi geliþmesi, bütün dünya-da geliþmesi tamamlanmamýþ ulusal hareketler örnekleri, bazýküçük uluslarýn birbiriyle kaynaþtýrýlmasýyla ve bunlarýn zararýna ola-rak büyük uluslarýn kuruluþu örnekleri, bize uluslarýn özümlenmesiörnekleri sunmaktadýr.

Burjuva milliyetçiliðinin ilkesi, genel, olarak, milliyetin geliþ-mesidir, burjuva milliyetçiliðinin tekelci niteliði burdan gelir, sonuolmayan ulusal kavgalar burdan doðar. Proletarya ise, herhangi birulusun ulusal geliþmesini desteklemek þöyle dursun, yýðýnlarý bugibi hayallere karþý uyarýr, kapitalist deðiþim için en geniþ özgürlüðüsavunur ve zorla özümleme ya da ayrýcalýklara dayanan özümlemedýþýnda, uluslarýn özümlenmesini olumlu karþýlar.

�Adil sýnýrlar� içinde milliyetçiliði desteklemek, milliyetçiliði�kurmak�, özel devlet organizmasý aracýyla bütün uluslar arasýndasaðlam ve güçlü çitler kurmak: iþte ulusal kültür özerkliðinin ideo-




lojik temel ve içeriði budur. Bu fikir, baþtanaþaðý burjuvaca ve baþ-tanaþaðý yanlýþtýr. Proletarya, milliyetçiliðin geliþmesine destek ola-

maz; tersine, o, ulusal farklarýn silinmesine ve uluslararasý engelle-rin yýkýlmasýna, milliyetler arasýndaki baðlarý saðlamlaþtýran her þeye,uluslarýn birbirleriyle kaynaþmasýna yardým eden her þeye, destekolur. Baþka türlü davranmak, gerici milliyetçi küçük-burjuvazinin

yanýnda yer almak olur. Ulusal kültür özerkliði tasarýsý, Avusturyasosyal-demokratlarýnýn Brünn Kongresine18 (1899�da) tartýþýlmak üze-re getirildiði zaman, bu tasarýnýn teorik incelenmesi üzerinde durul-madý ya da hemen hemen durulmadý. Ama bununla birlikte, buprograma karþý, þu iki itirazýn ileri sürülmüþ olmasý anlamlýdýr: 1°

programýn papazlarýn egemenliðini güçlendireceði; 2° �programýn[sayfa 34] þovenliði güçlendireceði, onu her küçük topluluða, her küçükgruba sokacaðý� (Brünn Kongresinin Almanca resmi tutanaklarý, s.92. Bu tutanaklarýn, Yahudi Milliyetçi Partisi (SERP)19 tarafýndan yayýn-lanan bir Rusça çevirisi vardýr).

Kuþkusuz, sözcüðün genel olarak kabul edilen anlamýyla, yani okul vb. olarak �ulusal kültür� dünyanýn bütün ülkelerinde þu

anda papazlarýn ve burjuva þovenlerin etkisi altýnda bulunmaktadýr.Bundçular �ulusal kültür özerkliði�ni savunduklarý zaman, uluslarýnoluþumunun, bu uluslarýn baðrýnda geçen sýnýf savaþýmýnýn her tür-lü yabancý öðelerden arýndýrýlmasý gibi bir etkide bulunacaðýný söy-lerken, açýkça gülünç bir safsatada bulunmaktadýrlar. Her kapitalisttoplumda, �gerçekten ciddi� sýnýf savaþýmý, her þeyden önce iktisa-di ve siyasal alanda geçer. Eðitim alanýný ayrý tutmak her þeydenönce saçma bir ütopyadýr, çünkü (genel olarak �ulusal kültür� gibi)okulu, ekonomiden ve siyasetten ayýrmak olanaksýzdýr; ikincisi, saç-ma ve eskimiþ yerel nitelikteki çitleri ve, önyargýlarý yýkmaya her

zorlayan, kapitalist ülkenin iktisadi ve siyasal yaþamýnýn kendisidir;okulu vb. ayýrmakla, �saf� klerikalizmi (papaz yandaþlýðýný) ve �saf�burjuva þovenizmini korumaktan ve güçlendirmekten öte bir þey

yapmýþ olmayýz. Anonim þirketlerde ayrý ayrý uluslarýn kapitalistleri pekâlâ,

tam anlaþma içinde birlikte bulunabiliyorlar. abrikada ayrý ayrý ulus-lardan gelme iþçiler birlikte çalýþýyorlar. Gerçekten ciddi ve derinher siyasal sorunda gruplaþma, sýnýflara göre oluyor, uluslara göredeðil. Okul ve benzeri alanlardan �devletin müdahalesini ortadankaldýrmak� ve bunlarý uluslarýn eline teslim etmek, deyim uygun




düþerse, en ideolojik ve �saf� ulusal kültüre ya da papaz egemen-liðinin ve þovenizmin ulusal temeli üzerinde açýlýp geliþmeye en

elveriþli olan alanýný, uluslarý birbiri ile kaynaþtýran ekonomiden ayýr- maya çaba göstermekten baþka bir þey deðildir. Pratik uygulama-da, �toprak-dýþý� (þu ya da bu ulusun [sayfa 35] üzerinde yaþadýðý top-raða baðlý olmayarak) özerklik planý, ya da �ulusal kültür özerkliði�bir tek þeyi ifade edebilir: okulun uluslara göre bölünmesi, yanieðitimde ulusal kapalý alanlarýn kabulü. Proletaryanýn sosyalizm uðru-na, sýnýf savaþýmý bakýmýndan sorunu ele almasýndan vazgeçtik,demokrasi açýsýndan bile ünlü bundçu planýnýn bütün gerici nite-liðini anlayabilmek için, bu planýn gerçekten neyi temsil ettiðini açýk-

ça görmek yeter.Bir örnek ve okulun �ulusallaþtýrýlmasý� için bir proje, bizeneyin sözkonusu olduðunu açýkça gösterecektir.

Amerika Birleþik Devletleri�nin bütün yaþamýnda, Kuzey eya-letleriyle Güney eyaletleri hala bölünmüþ durumdadýr; Kuzeyde öz-gürlük ve köle sahiplerine karþý savaþým gelenekleri egemendir;Güneydeki eyaletlerde, iktisadi baskýya uðrayan, kültürel bakýmdangeri halde tutulan (zenciler arasýnda okuma yazma bilmeyenlerinoraný %44, beyazlar arasýnda %6�dýr) zencilere karþý zulmün kalýn-týlarýyla birlikte, köleci gelenekler egemendir. Kuzey eyaletlerindezencilerle beyazlar ayný okula giderler, Güneyde zenciler için özelokullar �eðer deyimi uygun görürseniz �ulusal� ya da ýrksal okullar�bulunmaktadýr. Bana öyle geliyor ki, bu, okulun �ulusallaþtýrýl-masý�nýn biricik pratik örneðidir.

Avrupa�nýn doðusunda, öyle bir ülke var ki, orada, Beylis20

davalarý tezgahlanabiliyor ve Puriþkeviçler, Yahudileri zencilerinkin-den bile kötü bir yazgýya itebiliyorlar. Bu ülkede, son zamanlarda,bir bakan, Yahudi okullarýnýn ulusallaþtýrýlmasý için bir tasarý hazýrla-dý. Ne mutlu ki, bu gerici ütopyanýn gerçekleþme þansý yoktur, nasýlki tutarlý demokrasinin gerçekleþmesinden ve ulusal kavgalarýn sonaermesinden telaþa kapýlan, ve okullarý paylaþma konusunda ulus-larýn boðazlaþmasýna engel olmak... �ulusal kültürler� arasýnda son-

suzluða kadar süren düþmanlýklarý yaratabilmek için, uluslarý, eðitimalanýnda cam fanus içine hapsetmeyi keþfetmiþ olan Avusturya kü-çük-burjuvalarýnýn planlarýnýn da [sayfa 36] kabul edilme þansý yoksa.

Avusturya�da ulusal kültür özerkliði, özünde, edebiyatçýlarýnbir keþfi olarak kaldý, ve Avusturya sosyal-demokratlarýnýn kendileri




de bunu pek ciddiye almadýlar. Buna karþýlýk, Rusya�da ulusal kül-tür özerkliði, bütün Yahudi burjuva partilerinin ve bundçular gibi,

Kafkasyalý parti yýkýcýlarý gibi, sol popülist eðilimde olan Rusya ulu-sal partileri konferansý gibi,. ayrý ayrý uluslarýn küçük-burjuva ve opor-tünist öðelerinin programlarýnda yer almýþtýr, (Ayraç içinde belirte-lim ki, Rusya ulusal partileri konferansý 1907�de toplandý ve bu ko-nudaki karar çoðunlukla alýndý, Rus sosyalist-devrimcileri21 ve Po-lonya sosyal-yurtseverleri PSP22 oylamaya katýlmadýlar. Bu katýl-mayýþ, sosyalist-devrimcilerin ve PSP üyelerinin ulusal programlailgili bu kadar önemli bir ilke sorunu karþýsýndaki son derece karak-teristik tutumlarýný açýða vurmaktadýr!)

Avusturya� da, böyle bir programý Yahudiler için önermeninolanaksýzlýðýný tanýtlamaya, kitabýnda koca bir bölüm ayýdan, �ulu-sal kültür özerkliði�nin� baþlýca teorisyeni Otto Bauer�in kendisiolmuþtur, Rusya�da Yahudiler arasýnda bu programý kabul edenler,tüm küçük-burjuvalar ve onlarýn temsilcisi Bund oldu.* Bu, ne de-mektir? Bu þu demektir ki, tarih baþka bir devletin siyasetinin somutörneðiyle Bauer�in [sayfa 37] keþfinin saçmalýðýný açýða vurmuþtur, týp-ký (Struve, Tugan-Baranovski, Berdiayev ve þürekâsý gibi) Rus bernþ-tayncýlarýnýn,25 marksizmden liberalizme hýzlý geçiþleriyle, Almanbernþtayncýlýðýnýn gerçek ideolojik içeriðini açýða vurduklarý gibi.

Ne Avusturyalý sosyal-demokratlar, ne Rus sosyal-demokrat-larý, �ulusal kültür� özerkliðini programlarýna almamýþlardýr. Amaen geri ülkenin Yahudi burjuva partileri ve birçok sözde sosyalistküçük-burjuva gruplar, burjuva milliyetçiliðinin fikirlerini, iþçi çevre-lerine, incelmiþ bir biçimde sunabilmek için bunu programlarýna

koydular. Bu olay pek anlamlýdýr.

* Bundçularýn inanýlmaz bir gayretkeþlikle �ulusal kültür özerkliði�nin bütün Yahudi burjuva partileri tarafýndan kabul edilmiþ olmasý gerçeðini yadsýmalarý anlaþýlýr

bir þeydir. Bu, Bundun gerçek rolünü apaçýk ortaya koymaktadýr. Bundçulardan biri, M.Manin, Luç�ta23 bunu, bir kez daha yadsýmaya kalkýþtýðý zaman, N. Skop onun maskesinidüþürmekte kusur etmedi (bkz: Prosveþçenye,24 n° 3), Ama Bay Lev Yurkeviç, Dzvin�de(1913, n° 7-8, s. 92), N. Sk.�nin Prosveþçenye, n° 3, s. 78�deki, �Bundçular bütün Yahudiburjuva partileri ve gruplarýyla birlikte uzun zamandan beri ulusal kültür özerkliðinisavunmaktadýrlar� tümcesini anarken� aktardýðý bu tümceden �Bundçular� sözcüðünüçýkarýrsak, ve �ulusal kültür özerkliði� sözcükleri yerine, �ulusal haklar� sözcüklerini�koyarsak, bu davranýþ karþýsýnda omuz silkip geçmek gerekir! Bay Lev Yurkeviç birmilliyetçi olmakla, sosyal-demokrasi tarihi ve programý konusunda bilisiz olmaklakalmýyor, iþi Bundun yararýna olarak basit sahtekârlýða vardýrýyor. Bundun ve Yurkeviçlerindurumlarýnýn pek parlak olmadýðý besbellidir.




ULUSAL sorun üzerinde Avusturya programýndan sözetmeyesýra geldiðine göre, bundçularýn sýk sýk deðiþtirdikleri gerçeði ortaya

koymamýz gerekir. Brünn Kongresine saf bir �ulusal kültür özerk-liði� programý sunuldu. Bu, Güney Slavlarý sosyal-demokrat partisi-nin programýydý ve ikinci paragraf þöyleydi: �Avusturya�da yaþayanher ulus, üyelerinin bulunduðu bölge hangisi olursa olsun, (dil vekültür alanýna giren) bütün ulusal sorunlarýný tam baðýmsýz olarakdüzenleyen özerk bir grup oluþturur.� Bu program, yalnýzca Kristantarafýndan deðil, ama büyük etkisi olan Ellenbogen tarafýndan dasavunuldu. Ama buna karþýn program geri alýndý, çünkü lehindetek bir oy kullanýlmadý. Bunun yerine ülkelik (territorialiste) bir prog-

ram, yani �ulusun üyelerinin yaþadýðý bölgeyi gözönünde tutmay-an� hiç bir ulusal grup yaratmayan bir program benimsendi.Programýn üçüncü paragrafý þöyledir: �bir tek ve ayný ulusun

özerk yönetim bölgeleri, birlik halinde, ulusal sorunlarýný tam baðým-sýz olarak düzenleyen tek bir ulusal birlik oluþtururlar� (bkz: Pros-

veþçenye, 1913, n° 4, s. 28).26 Bu uzlaþma programýnýn da yanlýþolduðu ortadadýr. Örneðin þöyle bir durumu nasýl açýklayacaðýz: Sa-ratov eyaleti sakinlerinin [sayfa 38] Alman topluluðu, artý, Riga ya daLotz iþçilerinin Alman mahallesi, artý Petersburg dolaylarýndaki Al-man kasabasý vb., Rusya Almanlarýnýn �biricik ulusal bütün�ünüoluþturacaklardýr. Besbelli ki, belirli bir devlet içinde hangi ulusal-topluluktan olursa olsun her topluluðun örgütlenmesi dahil, her tür-lü örgütlenme özgürlüðünü asla reddetmemekle birlikte sosyal-de-mokratlar, böyle bir þeyi isteyemezler ve böyle bir birliðe arka çý-kamazlar. Örneðin Rusya�nýn ayrý ayrý bölgelerindeki ayrý ayrý sýný-flardan gelme Almanlarý bir devlet yasasýyla özel olarak tek bir Al-man ulusal bütünü içinde birleþtirmeye gelince, böyle bir görevi,ancak papazlar, burjuvalar, küçük-burjuvalar, kim olursa olsun yük-lenebilir, ama sosyal-demokratlar yüklenemez.

V. ULUSLARIN EÞÝTLÝÐÝ VE ULUSAL AZINLIÐIN HAKLARI

Ulusal sorunun tartýþmasýnda Rusya oportünistlerinin en çokbaþvurduklarý yöntem, Avusturya örneðini ileri sürmektir. Severna-

ya Pravda�daki yazýmda (Prosveþçenye, n°10, s. 96-98) �ki oportü-nistler bu yazýya karþý savaþ açmýþlardý (Bay Semkovski, Novaya




Raboçaya Gazeta�da,27 Bay Liebmann da Zeit�ta)� ulusal sorununbiricik çözümünün, bu sorun kapitalist dünyada çözümlenebildiði

kadar, tutarlý demokratizm olduðunu belirttim. Ve bu görüþümütanýtlamak için Ýsviçre örneðini verdim.Bu örnek, yukarda adý geçen iki oportünistin hoþuna gitme-

miþ; bunlar, görüþümü çürütmeye ya da kapsamýný daraltmayaçalýþýyorlar. Kautsky�ye göre, Ýsviçre, eþi-benzeri bulunmayan bir ör-neði temsil edermiþ: güya Ýsviçre�de tamamen kendine özgü birmerkeziyetsizlik, kendine özgü bir tarih, özel coðrafi koþullar venüfusun son derece özgün bir daðýlmasý vb., vb. varmýþ.

Bunlar; tartýþmanýn temel konusundan kaçma çabalarýndan

baþka bir þey deðildir. Kuþkusuz türdeþ(homogène) [sayfa 39]

bir ulu-sal devlet olmama anlamýnda Ýsviçre�nin kendine özgü bir durumu vardýr. Ama ayný kendine özgü durum (ya da Kautsky�nin eklediði

gibi ayný gerilik durumu) Avusturya�da da, Rusya�da da vardýr. Kuþ-kusuz, Ýsviçre�de, bu ülkenin tarihinin ve geleneklerinin özel, özgünkoþullarý, komþu Avrupa ülkelerinin çoðundakinden daha çok de-mokratizmi saðlamýþlardýr.

Ama bir örnekten bazý þeyler alma sözkonusu olduðuna göre,bütün bunlarýn burada yeri yoktur. Bugünkü koþullarda þu ya da bukurumun tutarlý bir demokratizmin ilkelerine uygun olarakgerçekleþtirildiði ülkelerin hepsi, bir bakýma, eþi-benzeri bulunmay-an ülkelerdir. Bu, bizim, programýmýzda bütün kurumlarda tutarlýbir demokratizmin uygulanmasýný istememize engel olur mu?

Ýsviçre�nin özelliðini meydana getiren þey, tarihidir, coðrafikoþullardýr ve baþka þeylerdir. Rusya�nýn özelliðini meydana getirenþey, burjuva devrimler döneminden bugüne kadar eþi görülmemiþgüçte bir proletaryadýr ve nesnel olarak (türlü belalar ve yýkýmlarasürüklenme önlenecekse) görülmedik hýzda ve kararlýlýkta bir iler-lemenin gerekliliðidir.

Proletaryanýn görüþ açýsýndan hareket ederek bir ulusal prog-ram hazýrlýyoruz. En iyi örnekler yerine en kötü örneklerin alýndýðýnerede görülmüþtür?

Her ne olursa olsun, kapitalist düzende ulusal barýþýn (ger-çekleþebildiði kadar) yalnýzca demokratizmin tutarlý bir tarzda uy-gulandýðý ülkelerde gerçekleþtirildiði tartýþma götürmez bir gerçekdeðil midir?

Böyle bir þey, tartýþma götürmeyeceðine göre, Ýsviçre yerine




Avusturya örneðini inatla ileri süren oportünistler, týpký Avrupa�nýnen iyi anayasalarýndan esinleneceklerine, en kötülerini kopya eden

kadetler gibi davranmaktadýrlar.Ýsviçre�de üç devlet dili vardýr, ama referandumlar sýrasýnda yasa tasarýlarý beþ dilde basýlýr, yani üç devlet [sayfa 40] dilinde ve �La-

tin kökenli� iki lehçede, 1900 sayýmýna göre bu iki lehçeyi konuþanlar3.315.443 nüfus üzerinden 38.651 kiþidir, yani %1�den biraz fazla.Ordudaki subaylar ve assubaylar �erlere kendi anadillerinde hitapetmekte tam serbesttiler�. Grisons ve Valais kantonlarýnda (ki bun-larýn her birinin nüfusu 100.000�in üstündedir), sözkonusu iki lehçe,tam bir eþitlikten yararlanmaktadýr.*

Þu soru karþýmýza çýkýyor: ileri bir ülkenin bu canlý deneyimi-

ni yaymalý ve savunmalý mýyýz,yoksa Avusturyalýlarýn dünyanýn hiçbir yerinde denenmemiþ olan (ve Avusturyalýlarýn kendilerinin dehenüz kabul etmedikleri) �bölgeler-dýþý özerklik� türünden icatla-

rýný kabul mü etmeliyiz?Böyle bir icadý öðütlemek, okulun milliyetlere göre bölün-

mesini savunmak demektir, yani açýkça zararlý bir propagandayakatýlmak demektir. Oysa Ýsviçre deneyimi, bir devletin bütünü için-de (baþkalarýna göre) tutarlý bir demokratizm düzeni altýnda, (genebaþkalarýna göre) en büyük ulusal barýþý saðlamanýn pratikte olanaklýolduðunu �ve bu gerçekleþmiþ bir þeydir� bize göstermektedir.

�Sorunu incelemiþ olanlar, Ýsviçre�de ulusal sorunun Doðu Avrupa�daki anlamýyla var olmadýðýný söylemektedirler. Ulusal sorun

terimi bile burada bilinmemektedir...� �Ýsviçre, ulusal-topluluklararasý savaþýmý, artýk çok geride kalmýþ bir dönemde aþmýþtýr, 1797-1803�te.�**

Bu demektir ki, zamanýnýn feodalizmden kapitalizme geçiþile ilgili sorunlarýný en demokratik tarzda çözüme baðlamýþ olanbüyük ransýz devrimi dönemi, ulusal sorunu da, geçerken �çözü-

me� baðlayabilmiþtir.Þimdi de kalksýn Semkovskiler, Liebmann�lar ve öteki opor-

tünistler bu çözümün �ancak ve ancak Ýsviçre�ye özgü� olduðunu ve Rusya�nýn herhangi bir bölgesine, hatta þimdiden 209.000 nüfus

içinde, kendi-ülkelerinde dil bakýmýndan [sayfa 41] tam bir hak

* Bkz: René Henry, La Suisse et la question des langues, Berne 1907.** Bkz: Ed. Blocher, Die Nationalitäten in der Schweitz, Berlin 1910.




eþitliðinden yararlanmak isteyen 40.000 yurttaþýn konuþtuðu iki lehçe- nin bulunduðu Rusya�nýn bir bölgesinin bir bölümüne uygulanama-

yacaðýný öne sürmeyi denesinler!Uluslarýn ve dillerin tam eþitliði propagandasý, her ulusta de-mokratik ilkelerin tutarlý olarak uygulanmasýndan yana olan öðeleri(yani yalnýzca proleterleri) , onlarý ulusal topluluklarýna göre deðil,devletin genel yapýsýnda derin ve ciddi olumlu deðiþiklikleri ger-çekleþtirme özlemlerinden ötürü birleþtirerek toplu hale getirir. Bunakarþý, �ulusal kültür özerkliði� propagandasý, bazý gruplarýn ve kiþilerindileklerine karþýn, uluslarý böler ve gerçekte bir ulusun iþçilerini

kendi burjuvazisine yaklaþtýrýr (ünlü �ulusal kültür �özerkliði�nin bütün

Yahudi burjuva partileri tarafýndan benimsenmesi).Tam hak eþitliði ilkesi, ulusal azýnlýklarýn haklarýnýn güvencealtýna alýnmasýna sýký sýkýya baðlýdýr. Severnaya Pravda�daki yazým-da, bu ilke, sonradan marksistlerin kongresinde alýnan resmi vedaha tam ve belirli kararda ifade edildiði tarzda ele alýnmýþtýr. Bukarar, �uluslardan birine tanýnan her türlü ayrýcalýðýn ve bir ulusalazýnlýðýn haklarýnýn her türlü ihlalinin hiç olmamýþ olduðunu beyaneden bir temel yasanýn anayasaya konmasýný� istemektedir.

Bu formülle alay etmeye kalkan Bay Liebmann soruyor:�Peki, bir ulusal azýnlýðýn haklarýnýn neler olduðunu nasýl bileceðiz?�Ulusal okullarda kendi �ders programýna� sahip olma hakký, buhaklar arasýnda mýdýr? Kendi yargýçlarýna memurlarýna, kendi okul-larýna ve anadiline sahip olma hakkýndan yararlanabilmek için birulusal azýnlýðýn önemi ne olmalýdýr? Bay Liebmann bu sorulardan�kesin� bir ulusal programýn gereðine varmak istemektedir.

Gerçekte bu sorular, bundçuluðun, ufak-tefek ayrýntýlar veözellikler üzerindeymiþ gibi görünen bir tartýþmadan yararlanarak,bize nasýl bir gericilik metaý sunma çabasýnda [sayfa 42] olduðunuaçýkça gösterir.

Kendi ulusal okulunda �kendi ders programý�!.. Marksistler-de, sevgili milliyetçi-sosyalist, örneðin mutlak olarak laik bir okulugerektiren ortak bir okul programý vardýr. Marksistler açýsýndan, de-mokratik bir devlette hiç bir zaman ve hiç bir yerde bu ortak prog-ramdan ayrýlmak mümkün deðildir (ve bu programa dil vb. gibi�yerel� maddeleri katmak bölgenin halkýna ait bir iþtir). Okul ala-nýný �devletin yetki alanýndan çýkararak� ulusal-topluluklara vermeyiamaç edinen ilkeye gelince, bundan çýkan sonuç þudur ki, bizim




demokratik devletimizde, biz iþçiler, halkýn kuruþlarýný, papaz okul-larý açmak için harcama olanaðýný �ulusal-topluluklara� tanýyacaðýz!

arkýnda olmadan Bay Liebmann, �ulusal kültür özerkliði�nde geri-ci nitelikte ne varsa hepsini açýkladý!�Bir ulusal azýnlýðýn önemi ne olmalýdýr?� Bundçularýn o ka-

dar övdükleri Avusturya programý bile bu noktada bir þey söyleme-mektedir. Bu program (bizdekinden daha kýsa ve daha az açýk birtarzda) þunu beyan eder: �Ulusal azýnlýklarýn haklarý, imparatorlukParlamentosu tarafýndan kabul edilen bir özel yasayla güvence altý-na alýnýr.� (Brünn programý, § 4.)

Acaba niçin, hiç kimse, Avusturyalý sosyal-demokratlarý, bu

yasanýn ayrýntýlý olarak açýklanmasý için sorguya çekmemiþtir? Söz-konusu olan haklarýn tam olarak ne olduðu ve haklarý güvencealtýna alýnacak olan azýnlýðýn hangisi olduðu konusunda bilgi iste-memiþtir.

Çünkü her aklý baþýnda kimse anlar ki, bir programda, ayrýntýniteliðindeki sorunlarý önceden belirlemek gereksiz ve olanaksýz-dýr. Program, ancak, temel ilkeleri saptar. Ýncelediðimiz örnekte,temel ilke, Avusturyalýlarda üstü örtülü biçimde ve Rusya marksist-lerinin son kongre kararýnda da açýkça ifade edilmiþtir. Bu ilke, hiçbir ulusal ayrýcalýk ve hiç bir ulusal eþitsizlik tanýmamak, bunlaragöz [sayfa 43] yummamaktan ibarettir.

Bundçuyu ,bu konuda aydýnlatmak için somut bir örnek elealalým. St. Petersburg kentinde, 18 Ocak 1911�de, okul sayýmý, Ulu-sal �Eðitim� Bakanlýðýna baðlý ilkokullarda 48.076 öðrenci bulun-duðunu ve bunlarýn 396�sýnýn, yani % 1' den azýnýn Yahudi olduðunugöstermiþtir. Ayrýca iki Romanyalý, bir Gürcü, üç Ermeni vb. vardýr.28

Bu iliþkiler ve koþullar çeþitliliðini kucaklayan �kesin� bir ulusal pro-gram yapma olanaðý var mýdýr? (Kuþkusuz, Petersburg, Rusya�nýnulusal bakýmdan en �karýþýk� kenti deðildir.) Öyle sanýlýr ki, bun-dçular gibi ulusal �inceliklerin� uzmanlarý bile, böyle bir programý

yapmayý göze alamazlar.Devletin anayasasýnda azýnlýk, haklarýný ihlal eden her türlü

önlemleri yetersiz ilan eden bir temel yasa olsaydý, her yurttaþ, dev-let hesabýna, örneðin, Yahudi dili, Yahudi tarihi vb. okutacak özelöðretmenlerin görevlendirilmesini, ya da Yahudi, Ermeni ve Ro-manyalý çocuklar için, hatta tek bir Gürcü çocuðu için resmi birlokal ayrýlmasýný yasaklayan yasa ve kararnamelerin yürürlükten




kaldýrýlmasýný isteyebilirdi. Her durumda, hak eþitliði temeli üzerin-de, ulusal azýnlýklarýn akla-yakýn ve gerçekleþtirilebilir isteklerini

karþýlamak hiç de olanaksýz deðildir ve bu eþitliði savunmanýn zararlýolduðunu kimse söyleyemez. Tersine, örneðin Petersburg�un Yahu-di çocuklarýna ayrýlmýþ bir Yahudi okulu isteyerek, okulun uluslaragöre bölünmesini savunmak, elbette ki, zararlý olur; 1, 2 ya da 3çocuktan ibaret olsa da bütün ulusal azýnlýklar için ulusal okullarýnkurulmasý ise, yalnýzca olanaksýzdýr.

Üstelik ülke çapýndaki hiç bir genel yasa, bir ulusal azýnlýðýn,kendi özel okuluna ya da tamamlayýcý derslerde vb. özel öðret-menlere hak kazanabilmesinin, ne ölçüde olacaðýný saptayamaz.

Buna karþýlýk, hak eþitliði üzerine ülke çapýndaki genel yasa,özel genelgelerle, bölge diyetlerinin, kentlerin, zemstvolarýn, [sayfa 44]

topluluklarýn vb. kararnameleriyle pekala ayrýntýlarýna kadar sap-tanabilir ve geliþtirilebilir.

VI. MERKEZÝLEÞME VE ÖZERKLÝK

Bay Liebmann yanýtýnda þöyle yazýyor:�Bizde Litvanya�yý, Baltýk Denizi bölgelerini, Polonya�yý,

Volhinya�yý, Güney Rusya�yý vb. gözönüne getiriniz, her yerde karýþýkbir nüfus bulacaksýnýz, büyük sayýda ulusal azýnlýðý bulunmayan tekbir kent yoktur. Merkezileþtirmeden ne kadar kaçýnýrsak kaçýnalým,gene de her yerde, çeþitli bölgelerde (özellikle kent topluluklarýn-da), birlikte yaþayan ayrý ayrý milliyetlerle karþýlaþýlýr; �oysa demok-ratizm, ulusal azýnlýðý ulusal çoðunluða baðýmlý kýlmaktadýr. Amabilindiði gibi, V. Ý., Ýsviçre Konfederasyonunda görülen devletin fe-deratif örgütlenmesine ve aþýrý merkeziyetsizliðe karþýdýr. Ýnsanýnacaba niçin Ýsviçre�yi örnek olarak gösterdiðini sorasý geliyor.�

Ýsviçre örneðini neden andýðýmý yukarda açýkladým. Ayný bi-çimde bir ulusal azýnlýðýn haklarýnýn korunmasý sorununun ancakhak eþitliði ilkesini benimseyen tutarlý bir demokratik devlette, ,ge-nel bir yasanýn kabulüyle, çözüme baðlanabileceðini de açýkladým.

Ama yukarýya ,aktarýlan pasajda, Bay Liebmann, marksist ulusalprograma karþý genellikle ileri sürülen en gözde (ve en yanlýþ) iti-razlardan birini (ya da kuþkucu, düþüncelerden birini) yinelemek-tedir.

Elbette ki, marksistler kapitalizmin geliþmesinin devletlerin




olanaklar ölçüsünde büyük ve olanaklar ölçüsünde merkezileþmiþolmasýný gerektirdiði gibi basit bir nedenden ötürü federasyona,

merkeziyetsizliðe karþýdýrlar. Bütün öteki koþullar eþit olmak kaydý- yla, bilinçli proletarya, her zaman, daha büyük bir devletten yanaolacaktýr. O, her zaman, ortaçaða özgü özelliðe karþý olacak ve pro-letaryanýn burjuvaziye karþý yaygýn bir temel üzerinde geliþebileceði[sayfa 45] geniþ bir savaþýmýnýn sürdürüldüðü geniþ topraklarýn olabil-diðince en sýký bir iktisadi kaynaþmasýný her zaman hoþnutluklakarþýlayacaktýr.

Üretici güçlerin kapitalizm tarafýndan, geniþ ölçüde ve hýzlageliþtirilmesi, tek bir devlet içinde toplanmýþ ve birleþmiþ geniþ top-

raklarý gerektirir;

ancak böyle bir alan üzerinde burjuva sýnýfý, ötekikutupta proletarya sýnýfý, ona koþut ve kaçýnýlmaz olarak gruplaþýrken,kendisi de kastlarýn, yerel ya da dinsel dar görüþlülüðün, küçükulusal azýnlýklarýn vb. ortaçaða özgü, eskimiþ çitlerini yýkarak grup-laþabilir.

Uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýný, yani ayrý birulusal devlet kurmak üzere ayrýlma hakkýný baþka bir yazýda elealacaðýz. Ama ayrý ayrý uluslar tek bir devlet içinde birleþebildiklerisürece, marksistler, hiç bir zaman ne federatif ilkeyi, ne de merke-ziyetsizliði savunmayacaklardýr. Merkezi bir büyük devlet, ortaçaðaözgü parçalanýþtan, geleceðin bütün dünyanýn sosyalist birliðine gö-türen büyük bir tarihsel ilerlemeyi ifade eder, ve (kapitalizme çözül-

mez baðlarla baðlý) böyle bir devletten geçen yoldan baþka sosya-lizme giden yol yoktur.

Ama merkeziyetçiliði savunurken, bizim, ancak demokratikmerkeziyetçiliði savunduðumuzu unutmak baðýþlanmaz bir yanýlgýolur. Bu bakýmdan genel olarak küçük-burjuva zihniyeti ve özelolarak da (müteveffa Dragomanov29 dahil) küçük-burjuva milliyetçizihniyeti, sorunu, o ölçüde karýþýk hale getirmiþtir ki, dolaþan yu-maðý çözmek için biraz zaman yitirmemiz gerekecektir.

Ekonomileri, yaþayýþ biçimleri, ulusal bileþimleri vb. bakýmýn-dan özellikleri olan bölgelerin özerkliðini saðlayan yerel yönetimdeözerkliði reddetmek þöyle dursun, demokratik merkeziyetçilik, ter-sine, bunu gerektirir. Bizde sýk sýk merkeziyetçilikle, keyfi yönetim

ve bürokratizm birbirine karýþtýrýlýr. Rusya�nýn tarihi, doðal olarakböyle bir karýþtýrmaya [sayfa 46] neden olmaktadýr, ama bunun böyleolmasý, bu ikisini birbirine karýþtýrma, bir marksist için daha kolay




baðýþlanýr bir yanýlgýyý gerektirmez. En basiti, somut bir örnek elealmaktýr.

�Ulusal Sorun ve Özerklik�* baþlýklý yazýsýnda Rosa Luxem-burg (daha ilerde sözünü edeceðim) birçok eðlendirici yanlýþlýklararasýnda, özerklik istemini, yalnýzca Polonya�yla sýnýrlandýrmayaçaba göstermekle hoþ ve eðlendirici olmak gibi özelliði olan bir

yanýlgýya düþmektedir.Ýlkin özerkliði nasýl tanýmladýðýna bir bakalým. Rosa Luxem-

burg, kapitalist toplum için temel önemde olan bütün iktisadi vesiyasal sorunlarýn, özerk yerel diyetlerin deðil, ancak bir merkeziparlamentonun, bütün devletin ortak parlamentosunun yetkisine

girmesi gerektiðini kabul ediyor � elbette ki, marksist olduðunagöre bunu kabul etmek zorundadýr da. Bu temel önemdeki sorun-lar þunlardýr: gümrük politikasý, sanayi ve ticaretle ilgili yasama,ulaþtýrma ve iletiþim (demiryollarý, posta, telgraf, telefon vb.), ordu,maliye, kamu ve ceza hukuku,** eðitim alanýný engelleyen genelilkeler (örneðin eðitimin mutlak laikliðini saðlayan yasa gibi, geneleðitim yasasý gibi, asgari program, okul düzeninin demokratik biçim-de örgütlenmesi yasalarý gibi vb.), emeðin korunmasý yasalarý, siya-sal özgürlükleri koruyan, yasalar (birlik kurma hakký gibi) vb.., vb..

Özerk diyetlerin yetki alanýna �devletin genel yasalarý ge-reðince� salt yerel ya da bölgesel, ya da salt ulusal sorunlar girer.Bu fikri �aþýrý ölçüde dememek için� son derece ayrýntýlý biçimdegeliþtirerek, Rosa Luxemburg, örneðin, yerel önemi bulunan de-miryollarýnýn yapýmýný (n°12, .s. 149), yerel yollarýn yapýlmasýný (n°14-15, s. 376) vb. anmaktadýr. [sayfa 47]

Ekonomi ya da yaþayýþ tarzý alanýnda az da olsa özellikleriolan, özel bir ulusal bileþimi bulunan vb. her bölge için böyle birözerklik tanýmayan gerçekten modern bir devlet düþünülemeyeceðibesbellidir. Kapitalizmin geliþmesi için gerekli merkeziyetçilik ilkesiböyle bir (yerel ya da bölgesel) özerklikle çeliþmez; tersine, ancakbunun sayesinde bürokratik olmayan, demokratik bir biçimdeiþleyebilir. Ayný zamanda, sermayenin yoðunlaþmasýný, üretici güçle-rin geliþmesini burjuvazinin ve proletaryanýn bütün devlet ölçüsün-

* Przeglad Socjaldemokratyczny, 30 Krakov 1908 ve 1909.** Rosa Luxemburg, fikrini ayrýntýlara kadar geliþtiriyor: örneðin boþanmayla

ilgili yasalar üzerinde de -haklý olarak- duruyor (n° 2, s. 162).




de gruplaþmasýný kolaylaþtýran böyle bir özerklik olmadan kapita-lizmin geniþ ölçüde, özgür ve hýzlý geliþmesi olanaksýz olurdu ya da

hiç deðilse son derece zorlaþýrdý. Çünkü, salt yerel (bölgesel, ulusal vb.) sorunlarda bürokratik müdahale, genel olarak iktisadi ve siya-sal geliþmeye en büyük engellerden biri olduðu gibi, özel olarak daen önemli sorunlarda, temel sorunlarda merkeziyetçiliðin önündeduran engellerden biridir.

Onun için Rosa Luxemburg�umuzun en aðýrbaþlý bir tavýr ile ve �salt marksist� terimler kullanarak özerklik isteminin yalnýzca

Polonya�ya, yalnýzca ve istisnai olarak bu ülkeye uygulanabileceðinitanýtlamaya kalkýþmasýný görerek gülümsememek olanaksýzdýr! El-

bette ki, burada �sýnýrlý anlamýyla� yurtseverliðin en küçük izi yok-tur, burada olan yalnýzca �pratik� nedenlerdir... Örneðin Litvanya ileilgili olanlar gibi.

Rosa Luxemburg dört eyaletin durumunu inceliyor: Vilna�nýn,Kovna�nun, Grodno ve Suvalki�nin; ve okuru (ve bu arada kendisinide) Litvanyalýlarýn �daha çok� bu eyaletlerde yaþadýklarýna inandýr-maya çalýþýyor. Bu eyaletlerin nüfusunu birleþtirerek, nüfusun%23'üne varan bir Litvanyalý oraný buluyor; Ymud�larý da Litvanya-lýlara katsak bile nüfusun ancak %31�ine, yani üçte-birinden azýna

varýlmaktadýr. Bundan çýkarýlan sonuç, Litvanya�nýn özerkliði fikri-nin �keyfi ve yapay� olduðudur (n° 10, s. 807).

Rus resmi istatistiklerinin herkesçe bilinen kusurlarýndan [say-

fa 48] haberi olan okur, Rosa Luxemburg�un yanýlgýsýný hemen göre-cektir. Niçin, Litvanyalýlarýn %O,2�yi, yüzde sýfýr virgül iki�yi aþmadýklarýGrodno eyaleti alýnmýþtýr? Niçin, Litvanyalýlarýn nüfusun çoðunluðu-

nu oluþturduðu Troki ilçesi deðil de, bütün Vilna eyaleti alýnmýþtýr?Niçin, Suvalki eyaletinin bütünü hesaplanarak, nüfusunun %52�si-nin Litvanyalý olduðu saptanmýþtýr da, bu eyaletin Litvanyalý ilçeleri,

yani Litvanyalýlarýn,nüfusun %72�sini oluþturduðu yedi ilçeden beþiele alýnmamýþtýr?

Bir yandan modern kapitalizmin koþullarýndan ve gerekle-rinden sözetmek ve öte yandan, ne �modern� ne de �kapitalist�olmayan Rusya�nýn ortaçaða özgü, feodal, bürokratik resmi idaribölünmesine dayanmak ve üstelik de (ilçeleri deðil de eyaletlerigözönünde tutarak) bunu en kaba biçimiyle yapmak gülünçtür, Buidari bölünmeyi ortadan kaldýrmadan ve bunun yerine hazinenin,bürokrasinin, geleneðin, büyük toprak sahiplerinin, papazlar züm-




resinin çýkarlarýna deðil de, kapitalizmin gereklerine uyan gerçekten�modern� bir idari bölünmeyi koymadan Rusya�da azçok ciddi hiç

bir yerel reform yapýlmasýnýn sözkonusu olamayacaðý çok açýktýr.Kesinlikle söylenebilir ki, kapitalizmin bugünkü gereksinmeleriarasýnda, nüfusun ulusal bileþiminin mümkün olduðu kadar türdeþhale getirilmesi gereði de bulunacaktýr, çünkü iç pazarýn tam ola-rak ele geçirilmesi için ve iktisadi iliþkilerin tam serbestliði için ulu-sal nitelik, dil birliði, önemli bir etkendir.

Ýlginç olan þey, Rosa Luxemburg�un bu açýk yanýlgýsýnýn,Polonya�nýn �istisnai� özelliklerini tanýtlamayý deðil de, bölgeler içinulusal özerklik ilkesinin gereksizliðini tanýtlamaya kalkan bundçu

Medem tarafýndan benimsenmesidir. (bundçular bölgeler-dýþý ulu-sal özerklik yandaþýdýrlar). Bizim bundçularýmýz ve likidatörlerimiz,dünya sosyal-demokrasisinde en kötü ne varsa, onlarý her seferin-de alarak, ayrý ayrý ülkelerin ve ayrý ayrý uluslarýn sosyal-demokrat-larýnýn [sayfa 49] bütün oportünistçe yanýlgýlarýný ve kararsýzlýklarýný be-nimsemektedirler. Bundçularýn ve likidatörlerin kötü yazýlarýndanalýnma parçalarý birleþtirerek sosyal-demokrasinin kötü yanýný yan-sýtan bir müze kurulabilirdi.

Medem, büyük bir söz söyleyen kimse tavrýyla,bölgesel öze-rkliðin bir bölge için iyi olabileceðini, ama nüfusu yarým milyondaniki milyona kadar varan ve alam bir eyaleti kaplayan Letonya, Es-tonya, vb. �yönetim bölgeleri� için iyi bir þey olmayacaðýný söylüyor.�Bu, özerklik deðil, basit bir zemstvo olurdu. ... Zemstvonun üstün-de gerçek bir özerklik kurulmalýdýr. ...� Ve yazar, eski eyaletlerin veeski ilçelerin �ortadan kaldýrýlmasýný� suçluyor.*

Gerçekte yapýlan þey, ortaçaða özgü, feodal resmi idari bölün-meyi koruyarak, çaðdaþ kapitalizmin koþullarýnýn �ortadan kaldýrýl-masý� ve darbelenmesidir. Ancak bu idari bölünmeleri ilham etmiþolan zihniyete sahip olan kimselerdir ki, �çok þey bilen bilgiç tavrýy-la�, �zemstvo� ile �özerklik� arasýndaki çeliþki üzerine fikir yürüte-bilirler ve �özerkliði� büyük bölgelere ve zemstvoyu da küçük böl-gelere özgü sayan þemayý savunabilirler. Bu bürokratik þema bugü-nün kapitalizminin iþine hiç gelmez. Yalnýzca yarým milyon deðil,50.000 nüfuslu olsa bile özerk ulusal bucaklar niçin olmasýn? Eðerdurum gerektiriyorsa, ve eðer iktisadi iliþkiler bakýmýndan zorunluy-

* V. Medem, �Rusya�da Ulusal Sorunun Durumu�, Vestnik Yevropi,31 1912. n° 8-9.




sa, bu bucaklar; ayrý ayrý büyüklükteki komþu bucaklarla türlü biçiml-erde birleþerek bir tek özerk �yönetim bölgesi� niçin oluþturmasýn?

Bütün bunlar, bundçu Medem�in açýklamadýðý sýrlardýr.Belirtelim ki, sosyal-demokrasinin Brünn ulusal programý,kesin olarak, bölgesel ulusal özerklikten yanadýr: bu program, Avus-turya�yý �taca baðlý tarihsel topraklar yerine�, �sýnýrlarý ulusal bakým-dan belirlenmiþ�� bucaklara bölmeyi önermektedir (Brünn progra-mý, 2. madde). Biz iþi bu [sayfa 50] kadar ileri götürmezdik. Hiç kuþku

yok ki, nüfusun türdeþ ulusal bileþimi, özgür ve geniþ ölçüde ger-çekten modern bir ticaret için en güvenilir etkenlerden biridir. Kuþ-kusuz, hiç bir marksist �hatta tutarlý hiç bir demokrat bile� Avustu-

rya tacýnýn topraklarýný ve (Avusturya tacýnýn topraklarý kadar kötüolmamakla birlikte, gene de çok kötü olan) Rus eyalet ve ilçelerinisavunmaz, ve bu eskimiþ idari bölünmeler yerine halklarýn ulusalbileþimini olanaklar ölçüsünde gözönüne alan yeni bölünmeler ka-bul etme gereðine karþý çýkmaz. Ve ensonu kuþkusuz, küçücükolsa bile, türdeþ ulusal bileþimi olan ve çevresinde, aralarýnda kura-caklarý her türlü iliþkiler ve özgür derneklerle, ülkenin ve hatta dünya-nýn ayrý ayrý noktalarýna daðýlmýþ olan o ulusal-topluluktan insanla-rýn birleþik halde hareket edebilecekleri özerk küçük idari bölün-meler yaratmak, her türlü ulusal baskýyý ortadan kaldýrmak için sonderece önemlidir. Bütün bunlar tartýþma götürmez ve bunlara an-cak gerici ve bürokratik, bir açýdan karþý çýkýlabilir.

Ama nüfusun ulusal bileþimi temel iktisadi etkenlerin yalnýz-ca bir tanesidir, biricik etken deðildir, en önemlisi de deðildir. Nite-kim kapitalist düzende kentler pek önemli bir iktisadi rol oynar;oysa bu kentlerin özelliði �Polonya�da, Litvanya�da, Ukrayna�da,Rusya�da vb.�, pek deðiþik uluslardan gelme insanlarý barýndýrma-larýdýr. �Ulusal� nedenlerle kentleri, kendilerine iktisadi bakýmdanbaðlý köylerden ve bucaklardan koparmak, saçma ve olanaksýz birþey olurdu. Bu nedenle, marksistler tam olarak ve yalnýzca �bölgeciulusal� ilkeyi savunmakla yetinemezler.

Bu nedenle, Rus marksistlerinin son kongresinde kabul edi-len çözüm, soruna Avusturyalýlarýn getirdikleri çözümden çok dahadoðrudur. Kongre bu konuda þu tezi kabul etmiþtir:

�... Geniþ bir bölgesel özerklik...� (doðaldýr ki, yalnýzca Po-lonya için deðil, Rusya�nýn bütün bölgeleri için) �tam [sayfa 51] olarakdemokratik yerel bir özerk yönetim, kendi kendini yöneten bölge-




lerin ve özerk bölgelerin sýnýrlarý� (bugünkü eyaletlerin, ilçelerin vb.sýnýrlarýna göre deðil) �yerel nüfusun kendisinin, iktisadi koþullar,

yaþama biçimi, halkýn ulusal bileþimi vb. konularýndaki deðerlen-dirmesi gözönünde tutularak saptanmak üzere ... gereklidir.�Burada halkýn ulusal bileþimi (en baþta iktisadi koþullar, son-

ra da yaþama biçimi vb. gelmek üzere), bürokratik ve Asyatik birdurumun gereksinmelerine göre deðil de, bugünkü kapitalizme uyan

yeni sýnýrlarýn saptanmasýnda dayanak olarak ele alýnacak olan öte-ki koþullarla birlikte anýlmaktadýr. Ancak bölgede yaþayan halk, bütünbu koþullarý yeterince dikkat ve kesinlikle �deðerlendirebilir�, vedevletin merkezi parlamentosu bu deðerlendirmeyi gözönünde tuta-

rak özerk bölgelerin sýnýrlarýný ve özerk diyetlerin yetkilerini sapta- yacaktýr.

ÞÝMDÝ DE, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakký soru-nunu incelememiz gerekiyor. Bu noktada her ulustan oportünistler,Rosa Luxemburg�un yanýlgýlarýný �yaygýnlaþtýrma� görevini üzerleri-ne aldýlar: likidatör Semkovski gibi, bundçu Liebmann gibi, Ukraynalýmilliyetçi-sosyalist Lev Yurkeviç gibi. Bu baylarýn karmakarýþýk du-ruma getirmekten büyük zevk duyduklarý bu sorunu, bundan son-raki yazýmýzda ele alacaðýz. [sayfa 52]

Ekim-Aralýk 1913�te yazýldý. Prosveþçenye, n° 11, 12 ve 13.Ýmza: V. Ýlyin




ULUSLARIN KENDÝ KADERLERÝNÝ TAYÝNETME HAKKI

ÞUBAT-MAYIS 1914

RUS marksistlerinin programýnýn, uluslarýn kendi kaderlerinitayin etme hakkýyla ilgili 9. maddesi, ( Prosveþçenye�d e* de belirt-tiðimiz gibi) oportünistlerin bize karþý bir haçlý seferine giriþmelerineneden oldu. Rus likidatörleri (partiyi tasfiye hareketine katýlan liki-datörler sözkonusudur) Petersburg�da yayýnlanan gazetelerinde, bun-dçu Liebmann ve Ukraynalý milliyetçi-sosyalist Yurkeviç, kendi or-ganlarýnda, programýn bu maddesine karþý, olanca güçleriyle saldý-rýya geçtiler ve bu maddeye karþý küçümseyici pir tutum takýndýlar.Kuþkusuz, marksist programýmýzýn bu biçimde [sayfa 53] �oniki dildensaldýrýya uðramasý�, genel olarak bugünkü milliyetçi dalgalanmalar-

Bu kitabýn 15-52. sayfalarýna bakýnýz. - Ed.




la yakýndan ilgilidir. Biz, ancak, yukarda adý geçen oportünistlerdenhiç birinin kendilerine ait olan bir tek kanýt ileri süremediðini belirt-

mekle yetineceðiz; bunlarýn hepsi, Rosa Luxemburg�un 1908-09�daLehçe kaleme alýnan �Ulusal Sorun Ve Özerklik� adlý yazýsýnda söy-lediklerini yineliyorlar. Biz, açýklamalarýmýzda, adý geçen bu yazarýn�özgün� kanýtlarýný ele almakla yetineceðiz.

I. ULUSLARIN KENDÝ KADERLERÝNÝ

TAYÝN ETMESÝ NEDÝR?

Uluslarýn kendi kaderlerini tayin etmesi denen þeyi, marksist

açýdan incelemeye giriþtiðimizde, elbette ki ilk karþýlaþacaðýmýz sorubudur. Bu terim ne anlama gelmektedir? Bunun yanýtýný, türlü hu-kuk �genel kavramlarýndan� çýkarýlan hukuksal tanýmlamalarda mýaramalýyýz, yoksa, ulusal hareketlerin tarihsel ve iktisadi inceleme-sinde mi bulmaya çalýþmalýyýz.

Semkovskilerin, Liebmann ve Yurkeviçlerin bu soruyla hiçilgilenmemiþ olmalarý, ve herhalde uluslarýn kendi kaderlerini tayinetmeleri konusunun yalnýzca 1903. Rus programýnda32 deðil, 1896Londra Uluslararasý Kongresinin kararýnda da (ki, bu kongreyi, sý-rasý geldiðinde ayrýntýlý olarak ele alacaðýz) ele alýndýðýný bilmeye-rek, marksist programýn �muðlaklýðý�ný eleþtirmekle yetinmelerineþaþmamak gerekir. Þaþýlacak olan þey, sözkonusu sorunun, iddiaedilen soyutluðunu ve metafizik niteliðini geniþ ölçüde reddedenRosa Luxemburg�un da soyutlama ve metafizik günahýný iþlemesidir.Konunun hukuksal tanýmlamalarla mý, yoksa bütün dünyadaki ulu-sal hareketlerin deneyimiyle mi belirleneceði sorusunu açýk-seçikolarak hiç bir yerde kendi kendine sormadan, (ulusun iradesininnasýl saptanacaðý sorunu üzerinde o eðlendirici spekülasyon dahil)uluslarýn kendi kaderini tayin konusunda devamlý olarak genelle-melere kayan, [sayfa 54] Rosa Luxemburg�un kendisi olmuþtur.

Bir marksistin ele almaktan kaçýnamayacaðý bu sorunun açýk-seçik ve tam olarak ifade ediliþi, Rosa Luxemburg�un kanýtlarýnýnonda-dokuzunu hemen sarsardý. Rusya�da, ulusal hareketler, ilk kezortaya çýkmýyor; ve bu hareketler; yalnýzca Rusya�ya özgü þeyler dedeðildir. Bütün dünyada kapitalizmin feodalizme karþý sonal zaferidönemi, ulusal hareketlerle ilgili olmuþtur. Bu hareketlerin iktisaditemeli, meta üretiminin, tam zaferini saðlamak için yurt-içi pazarý




ele geçirmek zorunda olmasý, ayný dili konuþan bir halkýn yaþadýðýbölgeleri siyasal bakýmdan birleþtirme zorunda olmasý gerçeðinde

yatar, ve bu dilin geliþmesini ve yazýnsal alanda kök salmasýný ön-leyen bütün engeller ortadan kaldýrýlmalýdýr. Dil, insanlar arasýndaanlaþmayý saðlayan en önemli araçtýr. Modern kapitalizme uygunölçüde, gerçekten özgür ve geniþ ticari alýþveriþ için, ayrý ayrý sýnýflarhalinde özgürce ve geniþ ölçüde gruplandýrýlabilmesi ve ensonu,pazarda, büyük ya da küçük, satýcý ya da alýcý durumunda her metasahibiyle ayrý ayrý sýký baðlar kurabilmek için en önemli koþullar, dilbirliði ve dilin engelsiz geliþmesidir.

Onun için, her ulusal hareketin eðilimi, modern kapitalizmin

gereksinmelerinin en iyi karþýlanabileceðiulusal devletlerin

olu-þumuna doðru bir eðilimdir. En derin iktisadi etkenler bizi bu ama-ca doðru sürükler, ve bundan ötürü, bütün Batý Avrupa için, hayýr,bütün uygar dünya için kapitalist dönemin tipik, normal devleti,ulusal devlettir.

Demek ki, eðer biz, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etmesikavramýnýn anlamýný, hukuksal tanýmlamalarla cambazlýklar yapa-rak ya da soyut tanýmlamalar �icat ederek� deðil de, ulusal hare-ketlerin tarihsel ve iktisadi koþullarýný inceleyerek öðrenmek istiyor-sak, varacaðýmýz sonuç, kaçýnýlmaz olarak, uluslarýn kendi kader-lerini tayin etmesinin o uluslarýn yabancý ulusal bütünlerden siyasalbakýmdan ayrýlma [sayfa 55] ve baðýmsýz bir ulusal devlet oluþturmalarýanlamýnageldiði sonucudur.

Daha aþaðýda, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýný,devlet olarak ayrý varlýk hakkýndan baþka bir anlamda kullanmanýnniçin yanlýþ olacaðýnýn baþka nedenlerini de göreceðiz. Þimdilik,biz,Rosa Luxemburg�un, ayrý bir ulusal devlet kurma özleminin deriniktisadi temellere dayandýðý kaçýnýlmaz sonucunu �yok saymak�

yolunda çabalarý üzerinde durmalýyýz.Rosa Luxemburg, Kautsky�nin Milliyet ve Enternasyonalizm

adlý broþürünü iyi bilmektedir. ( Die Neue Zeit,33 n° 1�in eki, 1907-1908; Rusça çevirisi: Nauçnaya Mysýl.34) O, bu broþürün dördüncübölümünde, Kautsky�nin, ulusal devlet, sorununu inceden inceyetahlil ettikten sonra, Otto Bauer�in �bir ulusal devlet kurmaya doðruiten gücü küçümsediði� (s. 23) sonucuna vardýðýný bilmektedir. Biz-zat Rosa Luxemburg, Kautsky�den þu sözleri aktarmaktadýr: �Bugü-nün koþullarýnda en uygun devlet biçimi, ulusal devlettir� (yani orta-




çað, kapitalizm-öncesi vb. koþullarýndan farklý olarak, bugünün ka-pitalist, uygar, iktisadi bakýmdan ilerici koþullarý). Biz, buna, Kaut-

sky�nin vardýðý daha da kesin sonucu eklemeliyiz: türdeþ olmayan(hetérogène) uluslardan meydana gelen devletler (ki bunlarý ulusaldevletlerden ayýrdetmek için ulusal-topluluklar devletleri denmek-tedir) �her zaman, iç yapýlarý, herhangi bir nedenle anormal ya dageliþmemiþ bir durumda kalmýþ� (geri) devletlerdir. Söylemeye ge-rek yok ki, Kautsky, anormal sözcüðünü geliþen kapitalizmin iste-klerine en iyi uyan þeylere uyamama anlamýnda kullanmaktadýr.

Sorun, þimdi Rosa Luxemburg�un, Kautsky�nin bu noktada vardýðý tarihsel ve iktisadi sonuçlarý nasýl ele aldýðý sorunudur. Bu

sonuçlar doðru mudur, yoksa yanlýþ mý? Tarihsel ve iktisadi teorisiyle Kautsky mi haklýdýr, yoksa teorisi psikolojik bir temele dayananBauer mi? Bauer�in kuþku [sayfa 56] götürmez �ulusal oportünizmiyle�,ulusal kültür özerkliðini savunmasýyla, aþýrý milliyetçilik hevesiyle(Kautsky�nin dediði gibi �þurada burada ulusal yöne bir vurgu�),�ulusal yönü aþýrý ölçüde abartmasý ve enternasyonal yönü tama-men unutmasý� (Kautsky) ile ulusal devlet kurma doðrultusundagüçlü eðilimi küçümsemesi arasýndaki bað nerdedir?

Rosa Luxemburg bu soruna deðinmedi bile. Bu baðý arama-nýn gereðinin farkýna bile varmadý. Hatta o, Bauer�in teorik görüþ-lerinin bütününü tartmadý bile. Ve o, ulusal sorunun tarihsel ve ik-tisadi teorisiyle psikolojik teorisi arasýnda bir kýyaslama da yapma-mýþtýr. Kautsky�yi eleþtiren þu gözlerle yetinmiþtir:

�... �En iyi� ulusal devlet, teori bakýmýndan kolayca geliþtirilipsavunulabilen, ama gerçeðe uymayan bir soyutlamadan baþka birþey, deðildir.� (Przeglad Socjaldemokratiyczny, 1908, n° 6, s: 499.)

Ve bu cüretli beyandan, sonra, büyük kapitalist devletleringeliþmesini, ve emperyalizmin küçük uluslarýn �kendi kaderlerinitayin etme hakký�ný bir düþ haline getirdiði iddiasý gelmektedir.

Rosa Luxemburg þöyle diyor: �Þekil bakýmýndan baðýmsýzolan, ama baðýmsýzlýklarý Avrupa dengesi denen siyasal savaþým vediplomatik oyunun sonucu olan Karadaðlýlarýn, Bulgarlarýn, Roma-nyalýlarýn, ,Sýrplarýn, Yunanlýlarýn, hatta Ýsviçrelilerin �kendi yazgýlarý-na sahip olamamalarýndan� sözedebilir miyiz?�! (s. 500.) Koþullaraen uygun olan devlet, �Kautsky�nin sandýðý gibi, ulusal devlet deðil-dir, asalak devlettir.� Ve ardýndan, ransýz, Ýngiliz sömürgelerinin veöteki sömürgelerin büyüklüðüyle ilgili birçok rakam verilmektedir.




Ýnsan bu gibi iddialarý okurken, yazarýn, konunun özünü anlamamak-ta gösterdiði baþarýya þaþmadan edemiyor! Aðýrbaþlý bir, tutum ta-

kýnarak, Kautsky�ye, küçük devletlerin iktisadi bakýmdan büyük dev-letlere baðýmlý olduklarýný, [sayfa 57] öteki uluslarý ezip sömürmek içinburjuva devletler arasýnda bir savaþýmýn sürüp gittiðini, emperyaliz-min ve sömürgelerin varolduðunu öðretmeye kalkýþmak, akýllý görün-me yolunda çocukça çaba gösterme gülünçlüðüne,

düþmektir, çünkü, bütün bunlarýn konuyla bir ilgisi yoktur. Yalnýzca küçük devletler deðil, örneðin Rusya bile, �zengin� burjuva

ülkelerin emperyalist mali sermayesinin gücüne iktisadi bakýmdantam baðýmlý durumdadýr. Yalnýzca küçücük Balkan devletleri deðil,

Marx�ýn Kapital�de

35

belirttiði gibi, 19. yüzyýlda Amerika bile, iktisadibakýmdan, Avrupa�nýn bir sömürgesiydi. Her marksist gibi, Kautsky de, elbette ki bunlarý bilmektedir; ama, bunlarýn, ulusal hareketler

ve ulusal devlet sorunuyla bir ilgisi yoktur.Rosa Luxemburg, burjuva toplumda, uluslarýn siyasal kader-

lerini kendilerinin tayin etmeleri ve devletlerin baðýmsýzlýðý soru-nunun yerine, bunlarýn iktisadi baðýmlýlýðý sorununu koymuþtur. Birburjuva devlette, parlamentonun, yani ulus temsilcileri meclisininüstünlüðünü bir program talebi olarak tartýþýrken, birinin kalkýp dabir burjuva ülkede her rejim altýnda büyük ,sermayenin en üstüngüç olduðu yolundaki tamamen doðru görüþü ileri sürmesi ne ka-dar akýllýca bir davranýþsa, Rosa Luxemburg�un bu sözlerini de oölçüde akýllýca sözler saymak gerekir.

Kuþkusuz, dünyanýn insanca en kalabalýk parçasý olan As- ya�nýn büyük bir kýsmý, �büyük devletlerin� sömürgelerinden ya da

ulus olarak büyük ölçüde baðýmlý olan ve ezilen devletlerden oluþ-muþtur. Ama herkesçe bilinen bu durum, Asya�nýn kendisinde metaüretiminin en mükemmel geliþmesi için, kapitalizmin en özgür, engeniþ ve hýzlý büyümesi için, koþullarýn Japonya�da yaratýlmýþ oldu-ðu, yani ancak baðýmsýz ulusal bir devlette yaratýlabildiði kuþku götür-mez gerçeðini herhangi bir biçimde sarsabilir mi? Japon devleti birburjuva devlettir, bu nedenle o da baþka uluslarý ezmeye ve sömür-geleri boyunduruk altýna almaya baþlamýþtýr. [sayfa 58] Asya�nýn, Avrupagibi, kapitalizmin yýkýlýþýndan önce, bir baðýmsýz ulusal devletlersistemi içinde kristalleþmeye zaman bulup bulamayacaðýný söyleye-meyiz; ama tartýþýlmaz bir gerçektir ki, kapitalizm, Asya�yý uykusun-dan uyandýrdýðý için, bu kýtanýn da her yerinde ulusal hareketleri




depreþtirmiþtir; bu hareketlerin eðilimi, orada, ulusal devletlerin ya-ratýlmasý doðrultusundadýr; kapitalizmin geliþmesi için en iyi koþullar,

bu tür devletlerin oluþmasýyla saðlanabilir. Asya örneði, Kautsky�nin lehinde ve Rosa Luxemburg�un aleyhinde kanýt sayýlmalýdýr.Balkan devletleri örneði de, Rosa Luxemburg�un iddialarýný

çürütmektedir, çünkü þimdi herkes görebilmektedir ki, Balkanlar-da kapitalizmin geliþmesi için en elveriþli koþullar, bu yarýmadadabaðýmsýz ulusal devletler yaratýlabildiði ölçüde gerçekleþtirilebilmek-tedir.

Onun için, Rosa Luxemburg yanýlmaktadýr, bütün ilerici uy-gar insanlýðýn örneði olduðu gibi, Balkanlarýn ve Asya�nýn örnekleri

de, Kautsky�nin bu konudaki tutumunun kesin olarak doðru ol-duðunu tanýtlamaktadýr. Ulusal devlet, kapitalizmin kuralý ve �nor-masý�dýr; türdeþ olmayan uluslar devleti, geriliði temsil eder, ya daistisnadýr. Ulusal iliþkiler bakýmýndan, kapitalizmin geliþmesi için enelveriþli koþullarý, kuþkusuz, ulusal devlet saðlar. Bu, elbette ki, böy-le bir devletin, burjuva iliþkileri koruduðu sürece, uluslarýn sömürül-mesini ve ezilmesini önleyebileceði anlamýna gelmez. Bu, ancak,marksistlerin, ulusal devletler kurma özlemini doðuran güçlü ikti-

sadi etkenleri görmezlikten gelemeyecekleri anlamýna gelebilir. Bu,marksistlerin programýndaki �uluslarýn kendi kaderlerini tayin et-meleri� ilkesi, tarihsel ve iktisadi bakýmdan, siyasal kaderlerini ta-

yin etme, siyasal baðýmsýzlýk, ulusal bir devletin kurulmasýndan baþkabir anlama gelemez demektir.

�Ulusal devlet� kurma yolunda burjuva demokratik istemin,marksist açýdan, yani proleter sýnýfý bakýmýndan hangi [sayfa 59] koþul-larda destekleneceði konusu ileride ayrýntýlý olarak incelenecektir.Biz, þimdilik, �kendi kaderini tayin etme� kavramýnýn tanýmlanmasýy-la yetiniyoruz ve yalnýzca Rosa Luxemburg�un bu kavramýn (�ulusaldevlet�) ne anlama geldiðini bildiðini, oysa onun oportünist yandaþla-rýnýn, Liebmann�larýn, Semkovskilerin, Yurkeviçlerin bunu bile bil-

mediklerini belirtiyoruz.

II. SORUNUN SOMUT TARÝHSEL KONUMU

Herhangi bir toplumsal sorun incelendiðinde, o sorunun, belirli tarihsel sýnýrlar içinde formüle edilmesi, ve eðer özel olarak birülke sözkonusuysa (örneðin belli bir ülke için ulusal program gibi)




o ülkeyi öteki ülkelerden ayný tarihsel dönem içinde ayýrdeden öze-lliklerin hesaba katýlmasý, marksist teorinin kesin bir gereðidir.

Marksizmin bu kesin gereði, tartýþmakta olduðumuz sorun-da, nasýl bir tutumu zorunlu kýlar?Ýlkin, ulusal hareket bakýmýndan birbirinden esasta farklar

taþýyan kapitalizmin iki dönemi arasýnda kesin bir ayrým yapýlmasýnýgerektirir. Bir yanda, feodalizmin ve mutlakiyetin yýkýlýþý dönemi,ulusal hareketlerin ilk kez yýðýn hareketleri haline geldikleri ve basýnaracýlýðýyla, temsili kurumlara katýlma vb. yoluyla halkýn bütün sýný-flarýnýn þu ya da bu biçimde siyasal yaþama çekildiði burjuva de-mokratik toplum ve devletlerin kuruluþu dönemi. Öte yanda, uzun

zamandan beri kurulmuþ olan anayasa düzenleriyle, proletarya ileburjuvazi arasýnda geliþip güçlenmiþ uzlaþmaz çeliþkisiyle kesin ola-rak kristalleþmiþ kapitalist devletler dönemi kapitalizmin çöküþününöngünü diye adlandýrabileceðimiz dönem vardýr.

Birinci dönemin tipik özellikleri, genel olarak siyasal özgür-lük ve özel olarak ulusal haklar uðruna savaþým için, ulusal hareket-lerin uyanmasý ve nüfusun en kalabalýk ve en [sayfa 60] �uyuþuk� bölü-münü oluþturan köylülerin harekete çekilmesidir. Ýkinci dönemintipik özellikleri, yýðýnsal burjuva demokratik hareketlerin bulunmayýþý,geliþmiþ kapitalizmin, ticari iliþkilere tam olarak sürüklenmiþ olanuluslarý bir araya getirirken, bunlarýn her gün artan ölçüde birbirleri-ne, karýþmalarýný saðlarken, uluslararasý ölçüde birleþmiþ olan ser-maye ile uluslararasý iþçi hareketi arasýndaki uzlaþmaz çeliþkiyi önplana çýkarmasýdýr.

Elbette ki, bu iki dönemi, su geçirmez bölmeler içinde birbi-rinden ayrý tutamayýz; bu iki dönem arasýnda çok sayýda geçicibaðlar vardýr, nasýl ki, ayrý ayrý ülkeler, ulusal geliþme hýzý bakýmýn-dan, nüfusun ulusal bileþimi ve daðýlýmý bakýmýndan birbirlerindenfarklýysalar. Belirli bir ülkenin marksistleri, bu genel tarihsel ve somutkoþullarý hesaba katmadan ulusal programlarýný saptayamazlar.

Ve, iþte burada, biz, Rosa Luxemburg�un iddialarýndaki enzayýf noktayla karþýlaþmýþ oluyoruz. Kendisi büyük bir gayretkeþlikleprogramýmýzýn 9. maddesine karþý birçok �sert� sözcükler kullan-makta, bu maddenin �aþýrý ölçüde kapsayýcý� olduðunu, �yavanlý-klar�, �metafizik ibareler� içerdiðini vb. ad infinitum [durmadan -ç.]söylemektedir. Metafiziði (marksist anlamda metafiziði, yani anti-diyalektiði) ve boþ soyutlamalarý böyle görkemli biçimde suçlayan




bir yazarýn, sorunun, somut tarihsel tahlilinin nasýl yapýlacaðýna iliþkinbir örnek vermesini beklemek doðaldýr. Biz, belirli bir ülke için �bu,

Rusya� dýr� belirli bir dönemde �bu, 20. yüzyýlýn baþlangýcýdýr�, mark-sistlerin ulusal programýný tartýþýyoruz. Ama Rosa Luxemburg,Rusya�nýn hangi tarihsel dönemden geçmekte olduðu, ve o belirliülkenin, o belirli dönemde ulusal sorununun ve ulusal hareketleri-nin somut özelliklerinin ne olduðu sorununu ele alýyor mu?

Hayýr; o, bu konuda kesinlikle hiç bir þey söylemiyor! Onun yapýtýnda, ulusal sorunun Rusya�da bugünkü tarihsel dönemdeki

durumuna, ya da özellikle bu bakýmdan Rusya�nýn [sayfa 61] ayýrdedi-ci çizgilerinin tahliline iliþkin en küçük bir ima bile bulamazsýnýz!

Bize, ulusal sorunun, Balkanlarda, Ýrlanda�dakinden farklý ol-duðunu; Marx�ýn 1848�in somut koþullarýnda Polonya ve Çek ulusalhareketlerini þu biçimde deðerlendirdiðini (Marx�tan aktarmalarý içe-ren bir sayfa); Engels�in Ýsviçre�nin orman kantonlarýnýn Avusturya�yakarþý savaþýmýný ve 1315�teki Morgarten Savaþýný þu biçimde deðer-lendirdiðini (Engels�ten aktarmalar ve bunlar üzerinde Kautsky�nin

yorumlarýný içeren bir sayfa); Lassalle�ýn 16. yüzyýlda Almanya�dakiköylü savaþýný gerici bir savaþ saydýðýný vb. söylemektedir.

Bu yorumlarýn ve aktarmalarýn yeni bir þey olduðu söylene-memekle birlikte, hiç deðilse, Marx�ýn, Engels�in ve Lassalle�ýn ayrýayrý ülkelerde somut tarihsel sorunlarýn tahliline nasýl bir yaklaþýmdabulunduklarým tekrar tekrar anýmsatmak okur için ilginçtir. Ve Marxile Engels�ten bu eðitici aktarmalarýn okunmasý, Rosa Luxemburg�un,kendisini nasýl gülünç bir duruma düþürdüðünü en çarpýcý biçim-de ortaya koymaktadýr. Yazar belâgat ve kýzgýnlýkla, deðiþik ülkeler-de ve deðiþik dönemlerde ulusal sorunun somut tarihsel tahlilinin

yapýlmasý gerektiðini savunuyor ama Rusya�nýn, 20. yüzyýlýn baþlan-gýcýnda, kapitalizmin geliþmesinde, hangi tarihsel aþamadan geç-mekte olduðunu ya da bu ülkede ulusal sorunun kendine özgüözelliklerini belirlemek için en ufak bir çaba göstermiyor. Rosa Lux-emburg�un, baþkalarýnýn sorunu marksist biçimde nasýl ele aldýkla-rýna iliþkin örnekler vermesi, sanki cehenneme giden yolun ne ka-dar sýk olarak iyi niyetlerle döþendiðini, güzel öðütlerin ne kadar sýkolarak pratikte bu öðütlere uyma isteksizliðini ya da yeteneksizliðinigizlemeye yaradýðýný kasýtlý olarak belirtmek içindir.

Ýþte örnek olarak gösterilebilecek bir kýyaslama. Polonya�nýnbaðýmsýzlýðý istemine karþý çýkarken Rosa Luxemburg, [sayfa 62] Po-




lonya�nýn hýzlý �sýnai geliþmesini� ve bu ülkenin mamullerinin Rus- ya�da satýlmasýný belirttiði, 1898�deki yapýtýna atýfta bulunmaktadýr.

Söylemeye gerek yok ki, bundan, uluslarýn kendi kaderini tayinetme, hakký sorunuyla ilgili hiç bir sonuç çýkarýlamaz; bu, yalnýzca,dört bir yaný eþraf egemenliðindeki Polonya�nýn vb. yok olmaktaolduðunu tanýtlar. Ama Rosa Luxemburg, kaþla göz arasýnda, hepRusya ile Polonya�yý birleþtiren etkenler arasýnda modern kapitalistiliþkilerin, salt iktisadi etkenlerin þimdi üstün geldiði sonucuna

varmaktadýr.Bundan sonra bizim Rosa, özerklik sorununa geçiyor, ve ya-

zýsýnýn baþlýðý genel olarak �Ulusal Sorun ve Özerklik� olduðu hal-

de, Polonya Krallýðýnýn özerkliðeözel

bir hakký olduðunu iddia et-meye baþlýyor (bkz: Prosveþçenye, 1913, n° 12). Polonya�nýn özerk-lik hakkýný desteklemek için, Rosa Luxemburg, besbelli ki, Rusya�nýndevlet sistemini, iktisadi, siyasal ve toplumsal özelliklerini ve hergünkü yaþamýyla � �Asya despotizmi� kavramýný oluþturan çizgilertopluluðuyla deðerlendirmektedir (Przeglad, n° 12, s. 137).

Bilindiði gibi o tipte bir devlet sistemi, iktisadi düzende kapi-talizm-öncesi ataerkil özelliklerin tam olarak egemen bulunduðu

ve meta üretimi ile sýnýf farklýlaþmalarýnýn pek az geliþmiþ bulun-duðu durumlarda büyük kararlýlýða sahiptir. Ama eðer devlet si-steminin açýk bir kapitalizm-öncesi nitelik taþýdýðý bir ülkede, kapi-talizmin hýzla geliþmekte olduðu, ulusal sýnýrlarý belli bir bölge var-sa, o zaman kapitalizm ne kadar hýzla geliþirse, bu bölge ile kapita-lizm-öncesi devlet sistemi arasýndaki çeliþki o ölçüde artacak, vedaha ileri durumda olan bölgenin, �modern kapitalist� baðlarla deðil,�Asya despotluðu� baðlarýyla baðlý bulunduðu bütünden ayrýlmaolanaklarý o ölçüde kuvvetlenecektir.

Bu bakýmdan Rosa Luxemburg�un uslamlama biçimi, burjuva Polonya ile iliþkisinde Rus hükümetinin toplumsal [sayfa 63] yapýsý

sorununda bir yanlýþtýr ve o, Rusya�daki ulusal hareketlerin, somuttarihsel, kendine özgü özellikleri sorununu bile ele almamaktadýr.

Bu sorun üzerinde bizim durmamýz gerekiyor.

III. RUSYA�DA ULUSAL SORUNUN SOMUT ÖZELLÝKLERÝ VE BU ÜLKEDE BURJUVA DEMOKRATÝK DÖNÜÞÜM

�Yavan sözlerden ibaret olan �uluslarýn kendi kaderlerini tayin




etme hakký� ilkesi, esnek bir kavram olmasýna ve yalnýzca Rusya�da yaþayan uluslara deðil, Almanya�da ve Avusturya�da, Ýsviçre�de ve

Ýsveç�te, Amerika�da ve Avustralya�daki uluslara da, ayný biçimdeuygulanabilmesine karþýn, bugünün ,sosyalist partilerinin hiç birininprogramýnda buna rastlamamaktayýz. ...� ( Przeglad, n° 6, s. 483.)

Marksist programýn 9. maddesine karþý haçlý seferininbaþlangýcýnda Rosa Luxemburg�un yazdýðý budur. Program daki bumaddenin �yavan sözler� olduðunu telkin etmeye uðraþýrken, RosaLuxemburg�un kendisi, gülünç bir cüretkârlýkla, bu maddenin,Rusya�ya, Almanya�ya vb. �ayný biçimde uygulanabileceðinin bellibir þey olduðunu� söyleyerek kendi yanýlgýsýna kurban oluyor.

Bizim yanýtýmýz þudur: besbelli ki, Rosa Luxemburg, yazýsýný,öðrenci ödevlerinde rastlanan bir mantýk yanýlgýlarý dermesi halinegetirmeye karar vermiþ bulunmaktadýr. Çünkü, Rosa Luxemburg�unsözleri, kesin olarak saçmadýr ve sorunun somut tarihsel konumuy-la alay niteliðindedir

Marksist programýn çocukça deðil de marksistçe yorumlan-masýnda, sözkonusu edilen þeyin ancak, burjuva demokratik ulusalhareketlerin sözkonusu olduðunu anlamak kolaydýr. Eðer durumbuysa, ki durumun bu olduðundan hiç kuþku yoktur, bu �kapsayý-cý� �yavan sözler� vb. içeren programýn burjuva demokratik ulusalhareketlerin bütün hallerini kucakladýðýnýn �belli bir þey olduðu�anlaþýlýr. [sayfa 64] Ve eðer, Rosa Luxemburg, bunun üzerinde birazcýkdüþünmüþ olsaydý, programýmýzýn, ancak fiilen mevcut olan ulusalhareketleri sözkonusu ettiði sonucuna, daha az belli bir, þey olmay-an bu ,sonuca varýrdý.

Bu apaçýk düþünceler üzerinde biraz kafa yorsaydý, RosaLuxemburg, aðzýndan çýkanýn ne büyük bir saçma olduðunu kolay-ca anlamýþ olurdu. Bizi; �yavan sözler� kullanmakla suçlarken, bize

karþý, burjuva demokratik ulusal hareketlerin bulunmadýðý ülkele-rin programýnda uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýnýnsözü edilmediði kanýtýný ileri sürmektedir! Pek akýllýca bir kanýt!

Ayrý ayrý ülkelerin, siyasal ve iktisadi geliþmesinin ve marks-ist programlarýnýn kýyaslanmasý, Marksist açýdan pek büyük önemtaþýr, çünkü, kuþkusuz, bütün modern devletler, ayný kapitalist nite-liktedir ve ayný geliþme yasasýna tabidirler. Ama böyle bir kýyaslamaakýllýca yapýlmalýdýr. Burada aranan ilk gerekli koþul, kýyaslanan ül-kelerin tarihsel geliþme dönemlerinin kýyaslanabilip kýyaslanama-




yacaðý sorununun aydýnlýða kavuþturulmasýdýr. Örneðin ancak (Rus- kaya Mysýl�daki36 prens E. Trubetskoy gibi) karacahiller, Rus mark-

sistlerinin tarým programlarýný Batý Avrupa�nýn tarým programlarýyla�kýyaslayabilirler�, çünkü bizim programýmýz bir burjuva demokratik toprak reformunun sorunlarýna yanýt teþkil etmektedir, oysa Batýülkelerinde böyle bir sorun yoktur.

Ayný þey, ulusal sorun için de doðrudur. Birçok Batý ülkele-rinde bu sorun çoktan sonuca baðlanmýþtýr. Batý Avrupa ülkelerininprogramlarýnda mevcut olmayan bir soruna yanýtlar aramak gülün-çtür. Rosa Luxemburg, burada, en önemli þeyi gözden kaçýrmýþtýr:burjuva demokratik devrimi uzun zamandan beri tamamlamýþ olan

ülkeler ile bu devrimi henüz tamamlamamýþ olan, ülkeler arasýnda-ki farký.Bu fark, sorunun özüdür. Bu farkýn tam olarak gözden kaçý-

rýlmasý, Rosa Luxemburg�un pek uzun yazýsýný,boþ, anlamsýz, [sayfa

65] yavan sözler dermesine çevirmektedir.Batýda, Avrupa kýtasýnda, burjuva demokratik devrimler dö-

nemi, belirli bir zaman süresi içine girer; yaklaþýk olarak 1789�dan1871�e kadar. Bu dönem, ulusal hareketler dönemi ve ulusal dev-letlerin kurulmasý dönemidir. Bu dönem sona erdiði zaman, Batý

Avrupa, genel kural olarak, ayný ulusu içeren kararlý burjuva devlet-ler sistemi haline geldi. Bu nedenle, bugünkü Batý Avrupa�nýn so-syalistlerinin programlarýnda, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etmehakkýný aramak, marksizmin alfabesini bile bilmediðini açýða vur-mak demektir.

Doðu Avrupa�da ve Asya�da burjuva demokratik devrimlerdönemi, ancak 1905�te baþladý. Rusya�da, Ýran�da, Türkiye�de veÇin�deki devrimler, Balkan Savaþlarý. � Ýþte �Doðu�muzdaki, bizimdönemimizin dünya ölçüsündeki olaylar zinciri böyledir. Ve ancakkör olanlar, bu olaylar zincirinde, ayný ulustan oluþan baðýmsýz dev-letler kurma yolunda çaba gösteren, bir dizi burjuva demokratikulusal hareketlerin uyanýþýný göremezler. Ýþte özellikle Rusya ve onakomþu olan ülkeler, bu dönemden geçmekte olduklarý içindir ki,programýmýza, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakký ile ilgilibir madde koymak zorundayýz.

Ama biz, Rosa Luxemburg�un yazýsýndan aktarmamýzý birazdaha sürdürelim.Þöyle yazýyor:

�Özellikle, aþýrý ölçüde karma bir ulusal bileþimi olan bir ül-




kede iþ gören ve kendi için ulusal sorunun birinci derecede önemtaþýdýðý bir partinin programý �Avusturya Sosyal-Demokrat Partisinin

programý� uluslarýn kendi kaderini tayin etme hakký ilkesini içer-memektedir.� (Ayný yazý.)Böylece, �özellikle� Avusturya örneði ileri sürülerek, okuru

inandýrma yolunda bir çaba gösterilmektedir. Bu belirli tarihsel ko-nuyu inceleyerek, bu örneðin akla-uygun bir örnek olup olmadýðýnýgörelim.

Ýlkin, biz, burjuva demokratik devrimin tamamlanýp tamam-lanmamasý [sayfa 66] gibi temel bir sorunu ileri sürdük. Avusturya�dabu devrim, 1848�de baþladý ve 1867�de sona erdi. O zamandan beri,

hemen hemen yarým yüzyýl süre ile, bu ülkede genel olarak yürür-lükte olan, legal bir iþçi partisinin açýkça eylemini dayandýrdýðý yerleþmiþ bir burjuva anayasa düzenidir.

Bu nedenle, Avusturya�nýn geliþmesinin ayrýlmaz iç koþul-larýnda (genel olarak Avusturya�da ve özel olarak da bu ülkedekiayrý ayrý uluslar arasýnda kapitalizmin geliþmesi bakýmýndan), so-nuçlarýndan biri ulusal bakýmdan baðýmsýz devletlerin kurulmasýolacak olan sýçrayýþlarý oluþturan etkenler yoktur. Kýyaslamasýyla,Rusya�nýn da bu bakýmdan benzer durumda olduðunu varsaymak-la Rosa Luxemburg, yalnýzca tarihe aykýrý, temelden yanlýþ bir var-sayýmda bulunmakla kalmýyor, ama farkýnda olmadan likidatörle-rin görüþünü benimsiyor.

Ýkincisi, Avusturya,�da ve Rusya�daki ulusal-topluluklar arasýn-daki tamamen farklý iliþkiler, burada üzerinde durduðumuz sorunbakýmýndan özel önem taþýr. Avusturya, uzun zamandan beri, Alm-anlarýn egemen olduðu bir devlet olmakla kalmamýþtýr, üstelik

Avusturya Almanlarý, bütün Alman ulusu üzerinde egemenliðin ken-dilerinde olmasý gerektiðini iddia etmiþlerdir. Bu �iddia�, görünüþte,herkesin bildiði þeylere, yavan sözlere, soyutlamalara... o kadar ta-hammülsüz olan Rosa Luxemburg�un da anýmsamak lütfunda bu-lunabileceði gibi, 1866 savaþýnda yenilgiye uðratýlmýþtý. Avusturya�daegemen olan Alman ulusu, 1871�de son þeklini alan baðýmsýz Al-man devletinin dýþýnda kendisini buldu. Öte yandan Macarlarýn ba-ðýmsýz bir ulusal devlet kurma çabasý, daha 1849�da, Rus serflerordusunun darbeleri altýnda baþarýsýzlýða uðradý.

Böylece tuhaf bir durum ortaya çýktý: Macarlarýn ve sonra daÇeklerin, daha, yýrtýcý ve güçlü komþularýn tamamen yok edebile-




ceði ulusal baðýmsýzlýðý korumak amacýyla [sayfa 67] Avusturya�danayrýlmak için deðil, tersine, Avusturya�nýn toprak bütünlüðünü koru-

mak için uðraþmalarý! Bu pek özel durumdan ötürü Avusturya çiftmerkezli (ikili) devlet biçimini aldý, ve þimdi de üç merkezli (üçlü)devlet biçimine dönüþmektedir (Almanlar, Macarlar, Slavlar).

Rusya� da buna benzer bir durum var mý? Bizim ülkemizde�yabancý ýrklarýn�, daha kötü olan ulusal baskýdan kurtulmak içinBüyük-Ruslarla birleþmeleri yolunda bir özlem var mý?

Uluslarýn kendi kaderlerini tayin etmeleri sorununda, Rusyaile Avusturya�yý kýyaslamanýn, anlamsýz yavan ve bilisizce bir þey olduðunu görmek için, bu soruyu sormak yeter.

Ulusal sorunda, Rusya�nýn özel koþullarý, Avusturya�da gör-düðümüz durumun tam tersidir. Rusya bir tek ulusal merkezi olandevlettir �Büyük-Rusya. Büyük-Ruslar, bu ülkede geniþ ve bölün-meyen bir toprak parçasýnda yaþamaktadýrlar ve sayýlarý 70 milyon-dur. Bu ulusal devletin kendine özgü birinci özelliði, (bütün nü-fusun çoðunluðunu �%57� oluþturan) �yabancý ýrklarýn� sýnýr bölge-lerinde yaþamalarýdýr . Ýkinci özelliði, bu yabancý ýrklarýn uðradýklarýbaský ve zulmün, (yalnýzca Avrupa devletlerine kýyasla deðil) bütünkomþu devletlere kýyasla çok daha aðýr oluþudur. Üçüncüsü, birçokdurumlarda sýnýr bölgelerinde yaþayan ulusal topluluklarýn, sýnýrýnötesinde daha büyük bir ulusal baðýmsýzlýktan yararlanan yurttaþlarý

vardýr (bu bakýmdan devletin Batý ve Güney sýnýrlarýnda yaþan inli-leri, Ýsveçlileri, Polonyalýlarý, Ukraynalýlarý ve Romenleri anmak ye-ter). Dördüncüsü, �yabancý ýrklarýn� yaþadýðý sýnýr bölgelerinde ka-pitalizmin geliþmesi ve genel kültür düzeyi, merkeze kýyasla daha

yüksektir. Ve ensonu, komþu Asya devletlerinde de, burjuva devrimler ve ulusal hareketler görmekteyiz, ve bunlar, Rusya sýnýrlarý

içindeki akraba ulusal-topluluklarý etkilemektedir. [sayfa 68]

Böylece, içinde yaþadýðýmýz dönemde, uluslarýn kendi ka-derlerini tayin etme hakkýnýn tanýnmasý sorununu, ülkemizin özel-likle acil bir sorunu haline getiren þey, Rusya�da, ulusal sorununkendine özgü somut tarihsel özellikleridir.

Sýrasý gelmiþken söyleyelim, Rosa Luxemburg�un Avusturyasosyal-demokratlarýnýn programýnda uluslarýn kendi kaderlerini tayinetme hakkýnýn tanýnmadýðý yolundaki iddiasý, olgu olarak da yanlýþtýr.Bütün Ukraynalý (Rutenyalý) delegasyon adýna konuþan Rutenyalýsosyal-demokrat Hankebiç�in (tutanaklarýn 85. sayfasýnda), ve bütün




Polonya delegasyonu adýna konuþan Polonyalý sosyal-demokratReger�in (s. 108), söz edilen iki ulustan olan Avusturyalý sosyal-

demokratlarýn amaçlarýndan birinin ulusal -birliði kurmak ve ulusla-rýnýn özgürlük ve baðýmsýzlýðý, olduðu yolunda beyanlarýný okuyabil-mek için, ulusal programý kabul etmiþ olan Brünn Kongresinintutanaklarýný açmamýz yeter. Demek ki, Avusturya sosyal-demokra-sisi, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýný doðrudan doðruyaprogramýna koymamakla birlikte, ulusal baðýmsýzlýk isteminin par-tinin ileri bölümleri, tarafýndan öne� sürülmesine izin vermektedir.Gerçekte bu, elbette ki, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hak-kýnýn tanýnmasýndan baþka bir þey deðildir! Böylece, Rosa

Luxemburg�un gösterdiði Avusturya örneði, her bakýmdan

RosaLuxemburg�un tezini çürütmektedir.

IV. ULUSAL SORUNDA �PRATÝK OLMA�

Programýmýzýn 9. maddesinde �pratik� deðer taþýyan hiç birþey olmadýðý yolunda Rosa Luxemburg�un iddiasýný, oportünistlerhemen benimsediler. Rosa Luxemburg, bu iddiaya o kadar gönülbaðlamýþtýr ki, yazýsýnýn bazý yerlerinde bu �formül� tek bir sayfaiçinde sekiz kez yinelenmektedir. Þöyle yazýyor:

9: madde, �proletaryanýn günlük siyasetine pratik anlamda yön vermemektedir, bu maddede ulusal sorunlarýn [sayfa 69] pratik

çözümü yoktur� Yazýnýn baþka bir yerindeki, 9. maddenin, ya anlamsýz ol-

duðu ya da bizi bütün ulusal özlemleri desteklemeye zorunlu kýldý-ðýný ima eder biçimde formüle edilen iddiayý inceleyelim.

Ulusal sorunda �pratik olma� istemi ne anlama gelir? Ya bütün ulusal özlemlerin desteklenmesi; ya her ulusun

ayrýlma sorununa �evet� ya da �hayýr� yanýtýnýn verilmesi; ya da,ulusal istemlerin genel olarak �pratikte uygulanabilir� olduklarý an-lamýna gelebilir.

�Pratik olma� isteminin taþýmasý mümkün olan bu üç anla-mýný ayrý ayrý inceleyelim.

Her ulusal hareketin baþlangýcýnda, doðal olarak, hegemon- yayý (önderliði) elinde tutan burjuvazi, bütün ulusal özlemleri des-

teklemeyi pratik bir davranýþ sayar. Ama, burjuvazi, ulusal sorundaproletaryanýn siyasetini (öteki sorunlarda olduðu gibi) ancak belli




bir doðrultuda destekler; bu siyaset, burjuvazinin siyasetiyle hiçbirzaman tam uygunluk haline gelemez. Ýþçi sýnýfý, burjuvaziyi (burju-

vazinin tek baþýna saðlayamayacaðý ve ancak tam bir demokrasi ilegerçekleþebilen) ulusal barýþý saðlamak için, eþit haklar saðlayabil-mek ve sýnýf savaþýmýnýn gerekli koþullarýný yaratabilmek için de-stekler. Onun için burjuvazinin pratikliðine karþý, proleterler, ulusalsorunda, kendi ilkelerini ileri sürerler ; onlarýn burjuvaziye saðladý-klarý destek, ancak koþula baðlý olabilir. Ulusal sorunlarda burjuva-zi, her zaman kendi ulusu için ayrýcalýklar ya da özel üstünlüklerelde etmeye çalýþýr; ve buna �pratik olma� denir. Proletarya hertürlü ayrýcalýða, her türlü istisnai iþleme karþýdýr. Proletaryanýn �pra-

tik olmasýný� isteyenler, burjuvazinin kuyruðuna takýlmaktadýrlar,oportünizme düþmektedirler.Her ulusun ayrýlma hakký için �evet� ya da �hayýr� biçiminde

bir yanýt istemek, pek �pratik� bir tutum gibi görünmektedir. Ger-çekte bu, saçmadýr; böyle bir tutum, teoride [sayfa 70], metafizik biranlayýþý gösterir, pratikte ise, proletaryanýn burjuvazinin siyasetineboyun eðmesi anlamýný taþýr. Burjuvazi, her zaman, kendi ulusalistemlerini ön plana çýkartýr. Bunlarý kesinlikle ileri sürer. Ama pro-letarya için bu istemler, sýnýf savaþýmýnýn çýkarlarýna baðýmlýdýr. Teo-rik bakýmdan, belirli bir ulusun baþka bir ulustan ayrýlmasýnýn ya dabu ulusun bir baþka ulusla eþitliðinin, burjuva demokratik devrimitamamlayýp tamamlamayacaðýný önceden kestirmek olanaksýzdýr.

Her iki halde de proletarya için önemli olan þey, kendi sýnýfýnýngeliþmesini güvence altýna almaktýr. Burjuvazi için önemli olan þey,bu geliþmeyi baltalamak ve �kendi� ulusunun amaçlarýný proleta-ryanýnkilerden öne almaktýr. Bu nedenle proletarya, kendi kaderinitayin etme hakkýnýn tanýnmasý isteminin, deyim uygun düþerse,olumsuz yönüyle yetinir ve hiç bir ulusa baþka bir ulusun sýrtýndanüstünlükler güvencesi vermeye, bu konuda taahhütlerde bulunma-

ya kalkýþmaz.Bu pek �pratik� bir davranýþ olmayabilir; ama gerçekte bu,

mümkün olan çözümlerin en demokratik olanýnýn baþarýlmasý için,en iyi güvencedir. Proletarya, yalnýzca bu güvencelerin gereðiniduymaktadýr, her ulusun burjuvazisi ise, baþka uluslarýn durumu neolursa olsun (baþka uluslarýn zararýna olsa da) kendi çýkarlarýnýngüvence altýna alýnmasýný ister.

Burjuvazi, belirli bir isteminin �pratik olup olmamasýyla yaký-




dan ilgilidir � baþka uluslarýn burjuvazisiyle, proletaryaya karþý anlaþ-malar arama siyaseti hep buradan gelmektedir. Ama proletarya

için önemli olan, kendi sýnýfýný, burjuvaziye karþý güçlendirmek ve yýðýnlarý tutarlý demokrasi ve sosyalizm anlayýþý içinde eðitmektir.Oportünistler, bunun, �pratik� olmadýðýný düþünebilirler, ama

feodallere ve milliyetçi burjuvaziye karþýn, azami ulusal eþitlik vebarýþ saðlamanýn biricik gerçek güvencesi budur. [sayfa 71]

Ulusal sorunda proleterlerin görevinin tümü, her ulusun mil- liyetçi burjuvazi açýsýndan �pratik� deðildir, çünkü her türlü milli-

yetçiliðe karþý olan proleterler �soyut� eþitlik istemektedirler , onlarne kadar önemsiz görünürse görünsün, ilke olarak hiç bir ayrýca-

lýðýn olmamasýný istemektedirler. Bunu kavrayamayan Rosa Luxem-burg, pratikliði akýlsýzca övmesiyle, oportünistlere, özellikle de Büyük-Rus milliyetçiliðine, gerçek oportünist ödünlere kapýyý ardýna kadaraçmýþtýr.

Niçin Büyük-Rus milliyetçiliði? Çünkü Rusya�da, Büyük-Rus-lar, ezen bir ulustur, ve ulusal sorunda oportünizm, elbette ki ezilenuluslar arasýnda, ezen uluslar arasýnda ifade edildiðinden baþkaþekilde ifade edilecektir.

Ezilen uluslarýn burjuvazisi, istemlerinin �pratik� olduðu id-diasýyla, proletaryayý, özlemlerini kayýtsýz þartsýz desteklemeye çaðý-racaktýr. Belirli bir ulusun ayrýlma hakký için yalnýzca �bir �evet�dernek, ayrýlmaya hakký olan bütün uluslarýn lehine olarak �evet�demekten daha pratiktir.

Proletarya, bu tür pratikliðin karþýsýndadýr. Proletarya, eþitliði ve ulusal devlet kurma hakký eþitliðini tanýrken, bütün uluslarýn pro-

leterlerinin birliðine pek büyük deðer verir, ve her ulusal istemi, herulusun ayrýlma hakkýný iþçilerin sýnýf savaþýmý açýsýndan deðerlendi-rir. Pratikliðe çaðrý, burjuva özlemlerinin kayýtsýz þartsýz kabulüneçaðrýdan baþka bir þey, deðildir.

Bize þöyle deniyor: uluslarýn ayrýlma hakkýný desteklemekle,ezilen uluslarýn burjuva milliyetçiliðine de destek olmaktasýnýz. RosaLuxemburg�un dediði budur, ve likidatörlerin gazetesinde bu sorun-da likidatörce görüþlerin biricik temsilcisi olmayan oportünist Sem-kovski ona yanký olmaktadýr!

Bizim buna yanýtýmýz þudur: hayýr, bu sorunda �pratik� birçözüm, burjuvazi için önemlidir. Ýþçiler için önemli olan, iki akýmýn

ilkelerini ayýrdetmektir. Eðer ezilen ulusun burjuvazisi, ezen burju-




vaziye karþý savaþýrsa, biz, her zaman ve her durumda, herkestendaha kararlý olarak bu savaþtan [sayfa 72] yanayýz; çünkü biz, zulmün

en amansýz ve en tutarlý düþmanlarýyýz. Ama ezilen ulusun burjuva-zisi, kendi öz burjuva milliyetçiliðinin çýkarlarýný savunuyorsa, bizona karþýyýz. Ezen ulusun ayrýcalýklarýna ve zulmüne karþý savaþýrýz,ama ezilen ulusun kendisi için ayrýcalýklar saðlama yolunda çabala-rýna destek olmayýz.

Eðer uluslarýn ayrýlma hakký sloganýný ileri sürmez ve onusavunmazsak, o zaman ezen ulusun yalnýzca burjuvazisinin deðil,ama feodallerinin ve despotizminin de oyununa gelmiþ oluruz. Kau-tsky, bu görüþü, Rosa Luxemburg�a karþý çok eskiden savunmuþtur

ve ileri sürdüðü kanýtlar çürütülemez. Rosa Luxemburg, Polonyamilliyetçi burjuvazisini �desteklememe� çabasýyla, Rus marksistler-inin programýndaki uluslarýn ayrýlma hakkýný reddederken, gerçek-

te Rus kara-yüzlerine destek olmaktadýr. O, gerçekte, Büyük-Rusla-rýn ayrýcalýklarý (ayrýcalýktan daha kötüsü) karþýsýnda, oportünistçeteslimiyete destek olmaktadýr.

Polonya�daki milliyetçiliðe karþý savaþýma dalan Rosa Luxem-burg, Büyük-Rus milliyetçiliðini unutmuþtur; oysa Büyük-Rus milli-

yetçiliði, þu anda en güçlü olanýdýr, bu milliyetçilik, daha az burjuva ve daha çok feodal olanýdýr, ve demokrasi ile proletaryanýn savaþýmý

önünde en büyük engel budur. Her ezilen ulusun burjuva milliyetçi-liði, zulme karþý yönelmiþ olan genel bir demokratik içerik taþýr, vebizim ulusal ayrýcalýklar saðlama eðiliminden bunu kesin olarakayýrdederek; Polonyalý burjuvanýn Yahudilere zulmetme eðiliminekarþý savaþým vererek vb., vb. kayýtsýz þartsýz desteklediðimiz iþtebu içeriktir.

Bu, bir burjuvanýn ve bir darkafalýnýn görüþ açýsýndan �pra-tik� olmayan bir davranýþtýr. Bu, ilkelere dayanan ve demokrasiyi,özgürlüðü ve proletaryanýn birliðini gerçekten, ileriye götüren ulusalsorundaki biricik pratik siyasettir.

Bütün uluslarýn ayrýlma hakkýný tanýmak; her somut ulusalayrýlma sorununu, eþitsizliði, her türlü eþitsizliði, her [sayfa 73] türlüayrýcalýðý ortadan kaldýrma açýsýndan deðerlendirmek.

Ezen bir ulusun durumunu inceleyelim. Baþka uluslarý ezenbir ulus özgür olabilir mi? Olamaz. Büyük-Rus halkýnýn* özgürlüðü-

* Paris�ten L. Vl.37 imzasýný kullanan kiþiye göre, bu sözcük marksist deðilmiþ.




nün gerçekleþmesi böyle bir zulme karþý savaþýmý gerektirmekte-dir. Ezilen uluslarýn hareketlerinin uzun zamandan beri süregelen

bastýrýlmalarý tarihi, bu zulüm lehine �yukarý� sýnýflar tarafýndan yür-ütülen sistemli propaganda, Rus halkýnýn özgürlük davasýnýn önün-de, ön yargýlar vb. biçiminde, koskoca engeller yaratmýþtýr.

Büyük-Rus kara-yüzleri, kasýtlý olarak, bu, önyargýlarý besle-mekte ve körüklemektedirler. Büyük-Rus burjuvazisi, bunlarýhoþgörüyle karþýlamakta ya da bunlara destek olmaktadýr. Bu öny-argýlara, karþý sistemli bir savaþýma, giriþmedikçe, Büyük-Rus prole-taryasý kendi amaçlarýna eriþemez, özgürlük yolunu kendisine aça-maz.

Rusya�da, ulusal, özerk ve baðýmsýz bir devlet ,kurma, þimdiyedeðin, bir tek ulusun, Büyük-Rus ulusunun ayrýcalýðý olarak kalmýþtýr.Biz Büyük-Rus proleterleri, hiç bir ayrýcalýðý savunmayýz ve bu ayrý-calýðý da savunmuyoruz. Savaþýmýmýzda belirli bir devleti kendimi-ze temel olarak alýyoruz; o belirli devlet içindeki bütün ülkelerdeniþçileri birleþtiriyoruz; biz hiç bir özel ulusal geliþme yolunu savuna-mayýz, biz bütün olanaklý olan yollardan sýnýf hedefimize doðru yür-üyoruz.

Ama biz, her türlü milliyetçiliðe karþý savaþmazsak, çeþitliuluslarýn eþitliði uðruna savaþým vermezsek, o hedefe doðru yolalamayýz.Örneðin Ukrayna�nýn baðýmsýz bir devlet kurmasýnýn kaçý-nýlmaz olup olmadýðý, önceden kestiremeyeceðimiz binbir etkeninbelirlediði bir þeydir. Biz, boþ [sayfa 74] �tahminler�le zaman yitirmeden,hiç kuþku götürmeyen þeyi, Ukrayna�nýn böyle bir devlet kurmahakkýný olanca gücümüzle savunuruz. Biz, bu hakka saygýlýyýz; biz,Büyük Ruslarýn Ukraynalýlar üzerindeki ayrýcalýklý durumlarýný de-steklemeyiz; biz, yýðýnlara bu hakký tanýmayý ve devlet kurma hak-kýnýn, herhangi bir ulusun tekelindeki bir ayrýcalýk olmasýný reddet-meyi öðretiriz.

Burjuva devrimleri döneminde, bütün uluslarýn ileriye doðru yaptýklarý sýçrayýþlarda, ulusal devlet kurma hakký üzerinde çatýþ-

malar ve savaþýmlar olanaklý ve olasýdýr. Biz; proleterler, önceden,Ruslarýn ayrýcalýklarýna karþý olduðumuzu ilan ediyoruz, ve bizim

Adý geçen L. VI., eðlendirici biçimde �superklug� bir kimse (bunu alaylý bir üslupla �aþýrýölçüde zeki� diye çevirebiliriz). �Aþýrý ölçüde zeki� L. Vl., anlaþýldýðýna göre, asgariprogramýmýzdan �nüfus�, �halk�, vb. gibi sözcüklerin (sýnýf savaþýmý bakýmýndan!)çýkarýlmasý gereði üzerinde bir inceleme kaleme almak niyetindeymiþ.




bütün propagandamýza ve ajitasyonumuza yön veren budur.Rosa Luxemburg, �pratik olma� çabasýnda, hem Rus prole-

taryasýnýn, hem de öteki uluslarýn proletaryasýnýn baþlýca pratik gö-revini unutmuþtur: her türlü devlet ayrýcalýðýna ve ulusal ayrýcalýkla-ra karþý ve bütün uluslarýn kendi ulusal devletlerini kurmada hakeþitliði uðruna günlük bilinçlendirme ve propaganda görevini. Bugörev, (þu anda), ulusal sorunda baþlýca görevimizdir; çünkü biz,demokrasinin ve bütün uluslarýn proleterlerinin eþit olarak ittifa-kýnýn çýkarlarýný ancak böyle savunabiliriz.

Bu propaganda, Rus zalimleri açýsýndan olduðu gibi, ezilenuluslarýn burjuvazisi açýsýndan da �pratik olmayabilir� (bunlarýn her

ikisi de kesin bir

�evet� ya da �hayýr� yanýtý istiyorlar, ve sosyal-de-mokratlarý �muðlak� olmakla suçluyorlar). Gerçekte ise, yýðýnlarýngerçekten demokratik, gerçekten sosyalist eðitimini saðlayan bupropaganda ve ancak bu propaganda olabilir. Ancak böyle bir pro-paganda, eðer Rusya türdeþ olmayan bir uluslar devleti olarak kala-caksa, bu ülkede olanaklý olan en saðlam ulusal barýþý, ve eðeruluslar için bölünmek sorunu sözkonusu olacaksa, en barýþçý birbiçimde (ve proletaryanýn savaþýmý için de en zararsýz biçimde)ayrý ayrý ulusal devletlere bölünmeyi saðlamada [sayfa 75] en büyükþansa sahiptir.

Bunu, ulusal sorunda bu biricik proleter siyaseti daha somutolarak açýklayabilmek için, Büyük-Rus liberalizminin �uluslarýn kendikaderlerini tayin etme hakký� konusundaki tutumunu, ve Norveç�inÝsveç�ten ayrýlmasý örneðini inceleyeceðiz.

V. ULUSAL SORUNDA LÝBERAL BURJUVAZÝ VE SOSYALÝST OPORTÜNÝSTLER

Rus marksistlerinin programýna karþý haçlý seferinde, RosaLuxemburg�un �güvendiði kozun�, þu iddia olduðunu gördük: ulus-larýn kendi kaderlerini tayin etme hakký, ezilen uluslarýn burjuvamilliyetçiliðini desteklemeye eþittir. Öte yandan þöyle söylemekte-dir, eðer bu hak ile, baþka uluslara karþý þiddete baþvurulmasýyla,savaþýmdan baþka bir þey kastetmiyorsa, o. zaman bunun için pro-grama ayrý bir madde koymanýn gereði yoktur, çünkü sosyal-de-mokratlar genel olarak her türlü ulusal baskýya ve her türlü ulusaleþitsizliðe karþýdýrlar.




Birinci iddia, Kautsky�nin hemen hemen yirmi yýl öncetartýþma götürmez bir biçimde tanýtlamýþ olduðu gibi, kendi milli-

yetçiliðinden ötürü baþkalarýný suçlama halidir; çünkü ezilen ulusla-rýn burjuvazisinin milliyetçiliðinden korkmakla Rosa Luxemburg, gerçekte Büyük-Ruslarýn kara-yüzler milliyetçiliðinin oyununa gel-mektedir; ikinci iddia ise, sonuçta, sorundan ürkmek ve kaçmaktanbaþka bir þey deðildir: ulusal eþitliðin tanýnmasý, uluslarýn ayrýlma�hakkýnýn� tanýnmasýný içermekte midir, içermemekte midir? Eðeriçeriyorsa, o zaman Rosa Luxemburg, ilke olarak, programýmýzýn 9.maddesinin doðru olduðunu kabul ediyor demektir. Eðer içermi-

yorsa, o zaman, o, ulusal eþitliðe inanmýyor demektir. Dolambaçlý

sözler ve kaçamaklar burada, hiç bir iþe yaramaz! Ama yukarýdakiiddialarýn ve benzerlerinin doðru olup olmadýklarýnýn saptanmasýiçin en iyi yol, toplumun deðiþik [sayfa 76] sýnýflarýnýn bu sorun kar-þýsýndaki tutumlarýný incelemektir. Bir marksist böyle testler yap-malýdýr. O nesnel olandan hareket etmeli, ve bu noktada sýnýf iliþki-lerini incelemelidir. Bunu yapmadýðý sürece, Rosa Luxemburg, te-peden bir bakýþla hasýmlarýný suçladýðý metafizik soyutlamalar, ya-

van sözler, aþýrý ölçüde kapsamlý beyanlar vb. günahlarýný asýl ken-disi iþlemiþ olmaktadýr.

Biz, Rusya�daki marksistlerin, yani Rusya�daki bütün ulusal-topluluklardan gelme marksistlerin programýný tartýþýyoruz.Rusya�daki egemen sýnýflarýn davranýþýný incelememiz gerekmez mi?

�Bürokrasinin�38 (bu muðlak terimi kullandýðýmýz için okur-dan özür dileriz) ve bizim birleþmiþ soylularýmýz tipindeki feodaltoprak sahiplerinin bu konudaki tutumu iyi bilinmektedir. Bunlar,hem uluslarýn eþitliðini, hem de bunlarýn kendi kaderlerini tayinetme hakkýný kesin olarak reddetmektedir. Serflik zamanýnýn eskisloganýný benimsemektedirler: otokrasi, ortodoksluk, ulus � bu sonterim, yalnýzca Büyük-Rus ulusunu kapsamaktadýr. Ukraynalýlar bile�yabancý� ilan edilmiþlerdir, ve onlarýn dili bile yasak edilmiþtir.

�Üç Haziran�39 yasama ve yürütme sistemi hükümetinde yeralmaya �kuþkusuz çok mütevazi bir yer, ama gene de bir yer alma-

ya� �çaðrýlan� Rus burjuvazisine bir gözatalým. Oktobristlerin40 busorunda saðý izledikleri yadsýnamaz. Ne yazýk ki, bazý marksistler,Büyük-Rus liberal burjuvazisinin, ilericilerin41, kadetlerin tutumlarý-na pek dikkat etmiyorlar. Oysa bunlarýn tutumlarýný incelemekte v ebunlarýn üzerine düþünmekte kusur eden bir kimse, uluslarýn ken-




di kaderlerini tayin etme hakký sorununu tartýþýrken, kaçýnýlmazolarak soyutlamalara ve dayanaksýz beyanlara düþecektir.

�Tatsýz� sorularý doðrudan doðruya yanýtlamaktan diplomatçakaçýnma sanatýnda usta olmasýna karþýn, Anayasacý-Demokrat [sayfa

77] Partinin baþlýca organý Reç,42 Pravda43 ile geçen yýlki polemiðin-de, bazý deðerli kabullenmelerde bulunmak zorunluluðunuduymuþtu. Tartýþma 1913 yazýnda Lvov�da toplanan Bütün UkraynaÖðrenci Kongresi44 üzerinde koptu. Reç�in �Ukrayna sorunlarý uz-maný� ya da Ukrayna muhabiri Bay Mogilyanski, milliyetçi-sosyalistDontsov�un savunduðu ve yukarda sözü geçen kongrenin kabulettiði Ukrayna�nýn ayrýlmasý fikrine karþý bir yazý yazdý ve bu yazýda

(�sayýklamak�, �serüvencilik� vb. gibi) en aðýr sözcükleri kullandý. Raboçaya Pravda, Bay Dontsov�un görüþlerine hiç bir þekildekatýlmadan ve onun bir milliyetçi-sosyalist olduðunu ve birçokUkraynalý marksistin kendisiyle görüþ ayrýlýðý olduðunu açýkça belir-terek, Reç gazetesinin tonunun, ya da bu gazetenin sorunu ilkeolarak formüle ediþ biçiminin, bir Rus demokratý için, ya da demo-krat geçinen herhangi bir kimse45 için yakýþýksýz olduðunu ve kýnan-masý gerektiðini açýkladý. Varsýn Reç, eðer istiyorsa, Dontsovlarý çür-ütsün, ama ilke bakýmýndan, bu gazetenin sözümona Büyük-Rusdemokratlarýnýn organýnýn, ayrýlma özgürlüðünü, ayrýlma hakkýnýunuttuðu kabul edilemez.

Birkaç ay sonra Bay Mogilyanski, Lvov�da yayýnlanan Þliyaki46

adýndaki Ukrayna gazetesinden Bay Dontsov�un yanýtýný öðrenince�ki bundan Dontsov, �Reç�in þovence saldýrýlarýna yalnýzca Rus so-syal-demokrat basýnýnda gerektiði gibi karþýlýk verildiðini� söylemiþti� Reç, n° 331�de bir �açýklama� yazdý. Bu �açýklama�da,�Bay Dont-sov�un öðütlediði reçetenin eleþtirilmesinin, uluslarýn kendi kader-lerini tayin etme hakkýnýn reddi anlamýna gelmediði� üç kez yine-lenmekte idi.

�Þu söylenmelidir ki� diye yazýyordu Bay Mogilyanski, ��ulus-larýn kendi kaderlerini tayin etme hakký� bile eleþtirilmemesi gere-ken bir tabu [bakýn hele!] deðildir: uluslarýn yaþamýndaki kötükoþullar, kendi kaderini tayin etmede [sayfa 78] kötü eðilimlere nedenolabilir, ve bunlarýn günýþýðýna çýkarýlmasý, uluslarýn kendi kaderleri-ni tayin etme hakkýnýn reddi anlamýna gelmez.�

Gördüðümüz gibi, bu liberalin �tabu�dan söz etmesi, RosaLuxemburg�un davranýþýna pek uymaktadýr. Besbelli ki Bay Mogily-




anski, siyasal kaderini tayin etme, yaný ayrýlma hakkýný tanýyýp taný-madýðý sorusuna doðrudan doðruya yanýt vermekten kaçýnmak isti-

yordu. Proletarskaya Pravda (11 Aralýk 1913, n° 4�te) Bay Mogilyanski�ye ve Anayasacý-Demokrat Partiye bu soruyu açýkçasordu.

Bunun üzerine Reç, (n° 340), soruya yanýt veren imzasýz,yanigörüþünü gazeteye baðlayan resmi bir açýklama yayýnladý. Bu yaný-tý, üç noktaya indirgeyebiliriz:

1) Anayasacý-Demokrat Partinin programýnýn 11. maddesiçok kesin ve açýk olarak, �uluslarýn özgür kültürel kaderlerini tayin

etme hakkýný� tanýdýðýný beyan etmektedir.2) Reç�in görüþüne göre, Proletarskaya Pravda, uluslarýn ka-derlerini tayin etme hakký ile ayrýlýkçýlýðý, belirli uluslarýn ayrýlmahakkýný �feci þekilde birbirine karýþtýrmaktadýr�.

3) �Gerçekte, anayasacý-demokratlar, hiç bir zaman, ulusla- rýn, Rus devletinden ayrýlma hakkýný savunma taahhüdüne girmiþ deðildir.� (Bkz: Proletarskaya Pravda, 20 Aralýk, 1913, n° 2�de, �Ulu-sal Liberalizm ve Uluslarýn Kendi Kaderlerini Tayin Etme Hakký�baþlýklý yazý.)

Ýlkin, Reç�te çýkan yazýnýn ikinci noktasýný ele alalým. BuradaSemkovskilerin, Liebmann�larýn, Yurkeviçlerin ve �kendi kaderinitayin etme� teriminin �muðlaklýðýný� ya da �belirli olmayýþýný� iddiaederek kýyameti koparan öteki oportünistlerin, gerçekte, yani nes-nel sýnýf iliþkileri ve Rusya�da sýnýf savaþýmý� bakýmýndan liberalmonarþist burjuvazinin söylediklerini yinelemekten, baþka bir þey

yapmadýklarý açýkça görülmektedir!Bunun üzerine, Proletarskaya Pravda, aydýn �anayasacý-de-

mokrat� [sayfa 79] baylarý Reç üzerine þu üç soruyu sordu: (1) Ulus-lararasý demokrasi tarihi boyunca, ve özellikle 19. yüzyýlýn ortasýn-dan bu yana, uluslarýn kendi kaderini tayin etmesi teriminin tamolarak siyasal kaderi tayin etme, baðýmsýz bir ulusal devlet kurmahakký anlamýnda kabul edildiðini yadsýyorlar mý? (2) 1896 LondraUluslararasý Sosyalist Kongresinin kabul ettiði ünlü kararýn da aynýanlamý taþýdýðýný yadsýyorlar mý? ve (3) Plehanov�un daha 1902�deuluslarýn kendi kaderlerini tayin etmesi konusunda yazarken ka-stettiði þeyin,siyasal kaderi tayin etme olduðunu yadsýyorlar mý? Pro-

letarskaya Pravda bu üç soruyu sorduðu zaman, kadetler sustular!




Karþýlýk olarak hiç bir þey söylemediler, çünkü söyleyecekle-ri bir þey yoktu. Üstü örtülü biçimde Proletarskaya Pravda�nýn ke-

sin olarak haklý olduðunu kabul etmiþlerdi.Liberallerin, �uluslarýn kendi kaderini tayin etmesi� terimininmuðlak olduðu ve sosyal-demokratlarýn, bunu, ulusal ayrýlmaya �feciþekilde� birbirine karýþtýrdýklarý yolundaki feryatlarý, konuyu

karmakarýþýk hale getirme, evrensel olarak yerleþmiþ bir demokra-tik ilkeyi kabul etmekten kaçýnma yolunda çabalardan baþka birþey deðildir. Eðer Semkovskiler, Liebmann�lar ve Yurkeviçler bu ka-dar bilisiz olmasalardý, iþçilerle liberaller gibi konuþtuklarýndan ötürüutanýrlardý.

Ama biz, sözümüze devam edelim. Proletarskaya Pravda,

Reç�i anayasacý-demokratlarýn programýnda, �kültürel� kaderini tayinetme teriminin, uygulamada, siyasal kaderi tayin etmenin reddianlamýný taþýdýðýný kabul etmek zorunda býraktý.

�Gerçekte, kadetler, hiç bir zaman, uluslarýn, Rus devletin-den ayrýlma hakkýný savunma taahhüdüne girmiþ deðillerdir� � Pro-

letarskaya Pravda�nýn Reç�ten alýnma ve bu sözcükleri Novoye Vre- mya47 ve Zemþçina�nýn,48 kadetlerimizin �sadakatinin� bir örneðiolarak salýk vermesi nedensiz deðildir. �Yahudileri� anma ve kadet-lere karþý türlü yýpratýcý [sayfa 80] saldýrýlara geçme fýrsatýný kaçýrmay-an Novoye Vremya, her þeye karþýn, n° 13.365�te þöyle yazýyordu:

�Sosyal-demokratlar arasýnda siyasal bilgeliðin herkesçe ka-bul edilmiþ bir ilkesi olan bu þey� (uluslarýn kendi kaderlerini tayinetme, ayrýlma hakkýnýn tanýnmasý sözkonusu edilmektedir), �kadetçevrelerinde bile, bugün, görüþ ayrýlýklarýna neden olmaya baþ-lamýþtýr.�

�Uluslarýn, Rus devletinden ayrýlma hakkýný savunma taah-hüdüne hiç bir zaman girmiþ olmadýklarýný� beyan etmekle, kadet-ler, ilkelerde, Novoye Vremya ile ayný tutumu týpatýp benimsemiþ-lerdir. Bu, onlarý, Puriþkeviçlere yakýnlaþtýran kadet ulusal-liberaliz-

minin ilkelerinden biridir ve kadetlerin, Puriþkeviçlere, ideolojide ve pratikte siyasal baðýmlýlýklarýnýn nedenlerinden biri sayýlmalýdýr. Proletarskaya Pravda þöyle yazmýþtýr: �Kadet baylar tarihi okumuþ-lardýr ve Puriþkeviçlerin �eski tutuklama ve önleme� haklarýnýn çoðukez neden olduðu, ýlýmlý bir deyiþle �pogrom gibi� hareketleri pekalabilirler.� Puriþkeviçlerin kudretinin feodal köken ve niteliðini pek iyibilmelerine karþýn, kadetler, tutumlarýný, bu sýnýfýn yaratmýþ olduðu




iliþkiler ve sýnýrlar temeli üzerine yerleþtirmektedirler. Bu sýnýfýn ya-rattýðý ya da saptadýðý iliþkilerde ve sýnýrlarda, Avrupalý olmayan,

anti-Avrupa! (Japonlara ve Çinlilere haksýz yere hakarette bulun-mamak için Asya! demiyoruz) ne kadar çok þey bulunduðunu pekiyi bildikleri halde, kadet baylar, her þeye karþýn, bu iliþki ve sýnýrlarý,ötesine aþma yürekliliðini göstermedikleri sýnýr olarak kabul etmek-tedirler.

Böylece onlar, Puriþkeviçler önünde yaltaklanarak, onlarýndurumlarýný tehlikeye düþürmekten korkarak, halk hareketinden,demokrasiden onlarý koruyarak, Puriþkeviçlere ayak uydurmakta-dýrlar. Bu, Proletarskaya Pravda�nýn yazdýðý gibi: �gerçekte kadet-

ler, bu önyargýlara karþý sistemli olarak savaþým vereceklerine, feo-dallerin çýkarlarýna, ve egemen ulusun en kötü milliyetçi önyargýla-rýna kendilerini uydurduklarý [sayfa 81] anlamýna gelir.�

Tarihi bilen ve demokrat olduðunu iddia eden kimseler ola-rak kadetler, bugün Doðu Avrupa�yý ve Asya�yý nitelendiren ve herikisini de uygar kapitalist ülkeler örneðine uygun biçimde deðiþtirmeçabasý gösteren demokratik hareketin, feodal çaðda, Puriþkeviçlerintam kudretli olduklarý ve burjuvazi ile küçük-burjuvazinin geniþ hak-lardan yoksun bulunduðu feodal çaðda saptanan sýnýrlarý, olduðugibi býrakmasý gerektiðini de söyleyemiyorlar.

Proletarskaya Pravda ile Reç arasýndaki çatýþmada sözko-nusu edilen sorunun, yalnýzca yazýnsal bir sorun olmadýðý, tersine,günün gerçek bir siyasal konusuyla, ilgili bulunduðu, baþka kanýtlararasýnda, 23-25 Mart 1914�te toplanan Anayasacý-Demokrat Partininson kongresi tarafýndan da kanýtlanmýþtýr. Reç�te çýkan bu konfer-ansa iliþkin resmi yazýda (n° 83, 26 Mart 1914) þunlarý okuyoruz:

�Ulusal sorun üzerinde canlý tartýþmalar oldu. N. V. Nekrasov ve A. M. Kolyubakin tarafýndan desteklenen Kiev temsilcileri, ulusal

sorunun, þimdiye kadarkinden daha akýllýca ele alýnmasý gerekenönemli bir etken haline gelmekte olduðunu belirttiler. . . Kokoþkin,bununla birlikte.� (bu �bununla birlikte�, Sçerdin�in �ama�sýna pekbenziyor � �kulaklar hiçbir zaman alný aþacak ölçüde büyümeye-cektir, hiç bir zaman!�), �hem programýn,hem de geçmiþteki, siya-sal deneyimlerin �uluslarýn kendi siyasal kaderlerini tayin etmeleri

yolundaki esnek formülün� çok büyük dikkatle ele alýnmasýný em-rettiðini belirtti.�

Kadet kongresinin bu pek dikkate deðer uslamlama tarzý




üzerinde bütün marksistler ve bütün demokratlar, dikkatle durma-lýdýrlar. (Ayraç içinde þunu da belirteceðiz ki, olaylarý yakýndan izle-

diðinden ve Bay Kokoþkin�in fikirlerini doðru olarak sunduðundankuþku bulunmayan Kievskaya Mysýl49 doðal ki, hasýmlarýna gözdaðý vermek için, devletin �çözülüp daðýlmasý� tehlikesini özellikle

belirtmiþtir.) [sayfa 82]

Reç�te çýkan resmi rapor, perdeyi olabildiðince az aralaya-cak þekilde, ve gerçeði olabildiðince gizleyecek biçimde, diploma-tik incelikle kaleme alýnmýþtýr. Ama kadet kongresinde olan þey,esasýnda açýk-seçik ortadadýr. Ukrayna�da durumu iyi bilen liberalburjuva delegeler ve ,�sol� kadetler, uluslarýn kendi siyasal kader-

lerini kendilerinin tayin etmeleri sorununu ortaya attýlar.. Böyle ol-masaydý, Bay Kokoþkin�in bu �formülün� �ihtiyatla ele alýnmasýný�öðütlemesi için bir neden olmazdý.

Kadet kongresi delegelerinin elbette ki pek, iyi bildikleri ka-det programý, siyasal deðil, uluslarýn �kültürel� kaderlerini tayin etmehakkýndan sözeder. Onun için Bay Kokoþkin, Ukraynalý delegelerekarþý, �sol� kadetlere karþý programý savunmaktaydý; o, �kültürel�kaderi tayin etmeyi, �siyasal� kaderi tayin etmeye karþý savunuyor-du. Besbelli ki, uluslarýn �siyasal� kaderlerini tayin etme hakkýnakarþý çýkarken, �devletin çözülüp daðýlmasý� tehlikesinden söze-derken, (týpký Rosa Luxemburg gibi!) �uluslarýn siyasal kaderlerinitayin etme hakký� formülünü �esnek� bir formül olarak nitelendirir-ken, Bay Kokoþkin, Rus ulusal-liberalizmini, Anayasacý-DemokratPartinin daha ��sol� ya da daha demokratik öðelerine karþý ve Ukray-na burjuvazisine karþý savunuyordu.

Reç�te çýkan raporda kendilerini eleveren �bununla birlikte�gibi küçücük bir sözden de anlaþýldýðý üzere, Bay Kokoþkin, kadetkonferansýnda zaferi elde etmiþtir. Kadetler safýnda Rus ulusal-libe-ralizmi üstün gelmiþtir. Bu zafer, Rusya�daki marksistler arasýnda,týpký kadetler gibi, �uluslarýn siyasal kaderlerini tayin etme hakkýesnek formülünden� korkmaya baþlayan akýlsýz kimselerin gözünüaçmayacak mý?

Biz, �bununla, birlikte�, Bay Kokoþkin�in uslamlama tarzýnýnözünü inceleyelim. �Geçmiþin siyasal deneyimine� atýfta bulunur-ken, (yani besbelli ki, Rus burjuvazisinin ulusal ayrýcalýklarýndanötürü telaþa kapýldýðý ve bu korku ve [sayfa 83] telâþý kadet partisininde geçirdiði 1905 deneyimine atýfta bulunarak), ve �devletin çözülüp




daðýlmasý� tehlikesinden sözederek� Bay Rakoþkin, uluslarýn siya-sal kaderlerini tayin etmeleri hakkýnýn, ayrýlma ve baðýmsýz bir ulu-

sal devlet kurma hakkýndan baþka bir anlama gelemeyeceðini pekgüzel anladýðýný göstermiþtir. Soru þudur: Bay Kokoþkinin bu korku-larý, genel olarak demokratik bakýmdan, ve özel olarak da proleta-ryanýn sýnýf savaþýmý açýsýndan nasýl deðerlendirilmelidir?

Bay Kokoþkin, uluslarýn ayrýlma hakkýnýn tanýnmasýnýn, �dev-letin çözülüp daðýlmasý�, tehlikesini artýracaðýna bizi inandýrmakistemektedir. Bu, sloganý �tutukla ve önle� olan polis þefi Mimret-sov�un da görüþüdür50 Genel olarak, demokratik bakýmdan doðruolan, bunun tam tersidir: uluslarýn ayrýlma hakkýnýn tanýnmasý, �dev-

letin çözülüp daðýlma� tehlikesiniazaltýr.

Bay Kokoþkin týpký bir milliyetçi gibi konuþmaktadýr. Bunlar,son kongrelerinde, Ukraynalý �mazeppacýlara� en sert biçimde sal-dýrdýlar. Bay Savenko ve þürekâsý, Ukraynalýlarýn hareketinin, Ukraynaile Rusya arasýndaki baðlarýn zayýflamasý tehdidini taþýdýðýný beyanettiler; çünkü Ukrayna dostluðu gösterileriyle Avusturya, Ukrayna-lýlarla arasýndaki baðlarý güçlendirmektedir! Avusturya�nýn kullan-masýndan ötürü, Bay Savenko gibilerin suçladýðý ayný yöntemlerle,

yani Ukraynalýlara kendi dillerini kullanma kendi hükümetlerini kur-ma, özerk bir meclise sahip olma, vb. özgürlüðünün tanýnmasý yön-

temleriyle, Ukraynalýlarla baðlarýný �güçlendirmeyi� Rusya�nýn niçin yapamayacaðý sorusu yanýtsýz kalýyor.

Savenkolarýn ve Kokoþkinlerin ileri sürdükleri iddialar, birbi-rinin týpatýp aynýdýr, ve yalnýzca mantýksal açýdan eþit ölçüde gülünç

ve saçmadýr. Ukrayna ulusal-topluluðunun herhangi belirli bir ülke-de ne kadar özgürlükten yararlanýrsa, o ülkeye o ölçüde baðlana-caðý besbelli deðil midir? Demokrasinin temel ilkelerini tam olarakterketmedikçe, bir kimsenin [sayfa 84] bu belli gerçeði tartýþmayacaðýsanýlýr. Ve bir ulusal topluluk için, ayrýlma özgürlüðünden, baðýmsýzbir ulusal devlet kurma özgürlüðünden büyük özgürlük olabilir mi?

Liberaller tarafýndan (ve saflýklarýyla onlarýn dediklerini yine-leyenler tarafýndan) bu ölçüde karýþýk hale getirilmiþ olan bu soru-nu biraz açýklýða kavuþturmak için, çok basit bir örnek vereceðiz.Boþanma sorununu ele alalým. Rosa Luxemburg,. yazýsýnda, de-mokratik merkezi devletin, onu oluþturan parçalara özerklik tanýr-ken, boþanma ile ilgili yasalar dahil, yasama kollarýnýn en önemlile-rini merkezi parlamentonun yetkisinde tutmalýdýr, diye yazýyor. De-




mokratik devletin merkezi yetkili organýnýn boþanma serbestliðinitanýma yetkisine sahip olmasýný istemek anlaþýlýr bir þeydir. Gerici-

ler, boþanma serbestliðine karþýdýrlar; onlar, bu konunun �dikkatleele alýnmasý� gerektiðini söylerler ve yüksek sesle bunun �aileninçözülüp daðýlmasý� olacaðýný ilân ederler. Demokratlar ise, gericile-rin ikiyüzlülük ettiklerine, gerçekte polisin ve bürokrasinin baský-sýný, bir cinsin ötekine kýyasla ayrýcalýklý durumunu ve kadýnlarýn enkötü biçimde haksýzlýða uðratýlmasýný savunduklarýna inanýrlar. On-lar, boþanma serbestliðinin, ailenin �çözülüp daðýlmasýna� nedenolmayacaðýna, tersine, uygar bir toplumda, biricik olanaklý ve sað-lam temel olan demokratik temel üzerinde aileyi güçlendireceðine

inanýrlar.Boþanma serbestliðini savunan bir kimseyi, aile baðlarýný yý-kmak istemekle suçlamak ne kadar ahmakça ve ne kadar ikiyüz-lüce bir davranýþsa, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme özgürlüð-ünü savunanlarý da, yani ayrýlma özgürlüðünü savunanlarý da, ayrýl-mayý isteklendirmeyle suçlamak, o ölçüde ahmakça ve ikiyüzlü birdavranýþtýr. Týpký burjuva toplumda, burjuva evlenme kurumununüzerine kurulu bulunduðu ayrýcalýklarýn ve ahlâksýzlýklarýn savunu-cularý boþanma özgürlüðüne karþý çýktýklarý gibi, ayný þekilde, kapi-talist devlette, uluslarýn kendi kaderini tayin etme hakkýný, [sayfa 85]

yani uluslarýn ayrýlma hakkýný reddetmek, egemen ulusun ayrýcalý-klarýný ve demokratik yöntemlere karþý polis yönetim yöntemlerinisavunmaya eþittir.

Kuþkusuz, kapitalist toplumda yürürlükte olan iliþkilerdendoðma siyasal ahlâk bozukluðu, bazen parlamento üyelerinin vegazetecilerin belli bir ulusun ayrýlmasý yolunda ciddi olmayan vehatta saçma olan gevezeliklerde bulunmalarýna neden olur. Amabu gevezeliklerden korkacak olan (ya da korkar gözükecek olan)ancak gericiler olabilir. Demokratik ilkelere baðlý bulunanlar, yanidevlet sorunlarýnýn halk tarafýndan karara baðlanmasýnda direnen-ler, siyasetçilerin üzerinde gevezelik ettikleri þeyle halkýn karar ver-diði þey arasýnda �pek büyük bir fark olduðu�nu51 çok iyi bilirler.Halk her günkü deneyiminden, coðrafi ve iktisadi baðlarýn, deðerini

ve büyük bir pazarla büyük bir devletin üstünlüklerini bilir. Onuniçin halk, ancak ulusal zulüm ve ulusal sürtüþme, yaþamý dayanýl-maz hale getirdiði zaman ve iktisadi iliþkileri baltaladýðý zaman, ay-rýlmaya, bir çare olarak baþvurur. Böyle bir durumda kapitalist geliþ-




menin ve sýnýf savaþýmýnýn özgürlüðünün çýkarlarýna en iyi þekildehizmet, ancak ayrýlmayla saðlanabilir.

Böylece, Bay Kokoþkin�in ileri sürdüðü fikirlere hangi açý-dan, bakarsak bakalým, Bunlarýn kesin olarak saçma olduklarý vedemokrasi ilkeleriyle alay ettikleri anlaþýlýr. Ama bu fikirlerde birparçacýk mantýk da vardýr: Rus burjuvazisinin sýnýf çýkarlarýnýn man-týðý. Anayasacý-Demokrat Partinin üyelerinin çoðunluðu gibi, Bay Kokoþkin de, bu burjuvazinin parababalarýnýn bekçisidir. O, Rusburjuvazisinin genel olarak ayrýcalýklarýný ve özel olarak da devletayrýcalýklarýný savunmaktadýr. O, bu ayrýcalýklarý, Puriþkeviç ile ele-le, omuz omuza savunmaktadýr. Aralarýndaki biricik fark, Puriþ-

keviç�in feodal sopaya daha çok güvenmesi, Kokoþkin ve þürekâsýnýnise bu sopanýn 1905�te onarýlmaz biçimde çatladýðýna inanmalarý, ve küçük-burjuvalarý ve köylüleri �devletin [sayfa 86] çözülüp daðýl-

masý� umacýsýyla korkutarak, onlarý �halklarýn. özgürlüðü�nü, tari-hin yerleþtirdiði ilkelerle birleþtirme vb. gibi tümceciklerle aldata-rak, yýðýnlarý kandýrma konusunda daha burjuva yöntemlere dayan-malarýdýr.

Uluslarýn siyasal kaderlerini tayin etme ilkesine liberallerindüþmanlýðý, sýnýf açýsýndan, tek bir anlam taþýyabilir; o da, ulusal-liberalizmdir, yani Büyük-Rus burjuvazisinin devlet ayrýcalýklarýnýnsavunulmasý. Ve bugün Üç Haziran Rejimi altýnda, uluslarýn kendikaderlerini tayin etme hakkýna gayretkeþlikle karþý koyan Rusyamarksistleri arasýndaki oportünistler, likidatör Semkovski, bundçuLiebmann, Ukraynalý küçük-burjuva Yurkeviç, gerçekte ulusal-libe-rallerin peþinden gitmekte ve ulusal-liberal fikirlerle iþçi sýnýfý arasý-na fesat sokmaktadýrlar.

Ýþçi sýnýfýnýn ve onun kapitalizme karþý savaþýmýnýn çýkarlarý,bütün uluslar iþçilerinin tam dayanýþmasýný ve en sýký birliðini gere-ktirmektedir; bu çýkarlar, her ulusal-topluluktan burjuvazinin milli-

yetçi siyasetine karþý þiddetle karþý koymayý emreder. Onun içinsosyal-demokratlar, eðer uluslarýn kendi kaderini tayin etme hak-kýný, yani ezilen ulusun ayrýlma hakkýný reddederlerse, ya da ezilenuluslarýn burjuvazisinin bütün ulusal istemlerini desteklerlerse, pro-letaryanýn siyasal çizgisine karþý gelmiþ olurlar ve iþçileri burjuvazi-nin siyasetine boyun eðmeye yöneltirler. Ücretli iþçinin, Büyük-Rusolmayan burjuvazi deðil de, baþlýca Büyük-Rus burjuvazisi tarafýn-dan sömürülmesi, ya da Yahudi burjuvazisi deðil de Polonya burju-




vazisi tarafýndan sömürülmesi vb. hiç de önemli deðildir. Sýnýf çý-karlarýný anlayan ücretli iþçi, Büyük-Rus kapitalistlerinin devlet ayrý-

calýklarýna olduðu kadar, Polonyalý ya da Ukraynalý kapitalistlerin,devlet ayrýcalýklarýna kavuþtuklarý zaman, dünya yüzünde cennetikuracaklarý yolunda vaatleri karþýsýnda da kayýtsýzdýr. Kapitalizmgeliþmektedir ve türdeþ olmayan topluluklarýn bütünleþmiþ devlet-leri içinde olsun, ayrý ulusal devletler içinde [sayfa 87] olsun, þu ya dabu biçimde geliþmeye devam edecektir.

Her iki durumda da iþçiler sömürüleceklerdir. Ve sömürüyekarþý baþarýyla savaþým verebilmek için, proletarya, her türlü milli-

yetçilikten arýnmýþ olmalýdýr; o, eðer deyim uygun düþerse, çeþitli

uluslarýn burjuvazileri arasýnda üstünlük uðruna süregelmekte olan,savaþýmda mutlak olarak yansýz kalmalýdýr. Eðer herhangi bir ulus-un proletaryasý, �kendi� ulusal burjuvazisinin ayrýcalýklarýný en hafif þekilde de olsa desteklerse, bu, kaçýnýlmaz olarak, öteki ulusunproletaryasý arasýnda güvensizlik yaratacaktýr; iþçilerin uluslararasýsýnýf dayanýþmasýný zayýflatacak, onlarý bölecektir, ve böyle bir duru-ma sevinecek olan, ancak burjuvazi olacaktýr. Ve uluslarýn kendikaderini tayin etme ya da ayrýlma hakkýnýn reddedilmesi, uygula-mada kaçýnýlmaz olarak, egemen ulusun ayrýcalýklarýnýn desteklen-mesi anlamýný taþýr.

Norveç�in Ýsveç�ten ayrýlmasý gibi somut bir olguyu ele alýr-sak, bunun daha göze batan bir doðrulamasý ile karþýlaþmýþ oluruz.

VI. NORVEÇ�ÝN ÝSVEÇ�TEN AYRILMASI

Rosa Luxemburg, bu örneði ele alýyor ve konuyu þöyletartýþýyor:

�ederatif iliþkiler tarihinin son olayý, Norveç�in Ýsveç�ten ay-rýlmasý, �ki bu, Polonya sosyal-yurtsever basýný tarafýndan (bkz:Krakov�da yayýnlanan Naprzod 52 adlý gazete) aceleyle, devlet olarakayrýlma özleminin, gücünün ve ilerici niteliðinin övülecek bir belirti-si olarak ele alýnmýþtý� federalizmin ve onunla birlikte giden ulusalayrýlmanýn ilericilik ya da demokrasinin ifadesi olmadýðýný pek kýsazamanda kanýtladý. Ýsveçli kralýn tahtýndan indirilmesi ve Norveç�iterketmeye zorlanmasý demek olan Norveç �devrimi� diye adlandý-rýlan olaydan sonra, Norveçliler, bir ulusal referandumla cumhuri-

yet kurma önerisini resmen reddederek, hiç istiflerini bozmadan




bir baþka kral seçtiler. Her türlü [sayfa 88] ulusal harekete ve her baðým-sýzlýk görüntüsüne yüzeyden hayranlýk duyanlarýn, �devrim� diye

adlandýrdýklarý þeyin köylü ve küçük-burjuva bölgeciliðinin belirtis-inden, kendilerine Ýsveç aristokrasisinin kabul ettirdiði bir kral yeri-ne, kendi paralarýyla �kendi� krallarýna sahip olma özleminden baþkabir þey deðildir, ve bu yüzden de, bu hareketin devrimle hiç bir ilgisi

yoktur. Ayný zamanda, Ýsveç ile Norveç arasýndaki birliðin daðýl-masý, o zamana kadar mevcut olan federasyonun, burada da neölçüde yalnýzca hanedan çýkarlarýnýn ifadesi olduðunu ve bu ba-kýmdan yalnýzca kralcýlýðýn ve gericiliðin bir þeklini ifade ettiðinihemen gösterdi.� (Przeglad.)

Ýþte Rosa Luxemburg�un bu konuda söylediklerinin tümübundan ibarettir! Ýtiraf edilmelidir ki, tutumunu savunma olanaksýz-lýðýný, buradaki kadar canlý biçimde gözler önüne sermek, RosaLuxemburg için bile zor bir iþtir.

Sorun, sosyal-demokratlarýn, karýþmýþ ulusal bir devlet için-de, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme ya da ayrýlma haklarýnýtanýyan bir programa muhtaç olup olmadýklarý sorunuydu, ve þimdide sorun budur.

Rosa Luxemburg�un kendisinin andýðý Norveç örneði, bu nok-tada bize ne söylemektedir?

Yazarýmýz kývranýp duruyor, nükteleri ve saldýrýlarýyla Napr- zod�u yýpratýyor, ama soruyu yanýtlamýyor! Rosa Luxemburg, asýlkonu üzerinde tek bir sözcük söylemekten kaçýnabilmek için, güneþaltýnda her konuya deðiniyor! Kuþkusuz, paralarýyla kendi krallarýnýtutmak istemekle ve bir ulusal referandumla cumhuriyet kurmaönerisini reddetmekle, Norveç küçük-burjuvazisi, burjuva dargö-rüþlülüðünü ve zevksizliðini açýða vurmuþtur. Hiç kuþku yok ki, Na-

przod da bunun farkýna varmamakla ayný zevksizliði göstermiþtir. Ama bütün bunlarýn konumuzla ilgisi nedir? Tartýþtýðýmýz konu, ul-

uslarýn kendi kaderlerini tayin etme [sayfa 89] hakký ve sosyalist prole-taryanýn bu hakka karþý benimseyeceði tutum sorunuydu! Öyleyseniçin Rosa Luxemburg bu soruyu yanýtlamýyor da, sözü dolandýrýpduruyor.

areye göre kediden kuvvetli hayvan olmadýðý söylenir. RosaLuxemburg�a göre de, besbelli ki, �raki�den kuvvetli hayvan yok.�raki�, �Polonya Sosyalist Partisi�nin sözde-devrimci hizbine halkarasýnda takýlan lakaptýr, ve Naprzod adýndaki Krakov gazetesi, bu




�hizbin� görüþlerini paylaþýr. Rosa Luxemburg�un, bu �hizbin� milli- yetçiliðe karþý savaþýmýnda gözü o kadar kararmýþtýr ki, o Napr-

zod�dan baþka hiç bir þey görememektedir.Eðer Naprzod �evet� derse, Rosa Luxemburg, �hayýr� deme- yi kutsal görevi sayýyor, ve böyle davranmakla, Naprzod �dan baðýmsýz

olduðunu göstermediðini, tersine, �raki�ye gülünç bir biçimdebaðýmlý olduðunu, Krakov�un karýnca yuvasýnýnkinden daha derin

ve daha geniþ bir görüþ açýsýndan sorunlara yanaþamadýðý gerçeðiüzerine bir an durup düþünmüyor. Naprzod, kuþkusuz, marksizmlehiç bir ilgisi bulunmayan berbat bir gazetedir; ama bu, eðer Norveçörneðini seçmiþsek, onu gerektiði gibi tahlil etmemize engel olm-

amalý. Bu örneði, marksist açýdan tahlil edebilmek için, kötününkötüsü �raki�nin günahlarýyla uðraþmamalýyýz, ilkin, Norveç�inÝsveç�ten ayrýlmasýnýn somut tarihsel özelliklerini ve sonra da heriki ülkenin proletaryasýnýn bu ayrýlma dolayýsýyla karþýlaþmýþ, ol-duðu görevleri ele almalýyýz.

Norveç ile Ýsveç arasýndaki coðrafi, iktisadi ve dil baðlarý Bü- yük-Ruslarla birçok öteki Slav uluslarý arasýndaki baðlardan daha az

sýký deðildir. Ama Norveç ile Ýsveç arasýndaki birlik, rýzaya dayananbir birlik deðildir, onun için Rosa Luxemburg�un �federasyon�dansözetmesi, konunun dýþýna çýktýðýnýn kanýtýdýr, ve o, ne söyleye-ceðini bilmediði için, buna, baþvurmuþtur. Norveç, Napoléonsavaþlarý sýrasýnda, krallar tarafýndan, Norveçlilerin iradesine karþý,Ýsveç�le [sayfa 90] birleþtirilmiþti; ve Ýsveçliler Norveç�i boyunduruk altý-na alabilmek için, askeri birlikler, göndermek zorunda kalmýþlardý.

Norveç�e istisnai ölçüde geniþ özerklik tanýnmasýna karþýn(Norveç�in kendi parlamentosu vb. vardý), birliðin kurulmasýndansonra ,uzun yýllar Norveç�le Ýsveç arasýnda sürekli sürtüþmeler oldu,

ve Norveçliler Ýsveç aristokrasisinin boyunduruðunu atmaya uð-raþtýlar. Ensonu Aðustos 1905�te bunu baþardýlar. Norveç parlamen-tosu, Ýsveç kralýnýn artýk Norveç kralý olmadýðý kararýný verdi, vedaha sonra Norveç halký arasýnda yapýlan referandumda, pek büyükçoðunluk (birkaç yüze karþý 200.000) Ýsveç�ten tam ayrýlma yolun-da oy verdi. Kýsa bir karasýzlýk döneminden sonra, Ýsveçliler buayrýlma olgusunu sineye çektiler.

Bu örnek bize, modern iktisadi ve siyasal iliþkiler içinde, ulus-larýn hangi esaslar üzerinde ayrýlýp baðýmsýz ,devlet kurmalarýnýn




olanaklý olduðunu ve bunun gerçekleþtiðini, ve siyasal özgürlük vedemokrasi koþullarýnda bu ayrýlmanýn, aldýðý biçimi gösterir.

Tek bir sosyal-demokrat bile, eðer siyasal özgürlük ve de-mokrasi kendisini ilgilendiriyorsa (ilgilendirmediði takdirde, doðalolarak o artýk sosyal-demokrat deðildir), Norveç örneðinin uluslarýnayrýlmasýyla ilgili çatýþmalarda �Rus biçiminde� deðil de, ancak1905�te Norveç�le Ýsveç arasýnda uygulanan biçimde çözüme gidil-mesi için, sýnýf bilincine, sahip iþçilerin sistemli propaganda yap-mayý ve ortamý hazýrlamayý kutsal görevleri saymalarý gerektiðinin

pratik kanýtý olduðunu yadsýyamaz. Programda, uluslarýn kendi ka-derlerini tayin etme hakkýnýn tanýnmasý maddesinin taþýdýðý anlam

tamamen budur. Ama Rosa Luxemburg, Norveç küçük-burjuvala-rýnýn ve Krakov Naprzod�unun burjuva zevksizliðine ve dargörüþlü-lüðüne sert biçimde saldýrarak, kendi teorisini çürüten bir gerçeðiatlamaya çalýþmýþtýr; çünkü, o, pek iyi anlamaktadýr ki, bu tarihselgerçek, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýnýn �ütopya�olduðu, �altýn sahanlarda yemek yemek� vb. [sayfa 91] hakký gibi birþey olduðu yolundaki iddiasýný kesin olarak çürütmektedir. Bu gibiibareler, yalnýzca Doðu Avrupa ulusal-topluluklarý arasýnda bugün-kü güçler dengesinin deðiþmezliðine, kendini beðenmiþçe ve opor-tünistçe inancý ifade ederler.

Devam edelim. Öteki sorunlarda olduðu gibi uluslarýn kendikaderlerini tayin etme sorununda da, bizim her þeyden önce ilgi-lendiðimiz nokta, belirli bir ulusun içinde, proletaryanýn kendi ka-derini tayin etmesidir. Rosa Luxemburg, bu soruna da deðinmek-ten kaçýnmýþtýr. Çünkü kendisinin seçmiþ olduðu Norveç örneðitemeli üzerinde, bu sorunun tahlilinin, �teorisini� yýkacaðýnýanlamýþtýr.

Ayrýlma üzerine çatýþmada Norveç ve Ýsveç proletaryasý nasýlbir tutum benimsemiþtir? Norveç baðýmsýz bir devlet kurduktan son-

ra, Norveç�in sýnýf bilinçli iþçileri elbette ki, cumhuriyete oy verece-klerdir,* ve eðer bazý sosyalistler baþka türlü oy verirlerse, bu, yalný-zca Avrupa sosyalist hareketinde bazen ne kadar çok ahmakçaküçük-burjuva dargörüþlülüðü ve oportünizmi bulunduðunu göster-

* Eðer Norveç ulusunun çoðunluðu krallýktan yana iken, proletarya, cumhuriyetten yana idiyse, o halde genel bir biçimde, Norveç proletaryasý önünde iki yol açýlýyordu: yakoþullar olgunlaþmýþsa, devrimi yapmak, ya da çoðunluða boyun eðmek ve uzun birpropaganda ve ajitasyon çalýþmasýna giriþmek.




ir. Bu konuda iki ayrý görüþ olamaz, ve biz, bu noktaya, yalnýzca,Rosa Luxemburg, sözü konu dýþýna kaydýrarak sorunu karanlýða

boðma yolunda çaba gösterdiði için deðindik. Norveç Sosyalist Prog-ramýnýn, Norveçli sosyal-demokratlarý, ayrýlma sorununda belirli birgörüþü savunmaya zorlayýp zorlamadýðýný bilmiyoruz. Norveç sos-

yalistlerinin, Norveç�in özerkliðinin, sýnýf savaþýmýný serbestçe yürü-tebilmek için yeteri kadar alan saðlayýp saðlamadýðý, ya da Ýsveçaristokrasisiyle sonu gelmeyen sürtüþme ve çatýþmalarýn, iktisadi

yaþamýn özgürlüðünü baltalayýp baltalamadýðý sorununu, açýk bý-raktýklarýný sanýyoruz. Ama bu aristokrasiye karþý gelmenin ve (bur-

juva dargörüþlülüðünün sýnýrlarý içinde kalsa bile) [sayfa 92] Norveç

köylü demokrasisini desteklemenin, Norveç proletaryasýnýn göreviolduðu gerçeði tartýþýlamaz. Ya Ýsveç proletaryasýnýn tutumu? Ýsveçli büyük toprak sahipler-

inin; Ýsveçli papazlarýn da kýþkýrtmasýyla, Norveç�e karþý savaþ açýl-masýndan yana olduklarý, bilinen bir þeydir. Ve Norveç, Ýsveç�tençok daha zayýf olduðu, daha önce de bir Ýsveç istilasýna uðradýðý, veÝsveç aristokrasisinin kendi ülkesinde büyük aðýrlýðý olduðu için, busavaþ kýþkýrtýcýlýðý, büyük bir tehlike yaratabildi. Ýsveçli Kokoþkinlerin,�uluslarýn kendi siyasal kaderlerini tayin etmeleri gibi esnek bir.formülün dikkatle ele alýnmasý� yolunda çaðrýlarda bulunarak, kor-kunç �devletin çözülüp daðýlmasý� tehlikesi tablolarýný çizerek ve�ulusal özgürlüðün� Ýsveç aristokrasisinin ilkeleriyle baðdaþtýðý yo-lunda güvence vererek, Ýsveç halkýný aldatma yolunda epeyce za-man ve enerji harcadýklarýna güvenebiliriz. Kuþkusuz, eðer, Ýsveçlisosyal-demokratlar, büyük toprak sahiplerinin ve Kokoþkinlerin ideo-loji ve siyasetine karþý çetin bir savaþ vermeselerdi, (Kokoþkinlerinde katýldýðý) genel olarak uluslarýn eþitliðini istemekle y etinmeyip,ama ayný zamanda uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýný

ve Norveç�in ayrýlýp baðýmsýz devlet kurmada serbestliðini savun-masalardý, sosyalizm davasýna ve demokrasi davasýna ihanet etmiþolurlardý.

Ýsveçli iþçilerin, Norveçlilerin ayrýlma hakkýný tammýþ olma-larý, Norveçli ve Ýsveçli iþçilerin kardeþçe sýnýr dayanýþmasýnýn vebirliðinin güçlenmesine yardým etmiþtir. Çünkü bu davranýþ, Nor-

veçli iþçileri, Ýsveç iþçilerinin Ýsveç milliyetçiliðine kapýlmadýklarýný,Norveçli proleterlerle kardeþliði Ýsveç burjuvazisinin ve aristokrasisi-nin ayrýcalýklarýnýn üzerinde tuttuklarýna inandýrmýþtýr. Avrupa hü-




kümdarlarýyla Ýsveç aristokrasisinin Norveç�e zorla kabul ettirdiðibaðlarýn koparýlmasý, Norveçli iþçilerle Ýsveçli iþçiler arasýndaki bað-

larý kuvvetlendirdi. Ýsveçli iþçiler, burjuva siyasetinin gösterdiði bütündeðiþmelere karþýn �burjuva iliþkiler, Norveçlilerin, [sayfa 93] zora baþ- vurularak, yeniden Ýsveç boyunduruðu altýna alýnmalarýna neden

olabilir� hem Ýsveç hem de Norveç burjuvazisine karþý savaþýmla-rýnda her iki ulus iþçilerinin tam eþitliðini ve sýnýf dayanýþmasýnýkoruyabileceklerini ve savunabileceklerini göstermiþlerdir.

Sýrasý gelmiþken belirtelim ki, bu; Rosa Luxemburg ile ara-mýzdaki görüþ ayrýlýklarýný, Polonya sosyal-demokratlarýna karþý �kul-lanma� yolunda �raki�lerin çabalarýnýn ne kadar temelsiz ve ciddi-

yetten uzak olduðunu gösterir. �raki�ler, bir proleter sosyalist partideðil, bir küçük-burjuva milliyetçi partidir, Polonya sosyal-devrimci-leri gibi bir þey. Rus sosyal-demokratlarýyla bu parti arasýnda birlik,hiç bir zaman sözkonusu olmamýþtýr ve olamaz da. Öte yandan,Polonya sosyal-demokratlarýyla aramýzda kurulan sýký iliþkilerden

ve birlikten ötürü bir tek Rus sosyal-demokrat bile hiçbir zaman�piþmanlýk duymamýþtýr.� Milliyetçi özlemlerin ve tutkularýn derin-den etkisi altýnda bulunan bir ülke olan Polonya�da, gerçektenmarksist, gerçekten proleter ilk partiyi kurmakla Polonyalý sosyal-demokratlar, büyük bir tarihsel hizmette bulunmuþlardýr. Ama Po-lonyalý sosyal-demokratlarýn yaptýðý hizmet, Rosa Luxemburg, Rusmarksistlerinin programýnýn 9. maddesi hakkýnda bir sürü saçma-sapan söz etti diye deðil, bu olumsuz duruma karþýn büyüktür.

�Uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakký� sorunu, elbet-te ki, Polonyalý sosyal-demokratlar için, Ruslar kadar önemli deðil-dir. Milliyetçilikten gözü kararmýþ olan Polonya küçük-burjuvazisinekarþý yürüttüðü savaþýmýn hýzýyla, (belki de bu hýz bazen aþýrý ölçü-lere götürülmüþtür) Polonya sosyal-demokratlarýnýn �dozu kaçýr-malarý� anlayýþla karþýlanabilir.Hiç bir Rus marksisti, Polonya sos-

yal-demokratlarý Polanya�nýn ayrýlmasýna karþýdýrlar diye, onlarý suçla-mayý aklýndan geçirmemiþtir. Polonyalý sosyal-demokratlar, ancak,Rosa Luxemburg gibi, uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hak-kýnýn Rus marksistlerinin programýnda (saya 94] tanýnmasý gereðini

yadsýmaya kalkýþtýklarý zaman yanýlgýya düþerler.Bu, aslýnda, Krakov standartlarýyla ölçüldüðünde uygun olan

bir þeyin, Büyük-Ruslar dahil Rusya�da yaþayan bütün halklara veuluslara uygulanmaya kalkýþýlmasý gibi bir þeydir. Bu, aslýnda, Rus




sosyal-demokratý deðil, enternasyonalist sosyal-demokrat deðil, �ters yoldan Polonya milliyetçisi� olmak demektir.

Çünkü uluslararasý sosyal-demokrasi, uluslarýn kendi kader-lerini tayin etme hakkýnýn tanýnmasýndan yanadýr. Þimdi de bu ko-nuyu inceleyeceðiz.

VII. ULUSLAR ARASI LONDRA KONGRESÝ (1896) KARARI

Bu kararda þöyle denmektedir:�Kongre, bütün uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hak-

kýný [ Selbstbestimmungsrecht] tam olarak desteklediðini beyan eder

ve þu anda askeri, ulusal ya da baþka biçimdeki despotluklarýnboyunduruðu altýnda acý çeken bütün ülkelerin iþçilerine sempatisi-ni ifade eder; Kongre, bütün bu ülkelerin iþçilerini, dünyanýn sýnýf bilinçli [ Klassennbewusste = sýnýf çýkarlarýný anlayan] iþçilerin safla-rýna katýlmaya ve bunlarla, uluslararasý kapitalizmin yenilgiye uðra-týlmasý için ve uluslar arasý sosyal-demokrasinin amaçlarýnýngerçekleþtirilmesi için omuz omuza savaþmaya çaðýrýr.�* Belirttiðimizgibi bizim oportünistlerimiz, Bay Semkovski, Liebmann ve Yurkeviçbu kararýn farkýnda deðillerdir. Ama Rosa Luxemburg farkýndadýr

ve bizim programýmýzdaki [sayfa 95] �kendi kaderini tayin etme� teri-mini içeren bu kararý tam metin olarak yazýsýna aktarmaktadýr.

Sorun, Rosa Luxemburg�un, kendi �özgün� teorisinin yoluüzerinde duran bu engeli nasýl ortadan kaldýrdýðý sorunudur.

Kolayca... Kararýn ikinci bölümü üzerinde özellikle durarak...Bildiri karakterini belirterek... Ýnsan bu bölüme ancak yanlýþ anla-ma sonucu atýfta bulunabilir!!

Yazarýn çaresizliði ve þaþýrmýþ hali inanýlacak gibi deðil. Çoðun-lukla, yalnýz oportünistler, programdaki tutarlý demokratik ve sosya-list noktalarýn yalnýzca bildiri edebiyatý olduðunu iddia ederler vebu noktalar üzerinde tartýþmadan kaçýnýrlar. Rosa Luxemburg�un,kendisini bu kez Semkovskilerin, Liebmann�larýn ve Yurkeviçlerin

* Bkz: Londra Kongresine iliþkin Alman resmi raporu: Verhandlungen und Be- schlüsse des internationalen sozialistischen Arbeiter- und Gewerkschafts-Kongresses zu London, vom 27. Juli bis 1. August 1896, Berlin 1896, s. 18 (�Londra�da 27 Temmuzdan 1

Aðustos 1896�ya Kadar Süren Ýþçi Partileri ve Sendikalarý Sosyalist EnternasyonaliKongresinin Kararlarýnýn Tutanaklarý�, Berlin 1896, s. 18). Enternasyonal kongrelerininkararlarýný içeren bir Rusça broþür vardýr ki, bunda �kendi kaderlerini tayin etme� yanlýþolarak �özerklik� þeklinde çevrilmiþtir.




berbat eþliðinde bulmuþ olmasý nedensiz deðildir. Rosa Luxem-burg, yukarda ki kararýn doðru mu, yoksa yanlýþ mý olduðunu açýk-

ça söylemeye yanaþmamaktadýr. Sanki kararýn ikinci bölümünü oku-maya baþlayana kadar birinci bölümü unutan, ya da Londra Kon-gresinden önce sosyalist basýnda yer alan tartýþmalarý hiç duymamýþolan, dikkatsiz ya da dünyadan habersiz okura güveniyormuþçasýna,dolambaçlý yollara baþvuruyor.

Ama eðer, Rosa Luxemburg, Rusya�nýn sýnýf bilinçli iþçileriönünde, Enternasyonalin bu kadar önemli bir ilke sorunu üzerinde-ki kararýný, bu kararý eleþtirip tahlil etmeye tenezzül etmeden, ayak-lar altýnda çiðneyebileceðini sanýyorsa çok yanýlmaktadýr.

Rosa Luxemburg�un görüþü Londra Kongresinden öncekitartýþmalar sýrasýnda, daha çok Alman marksistlerinin organý Die Neue Zeit�ýn sütunlarýnda ifade edilmiþti, ve bu görüþ, sonuçta, En- ternasyonal tarafýndan reddedilmiþti! Rus okurun aklýnda özellikletutmasý gereken sorunun özü budur.

Tartýþma, Polonya�nýn ,baðýmsýzlýðý sorunu üzerinde oldu. Üçayrý görüþ ileri sürüldü.

1. �raki�nin görüþü, ki onlar adýna Hecker konuþmuþtur.[sayfa 96] Bunlar, Enternasyonalin kendi programýna, Polonya�nýnbaðýmsýzlýðý istemini koymasýný istediler. Öneri kabul edilmedi. Bugörüþ, Enternasyonal tarafýndan reddedildi.

2. Rosa Luxemburg�un görüþü, yani Polonyalý sosyalistlerin,Polonya�nýn baðýmsýzlýðýný istememeleri gerektiði görüþü. Bu görüþ,uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýnýn tanýndýðý yolundakiresmi beyana tamamen aykýrýydý. Bu görüþ de, Enternasyonal ta-rafýndan ayný þekilde reddedildi.

3. Kautsky tarafýndan, Rosa Luxemburg ile polemiði sýrasýn-da, onun materyalizminin aþýrý ölçüde �tek yanlý� olduðunu tanýtla-dýðý zaman, en kapsamlý biçimde açýklanan görüþ. Bu görüþe göre,Enternasyonal þu anda Polonya�nýn baðýmsýzlýðýný programýna birmadde olarak koyamaz; ama Kautsky, Polonyalý sosyalistlerin böy-le bir istemle ileri çýkmaya tam haklarý olduðunu belirtmiþtir. Sosya-listler açýsýndan, ulusal baský ve zulüm mevcut olduðu bir durum-da, ulusal kurtuluþ görevlerini görmezlikten gelmek kesin olarak

yanlýþtýr.Enternasyonalin kararý, bu görüþün en öz, en temel öðelerini

içermektedir: bir yandan bütün uluslarýn kendi kaderlerini tayin et-




mede tam haklarýnýn doðrudan doðruya, kuþkuya yer vermeyecekbiçimde tanýnmasý; öte yandan ayný kesinlikle iþçilere sýnýf

savaþýmlarýnda uluslararasý birlik için çaðrý.Biz, bu kararýn kesin olarak doðru olduðu, ve Doðu A Avrupa ve Asya ülkeleri için, 20. yüzyýlýn baþýnda, her iki bölümüyle birlikte

ayrýlmaz bir bütün olarak ele alýnacak olan bu kararýn, ulusal sorun-da, proletaryanýn sýnýf siyasetine tek doðru yönelimi saðladýðý inan-cýndayýz.

Yukarda anýlan üç ayrý görüþü oldukça ayrýntýlý olarak ince-leyeceðiz.

Pek iyi bilindiði gibi Karl Marx ve Engels Polonya�nýn baðým-

sýzlýðý istemini etkin olarak desteklemeyi bütün[sayfa 97]

Batý Avrupademokrasisinin ve özellikle sosyal-demokrasinin görevi saymýþlardýr.1840-1850 ve 1860�lar döneminde, Avusturya�da ve Almanya�da bur-

juva devrimleri döneminde ve Rusya�da da �Köylü Reformu�53 dö-neminde, bu görüþ doðruydu ve tutarlý demokratik ve proleter tekgörüþtü. Rusya�daki ve Slav ülkelerinin çoðundaki halk yýðýnlarý henüzuykudayken, bu ülkelerde yýðýnlarý kucaklayan baðýmsýz demokra-tik hareketler yokken, Polonya�nýn aristokratik kurtuluþ hareketi,

yalnýzca Rusya bakýmýndan deðil, yalnýzca Slavlýk bakýmýndan deðil,bir tüm olarak Avrupa demokrasisi bakýmýndan da pek büyük birönem taþýyordu.*

Ama Marx�ýn bu tutumu, 1860�larda ya da 19. yüzyýlýn üçüncüçeyreðinde doðru olmakla birlikte, 20. yüzyýlda artýk doðru deðildir.Slav ülkelerinin çoðunda, hatta en geri Slav ülkelerinden birinde,Rusya�da bile, baðýmsýz demokratik hareketler, hatta baðýmsýz pro-leter hareketler ortaya çýkmýþtýr. Aristokrat Polonya yok olmuþ, yeri-ni kapitalist Polonya�ya býrakmýþtýr. Bu koþullar altýnda Polonya�nýn

istisnai devrimci önemini yitirmesi doðal bir þeydir.PSP�nin (Polonya Sosyalist Partisinin, bugünkü �raki�lerin)

* 1863�te isyan eden Polonyalý soylunun ve Polonya hareketinin önemini (Marxgibi) deðerlendirebilen Rusya devrimci demokratý Çerniþevski�nin tutumlarýný, çok dahasonra ortaya çýkan ve bu soylularýn savaþýmýnýn Rus demokrasisi için taþýdýðý önemianlayamayacak kadar Polonyalý soyluya karþý haklý bir kin duyan o barbar, uyuþuk,dargörüþlü, gübre yýðýnýna baðlý köylünün görüþünü ifade eden Ukraynalý küçük-burjuvaDragomanov�un tutumuyla kýyaslamak çok ilginç bir tarih çalýþmasý olur, (Bkz: Drago-manov tarafýndan yazýlan, Tarihsel Polonya ve Büyük-Rus Demokrasisi) Dragomanov,ulusal-liberal olunca, Bay P. Struve�nin coþkun kucaklamalarýna hak kazanmýþ bir kim-sedir.�




1896�da Marx�ýn bu konudaki baþka bir çaða ait görüþünü sonsuz-luða kadar �saptamaya� kalkýþmasý, marksizmin metnini, marksiz-

min ruhuna karþý kullanma yolunda bir çabadýr. Onun için Polonya-lý sosyal-demokratlar, Polonya küçük-burjuvazisinin aþýrý milliyetçi-liðine karþý çýktýklarý ve ulusal sorunun Polonya iþçileri için ikincilönem taþýdýðýný belirttikleri zaman, ilk kez Polonya�da sýrf proleterbir [sayfa 98] parti kurduklarý ve Polonyalý ve Rus iþçilerin sýnýf sava-þýmlarýnda en sýký ittifaký kurmalarý gerektiði son derece önemliilkesini ilan ettikleri zaman çok haklýydýlar.

Ama bu, 20. yüzyýlýn baþýnda, Enternasyonalin uluslarýn ken-di siyasal kaderlerini tayin etme ilkesini, ya da ayrýlma hakkýný Doðu

Avrupa ve Asya için gereksiz saymalýmý demekti? Bu, büyük birsaçmalýk olurdu, ve (teorik bakýmdan) Türk, Rus ve Çin devletlerin-deki burjuva demokratik dönüþümün tamamlanmýþ olduðunu ka-bul etme anlamýný taþýyan bir davranýþ olurdu, ve (etkisi bakýmýn-dan) despotizmin yararýna, oportünistçe bir tutumu benimsemekolurdu.

Hayýr, Doðu Avrupa�da ve Asya�da belirmeye baþlayan burjuva demokratik devrimler döneminde, ulusal hareketlerin uyanmasý ve yoðunlaþmasý döneminde, baðýmsýz proleter partilerin kurulmasý

döneminde, bu partilerin ulusal sorun konusundaki görevleri iki yönlü olmalýdýr: birincisi, bütün uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme

hakkýný tanýmak, çünkü burjuva demokratik devrim henüz gerçek-leþmemiþtir, çünkü iþçi sýnýfý demokrasisi tutarlý olarak, ciddiyetle

ve içtenlikle (liberal Kokoþkin tarzýnda deðil) uluslarýn eþit haklarýiçin savaþýr, ve ikincisi, belirli bir devlet içinde, tarihinin geçirdiðibütün deðiþmeler boyunca, burjuvazinin birey olarak devletlerin sýn-ýrlarýnda meydana getirdiði deðiþiklikler ne olursa olsun, bütün ul-uslarýn proleterlerinin sýnýf savaþýmýnda en sýký ve bölünmez birittifaký gerçekleþtirmek için savaþým verir.

1896 Enternasyonalinin kararýnýn formüle ettiði, proletarya-nýn iþte bu iki yönlü görevinin ta kendisidir. Ve 1913 yazýnda top-lanan Rus Marksistleri Kongresinde kabul edilen kararýn dayandýðýtemel ilkeler bunlardýr. Bazýlarý, bu kararýn uluslarýn kendi kaderler-ini tayin etme ve ayrýlma hakkýný tanýyan 4. maddesinin milliyetçi-liðe azami �ödünde� bulunur görünmesine ,karþýlýk (gerçekte bütünuluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýnýn tanýnmasý, demok-

rasiyi [sayfa 99] azami ölçüde tanýma ve milliyetçiliði asgari ölçüde




tanýma anlamýný taþýr), 5. maddenin herhangi bir ulusun burjuvazi-sinin milliyetçi sloganlarýna karþý iþçileri uyarmasýnda ve bütün ul-

uslarýn iþçilerini uluslararasý ölçüde birleþmiþ proleter örgütlerdebirliðe ve kaynaþmaya çaðýrmasýnda bir �çeliþki� görmektedirler. Ama bu �çeliþkiyi�, ancak, örneðin, Ýsveç ve Norveç proletaryasýnýn

birliðinin ve sýnýf dayanýþmasýnýn, Ýsveçli iþçiler Norveç�in ayrýlma vebaðýmsýz bir devlet kurma özgürlüðünü tanýdýklarý zaman güçlen-

diðini anlayamayacak kadar yüzeyde kalan kafalar görebilirler.

VIII. ÜTOPYACI KARL MARX VE PRATÝKROSA LUXEMBURG

Polonya�nýn baðýmsýzlýðýnýn bir �ütopya� olduðunu iddia eder-ken ve bunu býkkýnlýk verene dek yinelerken Rosa Luxemburg,alaylý bir tonla: piçin Ýrlanda�nýn baðýmsýzlýðý istemini ileri sürmeye-lim? diye soruyor.

Besbelli ki, �pratik� Rosa Luxemburg, Karl Marx�ýn Ýrlanda�nýnbaðýmsýzlýðý sorunundaki tutumundan habersizdir. Somut ulusalbaðýmsýzlýk istemlerinin oportünist açýdan deðil de, gerçek marks-ist açýdan nasýl tahlil edildiðini göstermek için, bu konu üzerindedurmaya deðer.

Sosyalist tanýdýklarýnýn zekalarýný ve inançlarýnýn gücünü de-nemek için, kendi deyimiyle, onlarý �sýnavdan geçirme� Marx�ýnadetiydi.54 Marx, Lopatin�le tanýþýnca, Engels�e yazdýðý 5 Temmuz1870 tarihli mektupta genç Rus sosyalisti için pek övücü sözlerkullanmakla birlikte, þunu da ekliyordu:

�... Zayýf yaný Polonya. Bu konuda týpký bir Ýngilizin Ýrlanda�dan sözettiði gibi konuþuyor � örneðin eski ekolden bir Ýngiliz çarti-stinin.�55

Marx, ezen bir ulusun sosyalistinin ezilen ulus karþýsýndakitutumunu soruþturuyor ,ve ardýndan, (Ýngiliz olsun, Rus olsun) ege-men uluslarýn sosyalistlerinin ortak kusurunu [sayfa 100] açýða vuruyor:bunlar ezilen uluslara karþý sosyalist görevlerini anlayamýyorlar, ve�egemen ulus� burjuvazisinin önyargýlarýna yanký oluyorlar.

Marx�ýn Ýrlanda üzerine kesin beyanlarýna geçmeden önce,Marx ve Engels�in ulusal sorundaki genel tutumlarýnýn kesin olarakeleþtirici bir tutum olduðunu ve bu sorunun tarihsel bakýmdan gö-reli önem taþýdýðýný kabul ettiklerini belirtmeliyiz. Nitekim Engels,




23 Mayýs 1851�de Marx�a, tarih okumanýn kendisini Polonya ko-nusunda kötümser sonuçlara götürdüðünü, Polonya�nýn öneminin

geçici olduðunu, ve bu önemin Rusya�da tarým devriminingerçekleþtiði ana kadar süreceðini yazýyordu. Ona göre, Polonya-lýlarýn tarihteki rolü �budalaca gözüpeklik� niteliðinde bir roldür.�Ve Polonya�nýn, Rusya ile� kýyaslamada bile, ilericiliði baþarýylatemsil ettiði tek bir örnek, ya da tarihsel önem taþýyan herhangi birharekette bulunduðu öne sürülemez.� Rusya, �yapýlarý aylak kava-lyelerinkine pek uyan Polonyalýlardan� daha çok uygarlýk, eðitim,sanayi ve burjuva öðeleri içermektedir; �St. Petersburg,� Moskova,Odesa vb. ile kýyaslandýðýnda, Varþova ve Krakov nedir ki!...� En-

gels, Polonya aristokrasisinin ayaklanmasýnýn baþarýlý olacaðýna in-anmýyor. Ama bu kadar deha ve derinliðine görüþ yeteneði taþýyan

bütün bu fikirler, Marx ve Engels�in 12 yýl sonra, Rusya hala uykudaiken ve Polonya içten içe kaynaþmaya baþladýðý zaman, Polonyahareketini en derin ve hararetli sempatiyle ele almalarýna engelolmadý.

1864�te Enternasyonalin Bildirisini kaleme alýrken Marx,Engels�e Mazzini�nin milliyetçiliðine karþý savaþým vermek zorundakaldýðýný yazdý (4 Kasým 1864), ve þunlarý söyledi: �Bildiride, ulus-lararasý siyasete ayrýlan yerlerde, ulusal-topluluklardan deðil ülkel-erden sözediyorum, ve küçük uluslarý deðil Rusya�yý eleþtiriyorum.�Marx�ýn �iþçi sorununa� oranla, ulusal sorunun ikincil bir sorun ol-duðu konusunda kuþkusu yoktur. Ama onun teorisi, ulusal sorunu

yok saymaktan [sayfa 101] pek uzaktýr.1866 geliyor. Marx, Engels� e yazdýðý mektupta Paris�teki

�prudoncu kliðin� tutumunu eleþtiriyor: bu klik �... Ulusal-topluluðunbir saçmalýk olduðunu söylemektedir ve Bismarck ile Garibaldi�yesaldýrmaktadýr. Þovenliðe karþý polemik olarak taktikler yararlý ola-bilir ve açýklanabilir. Ama Proudhon�a inananlar (buradaki iyi dost-larým Lafargue ve Longuet de bunlar arasýndadýr), bütün Avrupa�nýn,ransa�daki baylar, yoksulluðu ve bilisizliði kaldýracaklarý güne ka-dar sessiz ve sakin yerlerinde oturabileceðini ve oturmasý gerek-tiðini sandýklarý zaman gülünç oluyorlar.� (7 Haziran 1866 tarihlimektup.)

20 Haziran 1866�da Marx þöyle yazýyor: �Dün Enternasyona-lin Konseyinde, devam etmekte olan savaþ hakkýnda bir tartýþma




oldu. ... Bekleneceði gibi, tartýþma, bizi, genel olarak, �ulusal-toplu-luk sorununa� ve bu sorun karþýsýndaki tutumumuzun ne olacaðýna

götürdü. ... �Genç ransa� (iþçi olmayan bir grup) temsilcileri, bütünulusal-topluluklarýn, hatta uluslarýn çoktan eskimiþ önyargýlar olduðuiddiasýyla çýktýlar. Prudonlaþmýþ stirnerizm.56 ... Bütün dünya, ran-sýzlarýn toplumsal devrim için olgunlaþmasýný bekliyor. ...Konuþmama, ulusal-topluluklarý rafa kaldýrmýþ olan dostumuz La-fargue ve ötekilerin görüþlerini �ransýzca� olarak, yani dinleyicilerinonda-dokuzunun anlamadýðý bir dilde savunduklarýný söyleyerekbaþladýðýmda, Ýngilizler pek güldüler. Þunu da belirtelim ki, ulusal-topluluklarý yadsýmakla, Lafargue, farkýnda olmadan, örnek ransýz

ulusu tarafýndan yutulmayý kastetmektedir.�Marx�ýn bütün bu eleþtirici sözlerinden çýkan sonuç açýktýr:ulus sorununu bir fetiþ haline getirecek son sýnýf, iþçi sýnýfý olacaktýr.Çünkü kapitalizmin geliþmesi, mutlaka bütün uluslarý uyandýrýpbaðýmsýz bir yaþama yöneltmez. Ama yýðýnlarý kapsayan ulusal ha-reketler baþladýktan sonra umursamamak ve bunlardaki ilerici olanþeyi desteklememek, sonuç [sayfa 102] olarak, �kendi ulusunu�, �ör-nek ulus� sayarak (ya da, biz ekleyelim, kendi ulusunu devlet kur-ma ayrýcalýðý tekeline sahip ulus sayarak) milliyetçi önyargýlara ka-pýlmak olur.*

Ama biz, Ýrlanda sorununa dönelim:Marx�ýn bu sorundaki tutumu, mektuplarýndan alýnan þu sa-

týrlarda en açýk biçimde ifade edilmektedir.�Ýngiliz iþçilerinin fenyancýlýðý destekleyen bu gösteri

yürüyüþünü yapmasý için elimden geleni yaptým. ... Ben, Ýrlanda�nýnÝngiltere�den ayrýlmasýnýn olanaksýz olduðunu düþünürdüm: Þimdibunun kaçýnýlmaz olduðuna inanýyorum, her ne kadar ayrýlmadansonra ederasyonun gelmesi olasý ise de.� Marx�ýn 2 Kasým 1867�deEngels� e yazdýðý budur.

Ayný yýlki 30 Kasým tarihli mektubunda þunu ekliyor:�... Ýngiliz iþçilerine neyi öðütleyeceðiz?�Benim kanýmca on-

lar, bildirilerinde, ayrý bir madde halinde, Birliðe karþý çýkmalýdýrlar�(yani Ýrlanda�nýn Büyük Britanya�dan ayrýlmasýný desteklemelidir-

* 3 Haziran 1867 tarihli, Marx�ýn Engels�e yazdýðý mektuba da bakýnýz: �Times�ýn yayýnladýðý Paris haberinden, Parislilerin Polonya lehinde ve Rusya�ya karþý çýkýþlarýnýbüyük bir hoþnutlukla öðrendim. � Bay Proudhon ve küçük doktrinci kliði, ransýz halkýdeðildir elbet.�




ler) � ,�kýsaca, 1783�te olaný, yalnýzca daha demokratik ve o zama-nýn koþullarýna uygun hale getirmektir. Bu, bir Ýngiliz partisinin pro-

gramýna konabilecek olan biricik legal ve bu yüzden de tek olana-klý olan Ýrlanda kurtuluþu istemi biçimidir. Ýki ülke arasýnda, sýrf kiþisel bir birliðin devam edip edemeyeceðini ilerde deneyim gö-stermelidir. ...

�Ýrlandalýlarýn muhtaç olduklarý þunlardýr:�1) Kendi hükümetleri ( self-government) ve Ýngiltere�den

baðýmsýzlýk;�2) Bir tarým devrimi. ...�Marx, Ýrlanda sorununa büyük önem veriyordu ve Alman

Ýþçiler Birliðinde bu konuda bir-buçuk saat süren bir konferans vermiþti (17 Aralýk 1867 tarihli mektup). [sayfa 103]

Engels, 20 Kasým 1868 tarihli mektubunda, �Ýngiliz iþçileriarasýnda Ýrlandalý düþmanlýðýna� deðiniyor ve hemen hemen bir yýlsonra (24 Ekim 1869) ayný konuya dönerek þöyle yazýyor:

�Il n�y a qu�un pas [bir adýmlýk mesafedir] Ýrlanda�yla Rus- ya�nýn arasý. ...� �Ýrlanda tarihi, bize, bir ulusun baþka bir ulusu boy-

unduruk altýna almasýnýn ne büyük bir felaket olduðunu gösterir.Ýngilizlerin bütün kötülüklerinin kökeni Ýrlanda�ya varýr. Henüz Crom-

well dönemini inceleyemedim, ama þu kadarý benim için kesindir,eðer Ýrlanda�da askeri yönetim kurma ve orada yeni bir aristokrasi

yaratma zorunluluðu olmasaydý, Ýngiltere�de tarihsel geliþme baþkatürlü olurdu. �

Sýrasý gelmiþken, Marx�ýn Engels�e 18 Aðustos 1869 tarihlimektubunu57 da belirtelim:

�Poznan�da ... Polonyalý iþçiler ... Berlin�deki meslektaþlarýnýn yardýmýyla bir grevi zaferle sona erdirdiler. �Monsieur le Capital�e

karþý bu savaþým �ikinci grev biçiminde olsa da� barýþ için nutuklarçeken burjuva efendilerinkinden bambaþka bir biçimde ulusal öny-argýlarý giderme yoludur.�

Marx�ýn Enternasyonalde izlemiþ olduðu Ýrlanda sorunuylailgili siyaset þundan da anlaþýlabilir.

Marx, 18 Kasým 1869�da, Engels�e, Enternasyonal Konseyin-de, Ýngiliz hükümetinin Ýrlanda genel affý konusundaki tutumu soru-nu üzerine bir saat bir çeyrek konuþtuðunu ve þu karar önerisindebulunduðunu yazýyor:

�Hapse atýlmýþ olan Ýrlandalý yurtseverlerin serbest býrakýlmasý




yolunda Ýrlandalýlarýn istemlerine yanýtýnda... Bay Gladstone�un, bilebile Ýrlanda ulusunun onurunu kýrdýðý;

�Siyasal affý, kötü yönetimin kurbanlarý için ve onlarýn men-sup bulunduklarý halk için onur kýrýcý olan koþullara baðladýðý;�Bay Gladstone�un sorumlu mevkiinde, resmen, açýkça ve

büyük þevkle Amerikan köle sahiplerinin isyanýný destekledikten[sayfa 104] sonra, þimdi Ýrlanda halkýna edilgin uysallýk öðretisiniaþýlamaya kalkýþtýðý;

�Ýrlanda genel affý sorunuyla ilgili bütün siyasetinin, Bay Glad-stone�un gürültülü bir biçimde karþý çýkarak tori rahiplerinin iktidar-dan düþmesini saðladýðý �fetih siyaseti�nin uygulanmasýndan baþka

bir þey olmadýðý;�Uluslararasý Ýþçi Derneði Genel Konseyinin, Ýrlanda halkýnýngenel siyasal af lehinde kampanyayý ateþli, saðlam ve yürekli birbiçimde yürütmesine hayranlýk duyduðunu Ýfade ettiði;

�Bu kararlarýn, bütün þubelere ve Uluslararasý Ýþçi Derneðiile ilgisi bulunan Avrupa ve Amerika�daki bütün iþçi örgütlerine bil-dirilmesi karar altýna alýnmýþtýr.�

Marx, 10 Aralýk 1869�da, Enternasyonal Konseyinde okuna-cak olan Ýrlanda sorunu üzerindeki raporunun aþaðýdaki temelleredayanacaðýný yazýyor:

�... Enternasyonal Konseyinde benimsenmesi pek doðal birþey olan Ý rlanda için �uluslararasý� ve �insanca� adalet konusundasöylenecek sözler bir yana, Ýrlanda ile bugünkü iliþkilere son ver-

mek, Ýngiliz iþçi sýnýfýnýn doðrudan doðruya ve mutlak çýkarý gereð- idir. Ve bu, tamamen benim kanýmdýr; bu kanýmýn dayandýðý ne-denlerin bir kýsmýný, Ýngiliz iþçilerinin kendilerine de söyleyemem.Ýrlanda rejiminin, Ýngiliz iþçi sýnýfýnýn geliþip güçlenmesiyle devril-mesinin olanaklý olacaðýna, uzun süre inandým. Bu görüþü, The

New York Tribune�de [Marx�ýn uzun süre yazarlýðýný yaptýðý Ameri-kan gazetesi] her zaman ifade etmiþimdir. Sorunu daha derinliðineinceleyince, þimdi, bunun tam tersine inanmaktayým. Ýrlanda�nýnkurtulmadýðý sürece Ýngiliz iþçi sýnýfý, hiç bir zaman herhangi bir

baþarý gösteremeyecektir ... Ýngiltere�de Ýngiliz gericiliðinin kökleri,... Ýrlanda�nýn boyunduruk altýnda tutulmasýndadýr.58 (ÝtaliklerMarx�ýndýr.)

Marx�ýn Ýrlanda sorunundaki izlediði siyaset, þimdi artýk okuriçin açýk-seçik bir hal almýþ olmalýdýr. [sayfa 105]




�Ütopyacý� Marx, öylesine �pratik olmaktan uzak� idi ki, ya-rým yüzyýl sonra bile gerçekleþmeyen Ýrlanda�nýn ayrýlmasý davasýný

savunmuþtur. Marx�ýn bu siyaseti hangi nedenlere dayanýr ve bu yanlýþ bir siyaset deðil miydi?Baþlangýçta Marx, Ýrlanda�nýn, ezilen ulusun ulusal hareketi-

yle deðil, ezen ulusun iþçi hareketiyle kurtarýlacaðýný sanmýþtýr. Marx,bütün ulusal-topluluklarýn tam kurtuluþunu ancak iþçi sýnýfýnýn zafer-inin gerçekleþtireceðini bildiði için, ulusal hareketi mutlak bir þey olarak ele almadý. Ezilen uluslarýn burjuva kurtuluþ hareketiyle, ezenulusun proleter kurtuluþ hareketi arasýndaki olanaklý olan bütünkarþýlýklý iliþkileri önceden kestirmek olanaksýzdýr (bugün Rusya�da

ulusal sorunun çözümünün bu kadar zor oluþu bundandýr).Bununla birlikte, olaylar öyle geliþti ki, Ýngiliz iþçi sýnýfý, ol-dukça uzun bir süre liberallerin etkisi altýnda kaldý, liberallerin bir

yedek kuvveti durumuna düþtü ve bir liberal iþçi siyasetini izleyerekkendi kendini kýsýr hale getirdi. Ýrlanda burjuva kurtuluþ hareketi,gittikçe güçlendi ve devrimci biçimlere büründü. Marx, bu konuda-ki görüþlerini yeniden gözden geçirdi ve düzeltti. �Bir ulusun baþkabir ulusu boyunduruk altýnda tutmasý, kendisi için ne büyük fela-ket.� Ýrlanda, Ýngiliz boyunduruðundan kurtulmadýkça, Ýngiliz iþçisýnýfý hiçbir zaman özgürlüðüne kavuþamayacaktýr. Ýngiltere�de ge-ricilik, Ýrlanda�nýn boyunduruk altýnda tutulmasýyla beslenmekte vegüçlenmektedir (týpký Rusya�da gericiliðin bir sürü uluslarýn boyun-duruk altýnda tutulmasýyla beslendiði gibi!).

Ve Marx, Enternasyonale �Ýrlanda ulusuyla�, �Ýrlanda halkýy-la� (pek parlak zekâlý L. VI., zavallý Marx�I bu deyimleri kullanmaklasýnýf savaþýmýný unuttuðu için herhalde kýnardý!), dayanýþma kararýalýnmasý için öneride bulunurken, �ardýndan federasyonun gelmesiolasýlýðýna karþýn� Ýrlanda�nýn Ýngiltere�den ayrýlmasýný savunuyor.

Marx�ýn vardýðý sonuçlarýn teorik temeli neydi? Ýngiltere�de[sayfa 106] burjuva devrim çoktan, tamamlanmýþtý. Ama henüz Ýrlan-da�da bu devrim gerçekleþmiþ deðildir; yarým yüzyýl sonra, þimdi,Ýngiliz liberallerinin reformlarýyla gerçekleþmektedir. Eðer Ýngiltere�dekapitalizm, Marx�ýn ilkten umduðu kadar çabuk devrilmiþ olsaydý,Ýrlanda�da bir burjuva demokratik ve genel ulusal hareketin yeriolmazdý. Ama bu hareket geliþtiðine göre, Marx, Ýngiliz iþçilerinebunu desteklemeyi, bunu devrimci doðrultuda hýzlandýrmayý ve ken-

di özgürlükleri ile baðdaþan bir sonuca vardýrmayý öðütledi.




Marx ve Engels�in Ýrlanda sorunundaki siyasetleri (bugün depek büyük pratik önemini koruyan) ezen uluslarýn proletaryasýnýn

ulusal hareketler karþýsýndaki tutumunun parlak bir örneðidir. Busiyaset, her renkten ve her dilden bütün ülkelerin burjuva dargörüþ-lülüðüne kapýlmýþ kimselerinin, bir ulusun toprakbeylerinin ve bur-

juvazisinin zorbalýðý ve ayrýcalýklarýyla çizilmiþ olan devlet sýnýrlarýnýdeðiþtirme fikrini, �ütopyacý�� bir fikir olarak ilân etme gayretkeþliðinekarþý bir uyarý niteliðindedir.

Eðer Ýrlanda ve Ýngiltere proletaryasý, Marx�ýn ileri sürdüðüsiyaseti kabul etmemiþ olsalardý ve Ýrlanda�nýn ayrýlmasýný bir slo-gan olarak benimsememiþ olsalardý, en kötü oportünizme düþmüþ

olurlardý, demokratlar ve sosyalistler olarak görevlerini unuttukla-rýný göstermiþ olurlardý, ve Ýngiliz gericiliðine ve Ýngiliz burjuvazisineödün vermiþ olurlardý.

IX. 1903 PROGRAMI VE PROGRAMIN LÝKÝDATÖRLERÝ

Rus marksistlerinin programýnýn kabul edildiði 1903 Kongre-sinin tutanaklarýnýn suretleri kolay bulunmuyor, öyle ki, [sayfa 108] bug-ün iþçi hareketindeki etkin militanlarýn büyük çoðunluðu, progra-mýn ayrý ayrý maddelerinin ardýnda yatan gerekçeleri bilmemekte-dirler (bu konuyla ilgili yazýnýn legalite nimetlerinden yararlanmasý,bu bilgisizliði perçinlemektedir...). Onun için 1903, Kongresindeki,üzerinde durduðumuz sorun ile ilgili tartýþmalarý tahlil etmek gere-klidir.

Ýlkin þunu belirtelim ki, �uluslarýn kendi kaderlerini tayin etmehakký� konusunda Rus sosyal-demokrat yazýný ne kadar yetersizolursa olsun, bu yazýn, gene de sözkonusu hakkýn, uluslarýn ayrýlmahakký anlamýna geldiðini açýkça ifade eder. Bundan kuþku duyan

ve 9. maddenin �muðlak� vb. olduðunu iddia eden Semkovskiler,Liebmann�lar ve Yurkeviçler aþýrý bilisizliklerinden ya da dikkatsiz-liklerinden ötürü böyle davranmaktadýrlar. Daha 1902�de Plehanov,

Zarya�da , program tasarýsýnda �uluslarýn kendi kaderini tayine etmehakkýný� savunurken, bu istemin, burjuva demokratlar için zorunluolmadýðý halde, �sosyal-demokratlar için zorunlu� bir istem olduðu-nu yazýyordu. Plehanov þöyle diyordu: �Bugünkü Rus kuþaðýnýn mil-liyetçi önyargýlarýna karþý gelmekten korktuðumuz için, eðer biz, buistemi ileri sürmeyi unutursak ya da bunda duraksama gösterir-




sek... dudaklarýmýzdaki �bütün ülkelerin iþçileri birleþiniz� çaðrýsý,utanmazca bir yalan haline gelir. ... �59

Ýncelemekte olduðumuz programýn bu maddesinin lehinde-ki temel iddianýn, yerinde bir nitelendirilmesidir: o kadar ki, progra-mýmýzýn eleþtiricilerinin, Plehanov�un bu sözlerini hiç anmamalarý-na þaþmamak gerekir. Bu maddenin reddi, ileri sürülen nedenlerne olursa olsun, gerçekte, Büyük-Rus milliyetçiliðine �utanç verici�bir ödündür. Ama sorun, bütün uluslarýn kendi kaderlerini tayinetme hakký sorunu olduðuna göre niçin Büyük-Rus milliyetçiliðine?Çünkü sözkonusu olan Büyük-Ruslardan ayrýlmadýr. Proleterlerin

birliði için, onlarýn sýnýf dayanýþmasý uðruna, �uluslarýn ayrýlma hak-

kýný tanýmalýyýz � yukarda aktarýlan sözlerinde, Plehanov�un[sayfa 109]

bundan 14 yýl önce kabul ettiði budur. Eðer oportünistlerimiz bu-nun üzerine biraz düþünmüþ olsalardý, uluslarýn kendi kaderleriniserbestçe tayin etmeleri konusunda bu kadar saçma konuþmazlardý.

Plehanov�un savunduðu program tasarýsýný kabul eden 1903Kongresinde baþlýca çalýþmalarý, Program Komisyonu yapmýþtýr. Ne

yazýk ki, konuþmalar tutanaða alýnmadý; alýnsaydý, tutanaklar özel-likle bu noktada ilginç olurdu, çünkü Polonya sosyal-demokratla-rýnýn temsilcileri Warszawski ve Hanecki, komisyonda yalnýzcagörüþlerini savunmayý denediler ve �uluslarýn kendi kaderlerini tayinetme hakkýnýn tanýnmasýna� karþý çýktýlar. Bu delegelerin ileri sür-dükleri kanýtlarý (ki bunlar, Warszawski�nin konuþmasýnda ve Han-ecki ile birlikte sunduklarý bildiride açýklanmýþtýr: kongre tutanakla-rý, s. 134.136 ve 388-390), Rosa Luxemburg�un yukarda tahlil et-tiðimiz Polonya dilindeki yazýsýyla karþýlaþtýrma zahmetine katlananokur, iki görüþün hemen hemen birbirinin ayný olduðunu görürdü.

Plehanov�un herkesten çok Polonyalý marksistlere, saldýrdýðýÝkinci Kongrenin Program Komisyonu, ileri sürülen bu iddialarý nasýldeðerlendirdi? Bunlar amansýzca eleþtirildi ve alay konusu halinegetirildi! Uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýnýn tanýnmasýn-dan vazgeçmelerini Rusya marksistlerine önermenin saçmalýðý, okadar açýk ve güçlü olarak tanýtlandý ki, Polanyalý marksistler, iddi-alarýný, kongrenin genel toplantýsýnda yinelemeye bile kalkýþmadýlar!Rus, Yahudi, Gürcü ve Ermeni marksistlerin yüksek meclisinde da-

valarýnýn yenilgiye uðramasýnýn kaçýnýlmazlýðý karþýsýnda, kongreyiterkettiler.

Bu tarihsel olay, elbette ki, kendi programýna ciddi olarak ilgi




duyan herkes için pek büyük önem taþýr. Polonyalý marksistleriniddialarýnýn, kongrenin Program Komisyonunda tam yenilgiye uðra-

masý, ve bunlarýn kongrenin genel toplantýsýnda görüþlerini savun-maktan vazgeçmeleri pek anlamlýdýr. [sayfa 110] Rosa Luxemburg�un1908�deki yazýsýnda bu konuda �alçak-gönüllülükle� susmasý ne-densiz deðildir; öyle görünüyor ki, kongreyi anýmsamak onun içinpek tatsýz bir þey! O, Warszawski ve Hanecki tarafýndan 1903�te

yapýlan programýn 9. maddesini �deðiþtirme� yolundaki, gülünç ölçü-de gereksiz öneri konusunda da (ki bu öneriyi, ne Rosa Luxem-burg, ne de öteki Polonyalý sosyal-demokratlar yinelemeye

yanaþmadýlar ve yanaþmayacaklardýr da) susmaktadýr.

Ama 1903�teki yenilgisini gizleyen Rosa Luxemburg, bu ger-çekleri sessizlikle geçiþtirme yolunu tuttuysa da, partilerinin tarihi-ne ilgi duyanlar, gerçekleri saptamak zahmetine katlanacaklar vebunlarýn taþýdýðý anlam Üzerinde düþüneceklerdir.

1903 Kongresini terkederken, Rosa Luxemburg�un dostlarýþöyle bir öneriyi kongreye sundular:

�... Biz program tasarýsýnýn 7. .maddesinin� (þimdi 9. madde-dir) �þöyle olmasýný öneriyoruz: § 7. Devletin parçalarýný. oluþturanbütün uluslarýn tam kültürel geliþme özgürlüðünü güvence altýnaalan kurumlar� (tutanaklarýn 390. sayfasý).

Böylece Polanyalý marksistler, o sýra, ulusal sorun üzerineöyle muðlak görüþler ileri sürdüler ki, uluslarýn kendi kaderini tayinetmesi yerine, gerçekte, onlar baþka bir ad altýnda ünlü �ulusalkültür özerkliði�ni önerdiler.

Bu inanýlmaz bir þey gibi geliyor insana, ama ne yazýk ki, birgerçektir. Bizzat kongrede de, 5 oyla beþ bundçu ve 6 oyla üçKafkasyalý katýldýðý halde (Kostrov�un danýþman olarak oyunu say-mýyoruz) uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýyla ilgili mad-denin silinmesi lehinde tek bir oy kullanýlmadý. Bu maddeye �ulu-sal kültür özerkliði�nin eklenmesi için üç oy kullanýldý (bunlar,Goldblatt�ýn þu formülü lehinde oylardý: �uluslara tam bir kültürelgeliþme özgürlüðü saðlayan kurumlarýn kurulmasý�) ve dört oy daLieber�in (�uluslarýn kültürel geliþmelerinde özgürlük hakký�) for-mülü lehinde kullanýldý. [sayfa 111]

Rus liberal partisinin, Anayasacý-Demokrat Partinin sahneyeçýktýðý þu anda, bu partinin programýnda, uluslarýn kendi kaderlerinitayin etme hakkýnýn yerini, �kendi kültürel kaderini tayin etme�nin




Okur, partinin, programý kabul eden Ýkinci Kongresinde, ulus-larýn kendi kaderini tayin etme hakkýnýn �ancak� ayrýlma hakký an-

lamýna geldiði konusunda iki ayrý görüþ bulunmadýðýný görecek-tir. Bundçular bile o zaman bu gerçeði benimsemiþlerdi, ve ancakiçinde yaþadýðýmýz bu sürekli karþý-devrim ve her türlü �fikre iha-net�� dönemindedir ki, programýn �muðlak� olduðunu söyleyebi-len, bilisiz olduklarý kadar cüretli kimselere rastlamaktayýz. Ama buzavallý sözde sosyal-demokratlara zaman ayýrmadan önce, Polonya-lýlarýn program karþýsýndaki tutumlarý hakkýnda sözümüzü sona er-direlim.

Bunlar, Ýkinci Kongreye (1903), birliðin gerekli ve ivedi ol-

duðunu iddia ederek geldiler. Ama Program Komisyonunda�yenilgi�lerinden sonra kongreyi terkettiler, ve son sözleri kongre-nin tutanaklarýnda yazýlý bulunan, uluslarýn kendi kaderini tayin etmehakký yerine ulusal kültür özerkliðinin konmasý yolunda, yukardasözü edilen öneriyi içeren yazýlý açýklamalarý oldu. 1906�da, Polonyalýmarksistler partiye girdiler, ve ne girerken, ne de sonra (ne 1907Kongresinde, ne 1907 ve .1908 Konferanslarýnda, ne de 1910 Ple-num toplantýsýnda) Rus Programýnýn 9. maddesinin deðiþtirilmesi

yolunda bir kez olsun [sayfa 113] tek bir öneri bile ileri sürmediler!Bu bir gerçektir.

Ve ne söylenirse söylensin, bu gerçek, Rosa Luxemburg�undostlarýnýn, bu soruna, Ýkinci Kongrenin Program Komisyonundakitartýþmalarla ve ayný kongrenin kararýyla çözüme baðlanmýþ bir sorunolarak baktýklarýný; 1903�te kongreyi terkettikten sonra, tek bir kezbile parti kanalýlarýndan programýn 9. maddesinin deðiþtirilmesi soru-nunu ortaya atmadan, 1906�da partiye yeniden katýlmalarýyla yanýl-gýlarýný üstü örtülü olarak kabul ettiklerini ve düzelttiklerini kesinolarak tanýtlar.

Rosa Luxemburg�un imzalý yazýsý 1908�de yayýnlandý �elbet-te ki, parti yazarlarýna, programý eleþtirme hakkýný tanýmamak kim-senin aklýndan geçmemiþti� ve bu yazý yazýlalý beri, Polonyalý mark-sistlerin bir tek resmi organý bile, 9. maddenin deðiþtirilmesi soru-nunu ileri sürmemiþtir.

Bu nedenle, Borba�nýn60 yazý kurulu adýna, bu gazetenin ikin-ci sayýsýnda (Mart 1914) aþaðýdaki açýklamada bulunurken Trotski,Rosa Luxemburg�un bazý hayranlarýna pek beceriksizce yardýmdabulunmaktadýr.




�... Polonyalý marksistler �uluslarýn kendi kaderlerini tayýnetme hakkýnýn� siyasal içerikten tamamen yoksun bulunduðu ve

programdan çýkarýlmasý gerektiði görüþündedirler.� (s. 25.)Dost görünüþlü Trotski, düþmandan daha tehlikelidir! �Po-lonyalý marksistleri� genel olarak Rosa Luxemburg��un yazdýðý her

yazýnýn destekleyicileri olarak sýnýflandýrabilmek için Trotski, kanýtolarak, �özel konuþmalar�dan baþka bir þey gösteremez (yaniTrotski�nin, varlýðýný sürdürmek için her zaman gýdasýný saðladýðýbasit dedikodudan baþka bir þey gösteremez). Trotski, �Polonyalýmarksistleri� onursuz ve vicdansýz kimseler olarak, kendi inançlarý-na ve partilerinin programýna saygý göstermekten bile aciz kimseler

olarak bize sunmaktadýr. Dost görünüþlü Trotski![sayfa 114]

1903�te Polonyalý marksistlerin temsilcileri, Ýkinci Kongreyiuluslarýn kendi kaderini tayin etme hakký yüzünden terkettiklerizaman, Trotski, bu hakkýn içerikten yoksun bulunduðunu ve prog-ramdan çýkarýlmasý gerektiðini söyleyebilirdi.

Ama bundan sonra Polonyalý marksistler, böyle bir progra-ma sahip bulunan partiye girdiler, ve bir kez bile olsun bir deðiþiklikönerisi ileri sürmediler.*

Trotski, bu gerçekleri, gazetesinin okurlarýndan niçin gizle-miþtir? Yalnýzca tasfiyeciliðe karþý olan Polonyalý ve Ruslar arasýndaanlaþmazlýðý kýþkýrtmak konusunda ve Rus iþçilerini program soru-nunda yanýltma konusunda spekülasyanda bulunmada çýkarý ol-duðundan.

Trotski�nin bugüne kadar marksizmle ilgili herhangi bir sorun-da kesin ve saðlam bir görüþü olmamýþtýr. O, her zaman, þu ya dabu görüþ ayrýlýðýnýn yarattýðý �yarýklara sýzma� yolunu bulur, ve iki-de-bir taraf deðiþtirir. Þu anda bundcularýn ve likidatörlerin dostu-dur. Ve bu baylarýn partiye karþý tutumlarý hiç de olumlu bir tutumdeðildir.

Bundçu Liebmann�ýn þu söylediklerini dinleyiniz: �Bundan15 yýl önce,� diye yazýyor bu bay, �Rus sosyal demokratlarý, prog-

* 1913 yazýnda toplanan Rus marksistleri kongresinde, Polonyalý marksistlerin yalnýzca istiþari oya sahip bulunduklarý, ve uluslarýn kendi kaderini tayin etme hakký(ayrýlma hakký) üzerinde, genel olarak, bu hakka karþý olduklarý için hiç oy vermedikleribize bildirilmektedir. Kuþkusuz, Polonyalýlarýn böyle davranmaya ve Polonya içindeayrýlmaya karþý bir ajitasyon yürütmeye haklarý vardý. Ama Trotski�nin sözünü ettiði þey,bu deðildir, çünkü Polanyalý marksistler, 9. maddenin �programdan çýkarýlmasýný�istemediler.




ramlarýna, her ulusal-topluluðun �kendi kaderini tayin etme hakkýný�aldýklarý zaman, herkes [!!] kendi kendisine sordu: bu modaya uy-

gun [!!] terim ne demektir? Bu sorunun yanýtý verilmedi [!!]. Busözcük bir sis perdesi içinde býrakýldý [!!]. Gerçekten o sýralarda busisi daðýtmak zor bir iþti. Bu maddenin somut bir duruma getirile-ceði zaman henüz gelmemiþtir �o günlerde þöyle deniyorduþimdilikbýrakalým sis içinde örtülü kalsýn [!!]. � Bu maddeye [sayfa 115] nasýlbir içerik konacaðýný bizzat yaþam gösterecektir.�

Parti programýyla alay eden bu �bezleri içinde bebeciðin�61

durumu pek hoþ deðil mi?Peki niçin alay ediyor?

Yalnýzca, parti tarihi hakkýnda hiç bir þey öðrenmemiþ olan,hatta hiç bir þey okumamýþ olan, ama parti sorununa ve onun tem-sil ettiði her þeye karþý küçümsemeyle bakmanýn �moda olduðu�bir likidatörler ortamýna düþmüþ bulunan bir karacahil olduðu için.

Pomyalovski�nin romanýnda, bir vezneci, �lahana turþusu-fýçý-sýna tükürdüðü için�62 övünür. Bundçu baylar daha da ileri gidiyor-lar. Liebmann�larý ileri sürüyorlar ki, bu baylar, kendi fýçýlarýnýn içineherkesin önünde tükürebilsinler. Uluslararasý bir kongrenin bir karara

varmýþ olmasý, ve kendi partilerinin bu kongresinde kendi örgütleriolan Bundun iki temsilcisinin (ve bunlar Ýskra�nýn ne �amansýz� vene kararlý düþmanlarýydýlar!), �uluslarýn kendi kaderini tayin et-me�nin ne anlama geldiðini pekala anlayabildiklerini göstermeleri

ve bunun programa alýnmasý görüþüne katýlmýþ olmalarý Lieb-mann�larýn umurunda mý? Ve ��parti yazarlarý� (gülmeyiniz) parti ta-rihine ve programýna karþý Pomyalovski�nin veznecisi gibi bir tutumtakýndýlar diye partiyi daðýtmak en kolayý deðil mi?

Ve iþte �bezleri içinde bir bebecik� daha: �Dzvin�in yazarýBay Yurkeviç, Goldblatt tarafýndan yinelenen Plehanov�un sözleriniaktardýðýna göre, ve uluslarýn kendi kaderini tayin etmesi hakkýnýnancak ayrýlma hakký anlamýna gelebileceðinin farkýnda olduðunubelli ettiðine göre, Bay Yurkeviç�in, Ýkinci Kongre tutanaklarýný oku-duðu anlaþýlmaktadýr. Ama bu, Rus marksistlerinin Rusya�nýn �dev-let bütünlüðü�nden yana olduklarý iddiasýyla, onlar hakkýnda Ukraynaküçük-burjuvazisi arasýnda iftiralar yaymasýna engel olmamaktadýr(n° 7-8, 1913, s. 83, vb.). Doðal ki, Yurkeviçler, Ukraynalý demokrat-larý Büyük-Rus demokratlarýndan soðutmak [sayfa 116] için bundandaha iyi bir yöntem icat edemezlerdi. Büyük-Rus demokratlarýna




karþý düþmanca tutum, Ukraynalý iþçilerin ayrý bir ulusal örgütten tecrit edilmelerini savunan Dzvin�in yazarlar grubunun siyasetine

pek uygun düþmektedir!*Proletaryanýn saflarýný bölen �ve Dzvin�in oynadýðý nesnel rolbundan baþka bir þey deðildir� bir küçük-burjuva milliyetçi grubun,ulusal sorunu, böylesine içinden çýkýlmaz duruma getirmek içinçaba göstermesi anlaþýlýr bir þeydir. Söylemenin gereði yok ki, �par-tiye yakýn kimseler� dendiði zaman kendilerini �fena halde� haka-rete uðramýþ sayan Yurkeviçlerle Liebmann�lar, uluslarýn ayrýlmahakký sorununun programda nasýl çözüme baðlanacaðý konusundatek bir sözcük bile söylememektedirler.

Üçüncü ve baþlýca �bezleri içinde bebecik�, Bay Semkovski.Bu kiþi, likidatörlerin bir gazetesinin sütunlarýnda, önünde Rus din-leyicileri olmak üzere, programýn 9. maddesine saldýrýyor ve aynýzamanda, bu maddenin programdan çýkarýlmasýný �bazý nedenler-den ötürü doðru bulmadýðýný� söylüyor!!

Bu, inanýlýr bir þey deðil, ama doðru.1912 Aðustosunda likidatörler kongresi, ulusal sorunu res-

men ele aldý. Bir-buçuk yýl boyunca 9. madde konusunda, Bay Semkovski�nin yazdýðý yazý dýþýnda tek bir yazý bile çýkmadý. VeSemkovski, bu yazýsýnda �bazý nedenlerden ötürü� (bu bir gizli hasta-lýk mý yoksa?) programý deðiþtirme önerisine �katýlmadýðý için� onutüm olarak reddetmektedir!! Biz bahse gireriz ki, dünyanýn herhangibir yerinde buna benzer oportünizm örnekleri, ve ondan da kötüsüpartinin yadsýnmasý ve tasfiyesi yolunda çaba harcandýðýna iliþkinörnekler bulmak oldukça güçtür.

Semkovskilerin iddialarýnýn nasýl þeyler olduðunu anlamakiçin aþaðýdaki þu satýrlarý okumak yeter: [sayfa 117]

�Eðer Polonya proletaryasý, tek bir devlet sýnýrlarý içinde, bütünRus proletaryasýyla omuz omuza savaþmak istediði halde, Polonyatoplumunun gerici sýnýflarý, Polonya�yý Rusya�dan ayýrmak isterlerse

ve bir referandumla ayrýlmadan yana olan oylarýn çoðunluðunu sað-larlarsa, biz ne yapacaðýz? Biz, Rus sosyal-demokratlarý, merkeziparlamentoda, Polonyalý yoldaþlarýmýzla birlikte oyumuzu ayrýlma-

ya karþý mý kullanacaðýz, yoksa ��uluslarýn kendi kaderini tayin etme

* Bkz: Özellikle Bay Levinski�nin Galiçya� da Ukraynalý Ýþçi Hareketinin GeliþmesiÜzerine Kýsa Ýnceleme adlý kitabýna Bay Yurkeviç�in önsözü, Kiev 1914.




hakkýný� ihlal etmemek için� ayrýlmadan yana mý oy kullanacaðýz?�(Novaya Raboçaya Gazeta, n° 71.)

Bundan açýkça anlaþýlýyor ki, Bay Semkovski neyin tartýþýldýðýný bile anlamamaktadýr! Uluslarýn kendi kaderini tayin etmehakký, sorunun merkezi parlamentoda deðil, ayrýlan bölgenin par-lamentosunda (diyetinde, referandumla vb.) çözüme baðlanmasýnýgerektirir.

Eðer demokraside çoðunluk gericilerden yanaysa �ne yapa-caðýz?� sorusu karþýsýnda çocukça kararsýzlýk, hem Puriþkeviçlerin,

hem Kokoþkinlerin uluslarýn ayrýlma hakký fikrini bile suç saydýklarýbir sýrada, gerçek, güncel, canlý siyasal sorunu maskelemeye yarar.

Belki de, bütün

Rusya�nýn proleterleri, bugün Puriþkeviçlere veKokoþkinlere karþý savaþým vermemelidirler, onlarý rahat býrakýpPolonya�nýn gerici sýnýflarýyla savaþmalýdýrlar!

Bay L. Martov�un program tasarýsýný hazýrlayan ve onun1903�te kabul edilmesini saðlayan ve hatta sonralarý uluslarýn ayrýl-ma hakký lehinde yazý yazan ayný L. Martov�un ideolojik liderleriarasýnda bulunduðu likidatörlerin gazetesinde yazýlanlar, iþte bu in-anýlmaz saçmalýklardýr. Görünüþe göre, L. Martov, þimdi artýk þukural gereðince fikir yürütmektedir:

Zekanýn gereði yok orada; Siz Read�i gönderin,.Ve ben, hele bir düþüneyim.63

Ve o Read-Semkovski�yi gönderiyor, ve programýmýzý bilmey-en yeni okurlar önünde, günlük bir gazetede, programýmýzýn [sayfa

118] tahrif edilmesine ve karmakarýþýk hale getirilmesine izin veriyor.Evet, likidatör akým gerçekten epey yol aldý; en ileri gelen

eski sosyal-demokratlarda bile parti zihniyetinin izi kalmadý.Elbette ki, Rosa Luxemburg, Liebmann�larla, Yurkeviçler ve

Semkovskilerle bir tutulamaz, ama onun yanýlgýlarýndan bu tür adam-larýn yararlanmalarý olgusu, kendisinin nasýl bir oportünizmin içinedüþmüþ bulunduðunu açýkça gösterir.

X. SONUÇ

Özetleyelim:Genel olarak marksizmin teorisi bakýmýndan uluslarýn kendi

kaderlerini tayin etme hakký sorunu, hiç bir zorluk içermez. 1896




Londra kararlarýna, ya da uluslarýn kendi kaderini tayin etme hak-kýnýn yalnýzca ayrýlma hakký anlamýna geldiði gerçeðine, ya da baðým-

sýz ulusal devletlerin kuruluþunun bütün burjuva demokratik dev-rimlerin eðilimi olduðu gerçeðine. ciddi olarak kimse karþý gele-mez.

Zorluk, bir ölçüde, Rusya�da hem ezilen, hem de ezen ulus-larýn proletaryasýnýn omuz omuza savaþým vermekte olmalarýndanileri gelmektedir. Proletaryanýn sosyalizm uðruna sýnýf savaþýmý bir-liðini korumak ve her türlü burjuva ve kara-yüzler milliyetçiliðininetkilerine karþý direnmek görevdir. Ezilen uluslar arasýnda, proletar-

yanýn baðýmsýz bir parti biçiminde ayrý olarak örgütlenmesi, bazen

o ulusun milliyetçiliðine karþý öyle sert bir savaþýma neden olmakta-dýr ki, perspektifler bozulmakta ve ezen ulusun milliyetçiliði unu-tulmaktadýr.

Ama bu perspektif bozulmasý uzun süremez. Ayrý ayrý ulus-larýn proleterlerinin ortak savaþýmýnýn deneyimi, siyasal sorunlarý,�Krakov� açýsýndan deðil, bütün Rusya açýsýndan formüle etmemizgerektiðini göstermiþtir. Ve bütün Rusya�nýn [sayfa 119] siyasal alanýndahüküm sürenler, Puriþkeviçler ve Kokoþkinlerdir. Onlarýn fikirleriegemen durumdadýr, �ayrýlýktan yana olduklarý� için, ayrýlmayýdüþündükleri için, yabancý ýrklara zulmedilmesinin gereði, Duma-da, okullarda, kiliselerde, kýþlalarda ve yüzlerce ve binlerce gazete-de savunulmakta ve uygulanmaktadýr. Bütün Rusya�nýn siyasal or-tamýný baþtanaþaðý zehirleyen, iþte bu Büyük-Rus milliyetçiliði zehi-ridir. Bu, baþka uluslarý boyunduruk altýnda tutarak, Rusya içindegericiliði güçlendiren bir ulusun bahtsýzlýðýdýr. 1849 ve 1863'ün anýlarýöyle bir siyasal geleneði temsil ederler ki, ülkeyi bir baþtan bir baþabüyük fýrtýnalar süpürmedikçe, bu, daha uzun yýllar Rusya�daki herdemokratik ve özellikle her sosyal-demokratik hareketi engelleye-bilir.

Kuþkusuz, ezilen uluslarýn bazý marksistlerinin görüþleri bazýdurumlarda, ne kadar doðal sayýlabilirse sayýlsýn, gerçekte Rusya�dasýnýf güçlerinin nesnel mevzilenmesi, uluslarýn kendi kaderini tayinetme hakkýný savunmakta kusur etmeyi, en kötü oportünizme,Kokoþkinlerin fikirlerinin proletaryaya aþýlanmasýna eþit bir davranýþhaline getirmektedir. Ve özünde, bu fikirler, Puriþkeviçlerin fikirleri

ve onlarýn siyasetidir.Bu nedenle Rosa Luxemburg�un görüþü, ilkten Polonya�ya




özgü, �Krakov� dargörüþlülüðü* olarak hoþgörülebildiði halde, þimdiartýk, milliyetçiliðin ve hepsinin üstünde Büyük-Rus hükümetinin

milliyetçiliðinin her yerde güçlendiði, Büyük-Rus milliyetçiliðinin siyaseti saptadýðý bir anda, böyle bir dargörüþlülüðü hoþgörmeyeolanak yoktur. Nitekim �fýrtýnalar� ve �sýçrayýþlar� fikrinden ürken,burjuva demokratik devrimin sona erdiðini sanan ve Kokoþkinlerin[sayfa 120] liberalizminin özlemini duyan bütün uluslarýn oportünistleri,bu dargörüþlülüðe sahip çýkmýþlardýr.

Büyük-Rus milliyetçiliði, öteki milliyetçilikler gibi, burjuva ül-kede, o anda üstün durumda olan sýnýflara göre deðiþik aþamalardangeçer, 1905�ten önce, hemen hemen yalnýzca milliyetçi-gericileri

tanýdýk. Devrimden sonra, ülkemizdeulusal-liberaller

ortaya çýktýlar.Ülkemizde, hem oktobristlerin, hem de kadetlerin (Kokoþkin), yani bugünün bütün burjuvazisinin benimsediði tutum budur.

Ve daha sonralarý, Büyük-Rus ulusal-demokratlarý da kaçý- nýlmaz olarak ortaya çýkacaklardýr, �Halkçý Sosyalist�64 Partinin ku-rucularýndan Bay Peþehanov (Ruskoye Bogatstvo�nun65 Aðustos 1906sayýsýnda), köylünün milliyetçi önyargýlarýna karþý ihtiyatlý davran-mayý öðütlediði zaman, bu görüþü ifade etmiþtir, Her ne kadarbaþkalarý, biz bolþevikleri, köylüyü �ülküleþtirmekle� suçluyorlarsada, biz, köylünün zekasýyla köylünün boþinanlarý arasýnda, köylü-nün demokrasi özlemleri ve Puriþkeviçlere muhalefetiyle, köylü-nün papazla ve büyük toprak sahibiyle barýþ kurma yolundaki çaba-larý arasýnda her zaman açýk bir ayrým yaptýk ve yapacaðýz.

Þimdi bile, ve herhalde daha uzun bir zaman için, proleterdemokrasisi, (ona ödünde bulunmak anlamýnda deðil, ona karþýsavaþým verme anlamýnda) Büyük-Rus köylüsünün milliyetçiliðinihesaba katmak zorundadýr.** 1905�ten sonra [sayfa 121] büsbütün be-

*

Bütün-Rusya marksistlerinin ve öncelikle Rus marksistlerinin, uluslarýn ayrýlma hakkýný tanýmalarýnýn, þu ya da bu ezilen ulusun marksistlerinin ayrýlmaya karþýpropaganda yapmalarýna engel oluþturmadýðý kolayca anlaþýlýr; nasýl ki, boþanma hakkýnýntanýnmasý, þu ya da bu durumda, boþanma aleyhine propagandadan baðýmsýz bir þey deðilse. Onun için biz, bugün, Semkovski ile Trotski tarafýndan �kýzýþtýrýlan� muhayyel�çatýþma�yý alaya alacak olan Polonyalý marksistlerin sayýsýnýn durmadan artacaðýnainanýyoruz.

** Örneðin eskiden soylulara özgü olan, sonra burjuva nitelik alan ve daha sonrada köylü olan Polonya milliyetçiliðindeki deðiþimleri izlemek pek ilginç olurdu. Das pol- nische Gemeinwesen in preussischen Staat (Prusya,�da Polonyalýlar -Rusça çevirisi vardýr)adlý kitabýnda, bir Alman Kokoþkin�inin görüþ açýsýný benimseyen Ludwig Bernhard, çok




karakteristik olan bir olayý anlatýyor: milliyetleri, dinleri, �Polonya� topraðý uðruna savaþým veren Polonyalý köylülerin kooperatiflerinin ve öteki derneklerinin sýký bir birleþmesibiçiminde Almanya�daki Polonyalýlarýn bir çeþit �köylü cumhuriyeti� kurmalarý. Almanboyunduruðu, Polonyalýlarý birleþtirdi. Ýlkin soylular arasýnda, sonra burjuvazide ve ensonu,(özellikle 1873�te Almanlarýn okullarda Polonya diliyle eðitime karþý çýkmalarýndan sonra)köylü yýðýnlarýnda milliyetçiliði körükleyerek, onlarý kendi ulusal benliklerine çevirdi.Rusya�da da tutulan yol ayný yoldu. Ve sözkonusu olan, yalnýzca Polonya deðildir.

lirli bir hal alan ezilen uluslar arasýndaki milliyetçiliðin uyanýþý (ör-neðin Birinci Dumada �otonomist-federalistler� grubunu, Ukrayna

hareketinin, müslüman uluslarýn hareketinin vb. büyümesini aným-sayalým), kaçýnýlmaz olarak, Büyük-Ruslarýn kent ve köy küçük-burjuvazisi saflarýnda milliyetçiliðin yoðunlaþmasýna neden olacak-týr. Rusya�nýn demokratlaþmasý ne kadar yavaþ giderse, ulusal baský

ve ayrý ayrý uluslarýn burjuvazileri arasýndaki kavga, o ölçüde gad-darca ve sert olacaktýr. Rus Puriþkeviçlerinin özellikle gerici zihniye-ti, ayný zamanda, bazen komþu devletler içinde daha büyük özgür-lükten yararlanan, ayrý ayrý ezilen milliyetler arasýnda �ayrýlýkçý� eði-limlere neden olacak (ve bu eðilimleri güçlendirecektir).

Böyle bir durum Rusya proletaryasýnýn karþýsýna iki yönlü, yada daha doðrusu, iki yanlý bir görev koymaktadýr: birincisi, her türlümilliyetçiliðe karþý ve özellikle Büyük-Rus milliyetçiliðine karþýsavaþým vermek, yalnýzca genel olarak bütün uluslarýn tam hakeþitliðini tanýmakla yetinmemek, ama ayný zamanda baðýmsýz dev-let kurmada da, hak eþitliðini, yani uluslarýn kendi kaderlerini tayinetmede, ayrýlmada hak eþitliðini tanýmak. Ve ikincisi, özellikle bütünuluslarýn herhangi bir biçimdeki milliyetçiliðine karþý baþarýylasavaþým verebilmek için, bugünkü durum, karþýmýza, proletersavaþýmýnýn ve proleter örgütlerinin birliðini koruma görevini, ulusaltecrit doðrultusunda burjuva çabalarýna karþýn, bu örgütleri ulus-lararasý bir birlik içinde toplama görevini koymaktadýr.

Bütün uluslar için tam hak eþitliði; uluslarýn kendi kaderlerinitayin etme hakký; bütün ülkelerin iþçilerinin birleþmesi �marksiz-min ulusal programýnýn, bütün dünyanýn deneyiminin ve Rusya�nýndeneyiminin iþçilere öðrettiði iþte budur.

Bu yazý tamamlanmýþtý ki, Naþa Raboçaya Gazeta�nýnüçüncü sayýsý elime geçti. Burada Bay VI. Kossovski, bütün [sayfa 122]

uluslarýn kendi kaderlerini tayin etme hakkýnýn tanýnmasý konusun-da þöyle yazýyor:




derin bir ideolojik akým ile karþý karþýyayýz. Bu sýnýflarýn çýkarýnaolan görüþlerin propagandasý için her yýl yüz milyonlar harcanýyor:

bu deðirmeni büyücek bin akýntý döndürüyor ve bunun suyu (inançbakýmýndan bir þoven olan Menþikov�dan, Plehanov ve Maslov gibi,Rubanoviç ve Smirnov gibi, Kropotkin ye Burtsev gibi oportünist-liklerinden ya da yüreksizliklerinden ötürü þoven kesilmiþ olanlarakadar) birçok kaynaklardan gelmektedir.

Bu ideolojik akým karþýsýnda, biz Büyük-Rus sosyal-demok-ratlar da, tutumumuzu belirlemeye çalýþalým. Avrupa�nýn uzak-doðusunda bulunan ve Asya�nýn önemli bir bölümünü kaplayan biregemen ulusun temsilcileri olarak bizim, (hele haklý olarak �halkla-

rýn hapisanesi� diye adlandýrýlmýþ bir ülkede özellikle kapitalizmin Avrupa�nýn uzak-doðusunda ve Asya�da birçok büyük ve küçük�yeni� uluslarý canlandýrdýðý ve ulusal bilince ulaþtýrdýðý bir zaman-da; çarlýk yönetiminin bazý ulusal sorunlarýný; Birleþik SoylularÞurasýnýn66 ve Guçkovlarýn, Krestovnikov ve Dolgorukovlarýn, Kutler

ve Rodiçevlerin çýkarlarýna uygun bir biçimde �çözümlemek� üze-re, Ruslarý da, Rus olmayanlarý da silah altýna çaðýrdýðý bir anda)ulusal sorunun büyük önemini unutmamýz çok yanlýþ olur.

Ulusal gurur duygusu, bize, biz bilinçli Büyük-Rus proleterle-rine yabancý bir duygu mudur? Elbette ki deðildir! Biz, dilimizi ve

yurdumuzu severiz; biz, yurdumuzun emekçi yýðýnlarýný (yani yur-dumuz nüfusunun onda-dokuzunu) demokratik ve sosyalist bilinçdüzeyine yükseltmek için elimizden geleni yapýyoruz. Çarýn kasa-plarý, soylular ve kapitalistler elinde, güzel yurdumuzun uðradýðýhakaretleri, zulüm ve aþaðýlamalarý görmek ve duymak bizim içinçok acýdýr. Rodiçev�i, dekabristleri ve 1870�lerin devrimcilerini ken-di içinden yaratmýþ olan biz Büyük-Ruslarýn, bu zulüm ve aþaðýla-malara [sayfa 125] karþý göstermiþ olduðumuz direniþten ötürü gururduyuyoruz. Büyük-Rus iþçi sýnýfýnýn, 1905�te yýðýnlarýn güçlü devrim-ci partisini yaratmýþ olmasýndan ötürü; Büyük-Rus köylülüðünündemokrasiyi benimsemeye baþlamasýndan, papazlarýn ve büyüktoprak sahiplerinin boyunduruðunu kýrma iþine giriþmesinden ötürü,gurur duyuyoruz.

Yaþamýný devrim davasýna adamýþ olan büyük Rus demo-kratý Çerniþevski�nin bundan yarým yüzyýl önce: �Zavallý bir ulus;tepeden týrnaða köleler ulusu; hepsi köle�67 dediðini anýmsýyoruz.

Açýk ve gizli Büyük-Rus köleleri (çarlýk boyunduruðunu taþýmalarýn-




dan ötürü Büyük-Rus köleleri) bu sözü anýmsamaktan hoþlanmazlar.Oysa bu söz, bizce gerçek yurt sevgisini, Büyük-Rus halk yýðýnlarýn-

da bir devrimci ruhun olmayýþýndan ötürü duyulan acýyý içeren birsevgiyi ifade eder. Çerniþevski�nin zamanýnda o ruh henüz yoktu.Þimdi de az var. Ama þimdiden o ruh mevcuttur. Büyük-Rus ulusu

da, bir devrimci sýnýf yarattýðý için, bu ulus da insanlýða, yalnýzcakatliamlar, sýra sýra idam sehpalarý, zindanlar, büyük .açlýk ve pa-pazlara, çarlara, büyük toprak sahiplerine ve kapitalistlere kölecebaðlýlýk örnekleri deðil, özgürlük ve sosyalizm uðruna savaþýmdanda örnekler verebildiði için, yüreklerimiz ulusal gururla doludur.

Yüreklerimiz ulusal gurur duygusuyla doludur; iþte bundan

ötürüdür ki, (toprak sahibi soylularýn, Macaristan�ýn, Polonya�nýn,Ýran ve Çin�in özgürlüðünü boðmak için köylüleri savaþa sürdükleri)kölece geçmiþimizden özellikle nefret ederiz: ayný toprak sahipleri-nin, kapitalistlerin de desteðiyle, Polonya ve Ukrayna�yý boðazla-mak için, Ýran�da ve Çin�de demokratik hareketi ezmek için veBüyük-Rus ulusal gururumuzun yüzkarasý Romanovlar, Bobrinski

ve Puriþkeviçler çetesini güçlendirmek için, bizi savaþa sürdüklerizaman, bugünümüzden de nefret ederiz. Bir kimse köle doðdudiye suçlanamaz; ama özgürlük uðruna savaþýmdan kaçmakla kal-mayýp köleliðini haklý bulan ve onu öven bir köle (örneðin [sayfa 126]

Polonya�nýn ve Ukrayna�nýn vb. gýrtlaklanmasýna Büyük-Ruslarýn �yurtsavunmasý� diyen bir kimse), haklý olarak, öfke, tiksinti ve nefretduygularý uyandýran bir aþaðýlýk parazit, bayaðýnýn bayaðýsý bir köle-dir.

Devrimci proletaryanýn öðretmenleri, 19. yüzyýl demokrasisi-nin tutarlý en büyük temsilcileri Marx ve Engels, �baþka uluslarýezen bir ulus, özgür olamaz�68 dediler. Ve biz Büyük-Rus iþçileri,

yüreklerimiz ulusal gururla dolu olarak, ne pahasýna olursa olsun,baðýmsýz, demokratik, cumhuriyetçi ve gururlu bir Büyük-Rusya isti-

yoruz; komþularý ile iliþkilerini, bir büyük ulus için o kadar alçaltýcýolan feodal ayrýcalýk ilkesine deðil, insani eþitlik ilkesine dayandýranbir Rusya istiyoruz. Ve iþte bunu istediðimiz içindir ki, biz, 20. yüzyýl-da, Avrupa�da (hatta Avrupa�nýn uzak-doðusunda bile), monarþiyekarþý, yani kendi yurdundaki toprakbeylerine ve kapitalistlere karþý,

yani yurdumuzun en kötü düþmanlarýna karþý savaþmak için bütündevrimci olanaklarý kullanmadan �yurtsavunmasý�nýn olanaksýz ol-duðunu söylüyoruz. Hangi savaþta olursa olsun, çarlýðýn yenilgisini




istemeden, Büyük-Ruslarýn �yurtlarýný savunamayacaklarýný� ve bu-nun, Büyük-Rusya�da yaþayanlarýn onda-dokuzu için ehveniþer ol-

duðunu söylüyoruz. Çünkü çarlýk, bu onda-dokuzu, iktisadi ve siya-sal bakýmdan ezmekle kalmýyor, baþka uluslarý ezmeyi ve bu utanç verici durumu, ikiyüzlü ve sözde yurtseverce sözlerle maskelemeyi

öðreterek, bu onda -dokuzu soysuzlaþtýrýyor, manen düþürüyor, onur-suzluða, ahlaksýzlýða sürüklüyor.

Bize karþý, çarlýktan baþka, ve onun koltuðu altýnda bir yenitarihsel gücün, Büyük-Rus kapitalizminin ortaya çýktýðý ve güçlen-diði ve bu gücün, geniþ bölgeleri, iktisadi bakýmdan bir merkezebaðlayarak ve birbiriyle kaynaþtýrarak, ilerici nitelikte bir iþ baþardýðý

görüþü ileri sürülebilir. Ama bu itiraz, (Marx�ýn, lasalcýlarý, Prusyakraliyet sosyalistleri diye adlandýrdýðý gibi) çarcý Puriþkeviç sosya-listleri diye nitelendirmemiz gereken sosyalist-þovenistleri haklýkýlmaz, tersine [sayfa 127] onlarý daha da suçlu duruma düþürür. Tari-hin, yargýsýný, Büyük-Rus ulusu kapitalizmi lehine ve küçük ulusla-rýn aleyhine vereceðini varsaysak bile, bu, olanaksýz deðildir; çünküsermayenin bütün tarihi� þiddet ve talap, kan ve ahlâksýzlýk� tarih-idir. Biz, her ne pahasýna olursa olsun, küçük uluslarýn muhafazaedilmesini savunuyoruz; öteki koþullar eþit olduðu takdirde, kesin-likle merkezileþrneden yanayýz ve federal iliþkileri yücelten, küçük-burjuva ülküsüne karþýyýz. Varsayýmýmýz doðru olsaydý bile, ilkin,Romanov-Bobrinski-Puriþkeviç�e, Ukrayna�nýn vb. boðazlanmasýn-da yardým etmek, bize, ya da (sosyalistlerden vazgeçtik) demokrat-lara düþmez. Bismarck kendine özgü junker tarzýyla, ilerici ve tarih-sel görevi yerine getirdi, ama bundan ötürü, Bismarck�ý sosyalistle-rin desteklemesini haklý göstermeye kalkacak olan bir kimse, ger-çekten pek tuhaf bir �marksist� olurdu! Üstelik Bismarck, baþkauluslar tarafýndan ezilmekte olan parçalanmýþ Almanlarý birleþtirerekiktisadi geliþmeyi saðlamýþtýr. Büyük-Rusyanýn iktisadi gönenci vehýzlý geliþmesi ise, bu ülkede, Büyük-Ruslarýn öteki uluslarý ezmesi-ne son vermesini gerektirir. Ýþte, geleceðin Rus Bismarklarýnýn biz-deki hayranlarýnýn gözden kaçýrdýklarý fark burada.

Ýkincisi, eðer tarih, yargýsýný, Büyük-Rusya egemen-ulus ka-pitalizmi* lehine verecekse bundan çýkalý sonuç, kapitalizmin

ransýzca çevirisinde; �capitalisme impérialiste grand-russe�; Ýngilizce çevirisinde:�Great-Russian dominant-nation capitalism�� -Ed.




doðurduðu komünist devrimin baþlýca itici gücü olarak Büyük-Rusproletaryasýnýn sosyalist rolünün daha büyük olacaðýdýr. Proleter

devrim, iþçilerin tam bir ulusal eþitlik ve kardeþlik içinde uzun süreeðýtilmelerini gerektirir. Onun için Büyük-Rus proletaryasýnýn çýkar-larý, Büyük-Ruslarýn ezdikleri bütün uluslarýn tam eþitliði ve kendikaderlerini tayin hakký uðruna (en kararlý, tutarlý, yürekli bir biçim-de ve devrimci biçimde) savaþým vermek üzere yýðýnlarýn sistemliolarak eðitilmesini gerekli kýlar. (Kölece bir anlam verilmedikçe)[sayfa 128] Büyük-Rus ulusal gururunun çýkarlarý da, hem Büyük-Rus,hem öteki proleterlerin sosyalist çýkarlarýyla baðdaþýr. Uzun yýllarÝngiltere�de yaþadýktan ve kendisi yarý-Ýngiliz olduktan sonra, Ýngiliz

iþçilerinin sosyalist hareketinin çýkarlarý gereði Ýrlanda için özgürlük ve ulusal baðýmsýzlýk isteyen Marx, bize her zaman örnek olacaktýr.Ele aldýðýmýz ikinci varsayýmda, yerli sosyal-þovenlerimiz, Ple-

hanov vb., yalnýzca kendi ülkelerine (özgür ve demokratik Büyük-Rusya�ya) deðil, Rusya�daki bütün uluslarýn proleter kardeþliðine,

yani sosyalizm davasýna ihanet etmektedirler. [sayfa 129]

Sosyal-Demokrat, n° 35 Aralýk 1914




ULUSAL POLÝTÝKA ÜZERÝNE69

6 (19) NÝSAN 1914

HÜKÜMETÝMÝZÝN ulusal sorun ile ilgili siyaseti üzerinde dur-mak istiyoruz. Ýçiþleri bakanlýðý �yetkisine� giren sorunlar arasýnda,bu, önemli sorunlardan biridir. Bu bakanlýk bütçesinin Devlet Du-

masýnda son tartýþýlmasýndan beri, yönetici sýnýflarýmýz ulusal soru-nu, günün sorunu haline getirmektedir ve bu sorun, her geçen gün,daha da önem kazanmaktadýr.

Beylis davasý, yurdumuzdaki utanç verici durumu gözler önü-ne sererek, uygar dünyanýn dikkatini bir kez daha Rusya �nýn üzeri-ne çekmiþtir. Rusya�da, hukuk devleti denen þeye, yakýndan ya dauzaktan benzerliði olan hiç bir þey yoktur. Yahudilere zulmetmeksözkonusu olduðu zaman, merciler [sayfa 130] ve polis, her þeyi yapmak-




ta serbesttir; onlar için bir cinayetin gizlenmesi ve hasýraltý edilmesidahil, her þeyi, merasimsiz ve utanmadan yapmaya izin vardýr. ...

Arasýnda sýký bir baðýn bulunduðunu tanýtlamýþ olan Beylis davasýn-dan anlaþýlan budur. ... *Rusya üzerine çöken pogrom [Yahudi katliamý, -ç.] havasýn-

dan sözederken abartmadýðýmý göstermek için, en muhafazakârbir yazarýn, �bakanlarý atayan� adamýn tanýklýðýna baþvurabilirim;Prens Meþçerski�nin sözünü ediyorum. Grajdanin adlý dergisindesözlerini aktardýðý �Kievli bir Rus�, bakýn ne diyor:

�Ýçinde yaþadýðýmýz ortam bizi boðmaktadýr: nereye gidilirsegidilsin, iþittiðimiz, suikastçý fýsýldaþmalarýdýr, her yerde kana

susamýþlýk, her yerde muhbirliðin pis kokusu, her yerde nefret, her yerde yakýnmalar, her yerde iniltiler...�**Rusya�da ciðerlere çekilen siyasal hava. Böyle bir hava için-

de, hukuktan, hukuk devletinden, anayasadan ve baþka liberal saf-dilliklerden sözetmek, bunlarýn hayalini kurmak gülünçtür; ya dadaha doðrusu, eðer bir facia olmasaydý gülünç olurdu!

Ülkemizde yaþayan herkes, fazla bilinçli ve dikkatli olmasada, bu durumun acýsýný her geçen gün çekmektedir. Ama herkestebu pogrom havasýnýn anlamýný takdir edecek yüreklilik olamaz. Buhava bizim ülkemizde niçin hüküm sürmektedir? Nasil hüküm süre-biliyor? Hüküm sürebiliyor, çünkü, ülkemiz gerçekte, ustaca gizle-nemeyen bir iç savaþ durumundadýr. Bu gerçeði kabul etmek, ba-zýlarý için hiç de hoþ olmayan bir þeydir, bazýlarýda gerçeðin üzerineperde örtmek çabasýndadýrlar. Libarellerimiz -kadetlerimiz gibi ile-riciler-, bu örtüyü, sözde �anayasacý� teori paçavralarýyla imal et-mekten özel bir zevk duyarlar. Ama ben o görüþteyim ki, halkýntemsilcileri için Devlet Dumasýnýn kürsüsünden �yüksek perdeden

yalanlar� va�zetmek kadar tiksindirici [sayfa 131] ve canice bir davranýþolamaz.

Hükümetin, Yahudilere ve öteki �ayrý ýrktan olanlara� -hükü-metin kullandýðý bu terimi hoþgörünüz- karþý siyasetinin, gerçeðecepheden baktýðýmýzda ve ülkenin kötü kamufle edilmiþ bir içsavaþýn sahnesi olduðu yadsýnamaz gerçeðini teslim ettiðimizde,bütünüyle anlaþýlýr, doðal ve kaçýnýlmaz bir siyaset olduðu görüle-

* [Elyazýlý müsveddenin bundan sonraki sayfasý bulunamamýþtýr.]** [Elyazýlý müsveddenin bundan sonraki sayfasý bulunamamýþtýr.]




cektir. Hükümet, ülkeyi yönetmiyor, savaþýyor.Eðer bu amaçla �Rusya�ya özgü� pogromlar gibi araçlara

baþvuruyorsa, bu, elinde baþka araçlar olmadýðýndan ötürüdür. Her-kes becerebildiði þekilde kendini savunur. Puriþkeviç ve dostlarý,ancak bir �pogram� siyasetiyle kendilerini savunabilirler, çünkü yarar-lanabilecekleri, emirlerinde baþka bir siyasetleri yoktur. Yakýnmakhiç bir þeye yaramaz, ve anayasa üzerine, hukuk ya da hükümetsistemi üzerine parlak sözlerden yardým beklemek ahmaklýktýr, çün-kü söz konusu olan, yalnýzca Puriþkeviç ve benzerlerinin sýnýfýnýnçýkarlarýdýr, bu sýnýfýn içinde bulunduðu zor durumdur.

Ya Puriþkeviç ve benzerlerinýn hesabý tam olarak görülecek-

tir, ya da Rusya�nýn bütün siyasetinde bir �pogram� ortamýmn var-lýðýný kaçýnýlmaz ve mukadder sayacaðýz. Ya bu siyasete kendimiziuyduracaðýz, ya da bu siyasete karþý dikilen halk hareketini, yýðýnla-rýn hareketini destekleyeceðiz. Ya biri, ya öteki. Orta yol yoktur.

Rusya�da, hükümet istatistikleri, yani �hükümetin görüþlerine�uygun olarak abartmalar ve sahtekarlýklar içerdikleri bilinen istatis-tikler bile, ülkenin nüfusu içinde Ruslarýn oranýný %43 olarak göster-mektedir. Ruslar, Rusya nüfusunun yarýsýndan azýný oluþturmaktadýr.Bizde, Stalipin�in �bizzat� ilan ettiði gibi, Küçük-Rusyalýlar ya da Uk-raynalýlar bile �öteki ýrklardan� sayýlmaktadýrlar.. Bu demektir ki,Rusya nüfusunun %57�si, yani bu ülkede yaþayanlarýn çoðunluðu,hemen hemen 3/5�i ve, gerçekte hiç kuþku yok ki, daha fazlasý �ayrýýrklardan� gelmedirler. Ben, Dumada, nüfusun [sayfa 132] ezici çoðun-luðunun Ukraynalýlardan oluþtuðu Ekaterinoslav eyaletini temsil et-mekteyim. Þevçenko�yu anma töreninin yasaklanmasý, hükümetekarþý propaganda olarak öyle mükemmel, öyle olaðanüstü, öylekusursuz ve öyle basarýlý bir önlemdi ki, bu durumda, bundan dahaiyisini düþünüp bulmak olanaksýzdý. Öyle sanýyorum ki, en ustasosyal-demokrat ajitatörlerimiz bile, bu önlemin saðladýðý baþdöndü-rücü baþarýyý, bu kadar kýsa bir zamanda; hükümete karþý eylemle-rinde saðlayamazlardý. Bu hükümet önlemi sayesindedir ki, milyon-larca �dargörüþlü küçük-burjuva� bilinçli yurttaþlar olmaya ve Rus-

ya�nýn gerçekte bir �halklar hapisanesi� olduðunu görmeye baþla-dýlar.

Saðcý partilerimiz ve milliyetçilerimiz, þu günlerde, �mazeppa-cýlara� karþý öyle yaygara koparýyorlar ki, ünlü Bobrinskimiz, Ukrayna-lýlarý Avusturya hükümetinin zulmüne karþý savunmak için öyle de-




dokunaklý söylevlerinden parçalarýn bulunduðu bildiriler gördüm.Bu bildirilerin Bobrinski�ye, Puriþkeviç�e ve öteki bakanlara gönde-

rilmesini öðütledim. Ama Puriþkeviç ve Bobrinski�nin, Rusya�nýn demokratik bircumhuriyet haline gelmesi yolunda birinci sýnýf propagandacýlar ol-malarýna karþýlýk, bizim liberallerimiz, kadetler dahil, Puriþkeviçlerlearalarýndaki ulusal politikanýn bellibaþlý sorunlarý üzerinde anlaþma-

larýný halktan gizli tutmak istemektedirer. Bilinen ulusal politikayýuygulayan içiþleri bakanlýðýnýn bütçesinden sözederken, kadet par-tisinin bu bakanýnýn benimsediði ilkelerde anlaþma durumundansözetmezsem [sayfa 134] görevimi yerine getirmiþ olmam.

Gerçekten, içiþleri bakanlýðýna (ýlýmlý bir biçimde ifade ede-lim) �muhalefet etmek� isteyen bir kimsenin, bu bakanlýlýðýn , ka-detler kampýndaki ideolojik müttefiklerini de tanýmasý gerektiði bes-belli deðil midir?

Reç�in yayýnladýðý bir habere göre, kadet partisi, ya da �hal-kýn özgürlüðü partisi�, bu yýlýn 23-25 Martýnda, St. Petersburg�daolaðan kongresini toplamýþtýr.

�Ulusal sorunlar -diye yazýyor Reç (n° 83)- son derece canlýtartýþmalara neden oldu. N. Nekrasov ve A.. Kolyubakin�in de, arala-rýnda bulunduðu Kiev delegeleri, ulusal sorunun olgunlaþmakta olangüçlü bir etken olduðunu ve bu sorunu þimdiye kadar olduðundandaha kararlý olarak ele almak gerektiðini belirttiler. Ama . Kokoþkin,programýn ve þimdiye kadar edinilmiþ olan siyasal deneyimin, �ulu-sal-topluluklarýn� kendi siyasal kaderlerini serbestçe tayin etmelerigibi �esnek formüller� karþýsýnda çok tedbirli ve dikkatli davranýl-masmý gerektirdiðini belirtti.�

Reç; böyle yazýyor. Her ne kadar bu açýklama, ustaca ve mümkün olduðu kadar az okurun sorunun özünü anlayabileceðibiçimde kaleme alýnmýþsa da, dikkatli olan ve düþünebilen bir kim-se bu özün ne olduðunu açýkça görememezlik edemez. Kadetleresempati besleyen ve onlarýn fikirlerini benimseyen KievskayaMysýlgazetesi, Kokoþkin�in bu sözünü naklettikten, sonra, þu açýklayýcýtümceyi de ekliyor: �Çünkü böyle bir þey, devletin daðýlmasýna ne-den olabilir.�

Kuþkusuz, Kokoþkin�in söylevinin anlamý buydu. Ve onungörüþü, kadet partisi içinde, Nekrasov ve Kolyubakin�in pek ürkekdemokratizmine üstün geldi. Kokoþkin�in tutumu, (Rusya�da Ruslar




nin, �devletin daðýlmasý� bostankorkuluðuyla bizi korkutmayakalkýþtýklarý zaman ve ulusal-topluluklarýn �kendi siyasal kaderlerini

serbestçe tayin etmeleri� formülüne karþý, bütün uluslararasý de-mokrasi için kesin olarak açýk ve tartýþma götürmez bu formülekarþý �dikkatli ve tedbirli bir tutum� öðütledikleri zaman, düpedüziçiþleri bakanlýðýnýn görüþüne sahip çýktýklarýný açýkça gösterir. Bizsosyal-demokratlar her türlü milliyetçiliðe karþýyýz, ve demokratik

merkeziyetçilikden yanayýz. Biz, ayný zamanda, yerel özelciliðe, böl-ge milliyetçiliðine de karþýyýz; biz, bütün öteki etkenler eþit olduðu

takdirde, büyük devletlerin, iktisadiilerlemenin doðurduðu sorun1arý ve proletaryanýn burjuvaziye karþý savaþýmýnýn getirdiði sorunlarý,

küçük devletlerden çok daha baþarýlý olarak çözüme baðlayabile-cekleri inancýndayýz. Ama biz, ancak serbest rýzaya dayanan ve zor-la kabul ettirilmeyen iliþkileri kabul ediyoruz. Her nerede, uluslararasýnda zora dayanan baðlar görürsek, biz, her ulusun ayrýlmagereðini va�zetmeye asla kalkýþmadan, her ulus için, kendi siyasalkaderini serbestçe tayin etme hakkýný, yani ayrýlma hakkýný azimle

ve kayýtsýz þartsýz savunuruz.Bu hakký savunmak, tanýmak ve ondan yana olmak, ulusla-

rýn hak eþitliðini savunmaktýr, zora dayanan baðlara karþý çýkmaktýr,hangi ulus olursa olsun, onun siyasal ayrýcalýklarýna karþý savaþým

vermektir, ve bu yüzden de ayrý ayrý uluslarýn iþçileri arasýnda tambir sýnýf dayanýþmasýný geliþtirmektir.

Zora dayanan feodal, askeri baðlarýn yerine, serbest rýzayadayanan iliþkiler kurulduðunda, bundan, ayrý ayrý uluslarýn iþçilerininsýnýf dayanýþmasý kazançlý çýkar.

Biz, halkýn özgürlüðü ye sosyalizm uðruna savaþým konusun-da uluslarýn hak eþitliðine özel bir deðer vermekteyiz.* [sayfa 137]

� ve Ruslarýn ayrýcalýklarýnýn savunulmasý. Ve biz diyoruz,ki: hiç bir ulus için hiç bir ayrýcalýk olmasýn, ama uluslarýn tam hakeþitliði olsun, bütün uluslarýn iþçileri arasýnda birlik ve dayanýþmaolsun.

Bundan 18 yýl önce, 1896�da, iþçi ve sosyalist örgütlerinLondra Uluslararasý Kongresi, ulusal sorun konusunda, gerçek bir�halkçý özgürlük� özlemlerini doyurmak için olsun, sosyalizme doðru

yürümek için olsun, doðru yollarý gösteren, biricik doðru kararý

* [Elyazýlý müsveddenin bundan sonraki 2 sayfasý bulunamamýþtýr.]




lar arasýnda bölüþtürmek üzere devletin elinden almak, demokrasibakýmýndan ve hele proletarya açýsýndan zararlý bir önlemdir. Bu,

ancak uluslarýn ayrý özelliklerinin saðlamlaþmasý sonucunu doðu-rur, oysa biz, uluslarý birbirine yaklaþtýrma yolunda çaba harcama-lýyýz. Böyle bir önlem, þovenliðin geliþmesi sonucunu verir, oysa biz,bütün uluslarýn iþçilerinin en sýký birliðine doðru, her türlü þovenizmekarþý, her türlü ulusal tekelciliðe karþý ve her türlü milliyetçiliðe karþý

yürümek zorundayýz. Bütün ulusal-topluluklardan gelme iþçilerineðitim politikasý birdir: anadilin özgürlüðü demokratik ve laik okul.

Sözlerimi bitirirken, Prusya�daki rejimin bütününe karþý yararlýpropagandalarýndan ötürü, Rusya�nýn bir demokratik cumhuriyet

haline gelmesinin kaçýnýlmazlýðý üzerine verdikleri eþya dersinden

ötürü Puriþkeviç�e, Markov II�ye ve Bobrinski�ye þükranlarýmý, birkez daha ifade ediyorum. [sayfa 139]




SOSYALÝST DEVRÝM VE ULUSLARIN KADERLERÝNÝTAYÝN HAKKI

(T E Z L E R)OCAK-ÞUBAT 1916

I. EMPERYALÝZM, SOSYALÝZM VE EZÝLEN

ULUSLARIN KURTULUÞU

Emperyalizm, kapitalizmin geliþmesinde en yüksek aþamadýr.Geliþmiþ ülkelerde sermaye, büyüyerek, ulusal sýnýrlarýn dýþýna taþ-mýþ, rekabetin yerine tekeli yerleþtirmiþ ve sosyalizmin gerçekleþ-mesi için tüm nesnel koþullarý yaratmýþtýr. Onun için Batý Avrupa�da

ve Birleþik Devletler�de, kapitalist hükümetlerin devrilmesi ve burjuvazinin mülksüzleþtirilmesi için devrimci savaþým günün görevi-

dir. Emperyalizm, sýnýf çeliþkilerini büyük ölçüde keskinleþtirerek, yýðýnlarýn yaþam koþullarýný kötüleþtirerek, hem iktisadi -tröstler, yaþam pahalýlýðý- hem siyasal -militarizmin yaygýnlaþmasý, savaþlarýn

daha sýk patlak vermesi, daha azgýn gericilik, ulusal baskýnýn vesömürge soygununun yoðunlaþmasý [sayfa 140] ve yayýlmasý- bakýmlar-




dan yýðýnlarý bu savaþýma zorlar. Zafere ulaþan sosyalizm zorunluolarak eksiksiz bir demokrasiyi kurmalý ve bunun sonucu olarak

uluslarýn yalnýzca tam eþitliðini getirmekle kalmamalý, ayný zaman-da ezilen uluslarýn kendi kaderlerini tayin hakkýný, yani siyasal ba-kýmdan serbestçe ayrýlma hakkýný da gerçekleþtirýnelidir. Þu anda,devrim sýrasýnda ve devrimin zaferinden sonra, köleleþtirilmiþ ulus-larý kurtaracaklarýný ve onlarla serbestçe birleþme esasý üzerinde(ve serbestçe birleþme, ayrýlma hakkýný içermezse boþ bir sözdür)iliþkiler kuracaklarýni eylemde göstermemiþ olan sosyalist partiler,sosyalizme ihanet ederler.

Elbette ki demokrasi de bir devlet biçimidir, ve devlet orta-

dan kalktýðýnda o da kalkacaktýr, ama bu, ancak, kesin zafere ulaþ-mýþ ve saðlam temellere oturtulmuþ sosyalizmden tam komüniz-me geçiþte olacaktýr.

II. SOSYALÝST DEVRÝM VE DEMOKRASÝUÐRUNA SAVAÞIM

Sosyalist devrim tek bir hareket, bir cephede tek bir muha-rebe deðil, çetin sýnýf savaþlarýnýn yer aldýðý bütün bir çað, tüm ce-phelerde, yani ekonomi ve siyasetin tüm sorunlarý üzerine uzun birmuharebeler dizisidir. Bu muharebeler, ancak burjuvazinin mülk-süzleþtirilmesiyle sonuçlanabilir. Demokrasi uðruna savaþýmýn, pro-letaryanýn dikkatini, sosyalist devrimden baþka yöne çekeceðini,

ya da bu devrimi gözden gizleyeceðini, ikinci plana iteceðini vb.sanmak büyük yanýlgý olur. Tam tersine, nasýl ki tam demokrasiyiuygulamayan baþarýlý sosyalizm olmazsa, ayný þekilde, proletarya,demokrasi uðruna, bütün alanlarda tutarlý bir devrimci savaþým yür-ütmeden burjuvaziyi yenilgiye uðratamaz.

Demokratik programdaki maddelerden birini, örneðin, ulus-larýn kaderlerini tayin hakký ile ilgili maddeyi, emperyalizm koþul-larýnda �gerçekleþtirilemez� ya da �hayaldir� gerekçesiyle çýkarma-

ya kalkýþmak paha az hatalý bir tutum [sayfa 141] olmaz. Uluslarýn ka-derlerini tayin hakkýnýn kapitalizmin sýnýrlarý içinde gerçekleþtirile-meyeceði iddiasý ya mutlak þekilde, iktisadi anlamda, ya da koþullarabaðlý olarak, siyasal anlamda anlaþýlabilir.

Birinci anlamda bu iddia, teori bakýmýndan kesin olarak yanlýþtýr. Ýlkin, örneðin emek parasý, bunalýmlarýn ortadan kaldýrýl-




na savaþýmý yoðunlaþtýrýp, proletaryanýn burjuvaziye saldýrýsýna ka-dar, yani burjuvaziyi mülksüzleþtiren sosyalist devrime kadar var-

dýrarak, bu istemlerin, reformist deðil devrimci biçimde formüleedilmesi ve eyleme geçirilmesidir. Sosyalist devrim, yalnýzca büyükbir grev, sokak gösterileri ya da açlýktan doðan kargaþalýklar ya dabir askeri ayaklanma ya da sömürge isyaný dolayýsýyla patlak ver-meyebilir; bu devrim, Dreyfus skandalý70 ya da Zavern olayý71 gibi birsiyasal bunalým, ya da ezilen bir ulusun ayrýlmak için yaptýðý birreferandum vb. vesilesiyle de baþlayabilir.

Emperyalist sistemde ulusal baskýnýn artmýþ olmasý, sosyal-demokrasinin, burjuvazinin �hayali� dediði, uluslarýn ayrýlma özgür-

lüðü uðruna savaþýmdan vazgeçmesi gerektiði sonucuna var-dýrmamalýdýr bizi, tersine, sosyal-demokrasi, bu alanda da ortayaçýkan çeliþkilerden, yýðýn hareketlerinin ve burjuvaziye karþý, de-

vrimci saldýrýlarýn dayanaðý olarak daha geniþ ölçüde yararlanabil-melidir. [sayfa 143]

III. ULUSLARIN KADERLERÝNÝ TAYÝN ETME HAKKININÖNEMÝ VE BU HAKKIN EDERASYON ÝLE ÝLGÝSÝ

Uluslarýn kendi kaderlerini tayin hakký, ancak siyasal anlam-da baðýmsýzlýk hakkýný, ezen ulustan siyasal bakýmdan serbestçeayrýlma hakkýný içerir. Özgül olarak, bu siyasal demokrasi istemi,ayrýlacak olan ulusun ayrýlmasý lehinde ve bu konuda bir referan-dum lehinde ajitasyon yapmada tam özgürlüðünü içerir. Demek ki,bu istem, ayrýlma isteminin eþdeðeri deðildir. Bu, yalnýzca, her türlüulusal baskýya karþý devamlý bir savaþýmý ifade etmektedir. Bir de-mokratik devlet sistemi tam ayrýlma özgürlüðüne ne kadar yakýnsa,ayrýlma özlemi pratikte o ölçüde daha az yaygýn ve hararetli olur,çünkü büyük devletler, hem iktisadi ilerleme bakýmýndan, hem yýðýn-larýn çýkarlarý bakýmýndan tartýþma götürmez üstünlüklere sahiptir-ler, üstelik bu üstünlükler, kapitalizmin geliþmesiyle artar. Uluslarýnkaderlerini tayin hakkýnýn tanýnmasý, federasyonun ilke olarak ka-bul edilmesiyle ayný anlama gelmez. Bir kimse bu ilkeye kesin ola-rak karþý olup, demokratik merkeziyetçilik yanlýsý olabilir, ama tamdemokratik-merkeziyetçiliðe varan biricik yol olarak, gene de, fe-derasyonu, ulusal eþitsizliðe yeð sayabilir. Bir merkeziyetçi olanMarx�ýn, Ýrlanda ile Ýngiltere�nin federasyonunu, Ýrlanda�nýn Ýngiliz-




üzerine kurulmuþ bir devletin sýnýrlarý sorununda, emperyalist burjuvazi için çok �tatsýz� olan bu sorunda susamaz. Proletarya, ezilen

uluslarýn belli bir devletin sýnýrlarý içinde zorla tutulmalarýna karþýsavaþmalýdýr, bu da uluslarýn kaderlerini tayin edebilmeleri [sayfa 145]

uðruna savaþtýr. Proletarya, �kendi� ulusu tarafýndan ezilen sömür-geler ve uluslar için siyasal ayrýlma özgürlüðü istemelidir. Yoksa,proletarya enternasyonalizmi boþ bir sözden baþka bir þey olmazdý,ezen uluslarla ezilen uluslarýn iþçileri arasýnda ne güven, ne de sýnýf dayanýþmasý mümkün olurdu; ve bir yandan uluslarýn kaderlerinitayin hakkýný savunurken, öte yandan �kendi� uluslarý tarafýndanezilen ve �kendi� devletleri sýnýrlarý içinde zorla tutulan ezilen ulus-

larýn durumu konusunda susan reformistlerin ve kautskicilerin iki- yüzlülüðü sergilenmemiþ olurdu.Bir yandan da, ezilen uluslarýn sosyalistleri, ezilen ulusun

iþçileriyle ezen ulusun iþçilerinin tam ve kayýtsýz þartsýz birliðini, ör-gütsel birlik dahil olmak üzere, savunmalý ve uygulamalýdýrlar. Buolmadan, burjuvazinin her türden entrikalarý, kalleþlikleri ve hilelerikarþýsýnda proletaryanýn baðýmsýz siyaseti savunulamaz ve iþçi sýný-fý, öteki ülkelerin iþçileriyle sýnýf dayanýþmasýný gerçekleþtiremez.Ezilen uluslarýn burjuvazisi, iþçileri aldatmak için ýsrarla ulusalkurtuluþ sloganlarýna baþvurur, iç politikalarýnda bu sloganlarý, ege-men ulusun burjuvazisi ile gerici anlaþmalar yapmak için kullanýrlar(örneðin Avusturya ve Rusya�daki Polonyalýlar, Yahudileri veUkraynalýlarý ezmek için gericilerle uzlaþýrlar); dýþ politikalarýndahalk düþmaný planlarýný uygulayabilmek için rakip emperyalist dev-letlerle uzlaþýrlar (küçük Balkan devletlerinin siyaseti vb.).

Nasýl ki, örneðin Latin ülkelerde olduðu gibi cumhuriyetçisloganlarýn halkýn aldatýlmasý ve malî soygun amacýyla burjuvazitarafýndan kullanýlmasý durumlarý, sosyal-demokratlarýn cumhuri-

yetçiliklerinden vazgeçmeleri için bir neden olamazsa, ayný þekildebir emperyalist devlete karþý ulusal kurtuluþ savaþýmýndan, bazý du-rumlarda bir baþka �büyük� devlet tarafýndan. ayný ölçüde empe-ryalist amaçlarý için yararlanýlmasý hali de, sosyal-demokratlarýn,uluslarýn kendi kaderlerini tayin hakkýný reddetmelerine neden ola-maz.* [sayfa 146]

* Uzun uzadýya açýklamanýn gereði yok ki, �yurdun savunulmasý�ný içeriyor diyeuluslarýn kaderlerini tayin hakkýný reddetmek gülünçtür. 1914-1916 Sosyal-þovenleri aynýhakla, yani ayný ciddiyetsizlikle �yurdun savunulmasý�ný haklý göstermek için demokrasinin




V. ULUSAL SORUNDA MARKSÝST VEPRUDONCU GÖRÜÞ

Marx, küçük-burjuva demokratlardan farklý olarak, istisnasýzbütün demokratik istemleri mutlak bir þey deðil, burjuvazinin güdü-mündeki halk yýðýnlarýnýn feodalizme karþý savaþýmýnýn tarihsel birifadesi saymýþtýr. Bu istemlerin içinde bir teki bile yoktur ki, belirlikoþullar altýnda burjuvazinin elinde iþçileri aldatmak için bir araçgörevi yerine getirmesin, getiremesin ve fiilen getirmiþ olmasýn.Siyasal demokrasinin istemlerinden bir tekini bu bakýmdan ayýrdet-mek, özellikle de uluslarýn kaderlerini tayin etme hakkýný ele alýp,

geri kalan demokratik istemlerin karþýsýna dikmek, teoride temelbir yanlýþtýr. Pratikte proletarya, ancak, cumhuriyet istemi dahil, tümdemokratik istemler uðruna savaþmýný, burjuvaziyi devirmeyiamaçlayan devrimci savaþýma baðýmlý kýlarsa, kendi baðýmsýzlýðýnýkoruyabilir.

Öte yandan, ulusal sorunu �toplumsal devrim adýna yadsýmýþolan� prudoncularýn tersine, Marx, her þeyden önce, geliþmiþ ülkel-erdeki proletaryanýn sýnýf savaþýmýnýn çýkarlarýný gözönünde bulun-durarak, enternasyonalizmin ve sosyalizmin temel ilkesini ilerisürmüþtür: özetle, baþka uluslarý ezen bir ulusun özgür olamaya-caðýný söylemiþtir.74 Marx�ýn 1848�de Almanya�da muzaffer demo-krasinin, Almanlar tarafýndan ezilen uluslarýn özgürlüðünü tanýmasý

ve bu özgürlüðü vermesini istemesi, Alman devrimci iþçi hareketi-nin çýkarlarý [sayfa 147] bakýmýndandýr.75 1869�da, Marx, Ýrlanda�nýnÝngiltere�den ayrýlmasýný, hem de �bu ayrýlmayý bir federasyon iz-leyecek olsa da ... �76 istemesi, Ýngiliz iþçilerinin devrimci savaþýmýaçýsýndandýr. Marx, ancak bu istemi ileri sürmekle, Ýngiliz iþçilerinienternasyonalizm zihniyeti içinde, gerçekten eðitmekteydi. O, ara-dan yarým yüzyýl geçtiði halde, bugün bile, Ýrlanda �reformunu�gerçekleþtirmemiþ olan oportünistlerle burjuva reformizmini, belirlibir tarihsel görevin devrimci çözümü ile karþýlaþtýrabilirdi. Marx, an-

istemlerinden herhangi birine (örneðin cumhuriyetçi ilkelere) ve ulusal baskýya karþýsavaþým formülasyonlarýnýn herhangi birine dayanýrlar. Marksistler, savaþlarda, örneðin

Avrupa�da Büyük ransýz Devriminde ya da Garibaldi�nin savaþlarýnda olduðu gibi yurdunsavunulmasý gereðini, ve 1914-1916 emperyalist savaþýnda bunun reddini, her savaþýnayrý ayrý somut tarihsel özelliklerinin tahlilinden çýkarýrlar, ama burada tutumlarýný herhangibir �genel ilkeye� ya da programdaki herhangi bir maddeye dayandýrmazlar.




cak bu þekilde, küçük uluslarýn ayrýlma özgürlüðünün pratik deðeriolmayan bir hayal olduðunu ve yalnýzca iktisadi deðil, siyasal

merkezileþmenin ilerici bir þey olduðunu bas bas baðýran sermayesözcülerine karþý, böyle bir merkezileþmenin ancak emperyalist ni-telik taþýmadýðý zaman ilerici olabileceði, ve uluslarýn zorla deðil,ancak bütün ülkelerin proleterlerinin özgürce birleþmesiyle birara-

ya getirilebileceði görüþünü savunmuþtur. Ancak böylelikle Marx,uluslarýn eþitliðinin ve kendi kaderlerini tayin hakkýnýn yalnýzca söz-de kalan ve çoðu kez ikiyüzlüce tanýnmasýna karþý, ulusal sorununçözümünde de yýðýnlarýn devrimci eylemini savunmuþtur. 1914-1916emperyalist savaþý, ve bu savaþýn sergilemiþ olduðu oportünistlerin

ve kautskicilerin kirli çamaþýrlarý ve ikiyüzlülükleri, Marx�ýn çizgisiniparlak bir biçimde doðrulamýþtýr; bu çizgi, bütün ilerici ülkeler içinörnek olmalýdýr, çünkü bunlarýn hepsi þu anda baþka uluslarý ez-mektedirler.* [sayfa 148]

VI. ULUSLARIN KADERLERÝNÝ TAYÝN HAKKIBAKIMINDAN ÜÇ TÝP ÜLKE

Bu bakýmdan, ülkeleri bellibaþlý üç tipe ayýrmak gerekir.Birincisi, Birleþik Devletler ve Batý Avrupa�nýn geliþmiþ kapi-

talist ülkeleri. Bu ülkelerde, ilerici burjuva ulusal hareketler çoktansona ermiþtir. Bu �büyük� uluslardan herbiri, hem sömürgelerde,hem kendi ülkesinde baþka uluslarý ezerler. Bu egemen uluslarýnproletaryasýnýn görevi, 19. yüzyýlda Ýngiliz proletaryasýnýn Ýrlanda ileilgili görevinin aynýdýr.**

* Marx�ýn, bazý halklarýn (örnegin 1848�de Çeklerin) ulusal hareketlerine karþýçýkmýþ olmasýnýn, uluslarýn kendi kaderlerini tayin hakkýnýn marksist açýdan tanýnmasýgerektiði iddiasýný çürüttüðü sýk sýk ileri sürülmektedir (örnegin son zamanlarda Almanþovenisti Lensch�in Die Glocke�nin77 8. ve 9. sayýlarýnda yaptýðý gibi). Ama bu yanlýþtýr,çünkü 1848�de uluslarý �gerici� ve demokratik devrimci olarak birbirinden ayýrmak içintarihsel ve siyasal nedenler vardýr. Marx gericilere karþý çýkarken ve demokratik uluslarýn

yanýnda yer alýrken haklý id.78 Uluslarýn kaderlerini tayin hakký, demokrasinin istemlerindenbiridir ve elbette ki onun genel çýkarlarýna, demokrasinin genel çýkarlarýna baðlý olmalýdýr.1848�de ve izleyen yýllarda da demokrasinin genel çýkarlarý her þeyden önce çarlýða karþýsavaþýmdan ibarettir.

** 1914-1916 savaþýnýn dýþýnda kalmýþ olan bazý küçük devletlerde (örneðinHollanda ve Ýsviçre�de) burjuvazi, emperyalist savaþa katýlmayý haklý göstermek için,�uluslarýn kaderlerini tayin etme hakký� sloganýný geniþ ölçüde kullanmaktadýr. Bu yüzdensözkonusu ülkelerin sosyal-demokratlarýmn, uluslarýn kaderlerini tayin hakkýný reddettikleriolmuþtur. Bir emperyalist savaþta �yurdun savunmasýný� reddetmek gibi doðru bir proleter




Ýkincisi, Doðu Avrupa: Avusturya, Balkanlar ve özellikle Ru-sya. Burada burjuva demokratik ulusal hareketleri geliþtiren ve ulu-

sal savaþýmý yoðunlaþtýran, özellikle 19. yüzyýl olmuþtur. Bu ülkeler-deki proletaryanýn görevleri, hem kendi burjuva demokratik reform-larýný tamamlamak, hem baþka ülkelerdeki sosyalist devrime des-tek olmak bakýmýndan uluslarýn kaderlerini tayin hakkýna sahip çý-kmadan yerine getirilemez. Burada en çetin ve en önemli görev,ezen uluslarýn iþçilerinin sýnýf savaþýmýný, ezilen uluslarýn iþçilerinin-kiyle birleþtirmektir.

Üçüncüsü, Çin, Ýran ve Türkiye gibi yarý-sömürge ülkeler vetüm sömürgeler, ki bunlar bir milyarlýk bir nüfusu barýndýrmaktýr.

Bu ülkelerde, burjuva demokratik hareketler ya henüz baþlamýþtýr, ya da bu hareketlerin aþacaklarý [sayfa 149] daha uzun bir yol vardýr.Sosyalistler, yalnýzca sömürgelerin ödünsüz olarak derhal ve kayýt-sýz þartsýz kurtuluþunu istemekle kalmamalýdýrlar (ki böyle bir istem,siyasal ifadesinde, uluslarýn kaderlerini tayin hakkýný tanýmaktanbaþka bir anlam taþýmaz), onlar bu ülkelerdeki ulusal kurtuluþuamaçlayan burjuva demokratik hareketlerdeki daha devrimci olanöðeleri en kararlý bir biçimde desteklemeli, bu öðelerin kendileriniezen emperyalist devletlere karþý ayaklanýþýna (eðer böyle bir þey

varsa, devrimci savaþýna) yardýmcý olmalýdýrlar.

VII. SOSYAL-ÞOVENÝZM VE ULUSLARIN KADERLERÝNÝTAYÝN HAKKI

Emperyalist çað ve 1914-1916 savaþý, þovenizme ve egemenülkelerdeki milliyetçiliðe karþý savaþýmýn önemini özellikle belirginhale getirmiþtir. Sosyal-þovenler arasýnda, yani �yurdun savunmasý�kavramýný uygulayarak savaþýn emperyalist ve gerici niteliðini giz-leyen oportünistler ve Kautskiciler arasýnda, uluslarýn kaderlerinitayin ilkesi konusunda bellibaþlý iki akým var.

siyaseti savunmak için yanlýþ kanýtlar ileri sürülmektedir. Bu, marksist teorinin çarpýtýlmasýsonucunu veriyor, ve pratikte ise tuhaf bir küçük ulus darkafalýlýðýna, �egemen� uluslarýnköleleþtirdiði uluslardaki yüzmilyonlarca insanýn durumunu görmezlikten gelmeyesürüklüyor. Gorter yoldaþ, Emperyalizm, Savaþ ve Sosyal-Demokrasi baþlýklý mükemmelbroþüründe yanlýþ olarak uluslarýn kaderlerini tayin hakký ilkesini reddediyor, amaHollanda Hindistaný�na derhal �siyasal ve ulusal baðýmsýzlýk� verilmesini isterken ve böylebir istemi ileri sürmekten ve uðrunda savaþým vermekten kaçýnan Hollandalý oportünistlerisergilerken bu ilkeyi doðru olarak uyguluyor.




Bir yanda, emperyalizmin ve siyasal merkezileþmenin ilericibir þey olduðunu iddia ederek ilhaklarý savunan ve ütopik, aldatýcý,

küçük-burjuva vb. diye nitelendirdikleri uluslarýn kaderlerini tayinhakkýný reddeden burjuvazinin maskesi düþmüþ uþaklarý var. Cun-ow, Parvus ve Almanya�daki aþýrý oportünistler, Ýngiltere�deki bazýfabyanlar ve sendika liderleri ve Rusya�da Semkovski, Liebmann,

Yurkeviç vb. bu gruba girerler.Öte yanda, aralarýnda Vandervelde, Renaudel, Ýngiltere�de

ve ransa�da birçok pasifistin vb. bulunduðu kautskicileri görüyor-uz. Bunlar birinci grup ile birlikten yanadýrlar ve pratikte aralarýndahiç bir fark yoktur; uluslarýn kaderlerini tayin hakkýný yalnýzca sözde

kalmak koþuluyla ikiyüzlüce savunurlar; siyasal bakýmdan serbestçeayrýlma istemini [sayfa 150] �aþýrý� bulurlar, (� zu viet verlangt�: Kau-tsky, Die Neue Zeit, 21 Mayýs 1915) ezen uluslarýn sosyalistlerinindevrimci bir taktik uygulamalarý gereðini savunmazlar, tersine, de-

vrimci görevlerini karanlýklara boðarlar, oportünist tutumlarýný haklýgösterirler, halký kolayca aldatmanýn koþullarýný hazýrlarlar, ezilenuluslarý zorla yönetimi altýnda tutan , devletin sýnýrlarý sorununu elealmaya hiç yanaþmazlar.

Her iki grup da eþit olarak oportünisttir, Marx�ýn Ýrlanda�yýörnek alarak açýkladýðý taktiðin teorik anlamýný ve pratik öneminianlama yeteneðini tümden yitirmiþ olduklarýndan, marksizmi

yozlaþtýrýrlar.Ýlhaklara gelince, bu sorun, savaþ dolayýsýyla özellikle acil bir

hal almýþtýr. Ama ilhak ne demektir? Ýlhaklara karþý çýkmanýn, enin-de sonunda ya uluslarýn kaderlerini tayin etme hakkýný tanýmaya

vardýðý, ya da statükoyu savunan ve her türlü zora, hatta devrimcizora bile karþý olan pasifist lafebeliðine dayandýðý besbellidir. Bu türlafebelikleri temelden yanlýþtýr ve marksizm ile baðdaþmaz.

VIII. ÖNÜMÜZDEKÝ GÜNLERDE PROLETARYANINSOMUT GÖREVLERÝ

Sosyalist devrim pek yakýn bir gelecekte baþlayabilir. Bu ol-duðu takdirde proletarya, iktidarý ele geçirmek, bankalarý mülktentecrit etmek ve benzeri diktatörlük önlemlerini almak gibi derhal

yerine getirilmesi gerekli bir görevle karþýlaþacaktýr. Burjuvazi (veözellikle fabyan ve kautskici tipteki aydýnlar) böyle bir anda, devri-




parti programýmýzdan [sayfa 152] çýkarma ve bunun yerine bir baþkaformül koyma yolundaki önerilerini yinelemediler.

Rusya�da, ezilen uluslarýn, nüfusun yüzde-elliyedisinden yada yüz milyondan az olmadýðý bu ülkede, bu uluslarýn çoðunluklasýnýr bölgelerinde yaþadýklarý ve bunlarýn bir kýsmýnýn Büyük-Ruslar-dan daha yüksek bir kültüre sahip bulunduðu, siyasal sistemin öze-llikle barbarca ve ortaçaða yaraþýr bir sistem olduðu, burjuva demo-kratik devrimin tamamlanmadýðý bir ülkede, Rusya�da, çarlýk ta-rafýndan ezilen uluslarýn serbestçe Rusya�dan ayrýlma hakkýnýn ta-nýnmasý, sosyal-demokratlar için demokratik ve sosyalist davalarýnýilerletmede kesenkes zorunlu bir þeydir. 1912 Ocaðýnda yeniden

örgütlenen partimiz, 1913�te uluslarýn kaderlerini tayin hakkýný doðru-layan ve bunu tastamam yukardaki somut anlamda açýklayan birkarar aldý.79 1914-1916�da kudurgan Büyük-Rus þovenizminin hemburjuvazi hem de oportünist sosyalistler arasýnda (Rubanoviç, Ple-hanov, Naþe Dyelo vb.) alýp yürümesi, bizi, bu istemde direnmekte

ve bunu reddedenleri Büyük-Rus þovenizminin ve çarlýðýn fiilen de-stekleyicileri saymakta haklý kýldý. Partimiz, uluslarýn kaderlerini tayinhakkýna karþý bu tür tutum ve davranýþlarýn sorumluluðunu reddet-tiðini en kesin bir biçimde ilim eder.

Polonya sosyal-demokratlarýnýn ulusal sorundaki tutumlarýnýnen son formülasyonu (Polonya sosyal-demokratlarýnýn ZimmerwaldKonferansýndaki beyaný) þu fikirleri içerir:

Bu bildiri, � Polonya halkýný kendi kaderlerini tayin etmeolanaðýndan yoksun býrakarak�, �Polonya�nýn bölgelerini� önümüz-deki ödün verme oyununda yatýrýlacak rehin sayan Alman hükü-metini ve öteki hükümetleri mahkum ediyor. �Polonya sosyal-de-mokratlarý, koca bir ülkenin bölünüp parsellenmesini en kesinþekilde protesto ederler.� ... �Ezilen halklarý kurtarma� iþini Hohen-zollern�lere býrakan sosyalistleri en sert þekilde eleþtirirler. Onlar;ancak uluslar arasý devrimci proletaryanýn yaklaþmakta olan sava-þýmýna katýlmanýn, [sayfa 153] sosyalizm uðruna savaþýn, �ulusal baský

zincirini kýracaðýna, her türlü yabancý egemenliði yýkacaðýna, Pola- nya halký için uluslar topluluðunun eþit üyesi olarak tüm alanlardaserbestçe geliþme olanaðý saðlayacaðýna� inançlarýný ifade ederler.Bildiri, savaþýn �Polonyalýlar için�, �iki kez kardeþ savaþý� olduðunukabul ediyor. (Uluslararasý Sosyalist Komitesinin Bülteni, n° 2, 27Eylül 1915, Rusça çevirisi Enternasyonal ve Savaþ sempozyumun-




da, s. 97.)Her ne kadar kullanýlan siyasal ifade biçimi, II. Enternasyo-

nalin program ve kararlarýnýn çoðunda kullanýlandan bile daha muð-lak ve daha belirsiz ise de, yukardaki sözler, özde, uluslarýn kader-lerini tayin hakkýndan pek farklý deðildir. Bu fikirleri tam ve açýkformüller içinde ifade etmek ve bunlarýn kapitalist düzene ya da

yalnýzca sosyalist düzene uygulanabilip uygulanamayacaðýný belir-leme yolunda herhangi bir çaba, Polonyalý sosyal-demokratlarýn ul-uslarýn kaderlerini tayin etme ilkesini reddetmekle yaptýklarý yanlýþýdaha da açýk bir biçimde gözönüne serer.

Uluslarýn kaderlerini tayin etme ilkesini kabul etmiþ olan 1896

Londra Sosyalist Enternasyonal Kongresi kararý, yukardaki tezlertemel alýnarak tamamlanmalý ve þu noktalar açýklýða kavuþturulma-lýdýr: (1) bu isternin emperyalizm altýnda özel bir ivedilik kazanmýþolmasý; (2) sözkonusu istem dahil, siyasal demokrasinin tüm istem-lerinin, siyasal geleneksel niteliði ve sýnýf içeriði; (3) ezen uluslarýnsosyal-demokratlarýnýn görevlerini, ezilen uluslarýn sosyal-demokrat-larýnýnkilerden ayýrdetme gereði; (4) uluslarýn kaderlerini tayin etmehakkýnýn oportünistler ve kautskiciler tarafýndan tutarsýz ve yalnýzcasözde kalacak bir biçimde kabul ediliþi, bunun da siyasal anlambakýmýndan ikiyüzlü bir tutum olduðu; (5) þovenlerle �kendi� ulus-larý tarafýndan ezilen sömürgelerin ve uluslarýn ayrýlma özgürlüðünütanýmayan sosyal-demokratlarýn, özellikle büyük devletlerin (Büyük-Rus, AngloAmerikan, Alman, ransýz, Ýtalyan, Japon) sosyal-demo-kratlarýnýn, [sayfa 154] gerçekte ayný niteliði taþýdýklarý; (6) sözkonusuolan isternin ve siyasal demokrasinin tüm temel istemlerinin, burju-

va hükümetleri devirmek ve sosyalizmi gerçekleþtirmek uðruna devrimci yýðýn savaþýna doðrudan doðruya baðlý kýlma gereði.

Bazý küçük uluslarýn görüþünün, özellikle, milliyetçi slogan-larla halký aldatan Polonya burjuvazisine karþý savaþýmlarýnda ulus-larýn kaderlerini tayin ilkesini reddetme yanýlgýsýna sürüklenmiþ olanPolonya sosyal-demokratlarýmn görüþünün Enternasyonal tarafýn-dan benimsenmesi, teorik bir yanýlgý, marksizmin yerine prudoncu-luðun konmasý olur ve bu, pratikte ister istemez büyük devletlerinuluslarýnýn en tehlikeli þovenizminin ve oportünizminin desteklen-mesidir.

RSDÝP Merkez Organý Sosyal-Demokrat�ýn Yazýkurulu




Not: Henüz yayýnlanmýþ olan 3 Mart 1916 tarihli Die Neu, Zeit�ta, Kautsky, Habsburglarýn Avusturya�sýndaki ezilen uluslar için

ayrýlma özgürlüðünü tanýmayarak, ama Rusya Polonyasý için bunukabul ederek, Alman þovenizminin en bayaðý temsilcilerinden olan, Austerlitz�e hýristiyanca uzlaþma elini uzatýyor. Hindenburg�a ve Wil-

helm II�ye uþakça bir hizmet! Kautskiciliðin bundan iyi bir sergilen-mesi olamazdý! [sayfa 155]

Ocak-Þubat 1916�da yazýldýVorbote, n° 2Nisan 1916




ULUSLARIN KADERLERÝNÝ TAYÝN HAKKI ÜZERÝNEBÝR TARTIÞMANIN ÖZETÝ

EKÝM 1916

ZÝMMERWALD solunun Vorbote adlý dergisi (n° 2, Nisan1916), merkezi organýmýz Sosyal-Demokrat�ýn ve Polonyalý sosyal-demokrat muhaliflerin organý Gazeta Rabotnicza�ýn yazýkurullarýtarafýndan imzalanmýþ olan uluslarýn kendi kaderlerini tayin hak-kýndan yana ve bu hakka karþý tezleri yayýnlýyor. Okur, yukarda,birinci tezin tam metnini* ve ikinci tezin de çevirisini bulacaktýr.80

Bu sorunun böylesine ayrýntýlý olarak uluslararasý alanda sunulmasýilk kez oluyor: Konu, daha önce, yalnýzca, üç ayrý görüþü temsileden Rosa Luxemburg, Karl Kautsky ve Polanyalý �baðýmsýzlar� [say-

fa 156] tarafýndan, 1896 Sosyalist Enternasyonalin Londra Kongresin-

* Bkz: Bu kitabýn 140-155. sayfalarý. -Ed.




den önce, Neue Zeit adlý Alman marksist dergisinin 1895-1896 yýlla-rýnda çýkan sayýlarýnda, bundan yirmi yýl önce ele alýnmýþtý.81 Bil-

diðimiz kadar, o zamandan beri, uluslarýn kendi kaderlerini tayinhakký sorunu, sistemli bir biçimde, ancak Hollandalýlar ve Polonya-lýlar tarafýndan tartýþýlmýþtýr. Umalým ki, Herald dergisi, bugün bukadar önem kazanmýþ olan bu sorunun, Ýngilizler, Amerikalýlar, ran-sýzlar, Almanlar ve Ýtalyanlar arasýnda tartýþýlmasýný saðlayabilsin.�Kendi� hükümetlerinin doðrudan doðruya destekleyicisi Plehanov-lar, David�ler ve þürekâsý, ve oportünizmi el altýndan savunanlar,kautskiciler ( ve bunlarýn yanýnda Akselrod, Martav, Çheydze veötekiler) tarafýndan temsil edilen resmi sosyalizm, bu konuda o

kadar çok yalan söylemiþtir ki, uzun süre, bir yandan, bu konudasusma ve konudan kaçma çabalarý, öte yandan da iþçilerin bu �la-netli sorunlar� hakkýnda �doðrudan doðruya yanýtlar� istemeleri kaçý-nýlmaz olarak uzun zaman sürüp gidecektir. Biz, okurlarýmýzý, yurt-dýþýndaki sosyalistler arasýndaki akýmlarýn birbiriyle çatýþmasýndanhaberdar etmeye çalýþacaðýz.

Bu sorun, biz Rus sosyal-demokratlar için özel bir önem taþýr;buradaki tartýþma, 1903 ve 1913 yýllarýnda yapýlmýþ olan tartýþmanýnbir devamýdýr;82 savaþ yýllarýnda, bu sorun, parti üyelerinin düþün-celerinde bazý dalgalanmalara neden olmuþtu; Gvozdev�in bellibaþlýönderlerinin ya da þoven iþçi partisinin Martov ve Çheydze gibi li-derlerinin, sorunun özünden kaçma çabalarýnda yaptýklarý düzen-bazlýklar yüzünden, sorun, ivedi bir hal almýþtýr. Bu bakýmdan, ulus-lararasý alanda baþlamýþ olan tartýþmanýn hiç deðilse ilk sonuçlarýnýözetlemek önem taþýr.

Bu tezlerden anlaþýlacaðý gibi, Polanyalý yoldaþlarýmýz bizimileri sürdüðümüz bazý iddialara, örneðin marksizm ve prudonculukkonusunda olduðu gibi, doðrudan yanýt veriyorlar. Ama onlar, dahaçok, kendi iddialarýný bizimkilere karþý [sayfa 157] ileri sürerek, doðru-dan deðil, dolaylý olarak bize karþýlýk veriyorlar. Doðrudan ve dolaylý

yoldan yanýtlarýný inceleyelim.

I. SOSYALÝZM VE ULUSLARIN KADERLERÝNÝTAYÝN HAKKI

Biz, sosyalist düzende uluslarýn kendi kaderlerini tayini hak-kýný uygulamamanýn sosyalizme ihanet olacaðýný ileri sürdük. Bize




ilgilidir. Tartýþma yalnýzca bu nokta üzerinedir. Ama karþý-görüþüsavunanlarýn sustuklarý nokta da budur. Onlar, devlet sýnýrlarý üzeri-

ne, hatta devletin kendisi üzerine düþünmek istemiyorlar. Bu, 1894-1902 döneminin eski ekonomizmi gibi, bir tür �emperyalist eko-nomizm�dir. Eski ekonomizm þunu iddia ediyordu: Kapitalizm mu-zafferdir, onun için siyasal sorunlarla uðraþmak, zaman yitirmekdemektir! Emperyalizm muzafferdir, onun için siyasal sorunlauðraþmak zaman yitirmek demektir! Böyle bir siyaset-dýþý görüþ,marksizm için son derece zararlýdýr.

Gotha Programýnýn Eleþtirisi�nde, Marx þöyle yazar: �Kapita-list toplum ile komünist toplum arasýnda, birinden ötekine devrim

yoluyla geçiþ dönemi yer alýr. Buna, bir siyasal geçiþ dönemi detekabül eder ki, burada, devlet, proletaryanýn devrimci diktatörlüð-ünden baþka bir þey olamaz.�83 Þimdiye kadar, bu gerçek, sosyalist-ler için tartýþma götürmezdi ve bu gerçek, muzaffer sosyalizmingeliþerek tam komünizme varmasýna kadar devletin var olacaðýolgusunun kabul edilmesini de içerir. Engels�in, devletin tedricen

yok [sayfa 159] oluþu konusunda söyledikleri bilinir. Biz, ilk tezimizde,demokrasinin, devletin yok olmasýyla demokrasinin de tedricenortadan kalkacak olan bir devlet biçimi olduðunu özellikle vurgula-dýk. Ve hasýmlarýmýz, marksizmin yerine �devleti yadsýyan� bir görüþükoymalarýna dek, onlarýn iddialarý, büyük bir yanýlgý oluþturacaktýr.

Onlar, devletten (ve dolayýsýyla devletin sýnýrlarýnýn saptan-masýndan) sözedeceklerine, bir �sosyalist kültürel grup�tan sözedi-

yorlar, yani kasýtlý olarak muðlak bir deyim seçiyorlar; amaçlarý dev-letle ilgili bütün sorunlardan kaçabilmektir! Bu, gereksiz sözleri yin-eleme gülünçlüðüne düþmektir: eðer devlet yoksa, elbette ki, dev-letin, sýnýrlarý söz konusu olamaz. Bu durumda, demokratik siyasalprogramýn tümü gereksiz hale gelmektedir. Devlet �sönüp yok ol-duðu zaman� cumhuriyet de olmayacaktýr.

5. tezin notlarýnda sözünü ettiðimiz yazýlarda* Alman þoveniLensch, Engels�in Po ve Ren baþlýklý yapýtýndan ilginç bir pasaj ak-tarýyor. Engels, burada, özetle, bir dizi küçük ve canlýlýðý olmayanuluslarý, tarihsel geliþmeleri sýrasýnda yutmuþ olan �Avrupa�nýn can-lýlýðý olan büyük uluslarýnýn� sýnýrlarýnýn, gittikçe daha çok �halkýndili ve sempatileri�ne uygun olarak saptandýðýný söylemektedir. En-

* Bkz: Bu kitabýn 149. sayfasý. -Ed .




gels, bu sýnýrlarý �doðal� olarak nitelendiriyor.84 Avrupa�da ilerici ka-pitalizm döneminde, yaklaþýk olarak 1848�den 1871�e kadar durum

böyleydi. Bugün, bu demokratik biçimde saptanmýþ olan sýnýrlar,gün geçtikçe daha çok gerici, emperyalist kapitalizm tarafýndan yýkýlmaktadýr. Bütün belirtiler þunu gösteriyor ki, emperyalizm, mi-rasçýsý olan sosyalizme, miras olarak, Avrupa�da ve dünyanýn ötekibölgelerinde daha az demokratik sýnýrlar ve bir dizi ilhaklar býraka-caktýr. Muzaffer sosyalizmin, bütün alanlarda tam demokrasiyi ku-rup uygularken, devlet sýnýrlarýný demokratik biçimde saptamaktançekineceði ve halklarýn �sempatilerini� görmezlikten geleceði [sayfa

160] düþünülebilir mi? Polanyalý meslektaþlarýmýzýn marksizmden

emperyalist ekonomizme kaymakta olduklarýný anlamak için busorularý sormak yeter.Marksizmin karikatürünü çýkaran eski ekonomistler, iþçilere,

marksistler için �yalnýzca iktisadi olanýn� önemli olduðunu söyler-lerdi. Yeni �ekonomistler�, ya muzaffer sosyalizmin demokratik dev-letinin (maddesi olmayan bir �duyular bileþimi� gibi) sýnýrsýz olarak

varlýðýný sürdürebileceðini düþünüyorlar, ya da sýnýrlarýn �yalnýzca�üretimin gerekleri sonucu çizileceðine inanýyorlar. Gerçekte bu sý-nýrlar, demokratik bir biçimde, yani nüfusun istek ve �sempatileri-ne� uygun olarak saptanacaktýr. Kapitalizm, bu sempatileri, ayaklaraltýnda çiðniyor ve böylelikle uluslarýn birbirine yaklaþmasý önünde

yeni güçlükler yaratýyor. Sosyalizm, sýnýf baskýsý olmaksýzýn üretimiörgütlendirerek, devletin bütün üyelerinin mutluluðunu gerçekleþ-tirerek, halkýn �sempatilerinin� serbestçe açýlýp geliþmesine olanaksaðlýyor ve böylelikle uluslarýn birbirine yaklaþmasýný, birbiriyle kay-naþmasýný kolaylaþtýrýyor ve pek büyük ölçüde hýzlandýrýyor.

Okuru, �ekonomizmin� kaba-saba ve beceriksizce iddiala-rýndan dinlendirmek için, bizim tartýþmamýzýn dýþýnda kalan bir ya-bancý sosyalist yazarýn tahlilinden aktarma yapalým. Bu yazar, �ulu-sal kültür özerkliði� diye �okþamadan edemediði bir sevimli hayva-ný� olan, ama bununla birlikte birçok temel sorunlarda çok doðrubir uslamlama yürütebilen Otto Bauer�dir. Örneðin, Ulusal Sorun ve

Sosyal-Demokrasi adlý kitabýnýn 29. bölümünde, o, emperyalist siyaseti, ulusal ideoloji maskesi altýnda gizlemekten baþka bir þey

olmayan hileyi pek haklý olarak suçluyor. �Sosyalizm ve Milliyetilkesi� baþlýklý 30. bölümde þöyle diyor:

�Sosyalist toplum, koca uluslarý zora baþvurarak kendi yapýsý




içine hiç bir zaman alamayacaktýr. Ulusal kültürün bütün nimetle-rinden yararlanan, yasamaya ve hükümete tam ve etkin olarak ka-

týlan ve ensonu, silahlanan halk yýðýnlarýný [sayfa 161] gözünüzün önü-ne getiriniz � böyle bir ulusu, bir yabancý toplumsal organizmayazorla baðýmlý kýlmak mümkün olabilir mi? Her türlü devlet iktidarýsilah kuvvetine dayanýr. Bütün halkýn katýldýðý bugünün ordularý,ince bir mekanizma sayesinde, hala belirli bir kiþinin, bir ailenin yada sýnýfýn elinde tuttuðu bir alettir, týpký geçmiþteki feodallerin paralýaskerlerden oluþan ordularý gibi. Bir sosyalist toplumun demokratiktopluluðunun ordusu da, baský olmaksýzýn sosyalist iþyerlerindeçalýþan ve siyasal yaþamýn bütün alanlarýna katýlan yüksek kültürlü

kimselerden oluþtuðuna göre, silahlanmýþ halktan baþka bir þey deðildir. Bu koþullarda, herhangi bir yabancý yönetim olanaðý orta-dan kalkar.�

Bu doðrudur. Kapitalist düzende ulusal (ya da herhangi birdiðer siyasal) baskýyý ortadan kaldýrmak olanaksýzdýr, çünkü bununiçin sýnýflarýn ortadan kaldýrýlmasý, yani sosyalizmin kabul edilmesi

gereklidir. Ama ekonomiye dayanmakla birlikte, sosyalizmi, yalnýz-ca ekonomiden ibaret sayamayýz. Ulusal baskýyý ortadan kaldýrabil-mek için bir temel (sosyalist üretim) þarttýr, ama bu temel, aynýzamanda, demokratik biçimde örgütlendirilmiþ bir devleti, demok-ratik bir orduyu vb. taþýmalýdýr. Kapitalizmi sosyalizm biçimine sok-makla proletarya, ulusal baskýyý ortadan kaldýrmanýn olanaðýný ya-

ratýr; �ancak� ��ancak�!� halkýn �sempatilerine� uygun olarak dev-let sýnýrlarýnýn çizilmesi dahil, tam ayrýlma özgürlüðü dahil, tam de-mokrasinin bütün alanlarda gerçekleþtirilmesiyledir ki, bu olanak,

gerçek olur. Ve bu da, devlet tedricen yokolduðu zaman tamamla-nacak olan en küçük ulusal sürtüþmenin bile, en küçük ulusal gü-

vensizliðin bile pratikte ortadan kaldýrýlmasý için, uluslarýn gittikçedaha büyük bir hýzla birbirine yaklaþmasý, birbiriyle kaynaþmasý içinbir temel görevini yerine getirecektir. Marksist teori iþte budur; vePolonyalý meslektaþlarýmýz yanýlgýya düþerek bu teoridenuzaklaþmýþlardýr. [sayfa 162]

II. EMPERYALÝZM ÇAÐINDA DEMOKRASÝNÝN�GERÇEKLEÞMESÝ OLANAÐI� VAR MIDIR?

Polonyalý sosyal-demokratlarýn, uluslarýn kaderlerini tayin il-




kesine karþý sürdürdükleri polemik, tamamýyla, bunun kapitalist dü-zende �gerçekleþemeyeceði� iddiasýna dayanýr. Daha 1903�te, biz,

Ýskra yanlýlarý, RSDÝP Ýkinci Kongresinin, program komisyonununiddialarýna, gülmüþ ve bunlarýn (kötü þöhretli) ekonomistler tarafýn-dan savunulan marksizmin çarpýtýlmasý niteliðindeki görüþün bir

yinelenmesi olduðunu söylemiþtik. Tezlerimizde bu yanýlgý üzerin-de özellikle durduk; oysa bütün tartýþmanýn teorik temeli olan asýlbu noktadaki iddialarýmýzdan hiç birine Polanyalý yoldaþlar yanýt

vermemiþtir (ya da verememiþtir?).Uluslarýn kendi kaderlerini tayin ilkesinin iktisadi bakýmdan

olanaksýzlýðý, týpký bizim, makineleri yasaklamanýn ya da emek pa-

rasýnýn vb. kabulünün pratikte uygulanamaz olduðunu tanýtladýðý-mýz gibi bir iktisadi tahlil ile tanýtlanmalýydý. Kimse böyle bir tahlile yanaþmýyor. Emperyalizmin en saldýrgan olduðu bir çaðda, bir küçük

ülkenin, hatta savaþ ya da devrime baþvurmaksýzýn, �istisnai ola-rak� pratikte uygulanmayan uluslarýn kaderlerini tayin ilkesini ger-çekleþtirebildiðinin tanýtlanabildiði(Norveç 1905 gibi) kapitalist dü-zende, �emek parasýnýn dünyanýn tek bir ülkesinde bile �istisnaiolarak� da kabul ettirmede baþarý� saðlandýðýný kimse iddia ede-mez.

Genel olarak, siyasal demokrasi (�saf� kapitalizm için teorikolarak normal üstyapý olmakla birlikte) kapitalizm üzerinde yüksel-mesi olanaklý olan üstyapý biçimlerinden ancak biridir. Gerçekler,hem kapitalizmin, hem emperyalizmin herhangi bir siyasal biçimi-nin çerçevesi içinde geliþtiðini ve bunlarýn tümünü kendisine baðýmlýkýldýðýný gösterir. Bu bakýmdan demokrasinin biçimlerinden birinin,onun istemlerinden birinin �gerçekleþtirilemez� olduðunu iddia et-mek [sayfa 163] temel teorik yanýlgýdýr.

Polonyalý meslektaþlarýmýzdan bu iddialarýmýza yanýt nite-liðinde herhangi bir þey gelmediðinden, biz, tartýþmayý bu noktadakapanmýþ sayýyoruz. Ýddiamýzý tanýtlama yolunda, biz, içinde bulun-duðumuz savaþýn stratejik ve öteki yönlerine baðlý bulunan Polanyadevletinin yeniden kurulmasýnýn �pratikte olanaklý� olduðunu yad-sýmanýn �gülünç� olduðu yolunda son derece somut bir iddia ilerisürdük. Herhangi bir yanýt gelmedi!

Polonyalý yoldaþlar, �yabancý topraklarýn ilhaký konusundasiyasal demokrasinin biçimleri bir yana itilir, burada zora baþvurmabelirleyici roloynar. ... Sermaye, halklarýn devlet sýnýrlarý sorununu




saldýrmalýdýr� sorun, uluslarýn kaderlerini tayin ilkesini tanýyan so-syalistlerin, sorunu Alsaslýlarýn iradesine karþý gelmeden nasýl bir-

kaç hafta, içinde çözüme baðlayabileceklerini gösterebilmektir.Bunun yerine ransýz Alsaslýlarýn kendilerini ransa ya �zor-la� kabul ettirmelerinin oluþturduðu korkunç tehlike üzerinetartýþmak gerçekten inci yumurtlamaktýr.

III. ÝLHAK NEDÝR?

Biz bu sorunu en açýk biçimde tezlerimizde ele aldýk (para-graf 7).* Polonyalý yoldaþlar buna yanýt vermediler: onlar, [sayfa 165]

ýsrarla (1) ilhaklara karþý olduklarýný belirterek, (2) ilhaklara niyekarþý olduklarýný açýklayarak asýl konuyu tartýþmaya yanaþmadýlar.Kuþkusuz, bunlar çok önemli sorunlardýr. Ama bunlar, baþka tür sorunlardýr. Eðer ilkelerimizin teoride saðlam bir temele dayanmasýnýistiyorsak, eðer bu ilkelerin açýkça ve tam olarak ifade edilmesiniistiyorsak, ilhakýn ne olduðu sorununa yanaþmamazlýk edemeyizçünkü biz bu kavramý, siyasal propaganda ve ajitasyonumuzda kul-lanmaktayýz. Yoldaþlar arasý bir tartýþmada bu sorundan kaçýlmasý,ancak, kendi tutumumuzu terkettiðimiz biçiminde yorumlanabilir.

Niçin bu sorun üzerinde durtýyoruz? Konuyu ele alýrken bunuaçýkladýk. Çünkü �ilhaka karþý çýkmak, uluslarýn kaderlerini tayinhakkýný tanýmaktan baþka bir þey deðildir�. Ýlhak kavramý genellikleþunlarý içerir: (1) Zor kavramýný (zorla kendine baðlama); (2) baþkabir ulus tarafýndan ezilme kavramýný (�yabancý� bölgelerin ülke top-raklarýna katýlmasý vb.), ve, bazan da (3) statükonun bözulmasýkavramýný. Biz tezlerde bunu belirttik ve herhangi bir eleþtiriyle dekarþýlaþmadýk.

Sosyal-demokratlar genel olarak zorun kullanýlmasýna karþýolabilirler mi diye sorulabilir. Besbelli ki, olamazlar. Bu demektir ki,biz, ilhaklara, zorla gerçekleþtirildiði için deðil, baþka nedenlerlekarþýyýz. Sosyal-demokratlar statükodan yana da olamazlar. Ne ka-dar evirip çevirirseniz, gene de ilhak, bir ulusun kendi kaderini tayin

etme hakkýnýn çiðnenmesidir, halkýn iradesine karþý olarak devlet sýnýrlarýnýn saptanmasýdýr.

Ýlhaklara karþý olmak, uluslarýn kaderlerini tayin etme hak-

* Bkz: Bu kitabýn 146-148. sayfalarý. -Ed.




kýndan yana olmak demektir. �Herhangi bir ulusun belli bir devletinsýnýrlarý içinde zorla tutulmasýna karþý� olmak, uluslarýn kaderlerini

tayin ilkesinden yana olmakla birdir (biz, tezlerimizin IV. kesimin-de* ayný fikrin bu biraz deðiþik [sayfa 166] ifadesini özellikle kullandýk, ve Polonyalý yoldaþlar, I�inci bölümün, 4'üncü paragrafýnýn

baþlangýcýnda, bize tam açýklýkla yanýt vererek �ezilen uluslarýn il-hakçý devletin sýnýrlarý içinde zorla tutulmasýna karþý olduklarýný�belirttiler). Biz, sözcüklerin anlamý üzerine tartýþmaya giriþmek istem-iyoruz. Eðer programýnda (ya da herkesi baðlayanbir kararýnda, biçimönemli deðildir) ilhaklara karþý olduðunu,** ezilen uluslarýn kendidevletinin sýnýrlarý içinde zorla tutulmasýna karþý olduðunu ilân et-

meye hazýr bir parti varsa, biz bu parti ile tam bir ilke birliði halindeolduðumuzu söylemeye hazýrýz. �Uluslarýn kaderlerini tayin hakký� deyimine sarýlmak, saçma birþeyolur. Ve eðer bizim partimizde,programýn 9. paragrafýnýn sözcüklerini ve formüle ediliþ biçimini,bu zihniyetle deðiþtirmek isteyen kimseler varsa, biz, bu yoldaþlarlagörüþ ayrýlýðýný bir ilke ayrýlýðý saymayýz!

Burada önemli, olan tek þey siyasal açýklýktýr ve sloganlarý-mýzýn teorik bakýmdan olgunluðudur.

Bu sorun üzerindeki sözlü tartýþmalar sýrasýnda (ve sorununözellikle þimdi, savaþ koþullarý içinde önemi kimse tarafýndan tartýþýl-mamaktadýr) þu iddia ileri sürüldü (buna basýnda raslamadýk): Be-lirli bir kötülüðe karþý çýkmak, mutlaka bu kötülüðü ortadan kaldý-ran olumlu bir kavramýn benimsendiði anlamýný taþýmaz. Bu iddia-nýn sakat olduðu açýktýr, ve herhalde bundan ötürüdür ki, basýndahiç bir yerde yinelenmedi. Eðer bir �sosyalist� parti, �ezilen bir ulus-un onu ilhak etmiþ olan devletin sýnýrlarý içinde zorla tutulmasýnakarþý� olduðunu ilan ediyorsa, bu parti, iktidara geldiðinde ayný þeyi

zorla yapmama taahhüdüne giriyor demektir.Kuþkusuz, eðer yarýn Hindenburg Rusya�ya karþý bir yarý-za-

fer elde ederse, ve bunun sonucunda (Ýngiltere�nin ve ransa�nýn,çarlýðý bir ölçüde zayýf düþürme özlemlerine karþýlýk olarak) bir yeniPolonya devleti kurulursa (ki bu, kapitalizmin [sayfa 167] ve emperya-lizmin iktisadi yasalarý bakýmýndan pekâlâ �gerçekleþebilir� bir

* Bkz: Bu kitabýn 148. sayfasý. -Ed.** Karl Radek buna Berner Tagwacht�taki makalelerinin birinde �eski ve yeni

ýrklara karþý� olarak formüle etmiþtir.




þeydir), ve sonra da, ertesi gün, sosyalist-devrim, Petrograd�da,Berlin�de ve Varþova�da muzaffer olursa, Polonya sosyalist hükü-

meti de, Rus ve Alman sosyalist hükümetleri gibi, örneðin Ukrayna-lýlarýn �Polonya devletinin sýnýrlarý içinde�, �zorla tutulmasýna� karþýçýkacak, buna son verecektir. Ve eðer, Gazete Robotnicza�nýn yazý-kurulu üyeleri bu hükümete katýlmýþ bulunurlarsa, kuþkusuz, bun-lar, �tezlerinden� vazgeçecekler ve böylelikle �uluslarýn kaderlerinitayin hakkýnýn sosyalist bir toplumda uygulanamayacaðý� yolundaki�teorilerini� reddedeceklerdir. Eðer biz böyle düþünmeseydik, gün-demimize Polonyalý sosyal-demokratlarla yoldaþça tartýþma diyebir þey yazmazdýk, onlarý þovenler sayarak kendilerine karþý amansýz

bir savaþa giriþirdik.Diyelim ki, ben, herhangi bir Avrupa kentinin sokaklarýnaçýkarak, kendime bir köle satýn almama izin verilmediði için açýkçaprotestoda bulunsaydým ve bunu basýnda da yayýnlasaydým; hiçkuþkusuz herkes, beni, bir köle sahibi, kölelik ilkesinin ya da sis-teminin bir savunucusu saymakta haklý olurdu. Ve kimse, benimkölelikten yana olan sempatilerimin, (�ben kölelikten yanayým� gibi)olumlu bir biçimde deðil de, bir protestonun olumsuz biçimde ifa-de edilmesi nedeniyle aldanmýþ olmazdý. Bir siyasal �protesto�, birsiyasal programýn mutlak karþýlýðýdýr; bu, o kadar belli bir þeydir ki,bunu açýklamak zorunda kalmak, insaný rahatsýz ediyor. Durum neolursa olsun, biz, hiç deðilse Zimmerwald solunda (Zimmerwaldgrubundan bir bütün olarak sözetmiyoruz, çünkü Martov ve ötekikautskiciler de bu gruptadýrlar), bir siyasal protestoyu siyasal prog-ramdan ayýracak, birini ötekinin karþýtý gibi gösterecek vb. kimsele-re III. Enternasyonalde yer olmayacaktýr dediðimizde, herhangi bir�protesto� ile karþýlaþmayacaðýmýza kesin olarak inanýyoruz.

Sözcükler üzerinde pazarlýða giriþecek deðiliz, Polonyalý [sayfa

168] sosyal-demokratlarýn, bir yandan partimiz programýnýn, 9. mad-desinin (kendi programlarýnýn ilgili maddesini de), ve ayný biçimdeEnternasyonalin programýnýn ilgili maddesini (1896 Londra Kongre-si kararý) kaldýrma yolundaki önerilerini ve öte yandan da �eski ve

yeni ilhaklar�, konusunda olduðu gibi �ezilen bir ulusun onu ilhaketmiþ olan devletin sýnýrlarý içinde zorla tutulmasý� konusunda da

kendi siyasal görüþlerini pek yakýnda resmen formüle etme yolun-da çaba harcayacaklarýný kuvvetle umuyoruz. � Bundan sonraki so-runa geçelim.




IV. ÝLHAKLARDAN YANA MI, YOKSA ÝLHAKLARA KARÞI MI?

Tezlerinin I�inci bölümünün 3'üncü paragrafýnda, Pölonyalý yoldaþlar, her türlü ilhaka karþý olduklarýný kesinlikle ilân ediyorlar. Ama ne yazýk ki, ayný bölümün 4'üncü paragrafýnda, ilhakçý diye

nitelendirmek zorunda olduðumuz ifadelere raslýyoruz. Bu para-graf, (en ýlýmlý bir ifadeyle) þu garip tümce ile baþlýyor:

�Sosyal-demokrasinin ilhaklara karþý, ezilen uluslarýn onlarýilhak etmiþ olan devletin sýnýrlarý içinde zorla tutulmasýna karþýsavaþýnýn hareket noktasý, her türlü yurt savunmasýnýn reddidir [ita-

likler yazarlarýn]; ki bu, emperyalizm çaðýnda, kendi burjuvazisinin yabancý halklarý ezme ve talan etme haklarýnýn savunmasýndanbaþka þey deðildir. ...�

Bu, ne demektir? Burada söylenen nedir?�Ýlhaklara karþý savaþýn hareket noktasý, her türlü yurt savun-

masýnýn reddidir...� Ama her ulusal savaþý, her ulusal ayaklanmayý�yurt savunmasý� diye adlandýrabiliriz, ve bugüne dek, bunlar, ge-

nellikle böyle adlandýrýlmýþtýr! Biz, ilhaklara karþýyýz, ama... biz bu-nunla, ilhak edilmiþ olanlarýn, kendilerini ilhak etmiþ olanlardankurtulmak için savaþ açmasýna karþý olduðumuzu kastediyoruz, il-hak edilmiþ olanlarýn, kendilerini ilhak edenlerden kurtarmak içinayaklanmalarýna [sayfa 169] karþý olduðumuzu kastediyoruz! Bu, ilhakçýbir beyan deðil midir?

Tezleri yazanlar, bu tuhaf beyanlarýný haklý göstermek için,�emperyalizm çaðýnda yurt savunmasýnýn, kendi burjuvazisinin ya-bancý halklarý ezme hakkýný savunmak olduðunu ileri sürüyorlar.

Ama bu, yalnýzca emperyalist savaþ için doðrudur, yani emperya-list devletler ya da emperyalist devletler gruplarý arasýndaki savaþiçin, savaþan iki tarafýn �yabancý halklarý� ezmekle yetinmeyerek,kim daha çok halký ezecek diye birbirlerine karþý savaþ açtýklarýdurumlar içindoðrudur.

Besbelli ki, bu tezlerin yazarlarý, �yurt savunmasý� sorununu,partimizden çok farklý olarak koymaktadýrlar. Biz, emperyalist

savaþta, �yurt savunmasýný� reddediyoruz. Bu, partimizin merkezkomitesi bildirisinde olsun, ransýzca ve Almanca olarak yayýnlanan

Sosyalizm ve Savaþ broþürüne alýnan Bern kararlarýnda olsun* tambir açýklýkla belirtilmiþtir. Biz, bunu, ayrýca, tezlerimizde iki kez be-




lirttik (4. ve 6. kesimlerin notlarý).** Görüldüðü gibi, tezlerin Po-lonyalý yazarlarý, genel olarak yurt savunmasýný, yani belki de bun-

lar, �emperyalizm çaðýnda� olanak-dýþý olduklarý için ulusal savaþlarý da reddediyorlar. �Belki� diyoruz, çünkü bu görüþ Polonyalý yoldaþlarýn tezlerinde açýklanmamýþtýr.

Buna karþýlýk, bu görüþ, Alman grubunun tezlerinde �Entern-asyonal� ve özel bir yazýda ele aldýðýmýz Junius�un broþüründe açýk-ça ifade ediliyor.*** Burada söylediklerimize ek olarak þunu belir-telim ki, bir bölgenin ya da bir ülkenin kendisini ilhak etmiþ olandevlete karþý ulusal ayaklanmasý, pekâlâ, savaþ deðil de ayaklanmaolarak nitelendirilebilir (biz, bu itirazla karþýlaþtýk, onun için burada

sözünü ediyoruz, ama gene de terminoloji üzerine bu tartýþmayýpek ciddi saymamaktayýz). [sayfa 170] Herhalde ilhaka uðramýþ olanBelçika�nýn, Sýrbistan�ýn, Galiçya�nýn, Ermenistan�ýn, kendilerini il-hak etmiþ olan ülkelere karþý �ayaklanmalarýný�, �yurt savunmasý�olarak nitelendireceklerini, ve bunda haklý olacaklarýný yadsýmayakalkýþacak kimselerin ortaya çýkmasý pek olasý deðildir. Öylegörülüyor ki, Polonyalý yoldaþlar için sorun bir �ezme hakký� soru-nu olduðuna göre, onlar, bu ilhak edilmiþ ülkelerde de bir burjuvaziolduðu ve bu burjuvazinin de yabancý halklarý ezdýði ya da dahadoðrusu, ezebileceði gerekçesiyle bu tür ayaklanmalara karþýdýrlar.Onlar, bir savaþ ya da ayaklanma hakkýnda bir hükme varýrkenonun gerçek toplumsal içeriðini (ezilmekten kurtulmak amacýylaezilen ulusun savaþýmý) gözönünde tutmuyorlar, ama yalnýzca þuanda ezilmekte olan bir burjuvazinin, eninde sonunda �ezme hak-kýný� kullanacaðý olasýlýðýný gözönünde tutuyorlar. Bir örnek vere-lim: eðer Belçika 1917' de Almanya tarafýndan ilhak edilirse ve eðerbu ülke kurtuluþunu elde etmek için 1918�de ayaklanýrsa, Polonyalý

yoldaþlar, Belçika burjuvazisinin �yabancý halklarý ezme hakkýna�sahip bulunduðu gerekçesiyle, bu ayaklanmaya karþý çýkacaklardýr.

Böyle bir iddiada marksizmin zerresi yoktur, bunu genel ola-rak devrimci de sayamayýz. Eðer sosyalizme ihanet etmek istemi-

yorsak, baþlýca düþmanýmýz olan büyük devletlerin burjuvazisinekarþý her türlü ayaklanmayý desteklemeliyiz, yeter ki, bu ayaklan-

* Bkz: Yeni basým, c. 21, �Savaþ ve Rus Sosyal-Demokrasisi�, �RSDÝP DýþGrubunun Konferansý�, -Ed.

** Bkz: Bu kitabýn 147 ve 148. sayfalarý. -Ed.*** Bkz: V. Lenine, CEýýv�res, Paris-Moscou. c. 22, s. 328-343. -Ed.




ma, gerici sýnýfýn bir hareketi olmasýn. Ýlhak edilmiþ bölgelerin ayak-lanmasýný desteklemeyi reddetmekle, biz, nesnel olarak ilhakçý du-

rumuna düþeriz. Proletarya, özellikle, doðan toplumsal devriminçaðý olan �emperyalizm çaðýnda� ilhak edilmiþ bögelerin ayaklan-masýný bugün olanca gücüyle destekleyecektir ki, yarýn ya da aynýanda, bu ayaklanma yüzünden zayýflamýþ bulunan �büyük� devle-tin burjuvazisine karþý saldýrýya geçebilsin.

Ama Polonyalý yoldaþlar ilhakçýlýklarýnda bununla da kal-mýyor. Onlar, ilhak edilmiþ bölgelerin ayaklanmasýna karþý [sayfa 171]

çýkmakla yetinmiyorlar, bu bölgelerin her ne þekilde olursa olsun,barýþçý yollardan olsa bile, baðýmsýzlýklarýnýn gerçekleþmesine karþý

çýkýyorlar! Bakýn ne diyorlar;�Emperyalizmin baský siyasetinin sonuçlarýnýn her türlüsorumluluðunu reddeden ve bu sonuçlara karþý olanca gücüylesavaþým veren sosyal-demokrasi, Avrupa�da yeni sýnýr taþlarýnýn di-

kilmesine, emperyalizmin yýktýklarýnýn yeniden konmasýna kesinolarak karþýdýr.� (Ýtalikler yazarlarýn.)

Þu anda emperyalizm, Almanya ile Belçika�yý ve Rusya ileGaliçya�yý ayýran �sýnýr taþlarýný yýkmýþ� bulunuyor. Uluslararasý sos-

yal-demokrasi, bu sýnýr taþlarýnýn hangi biçimde olursa olsun yeni-den dikilmesine genel olarak karþý olacakmýþ! 1905�te, �emperya-lizm çaðýnda�, özerk Norveç meclisi, bu ülkenin Ýsveç�ten ayrýldý-ðýný ilan! ettiði zaman, ve Ýsveçli iþçilerin direnmesi yüzünden ol-duðu kadar, emperyalizmin uluslararasý koþullarý sonucu olarak da,Ýsveç gericilerinin kýþkýrttýklarý, Norveç�e karþý savaþ patlak verme-diði zaman, bu anlayýþa göre, sosyal-demokrasi, Norveç�in ayrýlmasý-na karþý olmalýydý, çünkü bu ayrýlma tartýþma götürmez biçimde�Avrupa�da yeni sýnýf taþlarýnýn dikilmesi� anlamýný taþýyordu!

Bu kez, artýk bu, doðrudan doðruya itiraf edilmiþ ilhakçýlýktýr.Bunu çürütmenin gereði yok, bu, kendi kendisini çürütmektedir.Hiç bir sosyalist parti böyle bir tutumu benimsemeye cüret ede-mez: �Biz, genel olarak ilhaklara karþýyýz, ama Avrupa�ya gelince,ilhaklar gerçekleþir gerçekleþmez, biz, bunlarý kabul ederiz ya dakendimizi onlara uydururuz...�

Polonyalý yoldaþlarýmýzý bu kadar açýk... �olanaksýz bir tutu-ma� itmiþ olan teorik yanýlgýnýn kökenleri üzerinde durmakla yeti-neceðiz. �Avrupa�nýn� kaderini, dünyanýn geri kalan kýsmýndan ayrýtutmanýn ne kadar yanlýþ olduðunu ilerde göstereceðiz. Tezlerin




aþaðýya aldýðýmýz iki tümcesi, bize, yanýlgýnýn öteki kaynaklarýný açý-klýyor:

� Emperyalizmin tekerleði, kurulmuþ bir kapitalist [sayfa 172]devleti ezerek nereden geçti ise, orada, emperyalist zulmün vahþibiçiminde, kapitalist dünyanýn siyasal ve iktiþadi merkezileþmesioluþur ki, bu da, sosyalizmi hazýrlar. ... �

Ýlhaklarýn bu tarzda haklý gösterilmesi struveciliktir, mark-sizm deðil. 1890�lar Rusya�sýný anýmsatan Rus sosyal-demokratlarý,Struvelere, Cunow�lara, Legien ve þürekâsýna özgü olan marksiz-min bu tür yozlaþtýrýlmasýný iyi bilirler.

Polonyalý yoldaþlarýn bir baþka tezinde, (II, 3), �sosyal-em-

peryalistler� diye adlandýrýlan Alman struvecileri hakkýnda özellikle yazýlmýþ olan þu satýrlarý okuyoruz:(Uluslarýn kaderlerini tayin hakký sloganý) �sosyal-emperya-

listlere, bu sloganýn hayali niteliðini tanýtlayarak, ulusal baskýya karþýsavaþýmýmýzý tarihsel bakýmdan temelsiz duygusallýk olarak göster-me olanaðýný saðlamakta ve böylelikle proletaryanýn, sosyal-demok-ratik programýn bilimselliðine olan inancýný sarsmaktadýr. ��

Bu demektir ki, tezlerin yazarlarý Alman struvecilerinin tutu-munu. �bilimsel� saymaktadýrlar! Kendilerini kutlarýz.

Ama Lensch�lerin, Cunow�larýn ve Parvuslarýn bize kýyaslahaklý olduklarý tehdidini taþýyan bu þaþýrtýcý iddiayý yere sermek içinbir �ayrýntý�yý belirtmek yeter: bu da Lensch�lerin kendi tarzlarýndatutarlý kimseler olduklarý ve Alman þoven dergisi Glocke n° 8 ve9�da (biz tezlerimizde kasýtlý olarak aktarmalar yaptýk), Lensch hemuluslarýn kaderlerini tayin hakký sloganýnýn �bilime aykýrýlýðýný� (kiPolonyalý sosyal-demokratlar, görünüþe göre, yukarda aktardýðýmýztezlerde ileri sürdükleri iddialardan da anlaþýlacaðý gibi, Lensch�inbu iddiasýný çürütülemez saymaktadýrlar), hem de ilhaklara karþýsloganýnýn �bilime aykýrýlýðýný� tanýtlamaktadýr!

Çünkü Lensch, bizim Polanyalý meslektaþlarýmýza belirttiðimiz ve onlarýn da yanýtlamakta istekli gözükmedikleri basit gerçeði pek

güzel anlamaktadýr: uluslarýn, kaderlerini tayin ilkesini �tanýmakla�ilhaklara karþý �protesto� ile karþý çýkmak arasýnda �ne siyasal, nede iktisadi hatta ne de [sayfa 173] mantýksal bakýmdan bir fark olmadý-ðý gerçeðini. Eðer Polonyalý yoldaþlar, Lensch�lerin, uluslarýn kendikaderlerini tayin hakkýna karþý iddialarýný çürütülme sayýyorlarsa,onlar ayný þekilde þu olguyu da kabul etmek zorundadýrlar: bütün




bu iddialarý Lensch�ler ilhaklara karþý savaþýmý çürütmeyeçalýþýrlarken de kullanýyorlar.

Polonyalý meslektaþlarýmýzýn uslamlamalarýnýn temelinde yatan teorik yanýlgý, onlarý, tutarsýz ilhakçýlar durumuna düþürmüþtür.

V. SOSYAL-DEMOKRASÝ NÝÇÝN ÝLHAKLARA KARÞIDIR?

Bizim açýmýzdan bu sorunun yanýtý açýktýr: çünkü ilhak, ulus-larýn kaderini tayin etme hakkýný engeller, ya da baþka bir deyiþle,çünkü ilhak, ulusal baskýnýn biçimlerinden biridir.

Polonyalý sosyal-demokratlarýn görüþüne göre, buradaözel

açýklamalar gereklidir, ve bu açýklamalarý yapan yazarlar (tezler 1,3),kaçýnýlmaz olarak yeni bir dizi çeliþkiler içine düþmüþlerdir.

(Lensch�lerin �bilimsel� iddialarýna karþýn) ilhaklara karþý ol-duðumuz gerçeðini �haklý göstermek� için ileri sürdükleri iki iddia

var. Birinci iddia:�... Avrupa�da ilhaklarýn muzaffer emperyalist devletin askeri

savunmasý için vazgeçilmez olduðu görüþüne karþý, sosyal-demo-krasi, ilhaklarýn ancak uzlaþmaz karþýtlýklarý güçlendirdiði ve böyle-likle savaþ tehlikesini artýrdýðý gerçeðini ileri sürer. ...�

Bu yanýt Lensch�ler için yetersizdir, çünkü onlarýn baþlýcaiddiasý, askeri zorunluluk deðil, emperyalizm çaðýnda bir merkezileþ-meyi saðlayan ilhaklarýn iktisadi bakýmdan ilerici niteliðidir. Polonyalýsosyal-demokratlarýn tümü birden, bir yandan Avrupa�da emperya-lizm tarafýndan kaldýrýlmýþ olan sýnýr taþlarýný yeniden dikmeyi red-dederek böyle bir [sayfa 174] merkezileþmenin ilerici niteliðini kabulederlerken, öte yandan ilhaklara karþý çýkarlarsa, bunda mantýk varmýdýr?

Devam edelim. Ýlhaklar hangi tür savaþlarýn çýkmasý tehlike-sini artýrýrlar? Emperyalist savaþlaýýn deðil, çünkü, bunlarýn patlak

vermesini saðlayan nedenler baþkadýr: þu andaki emperyalist savaþtabaþlýca uzlaþmaz karþýtlýklar, besbelli ki, bir yandan Ýngiltere ile

Almanya�yý, öte yandan da Rusya ile Almanya�yý karþý karþýya geti-ren karþýtlýklardýr. Bu uzlaþmaz karþýtlýklarýn ilhaklarla bir ilgisi yok-tur. Burada artmasýndan korkulan ve karþý çýkýlan tehlike, ulusalsavaþlarýn ve ulusal ayaklanmalarýn patlak vermesi tehlikesidir. Amabir yandan ulusal savaþlarýn �emperyalizm çaðýnda� olanaksýz ol-




duðunu iddia ederken, öte yandan, ulusal savaþlarýn �tehlikesin-den� nasýl sözedebiliriz? Bu mantýksal deðildir.

Ýkinci iddia: Ýlhaklar, �egemen ulusun proletaryasý ile ezilenulusun proletaryasý� arasýnda bir uçurum kazar. ... Bu durumdaezilen ulusun proletaryasý, kendi burjuvazisi ile birleþir ve egemenulusun proletaryasýný düþman sayar. Uluslararasý proletaryanýn ul-uslararasý burjuvaziye karþý sýnýf savaþýmýnýn yerini, proletaryanýnbölünmesi, onun ideolojik bakýmdan yozlaþmasý alýr. ...�

Biz bu iddialara kesin olarak katýlýyoruz. Ama ayýn sorun için,ayný zamanda, birbirini geçersiz kýlan iddialar ileri sürmek man-týksal mýdýr? Tezlerin I. bölümünün 3. paragrafýnda, ilhaklarýn prole-

taryanýn bölünmesine neden olacaðýný doðrulayan, yukarda sözünüettiðimiz iddialarý, buluyoruz, ve hemen yanýnda, 4. paragrafta, bize, Avrupada þimdiden gerçekleþmiþ olan ilhaklarýn sona erdirilmesi-

ne karþý çýkýlmasý gerektiði �ezilen uluslarýn ve ezen uluslarýn iþçi yýðýnlarýnýn dayanýþma halinde, bir savaþ için eðitilmesi�nden, yana

olmak gerektiði söyleniyor. Eðer ilhaklarýn sona erdirilmesi, gericinitelikte bir �duygusallýk�tan ileri geliyorsa, o zaman ilhaklarýn �pro-letaryada� bir �uçurum� açtýðýný ve [sayfa 175] onun �bölünmesine�neden olduðunu söylemek olanaksýzdýr; tam tersine, ilhaklarda ayrýayrý uluslarýn proletaryasýnýn birbirine yaklaþmasýnýn koþullarýný gör-mek gerekir.

Biz diyoruz ki: sosyalist devrimi baþarabilmek ve burjuvaziyidevirebilmek için iþçiler sýmsýký birleþmelidir, ve uluslarýn kaderler-ini tayin hakký uðruna savaþým, yani ilhaklara karþý savaþým, bu sýkýbirliðin gerçekleþmesine yardýmcý olur. Biz tutarlýyýz. Bunun tamtersi olarak, Avrupa�da ilhaklarýn �dokunulmazlýðýný� ve ulusal savaþ-larýn �olanaksýzlýðýný� kabul eden Polonyalý yoldaþlar, ulusal savaþlarý

ileri surerek ilhaklara �karþý� çýkarken kendi kendilerini mat ediyor-lar! Bu iddialar, ilhaklarýn, ayrý ayrý uluslarýn iþçilerinin birbirine

yaklaþmasýný ve kaynaþmasýný engellediði yolundaki iddialardýr!Baþka bir deyiþle, Polonyalý sosyal-demokratlar ilhaklara karþý

çýkabilmek için, iddialarýný, bizzat kendilerinin ilkelerini reddettikleribir teorik kaynaktan almakzorundadýrlar.

Sömürgeler sorununda, bu, daha açýk-seçik bir biçimde ortaya çýkýyor.




VI. BU SORUNDA �AVRUPA�YI� SÖMÜRGELERLEKIYASLAMAK DOÐRU MUDUR?

Bizim tezlerimizde, sömürgelerin derhal kurtuluþu yolunda-ki istemin kapitalist düzende uluslarýn kaderlerini tayin hakký ka-dar, memurlarýn halk tarafýndan seçilmesi, demokratik cumhuriyet

vb. istemleri kadar �gerçekleþtirilmesi olanaksýz� (yani bir dizi devrimler olmadan gerçekleþtirilemez ve sosyalizm olmadan eðreti)

olduðu söylenmektedir; öte yandan bu istemin �uluslarýn kaderler-ini tayin hakkýnýn tanýnmasýndan� baþka bir þey olmadýðý da belirtil-mektedir.

Polonyalý yoldaþlar, bu iddialardan hiç birine yanýt vermedi-ler. Onlar, � Avrupa� ile sömürgeler arasýnda bir ayrým yapmayakalkýþtýlar. Onlar, ilhaklar yapýldýðý andan baþlayarak bunlarý kaldýr-mayý reddetmekle, yalnýzca Avrupa için [sayfa 176] tutarsýz ilhakçýlardurumuna düþmektedirler. Ama sömürgeler konusunda kesin biristem ile ortaya çýkýyorlar: �Sömürgelerden dýþarý! �

Rus sosyalistleri, �Türkistan�dan, Kiva�dan, Buhara�dan vb.dýþarý!� istemini ileri sürmelidirler, ama Polonya için, inlandiya,Ukrayna vb. için ayný þeyi isterlerse, �hayalciliðe�, �duygusallýða�,�bilimsel olmayan tutuma� vb.düþecekleri iddia ediliyor. Ýngiliz sos-

yalistlerinin sloganý, �Afrika�dan, Hindistan�dan, Avustralya�dandýþarý!� olmalýdýr; ama �Ýrlanda�dan dýþarý!� olmamalýdýr. Yanlýþlýðýböylesine göze batan bir ayrým, hangi teorik iddialara dayandýrýlabi-lir? Bu sorudan sýyrýlmak olanaksýzdýr.

Uluslarýn kaderini tayin hakkýna karþý çýkanlarýn �temel id-diasý� bunun �gerçekleþtirilemeyeceði�dir. �Ýktisadi ve siyasalmerkezileþme� ile ilgili olarak ufak farkla ayný fikir ileri sürülüyor.

Besbelli ki, sömürgelerin ilhakýnda da merkezileþme ol-maktadýr. Eskiden sömürgeler ile Avrupa halklarý �hiç deðilse bun-larýn büyük çoðunluðu� arasýndaki iktisadi fark, sömürgelerin metadeðiþimine katýlmakla birlikte henüz kapitalist üretime katýlmamýþolmalarýydý. Emperyalizm bütün bunlarý deðiþtirdi. Emperyalizminbellibaþlý niteliði, sermaye ihracýdýr. Kapitalist üretim; Avrupa mali-sermayesine baðýmlýlýktan kurtulmasý olanaksýz hale gelen sömür-gelerde, gittikçe artan bir hýzla kök salmaktadýr. Genel kural olarak,askeri bakýmdan olsun, geniþleme bakýmýndan olsun, sömürgele-rin ayrýlmasý ancak sosyalizm ile gerçekleþebilir; kapitalist düzen-




hakla düþünebiliriz? Polonyalý sosyal-demokratlarýn sömürgelere �ta- nýdýklarý� ayrýlma özgürlüðünün kendisi, Avrupa�nýn ezilen, küçük

ama kültürlü ve siyasal bakýmdan titiz uluslarýný, büyük sosyalistdevletlerle birleþmeye doðru itecektir; çünkü sosyalist düzendebüyük devlet teriminin anlamý, günde þu kadar daha az iþ saati,günde þu kadar daha çok ücret olacaktýr. Burjuvazinin boyundu-ruðundan kurtulan emekçi yýðýnlar, o �kültürel yardýmý� alabilmekiçin, geliþmiþ büyük sosyalist uluslarla birleþmeye ve kaynaþmayadoðru olanca güçleriyle meyledeceklerdir, yeter ki, günün ezenleri,uzun zaman ezilmiþ olan bir ulusun gururu ile ilgili olarak taþýmaktaolduðu yüksek derecede geliþmiþ demokratik duyguyu yaralamasýn,

yeter ki, ezilen ulusa kendi devletini, yani �öz� devletini kurmakdahil, bütün alanlarda eþitlik saðlansýn. Kapitalist düzende bu yoldabir �deneyim� savaþ demektir, soyutlanma, kendi içine kapanma

ve ayrýcalýklý küçük uluslarýn (Hollanda, Ýsviçre) dar bencilliði de-mektir. Sosyalist düzende emekçi yýðýnlarýn kendileri, yukarda be-lirtilen salt iktisadi nitelikteki nedenler yüzünden, kendi içlerine ka-panmayý asla istemeyeceklerdir; ve siyasal biçimlerin çeþitliliði, ay-rýlma özgürlüðü, devletin kuruluþu alanýnda edinilen deneyimler,bütün bunlar �genel olarak devletin tedricen yokolmasýndan önce�zengin bir kültürel yaþamýn temeli ve uluslarýn gittikçe artan bir hýz-la birbirine yaklaþacaðýnýn ve kaynaþacaðýnýn güvencesi olacaktýr.

Sömürgeleri ayýrarak onlarý Avrupa ile kýyaslamakla Polonyali yoldaþlar, yanlýþ iddialarýný bir darbede yýkan bir çeliþkiye düþüyorlar.

VII. MARKSÝZM MÝ, PRUDONCULUK MU?

Bizim, Marx�ýn Ýrlanda�nýn ayrýlmasý konusundaki görüþünü[sayfa 179] belirtmemiz, Polonyalý yoldaþlarýn bir seferlik de olsa, do-laylý deðil ama doðrudan doðruya bizi yanýtlamalarýna neden oldu.Ýtirazlarýnýn özü nedir? Onlar, 1848-1871 yýllarý boyunca Marx�ýn tu-tumuna atýfta bulunmanýn �hiç bir deðer taþýmadýðý� görüþündedir-ler. Bu þaþýlacak derecede sert ve kesin iddialarýný desteklemekiçin ileri sürdükleri kanýt, Marx�ýn, �ayný zamanda Çeklerin, Güney Slavlarýnýn vb.�85 baðýmsýzlýk çabalarýna karþý çýkmýþ olmasýdýr.

Eðer bu iddia, bu kadar sertlikle ifade edilmiþse, bu, sonderece yanlýþ olmasýndan ötürüdür. Polonyalý marksistlere göre,Marx, �bir solukta� birbirine aykýrý þeyler söyleyen, kafasý karma-




karýþýk birinden baþka þey deðildir! Bu, kesin olarak yanlýþtýr vekuþkusuz marksizm de deðildir. Polonyalý yoldaþlarýn istedikleri,

ama hiç de uygulamadýklarý �somut� tahlil, bize, Marx�ýn ayrý somut�ulusal� hareketler karþýsýndaki farklý tutumunun bir tek ve aynýsosyalist kavramdan doðup doðmadýðýný araþtýrma görevini yükle-mektedir.

Bilindiði gibi, Marx, çarlýðýn gücüne ve nüfuzuna karþý �bura-da, çarlýðýn mutlak gücüne ve üstün gerici nüfuzuna karþý da dene-bilir� savaþýmýnda, Avrupa demokrasisinin çýkarlarý bakýmýndan,Polonya�nýn baðýmsýzlýðýndan yanaydý. 1849�da feodal Rus ordusuMacaristan�ýn ulusal kurtuluþu uðruna demokratik devrimci ayak-

lanmasýný ezdiði zaman, bu görüþ, en parlak ve en somut biçimdedoðrulandý. O andan baþlayarak Marx�ýn ölümüne kadar ve giderekdaha sonralara, 1890�a kadar, ransa ile ittifak kurmuþ olan çarlýðýngerici nitelikte bir savaþýnýn patlak vermesi tehlikesi belirdiðinde,Engels, her þeyden önce ve her þeyin üzerinde çarlýða karþý savaþýl-masýndan yana oldu. Marx�ýn ve Engels�in Çeklerin ve Güney Slavla-rýnýn ulusal hareketine karþý oluþlarý yalnýzca bundan ötürüdür. Mark-sizm ile, onu çürütmek için deðil de baþka nedenlerle ilgilenenle-rin, o dönemde Marx ve Engels�in açýk ve kesin bir biçimde,

Avrupa�da [sayfa 180] �Rusya�nýn ileri karakolu� görevini yerine getiren�tümüyle gerici halklar� ile �devrimci halklarý� (Almanlarý, Polonya-lýlarý, Macarlarý) karþýt þeyler olarak kýyasladýðýna kendilerini inan-dýrmak için, Marx ve Engels�in 1848-1849 yýllarýnda yazdýklarýný oku-malarý yeter. Bu bir gerçektir ve bu gerçek o dönemde tartýþma

götürmezdi: 1848�de devrimci halklar, özgürlük için savaþýyorlardý ve onlarýn baþ düþmaný çarlýktý, Çekler. vb. ise gerici halklardý, çar-

lýðýn ileri karakollarýydý.Eðer marksizme baðlý kalýnacaksa, somut olarak tahlil edil-

mesi gereken bu somut örnek bize neyi gösterir? Yalnýzca þunu: (1) Avrupa�nýn birkaç büyük ve çok büyük ulusunun kurtuluþunun çý-

karlarý, küçük uluslarýn kurtuluþ hareketinden üstündür; (2) demok-rasi istemi bir ülkenin dar sýnýrlarý içinde deðil, Avrupa ölçüsünde�bugün dünya ölçüsünde denmelidir� ele alýnmalýdýr.

Sorun bundan ibaret. Bu, Polonyalý yoldaþlarýn unuttuklarýama Marx�ýn her zaman baðlý kaldýðý basit sosyalist ilke ile, baþkasýnýezen bir ulusun özgür olamayacaðý ilkesi ile asla çeliþmez. Eðerçarlýðýn uluslararasý politika üzerinde egemen nüfuzunu yürütebil-




diði dönemde, Marx�ýn karþý karþýya bulunduðu somut durum yeni-den meydana gelseydi, örneðin, þu anlamda ki, birçok ulus (týpký

1848 Avrupa�sýnda burjuva demokratik devrime giriþtikleri gibi) sosyalist devrime giriþseydi, ve öteki uluslar da burjuva gericiliðinindayanaklarý durumunda bulunsalardý, bizim de sözkonusu küçükuluslar içinde hareketlerin niteliði ne olursa olsun bu gerici uluslarý�ezmek�, onlarýn ileri karakollarýný yýkmak için onlara karþý bir dev-rimci savaþtan yana olmamýz gerekirdi. Onun için, Marx�ýn taktiðininörneklerini reddetmek þöyle dursun, ki bu, marksizmi sözde, kabuledip, eylemde ondan kopmak olurdu, biz, onlarýn somut tahlillerin-den, gelecek için paha biçilmez dersler çýkarmalýyýz. Uluslarýn ka-

derlerini tayin hakký dahil, demokrasinin çeþitli istemleri mutlakþeyler [sayfa 181] deðildir, bunlar, dünya demokratik hareketinin (bu-gün sosyalist hareketinin) tümünün bir parçasýdýr. Bazý somut du-rumlarda, parçanýn, bütün ile çeliþkiye düþmesi olasýlýðý vardýr; ozaman parça atýlýr. Bir ülkedeki cumhuriyetçi hareket bir baþkaülkenin entrikalarýnýn aleti olabilir ve bu iþe kilise, mali çevreler yada kralcýlar katýlabilir; biz o zaman, bu somut hareketi destekleme-

mekle görevliyiz, ama bu bahane ile uluslararasý sosyal-demokrasi-nin programýndan cumhuriyet sloganýný silmek gülünç olur.

1848-1871�den 1898-1916�ya kadar somut durum hangi ba-kýmdan deðiþmiþtir (burada emperyalizmin en önemli nirengi nok-talarýný bir dönem olarak ele alýyorum: emperyalist Ýspanyol-Ameri-kan savaþýndan Avrupa emperyalist savaþýna kadar)? Çarlýk artýkaçýkça ve tartýþma götürmez biçimde gericiliðin baþlýca kalesi olm-aktan çýkmýþtýr, ilkin, uluslararasý mali-sermaye, özellikle ransýzmali-sermayesi tarafýndan desteklendiði için, ve sonra 1905�ten ötü-rü. Eski dönemde büyük ulusal devletler sistemi �Avrupa demokra-sileri�, dünyaya, demokrasiyi ve sosyalizmi, çarlýða karþýn getiriyor-lardý.* Marx ve Engels, emperyalizm döneminý görecek kadar

* Ryazanov, Grünberg�in Sosyalizm Tarihi Arþivleri�nde (1916, I), Engels�in 1866�da yazmýþ olduðu Polanya sorunu üzerine çok ilginç bir makalesini yayýnladý. Engels, Avrupa�nýn büyük, bellibaþlý uluslarýnýn siyasal baðýmsýzlýðýný ve �kendi kaderlerini tayinhakký�ný (�kendi kendini yönetmek hakký�ný) , proletaryanýn tanýmasý gerektiðinibelirtmekte, ve �milliyetçilik ilkesi�nin (özellikle bonapartçý uygulamasý anlamýnda), yaniherhangi bir küçük ulusun büyük uluslarla ayný düzeyde tutulmasýnýn saçmalýðýnýbelirtmektedir. �Ve Rusya�ya gelince� diyor Engels, �ancak kýyamet günü zorla elindenalýnabilecek olan geniþ bir çalýnmýþ mülk [yani ezilen uluslar] yýðýnýnýn alýkoyucusu olarakbelirtilebilir.�86 Hem bonapartçýlýk ve hem çarlýk, Avrupa demokrasisine karþý küçük ulushareketlerini kendi çýkarlarý uðruna kullanýyorlar.




yaþayamadýlar. Bugünkü sistem sayýsý beþ ya da altýyý bulan) biravuç emperyalist �büyük� devletten herbirinin baþka uluslarý ezme-

si sistemidir; ve bu eziþ, kapitalizmin çöküþünü yapay yollardangeciktirmenin, ve dünyaya hükmeden emperyalist uluslarda opor-tünizm ve sosyal-þovenizmi yapay olarak desteklemenin kaynaðý-dýr. Eskiden, [sayfa 182] Batý Avrupa demokrasisi büyük uluslarý özgür-lüðe kavuþtururken, gerici amaçlarla bazý küçük ulus hareketlerinikullanan çarlýða karþýydý. Bugün, bir yanda þovenler, �sosyal-empe-ryalistler�, öte yanda devrimciler olmak üzere ikiye bölünmüþ olansosyalist proletarya, çarlýk emperyalizmi ile, geliþmiþ kapitalist Avrupaemperyalizminin ittifakýyla karþý karþýyadýr, ve bu ittifak, her ikisinin

birçok uluslarý ezmelerine dayanýr.Durumdaki somut deðiþiklikler bunlardýr, ve her ne kadarsomut olacaklarýný vaadediyorlarsa da, Polonyalý sosyal-demokrat-larýn görmezlikten geldikleri de budur! Ayný sosyalist ilkelerin uygu-

lamasýndaki somut deðiþiklik bundan ileri gelmektedir: eskidenasýl sorun �çarlýða karþý� (ve çarlýðýn demokratik olmayan amaçlar-la kullandýðý küçük ulus hareketlerine karþý) ve Batýnýn büyük de-

vrimci halklarýndan yana savaþmaktý; bugün asýl sorun, artýk birleþmiþolan emperyalist devletlerin, emperyalist burjuvazinin, sosyal-em-peryalistlerin cephesine karþý savaþmak, ve emperyalizme karþý olantüm ulusal hareketleri sosyalist devrim yararýna kullanmaktýr. Pro-letaryanýn emperyalist cepheye karþý savaþýmý ne kadar saf olursaenternasyonalist ilkenin, �baþkasýný ezen bir ulus özgür olamaz�ilkesinin o ölçüde önem kazanacaðý açýktýr.

Toplumsal devrimin doktriner kavramý adýna prudoncular,Polonya�nýn uluslararasý rolünü görmezlikten geldiler ve ulusal ha-reketleri önemsemediler. Sosyal-emperyalistlere karþý uluslararasýsavaþým cephesini bölen, ve ilhaklar konusunda duraksamalarýyla(nesnel olarak) sosyal-emperyalistlere yardým eden Polonyalý sos-

yal-demokratlar, kesinlikle ayný doktriner biçimde hareket etmek-tedirler. Çünkü küçük uluslarýn somut durumlarýna kýyasla biçimdeðiþtirmiþ olan, proleter savaþýn uluslararasý cephesidir: daha önce(1848-1871), küçük uluslarýn �batý demokrasisi�nin ve devrimci hal-klarýn olsun, çarlýðýn olsun, olasý müttefiki olarak [sayfa 183] belirli biraðýrlýklarý vardý; bugün (1898-1914), bu önemi taþýmamaktadýrlar;küçük uluslar, artýk �egemen büyük uluslarýn� asalaklýðýný ve bu-nun sonucu olan sosyal-emperyalizmi besleyen kaynaklardan biri-




dir. Önemli olan, küçük uluslarýn sosyalist devrimden önce beþte-birinin ya da yüzde-birinin kurtulup kurtulmayacaðý deðildir; önemli

olan, emperyalizm çaðýnda, nesnel nedenlerden ötürü proletarya-nýn iki uluslararasý kampa bölünmüþ olmasý, bunlardan birinin, büyükdevletlerin burjuvazisinin masasýndan düþen kýrýntýlarla, özellikleküçük uluslarýn ikili ve üçlü sömürüsünden ötürü soysuzlaþmýþ bu-lunmasý ve öteki kampýn küçük uluslarý kurtarmadan, yýðýnlarýþovenliðe karþý bir zihniyetle, ilhaklara karþý, yani �uluslarýn kader-lerini tayin hakkýndan� yana bir zihniyetle eðitmeden, kendi kendi-sini kurtaramayacaðýdýr.

Sorunun bu en önemli yanýný, sorunlara emperyalizm çaðýn-

da temel nitelik kazanmýþ bulunan açýdan, yani uluslararasý prole-taryanýn iki kampa bölünmüþ olduðu gerçeði açýsýndan bakmayanPolonyalý yoldaþllar görememektedirler.

Prudonculuklarýnýn iþte baþka göze çarpan örnekleri: (1) iler-de sözünü edeceðimiz 1916 Ýrlanda ayaklanmasýndaki tutumlarý;(2) tezlerinin (II, 3, 3. paragrafýn sonu) sosyalist devrim sloganýnýn�ne olursa olsun, hiç bir þeyle gölgelenmemesi gerektiði� yolunda-ki beyanlarý. Sosyalist devrim sloganýný, ulusal sorun dahil, herhangibir sorunda tutarlý bir devrimci tutumla birleþtirmenin bu sloganý�gölgeleyeceðini� sanmak, kesin olarak marksizme aykýrý bir gö-rüþtür.

Polonyalý sosyal-demokratlar, bizim programýmýzý, �ulusal-reformist� buluyorlar. Þu iki pratik öneriyi kýyaslayýnýz:� (1) özerklikiçin (III, 4, Polonyalýlarýn tezleri) ve (2) ayrýlma özgürlüðü için. Prog-ramlarýmýz özellikle ve yalnýzca bu noktada birbirinden ayrýlmakta-dýr! Bunlardan birincisinin [sayfa 184] reformisf olduðu ve onu ikinci-den ayýrdeden þeyin, bu reformizm olduðu açýk deðil mi? Refor-mist bir deðiþiklik, egemen sýnýf iktidarýnýn temellerini sarsmayan,bu sýnýfýn bir ödünü olan ve onun tahakkümünü sürdüren birdeðiþikliktir. Devrimci bir deðiþiklik ise, bu iktidarý temellerine ka-dar sarsar. Ulusal programda reformizm, egemen ulusun bütünayncalýklarýný ortadan kaldýrmaz; reformizm, ulusal baskýnýn tümbiçimlerini yoketmez. �Özerk� bir ulus, �egemen� bir ulusla, haklarbakýmýndan eþit durumda deðildir; Polonyalý yoldaþlar (eski �eko-nomistler� gibi) siyasal kavramlarýn ve kategorilerin tahlilini

yapmamakta direnmeselerdi, bunun farkýna varmazlýk etmezlerdi.Özerk Norveç, 1905�e kadar, Ýsveç�in bir parçasý olarak, çok geniþ




bir özerkliðe sahipti, ama haklar bakýmýndan Ýsveç�le eþit durumdadeðildi. Norveç ancak kendi özgürce ayrýlmasýyla haklar bakýmýn-

dan eþit durumda olduðunu pratikte göstermiþtir (arada þunu söy-leyelim ki, asýl bu özgürce ayrýlýþ, eþit haklara dayanan daha sýký vedaha demokratik bir yakýnlaþma zemini yaratmýþtýr). Norveç yalnýz-ca özerk iken, Ýsveç aristokrasisinin fazladan bir ayrýcalýðý vardý, vebu ayrýcalýk, ayrýlma sonucu �azaltýlmakla� kalmadý (reformizminözü, kötülükleri azaltmaktýr, onlarý yoketmek deðil), tamamen yo-

kedildi (devrimci nitelikte bir programýn baþlýca belirtisi budur). Re-form olarak özerklik ile devrimci bir önlem olarak ayrýlma özgür-lüðü arasýnda ilke farký vardýr. Bu, tartýþma götürmez. Ama herkesin

bildiði gibi, reform, pratikte, devrim doðrultusunda bir adýmdýr. Birdevletin sýnýrlarý içinde zorla tutulan bir ulusun, kesin olarak ulus-laþma sürecini tamamlamasýna, kuvvetlerini toplayýp onlarý taný-mayý ve örgütlendirmeyi ögrenmesine, ve Norveçlilerin yaptýðý gibi,en uygun zamaný seçerek, �biz falan ulusun ya da falan bölgeninözerk meclisi olarak, bütün Rusya çarýnýn bundan böyle Polonyakralý vb. olmadýðýný� ilân etmesine olanak saðlayan, özerkliðin ken-disidir. Buna genellikle �itiraz� edilir, [sayfa 185] ve bu gibi sorunlarýnbildirilerle deðil savaþlarla çözüme baðlandýðý söylenir. Doðrudur:çoðu durumda savaþla çözüme baðlanýr (nasýl ki, büyük devletlerinhükümet biçimi ile ilgili sorunlar da çoðu durumda savaþlar ya dadevrimlerle çözüme baðlanýrsa). Ama, devrimci bir partinin siyasalprogramýna bu tür bir �itirazýn� mantýksal olup olmadýðý sorulabilir.Biz, adalet için, proletaryanin iyiliði için, demokrasi ve sosyalizm

için giriþilen savaþlara ve devrimlere karþý mýyýz?�Ama biz, belki de 10 ya da 20 milyonluk bir küçük ulusun

özgürlüðe kavuþacaðý umuduyla, iki büyük ulus arasýnda bir savaþtan yana, 20 milyon insanýp öldürülmesinden yana olamayýz�! Hayýr,

elbette ki olamayýz. Ama, bu, programýmýzdan uluslarýn tam eþitliðinisildiðimiz için deðil, bir tek ülkede demokrasinin çýkarlarýnýn, bir-çok ülkede ve bütün ülkelerde demokrasýnin çýkarlarýna baðýmlýkýlýnmasý gerektiði için böyledir. Diyelim ki, iki büyük krallýðýn arasýn-da küçük bir krallýk vardýr ve bunun küçük kralý komþu iki ülkeninkrallarýna akrabalýk ya da baþka baðlarla �baðlýdýr� ve gene diyelimki, küçük ülkede cumhuriyetin ilaný ve kralýn sýnýrdýþý edilmesi, pra-tikte, herbiri þu ya da bu kralý küçük ülkeye zorla kabul ettirmekisteyen iki büyük komþu ülke arasýnda savaþýn baþlamasý anlamýna




gelecektir. Kuþkusuz, böyle bir durumda uluslararasý sosyal-demok-rasi ve küçük ülke sosyal-demokrasisinin gerçekten enternasyona-

list olan kolu, krallýðýn yerine cumhuriyetin getirilmesine karþý çýka-caktýr. Krallýðýn yerine cumhuriyetin getirilmesi istemi mutlak birþey deðildir, genel olarak demokrasinin (ve elbette ki daha çoksosyalist proletaryanýn) çýkarlarýna baðýmlý olan, demokratik biristemdir. Böyle bir durumla karþýlaþýlsaydý, bunun, hangi ülkedenolursa olsun sosyal-demokratlar arasýnda en ufak bir görüþ ayrýlýðý-na neden olmayacaðý kesindir. Ama eðer, bir sosyal-demokrat, buörneðe dayanarak, uluslararasý sosyal-demokrasinin programýndancumhuriyet [sayfa 186] sloganýnýn silinmesini önerirse, onu herkes deli

sayar. Ona söylenecek þey þudur:özel

Ýle genel

arasýndaki man-týksal ayrýmý gene de unutmamak gerekir.Bu örnek, bizi, biraz dolambaçlý yoldan da olsa, iþçi sýnýfýnýn

enternasyonalist eðitimi sorununa getiriyor. Sol zimmervaldcýlararasýnda gereði ve birinci derece önemi hiçbir görüþ ayrýlýðýna ne-den olamayacak plan bu eðitim, ezen büyük uluslarda ve ezilenküçük uluslarda, ilhak eden uluslarda ve ilhak olunanlarda somutolarak birbirinin ayný olabilirmi?

Hayýr, olamaz. Bir tek hedefe doðru yürüyüþ: haklarda tameþitlik, bütün uluslarýn en sýký biçimde birbirine yaklaþmasýnýn vesonra da birbiriyle kaynaþmasýnýn ayrý ayrý somut yollardan geçil-mesini gerektirdiði açýktýr, nasýl ki, örneðin, bir sayfanýn merkezin-deki noktaya giden yol, sayfanýn bir kenarýndan hareket edildiðindesola, öteki kenarýndan hareket edildiðinde saða gidilmesini gerekti-rirse. Eðer uluslarýn genel olarak birbiriyle kaynaþmasýný savunan,ilhak eden ye ezen bir büyük ulusun sosyal-demokratý, �kendi�Nikola II�sinin �kendi� Wilhelm�inin �kendi� George�unun, �kendi�Poincaré�sinin ve benzerlerinin de (ilhaklar yoluyla) küçük uluslarla

kaynaþmadan yana olduðunu unutursa �Nikola II, Galiçya ile�kaynaþmadan� yanadýr, Wilhelm II, Belçika ile �kaynaþmadan�

yanadýr vb.�, böyle bir sosyal-demokrat, teoride gülünç bir doktri-ner ve pratikte de emperyalizmin yardýmcýsý durumuna düþer.

Ezen ülkelerin iþçilerinin enternasyonalist eðitimi, zorunlu ola-rak, her þeyden önce, ezilen ülkelerin özgürlüðü ve ayrýlmasý ilkesi-nin savunulmasýný içermelidir. Yoksa, ortada enternasyonalizm diyebir þey kalmaz. Bu propagandayý yapmayan ezen bir ulusun sos-

yal-demokratýný, emperyalist ve alçak saymak, hakkýmýz ve görevi-




mizdir. Sosyalizmin gerçekleþmesinden önce ayrýlma olasýlýðýnýnbinde-bir olmasý durumunda bile, bu istem, mutlak bir istemdir.

[sayfa 187]Ýþçilerde ulusal ayrýlýklar karþýsýnda �ilgisizliði� geliþtirmek gö-revimizdir. Bu, tartýþma götürmez. Ama bu, ilhakçýlarýn savunduðu�ilgisizlik� deðildir. Ezen bir ulusun bireyi, küçük uluslarýn, eðilimle-rine göre, kendi devletinin mi yoksa komþu devletin mi bir parça-sýný oluþturduðu ya da baðýmsýz olup olmadýðý sorunu karþýsýnda�ilgisiz� kalabilmelidir: eðer, o, �ilgisiz� kalamýyorsa, sosyal-demok-rat deðildir. Enternasyonalist bir sosyal-demokrat olabilmek için,

yalnýzca kendi ulusunu düþünmemeli, bütün uluslarýn çýkarlarýný,

onlarýn özgürlüðünü ve eþitliðini, kendi ulusununüzerinde

tutabilm-elidir. �Teoride� bu noktada herkes görüþ birliði halinde; ama uygu-lamada, ilhakçýlara özgü ilgisizlik gösteriliyor. Kötülüðün kökeniburadadýr.

Bunun karþýtý olarak, küçük bir ulusun sosyal-demokratý, aji-tasyonunun aðýrlýk merkezini bizim genel formülümüzün son söz-cüðü üzerine getirmelidir: uluslarýn �serbestçe kabullendiði birlik�.O, enternasyonalist olarak görevlerine sýrt çevirmeden hem kendiulusunun siyasal baðýmsýzlýðýndan yana olabilir, hem de ulusununbir komþu devlet (x, y, z, vb.) ile birleþmesinden yana olabilir. Amao, her durumda küçük ulus darkafalýlýðýna karþý, kendi içine kapan-maya karþý savaþým vermeli, bütünü ve geneli gözönünde tutmalý,özeli genel çýkara baðýmlý kýlmalýdýr.

Sorunu derinliðine incelememiþ olanlar, ezen uluslarýn sosyal-demokratlarý �ayrýlma özgürlüðü� üzerinde ýsrar ederlerken, ezi-

len ulusun sosyal-demokratlarýnýn �birleþme özgürlüðü� üzerindedirenmelerinin çeliþki olduðunu düþünürler. Ama biraz düþününce,enternasyonalizme ve bugünkü durumdan hareket ederek, ulusla-rýn birbiriyle kaynaþmasýna varabilmek için baþka yolun olmadýðý,olamayacaðý anlaþýlýr.

Ve þimdi Hollanda ve Polonya sosyal-demokratlarýnýn özeldurumlarýna gelmiþ bulunuyoruz. [sayfa 188]

VIII. HOLLANDA VE POLONYA SOSYAL-DEMOKRATENTERNASYONALÝSTLERÝNÝN TUTUMUNDA ÖZEL VE GENEL

En küçük kuþku yok ki, uluslarýn kaderlerini tayin ilkesine




ülkesinde uluslarýn kaderlerini tayin hakkýna karþýdýr ama �kendi�ulusu tarafýndan ezilen Hollanda Doðu-Hindistaný için bundan yana-

dýr! Bizim, onu daha içten bir enternasyonalist ve uluslarýn kader-lerini tayin hakkýný Almanya�da Kautsky gibi, bizde Trotski ve Mar-tov gibi, biçimsel olarak ikiyüzlüce kabul edenlerden, kendimizeçok daha yakýn bir militan saymamýza þaþýlabilir mi? Marksizmingenel ve temel ilkelerinden, �benim kendi� ulusum tarafýndan ezi-len uluslarýn özgürlüðü ve ayrýlmasý uðruna savaþým, tartýþma götür-mez bir biçimde doðmaktadýr, ama kuþkusuz, bu ilkeden özgürolarak Hollanda�nýn baðýmsýzlýðýnýn birinci derecede önemli bir sorunolduðu sonucu çýkarýlamaz � o Hollanda�dýr ki, nasýrlaþmýþ, bencil,

hayvanlaþtýrýcý içine kapanýklýðýnýn acýsýný çekmektedir; varsýn bütündünya yansýn, biz bütün bunlardan uzak kalalým, �biz� eski talanla-rýmýzla ve bunlarýn zengin �artýklarý� Doðu-Hindistaný ile yetiniriz,�bizi� baþka þey ilgilendirmez! [sayfa 190]

Bir örnek daha: Karl Radek, savaþýn baþlamasýndan bu yana Alman sosyal-demokrasisi saflarýnda enternasyonalizm için katarlý

bir savaþ vererek, özellikle büyük hizmetleri geçen bu Polonyalýsosyal-demokrat, �Uluslarýn Kaderlerini Tayin Hakký� baþlýklý bir ya-zýda uluslarýn kaderlerini tayin ilkesine sert saldýrýlarda bulundu( Lichtstrahlen87 �J. Borchardt tarafýndan yayýnlanan, Prusya sansürü-nün yasakladýðý aylýk radikal sol dergi� 5 Aralýk 1915, Üçüncü Yayýn

Yýlý, n° 3). O, yeri gelmiþken belirtelim, kendi görüþünü destekle-mek için yalnýzca Hollandalý ve Polonyalý yazarlardan aktar yapýyor;görüþü de, uluslarýn kaderlerini tayin ilkesinin �iddiasýna göre sos-

yal-demokrasinin her türlü baðýmsýzlýk savaþýný desteklemeye zorun-lu olduðu� fikrini beslemediði görüþüdür.

Genel teori bakýmýndan, bu iddia düpedüz mantýða aykýrýdýr:ilkin, özel genele baðýmlý kýlýnmadýkça, her demokratik istem kaçý-nýlmaz olarak kötüye kullanýlabilir; biz, ne �her türlü� baðýmsýzlýksavaþýmýný desteklemeye zorunluyuz, ne de �her türlü� cumhuriyetuðruna ya da kilisenin nüfuzuna karþý savaþýmý. Ýkincisi, ayný �yanýl-gýyý� içermeyen ulusal baskýya karþý hiç bir savaþým formülü deolamaz. Radek�in kendisi Berner Tagwacht�ta (1915, n° 253) �eski

* Polonya Sosyal-Demokratlarýnýn, formülasyonlarý biraz farklý olmakla birlikte, benimsedikleri þeylerin tümünü anýmsayalým.

** Bkz: Bu kitabýn 149.sayfasý -Ed.




ve yeni ilhaklara karþý� formülünü kullandý. Her Polonyalý milliyetçi,bu formülden haklý olarak þu anlamý çýkarabilir: �Polonya ilhak

edilmiþ bir ülkedir, ben ilhaklara karþýyým, dolayýsýyla, benPolanya�nýn baðýmsýzlýðýndan yanayým.� Ya da Rosa Luxemburg�un1908�de yazdýðý bir yazýda88 �ulusal baskýya karþý� formülünün pek

yerinde olduðunu yazdýðýný anýmsýyorum. Ama herhangi, bir Po-lonyalý milliyetçi,-ve çok haklý olarak� ilhakýn, ulusal baskýnýn biçim-lerinden biri, olduðunu, bunun sonucu olarak da, vb. diyebilir.

Ama bu genel iddialar yerine, Polanya�nýn özel koþullarýnýgözönünde tutunuz: Bugün Polanya�nýn baðýmsýzlýðý, savaþlar [sayfa

191] ya da devrimler olmadan �gerçekleþemez�. Yalnýzca Polonya�nýn

yeniden kurulabilmesi için Avrupa�da bir genel savaþtan yana ol-mak demek, en kötü türden bir milliyetçi olmak demektir, bu,küçük sayýda Polonyalýnýn çýkarýný, savaþýn acýlarýný çeken yüz mi-lyonlarca insanýn çýkarýndan önde tutmak olur. Gerçekten bu, an-cak sözde sosyalist olan ve onlarla karþýlaþtýrýldýklarýnda Polonyalýsosyal-demokratlarýn bin kez haklý olduklarý Polonya Sosyalist Parti-sinin, sað kanadýndakilerin89 görüþünden baþka bir þey deðildir.

Komþu emperyalist ülkeler arasýndaki mevcut iliþkiler koþullarýnda,Polonya�nýn baðýmsýzlýðý sloganýný þu anda ileri sürmek, gerçektebir hayal peþinde koþmaktýr, dar bir milliyetçiliðin içine düþmektir.Bu, vazgeçilmez bir önkoþulu, Avrupa�da gelen devrimi, ya da hiçdeðilse, Rusya�da ve Almanya�da devrimi unutmaktýr. Ayný biçim-de, 1908-1914 Rusya�sýnda koalisyon özgürlüðü gibi baðýmsýz birslogan ileri sürmek, bir hayal peþinde koþmak ve nesnel olarakStolipin�in iþçi partisine (bugün Potressov ve Gvozdev partilerine, kigeçerken söyleyelim ayný sonuca varýr) yardým etmek olur. Amakoailisyon özgürlüðü istemini genel olarak sosyal-demokrasi pro-gramýndan çrkarmaya kalkýþmak bunaklýk olur!

Üçüncü örnek belki de en önemlisidir. Polonyalýlarýn tezle-rinde (III, paragraf 2 sonunda), bir Polonya tampon devletinin ku-rulmasý fikrine, �bunun, güçsüz küçük gruplarýn tutarsýz bir ütopyasýolduðu iddiasýyla karþý çýkýlmaktadýr. Bu gerçekleþirse, bu fikir, þu

ya da bu büyük devletler grubunun askeri sömürgesinden, bunlarýnaskeri ve iktisadi çýkarlarýnýn oyuncaðýndan, yabancý sermaye içinbir sömürü alaný ve geleceðin savaþlarý için bir savaþ alaný olacakolan ufacýk bir Polonya devletinin kurulmasýndan baþka anlamagelmeyecektir.� Bütün bunlar, çok haklý olarak, þu anda Polonya�nýn




baðýmsýzlýðý sloganýna karþý ileri sürülen görüþlerdir, çünkü yalnýzcaPolonya�da patlak verecek olan devrim bile, durumu hiç bir þekilde

deðiþtiremez ve [sayfa 192] Polanyalý yýðýnlarýn dikkatini esas olandan:onlarýn savaþýmýný Rus ve Alman proletaryasýnýn savaþýmýna baðla- yan baðdan baþka yöne çevirir o Polonya proletaryasýnýn, proletarya olarak, Polanya�nýn özgürlüðü dahil, sosyalizmin ve özgürlük

davasýna þu anda ancak komþu ülkelerin proleterleriyle omuz omuza, dar anlamýyla Polanya davasýný güden milliyetçilere karþý savaþ-makla yardým edebileceði, bir paradoks deðil, bir gerçektir. Polon-

yalý sosyal-demokratlarýn bu darkafalý milliyetçilere karþý savaþýmla-rýnda kazanmýþ olduklarý büyük tarihsel deðer yadsýnamaz.

Ama, Polonya�nýn bugünkü özel

koþullarý bakýmýndan doðruolan ayný iddialarýn, onlara verilmiþ olan genel biçim içinde yanlýþolduðu apaçýktýr. Savaþlar oldukça, Polonya, her zaman Almanyaile Rusya arasýndaki çarpýþmalarda savaþ alaný olacaktýr; bu, savaþlarýbirbirinden ayýran arada, daha büyük bir siyasal özgürlüðe karþý (vedolayýsýyla siyasal baðýmsýzlýða karþý) ileri sürülebilecek bir iddiaolamaz. Yabancý sermayenin sömürüsü üzerine, yabancý çýkarlarýnoynayacaðý rol üzerine olan uslamlama için de ayný þey söylenebi-lir. Polonyalý sosyal-demokratlar þu anda Polonya�nýn baðýmsýzlýðýsloganýný atamazlar, çünkü, enternasyonalist proleterler olarak, Po-lonyalýlar, sosyalist partinin sað kanatçýlarý gibi bir emperyalist kral-lýðýn uþaðý durumuna düþmeden, bu alanda hiç bir þey yapamazlar.

Ama Rus ve Alman iþçileri için Polonya�nýn ilhakýna katýlmalarý (kibu, Alman ve Rus iþçi ve köylülerinin, yabancý halklarýn, cellâtlýðýrolünü kabul etmeleriyle, en rezilce ve alçakça bir zihniyet içindeeðitilmesine varýr) ya da Polonya �nýn baðýmsýz olmasý sorunu, onla-rýn ilgisiz kalacaðý bir sorun olamaz.

Durum gerçekten karýþýk görünüyor. Ama katýlanlarýn tümü- nün enternasyonalist olarak kalabilecekleri bir çýkýþ yolu var: Rus

ve Alman sosyal-demokratlarý, Polonya�nýn kayýtsýz þartsýz �ayrýlmaö zgürlüðünü� isterler; Polonya sosyal-demokratlarý, þimdilik, Polon-

ya�nýn baðýmsýzlýðý sloganýný [sayfa 193] ileri sürmeden, hem küçükhem büyük ülkelerde proleter savaþýn birliði için savaþým verirler.

IX. ENGELS�ÝN KAUTSKY�YE MEKTUBU

Sosyalizm ve Sömürge Politikasý (Berlin 1907) adlý broþü-




ründe, o zamanlar henüz marksist olan Kautsky, Engels�in kendisi-ne 12 Eylül 1882�de yazdýðý, tartýþtýðýmýz sorunla ilgili olan son dere-

ce ilginç bir mektubu yayýnladý. Mektubun belli baþlý kýsmý þöyle:�Bence asýl sömürgeler, yani Avrupalýlarýn yerleþtikleri ülke-ler �Kanada, Kap, Avustralya� hep baðýmsýz olacaklardýr; öte yan-dan yalnýzca boyunduruk altýna alýnmýþ olan yerli nüfusun yaþadýðýülkeler �Hindistan, Cezayir, Hollanda, Portekiz ve Ýspanya�nýn elin-de olan yabancý topraklar� þimdilik proletarya tarafýndan alýnmalý

ve olanaklý olan hýzla baðýmsýzlýða doðru götürülmelidir. Bu sürecinnasýl geliþeceðini söylemek güçtür! Hindistan, belki, hatta pek olasýolan bir devrim yapacaktýr, ve kendisini kurtarma süreci içinde olan

proletarya, bir sömürge savaþý yapamayacaðýna göre, Hindistan�ýnkendi yoluna býrakýlmasý zorunlu olacaktýr; elbette ki, bu, her türlü yýkýntýya meydan vermeden olmayacaktýr; ama böyle þeyler bütün

devrimler için olaðandýr. Ayný þey baþka yerde de olabilir, örneðinCezayir�de ya da Mýsýr�da, ve bu, bizim için en iyi þey olur. Bizim,kendi ülkemizde yeteri kadar yapacak þeyimiz olacak. Avrupa veKuzey Amerika yeniden örgütlenir örgütlenmez, bu öylesine muaz-zam bir kuvvet ve öyle bir örnek oluþturacaktýr ki, yarý-uygar ülkelerbizi kendiliklerinden izleyeceklerdir; iktisadi gereksinmeler onlarýbu yola itmeye yetecektir. Bu ülkelerin sosyalist bir örgütlenmeye

varmadan önce, içinden geçmek zorunda kalacaklarý toplumsal vesiyasal aþamalara gelince, öyle sanýyorum ki, bugün, bu konudaancak, dayanaðý olmayan varsayýmlar ileri sürülebilir. Bir þey kesin-dir: o da muzaffer proletaryanýn, kendi zaferini baltalamadan, hiç[sayfa 194] bir yabancý ulusa, hangi türden olursa olsun mutluluðu zor-

la kabul ettiremeyeceðidir. Elbette ki, bundan, deðiþik türden savunma savaþlarýnýn olmayacaðý sonucu çýkarýlamaz...�90

Engels, �iktisadi etkenlerin� tek baþýna bütün zorluklarýndoðrudan doðruya hakkýndan gelebileceðine kesinlikle inanmýyor.Ýktisadi devrim, bütün halklarý sosyalizme doðru yönelmeye itecek-tir, ama ayný zamanda (sosyalist devlete karþý) ayaklanmalar ve sa-

vaþlar olasýlýðý da vardýr. Siyasetin ekonomiye kendini uyarlamasýkaçýnýlmaz bir þeydir, ama bu, bir atýlýmda, engellerle karþýlaþýlmadanolmayacaktýr, bu, basitçe ve doðrudan doðruya olmayacaktýr. En-gels, yalnýz bir þeyin �kesin� olduðunu, mutlak bir enternasyonalistilke olduðunu belirtiyor ve bunu yalnýzca somürge uluslara deðil,

tüm �yabancý uluslara� uyguluyor: bu uluslara mutluluðu zorla ka-




bul ettirmek, proletaryanýn zaferini baltalamak demektir. Yalnýzca bir toplumsal devrim yaptý diye, proletarya, azizlik

mertebesine ulaþmayacak ve yanýlgýlara, zaaflara karþý baðýþýklýkkazanmayacaktýr. Ama yapýlacak olan yanýlgýlar (baþkalarýnýn sýrtý-na binmeye doðru iten bencil çýkarlar), proletaryayý kaçýnýlmaz ola-rak bu gerçeðin bilincine götürecektir.

Biz sol zimmervaldcýlar, hepimiz, örneðin Kautsky�nin de,onu marksizmden þovenizmin savunuculuðuna geçiren 1914�tekidönekliðinden önce paylaþmýþ olduðu inanca, sosyalist devriminçok yakýn gelecekte, ayný Kautsky�nin bir zamanlar dediði gibi �bugünden yarýna� gerçekleþeceði inancýna sahibiz. Ulusal düþmanlýklar

çabucak yokolmayacak; ezilen ulusun, kendisini ezen ulusa karþý�zaten çok meþru olan� düþmanlýðý bir zaman sürecektir; bu düþ-manlýk ancak sosyalizmin zaferinden sonra ve uluslar arasýnda tamdemokratik iliþkilerin kesin olarak kurulmasýndan sonra daðýlacak-týr. Eðer sosyalizme baðlý kalmak istiyorsak, daha þimdiden, yýðýnla-rýn enternasyonalist eðitimine giriþmeliyiz, [sayfa 195] bu da ezen ulus-larda ezilen uluslarýn ayrýlma özgürlüðü üzerinde ýsrar etmedenolanaksýzdýr.

X. 1916 ÝRLANDA AYAKLANMASI

Tezlerimiz, teorik görüþlerimizin doðruluðunu denemek içininceleme materyali görevini yerine getirmesi gereken bu ayaklan-madan önce yazýlmýþtý.

Uluslarýn kaderlerini tayin hakkýna karþý çýkanlar, emperya-lizm tarafýndan ezilen küçük uluslarýn yaþama yeteneðinin þimdidentükendiði, bu uluslarýn emperyalizme karþý hiç bir rol oynayamaya-caklarý, salt ulusal özlemlerinin desteklenmesiyle hiç bir þey eldeedilemeyeceði sonucuna varýyorlar. 1914-1916 emperyalist savaþýnýndeneyimi, bu görüþü somut olarak yalanlýyor.

Savaþ, Batý Avrupa uluslarý ve tüm emperyalizm için bir bu-nalým dönemi oldu. Her bunalým, alýþýlageleni atar, dýþ örtüleri ko-parýr, zamanýný tamamlamýþ olaný süpürür, daha derin güçleri vegerilimleri açýða çýkarýr. Savaþ, ezilen uluslarýn hareketi bakýmýndanneyi açýða çýkarmýþtýr? Sömürgelerde, ezen uluslarýn savaþ sansürü-nün yardýmýyla bütün yollara baþvurarak gizlemeye çalýþtýklarý bes-belli olan birçok ayaklanma giriþimini. Bununla birlikte, Singapur�da,




Ýngilizlerin Hintli birliklerinde bir isyan hareketini vahþice bastýrdý-klarý; ransýz Annam�ýnda (bkz: Naþe Slovo) Alman Kamerun�unda

(bkz: Junius�un broþürü* ayaklanma giriþimleri olduðu; Avrupa�da,Ýrlanda�da bir ihtilal olduðu, ve zorunlu askerliði Ýrlanda�ya yaymayacesaret edememiþ olan �özgürlük aþýðý� Ýngilizlerin, o ülkede barýþýidamlar yoluyla saðladýklarý; ve öte yanda, Avusturya hükümetinin,Çek Meclisi milletvekillerini �yurda ihanetten� idama mahkum et-tiði ve koca Çek askeri birliklerini de ayný �suçtan� kurþuna dizdir-diði biliniyor. [sayfa 196]

Elbetteki, bu liste tam olmaktan uzaktýr. Bununla birlikte,emperyalizmin bunalýmý yüzünden ulusal isyan alevlerinin hem

sömürgelerde, hem

Avrupa�da tutuþtuðunu; ulusal dostluk vedüþmanlýk duygularýnýn en aðýr tehditlere ve baský önlemlerine karþýnaçýða vurulduðunu gösterir. Oysa emperyalizmin bunalýmý, dahadoruk noktasýna ulaþmýþ olmaktan uzaktý; emperyalist burjuvazininiktidarý henüz sarsýlmamýþtý (�yýpratma� savaþý bu sonuca varabilir,ama henüz oraya varmýþ deðiliz); emperyalist devletlerde proleta-rya hareketi henüz pek zayýftýr. Savaþ tam bir yorgunluða ve kuvvet-lerin tükenmesine vardýðý zaman, ya da hiç deðilse devletlerdenbirinde, burjuvazinin iktidarý, 1905�te çarlýk iktidarýnda olduðu gibi,proletarya savaþýnýn darbeleri altýnda sarsýldýðý zaman ne olacaktýr?

9 Mayýs 1916�da, solculardan bazýlarýný içeren Zimmerwaldgrubunun organý Berner Tagwacht�ta �Þarký Bitmiþtir� baþlýðýnýtaþýyan, K.R. imzalý91 bir yazý çýktý. Bu yazý, Ýrlanda ayaklanmasýndansözederek, bunun bir �darbe�den baþka bir þey olmadýðýný ileri sür-üyordu; çünkü, yazarýn iddiasýna göre, �Ýrlanda sorunu, bir köylüsorunu�ydu, köylüler reformlar yoluyla yatýþtýrýlmýþlardý, ve ulusalhareket de yalnýzca �çok gürültü koparmýþ olmasýna karþýn, fazlabir toplumsal desteði olmayan, yalnýzca kentlerde bir küçük-burju-

va hareketi� olarak kalmaktaydý.Korkunç bir doktrinerliði ve ukalâlýðý yansýtan bu deðerlen-

dirmenin, ayaklanmayý ayný biçimde �Dublin Darbesi� olaraknitelendirmiþ olan Rus ulusal liberali bir kadetin, Bay A. Kuliþer�indeðerlendirmesiyle (Reç, n° 102, 15 Nisan 1916) ayný zamana rasla-masý þaþýlacak bir þey deðildir.

Umalým ki, �her þeyde bir hayýr vardýr� atasözüne uygun

* Bkz: V. Lénine, (Euvres, Paris-Moscou, c. 22, s. 328,343. -Ed.




olarak, �uluslarýn kaderlerini tayin hakkýna� karþý çýkarken ve küçükuluslarýn ulusal hareketlerine küçümsemeyle bakarken hangi bata-

klýða battýklarýný anlamamýþ olan birçok yoldaþ, emperyalist burjuvazinin bir temsilcisinin deðerlendirmesiyle [sayfa 197] bir sosyal-de-mokratýnki arasýndaki �raslantý niteliðinde� bu uygunluðun etkisiylegözlerini faltaþý gibi açsýnlar!!

Ancak ayaklanma giriþimi küçük bir komplocular ya da saç-malayan manyaklar grubunu ortaya çýkardýðý zaman ve halk yýðýn-larý içinde hiç bir yanký uyandýrmadýðý zaman, bilimsel anlamýyla�darbe�den sözedilebilir. Yüzyýllarý kapsayan bir geçmiþi olan, deðiþiksýnýf çýkarlarý bileþiminden ve aþamalardan geçmiþ olan Ýrlanda ulu-

sal hareketi, Amerika�da toplanan, yýðýnlara dayalý bir Ýrlanda ulusalkongresi tarafýndan ilan edildi (Vorwärts, 20 Mart 1916), bu kongreÝrlanda�nýn baðýmsýzlýðýný da ilan etti; bu ayaklanma uzun bir yýðýnajitasyonu, gösteriler, gazete yasaklamalar vb. döneminden sonra,kent küçük-burjuvazisinin bir kesiminin ve iþçilerden bir kesiminin

yönettiði sokak savaþlarý biçiminde belirdi. Böyle bir ayaklanmayý�darbe� olarak niteleyen kimse, ya gericilerin en kötüsüdür, ya dabir toplumsal devrimi canlý bir olay olarak kavramaktan aciz birdoktrinerdir.

Toplumsal devrimin, sömürgelerde ve Avrupa�da ayaklan-malar olmadan, bütün önyargýlarýyla küçük-burjuvazinin bir kesi-minin devrimci patlamasý olmadan, siyasal bakýmdan bilinçsiz olanproleter ve yarý-proleter yýðýnlarýn, toprakbeyliði, kilise, krallýk boy-unduruðuna karþý, ulusal vb. boyunduruða karþý hareketi olmadandüþünülebileceðini sanmak, toplumsal devrimi reddetmektir. Bu birordunun belirlenmiþ bir noktada mevziye girerek �biz sosyalizm-den yanayýz� ve bir baþka ordunun da bir baþka noktada saf tutarak�biz emperyalizmden yanayýz� diyeceðini ve o zaman toplumsaldevrim olacaðýný sanmak olur! Ancak böylesine ukalâca ve gülünçbir görüþ açýsýndan hareket ederek Ýrlanda ayaklanmasýna �darbe�diye sövülebilirdi.

�Saf� bir toplumsal devrim bekleyen kimsenin ömrü, bunugörmeye yetmeyecektir. Böylesi, gerçek bir devrimin ne olduðunuhiç anlamayan sözde-devrimcidir. [sayfa 198]

1905 Rus devrimi bir burjuva demokratik devrimdi. Bu dev-rim, nüfusun hoþnut olmayan bütün sýnýflarýnýn, grup ve öðelerinin

vermiþ olduklarý bir dizi savaþý içerdi. Bunlar arasýnda en barbar




kautskici Alman sosyal-demokrasisi iki savaþ yýlý boyunca kendiözgür basýnýný kurmada kusur ederken, ve askeri sansürün boyun-

duruðuna kuzu kuzu boyun eðerken (Almanya�da sansüre karþýn, yalnýzca onlarýn lehine olarak söyleyelim, sol radikal unsurlar,broþürler ve bildiriler yayýnlamýþlardýr) � ezilen bir uygar ulus, eþigörülmemiþ yýrtýcýlýkta olan askeri baskýya, bir devrimci protestoorganýný yaratarak karþýlýk vermiþtir! Tarihin diyalektiði öyledir ki,emperyalizme karþý savaþýmda baðýmsýz bir etken olarak güçsüzolan küçük uluslar, asýl anti-emperyalist kuvvetin, sosyalist proletar-

yanýn sahneye çýkmasýna yardým eden mayalardan biri, basillerdenbiri rolünü oynar.

Bugünkü savaþta genelkurmaylar, düþman kampýndaki herulusal ve devrimci hareketten yararlanmak için ellerinden geleni yapýyorlar: Almanlar, Ýrlanda ayaklanmasýný kullanýyorlar; ransýzlar

da, Çek hareketini vb.. Onlar kendi açýlarýndan doðru hareket ediyorlar. Eðer düþmanýn en küçük bir zaafýndan yararlanýlmazsa, ve

hangi anda, nerede ve hangi kuvvetle dinamit deposunun �havayauçacaðý�ný önceden bilmek olanaksýz olduðuna göre, ele geçenher fýrsat deðerlendirilmezse bir savaþ ciddi þekiýde verilemez. Eðer,proletaryanýn sosyalizm uðruna büyük kurtuluþ savaþýnda, [sayfa 200]

bunalýmý derinleþtirmek için emperyalizm þu ya da bu yýkýmýnakarþý her halk hareketinden yararlanmayý bilmezsek, pek zavallýdevrimciler oluruz. Bir yandan her türlü ulusal baskýya �karþý� oldu-ðumuzu bütün makamlarda ilan edip yinelerken, öte yandan ezilenbir ulusun bazý sýnýflarýnýn en etkin ve en uyanýk kesiminin, ezenle-rine karþý kahramanca ayaklanýþýný �darbe� diye nitelendirmeyekalkýþýrsak, düþtüðümüz ahmaklýk düzeyi kautskicilerinkine eþit olur.

Ýrlandalýlarýn talihsizliði þundadýr ki, onlar, elveriþli olmayanbir anda, Avrupa proletaryasýnýn ayaklanmasý henüz olgunlaþmadanisyan etmiþlerdir. Kapitalizm, ayrý ayrý isyan kaynaklarýnýn kendi-liklerinden ve bir tek anda baþarýsýzlýklar, yenilgiler olmadan birbi-riyle kaynaþabilecekleri ölçüde uyumlu bir þekilde kurulmuþ deðil-dir. Tam tersine, asýl ayaklanmalarýn zamanýnýn, biçim ve yerininçeþitliliðidir ki, genel hareketin yaygýnlýðýnýn ve derinliðinin en sað-lam güvencesini oluþturur; uygun olmayan bir anda, tecrit edilmiþ,parçalanmýþ ve baþarýsýzlýða mahkum devrimci hareketler sýrasýn-da edinilmiþ deneyimlerledir ki, yýðýnlar, savaþ alýþkanlýðý edinecek-ler, kendi kendilerini eðitecekler, güçlerini birleþtirecekler, gerçek




ilkesinden yanadýrlar. Ama ya eylemde? Trotski�nin Naþe Slovo�daçýkan �Ulus ve Ekonomi� baþlýklý yazýsýna bakarsanýz, orada her

zamanki seçmeciliðini bulursunuz: bir yandan, ekonomi, uluslarýbirbiriyle kaynaþtýrýr, öte yandan ulusal baský onlarý birbirinden ayý-rýr. Sonuç? Sonuç, ikiyüzlülüðün pervasýzca sürüp gitmesidir, aji-tasyonun cansýzlýðýdýr, çünkü, ajitasyon temel olana, baþta gelene,iþin özüne, pratikle ilgili olana: �benim ulusum� tarafýndan ezilenbir ulusa karþý tutuma [sayfa 202] deðinmiyor. Martov ve yurtdýþýndakiöteki sekterler, kafadarlarý Semkovski�nin uluslarýn kaderlerini tayinhakkýna karþý savaþýmýný düpedüz unutmayý yeð tutmuþlar � çokelveriþli bir bellek kaybý! Gvozdev yandaþlarýnýn legal basýnýnda ( NaþGolos

) Martov, uluslarýn kendi kaderlerini tayin hakkýný tanýmanýnemperyalist savaþa katýlmak anlamýný taþýyamayacaðý tartýþma götür-

mez gerçeðini belirterek, ama �özgür, illegal basýnda yaptýðý gibi!�esastan, yani Rusya�nýn daha barýþ zamanýnda çok daha kaba-saba, ortaçaða özgü, iktisadi bakýmdan geri, askeri ve bürokratikbir emperyalizm temeli üzerinde uluslarý ezmede dünya rekorunukýrmýþ olduðu gerçeðinden kaçarak, uluslarýn kaderlerini tayin ilke-sinden yana olduðunu bildirdi. Uluslarýn kaderlerini tayin hakkýnýhemen hemen Bay Plehanov, Potressov ve þürekâsý gibi, yani çar-lýðýn ezdiði uluslarýn ayrýlma özgürlüðü uðruna savaþmadan �taný-

yan� Rus sosyal-demokratý, gerçekte bir emperyalist ve çarlýðýn uþa-ðýdýr.

Trotski�nin ve Martov�un öznel niyetleri ne kadar �iyi� olursaolsun, kaçamaklý tutumlarýyla, onlar, Rus sosyal-emperyalizmini nes-nel olarak desteklemektedirler. Emperyalizm çaðý, bütün �büyük�devletleri, bir dizi ulusu ezme durumuna getirmiþtir, ve emperyaliz-min geliþmesi, kaçýnýlmaz olarak, uluslararasý sosyal-demokrasidede bu sorunla ilgili akýmlarda daha açýk-seçik bir bölünmeye ne-den olacaktýr. [sayfa 203]

Temmuz 1916�da yazýldý Sbornik Sotsial-Demokrata, n° 1,Ekim 1916Ýmza: N . Lenin




ULUSAL SORUN ÜZERÝNE SÖYLEV 29 NÝSAN (12 MAYIS) 1917

PARTÝMÝZÝN programýný kabul ettiði 1903 yýlýndan bu yana,Polonyalý yoldaþlarýn sert muhalefetiyle karþýlaþmaktayýz. ÝkinciKongrenin tutanaklarýný incelediðimiz zaman, bu yoldaþlarýn þimdiileri sürdükleri iddialarý o zaman da ileri sürmüþ olduklarýný ve ulus-larýn kaderlerini kendilerinin tayin etmeleri ilkesini kabul etmedikleriiçin kongreden ayrýldýklarýný göreceksiniz. O zamandan beri aynýsorunla karþýlaþmaktayýz. Emperyalizm, daha 1903�te mevcut ol-duðu halde, Polonyalý yoldaþlar tezlerini savunurken bunun sözünüetmemiþlerdir. Þimdi de, o zamanki gibi, ayný garip ve korkunç ya-nýlgýyý sürdürmektedirler. Bunlar, bizim partimize, þovenliklerinkinebenzer bir tutumu benimsetmek istemektedirler. [sayfa 204]




Rusya�nýn uzun süren baskýsýndan ötürü, Polonya�nýn siyase-ti, tümüyle milliyetçi bir siyasettir ve bütün Polonya ulusu, tek bir

fikre, Moskoftan öç alma fikrine saplanmýþtýr. Hiç kimse, çarlarýnemrinde Polonya özgürlüðünün boðazlayýcýlarý görevini yerinegetirmiþ olan Rus halký kadar, Polanyalýlarý ezmemiþtir. Hiç bir ulus,Polonyalýlar kadar, Rusya�dan nefret etmez. Hiç bir ulusun Rusya�yakarþý duyduðu kin, Polonyalýlarýnki kadar derin deðildir. Bunun sonu-cu olarak tuhaf bir durum meydana gelýniþtir. Polonya burjuvazisi

yüzünden Polonya, sosyalist hareketin önünde bir engel halinegelmiþtir. Bütün dünya výz gelir, yeter ki Polonya özgürlüðünekavuþsun. Kuþkusuz, sorunu böyle koymak, enternasyonalizm ile

alay etmek olur. Elbette ki, Polonya, bugün zorbalýðýn kurbanýdýr,ama Polonyalý milliyetçilerin, Polonya�nýn kurtarýlmasýnda Rusya�yagüvenmeleri, Enternasyonale ihanet olur. Polonyalý milliyetçiler,görüþleriyle, Polonya halkýný öyle etkilemiþlerdir ki, Polonya�da du-ruma bu açýdan bakýlmaktadýr.

Polonyalý sosyal-demokrat yoldaþlar, enternasyonalizm slo-ganýný ileri sürmekle ve bütün ülkelerin proletaryasýnýn kardeþçedayanýþmasýnýn kendileri için en büyük önemi taþýyan bir þey ol-duðunu ve Polonya burjuvazisinin önderliðinde bir kurtuluþ savaþýnakatýlmayacaklarýný ilân etmekde, büyük bir tarihsel hizmeti yerinegetirmiþlerdir. Bu, onlarýn lehine bir noktadýr ve iþte bu yüzdendirki, biz, her zaman yalnýzca bu sosyal-demokrat yoldaþlarý sosyalistsaymýþýzdýr. Ötekiler milliyetçilerdir, Polonya�nýn Plehanov�larýdýrlar.Sosyalizmi savunmak için, marazî milliyetçiliðe karþý savaþým ver-mek gerektiði bir sýrada ortaya çýkan bu özel durum, tuhaf bir so-nuç doðurmuþtur: bazý yoldaþlar bize gelip Polonya�nýn özgürlüðüdavasýný terketmemiz gerektiðini, bu ulusun ayrýlma hakkýna karþýçýkmamýz gerektiðini söylemektedirler.

Herhangi bir ulustan daha çok, baþka halklarý baský altýna[sayfa 205] almýþ olan biz Büyük-Ruslar, nasýl olur da Polanya�nýn, Ukray-na�nýn ya da inlandiya�nýn ayrýlma hakkýný tanýmazlýk ederiz? Biz-den istenen þoven olmamýzdýr, çünkü böyle olduðumuz takdirde,Polonya�daki sosyal-demokratlarýn durumu, daha az müþkülolacakmýþ. Polonya�yý kurtarmak iddiasýnda deðiliz, çünkü Polonyahalký savaþabilen iki devlet arasýnda yaþamaktadýr. Polonyalý iþçilere,þovenlerin bir sosyalist partide yeri olmadýðýna göre, ancak Polonyahalkýnýn özgürlüðünü savunan sosyal-demokratlarýn gerçek demok-




ratlar olduklarýný söyleyeceklerine, Polonyalý sosyal-demokratlar, yal-nýzca Rus iþçileriyle birliði daha elveriþli bulduklarý için, Polonya�nýn

ayrýlmasýna karþý olduklarýný iddia etmektedirler. Bunu iddia etmeyehaklarý vardýr elbet. Ama anlamak istemedikleri þey, enternasyona-lizmi güçlendirmek için ayný sözcükleri durmadan yinelemenin ge-reði olmadýðýdýr. Yapýlacak þey, Rusya�da ezilen uluslarýn ayrýlmahakkýný, Polonya�da da birleþme özgürlüðünü özellikle belirtmektir.Birleþme özgürlüðü, ayrýlma özgürlüðü anlamýný da taþýr. Biz Ruslar,ayrýlma özgürlüðü üzerinde direnirken, Polonyalýlar birleþme özgür-lüðü üzerinde durmalýdýrlar.

Burada, marksizmin tüm yadsýnmasý niteliðinde birkaç saf-

sata gözümüzden kaçmamaktadýr. Pyatakov yoldaþýn bu konudakitutumu, Rosa Luxemburg�unkinin ayýndýr... (Hollanda bir örnektir.)...* Pyatakov yoldaþ iþte böyle uslamlama yürütüyor, ve o, iþte böy-le kendi kendisiyle çeliþkiye düþmektedir, çünkü, o, teoride ayrýl-ma özgürlüðüne karþý çýktýðý halde, halkýn önünde ayrýlma özgür-lüðünü reddedenin sosyalist olmadýðýný söylemektedir. Pyatakov

yoldaþ, burada içinden çýkýlmaz karmakarýþýk þeyler söylemiþtir.Batý Avrupa�da, ülkelerin çoðunluðu kendi ulusal sorunlarýný çoktançözüme baðlamýþlardýr. Ulusal sorun çözüme baðlandý dendiði za-man, kastedilen Batý Avrupa�dýr. Ama Pyatakov yoldaþ, bunu, ge-rekmeyen yere, Doðu Avrupa�ya yakýþtýrýyor [sayfa 206] ve böyleliklekendimizi gülünç bir durumda buluyoruz.

Bakýn bundan nasýl karmakarýþýk bir durum meydana gel-mektedir! inlandiya kapý komþumuzdur. Pyatakov yoldaþýn in-landiya için belirli bir yanýtý yoktur ve her þeyi karmakarýþýk ediyor.Dünkü Raboçaya Gazeta�da ayrýlma hareketinin inlandiya�dageliþtiðini okudunuz. Buraya gelen inliler, kadetler bu ülkeye tamözerklik vermek istemedikleri için, orada, ayrýlma hareketinin güç-lendiðini söylüyorlar. Orada bir bunalým yaklaþmaktadýr, GeneralRodiçev hükümetinden hoþnutsuzluk yaygýndýr, ama Raboçaya Ga-

zeta, inlilerin Kurucu Meclisi beklemeleri gerektiðini, inlandiyaile Rusya arasýnda bir anlaþmaya bu mecliste varýlacaðýný yazmakta-dýr. Anlaþma ile kastettikleri nedir? inliler, kendi kaderleri hakkýn-da kendilerinin karar vermeye haklarý olduðunu ilan etmelidirler,

ve bu hakký reddeden bir Büyük-Rus, þovenden baþka bir þey deðil-

* Tutanaklarda boþluk. -Ed.




dir. inlandiya iþçileri için �en iyi olan þeyin ne olduðu konusundakendiniz karar verin� dememiz çok daha baþka bir davranýþ olurdu.

...* Pyatakov yoldaþ, bizim, sloganýmýzý, bunun, sosyalist devri-min bir sloganý olamayacaðý anlamýna geldiðini söyleyerek reddet-mektedir, ama kendisi uygun bir slogan önermemektedir. �Kahrol-sun sýnýrlar� sloganý altýnda sosyalist devrim yöntemi, kafalarý karýþ-týran bir þeydir. Bu görüþü �emperyalist ekonomizm�** diye nite-lendirdiðim yazýyý henüz yayýnlayamadýk. �Kahrolsun sýnýrlar� slo-ganý altýnda sosyalist devrim �yöntemi� ne demektir? Bir devletingerekli olduðu inancýndayýz ve devlet olunca sýnýrlar da olur. Devle-

ti, doðal bir burjuva hükümet içerebilir, ama bize sovyetler gerek. Ama sovyetler de, sýnýrlar sorunuyla karþý karþýyadýrlar. �Kahrolsunsýnýrlar� ne demektir? Bu, anarþinin baþlangýcýdýr... �Kahrolsun sýnýr-lar� sloganý altýnda sosyalist devrim �yöntemi�, kafalarý karýþtýrmakiçin [sayfa 207] birebirdir. Sosyalist devrim için zaman olgunlaþtýðýnda,bu devrim gerçekleþtiðinde, baþka ülkelere yayýlacaktýr. Yayýlmasý-na yardým edeceðiz elbet, ama nasýl, henüz bilmiyoruz. �Sosyalistdevrim yöntemi� anlamsýz bir sözdür. Biz, burjuva devrimin çözü-me baðlamadýðý sorunlarýn çözümlenmesinden yanayýz. Ayrýlmahareketi karþýsýndaki tutumumuz, bir kayýtsýzlýk, yansýzlýk tutumu-dur. Eðer inlandiya, Polonya ya da Ukrayna, Rusya�dan ayrýlýrlarsa,bunu kötü bir þey saymayýz. Bunda kötü ne olabilir ki? Buna kötüdiyecek olan þovendir. Çar Nikola�nýn siyasetini devam ettirmekisteyen kimse deli olmalýdýr. Norveç, Ýsveç�ten ayrýlmadý mý? Bir za-manlar Aleksandr I ile Napoléon halklarý deðiþ-tokuþ ederlerdi. Çar-larýn, Polonya�yý uygun fiyat bulduklarýnda sattýklarý olmuþtur. Çarla-rýn bu siyasetini sürdürmek bize mi düþer? Bu, enternasyonalizmintaktiðinin yadsýnmasý olur; bu, en kötü býçimiyle þovenizm olur.inlandiya�nýn ayrýlmasýnda kötü olan nedir? Norveç�in Ýsveç�ten ay-rýlmasýndan sonra, bu iki ülkenin halklarý arasýnda, proleterleri ara-sýnda karþýlýklý güven artmýþtýr. Ýsveçli büyük- toprak sahipleri, bu

yüzden savaþa giriþmek istediler, ama Ýsveçli iþçiler böyle bir savaþakatýlmayý reddettiler.

inlilerin þu anda bütün istedikleri özerkliktir. Biz inlandi-

* Tutanaklarda boþluk. -Ed.** Bkz: V. Ý. Lenin, Collected Works, c. 23, s. 28-76. -Ed.




ya�NIn tam özgürlüðe kavuþmasýndan yahayýz, çünkü o zaman Rusdemokrasisine daha çok güveneceklerdir ve inliler ayrýlmayacak-

lardýr. Bay Rodiçev, inlandiya�ya özerklik konusu üzerinde pazarlýketmeye gittiði bir sýrada, inli yoldaþlarýmýz buraya geliyorlar ve�özerklik istiyoruz� diyorlar. Kendilerine sýrt çevriliyor ve �kurucumeclisi bekleyin� deniyor. Ama biz, �inlandiya�ya özgürlüðü red-deden her Rus sosyalisti, þovendir� ��diyoruz.

Biz, sýnýrlar, halkýn iradesiyle saptanmalýdýr diyoruz. Rusya,sakýn Kurland için savaþa girme! Almanya, ordularýný Kurland�dançek! Ýþte biz, ayrýlma sorununu böyle [sayfa 208] çözüme baðlarýz. Pro-letarya zora baþvuramaz, çünkü o, uluslarýn özgürlüklerini elde et-

melerine engel olmamalýdýr. Ancak sosyalist devrim bir yöntemolmaktan çýkýp bir gerçek olduktan sonradýr ki, �kahrolsun sýnýrlar�sloganý doðru bir slogan olacaktýr. Ancak o zaman �Yoldaþlar bizegelin� diyeceðiz.

Savaþ apayrý bir þeydir. Eðer gerekirse, bir devrimci savaþasýnýr çizmeyeceðiz. Biz her ne pahasýna olursa olsun barýþtan yanadeðiliz. Milyukov burada oturup da, Rodiçev�i in halkýyla pinticepazarlýk etmeye inlandiya�ya gönderdiðinde, biz, Rus halkýna, �in-landiya üzerinde baský yapmayýn, baþka uluslarý ezen bir ulus özgürolamaz� deriz. Borgbjerg�in önerisiyle alýnan kararda* þöyle diyor-uz: askeri birliklerinizi çekin ve býrakýn ulus, sorunu kendisi çözüm-lesin. Ama eðer sovyetler, yarýn iktidarý alacak olurlarsa, bu artýk�sosyalist devrimin bir yöntemi� olmayacaktýr, ve o zaman þöylediyeceðiz: Almanya, Polonya�dan ve Rusya�dan birliklerini geri çek,Ermenistan�dan birliklerini geri çek. Böyle davranmazsak ulusualdatmýþ oluruz.

Jerjinski yoldaþ, onun ezilen Polonya�sýnda herkesin þovenolduðunu söylüyor. Ama bir tek Polonyalý bile inlandiya ya da Uk-rayna�ya iliþkin olarak bir sözcük söylememiþtir. 1903�ten beri bukonu üzerinde o kadar tartýþtýk ki, artýk bunun sözünü etmek zorgeliyor. Siz canýnýz istediði gibi hareket edin... Bu görüþü kabul et-meyen kimse ilhakçýdýr, þovendir. Biz, bütün uluslarýn kardeþçebirliðinden yanayýz. Eðer bir Ukrayna Cumhuriyeti ve bir Rus Cum-huriyeti olursa, bu ikisi arasýnda daha sýký baðlar ve daha çok güven

* Sözü edilen karar, Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisi bolþevik kesiminin 7Nisanda Borgbjerg�in önerisi üzerine aldýðý karardýr. -Ed.




olacaktýr. Eðer Ukraynalýlar bizim bir soyyet cumhuriyetimiz olduðu-nu görürlerse, ayrýlmayacaklardýr, ama bizim cumhuriyetimiz bir

Milyukov cumhuriyeti [sayfa 209] olursa ayrýlacaklardýr. Pyatakov yoldaþkendi kendisiyle çeliþkiye düþerek, uluslarýn sýnýrlar içinde zorlatutulmasýna karþý olduðunu söylediði zaman, o, gerçekte uluslarýnkendi kaderini tayin etme hakkýný tanýmýþtýr. Kuþkusuz, Kiva�lý köylü-nün, Kiva Hanýnýn uyruðu olarak yaþamasýný istemeyiz. Devrimimizigeliþtirmekle ezilen halklarý etkileyeceðiz. Ezilen yýðýnlar arasýndapropaganda bu yolda olmalýdýr.

inlandiya�nýn ve Ukrayna�nýn özgürlük hakkýný tanýmayanher Rus sosyal-demokratý, soysuzlaþarak bir þoven durumuna

düþecektir. Ve hiç bir safsata ya da �yöntem�inden sözetme, onuhaklý göstermeye yetmeyecektir. [sayfa 210]




ULUSAL SORUN VE SÖMÜRGELER SORUNUÜZERÝNE TEZLERÝN ÝLK TASARISI

(III. ENTERNASYONALÝN ÝKÝNCÝ KONGRESÝ ÝÇÝN)HAZÝRAN 1920

SÖMÜRGELER ve uluslar sorunu konusunda aþaðýdaki tez-ler tasarýsýný incelenmek üzere sunarken, bütün yoldaþlardan veözellikle bu pek karmaþýk sorunlardan herhangi biri hakkýnda somutbilgileri olan yoldaþlardan, baþlýca þu noktalar üzerinde, görüþlerini,düzeltmelerini, eklemeleri ya da açýklamalarý kýsaca ( 2 ya da 3

sayfayý geçmemelidir) bana iletmelerini rica ediyorum: Avusturya deneyimi.

Polonyalý-Yahudi ve Ukrayna deneyimi. Alsace-Lorraine ve Belçika.

Ýrlanda.Danimarka-Alman, Ýtalyan-ransýz,

ve Ýtalyan-Slav iliþkileri. [sayfa 211]




Balkan deneyimi.Doðu halklarý.

Panislamizme karþý savaþým.Kafkasya�da durum.Baþkýr ve Tatar Cumhuriyetleri.Kýrgýzistan.Türkistan ve deneyimi.

Amerika zencileri.Sömürgeler.Çin, Kore ve Japonya.

5 Haziran 1920 N . LENÝN

1. Ulusal eþitlik dahil, genel olarak eþitlik sorununu soyut yada kesin koyma biçimi, burjuva demokrasisine özgü ve onun nite-liðinden gelme bir þeydir. Burjuva demokrasisi, genel olarak insa-nýn eþitliði perdesi arkasýnda, hem mülk sahibinin, hem proleterin,hem sömürenin, hem sömürülenin resmi ya da hukuksal eþitliðiniilân eder ve böylelikle, ezilen sýnýflarý aðýr bir yanýlgýya sürüklemiþolur. Bizzat meta üretimi iliþkilerinin bir yansýmasýndan baþka birþey olmayan eþitlik fikri, burjuvazinin elinde, insanlar arasýnda mut-lak bir eþitlik bulunduðu bahanesiyle, sýnýflarýn ortadan kaldýrýlmasý-na karþý bir silah haline gelir. Eþitlik isteminin gerçek anlamý, sýnýfsýzbir toplum kurulmasý isteminden baþka bir þey deðildir.

2. Burjuva demokrasisine karþý savaþým, burjuva demokra-sisinin yalanlarýnýn ve ikiyüzlülüðünün açýða vurulmasý olan asýl hede-fine uygun olarak, burjuvazinin boyunduruðunu atmak için savaþým

veren proletaryanýn bilinçli temsilcisi olan partimiz, ulusal sorundada, soyut ya da biçimsel ilkeleri deðil, (1) somut tarihsel durumun

ve her þeyden önce iktisadi durumun tam ve doðru bir deðerlendir-mesini; (2) ezilen sýnýflarýn, emekçilerin, sömürülenlerin çýkarlarýy-la egemen sýnýfýn çýkarlarýnýn ifadesinden baþka bir þey olmayan,genel olarak halkýn çýkarlarý genel fikri arasýndaki açýk-seçik ayrýmý;(3) dünya nüfusunun büyük [sayfa 212] çoðunluðunun �mali-sermaye

ve emperyalizm dönemine özgü biçimde� küçücük bir ilerlemiþkapitalist ve aþýrý ölçüde zengin ülkeler azýnlýðý tarafýndan sömürge-leþtirilmesini ve mali köleliðini gizleyen burjuva demokrasisi yalaný-na karþý çýkarak, hak eþitliðinden yararlanmayan, ezilen, baðýmlýuluslarla bütün haklardan yararlanan, ezen ve sömüren uluslar ara-




sýnda ayný açýk-seçiklikte bir ayrýmý birinci plana koymalýdýr.3. 1914-1918 emperyalist savaþý, dünyanýn bütün ezilen ulus-

larý ve sýnýflarý önünde, ünlü �Batý demokrasilerinin� Versay antlaþmasýnýn, Alman junkerlerinin ve Kayzerin zorla kabul ettir-dikleri Brest-Litovsk antlaþmasýndan, zayýf düþmüþ uluslara uygu-lanan daha canavarca ve daha alçakça bir zorbalýk olduðunu pra-tikte göstererek, burjuva demokratik parlak tümcelerin sahteliðiniaçýkça kanýtlamýþtýr. Cemiyet-i Akvam ve Antantýn bütün savaþ-son-rasý siyaseti, ileri ülkelerin proletaryasýnýn olduðu gibi sömürgelerin

ve baðýmlý ülkelerin emekçi halklarýnýn tümünün devrimci savaþýmýnýher yerde güçlendirerek, kapitalist düzende barýþ içinde birlikte

yaþama ve uluslarýn eþitliði olanaðý üzerine küçük-burjuva milliyetçihayallerinin iflasýný hýzlandýrarak, bu gerçeði, her gün daha büyükaçýklýkla ortaya koymaktadýr.

4. Bu temel tezlerden çýkan sonuç þudur ki, bütün uluslarýn ve bütün ülkelerin proleterlerinin ve emekçi yýðýnlarýnýn, büyük top-

rak sahiplerini ve burjuvaziyi iktidardan düþürmek amacýyla daya-nýþma kurmalarý, III. Enternasyonalin uluslar ve sömürgeler sorun-undaki siyasetinin dayanaðýný oluþturmaktadýr. Çünkü, ancak böylebir yaklaþma ve dayanýþma, kapitalizme karþý zaferi güvence altýnaalýr, ve bu olmadan ulusal boyunduruðu atmak ve hak eþitsizliðiniortadan kaldýrmak olanaksýzdýr.

5. Dünyadaki siyasal durum, þimdi artýk proletarya iktidarýnýgündeme almýþ bulunmaktadýr, ve dünya siyasetinin [sayfa 213] bütünolaylarý kaçýnýlmaz olarak tek bir merkezi noktada kesiþmektedirler:bir yandan bütün ülkelerin ileri iþçilerinin sovyetik hareketlerini, öte

yandan sovyetlerin dünya emperyalizmi üzerinde zaferi olmadankendileri için kurtuluþ olmadýðýný acý deneyimlerle öðrenmiþ olansömürgelerin ve ezilen uluslarýn bütün ulusal kurtuluþ hareketlerini,kaçýnýlmaz olarak çevresinde toplamýþ olan Sovyetler Birliði�ne karþý,dünya burjuvazisinin savaþý.

6. Onun için, þu anda, yalnýzca ayrý ayrý uluslarýn emekçileri-nin yaklaþmalýrýný kabul etmek ya da bunu ilân etmek yetmez.Önemli olan, bu birliðe, her ülkenin proletaryasý içindeki komünisthareketin ya da geri ulusal-topluluklar ve ülkeler iþçi ve köylülerininburjuva demokratik kurtuluþ hareketinin geliþme derecesine teka-bül eden biçimler vererek, tüm ulusal ve sömürge kurtuluþ hare-ketlerinin Sovyetler Rusyasý ile en sýký birliðini saðlayan bir siyaset




izlenmelidir.7. ederasyon, ayrý ayrý uluslarýn iþçilerinin tam birliðine doðru

geçici biçimdir. ederasyon, RSSC�nin (Rus Sovyet Sosyalist e-deratif Cumhuriyetleri) öteki sovyet cumhuriyetleriyle olduðu gibi(örneðin, geçmiþte Macaristan, inlandiya, Letonya Sovyet Cumhu-riyetleriyle ve þimdi Azerbaycan ve Ukrayna Sovyet Cumhuriyetleri-

yle) RSSC içinde de geçmiþte, ne devlet olarak özel bir varlýðý, neözerkliði olmayan (örneðin 1919�da ve 1920�de RSSC içinde yara-týlan Baþkýr ve Tatar özerk cumhuriyetleri gibi) ulusal-topluluklararasýnda da yararlýlýðýný tanýtlamýþtýr.

8. III. Enternasyonalin görevi, sovyet düzeni ve hareketi temeli

üzerinde oluþturulan bu yeni federasyonlarý, bu bakýmdangeliþtirmek olduðu kadar, deneyimin ýþýðýnda incelemek ve dene-mektir de. ederasyonu tam birlik doðrultusunda geçici bir biçimsayarak, ilkin, sovyet cumhuriyetlerinin en sýký birliði olmadan, as-keri bakýmdan çok daha güçlü olan emperyalist devletler tarafýn-dan kuþatýlmýþ olan bu sovyet [sayfa 214] cumhuriyetlerinin varlýðýnýkorumanýn olanaksýz olduðunu, ikinci olarak, bu sovyet cumhuri-

yetleri arasýnda sýký bir iktisadi birliðin kurulmasýnýn gerekli olduðu-nu, ve bu birlik olmadýkça, emperyalizmin tahrip ettiði üretici güçle-rin yeniden kurulmasýmn ve emekçilerin gönencinin saðlanmasýmnolanaksýz olduðunu, üçüncü olarak, bir bütün sayýlan ve bütün ül-kelerin proletaryasý tarafýndan bir plan gereðince yönetilen tek birdünya ekonomisine doðru bir eðilim bulunduðunu ve kapitalist dü-zende açýkça belirli bir hal almýþ olan bu eðilimin sosyalist düzendegeliþmesinin ve zafere ulaþmasýnýn kaçýnýlmaz olduðunu her za-man aklýmýzda tutarak, giderek daha sýký bir federatif birliðe doðru

yönelmeliyiz.9. Devletin içindeki iliþkiler alanýnda III. Enternasyonalin ulu-

sal politikasý, kendi kimlikleriyle ortaya çýkan ya da. II. enternasyo-nalcilerin yaptýðý gibi sosyalist etiketini kullanan burjuva demokrat-larýnýn yetindikleri, uluslarýn eþitliðinin tamamen biçimsel, sözdekalan basit tanýnmasýyla kalamaz.

Uluslarýn eþitliði ilkesinin ve ulusal azýnlýklarýn haklarýnýn gü- vencelerinin, bütün kapitalist ülkelerde, �demokratik� anayasalarý-

na karþýn uðradýklarý devamlý baltalamalar, parlamento kürsüsün-den olsun, parlamento dýþýnda olsun � býkmadan, usanmadan suç-lanmakla kalýnmamalýdýr, ama ayný zamanda, birincisi, önce bütün




proleterlerin, sonra da çalýþanlar yýðýnýnýn burjuvaziye karþý savaþým-da birliðini ancak sovyet düzeninin saðlayabileceðini ve ikincisi,

bütün devrimci partilerin baðýmlý olan ya da eþitlik haklarýndan yarar-lanmayan uluslarýn (örneðin Ýrlanda, Amerika zencileri vb.) vesömürgelerin devrimci hareketlerine doðrudan doðruya yardým et-meleri gerektiðini tanýtlamak da, ayýn biçimde zorunludur.

Özellikle önemli olan bu sonuncu koþul gerçekleþmezse ba-ðýmlý uluslarýn ve sömürgelerin zulme karþý savaþýmý, [sayfa 215] ve buuluslarýn ayrýlma hakkýnýn tanýnmasý, týpký II. Enternasyonal partile-rinde olduðu gibi aldatýcý sloganlar olmaktan öte bir deðer taþýmaz.

10. Enternasyonalizm ilkesinin sözde tanýnmasý ve bunun

yerine eylemde küçük-burjuva propaganda ve ajitasyonunun, pra-tik çalýþmasýnýn, milliyetçiliðinin ve pasifizminin konmasý, yalnýzcaII. Enternasyonar partilerine özgü bir þey deðildir; bunlar, II. Entern-asyonalden ayrýlan, hatta sýk sýk þimdi kendilerini komünist olarakadlandýranlara da özgü bir þeydir. Bu kötülüðe karþý, en derin köklersalmýþ küçük-burjuva milliyetçi önyargýlara karþý savaþým, proleteriktidarýnýn ulusal olmaktan çýkarýlýp (yani bir dünya politikasý sapta-ma yeteneði olmayan tek bir ülkedeki iktidar olmaktan çýkýp) ulus-lararasý nitelik kazanma yolunda (yani bütün dünya politikasý üze-rinde belirleyici etkisi olabilen hiç deðilse bir-kaç ilerlemiþ ülkedekiproleter iktidarý durumuna gelmesi yolunda) her gün geliþme kay-dettiði ölçüde, daha önemli bir sorun haline gelmektedir. Küçük-burjuva milliyetçiliði, yalnýzca uluslarýn eþitliðinin tanýnmasýný enter-nasyonalizm diye adlandýrýr ve (bu tanýmanýn yalnýzca sözde kal-masý bir yana) ulusal bencilliðe dokunmaz, oysa proleter enternas-

yonalizmi, (1) bir ülkedeki proleter savaþýmýn çýkarlarýnýn, dünyaölçüsündeki savaþýmýn çýkarlarýna baðýmlý kýlýnmasýný; (2) burjuva-ziyi yenmekte olan uluslarýn, uluslararasý sermayenin devrilmesi içinulusal planda en büyük fedakârlýklara katlanmaya hazýr olmalarýnýgerektirir.

Onun için, þimdiden, tamamen kapitalistleþmiþ olan, prole-taryanýn gerçekten öncü müfrezesini oluþturan iþçi partilerinin bu-lunduðu devletlerde, enternasyonalizm anlayýþý ve siyasetinden,oportünistçe, küçük-burjuvaca ve pasifistçe sapmalara karþý savaþým,görevlerin birincisi ve en önemlisidir.

11. eodal, ataerkil ya da ataerkil-köylü nitelikteki iliþkilerin[sayfa 216] egemen bulunduðu daha geri devletlerde ve uluslarda, þunlar




özellikle gözönünde tutulmalýdýr:(1) Bütün komünist partileri için bu ülkelerin burjuva de-

mokratik kurtuluþ hareketini destekleme gereði; bu kurtuluþ hare-ketini, en etkin biçimde destekleme zorunluluðu, her þeyden öncegeri kalmýþ ulusun sömürgeci ve mali bakýmdan baðýmlý bulun-duðu ülkenin iþçilerinin görevidir;

(2) Geri kalmýþ ülkede etkili olan papaz ve yobaz takýmýna ve ortaçaðdan kalma öteki gerici öðelere karþý savaþým zorunlu-

luðu;(3) Avrupa ve Amerika emperyalizmine karþý kurtuluþ hare-

ketini, hanlarýn, büyük toprak sahiplerinin, mollalarýn vb. durumu-

nun güçlenmesiyle baðdaþtýrma çabasýnda olan Ýslam Birliðine vebenzeri akýmlara karþý savaþým zorunluluðu;(4) Geri kalmýþ ülkelerin köylü hareketlerini, eþrafa karþý,

büyük toprak mülkiyetine karþý, feodalizmin bütün belirtilerine yada kalýntýlarýna karþý özellikle desteklemek ve Batý Avrupa devrimciproletaryasý ile Doðu ülkelerinin, sömürgelerin ve genel olarak gerikalmýþ ülkelerin devrimci köylü hareketi arasýnda mümkün olduðukadar sýký baðlar kurarak, köylü hareketine en devrimci karakterinkazandýrýlmasý yolunda çaba gösterilmesi; kapitalist-öncesi iliþkilerinegemen bulunduðu ülkelerde �emekçiler sovyetleri�ni vb. kurarak,sovyetler rejiminin temel ilkelerini bu ülkelere uygulamak için ça-balarý esirgememek özellikle önemlidir.

(5) Geri kalmýþ ülkelerde burjuva demokratik kurtuluþ akým-larýný komünist olarak nitelendirme yolundaki eðilime karþý en ke-sin þekilde savaþým zorunluluðu; III. Enternasyonal, sömürgelerdeki

ve geri kalmýþ ülkelerdeki burjuva demokratik ulusal hareketleri,ancak geleceðin proleter partilerinin öðelerini, bütün geri kalmýþülkelerde gruplar oluþturmalarý zihniyetiyle ve kendi özel görevleri,kendi uluslarýnýn [sayfa 217] burjuva demokratik hareketlerine karþýsavaþým görevleri zihniyetiyle eðitilebilmeleri koþuluna baðlý olarakdesteklemelidir; III. Enternasyonal, sömürgelerin ve geri kalmýþ ül-kelerin burjuva demokratlarýyla geçici bir ittifak kurmalýdýr, amaonlarla kaynaþmamalý, ve en ilkel biçimde olsa da, proleter hareke-tin baðýmsýzlýðýný baðnazlýkla korumalýdýr;

(6) Bütün ülkelerin ve hele geri kalmýþ ülkelerin geniþ emekçi yýðýnlarý önünde býkmadan usanmadan, siyasal bakýmdan baðým-

sýz devletler kurma maskesi altýnda, gerçekte iktisadi, mali ve aske-




ri alanlarda kendilerine tamamen baðýmlý devletler yaratan emperyalist devletlerin sistemli biçimde uyguladýklarý aldatmacayý açýkla-

mak ve suçlamak. Bugünkü uluslararasý koþullarda, zayýf ve baðým-lý uluslar için, sovyet cumhuriyetleri birliðinden baþka kurtuluþ yok-tur.

12. Sömürge halklarýnýn ve zayýf düþmüþ uluslarýn emperya-list devletler tarafýndan yüzyýllar boyu uðradýklarý zulüm, ezilen ul-uslarýn emekçi yýðýnlarýnda, yalnýzca kin deðil, ama ayný zamandaproletaryalarý dahil, genel olarak ezen uluslara karþý güvensizliði dedoðurmuþtur. Sosyal-þoven, �kendi� burjuvazisinin sömürgeleri ezme

ve mali bakýmdan baðýmlý ülkelerin talan edilmesi �hakký�ný �ulu-

sal savunma� olarak nitelerken, 1914-1919�da bu proletaryanýn res-mi önderleri çoðunluðu tarafýndan sosyalizme alçakça ihanet edil-mesi, bu son derece meþru güvensizliði artýrmaktan baþka bir þey

yapamazdý.Öte yandan, bir ülke ne kadar geriyse, küçük tarým üretimi,

ataerkil yaþayýþ biçimi ve fikir yoksunluðu o ölçüde güçlüdür, buda, en köklü küçük-burjuva önyargýlarýna, ulusal bencilliðe, ulusaldargörüþlülüðe, kaçýnýlmaz olarak büyük bir direnme gücü saðlar.Bu önyargýlar, ancak, ileri ülkelerde, emperyalizmin ve kapitalizminortadan kalkmasýndan sonra ve geri kalmýþ ülkelerin bütün iktisadi[sayfa 218] temelinin kökten deðiþmesinden sonra yokolabileceðinegöre, bu önyargýlarýn giderilmesi ancak çok yavaþ bir süreç içindeolabilir. Onun için bütün ülkelerin bilinçli proleterleri, uzun zaman-dan beri ezilmekte olan ülkelerin ve halklarýn ulusal duygu kalýntýla-rýna karþý ýlýmlý ve son derece dikkatli davranmak zorundadýrlar, vesözkonusu güvensizliðin ve önyargýlarýn ortadan kalkmalarýný hýz-landýrmak amacýyla bazý ödünlerde bulunmak da onlarýn görevidir.Proleterlerin birliði ve dayanýþmasý doðrultusunda ve sonra da dünya-nýn bütün ülkelerinin ve bütün uluslarýnýn emekçi yýðýnlarýnýn birliði

ve dayanýþmasý doðrultusunda büyük çabalar gösterilmedikçe, ka-pitalizme karþý zafer tamamlanamaz. [sayfa 219]




ULUSLAR VE SÖMÜRGELER KOMÝSYONUNUNRAPORU

26 TEMMUZ 1920

YOLDAÞLAR, ben kýsa bir giriþ konuþmasýyla yetineceðim, ve benden sonra komisyonumuzun sekreteri olan Maring yoldaþ,

size, tezler üzerinde yapmýþ olduðumuz deðiþikliklerle ilgili ayrýntýlýbir rapor sunacaktýr. Tamamlayýcý tezler formüle etmiþ olan Roy

yoldaþ da, daha sonra sözalacaktýr. Komisyonumuz sunulan ilk tez-leri deðiþiklikler ve tamamlayýcý tezlerle birlikte oybirliðiyle kabuletmiþtir. Böylece, bütün önemli sorunlarda tam bir görüþ birliðine

varmýþ bulunuyoruz. Ben, þimdi, bazý noktalara kýsaca deðineceðim.Birincisi, bizim tezlerimizin temel, esas fikri nedir? Ezilen hal-

klarla ezen halklar arasýnda ayrýmýn yapýlmasý. Biz, [sayfa 220] II. Enter-




nasyonalin ve burjuva demokrasisinin tersine, bu ayrýmý özelliklebelirtiyoruz. Emperyalizm döneminde, uluslar ve sömürgeler soru-

nunun çözüme baðlanmasýnda somut iktisadi gerçekleri gözönün-de bulundurmak, soyut kavramlardan deðil de somut gerçekler-den hareket etmek, proletarya için ve II. Enternasyonal için özellik-le önemlidir.

Emperyalizmin ayýrdedici özelliði, bütün dünyanýn, gördüðü-müz gibi þu anda püyük sayýda ezilen halklarla muazzam servetleri

ve büyük bir askeri gücü elinde bulunduran küçük sayýda ezenhalklara bölünmüþ olmasýdýr. Eðer dünya nüfusunu bir milyar yedi-

yüzelli milyon olarak tahmin edersek, bunun, bir milyarýn üzerinde,

yaklaþýk olarak bir milyar ikiyüzelli milyonu, yani dünya nüfusununaþaðýyukarý yüzde-yetmiþi, ya doðrudan doðruya sömürge baðýmlý-lýðý düzenine baðýmlý kýlýnmýþ, ya Ýran, Türkiye, Çin gibi yarý-sömür-ge durumunda olan, ya da büyük bir emperyalist devletin ordusuna

yenilerek bir barýþ antlaþmasý gereðince baðýmlý durumda tutulanezilen halklardandýr. Bu ayrým fikri, halklarý, ezilenler ve ezenlerolarak ayýrma fikri, gerek benim imzamla çýkanlar, gerek sonra ya-

yýnlananlar olsun, gerek Roy yoldaþýn imzasýyla çýkanlar olsun, bütüntezlerde vardýr. Roy yoldaþýn tezleri, daha çok Hindistan�ýn ve BüyükBritanya tarafýndan ezilen öteki Asya halklarýnýn durumlarý açýsýn-dan yazýlmýþtýr ve, bu yüzden, bu tezler bizim için büyük önemtaþýr.

Tezlerimizdeki ikinci yön verici fikir, bugünün uluslararasýdurumunda, Emperyalist Savaþtan sonraki durumda, halklar arasýn-daki karþýlýklý iliþkilerin ve bütün dünya siyasal sisteminin, küçüksayýda emperyalist uluslarýn, baþýnda Sovyet Rusya�nýn bulunduðuSovyetler devletinin, sovyetik hareketine karþý savaþýmýyla belirlen-diðidir. Eðer bunu gözönünde tutamazsak, dünyanýn en ücra birnoktasýnda olsa bile, hiç bir ulus ya da sömürge sorununu doðruolarak koyamayýz. Ancak bu noktadan hareket ederektir ki, [sayfa 221]

uygar ülkelerin olsun, geri kalmýþ ülkelerin olsun, devrimci partÝleri,siyasal sorunlarý doðru olarak koyabilirler ve bunlarý doðru þekildeçözüme baðlayabilirler.

Üçüncüsü, ben, burada, dikkatleri özellikle geri kalmýþ ülkel-erdeki burjuva demokratik hareket sorunu üzerine çekmek istiyor-um. Aramýzda bazý görüþ ayrýlýklarýna neden olan sorun, iþte budur.III. Enternasyonalin ve komünist partilerin geri kalmýþ ülkelerdeki




burjuva demokratik hareketi desteklediklerini ilân etmelerinin, il-kelerde ve teoride doðru olup olmadýðýný aramýzda tartýþtýk; bu

tartýþma sonunda �burjuva demokratik� hareket teriminin yerine�devrimci-ulusal hareket� terimini kullanmayý oybirliðiyle kararlaþtýr-dýk. Kuþkusuz, her ulusal hareket, ancak burjuva demokratik birhareket olabilir, çünkü geri kalmýþ ülkelerin nüfusunun büyük kitle-si, burjuva ve kapitalist iliþkileri temsil eden köylülerden meydanagelmektedir. Bu ülkelerde, genel olarak kurulduklarýný kabul etsekbile, proleter partilerinin köylü hareketiyle belirli iliþkiler kurmadan,köylü hareketini eylemde desteklemeden, bu geri ülkelerde sosya-list bir taktik ve siyaset izleyebileceklerine inanmak, hayale kapýl-

mak olur. Ama þöyle itirazlar olmuþtur: eðer biz, burjuva demokra-tik hareketten sözedersek, reformist hareketle devrimci hareketarasýndaki ayrým silinmiþ olacaktýr. Oysa, son zamanlarda, bu ay-rým, geri kalmýþ ülkelerde ve sömürgelerde bütün açýklýðýyla belirlibir hal almýþtýr, çünkü emperyalist burjuvazi bütün araçlara baþvura-rak, reformcu hareketi, ezilen halklar arasýna da ekmeye çalýþmak-tadýr. Sömürücü ülkelerin burjuvazisiyle sömürgelerin burjuvazisiarasýnda bir ölçüde yakýnlaþma olmuþtur, öyle ki, sýk sýk ve belki deçoðu durumda, ezilen ülkelerin burjuvazisi, bir yandan ulusal hare-ketleri desteklerken, ayný zamanda, emperyalist burjuvaziyle anlaþ-ma halindedir, yani emperyalist burjuvaziyle birlikte devrimci hare-ketlere karþý ve devrimci sýnýflara karþý savaþým vermektedir. [sayfa

222] Bu, komisyonda yadsýnamaz bir biçimde tanýtlanmýþtýr; ve bu yüzden, bu ayrýmýn gözönünde tutulmasýnýn ve hemen her yerde

�burjuva demokratik� terimi yerine �devrimci-ulusal� teriminin kul-lanýlmasýný tek doðru davranýþ saydýk. Bu terim deðiþikliðinin anla-mý þudur ki, biz, sömürge ülkelerin burjuva kurtuluþ hareketlerini,ancak bu hareketler gerçekten devrimci olduklarý takdirde, bu ha-reketlerin temsilcilerinin o ülkelerdeki köylülüðü ve sömürülen geniþkitleleri, devrimci bir ruhla örgütlendirmemize engel olmadýklarýtakdirde desteklemeliyiz ve destekleyeceðiz. Eðer bu koþullar yeri-ne getirilmezse, bu ülkelerde reformcu burjuvaziye karþý (ki bunla-ra II. Enternasyonal kahramanlarý da dahildir) savaþým veririz. Sömür-ge ülkelerde reformcu partiler þimdiden mevcutturlar, ve bunlarýntemsilcileri, bazan kendi kendilerini sosyal-demokrat ve sosyalistolarak adlandýrmaktadýr. Deðindiðimiz bu ayrým, bütün tezlerde þim-di mevcuttur ve öyle sanýyorum ki, böylelikle bizim götüþümüz,




önemli bir pratik çalýþma alaný açýlmaktadýr. Bugüne kadar bu ko-nudaki ortak deneyimimiz çok deðildir, ama yavaþ yavaþ gittikçe

zenginleþen bir dokümantasyon toplamaktayýz. Ýleri ülkelerin pro-letaryasýnýn, geri kalmýþ ülkelerin emekçi yýðýnlarýna yardým edebi-leceði ve yardým etmesi gerektiði, geri kalmýþ ülkelerin bugünkügeliþme aþamalarýndan, Sovyet Cumhuriyetlerinin utkun proleta-ryasýnýn bu yýðýnlara el uzattýðý zaman ve kendilerine yardýmda [sayfa

224] bulunma durumuna geldiði zaman kurtulabilecekleri tartýþmagötürmez.

Bu konuda benim tarafýmdan imzalanmýþ olan tezler üzerin-de ve özellikle Roy yoldaþýn imzaladýðý tezler üzerinde canlý tartýþmal-

ar oldu. Roy yoldaþ, üzerinde bazý deyimlerin oybirliðiyle kabul edil-diði bu tezleri, burada savunacaktýr.Sorun þöyle konmaktaydý: iktisadi geliþmenin kapitalist

aþamasýnýn, halen kurtuluþ yolunda ilerleyen ve aralarýnda savaþtanbu yana ileri bir hareket görülen geri kalmýþ halklar için kaçýnýlmazbir aþama olduðu görüþünü, doðru bir görüþ sayabilir miyiz? Biz,buna olumsuz yanýt verdik. Eðer utkun devrimci proletarya, bu hal-klar arasýnda sistemli bir propaganda yürütürse, eðer sovyet hükü-metleri, ellerindeki bütün olanaklarla bu halklara yardýmda bulunur-sa, kapitalist geliþme aþamasýnýn geri kalmýþ halklar için kaçýnýlmazolduðuna inanmak yanýlgý olur. Sömürgelerde ve geri ülkelerde yal-nýzca baðýmsýz militan gruplarý ve parti örgütleri yaratmakla, yalnýz-ca köylü sovyetleri kurulmasý için propagandaya giriþmekle ve bun-larý kapitalist-öncesi koþullara uyarlamaya çalýþmakla yetinmemeli-

yiz. Ayný zamanda Komünist Enternasyonal, geri ülkelerin, kapitalistaþamayý geçmek zorunda kalmaksýzýn, ileri ülkeler proletaryasýnýn

yardýmýyla sovyet sistemine ve belli geliþme aþamalarýndan sonrakomünizme ulaþabileceði önerisini, uygun teorik temelde öne sür-melidir.

Bu bakýmdan gerekli olan olanaklarýn neler olacaðýný önce-den kestirmek olanaksýzdýr. Bunlarýn neler olduðunu deneyim bi-zim kulaðýmýza fýsýldayacaktýr. Ama açýkça belli olmuþtur ki, sovyet-ler fikri, en uzak halklarýn emekçi yýðýnlarý için ulaþýlabilir bir fikirdir,

ve bu organlar, sovyetler, kapitalist-öncesi toplumsal düzenin koþulla-rýna uygun hale getirilmelidir.

Quelch yoldaþ, Britanya Sosyalist Partisi adýna, komisyonu-muzda [sayfa 225] bu konuya deðindi. Basit bir Ýngiliz iþçisinin, köle




haline getirilmiþ halklara, Ýngiliz boyunduruðuna karþý ayaklanmala-rýnda yardýmcý olmayý, ihanet saydýðýný söyledi. Büyük Britanya�nýn

ve Amerika�nýn iþçi aristokrasisinin dargörüþlü þovenizminýn sosya-lizm için en büyük tehlikeyi oluþturduðu; bunlarýn II. Enternasyona-lin en saðlam dayanaklarý olduðu ve burada sözkonusu olan þeyin,bu burjuva enternasyonaline baðlý olan iþçi liderlerinin en büyükihaneti olduðu doðrudur. II. Enternasyonal de ulusal sorunu tartýþmýþ-týr. Basle Bildirisi bu sorundan apaçýk terimlerle sözetmektedir. II.Enternasyonal partileri, devrimcilere yaraþýr biçimde hareket ede-ceklerine söz de vermiþlerdi, ama II. Enternasyonalin ve öyle sa-nýyorum ki, II. Enternasyonalden III. Enternasyonale katýlmak niye-

tiyle ayrýlan partilerin çoðunluðunun, sömürge ve baðýmlý halklara,kendilerini ezen uluslara karþý ayaklanmalarýnda yardým da buluna-rak gerçekten devrimci bir çalýþmada bulunduklarýna henüz tanýkolmamaktayýz. Bunu yüksek sesle ilân etmeliyiz ve bu yadsýnamazbir gerçektir. Söylediklerimizin yalanlanmasý yolunda bir davranýþýnolup olmayacaðýný göreceðiz.

Metinleri çok daha uzun olan kararlarýmýzýn temelindeki fi-kirler iþte bunlardýr; ve ben, bu kararlarýn yararlý olacaðýný ve uluslar

ve sömürgeler sorunlarýnda gerçekten devrimci olan bir çalýþmanýngeliþtirilmesine ve örgütlendirilmesine yardýmcý olacaðý umudun-dayým, zaten bizim temel görevimiz de budur. [sayfa 226]




fa 227] bana bilgi veren Jerjinski yoldaþ ile konuþacak kadar zamanbulabildim ancak. Zinovyev yoldaþ ile de birkaç sözcük konuþma

ve bu konudaki kaygýlarýmý belirtme olanaðýný da buldum. Gürcis-tan olayýný �araþtýrmak� üzere MK tarafýndan gönderilen komisyo-nun baþýnda bulunan Jerjinski yoldaþýn bana söylediklerinden an-cak büyük bir kaygýya kapýlabilirdim. Jerjinski yoldaþýn bana söyle-diði gibi, eðer olaylar Orjonikitze�nin maddi þiddet kullanmasýna

yolaçacak kadar geliþmiþ ise, kendimizi ne büyük bir çýkmaz içinesokmuþ olduðumuzu görebiliriz. Besbelli ki, tüm bu �özerkleþtirme�iþi kökten yanlýþ ve kötü bir biçimde zamanlanmýþtý.

Birleþik bir aygýtýn gerekli olduðu söyleniyor. Bu inanç nere-

den geliyordu? Bu, günlüðümün daha önceki bölümlerinden birin-de belirtmiþ olduðum gibi, çarlýktan aldýðýmýz ve bir miktar Sovyet yaðý ile yaðladýðýmýz o ayný Rus aygýtýndan gelmiyor mu?

Kuþkusuz, bu önlem, bu aygýtýmýzýn kendi öz aygýtýmýz ol-duðu konusunda emin olduðumuzu söyleyebilene dek bir süre er-telenmeliydi. Ama þimdi mutlaka bunun tersini, kabul etmek zorun-dayýz; kendimizin diye adlandýrdýðýmýz bu aygýt, gerçekte, henüzbize oldukça yabancýdýr; bu, bir burjuya ve çarlýk türlüsüdür veöteki ülkelerin yardýmlarý olmaksýzýn geçen beþ yýl içersinde bund-an kurtulma olanaðý yoktu ve çünkü zamanýmýzýn büyük bir bölü-münde askeri çarpýþmalarla ve açlýða karþý savaþýmla �uðraþmak-taydýk�.

Pek doðaldýr ki, bu koþullar altýnda, kendimizi onunla mazurgösterdiðimiz �birlikten çekilme özgürlüðü�, halis Rus olanlarýn,Büyük-Rus þoveninin, tipik Rus bürokratý gibi, özünde bir alçak vemüstebit olanýn saldýrýsýndan, Rus olmayanlarý savunamayan bir kaðýtparçasý olacaktýr. Sovyetin ve sovyetleþmiþ iþçilerin son derece azbir oranýnýn, süte düþmüþ sinek gibi, þoven Büyük-Rus ayaktaký-mýnýn [sayfa 228] dalgasý içersinde boðulacaðýndan kuþku yoktur.

Bu önlemi savunmak için, Halk Komiserlerinin ulusal psiko-loji ve ulusal eðitimle doðrudan ilgilenen ayrý organlar oluþturduklarýsöyleniyor. Ama orada þu soru ortaya çýkýyor: bu Halk Komiserleritamamen baðýmsýz bir duruma getirilibilir mi? ve ikinci olarak: halisRus zorbalarýna karþý Rus olmayanlara gerçek bir güven saðlayacakönlemleri almakta yeterli titizliði gosterdik mi? Böyle önlemler ala-bilecekken ve almamýz gerekirken, bu önlemleri aldýðýmýz kanýsýn-da deðilim.




Sanýyorum ki, Stalin�in aceleciliði ve katýksýz yönetim sevdasý,onun o ünlü �sosyal-milliyetçiliðe� karþý duyduðu kin ile birlikte

burada vahim bir rol oynamýþtýr. Genel olarak siyasette, kin, enaþaðýlýk þeydir. Ayrýca, korkarým ki, þu �sosyal-milliyetçiler�in, �cinayeti�ni

incelemek üzere Kafkasya�ya giden Jerjinski yoldaþ, orada, halisRus kafa yapýsýyla hareket etmiþtir (öteki ulusal-topluluklardan ge-len ruslaþmýþ kimselerin bu Rus kafa yapýsýný aþýrýlaþtýrdýðý, her-kesçe bilinen bir gerçektir) ve onun komisyonunun tümünün yan-sýzlýðý Orjonikitze�nin kaba kuvvete baþvurmasýyla yeterince ortayaçýkmýþtýr. Böylesine Ruslara özgü kaba kuvvet kullanýlmasýný hiç bir

provokasyonun ve hatta hiç bir hakaretin haklý gösteremeyeceðini ve Jerjinski yoldaþýn buna karþý yumuþak bir tutum takýnmaklabaðiþlanmaz bir biçimde suçlu olduðunu sanýyorum.

Kafkasya�daki bütün yurttaþlar için yetkili olan Orjonikitzeidi. Orjonikitze�nin, kendisinin ve Jerjinski�nin sözünü ettikleri aþýrýalýnganlýða kapýlmaya hakký yoktu. Tersine, Orjonikitze�nin, herhan-gi sýradan bir yurttaþtan, ve �siyasal� bir suçla suçlanan bir kimse-den ise hele hiç istenemeyecek bir soðukkanlýlýkla hareket etmesigerekirdi. Ve doðruyu söylemek gerekirse bu sosyal-milliyetçiler,siyasal bir suçla suçlanan yurttaþlardý ve onlara yüklenilen suç birbaþka biçimde ifade edilemezdi. [sayfa 229]

Burada önemli bir ilke sorunu ile karþý karþýyayýz; entern-asyonalizm nasýl anlaþýlmalýdýr?

30 Aralýk 1922M. V. tarafýndan yazýya geçirilmiþtir. LENÝN

��

ULUSAL-TOPLULUKLAR YA DA �ÖZERKLEÞTÝRME� SORUNU

(DEVAM)

Ulusal sorun konusundaki yazýlarýmda genel olarak milliyetçi-lik sorununun soyut bir biçimde konuluþunun hiç bir yararý olmadý-




ðýný söylemiþtim. Ezen bir ulusun milliyetçiliði ile ezilen bir ulusunmilliyetçiliði arasýnda, büyük bir ulusun milliyetçiliði ile küçük bir

ulusun milliyetçiliði arasýnda zorunlu olarak bir ayrým yapmak gere-kir.Ýkinci türden milliyetçilik açýsýndan, büyük bir ulusun men-

suplarý olan bizler, tarihsel pratiðe, sayýsýz þiddet olaylarýnýn hemenher zaman suçlusu olduk. Ayrýca, çoðu kez, farkýnda olmadan,þiddete baþvurur ve baþkalarýna horgörüyle davranýrýz. Rus olma-

yanlara karþý nasýl davranýldýðý konusunda Volga anýlarýmý, ve Po-lonyalýlarýn nasýl Polyaçiþkadan baþka bir adla çaðrýlmadýklarýný, Ta-tarlara nasýl Prens takma adý verildiðini, Ukraynalýlarýn nasýl her

zaman Hohollar ve Gürcü ve öteki Kafkas uluslarýna mensüp olan-larýn nasýl hep Kafkasyalýlar diye adlandýrýldýklarýný anýmsamak ye-ter.

Ýþte bundan ötürü, ezenlerin ya da (salt þiddetlerinden, saltbüyük zorbalar olmalarýndan ötürü büyük olmalarýna karþýn) �büyük�uluslar diye adlandýrýlanlarýn enternasyonalizmi, yalnýzca uluslarýnbiçimsel eþitliklerini kabul etmekle kalmamalý, ezen ulusun, büyükulusun eþit olmayan [sayfa 230] davranýþlarýný da günlük uygulamadagörülen eþitsizliði giderecek biçimde kucaklamalýdýr. Bunu anla-mayan bir kimse, ulusal soruna karþý gerçek proleter tutumukavramamýþ demektir, görüþleri açýsýndan henüz esas olarak küçük-burjuva görüþe sahiptir, ve bu yüzden de, burjuva görüþ açýsý dü-zeyine indiðinden kuþku yoktur.

Proleter için önemli olan nedir? Rus olmayanlarýn proletersýnýf savaþýmýna mümkün olan en büyük güveni duyacaklarý ko-nusunda kendisine güvence verilmesi, proleter için yalnýzca önemlideðil, ayný zamanda, mutlaka gereklidir. Bunu güvence altýna al-mak için neye gerek vardýr? Bunu yalnýzca eþitlik formülü ile deðil,�emperyalist� ulusun hükümetinin, baþka soydan gelenlerde tarihboyunca doðurduðu güvensizliði, kuþkuyu, þikayetleri, þu ya da bubiçimde takýnýlacak bir tutumla ya da ödünlerle gidermek de gere-kir.

Sanýrým bunu, ayrýntýlarýyla,bolþeviklere, komünistlere açýkla-manýn gereði yoktur. Gürcü ulusu sözkonusu olduðu kadarýyla, buolayýn bizi tipik bir durumla, gerçek proleter tutumun derin dikkati,anlayýþlýlýðý ve uzlaþmaya hazýr oluþunun bizim için bir zorunlulukhaline getirdiði bir durumla karþý karþýya getirdiðini sanýyorum. Soru-




nun bu yanýna kayýtsýz kalan, ya da (bizzat kendisi asýl ve gerçek�sosyal-milliyetçi� ve hatta kaba bir Büyük-Rus zorbasý olduðu hal-

de) dikkatsizce saða sola �sosyal-milliyetçi� suçlamalarý yaðdýranbu Gürcü, özünde proleter sýnýf dayanýþmasýnýn çýkarlarýný ayaklaraltýna alýyor; çünkü ulusal adaletsizlik kadar baþka hiç bir þey prole-ter sýnýf dayanýþmasýnýn geliþmesini ve güçlenmesini engelleyemez;�küskün� uluslara mensup olanlar, salt ihmal ya da tavýrdan ötürüolsa bile, eþitlik duygusuna ve bu eþitliðin çiðnenmesine ?bu eþitliðinproleter yoldaþlar tarafýndan çiðnenmesine� olduðu kadar baþkahiç bir þeye karþý böylesine duyarlý deðillerdir. Ýþte bu yüzdendir ki,bu durumda, ulusal azýnlýklara [sayfa 231] gereðinden fazla ödün ver-

mek ve yumuþak davranmak, gereðinden daha az ödün vermek-ten ve yumuþak davranmaktan daha iyidir. Ýþte bu yüzdendir ki, budurumda proleter dayanýþmanýn temel çýkarý ve bunun sonucu ola-rak da proleter sýnýf savaþýmý, ulusal sorun karþýsýnda hiç bir zamanbiçimsel bir tutum takýnýnamamýzý, her zaman ezilen (ya da küçük)ulusun proletaryasýnýn, ezen (ya da büyük) ulusa karþý özgün tutu-munu hesaba katmamýzý gerektirir.

M. V. tarafýndan yazýya geçirilmiþtir.31 Aralýk 1922 LENÝN

��

NOTLARA DEVAM31 Aralýk 1922

Þimdiki durumda ne gibi pratik önlemler alýnmalýdýr?

Birincisi, sosyalist ctýmhuriyetlerin birliðini sürdürmeli ve güç-lendirmeliyiz. Bu konuda kuþkuya yer olamaz. Bu önlem, bizim için

ve dünya burjuvazisine karþý savaþýmýnda ve burjuva entrikalarýnakarþý savunmasýnda dünya komünist proletaryasý için zorunludur.

Ýkincisi, sosyalist cumhuriyetlerin birliði, kendi diplomatik ay-gýtý için korunmalýdýr. Yeri gelmiþken, bu aygýtýn, devlet aygýtýmýzýnmüstesna bir parçasý olduðunu belirtelim. Eski çarlýk aygýtýndanetkin bir tek kiþiyi bile bu aygýtýn içersine sokmadýk. Herhangi bir




yetkiye sahip bütün kesimler komünistlerden oluþturulmuþtur. Bu yüzdendir ki, bu aygýt daha þýmdiden, öteki Halk Komiserliklerinde

yapmak zorunda kaldýðýmýzdan çok daha büyük bir ölçüde eskiçarcý burjuva ve küçük-burjuva öðeleri temizleyip atan güvenli birkomünist aygýt adýný (bu çok rahatlýkla söylenebilir)[sayfa 232]

haketmiþtir.Üçüncüsü, Orjonikitze yoldaþ örnek olabilecek bir biçimde

cezalandýrýlmalýdýr (onun kiþisel bir dostu ve yurtdýþýnda birlikteçalýþmýþ olduðum bir kimse olarak, bunu büyük bir üzüntüylesöylüyorum) ve Jerjinski komisyonunun toplamýþ olduðu bütün mal-zemenin, incelemek, tamamlamak ya da yýðýnla yanlýþý ve kesinlik-

le içerdiði önyargýlarý düzeltmek için, yeniden gözden geçirilmesigereklidir. Bütün bu halis Büyük-Rus milliyetçi seferberliðinin siya-sal sorumluluðu, elbette, Stalin�in ve Jerjinski�nin sýrtýna yüklenm-elidir.

Dördüncüsü, birliðimizin Rus olmayan cumhuriyetlerinde ul-usal dilin kullanýlmasý konusunda çok kesin, kurallar konulmalý vebu kurallar özel bir dikkatle denetlenmelidir. Kuþkusuz, bugünküdurumuyla, aygýtýmýzda, demiryolu hizmetleri birliði, mali hizmetlerbirliði, vb. örtüler altýnda yýðýnla halis Rus yolsuzluklarý bulunmasýkaçýnýlmazdýr. Bu yolsuzluklara karþý savaþým için, bu savaþýma ka-týlanlarýn özel içtenliði dýþýnda, özel bir yaratýcýlýk gereklidir. Ayrýntýlýbir yasa gerekecektir, ve ancak sözkonusu cumhuriyette yaþayankimseler böyle bir yasayý baþarýlý bir biçimde hazýrlayabilirler. Amabununla birlikte, bu çalýþmanýn bir sonucu olarak, önümüzdeki Sov-

yetler kongresinde geriye doðru bir adým atmayacaðýmýzdan, yaniSovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliði�ni yalnýzca askeri ve diploma-tik iþlerle sýnýrlayýp bütün öteki alanlarda tek tek Halk Komiser-liklerinin tam baðýmsýzlýklarýný yeniden saðlayacaðýmýz konusundaþimdiden güvenli olamayýz.

Akýlda tutmak gerekir ki, Moskova ve öteki merkezleri ilgi-lendirdiði kadarýyla, Halk Komiserliklerinin ademi-metkezileþtirilmesi

ve çalýþmalarýnda uyumluluk yokluðu, eðer bu yeterli bir saðduyu ve yansýzlýkla uygulanýrsa, parti otoritesi tarafýndan yeterince den-

gelenebilir: ulusal aygýtlarla Rus aygýtý arasýnda birlik bulunmayýþýnýndevletimize [sayfa 233] getireceði zararlar, yalnýzca bize gelecek olan-dan deðil, bütün Enternasyonale ve yakýn geleceðin tarih sahnesin-de bizi izlemek durumunda olan Asya�nýn yüzmilyonlarca halkýna




gelecek zararlardan çok daha azdýr. Kendi öz Rus olmayan milliyet-lerimize karþý çok önemsiz de olsa, küçük bir kabalýk ya da haksýz-

lýk, Doðunun doðuþunun þafaðýnda, tam da uyandýðý bir sýrada, Doðuhalklarýnýn yanýnda saygýnlýðýmýzý yýkacak olursak, bu, baðýþlanmazbir oportünizm olur. Kapitalist dünyayý savunan Batýnýn emperya-listlerine karþý birleþme gerekli bir þeydir. Bu konuda küþku olamaz

ve benim bunu kayýtsýz þartsýz onayladýðýmý söylemem yersizdir. Ama, önemsiz konularda da olsa, ezilen ulusal-topluluklara karþý

emperyalist bir tutuma düþmemiz ve böylece bütün inançlý içten-liðimizi, emperyalizme karþý savaþýmda bütün inançlý savunmamýzý

yýkmak ise bir baþka þeydir. Ama dünya tarihinin yarýný, emperya-

lizm tarafýndan ezilen ve uyanmakta olan halklarýn ensonu ayaðakalktýðý ve kurtuluþlarý için kesin, uzun ve zorlu bir savaþýma baþladýðýgün olacaktýr. [sayfa 334]

31 Aralýk 1922M. V. tarafýndan yazýya geçirilmiþtir. LENIN




AÇIKLAYICI NOTLAR

1 Ýzveþçeniye (�Görüþler�) � Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisi Merkez Komitesinin ve Önde Gelen Partili Ýþçllerin, 1913 Yaz Konferansýna Ait Görüþ ve Kararlarý, Merkez Komitesince 1913�te yayýnlanmýþtýr. - s. 7.

2 Sözü geçen makale, J. V. Stalin�in �Marksizm ve Ulusal Sorun� adlýmakalesidir. (Bkz: J. Stalin, Marksizm ve Ulusal Sorun ve Sömürge Sorunu,Sol Yayýnlarý, Ankara 1977, s. 7-79.) 1912 sonunda ve 1913 baþlarýnda Viyana�da

yazýlmýþ ve 1913 yýlýnda, �Ulusal Sorun ve Sosyal-Demokrasi� baþlýðý altýnda,

Prosveþçenye (�Aydýnlanma�) n° 3, 4 ve 5�te yayýnlanmýþtýr. - s. 8.3 Stolipin, P. A. (1862-1911) � 1906 Temmuzundan sonra, Rus bakanlarkurulu baþkaný; bir gerici. Rusya tarihinde �Stolipin gericiliði� diye anýlan dönem,onun adýndan gelir; bu dönemde, askeri mahkemeler zalimce kararlar vermiþ

ve ölüm cezasý yaygýn olarak uygulanmýþtýr. Maklakov, N. A. (1871-1918) ? Aralýk 1913�ten Haziran 1915�e kadar

içiþleri bakaný, jandarma gücünün baþkaný ve 1915�ten sonra Devlet Konseyiüyesi (aþýrý sað kanat); gerici. - s. 8.

4 Ekonomizm � Rus sosyal-demokrasisinde, 20. yüzyýlýn baþlarýndadoðan oportünist bir eðilim; uluslararasý oportünizmin Rusya�daki biçimi. Ne




Plehanov�un yardýmýyla, Ýskra�yý ele geçirdiler ve n° 52�den itibaren, onu kendifraksiyonlarýnýn organý haline getirdiler. Bundan sonra, bu menþevik-oportünistgazeteyi eski, leninist bolþevik Ýskra�dan ayýrmak için, yeni Ýskra demek adet

oldu. -s. 8.9 Zarya (�Þafak�) � Bilimsel ve siyasal marksist dergi. Ýskra yazýkurulu

tarafýndan, 1901-1902�de, Stuttgart�ta, legal olarak yayýnlandý. n° 1, Þubat1901�de, n° 2 ve 3, Aralýk 1901 ve n° 4, Aðustos�da olmak üzere 4 sayý

yayýnlanabildi -s. 13.10 �Ulusal Sorun Üzerine Eleþtirici Notlar� baþlýklý yazý, Lenin tarafýndan

Kasým-Aralýk 1913�te yazýldý ve ayný yýl içinde bolþevik Prosveþçenye(�Aydýnlanma�) n° 10, 11 ve 12�de yayýnlandý.

Yazýyý kaleme almadan önce Lenin, 1913 yýlý yazýnda, Ýsviçre�nin bazýkentlerinde (Zürih, Cenevre, Lozan ve Bern�de) ulusal sorun üzerinekonferanslar vermiþtir.

1913 sonbaharýnda, Lenin, parti militanlarýný da içine almak üzeregeniþ tutulan Rus Sosyal-demokrat Ýþçi Partisi (RSDÝP) Merkez Komitesinin�Aðustos� (�Yaz�) toplantýsýnda, ulusal sorun üzerine bir rapor sundu. Lenin�Ulusal Sorun Üzerine Eleþtirici Notlar� baþlýklý yazýyý bu konferanstan sonra

yazdý. -s. 15.11 Severnaya Pravda (�Kuzeyin Gerçeði�) � Nisan 1912�de Petersburg

iþçilerinin giriþimiyle kurulan ve Petersburg�da yayýnlanan legal bolþevik günlükgazete, Pravda�nýn adlarýndan biri. - s. 16.

12 Zeit (�Zaman�) � Haftalýk dergi, Bundun organý; Aralýk 1912�denHaziran 1914�e kadar Petersburg�da yayýnlandý. -s. 16.

13 Dzvin (�Çan�) � Menþevik eðilimli, þoven milliyetçi, legal aylýk dergi;

Aralýk 1913�ten 1914'ün ortalarýna kadar, Kiev�de, Ukrayna dilinde çýkmýþtýr. -s.16.

14 Ruskoye Slovo (�Rus Sözü�) � Liberal burjuva haftalýk gazete; 1895�tensonra Moskova�da yayýnlanmýþtýr; 1917 Kasýmýnda yasaklandý. -s. 16.

15 V. Puriþkeviç (1870-1920) � Gerici, büyük toprak sahibi, monarþist;devrimci harekete karþý savaþým amacýyla aþýrý gerici kara-yüzler örgütününkurucusu. -s. 18.

k yönetimdir; 1864�te kurulmuþtur. Zemstvolarýn yetkisi, yalnýzcabölgesel iktisadi sorunlarla ilgiliydi (hastanelerin düzenlenmesi, yol yapýmý,istatistik, sigorta vb.). aaliyetleri valiler ve içiþleri bakanlýðýnca denetlenirdi.Bunlar, hükümet tarafýndan istenmeyeceði düþünülen zemstvo kararlarýný iptaledebilirlerdi. -s. 19.

17 Bund � �Litvanya, Polonya ve Rusya Yahudi iþçilerinin Genel Birliði.�1897�de kuruldu. Saflarýnda, daha çok Rusya�nýn batý bölgelerinde yaþayan

Yahudi esnafýný topluyordu. Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin (RSDÝP) 1.Kongresinde, 1898 Martýnda, Bund, �yalnýzca Yahudi proletaryayý ilgilendirensorunlarda özerk, baðýmðýz örgüt sýfatýyla� bu partiye katýldý. RSDÝP�nin II.Kongresinde, Bund, kendisinin, Rusya�daki Yahudi iþçilerin tek temsilcisi olaraktanýnmasýný istedi. Kongre, örgütlenme alanýnda, bundçularýn þoven milliyetçitutumunu reddedince, Bund, partiden ayrýldý. 1906�da, (Birleþme Kongresi diye




anýlan) IV. Kongreden sonra yeniden RSDÝP�ne katýldý. Bundçular sürekli olarakmenþevikleri desteklediler ve bolþeviklere karþý bütün konularda savaþým

verdiler. RSDÝP�nin resmin içinde olmasýna karþýn, Bund, burjuva, milliyetçi

nitelikte bir örgüttü. Bolþevik programýnda �uluslarýn kendi kaderlerini tayinetme hakký� istemine karþýlýk, Bund, ulusal kültür özerkliði isteminlerisürmekteydi. 1914-1918 Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda, bundçular, sosyal-þovenbir tutum benimsediler; 1917de, Bund karþý-devrimci Geçici Hükümetidestekledi ve Ekim Sosyalist Devriminin düþmanlarý safýnda savaþtý. Ýç savaþsýrasýnda ileri gelen bundçular, karþý-devrim kuvvetlerine katýldýlar. Aynýzamanda Bundun tabanýndaki militanlarý arasýnda, Sovyet iktidarýyla iþbirliði

yapma eðilimi belirdi. Proleter iktidarýn karþý-devrime ve yabancý müdahaleyekarþý zaferi kesinleþtiði zaman, Bund, Sovyet iktidarýna karþý savaþýrndan

vazgeçtiðini ilân etti. Bu örgüt, Mart 1921�de, kendi kendini feshetti ve üyelerininbir kýsmý Rus Komünist (Bolþevik) Partisine, bu partinin tüzüðü uyarýnca girdiler.

- 24.18 Sözkonusu kongre, 24-29 Eylül 1899�da, Brünn�de (Avusturya)

toplanan Avusturya Sosyal-Demokrat Partisinin kongresidir. Gündeminin enbaþta gelen konusu, ulusal sorundu. Kongreye deðiþik görüþleri yansýtan ikikarar tasarýsý önerildi: (1) Parti Merkez Komitesinin uluslarýn toprak özerkliðininkorunmasýný amaçlayan tasarýsý ve, (2) sýnýrlar-dýþý ulusal kültürel özerklikisteminde bulunan Güney SlavIarý sosyal-demokrat parti komitesinin tasarýsý.Kongre, ulusal kültürel özerklik programýný oybirliðiyle reddetti ve Avusturyadevleti bünyesinde ulusal özerkliði tanýyan uzlaþtýrýcý bir karar aldý. -s. 34.

19 SERP (Yahudi Sosyalist Ýþçi Partisi) � 1906�da kurulan küçük-burjuvamilliyetçi örgüt. Programý, Rusya Yahudilerini ilgilendiren sorunlarý

çözümlemeye yetkili bölgeler-üstü Yahudi parlamentolarýnýn (Diyetlerinin)kurulmasýyla Yahudiler için ulusal özerklik istemine dayanmaktaydý. SERP,sosyalist-deyrimcilere yakýndý ve onlarla birlikte RSDÝP�ne karþý savaþým verdi.-s. 35.

20 Beylis Davasý � 1913�te, Kiev�de, çar hükümeti tarafýndan, Yuçinskiadýnda genç bir çocuðu dinsel tören gereði öldürmekle haksýz yere suçlanan

Yahudi Beylis�e karþý açýlan provokasyon davasý (gerçekte, cinayeti, yýðýnlarýnhareketini, geliþmekte olan devrimci hareketten uzaklaþtýrmak için kara-yüzleriþlemiþlerdi). Bu davayý sahneye koymakla çar hükümeti, Yahudi düþmanlýðýnýkörükleme ve Yahudilere karþý katliamlarý tahrik etme amacýný güdüyordu.(�Kiev�deki Adam� filmine konu olan) bu dava, kamuoyunun büyük öfkesineneden oldu; birçok kentlerde iþçi protesto gösterileri yapýldý. Beylis beraat etti.-s. 36.

21 Sosyalist-Devrimciler �Çeþitli popülist grup ve çevrelerin kaynaþmasýsonunda, 1901 sonu ve 1902 baþlarýnda kurulmuþ olan Rus küçük-burjuvapartisi.

Sosyalist-devrimciler, büyük toprak mülkiyetinin kaldýrýlmasý istemindebulunuyorlar ve �yapýlan iþ karþýlýðýnda topraktan eþit yararlanma� sloganýnýkullanýyorlardý. Otokrasiye karþý savaþýmlarýnda bireysel terörü uyguluyorlardý.Ýlk Rus devrimi sýrasýnda (1905-1907), sosyalist-devrimci partinin sað-kanadý,




kadetlere yakýn olan �halkçý-sosyalist emek partisi�ni kurdu; sol kanat da�maksimalistlerin� yarý-anarþist birliðini oluþturdu. Stolipin gericiliði yýllarýnda(1905-1907), sosyalist-devrimci parti, ideolojik planda ve örgütlenmede tam

bir çözülmeye uðradý. Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda, sosyalist-devrimcilerinçoðu sosyal-þoven tutum takýndýlar.

1917 Þubatýnda, burjuva demokratik devrimin zaferinden sonra,sosyalist-devrimciler, menþevikler ve kadetlerle birlikte, burjuvazinin ve topraksahiplerinin karþý-devrimci Geçici Hükümetinin baþlýca desteðini meydanagetiriyorlardý; siyasetleri, köylü hareketini ezmeye ve sosyalist bir devrimhazýrlayan iþçi sýnýfýna karþý burjuvazinin ve toprak sahiplerinin savaþýmýnýdesteklemeye yönelikti.

Ekim Sosyalist Devriminin zaferinden sonra sosyalist-devrimciler,burjuvazinin ve toprak sahiplerinin, açtýðý silahlý savaþýmda yer aldýlar. -s. 37.

22 PSP (Polonya Sosyalist Partisi) � 1892�de kurulan reformist milliyetçi

parti. Programýný, baðýmsýz bir Polonya için savaþýma dayandýran PSP, Polonyalýiþçiler arasýnda ayrýlýkçý milliyetçi bir progpaganda yürütüyordu, ve bu iþçileriRus iþçileriyle birlikte otokrasiye ve kapitalizme karþý ortak savaþýmdanuzaklaþtýrma yolunda çaba harcýyordu. 1906�da, PSP, iki hizbe bölündü: �solkanat� ve kendisine �PSP�nin devrimci hizbi� adýný takan sað þoven kanat.

RSDÝP�nin bolþevik kesiminin etkisi altýnda ve ayný zamanda Polonya ve Letonya Sosyal-Demokrat Partisinin ve PSP�nin �sol kanadýnýn üyesi� basit

iþçilerin etkisi yüzünden, bu sol kanat, yavaþ yavaþ þoven-milliyetçiliktenuzaklaþtý. Birinci Dünya Savaþýsýrasýnda, PSP�nin �sol kanat�ýnýn büyük birkýsmý enternasyonalist bir tutum benimsedi ve Aralýk 1918�de Polonya Sosyal-Demokrat Partisi ile birleþti;bu iki parti, birlikte, Polonya Komünist Ýþçi Partisini

oluþturdular (Polonya Komünist Partisinin 1925�e kadar adý böyleydi).PSP�nin sað kanadý, Birinci Dünya Þavaþý sýrasýpda, þoven-milliyetçi

siyasetini sürdürdü ve Avusturya-Alman emperyalizminin saflarýnda savaþakatýlan Polonya lejyonlarýný oluþturdu.

Polonya burjuva devletinin kurulmasýndan sonra, PSP�nin sað kanadý, yeniden PSP adýný aldý. Hükümette yer alan PSP, iktidarý, Polonya burjuvazisine

teslim etti, sistemli bir anti-sovyetik ve antikomünist propaganda yürüttü.Sovyetler ülkesine karþý saldýrý siyasetini, Batý Ukrayna ve Batý Beyaz Rusya�yakarþý, bir sömürgeci fetih ve baský siyasetini savundu. Pilsuvski�nin faþisthükümet darbesinden sonra (Mayýs 1926), PSP resmen muhalefetteydi, amaeylemde faþistlerle iþbirliði yapýyordu ve Sovyet aleyhtarý propagandasýnýsürdürüyordu.

Ýkinci Dünya Savaþý sýrasýnda PSP, yeniden ikiye bölündü. Gerici þovenbölümü VRN, yani �Volnosç, Rosnosç, Niyepodleznosç� (�Özgürlük, Eþitlik,Baðýmsýzlýk�) adýný alarak faþistlerle iþbirliði yaptý ve Londra�daki Polonya siyasalmültecilerin gerici �hükümetine� katýldý. Öteki bölüm, PSP�nin sol kanadý,�Polonya Sosyalist Ýþçi Partisi� (PSÝP) adýný aldý ve 1942�de kurulan PolonyaÝþçi Partisinin (PÝP) de etkisiyle Hitler istilacýlarýna karþ ýbirleþik cepheye katýldý

ve Polonya�nm faþist kölelikten kurtulmasý ve SSCB ile dostça iliþkiler kurulmasýiçin savaþým verdi.




1944�te, Doðu Polonya�nýn Alman istilasýndan kurtarýlmasýndan vePolanya�nýn Ulusal Kurtuluþ Komitesinin. kurulmasýndan sonra, PolonyaSosyalist Ýþçi Partisi yeniden PSP adýný aldý ve PÝP ile birlikte halkçý demokratik

Polonya�mn kuruluþuna katýldý. Aralýk 1948�de, PÝP ile PSP birleþtiler ve BirleþmiþPolonya Ýþçi Partisini (BPÝP) oluþturdular. -s. 37.

23 Luç (�Iþýk�) � Likidatör menþeviklerin legal haftalýðý; Eylül 1912�denTemmuz 1913�e kadar Petersburg�da yayýnlandý; �zengin burjuva dostlarýnýn para yardýmlarý sayesinde� (Lenin) varlýðýný sürdürüyordu. 1913 Temmuzundansonra Jivaya Jizn (�Canlý Yaþam�), ve sonra da Novaya Raboçaya Gazeta(�Yeni Ýþçi Gazetesi�) bu gazetenin yerini aldý. -s. 32.

24 Prosveþçenye (�Aydýnlanma�) � Aralýk 1911�dert itibarenPetersburg�da legal olarak yayýnlanan, bolþeviklerin yazýnsal, siyasal vetoplumsal dergisi; çar hükümeti tarafýndqn yasaklanan, Moskova�da çýkanbolþevik dergisi Mysýl�ýn (�Düþünce�) yerine, Lenin�in yönergesiyle çýkarýlmýþtýr.

Lenin, Prosveþçenye�yi yurtdýþýnda yönetmekteydi: kaleme aldýðý �MarksizminÜç Kaynaðý�, �Seçim Kampanyasýnýn Ýlke Sorunlarý�, �Seçim Sonuçlarý�, �UlusalSorun Üzerine Eleþtirici Notlar�, �Uluslarýn Kendi �Kaderlerini Tayin Hakký� vb.bu dergide yayýnlanmýþtýr.

Derginin yayýný çarlýk hükümeti tarafýndan Birinci Dünya Savaþýöngününde, Haziran 1914�te, yasaklandý. 1917 sonbaharýnda, dergi, yeniden

yayýnýna baþladý. Tek bir (çift) sayý çýktý; burada Lenin�in �Bolþevikler ÝktidarýKoruyacaklar mý?� ve �Parti Programýnýn Yeniden Gözden Geçirilmesi Ýçin�baþlýklý yazýlar yer alýyordu. -s. 37.

25 Bernþtayncýlýk � 19. yüzyýlda Almanya�da ortaya çýkan ve adýný Almandemokratý Eduard Bernstein�dan alan, uluslararasý sosyal-demokrasi bünyesinde

marksizme düþman akým. Bernstein, Engels�in ölümünden sonra açýkça,Marx�ýn devrimci teorisinin, burjuva liberalizmi görüþü içinde gözdengeçirilmesini ileri sürüyordu (bu görüþü, �Sosyalizmin Sorunlarý� adlýmakaleleriyle Sosyalizmin Öncülleri ve Sosyal-Demokrasinin Görevleri adlýkitaplarýnda açýklamýþtýr).

Bernstein�ýn Rusya�daki yandaþlarý �legal Marksistler�, �ekonomistler�,bundçular ve menþeviklerdi. -s. 38.

26 Lenin, burada, Stalin�in, Avusturya Sosyal-Demokrat Partisinin BrünnKongresinde kabul edilen ulusal programýnýn metnini zikreden �Marksizm veUlusal Sorun� baþlýklý yazýsýna atýfta bulunmaktadýr. Bu yazý, K. Stalin imzasýyla Prosveþçenye n° 3, 4 ve 5�te (1913) �Ulusal Sorun ve Sosyal-Demokrasi� baþlýðýaltýnda çýktý. (Bkz: J. Stalin, Marksizm ve Ulusal Sorun ve Sömürge Sorunu, Sol

Yayýnlarý, Ankara 1977.) -s. 38.27 Novaya Raboçaya Gazeta (�Yeni Ýþçi Gazetesi�) � Menþevik

likidatörlerin legal günlük gazetesi; Aðustoþ 1913�ten itibaren Petersburg�daçýkmaya baþladý. 30 Ocak (12 Þubat) 1914�ten itibaren Severnaya RaboçayaGazeta (�Kuzeyin Ýþçi Gazetesi�) bunun yerini aldý ve daha sonra da Naþa Raboçaya Gazeta (�Bizim Ýþçi Gazetemiz� adý altýnda çýktý. Lenin, birçok yerde,bu gazeteyi Novaya Likvidatorskaya Gazeta (�Yeni Likidatörler Gazetesi�) yada Severnaya Likvidatorskaya Gazeta (�Kuzeyin Likidatörler Gazetesi�) diye




adlandýrýr. -s. 39.28 Lenin�in buraya aktardýðý rakamlar, 18 Ocak 1911�de Yapýlan ve

Ýmparatorluðun Ýlkokullarýnda Bir Günü Ýnceleyen Sayým baþlýklý istatistik

yayýndan alýnmadýr; Birinci asikül, Ýkinci Bölüm, St. Petersburg 1912, s. 72. -s.44.

29 Dragomanov (1841-1895) � Ukraynalý tarihçi ve yazar; Ukraynaburjuva ulusal liberalizmi ideolojisinin sözcüsü. -s. 46.

30 Przeglad Socjaldemokratyczny(�Sosyal-Demokrat Dergi�) Polonyalýsosyal-demokratlarýn, Rosa Luxemburg�un doðrudan katýlmasýyla 1902�den1904�e kadar ve 1908�den 1910�a kadar Krakov�da yayýnladýklarý dergi. -s. 47.

31 Vestnik Yevropi, (�Avrupa Habercisi�) � Aylýk dergi: Petersburg�da1866�dan 1918 ilkyazýna kadar yayýnladý. Rus liberal burjuvazisinin görüþlerini

yayan bu dergi, 1890�larýn baþlarýndan itibaren marksizme karþý sistemli birsavaþým yürüttü. -s. 50.

32 Sözkonusu program, Rus Sosyal-Demokrat Ýþçi Partisinin 1903 yýlýndaki II. Kongresinde kabul edilen programdýr. -s. 54.

33 Die Neue Zeit (�Yeni Zamanlar�) � Alman sosyal-demokrat dergisi;1883�ten 1923�e kadar Stuttgart�ta çýktý. 1885 ile 1895 arasýnda Neue Zeit,.Engels�in birçok yazýlarýný basmýþtýr. Engels, derginin yazýkuruluna sýk sýkuyarmalarda bulundu ve marksizmden sapmalarýndan ötürü eleþtirdi. 1895�tensonra Engels�in ölümünü izleyen yýllarda, dergi sistemli olarak revizyonist yazýlar

yayýnladý. 1914-1918 Emperyalist Dünya Savaþý sýrasýnda, merkezci, kautskicibir tutum benimsedi, sosyal-þovenleri destekledi. -s. 56.

34 Nauçnaya Mysýl (�Bilimsel Düþünce�) 1908�de Riga�da yayýnlananmenþevik eðilimli dergi. -s. 56.

35 Bkz: Karl Marx, Kapital, Birinci Cilt, Sol Yayýnlarý, Ankara 1978, s.784, dipnot. -s. 58.

36 Russkaya Mysýl (�Rus Düþüncesi�) � Liberal burjuvazinin aylýk dergisi;1880�de, Moskova�da yayýna baþladý. 1905 Devriminderý sonra, kadet partisininsað kanadýnýn organý oldu. Lenin, Russkaya Mysýl�ý, bu dönemde, �Kara-Yüzlerin Düþüncesi� olarak adlandýrýr. 1918�in ortalarýna doðru yayýný yasaklandý. -s. 65.

37 L. Vl.(Vladimirov) � M. Seynfinkel�in takma adý. -s. 74.38 Burada Lenin, �Çarlýk Hükümeti� yerine �bürokrasi� terimini

kullanmaktadýr. -s. 77.39 3 (16) Haziran 1907 hükümet darbesi, gerici bir hükümet darbesidir:

Çar hükümeti, Ýkinci Dumanýn daðýtýlmasýýýý emretmiþ ve parlamentoseçimleriyle ilgili yasayý deðiþtirmiþi. Bu yeni yasa, toprak sahipleriyle sanayi

ve ticaret burjuvazisinin temsilcilerinin. sayýsýný gözle görülür ölçüde artýrýrken,köylülerin ve iþçilerin temsilcilerinin, zaten az olan sayýsýný azaltýyordu. Yasa,Rusya�nýn Asyalý halklarýnýn çoðunluðuna oy hakký tanýmýyor ve Polonya veKokaz halkýnýn temsilcilerinin sayýsýný yarýya indiriyordu. Bu yasa sayesindeseçilen Üçüncü Duma, 1907 Kasýmýnda toplandý ve kara-yüzler ve kadet blokunamutlak bir üstünlük saðladý. 3 Haziran hükümet darbesi, �3 Haziran rejimi�adýyla tanýnan Stolipin gericiliði dönemini baþlattý. -s. 77.

40 Oktobristler ya da 17 Ekim Birliði � Büyük sanayi burjuvazisinin ve




topraklarýný kapitalist biçimde iþleten büyük toprak sahiplerinin karþý-devrimcipartisi, 1905 Kasýmýnda kuruldu. 17 Ekim bildirisini sözlü olarak tanýyanoktobristler, çar hükümetinin iç ve dýþ siyasetini kayýtsýz þartsýz desteklediler.

Oktobristlerin liderleri, büyük sanayici A. Guçkov ile çok geniþ arazilerin sahibiM. Rodziyanko idi. -s. 77.

41 Ýlericiler � Devlet Dumasý seçimlerinde �partisizlik� sloganýyla burjuva ve toprak sahipleri grup ve partilerinin üyelerini birleþtirmeye çalýþan monarþik

liberal burjuvazinin siyasal grubu. Kasým 1912�de, ilericiler aþaðýdaki programlakendi öz partilerini kurdular: düþük ödentili, paralý seçmenliði kabul eden biranayasa; küçük reformlar; sorumlu bakanlýk, yani Dumaya karþý sorumlu birhükümet; devrimci hareketin bastýrýlmasý. -s. 77.

42 Reç (�Söz�) � Kadet partisinin merkez organý, günlük gazete; 1906Þubatýndan itibaren Petersburg�da çýktý. 26 Ekim (8 Kasým) 1917�de PetrogradSovyeti devrimci askeri komitesi tarafýndan yasaklandý. 1918 Aðustosuna kadar

baþka adlar altýnda yayýnlandý. -s. 78.43 Pravda (�Gerçek�) � Bolþeviklerin, günlük legal gazetesi;

Petersburg�da çýkýyordu; 1912 Nisanýnda Petersburglu iþçilerin giriþimiylekuruldu. Ýþçilerin yýðýnsal gazetesi olan Pravda, iþçilerden toplanan paralarlabasýlýyordu. Ýþçi sýnýfýndan muhabirler ve yazarlar gazetenin çevresindetoplanýyordu. Tek bir yýl içinde Pravda, iþçi muhabirlerinin yazdýðý 11.000�dençok makale yayýnladý. Günlük baský sayýsý 40.000�i, bazan 60.000�i buldu.

Yurtdýþýnda bulunan Lenin, Pravda�yý yönetiyor, hemen hemen her günmakalelerini ve yönergelerini yazýiþlerine gönderiyor, gazete çevresinde en iyi

yoldaþlarýný topluyordu. Pravda, sürekli olarak polis baskýsý altýndaydý. Ýki yýlüç ay içinde, çar hükümeti tarafýndan sekiz kez yasaklandý, ama her

kapatýlýþýndan sonra baþka bir ad altýnda yeniden çýktý: Raboçaya Pravda(�Ýþçi Gerçeði�), Severnaya Pravda (�Kuzeyin Gerçeði�), Proletarskaya Pravda(�Proletaryanýn Gerçeði�) Put Pravda (�Gerçek Yolu�), Raboçi (�Ýþçi�),Trudovaya Pravda (�Emeðin Gerçeði�). 8 (21) Temmuz 1914�te, Birinci DünyaSavaþý öngününde gazete yasaklandý. Gazete ancak Þubat devriminden sonra

yeniden yayýnlanabildi.5 (18) Mart 1917�den itibaren RSDÝP�nin Merkez Organý olarak çýkmaya

baþladý, 5 (18) Nisanda, yurda dönüþünde �Lenin, yazýiþlerine girdi ve gazetenin yönetimini eline aldý. 5 (18) Temmuz 1917�de, yönetim yeri, öðrenci subaylar ve kazaklar tarafýndan tahrip edildi. Temmuz-Ekim 1917 arasýnda Geçici

Hükümet tarafýndan kovuþturulan Pravda bircok kez el deðiþtirdi ve deðiþikadlar altýnda yayýnlandý. Listok Pravda (�Gerçeðin Gazetesi�), Proletari(�Proleter�), Raboçi (�Ýþçi�), Raboçi Put (�Ýþçi Yolu�). 27 Ekim (9 Kasým)1917�den itibaren gazete Pravda eski adý altýnda yayýnlandý. -s. 78.

44 Sözkonusu kongre, Lvov�da 19-22 Haziran (2-5 Temmuz) 1913arasýnda toplanan Ukrayna Öðrencileri II. Kongresidir; kongre büyük Ukraynalý

yazar, bilim ve siyaset adamý ve devrimci demokrat Ývan ranko�nun jübilesiyleayný tarihteydi. Kongreye Ukraynalý öðrencilerin temsilcileri de katýlmýþlardý.Ukraynalý sosyal-demokrat Donstov, özerk bir Ukrayna tezini savunduðu�Ukrayna Gençliði ve Ulusun Bugünkü Durumu� adlý bir rapor sundu. -s. 78.




Öðrencileri�dir. Çarlýk Rusyasýnda, papaz okullarýnda sert bir düzen, bedenicezalar, kaba adetler vardý. -s. 116.

63 Lenin, burada, Kýrým Savaþý sýrasýnda, 4 Aðustos 1855 günü Çornaya

ýrmaðý üzerinde verilen muharebeyi anan Sivastopol askerlerinin bir türküsününsözlerini aktarmaktadýr. Türküyü yazan Leon Tolstoy�du. -s. 118.

64 Halkçý Sosyalistler � 1906�da sosyalist-devrimciler partisinin saðkanadýndan ayrýlan Halkçý Sosyalist Emek Partisinin üyeleridir. �HalkçýSosyalistler� kadetlerle bir blok oluþturmadan yanaydýlar. Lenin, onlara, �sosyal-kadetler�, kadetlerle sosyalist-devrimciler arasýnda yalpayan �menþevik-sosyalist-devrimcilerin� �küçük-burjuva oportünistleri� diyordu. Lenin, bupartinin, programýndan, cumhuriyeti ve bütün dünyanýn istemini çýkardýðý için,kadetlerden çok az farklý olduðunun altýný çiziyordu (Euvres, Paris-Moscou, c.11, s. 230). Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda, halkçý sosyalistler sosyal-þovensaflara katýldýlar. -s. 121.

65 Ruskoye Bogatstvo (�Rus Zenginliði�) � Aylýk dergi, 1876�dan 1918ortalarýna kadar Petersburg�da çýktý. 1890 yýllarý baþlarýnda liberal halkçýlarýnorganýydý. 1906�dan sonra Ruskoye Bogatstvo halkçý sosyalistlerin yarý-kadetpartisinin organý oldu. Lenin, derginin o dönemdeki eðilimini, �popülist�,�Popülist kadet� eðilim olarak niteliyordu. -s. 121.

66 Birleþik Soylular Þurasý � 1906 Mayýsýnda mülk sahiplerininoluþturduðu karþý-devrimci bir dernek. Hükümetin siyaseti üzerinde oldukçaetkindi. Üçüncü Duma döneminde, üyelerinin büyük bir çoðunluðu DevletÞurasýna girmiþti ve kara-yüzler örgütüne önderlik ediyorlardý. -s. 125.

67 Çerniþevski�nin Baþlangýç adlý romanýndan. -s. 126.68 . Engels, Emigré Litérature, l. Polonya Bildirisi (Der Volksstaat, n°

73, 1874). -s. 127.69 Ulusal Politika Üzerine baþlýklý Lenin�in bu çalýþmasý, bolþevik

milletvekillerinden birinin Devlet Dumasýnda yapacaðý bir konuþmanýntasarýsýdýr. 22 Nisan (5 Mayýs) 1914�te sol kanat milletvekillerýnin 15 celse içinDumadan tardedilmeleri yüzünden bu konuþma yapýlamadý. Tasarýnýn elyazýlýmüsveddesi bütün olarak saklanamamýþtýr. Dipnotlarda kaybolan sayfalargösterilmiþtir. -s. 130.

70 ransýz militaristleri arasýnda gerici kralcý çevreler tarafýndan 1894�te,Genelkurmayda Yahudi bir subay olan Dreyfus�un casusluk ve hükümdaraihanet sahte suçlamasýyla düzenlenen bir iftira mahkemesi. Askeri mahkeme,onu, ömürboyu hapse mahkum etti. Kararýn yeniden gözden geçirilmesi içinkamuoyundaki hareket, cumhuriyetçilerle kralcýlar arasýnda þiddetli savaþýmaneden oldu ve sonunda, 1906�da, Dreyfus�un salýverilmesine yolaçtý.

Lenin, Dreyfus davasý için, �gerici askeri kastýn binlerce sahtekarlýkoyunlarýndan biridir� demiþtir. -s. 143

71 Olay, 1913�te Alsas�taki Zavern�de Alsaslýlara karþý Prusya subaylarýnýn vahþetine yol açmýþtýr, ve Prusya militaristlerine karþý, yerel halk, özellikle

ransýzlar arasýnda bir nefret patlamasýyla sonuçlanmýþtýr. (Bkz: Lenin�in�Zavern� adlý makalesi, c. 19, s. 573-575). -s. 143.

72 Marx�ýn Engels�e yazdýðý 2 Kasým (Ýngilizce çevirisi yoktur) ve 30




A Austerlitz, riedrich (1862-1931) �

Avusturya sosyal-demokrat par-tisi liderlerinden; partinin mer-kez organý Arbeiter-Zeitung�unbaþyazarý, milletvekili. BirinciDünya Savaþý sýrasýnda aþýrý-þoven. -s. 155.

Akselrod, Pavel Borissoviç (1850-1928) � Menþevizmin liderlerin-den. Birinci Dünya Savaþý sý-rasýnda sosyal-þoven. -s. 157.

B

Bauer, Otto (1882-1938) � Avusturya-lý sosyal-demokrat, Ýkinci Enter-nasyonalin militaný, oportünist,�ulusal kültürel özerklik� teori-sinin savunucularýndan biri -s.9, 27, 37, 57, 144, 161.

ADLAR DÝZÝNÝ

Berdiayev, Nikolay Aleksandroviç(1874-1948) � Ýdealist ve mistikfilozof, marksizm düþmaný,1905�ten itibaren kadet. -s. 38.

Bernhard, Ludwig (1875-1935) � Al-man iktisatçýsý ve siyaset yaza-rý. Rus-Polonya sorunlarýný ince-ledi; Polonyalýlarýn almanlaþtýrýl-masý yandaþý. -s. 121.

Bernstein, Eduard (1860-1932) � Al-man sosyal-demokrasisinin ve

Ýkinci Enternasyonalin oportü-nist kanadýnýn aþýrý uç lideri.Revizyonizm ve reformizminideologu. -s. 9, 10.

Bismarck, Otto (1815-1898) � Prens,kralcý, Prusya devlet adamý.1871�den 1890�a kadar Almanimparatorluðu baþbakaný. -s.101.




Bobrinski, Vladimir Aleksiyeviç(1868�de doðdu) �Rus monar-þisti, büyük toprakbeyi ve þeker

imalathaneleri sahibi. Rusya�daki uluslarýn bulundugu sýnýr-lar üstündeki bölgelerin zorlaruslaþtýrýlmasý yanlýsý. -s. 126,128, 133, 134, 139.

Borchardt, Julian (1868-1932) � Almansosyal-demokratý, iktisatçý ve si-

yaset yazarý. 1913�ten 1916�ya ve1918�den 1921�e kadar, Licht- strahlen adlý sol sosyal-demok-rat derginin yazarý. -s. 191.

Bulgakov, Sergey Nikolayeviç (1871-1944). � Burjuva iktisatçýsý, idea-list filozof, 1890�dan sonra �le-gal marksist�. 1905-1907 devri-minden sonra kadetlere katýldý.-s. 9.

Burtsev, Vladimir Lvoviç (1862-1936)� Liberal eðimli burjuva yayýn-cý, sosyalist-devrimci yanlýsý.1905-1907 devriminin yenilgisin-den sonra kadetlere katýldý. Bi-

rinci Dünya Savaþý sýrasýnda aþý-rý-þoven. -s. 125.

C

Cromwell, Olivier (1599-1658) � 17. yüzyýlda Ýngiltere burjuva devri-

minin önde gelen kiþilerinden;1653�ten itibaren Lord Protec-teur. -s. 104.

Cunow, Heinrich (1862-1936) � Almansosyal-demokratý, revizyonist.Birinci Dünya Savaþý sýrasýndasosyal-emperyalizmin teorisyen-lerinden. -s. 150, 173, 178.

Ç

Çerniþevski, Nikolay Gavriloviç(18281889) � Büyük-Rus demok-rat devrimcisi, ütopik sosyalist,bilim adamý, yazar ve yazýn eleþ-

tirmeni. Rus sosyal-demokra-sisinin öncüllerinden. -s. 30, 98,126.

Çheydze, Nikolay Semiyonoviç (1864-1926) � Gürcü sosyal-demokra-tý, Menþevik. Birinci Dünya Sa-

vaþýnda sosyal-þoven. -s. 157.

D

David, Edouard (1863-1930) � Almansosyal-demokrasisinin sað lider-lerinden biri, revizyonist, sosyal-þoven. -s. 157.

Dolgorukov, Pavel Dimitrieviç (1866-1930) � Prens, büyük toprak sa-hibi, Kadet partisinin kurucula-rýndan biri. -s.125.

Dontsov, Dmitro � Ukraynalý milli- yetçi. -s. 26, 30, 78.

Dragomanov, Mihail Petroviç (1841-1895) � Ukraynalý siyaset yazarý

ve tarihçi, Ukrayna ulusal-libe-ralizminin ideoloðu. Ukrayna�nýn ulusal kültürel özerkliði yan-lýsý. -s. 46, 98.

E

Ellenbogen, Wilhelm (1863�te doðdu)� Avusturya sosyal-demokrasisi-nin revizyonist lidederinden biri.1901-1914 arasýnda Avusturyaparlamentosunda üye; BirinciDünya Savaþýnda sosyal-þoven.Ulusal sorunda, ulusal kültürelözerklikten yana. -s. 9, 38.

Engels, riedrich (1820-1895). -s. 62,97, 100, 101, 103, 104, 108, 127,159, 160, 180, 181, 182, 194, 195.

G

Garibaldi, Giuseppe (1807-1882) � Ýta-lyan demokratik devrimcisi; Ýta-lyan ulusal kurtuluþ ve birleþtir-me hareketinin baþýnda bulun-du. -s. 102, 147.




George V, (1865-1926) � 1910-1936arasýnda Ýngiltere kralý. -s. 187.

Gladstone, William Ewart (1809-1898)

� Ýngiliz siyasetçi, liberallerinbaþkaný. Çeþitli hükümetlerdebakan. 1868�den 1874�e kadar

ve sonralarý birçok kez baþba-kan. -s. 104, 105.

Goldblatt ( Medem, Vladimir Davido- viç) (1874-1923). � Bundun li-derlerinden. -s. 49, 50, 111, 112,113, 116.

Gorter, Hermann (1864-1927). � Hol-landalý sol sosyal-demokrat. Bi-

rinci Dünya Savaþý sýrasýnda en-ternasyonalist. Zimmerwald so-lu grubu yanlýsý. -s. 149, 190.

Guçkov, Aleksandr Ývanoviç (1862-1936). � Büyük ticaret ve sanayiburjuvazisi temsilcisi, oktobrist-ler partisinin baþkaný. -s. 30,125.

Gvozdev, K . A. (1883�te doðdu).Menþevik; Birinci Dünya Sava-þýnda sosyal-þoven. -s. 157, 192,

203.

H

Hanecki ( irstenberg) Yakov Stanis- lavoviç (1879-1937). � Rusya vePolonya devrimci hareketiningözde militaný. Birinci Dünya Sa-

vaþý sýrasýnda Zimmerwald so-lunda yer aldý. -s. 110, 111.

Hankebiç, Nikolay (1869�da doðdu).� Ukrayna (Galiçya) sosyal-de-mokrat partisi kurucularlndanbiri ve partinin lideri, milliyetçi.-s. 69.

Hecker, Emil (1878-1934) � PolonyaSosyalist Partisi sað kanat mili-taný, aþýrý milliyetçi. -s. 96.

Hindenburg, Paul von (1847-1934). � Alman generali, monarþist:

1916-1917�de Alman ordusu baþ-

komutaný. -s. 155, 167. Hohenzollern � 1415�ten 1918�e ka-

dar Brandenburg (Prusya) tahtý-

ný, ve 1871�den 1918�e kadar Al-man imparatorlugu tahtýný iþgaleden kraliyet ailesi. -s. 153.

J

Jerjinski, eliks Edmunviç (1877-1926)� Komünist Partisi ve Sovyetdevleti yüksek düzeyde görevli-si. -s. 209.

Junius; Bkz: Luxemburg, Rosa.

K Kautsky, Karl (1854-1938) � Alman

sosyal-demokrasisinin ve ÝkinciEnternasyonalin liderlerinden;önce marksist, sonra dönek.Merkez oportünizminin, yani en-ternasyonalizm üzerine sözlerlemaskelenmiþ sosyal-þovenizmi-nin tehlikeli, en zararlý türününideoloðu. -s. 9, 27, 39, 40, 56,

57,58, 59, 62, 73, 76, 97, 145,151, 155,156, 194, 195, 202. Koloþkin, edor edoroviç (1871-

1918) � Burjuva siyaset yazarý ve siyasetçisi, ve kadet partisi-

nin kurucularýndan biri, BirinciDevlet Dumasýnda milletvekili.-s. 82, 83, 84, 86, .93, 99, 118,120, 121, 135, 136, 137.

Kolyubakin, Aleksandr Mihayloviç(1868-1915) � Siyasetçi, gözde

kadet. -s. 82, 135. Kossovski, VI. (Levinson M, I.) (1870-1941) � Bundun kurucularýndanbiri, menþevik. Birinci DünyaSavaþýnda, Alman dostu. -s. 122,123.

Kostrov (Jordania, Noy Nikolayeviç)(1810-1953). � Sosyal demokrat,Gürcü menþeviklerin lideri; Bi-rinci Dünya Savaþý sýrasýnda




yýcýsý, �Emeðin Kurtuluþu� adlýilk Rus marksist grubunun ku-rucusu; 1903�teki RSDÝP�nin II.

Kongresinden sonra menþevik.Birinci Dünya Savaþýnda sosyal-þovenizme katýldý. Ekim Sosya-list Devrimini yersiz buldu, amaSovyetler iktidarýna karþý sava-þýma katýlmadý. -s. 14, 30, 80,109, 110, 113, 129, 153, 157, 203,205.

Poincaré, Raymond (1860-1934) ran-sýz siyasetçi. Birkaç kez bakan

ve baþbakan: 1913�ten 1920�ye

kadar ransa cumhurbaþkaný.Kendini bir dünya emperyalistsavaþýnýn hazýrlanmasýnýn karar-lý yanlýsý olarak gösterdi. -s. 187.

Pomyaldvski, Nikolay Gerassimoviç(1835-1863) � Rus demokrat ya-zarý. -s. 116.

Potressov, Aleksandr Nikolayeviç (tak-ma adý Starover) (1869-1934) �Menþevizmin liderlerinden biri;1907-1910 gericilik döneminde

likidatörlerin baþýnda bulundu.Birinci Dünya Savaþýnda sosyal-þoven. -s. 192, 202, 203.

Proudhon, Pierre-Joseph (1809-1865)� ransýz iktisatçýsý, küçük-bur-

juvazinin ideoloðu. Anarþizminkurucularýndan biri. � 32, 102,103.

Puriþkeviç, Vladimir Mitrafanoviç(1870-1920) � Büyük toprak sa-hibi, monarþist, aþýrý-gerici. -s.18, 23, 26, 27, 30, 36, 81, 82, 86,118, 120, 121, 122, 126, 127, 12Þ,132, 134, 136, 139.

R

Radek, Karl Berngardoviç (K. R.)(1885-1939) � 1900�den sonraGaliçya, Polonya ve Almanya�dasosyal-demokrat harekete katýl-

dý; Alman sol sosyal-demokrat-larýnýn yayýnlarý için çalýþtý. Bi-rinci Dünya Savaþýnda enter-

nasyonalcilere katýldý, ama aynýzamanda merkezci eðilimler degösterdi; uluslarýn kaderlerinitayin hakký konusunda yanlýþ birtutum takýndý. 1917�den sonrabolþevik partisi üyesi, 1923�tenitibaren trotskist muhalefet için-de etkin militan. 1936�da parti-

ye karþý düþmanca faaliyetindendolayý partiden atýldý. -s. 167,191.

Radiþcev, Aleksandr Nikolayeviç(1749_ 1802) � Rus yazarý, dev-rimci hümanist. -s. 125.

Reaa, Nikolay Andreyeviç (1792-1855)� Rus generali, Kýrým seferine(1853-1856) katýldý. -s. 118.

Reger, Thaddaus (1872-1956) � Po-lonya Sosyalist Partisinin Avus-turya Silezyasý�ndaki örgütlenmesekreteri. -s. 69.

Renaudel, Pierre (1871-1935) � ran-

sýz sað sosyalisti. Birinci DünyaSavaþý sýrasýnda sosyal-þoven. -s. 150.

Renner, Karl (1870-1950) � Avusturyalýsiyasetçi, sað sosyal-demokrat-larýn lideri ve teorisyeni, �ulusalkültürel özerklik� adlý milliyetçiburjuva teorisi yazarlarýndan bi-ri. Birinci Dünya Savaþýnda sos-

yal-þoven. -s. 144. Rodiçev, iyodor Ývanoviç (1856�da

doðdu) � Büyük toprak sahibi ve zemstvo üyesi, hukuk yaza-

rý; kadet partisinin liderlerindenbiri ve onun merkez komitesiüyesi. -s. 125.

Romanov, Nikola, Bkz: Nikola II. Romanovlar, 1613�ten 1917�ye kadar

hüküm süren Rus çar ve impa-ra onun merkez komitesi üyesi.-s. 125, 207, 208.




Rubanoviç, Ýlya Adolfoviç (1860-1920)� Sosyalist-devrimciler küçük-burjuva partisinin liderlerinden.

-s. 153. Ryazanov (Goldendah), David Boris-

soviç (1870-1938) � Rus sosyal-demokratý. Birinci Dünya Savaþýsýrasýnda merkezci. -s. 182.

S

Savenko, Anatoli Ývanoviç, (1874�tedoðdu) � Burjuva milliyetçisi, si-

yaset yazarý, büyük toprak sa-hibi. Devlet Dumasý üyesi; kara-

yüzlerin Novaya Vremya ve Kievskaya Mysýl gazetelerinin

yayýnýna yardýmcý oldu. -s. 84. Semkovski (Bronstein, Semion

Yuliyeviç�in takma adý) (1882�dedogdu) � Rus sosyal-demokra-tý, menþevik. Birinci Dünya Sa-

vaþýnda merkezci. -s. 11, 12, 13,14, 39, 41, 54, 60, 72, 79, 80, 87,95, 96, 117, 118, 119, 120, 150,202, 203.

Smirnov, E. (Gureviç, Emmanuil Luo- viç) (1865�te doðdu) � Sosyal-demokrat, menþevik, BirinciDünya Savaþý sýrasýnda sosyal-þoven. -s. 125.

Sokolovski (Bassok) (Melenevski, M.L.�nin takma adý) (1879-1938)Ukraynalý milliyetçi, menþevik.Birinci Dünya Savaþý sýrasýnda

Alman yanlýsý: Ukrayna KurtuluþBirliðinin üyesi. -s. 28.

Stalin, Josef (1879-1953) -s. 8, 228,232.

Stirner, Max (Schmidt, Kaspar�ýn tak-ma adý) (1806-1856) � Alman fi-lozofu, burjuva bireyciliginin veanarþizmin ideoloðu. -s. 102.

Stolipin, Piyotr Arkadiyeviç (1862-1911) � 1906-1911 arasýnda bak-anlar kurulu baþkaný, aþýrý geri-

ci. Adý, birinci Rus devriminin(1905-1907) vahþice bastýrýlma-sýyla ve bundan sonraki gerici

siyasal dönemle birlikte anýl-maktadýr. -s. 8, 132, 192.

Struve, Piyotr Berngardoviç (1870-1944) � Burjuva iktisatçýsý ve si-

yaset yazarý, �legal marksizmin�sözcüsü, daha sonra kadet par-tisi merkez komitesi üyesi. -s.9, 14, 23, 30, 38, 98, 173, 178.

T

Tugan-Baranovski, Mihail Ývanoviç(1865-1919) � Burjuva iktisatçý-sý, �legal marksizm�in temsilci-lerinden biri. -s. 9, 38.

Trubetskoy, Evgeni Nikolayeviç(18631920) � Prens, Rus burju-

va liberalizminin temsilcisi, ide-alist filozof. Birinci Dünya Sava-þýnda Rus emperyalizminin ide-ologlarmdan biri. -s. 65.

V

Vandervelde, Emile (1866-1938) �Belçika Ýþçi Partisi lideri, ÝkinciEnternasyonalin UluslararasýSosyalist Bürosu baþkaný. Aþýrýoportünist. Birinci Dünya Savaþýsýrasýnda sosyal-þoven. Burjuvahükümetine katýldý: birkaç kezbakan oldu. -s. 150.

W

Warszawski, Adolf (takma adý Varski)(1868-1937) � Polonya iþçi ha-reketinin bir militaný. BirinciDünya Savaþýnda enternasyona-list. -s. 110, 111.

Wilhelm II (1859-1941) � Almanya Ým-paratoru ve Prusya Kralý (1888-1918). -s. 155, 159, 187.



Y

Yurkeviç, L. (takma adý Ribalko L.)

(1885-1918) � Ukraynalý sosyal-demokrat, oportünist, milliyetçi.Ukraynalý iþçilerin ayrý bir sos-

yal-demokrat partiye geçmeleriiçin savaþým verdi. -s. 16, 26,28, 29, 30, 37, 52, 53, 54, 60, 79,

80, 87, 95, 96, 116, 117, 119, 150,202.

lenin uluslarin kaderlerini tayini

Documents