LIETUVA - LITWA

Flaga Litwy

Barwy mają swoją symbolikę. Żółty odnosi się do koloru słońca i oznacza szlachetność i uczciwość. Zielony nawiązuje do koloru roślin i jest symbolem życia oraz nadziei. Czerwony to kolor krwi i łączy się z miłością, odwagą i poświęceniem dla ojczyzny. Kolory żółty i zielony razem symbolizują też krajobraz Litwy (pola i lasy), zaś czerwony – przelaną krew. Wszystkie te trzy kolory razem występują często w litewskich strojach ludowych.

Herb Litwy

Lietuvos himnas - Hymn LitwyTautiška Giesmė

Lietuva, tėvyne mūsų,Tu didvyrių žeme,

Iš praeities Tavo sūnūsTe stiprybę semia.

Tegul Tavo vaikai einaVien takais dorybės,

Tegul dirba Tavo naudai

Ir žmonių gėrybei.

Tegul saulė LietuvosTamsumus prašalina

Ir šviesa ir tiesaMūs žingsnius telydi.

Tegul meilė LietuvosDega mūsų širdyse,Vardan tos Lietuvos

Vienybė težydi.

Pieśń narodowa

Litwo, ojczyzno nasza,ty jesteś ziemią bohaterów.Z przeszłości twoi synowie

niech czerpią siły

Niech twoi synowie idątylko drogami prawości.

Niech pracują dla twojego dobrai dla dobra wszystkich ludzi.

Niech słońce litewskierozproszy mroki,

a światło i prawdaNiech nas wiodą.

Niech miłość Litwypłonie w naszych sercach.

W imię Litwyniech rośnie jedność.

Litwa – państwo w Europie, jedno z państw nadbałtyckich, członek Unii Europejskiej i NATO. Graniczy od zachodu z Rosją (obwodem kaliningradzkim ) oraz z Polską, od wschodu z Białorusią i od północy z Łotwą.

Historia Litwy Najstarsze znaleziska archeologiczne na Litwie

pochodzą z XI tysiąclecia p.n.e. i reprezentują kulturę magdaleńską, Bromme, Lyngby, ahrensburską i świderską.

Na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. ze wschodu przybyli Indoeuropejczycy. Niektórzy badacze przyjmują, że właśnie wśród nich należy doszukiwać się przodków Bałtów, a więc także Litwinów. Wiele wskazuje również na to, że Bałtowie mogli przybyć na te tereny w czasie drugiej wielkiej migracji Indoeuropejczyków (ok. XII wiek p.n.e.).

• Do końca XIII wieku tereny Litwy zamieszkiwały liczne plemiona, które nie tworzyły zwartego organizmu państwowego. Dopiero od XIII wieku związkom plemiennym zaczęli przewodzić książęta spośród których największe znaczenie mieli Ryngoldowiczowie, których najwybitniejszym przedstawicielem był Mendog (Mindaugas). Ok. 1235 roku, pod wpływem zagrożenia, najpierw ze strony zakonu kawalerów mieczowych (od 1202), a następnie zakonu krzyżackiego (od 1237 roku), Mendog zjednoczył litewskie plemiona i skupił władze w jednym ręku. W 1251 roku pod naciskiem zakonów, Mendog przyjął chrzest, a w 1253 otrzymał od papieža koronę i koronował się w Nowogródku. Panowanie Mendoga zakończyło się gwałtownie w 1263 roku zabójstwem władcy. Po śmierci władcy Litwini odrzucili chrześcijaństwo, państwo stało się ponownie celem krucjat. Pomimo długotrwałych wojen z zakonami rycerskimi, Wielkie Księstwo Litewskie rozrastało się szybko, Litwini podbili ziemie słowiańskie stanowiące tereny obecnej Białorusi, Ukrainy i fragmenty Polski oraz Rosji. Wielkie Księstwo Litewskie stało się największym państwem w Europie.

• Litwini (Bałtowie) stanowili bardzo małą, liczebnie, grupę ludności na tle wszystkich mieszkańców swojego państwa. W związku z liczebną przewagą Słowian Wielkie Księstwo Litewskie przyjęło, zamiast litewskiego, jako urzędowy, język staroruski, a od XVII wieku polski.

Pierwsze wystąpienie nazwy "Litwa" (1009)

"Chrzest Litwy", Jan Matejko

• Spadkobiercą starań Mendoga został w 1315 roku Giedymin (Gediminas), który rządził przez ponad 20 lat. Skuteczne rządy doprowadziły do umocnienia się państwa i dobrych stosunków z Królestwem Polskim. Synowie Giedymina, Olgierd i Kiejstut, sprawowali rządy od 1344 roku. Po śmierci Kiejstuta (1377) władzę obejął syn Olgierda, Jagiełło (Jogaila). Wchodząc w sojusz z Polską, Jagiełło zgodził się przyjąć chrześcijaństwo, wziąć za żonę Jadwigę Andegaweńską i zostać królem Polski.

• Zmiany terytorialne Litwy od XII wieku do czasów współczesnych• 15 lipca 1410 roku pod Grunwaldem (Žalgiris) miała miejsce jedna z

największych bitew europejskiego średniowiecza, w wyniku której rozgromiona została doszczętnie prawie cała armia krzyżacka, wspierana przez znamienitych rycerzy z całej Europy. Jest to jedno z największych zwycięstw militarnych w historii Polski i Litwy.

• 2 października 1413 została zawarta Unia horodelska, która wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie, wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie, urzędy wojewodów i kasztelanów na Litwie, a litewską szlachtę katolicką zrównała w prawach z polskimi rodami. Po tej unii Litwa staje się niezależnym politycznie państwem, na czele którego zasiada wielki książę. Pierwszym wielkim księciem był Witold (Vytautas), a każdy następny miał być wybierany w porozumieniu Litwinów z Polakami.

• W 1569 roku podpisano dokument Unia lubelskiej, powołujący do życia Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Powstałe państwo miało charakter federalny.

• XVII i XVIII wiek upłynęły Litwie pod znakiem wojen, w wyniku których Litwa stopniowo traciła swoje terytoria (wojna polsko-rosyjska 1654-1667, powstanie Chmielnickiego, najazd Szwedów). Kolejne wieki nie przyniosły Litwie dobrych czasów. Klęski żywiołowe, głód, zarazy, wojny domowe, wojna północna między Szwecją i Rosją, pustoszyły terytorium Litwy. Po ziemie osłabionej Rzeczypospolitej Obojga Narodów sięgnęli wreszcie sąsiedzi. W 1772 roku miał miejsce pierwszy rozbiór, w 1793 i 1795 kolejne dwa, po upadku powstania kościuszkowskiego, Litwa została ostatecznie podzielona pomiędzy Rosję (Auksztota i Żmudź) i Prusy (Suwalszczyzna).

–  Osobny artykuł: Powstanie listopadowe na Litwie, Żmudzi i Białorusi.• Do powstania listopadowego Litwa przyłączyła się dopiero w marcu 1831 roku. Po upadku

powstania, na Litwę spadły srogie kary, m.in. zlikwidowanie Uniwersytetu Wileńskiego, zamknięcie wielu klasztorów rzymskokatolickich i szkół, zsyłki ludności w głąb Rosji.

–  Osobny artykuł: Powstanie styczniowe na ziemiach zabranych.• Powstanie styczniowe (1863) przyczyniło się do nasilenia represji wobec mieszkańców, zaczęto

rusyfikować wsie i miasta. W 1883 roku zaczęto wydawać pierwsze litewskie czasopismo "Aušra" (jutrzenka), potem kolejne: "Šviesa” (światło), „Varpas" (dzwon) i „Ūkininkas" (rolnik). Po upadku powstania styczniowego rozpoczął się okres litewskiego odrodzenia narodowego i wzrastania antagonizmu polsko-litewskiego.

• Z wybuchem I wojny światowej wiązano nadzieje, na odzyskanie niepodległości. We wrześniu 1917 roku w Wilnie wybrano Radę Litewską tzw. Tarybę. 16 lutego 1918 roku Taryba ogłosiła niepodległość i powstanie niepodległego Królestwa Litwy, w rzeczywistości częściowo uzależnionego od Niemiec, dzień ten jest obchodzony jako Dzień Odzyskania Niepodległości.

• Taryba powołała rząd, przeciw któremu wystąpiła Komunistyczna Partia Litwy, tworząc Litewsko-Białoruską Republikę Socjalistyczną. Wojska Taryby, wspierane przez armię niemiecką, przystąpiły do kontrofensywy, a Wilno w walce z Armią Czerwoną zajęło Wojsko Polskie wiosną 1919 roku. Ostatecznie władzę nad Litwą przejęła Taryba. W związku z ofensywą Tuchaczewskiego latem 1920 roku Rosjanie zajęli Wilno, które przekazali Litwinom.

     Litwa Środkowa Jesienią 1920 roku polski gen. Lucjan Żeligowski, z polecenia naczelnego wodza,

Józefa Piłsudskiego, wraz z dywizją litewsko-białoruską, złożoną z Polaków pochodzących z Wileńszczyzny, zorganizował tzw. bunt Żeligowskiego, wkraczając na tereny przekazane przez Sowietów Litwie i zajmując Wilno. Generał Żeligowski stworzył wówczas Litwę Środkową. Dnia 20 lutego 1922 roku Sejm Wileński uchwalił deklarację o połączeniu Litwy Środkowej z Polską.

Godło Litewskiej SRR 23 sierpnia 1939 roku III Rzesza i Związek Radziecki zawarły tajny układ (pakt

Ribbentrop-Mołotow), który umieszczał Litwę w niemieckiej strefie wpływów. Ponieważ armie niemieckie znacznie przekroczyły na wschodzie ustaloną linię podziału Polski na Wiśle i Sanie, w ramach rekompensaty Hitler oddał Litwę w rosyjską strefę wpływów Związkowi Radzieckiemu. Dokonując licznych prowokacji granicznych 1940 ZSRR wysunął wobec Litwinów ultimatum, żądając utworzenia baz sowieckich na terytorium republiki. 15 czerwca 1940 150 tysięczna armia radziecka rozpoczęła okupację Litwy.

Okupacja niemiecka, dawała Litwie stosunkowo dużo wolności i praw. Część Litwinów służyła w formacjach wojskowych związanych z armią niemiecką (Szaulisi). Kolaboranci litewscy aktywnie pomagali nazistom w likwidacji mniejszości żydowskiej na Litwie. Latem 1944 roku Armia Czerwona wyparła Niemców i przywróciła władzę radziecką, z którą do 1952 roku walczyły litewskie oddziały partyzanckie. Rządy Stalina przyczyniły się do kolejnych represji i wysiedleń na masową skalę.

Były prezydent Litwy Algirdas Brazauskas Pod koniec lat 80. rozpoczął się nowy okres odrodzenia narodowego na Litwie. 11 marca 1990 roku Litwa ogłosiła deklarację niepodległości, na co stanowczo zareagował Związek Radziecki wprowadzając na ulice Wilna czołgi. Jednak Litwini 17 września 1991 roku zostali przyjęci w poczet członków ONZ, a rok później odbyły się pierwsze wolne wybory do Sejmu.

W marcu 2004 Litwa stała się członkiem NATO, a 1 maja 2004, wraz z 9 innymi krajami, przyjęła członkostwo w Unii Europejskiej.

Święta na Litwie Święta państwowe

• 1 stycznia: Nowy Rok (Naujieji metai) • 16 lutego: Dzień odbudowania Państwa Litewskiego (Lietuvos valstybės

atkūrimo diena) • 11 marca: Dzień odzyskania niepodległości Litwy (Lietuvos

nepriklausomybės atkūrimo diena) • niedziela i poniedziałek: Wielkanoc chrześcijańska (Velykos) • 1 maja: Międzynarodowy Dzień Pracy (Tarptautinė darbo diena) • 3 maja: Rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja (poczynając od 2007) • pierwsza niedziela maja: Dzień Matki (Motinos diena) • 24 czerwca: Noc Świętojańska (Rasos lub inaczej Joninės), Narodzenie

Jana Chrzciciela • 6 lipca: Dzień Państwowy – Dzień Koronacji Króla Litwy Mendoga

(Valstybės (Lietuvos karaliaus Mindaugo karūnavimo) diena) • 15 sierpnia: Zielna (Žolinės), Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny (Švč.

Mergelės Marijos ėmimo į dangų diena) • 1 listopada: Dzień Wszystkich Świętych (Visų Šventųjų diena) • 25-26 grudnia: Boże Narodzenie (Kalėdos)

• Święta narodowe i religijne • Litwa jest jedynym krajem katolickim spośród byłych republik ZSRR.• 6 stycznia: Trzech Króli (Trys karaliai) • 25 stycznia: Środek zimy (Pusiaužiemis) • 2 lutego: Gromnice (Grabnyčios), Dzień Perkuna (Perkūno diena), Ofiarowanie

Pańskie („Kristaus Paaukojimo šventė") • pomiędzy 5 lutego i 6 marca: Zapusty (Užgavėnės) • następny dzień po Zapustach: Popielec (Pelenų diena) • 1 kwietnia: Dzień kłamcy czyli Prima Aprilis (Melagio diena) • od Zapustów do Wielkanocy: Wielki Post (Gavėnia) • tydzień przed Wielkanocą: Niedziela palmowa (Verbų sekmadienis) • 23 kwietnia: Jurginės, Dzień pastucha (Ganiklio diena) • 8 maja: Św. Stanisława (Šv. Stanislovas), Cybulinis (Cibulinis) • 13 maja: Dzień Miłości (Meilės diena), Święto bogini Miłdy (deivės Mildos verte) • 6 tygodni po Wielkanocy: Szesztines (Šeštinės) czyli Wniebowstąpienie Pańskie

(Kristaus dangun įžengimo šventė) • 7 tygodni po Wielkanocy: Zielone Świątki (Sekminės) • 8 września: Szilines (Šilinės) czyli Narodzenie Najświętszej Marii Panny (Švč.

Mergelės Marijos gimimo diena) • od końca listopada do Wigilii: Adwent (Adventas) • 24 grudnia: Wigilia Bożego Narodzenia (Kūčios) • Inne (nie tradycyjne) święta obchodzone na Litwie • 14 lutego: Walentynki • 31 października: Halloween