liseön lisans mezunları için genel yetenek - pegem.net from 14.genel yeten… · değerli...
TRANSCRIPT
yeni konularla
yeni sorularla
yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır
2012 kpss’de
soru94
2014
kpss
genel yetenek
türkçesözel akıl yürütme
dil bilgisi
yazım kuralları
matematiksayısal akıl yürütme
mantıksal akıl yürütme
geometri
lise-ön lisans mezunları için
Komisyon
KPSS LİSE-ÖN LİSANS GENEL YETENEK
ISBN 978-605-364-591-7
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
4. Baskı: Şubat 2014, Ankara
Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluDizgi-Grafik Tasarım: Ahmet Resul Kaymakçı
Kapak Tasarımı: Gürsel AvcıBaskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Bahçekapı Mahallesi 2460. Sokak No: 7Şaşmaz/ANKARA(0312-278 34 84)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 16102
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
E-ileti: [email protected]
Değerli Adaylar,
Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testi Türkçe, Matematik ve Ge-ometri alanı kapsamındaki soruları güven veren bir bilgi birikimi ile etkin bir şekilde çözebilmeniz için hazırlanmıştır.
Sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle, ÖSYM formatına uygun sorular ve çözümleriyle bilgilerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilerek faydanıza;
- özgün,
- güncel,
- öğrenme ve öğretme tekniklerine uygun,
- zaman kazandırıcı çözüm tekniklerini içeren
yapısıyla sınava hazırlamada öncü bir kitap olma göreviyle hizmetinize sunulmuştur.
Yoğun bir emek ve birikimin ürünü olan bu kitapla ilgili görüşlerinizi ve önerilerinizi bizimle [email protected] aracılığı ile paylaşabilirsiniz.
Hayalinizdeki resme ulaşmada önemli bir tercih, tamamlayıcı bir renk ve büyük bir adım olmak dileğiyle…
Başarılar.
SUNU
v
1. BÖLÜM Sözcükte Anlam
Sözcüğün Anlam Özellikleri ....................................1
Gerçek Anlam ....................................................1
Mecaz Anlam .....................................................2
Terim (Terimsel) Anlam ......................................3
Mecaza Dayalı Söz Sanatları .................................4
Benzetme (Teşbih) .............................................4
Eğretileme (İstiare) .............................................4
Kişileştirme (Teşhis) ...........................................5
Kinaye (Değinmece) ..........................................6
Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması) .........................6
Dokundurma (Tariz) ...........................................7
Mübalağa (Abartma) ..........................................7
Dolaylama ..........................................................7
Güzel Adlandırma ..............................................8
Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ......................8
Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler .............................8
Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ............................9
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler ...............................9
Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ......................9
Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler ...........................10
Genel-Özel İlişkili Sözcükler ............................10
Yansıma Sözcükler .......................................... 11
Kalıplaşmış Söz Öbekleri ..................................... 11
İkilemeler .......................................................... 11
Pekiştirmeler ....................................................12
Deyimler ...........................................................12
Atasözleri .........................................................13
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ................................15
Çözümlü Test ........................................................17
Çözümler ..............................................................20
Çıkmış Sorular ......................................................22
Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................25
TÜRKÇE İÇİNDEKİLER
2. BÖLÜM Cümlede Anlam
Cümlenin Yorumu .................................................27
Cümlenin İletisi .................................................27
Cümlede Vurgu ................................................28
Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ............................28
Anlamca Çelişen Cümleler ...............................28
Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ............29
Anlamlarına Göre Cümleler ..................................30
Olumlu Cümleler ..............................................30
Olumsuz Cümleler ...........................................30
Soru Cümleleri .................................................31
Ünlem Cümleleri ..............................................31
Emir Cümleleri .................................................31
İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma
Göre Cümleler ......................................................32
Çıkarım ............................................................32
Kanıksama .......................................................32
Saptama ...........................................................32
Beğenme - Takdir .............................................33
Yakınma - Sitem ...............................................33
Pişmanlık .........................................................33
Ön Yargı ...........................................................34
Tahmin - Olasılık ..............................................34
Varsayım ..........................................................34
Şaşırma ............................................................35
Kuşku ...............................................................35
Uyarı ................................................................35
Öneri ................................................................36
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler ....................36
Öznel ve Nesnel Anlatım .................................36
Neden (Gerekçe) Bildiren Cümleler .................37
Amaç Bildiren Cümleler ...................................38
Koşul (Şart) Cümleleri ......................................38
Tanım Cümleleri ...............................................38
Karşılaştırma Cümleleri ....................................39
İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler ........39
Doğrudan Anlatım Cümleleri ............................39
Dolaylı Anlatım Cümleleri .................................40
vi
Cümlenin Yapısı ...................................................41
Cümle Tamamlama ..........................................41
Cümle Oluşturma .............................................41
Çözümlü Test ........................................................42
Çözümler ..............................................................45
Çıkmış Sorular ......................................................47
Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................51
3. BÖLÜM Paragrafta Anlam
Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru
Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar .............53
Paragrafın Yapısı ..................................................53
Paragrafın Bölümleri ........................................53
Paragrafın Yapısıyla İlgili Soru Tipleri ..............54
Paragrafın İçeriği ..................................................57
Konu .................................................................57
Ana Düşünce ...................................................57
Yardımcı Düşünceler ........................................57
Paragrafta Anlatım Özellikleri ...............................58
Anlatım Biçimleri ..............................................58
Açıklayıcı Anlatım ........................................58
Tartışmacı Anlatım .......................................58
Betimleyici Anlatım ......................................59
Öyküleyici Anlatım (Öyküleme) ...................59
Düşünceyi Geliştirme Yolları .................................59
Tanımlama .......................................................59
Karşılaştırma ....................................................60
Örnekleme .......................................................60
Tanık Gösterme (Alıntılama) ............................60
Soru Sorma ......................................................60
Sayısal Verilerden Yararlanma .........................60
Duyulardan Yararlanma ...................................60
Kişileştirme .......................................................61
Benzetme .........................................................61
Parçaya Dayalı Sorular.........................................63
Anlatım Nitelikleri ..................................................64
Özgünlük ..........................................................64
Özlülük (Yoğunluk) ...........................................64
Yalınlık (Sadelik) ..............................................64
Akıcılık .............................................................64
Sürükleyicilik ....................................................64
Açıklık ..............................................................64
Duruluk .............................................................64
Tutarlılık ...........................................................64
Çözümlü Test ........................................................65
Çözümler ..............................................................69
Çıkmış Sorular ......................................................71
Çıkmış Soruların Açıklamaları ..............................82
4. BÖLÜM Sözel Mantık
Sözel Mantık .........................................................87
Mantıkla İlgili Temel Kavramlar ........................87
Sözel Mantık Sorularının Kapsamı ..................87
Sözel Mantık Soruları Hakkında ......................87
Soru Çözümünde Yararlanılabilecek Yöntemler ...88
Simgeler Kullanma ...........................................88
Tablo Oluşturma ...............................................88
Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri .....89
Sıralama Soruları .............................................89
Çıkarım Soruları ...............................................90
Şifreleme Soruları ............................................91
Yer – Yön – Konum Bildiren Sorular ................91
Eşleştirme ........................................................93
Tablo Yorumlama Soruları ................................94
Karma Sorular ..................................................95
Çözümlü Test ........................................................97
Çözümler ............................................................101
5. BÖLÜM Ses Bilgisi
Sesler .................................................................103
Ünlü Harfler ve Ünlü Uyumları .......................103
Ünsüz Sesler ..................................................104
Ses Olayları ........................................................104
Sert Sessizlerin Yumuşaması ........................104
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) .....................104
Ses Düşmesi ..................................................105
Ses Türemesi .................................................105
vii
Ulama .............................................................106
Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi ...................107
Ünlü Daralması ..............................................107
Çözümlü Test ......................................................108
Çözümler ............................................................ 111
6. BÖLÜM Yapı Bilgisi
Kökler .................................................................113
Ekler ...................................................................113
Yapım Ekleri ...................................................113
Çekim Ekleri ...................................................114
Yapılarına Göre Sözcükler ..................................115
Çözümlü Test ......................................................116
Çözümler ............................................................119
Çıkmış Sorular ve Açıklamaları ..........................120
7. BÖLÜM Sözcük Bilgisi
İsim (Ad) .............................................................121
Varlıkların Türüne Göre İsimler ......................121
Varlıkların Sayılarına Göre İsimler .................121
İsmin Hâlleri ...................................................121
İsim Tamlamaları ............................................122
Zamir (Adıl) .........................................................123
Zamir Çeşitleri ................................................123
Sıfat (Ön Ad).......................................................124
Niteleme Sıfatları ...........................................124
Belirtme Sıfatları ............................................124
Zarf (Belirteç) ......................................................125
Durum Zarfları ................................................126
Yer-Yön Zarfları ..............................................126
Zaman Zarfları ...............................................126
Ölçü-Miktar Zarfları ........................................126
Soru Zarfları ...................................................126
Edat (İlgeç) .........................................................127
Bağlaç.................................................................127
Ünlem .................................................................128
Fiil (Eylem) ..........................................................128
Çekimli Fiiller ..................................................128
Fiillerde Kip ....................................................128
Fiillerde Kişi ....................................................130
Fiillerde Olumsuzluk .......................................130
Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması ..................130
Fiillerde Çatı ...................................................131
Fiilimsiler .............................................................133
Yardımcı Fiiller ....................................................134
Ek-Fiil (Ek-Eylem) ...............................................134
Çözümlü Test ......................................................135
Çözümler ............................................................138
Çıkmış Sorular ....................................................140
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................142
8. BÖLÜM Cümle Bilgisi
Cümle Türleri ......................................................143
Yüklemlerine Göre Cümleler ..........................143
Öge Dizilişine Göre Cümleler .........................143
Yapılarına Göre Cümleler ..............................144
Cümlenin Ögeleri ................................................145
Yüklem ...........................................................145
Özne ..............................................................146
Nesne .............................................................146
Dolaylı Tümleç ...............................................146
Zarf Tümleci ...................................................147
Edat Tümleci ..................................................147
Çözümlü Test ......................................................148
Çözümler ............................................................151
Çıkmış Sorular ....................................................153
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................154
viii
9. BÖLÜM Yazım Kuralları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler .....................155
Kısaltmaların Yazımı ...........................................158
Sayıların Yazımı .................................................159
Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı .......................159
Birleşik Kelimelerin Yazılışı .................................160
Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ....................160
Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler .......................161
Bağlaç Olan “Ne... Ne”nin Yazımı..............164
Soru Eki “Mı, Mi, Mu, Mü”nün Yazımı ........164
Hece Yapısı ve Satır Sonunda
Kelimelerin Bölünmesi ...............................164
“İken” Sözcüğünün Yazımı ........................165
“İle”nin Ek Olarak Yazımı Yazılışı ..............165
Ek Fiil Olan “İdi, İmiş, İse”nin Yazımı .........165
Pekiştirmeli Sıfatların Yazılışı ....................165
Yabancı Özel Adların Yazımı ..............................165
Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları ...................166
Yazımı Karıştırılan Bazı Sözcükler .....................167
Çözümlü Test ......................................................169
Çözümler ............................................................172
Çıkmış Sorular ....................................................174
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................175
10. BÖLÜM Noktalama İşaretleri
Nokta ( . ) ...........................................................177
Virgül ( , ) ...........................................................177
Noktalı Virgül ( ; ) ................................................179
İki Nokta ( : ) .......................................................179
Üç Nokta ( ... ) ....................................................180
Soru İşareti ( ? ) ..................................................180
Ünlem İşareti ( ! ) ................................................181
Kısa Çizgi ( - ) .....................................................181
Uzun Çizgi (–) .....................................................182
Tırnak İşareti ( “ ” ) ..............................................182
Parantez ( ) .........................................................183
Kesme İşareti ( ’ ) ...............................................183
Çözümlü Test ......................................................186
Çözümler ............................................................189
Çıkmış Sorular ....................................................191
Çıkmış Soruların Açıklamaları ............................192
11. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ..................193
Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ..................193
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir
Arada Kullanımı .............................................194
Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ......................194
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ..................195
Deyim-Atasözü Yanlışları ...............................195
Anlam Belirsizliği ............................................195
Mantık Hataları ...............................................196
Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ............196
Fiil ve Yüklem Yanlışları .................................196
Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ..........................197
Özne Eksikliği ................................................197
Çatı Uyuşmazlığı ............................................198
Nesne Eksikliği ...............................................198
Dolaylı Tümleç Eksikliği .................................199
Edat Tümleci Eksikliği ....................................199
Tamlama Yanlışları .........................................199
Çözümlü Test ......................................................201
Çözümler ............................................................204
Çıkmış Sorular ....................................................206
Çıkmış Soruların Açıklamaları ...........................207
ix
1. BÖLÜM
TEMEL KAVRAMLAR .............................................211Küme ......................................................................211Kümenin Elemanı ve Eleman Sayısı ......................211Kümelerin Gösterilişi...............................................211Boş Küme ...............................................................212Sayı Kümeleri .........................................................212Tek - Çift Tamsayılar ...............................................213Tam Sayılarda İşlemler ...........................................213İşlem Önceliği .........................................................215Rasyonel Sayılar ....................................................216Rasyonel Sayılarda İşlemler ...................................216Harfli İfadeler ..........................................................217Denklemler .............................................................218Çözüm Kümesi Bulma ............................................218İkili ..........................................................................219Sıralama .................................................................220Eşitsizlik ..................................................................220Oran – Orantı..........................................................221Ortak Paranteze Alma ............................................221Çözümlü Test .........................................................223Çözümler ................................................................225Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................227
2. BÖLÜM
SAYILAR .................................................................229Sayı Kümeleri .........................................................229Doğal Sayılar ..........................................................230Tam Sayılar.............................................................233Tek ve Çift Tam Sayılar ...........................................234Pozitif ve Negatif Sayılar ........................................236Ardışık Sayılar ........................................................238Asal Sayı ................................................................243Aralarında Asal Sayılar ...........................................243Basamak Analizi .....................................................244Çözümleme ............................................................249Faktöriyel ................................................................251Sayma Sistemleri....................................................254Çözümlü Test – 1 ....................................................261Çözümler ................................................................263Çözümlü Test – 2 ....................................................265Çözümler ................................................................267Çözümlü Test – 3 ....................................................269Çözümler ................................................................271Çıkmış Sorular ........................................................273Çıkmış Soruların Çözümleri....................................274
3. BÖLÜM
BÖLME – BÖLÜNEBİLME KURALLARI ................275Bölme .....................................................................275
Bölünebilme Kuralları .............................................279
2 ile Bölünebilme ..............................................279
3 ile Bölünebilme ..............................................279
4 ile Bölünebilme ..............................................280
5 ile Bölünebilme ..............................................281
7 ile Bölünebilme ..............................................282
8 ile Bölünebilme ..............................................282
9 ile Bölünebilme ..............................................282
10 ile Bölünebilme ............................................284
11 ile Bölünebilme ............................................284
Çözümlü Test ..........................................................286
Çözümler ................................................................288
Çıkmış Sorular ve Çözümler...................................290
4. BÖLÜM
ASAL ÇARPANLARA AYIRMA EBOB – EKOK ......291Asal Çarpanlara Ayırma .........................................291
Bir Tam Sayının Bölenleri .......................................292
Bir Tam Sayının Bölenleri Toplamı....................294
En Büyük Ortak Bölen (EBOB) .........................295
En Küçük Ortak Kat (EKOK).............................298
Çözümlü Test .........................................................303
Çözümler ................................................................305
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................307
5. BÖLÜM
DENKLEMLER .......................................................309Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemler ........309
Birinci Dereceden İki Bilinmeyenli Denklemler .........312
Denklem Sistemi.....................................................312
Yok Etme Metodu .............................................312
Yerine Koyma Metodu ......................................313
Özel Denklemler .....................................................314
Çözümlü Test .........................................................317
Çözümler ................................................................319
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................321
MATEMATİK İÇİNDEKİLER
x
6. BÖLÜM
RASYONEL SAYILAR ............................................323Kesir ve Kesir Türleri ..............................................323
Kesir .................................................................323
Basit Kesir ........................................................323
Bileşik Kesir ......................................................323Tam Sayılı Kesir................................................324Sabit Kesir ........................................................325Denk Kesir ........................................................325
Rasyonel Sayılarda Dört İşlem ...............................326Toplama İşlemi..................................................326Çıkarma İşlemi..................................................327Çarpma İşlemi ..................................................327Bölme İşlemi .....................................................327Kuvvet Alma .....................................................327İşlem Önceliği ...................................................328
Ondalık Kesirler ......................................................331Ondalık Sayılarda Dört İşlem..................................332Devirli Ondalık Açılımlar .........................................334Rasyonel Sayılarda Sıralama .................................335İki Rasyonel Sayı Arasındaki Sayıları Yazma .........337Çözümlü Test - 1.....................................................338Çözümler ................................................................340Çözümlü Test - 2.....................................................342Çözümler ................................................................344Çıkmış Sorular ........................................................346Çıkmış Soruların Çözümleri....................................347
7. BÖLÜM
EŞİTSİZLİKLER ve MUTLAK DEĞER ...................349Basit Eşitsizlikler .....................................................349
Özellikleri ..........................................................349Reel (Gerçel) Sayı Aralıkları ...................................353
Kapalı Aralık .....................................................353Yarı Açık Aralık .................................................353Açık Aralık ........................................................353
Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Eşitsizlikler .......353Eşitsizlikler ve İşaret İncelemesi .............................355Mutlak Değer ..........................................................357
Özellikleri ..........................................................358Çözümlü Test – 1 ....................................................362Çözümler ................................................................364Çözümlü Test – 2 ....................................................366Çözümler ................................................................368Çıkmış Sorular ........................................................370Çıkmış Soruların Çözümleri....................................371
8. BÖLÜMÜSLÜ SAYILAR ......................................................373
Özellikleri ..........................................................373
Üslü Sayılarda Dört İşlem .......................................377
Toplama – Çıkarma ..........................................377
Çarpma .............................................................377
Bölme ...............................................................379
Çözümlü Test - 1.....................................................382
Çözümler ................................................................384
Çözümlü Test – 2 ....................................................386
Çözümler ................................................................388
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................390
9. BÖLÜM
KÖKLÜ SAYILAR ...................................................391
Köklü Sayıların Özellikleri .......................................391Köklü Sayılarda Dört İşlem .....................................395
Toplama-Çıkarma .............................................395Çarpma .............................................................396Bölme ...............................................................397
Kök Dışındaki Bir Sayının Kök İçine Alınması ........399Eşlenik ....................................................................400İç İçe Sonlu Kökler..................................................402İç İçe Sonsuz Kökler ...............................................403
A 2 B∓ İfadesinin Kök Dışına Çıkarılması ..........405Köklü Sayılarda Sıralama .......................................407Köklü Sayılarda Denklem Çözme ...........................408Çözümlü Test .........................................................409Çözümler ................................................................411Çıkmış Sorular ........................................................413Çıkmış Soruların Çözümleri....................................414
10. BÖLÜM
ÇARPANLARA AYIRMA .........................................415
Ortak Parantez Yöntemi ...................................415Gruplandırma Yöntemi .....................................415ax2+bx+c ifadesinin Çarpanlara Ayrılması ........416
Özdeşlikler ..............................................................418İki Kare Farkı ....................................................418Tam Kare İfadeler .............................................420
III. Dereceden Özdeşlikler ......................................423Çözümlü Test – 1 ....................................................425Çözümler ................................................................427Çözümlü Test – 2 ....................................................429Çözümler ................................................................431Çıkmış Sorular ........................................................433Çıkmış Soruların Çözümleri....................................434
11. BÖLÜM
ORAN – ORANTI ...................................................437Oran..................................................................437
Orantı................................................................437
Orantının Özellikleri ..........................................437
Orantı Türleri ..........................................................440
Doğru Orantı .....................................................440
Ters Orantılı Çokluklar ......................................441
Bileşik Orantı ....................................................443
Ortalamalar .............................................................444
Aritmetik Ortalama ............................................444
Geometrik Ortalama .........................................445
Çözümlü Test - 1.....................................................447
Çözümler ................................................................449
Çözümlü Test - 2.....................................................451
Çözümler ................................................................453
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................455
xi
12. BÖLÜM
PROBLEMLER .......................................................457Denklem Kurma Problemleri...................................457
Yaş Problemleri ......................................................464
Yüzde Problemleri ..................................................466
Faiz Problemleri......................................................468
Kâr – Zarar Problemleri ..........................................469
Karışım Problemleri ................................................472
İşçi Problemleri .......................................................475
Havuz Problemleri ..................................................477
Hareket Problemleri ................................................478
Çözümlü Test - 1 ....................................................484
Çözümler ................................................................486
Çözümlü Test - 2 ....................................................488
Çözümler ................................................................490
Çözümlü Test - 3 ....................................................492
Çözümler ................................................................494
Çözümlü Test - 4.....................................................496
Çözümler ................................................................498
Çözümlü Test - 5 ....................................................500
Çözümler ................................................................502
Çözümlü Test - 6 ....................................................504
Çözümler ................................................................506
Çözümlü Test - 7 ....................................................508
Çözümler ................................................................510
Çözümlü Test - 8 ....................................................512
Çözümler ................................................................514
Çözümlü Test - 9 ....................................................516
Çözümler ................................................................518
Çıkmış Sorular ........................................................520
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................524
13. BÖLÜM
KÜMELER ..............................................................529Küme ......................................................................529
Kümelerin Elemanı ve Eleman Sayısı ..............529
Kümelerin Gösterimi .........................................529
Küme Çeşitleri ..................................................530
Kümelerde İşlemler...........................................531
Alt Küme ...........................................................534
Küme Problemleri .............................................536
Çözümlü Test .........................................................539Çözümler ...............................................................541Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................543
14. BÖLÜM
İŞLEM – MODÜLER ARİTMETİK ...........................545Bağıntı ....................................................................545
Fonksiyon ...............................................................545
İşlem .......................................................................546
İşlem Tabloları ..................................................549İşlemin Özellikleri..............................................549
Modüler Aritmetik....................................................552Modüler Aritmetiğin Özellikleri ..........................553Modüler Aritmetikte Denklem Çözümü .............557
Çözümlü Test – 1 ....................................................559Çözümler ................................................................561Çözümlü Test – 2 ....................................................563Çözümler ................................................................565Çıkmış Sorular ........................................................567Çıkmış Soruların Çözümleri....................................568
15. BÖLÜM
PERMÜTASYON – KOMBİNASYON – OLASILIK .569Saymanın Temel Kuralları ......................................569
Toplama Kuralı..................................................569Çarpma Yolu ile Sayma ....................................569Saymanın Temel İlkesi......................................569
Permütasyon (Sıralama).........................................571Tekrarlı Permütasyon........................................572Dairesel Permütasyon ......................................573
Kombinasyon (Gruplama) ......................................574Olasılık....................................................................579
Olasılık Fonksiyonu .........................................579Olasılık Hesabı .................................................580Koşullu Olasılık .................................................584Bağımsız ve Bağımlı Olasılık............................585
Çözümlü Test – 1 ....................................................587Çözümler ................................................................589Çözümlü Test – 2 ....................................................591Çözümler ................................................................593Çözümlü Test – 3 ....................................................595Çözümler ................................................................597Çıkmış Sorular ........................................................599Çıkmış Soruların Çözümleri....................................600
16. BÖLÜM
TABLO VE GRAFİKLER .........................................601Tablo ve Yorumlama ...............................................601Grafik ve Yorumlama ..............................................605
Çizgi Grafik .......................................................605Sütun Grafiği.....................................................607Daire Grafiği .....................................................607
Çözümlü Test – 1 ....................................................610Çözümler ................................................................611Çözümlü Test – 2 ....................................................613Çözümler ................................................................615Çıkmış Sorular ........................................................617Çıkmış Soruların Çözümleri....................................620
17. BÖLÜM
SAYISAL MANTIK PROBLEMLERİ ........................623Sayı Örüntüleri .......................................................623Sayı Dizileri.............................................................626Tablo ve Şekil Soruları ............................................629Akıl Yürütme ve Mantık Soruları .............................637Görsel Yetenek .......................................................645Çözümlü Test .........................................................651Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................662
xii
1. BÖLÜM
GEOMETRİK KAVRAMLAR VE
DOĞRUDA AÇILAR ...............................................665
Geometrik Kavramlar..............................................665
Tanımsız Kavramlar ................................................665
Açılar ......................................................................665
Açının Ölçüsü .........................................................665
Açının Düzlemde Ayırdığı Bölgeler .........................666
Açı Ölçü Birimleri ....................................................666
Derecenin Alt Birimleri ............................................666
Açı Çeşitleri ............................................................666
Dar Açı....................................................................666
Dik Açı ....................................................................666
Geniş Açı ................................................................666
Doğru Açı................................................................666
Tam Açı...................................................................666
Komşu Açılar ..........................................................666
Açıortay ..................................................................667
Tümler Açılar ..........................................................667
Bütünler Açılar ........................................................667
Ters Açılar...............................................................668
Paralel İki Doğrunun Bir Kesen ile
Yaptığı Açılar ..........................................................668
Paralel İki Doğrunun Birden Çok Kesen
İle Meydana Getirdiği Açılar ...................................668
Kenarları Paralel Açılar...........................................670
Kenarları Dik Açılar.................................................670
Üçgenler .................................................................673
Üçgen Çeşitleri .......................................................673
Açılarına Göre Üçgenler .........................................673
Kenarlarına Göre Üçgenler.....................................673
Üçgende Temel ve Yardımcı Elemanlar .................674
Yükseklik ................................................................674
Açıortay ..................................................................674
Kenarortay ..............................................................674
Üçgende Açılar ile İlgili Özellikler ...........................675
Dik Üçgen ...............................................................679
Pisagor Teoremi......................................................679
Öklid Bağıntıları ......................................................680
Kenarlarına Göre Özel Dik Üçgenler ......................681
Açılarına Göre Özel Dik Üçgenler ..........................682
Üçgende Açıortay Teoremleri .................................684
İç Açıortay Teoremi .................................................685
Dış Açıortay Teoremi ..............................................686
Üçgende Kenarortay Teoremleri .............................688
Ağırlık Merkezi ........................................................688
Kenarortay Bağıntıları.............................................690
Özel Üçgenler .........................................................692
İkizkenar Üçgen ......................................................692
Eşkenar Üçgen .......................................................694
Üçgende Alan .........................................................698
Üçgende Benzerlik .................................................703
Açı – Açı – Açı Benzerlik Kuralı ..............................703
Tales Teoremi .........................................................705
Temel Orantı Teoremi .............................................705
Çapraz Tales Teoremi .............................................706
Kenar – Açı – Kenar Benzerlik Kuralı .....................707
Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Kuralı.................708
Üçgende Açı – Kenar Bağıntıları ............................711
Üçgen Eşitsizliği .....................................................711
2. BÖLÜM
ÇOKGENLER VE DÖRTGENLER .........................717
Çokgenler ...............................................................717
Dışbükey ve İçbükey Çokgenler .............................717
Düzgün Çokgen ......................................................718
Dörtgenler ...............................................................723
Özellikleri ................................................................723
Dörtgenlerde Alan...................................................724
Paralelkenar ...........................................................726
Paralelkenarda Alan ...............................................727
Paralelkenarın Alan Özellikleri................................727
Paralelkenarda Uzunluk İle İlgili Özellikler..............729
Eşkenar Dörtgen.....................................................730
Dikdörtgen .............................................................731
Kare ........................................................................733
Yamuk – Deltoid .....................................................735
İkizkenar Yamuk .....................................................738
Dik Yamuk ..............................................................740
Deltoid ....................................................................740
Çıkmış Sorular ........................................................741
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................742
GEOMETRİ İÇİNDEKİLER
xiii
3. BÖLÜM
ÇEMBER VE DAİRE ..............................................745
Çemberde Açı.........................................................745
Çemberde Yardımcı Elemanlar ..............................745
Çemberde Yay ve Açı Özellikleri ............................747
Merkez Açı..............................................................747
Çevre Açı ................................................................747
Teğet Kiriş Açı.........................................................748
İç Açı.......................................................................749
Dış Açı ....................................................................749
Çemberde Kiriş Yay Özellikleri ...............................750
Kirişler Dörtgeni ......................................................750
Çemberde Uzunluk .................................................752
Bir Noktanın Bir Çembere Göre Kuvveti .................752
Kuvvet Ekseni .........................................................754
İki Çemberin Ortak Teğetleri ...................................755
İki Çemberin Birbirine Göre Durumları ...................757
Üçgenin Çemberleri ................................................757
Üçgenin İç Teğet Çemberi ......................................757
Üçgenin Dış Teğet Çemberi....................................758
Teğetler Dörtgeni ....................................................758
Dairede Alan ...........................................................759
Dairenin Alanı ve Çevresi .......................................759
Daire Diliminin Alanı ...............................................759
Çember Yayının Uzunluğu ......................................759
Daire Kesmesinin Alanı ..........................................759
Daire Halkasının Alanı ............................................760
Çemberde Benzerlik ...............................................761
Çıkmış Sorular ........................................................763
Çıkmış Soruların Çözümleri....................................764
4. BÖLÜM
ANALİTİK GEOMETRİ ...........................................765
Noktanın Analitik İncelenmesi ................................765
Analitik Düzlem .......................................................765
İki Nokta Arasındaki Uzaklık ...................................766
Doğrusal Noktalar ...................................................767
Doğrusal Olmayan Noktalar ...................................769
Doğrunun Analitik İncelenmesi ...............................772
Doğrunun Eğim Açısı ve Eğimi ...............................772
Doğrunun Grafiğinin Çizimi.....................................774
Doğrunun Denklemleri ............................................775
Özel Doğrular .........................................................777
İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları ...................777
Doğru Demeti .........................................................779
Simetriler ................................................................782
Noktanın Simetriği ..................................................782
Doğrunun Simetriği .................................................785
Eşitsizlikler ..............................................................787
5. BÖLÜM
KATI CİSİMLER ......................................................789
Prizma ....................................................................789
Dikdörtgenler Prizması ...........................................790
Küp .........................................................................791
Silindir .....................................................................792
Dönel Silindir ..........................................................793
Piramit ....................................................................794
Düzgün Piramit .......................................................795
Kesik Piramit...........................................................796
Küre ........................................................................798
Çıkmış Sorular ve Çözümleri ..................................799
2014
kpss
yeni konularla
yeni sorularla
yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır
akıcı
ayrıntılı
güncel
konu anlatımları
örnekler
yorumlar
uyarılar
pratik bilgiler
ösym tarzında özgün sorularve açıklamaları
sözel akıl yürütmedil bilgisi
yazım kuralları
türkçe20
12 kpss’de
soru94
SÖZCÜKTE ANLAM
n SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ
Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kurulu-
şunda görev üstlenen ses birliklerine “sözcük” denir.
Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı söz-
cükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok
anlam karşılamaktadır.
Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşıla-
yan sözcüklerdir.
n kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:
“Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor,
devrilecek gibi oluyordu.”
n testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yara-
yan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar
ve uzunca çelik araç:
“Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.”
(Kaynak: tdk.gov.tr)
Görüldüğü gibi yukarıdaki sözcüklerin başka anlamla-
ra gelebilecek kullanımı yoktur.
PÜR DİKKAT!
Bu konudan KPSS’de ortalama 3 soru gelmektedir.
Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısından ziyade,
cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir te-
mel olması açısından çok önemlidir.
Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma
göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
n düşmek:
1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağı-ya inmek:Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.
1. BÖLÜM
2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitire-rek yukarıdan aşağıya inmek:Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım.
3. Yere devrilmek, yere serilmek:Çocuk koşarken yere düştü.
4. Yağmak:Dağlara kar düştü.
5. Vurmak, değmek, rastlamak:İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu.
(Kaynak: tdk.gov.tr)
“Düşmek” sözcüğü kullanıldığı yere göre farklı anlamlar kazanmıştır. Sözcüğün yukarıda belirtilenler dışında da kazandığı daha birçok anlam vardır. Dilimizdeki söz-cüklerin çoğunluğu çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı an-lamlara da “yan anlam” ya da “mecaz anlam” denir.
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir.
n ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk:
Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.
n boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:
Sabaha kadar boynum ağrıdı.
n durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:
Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.
Yukarıdaki cümlelerde “göz, boyun, durmak” söz-cükleri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.
2006 2008 2010 2012
Ortaöğretim 6 3 4 3
Ön lisans 3 5 4 4
2
Yan Anlam
Bir sözcüğün temel anlamının dışında, ancak temel
anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır.
n Dilberin başında siyah saç olur.
(temel anlam)
PÜR DİKKAT !
ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “temel anlam” ve “yan an-
lam” değil, “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı so-
rulmaktadır. Sorularda, seçenekler arasında yan anlamda
kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunma-
lıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve
gerçek anlam başlığında ele alınır; oysa mecaz anlam
tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.
“Baş” sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan
bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayı-
sıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla
kullanılmıştır.
“Baş” sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak
kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağı-
da verilmiştir:
n Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:
Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.
n Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:
Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayı-
rına gittik.
n Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:
Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz / Suyu gü-
rül gürül akan çeşme başında.
n Yukarıya, üste gelen yön:
Yatağın başında oturmuş ağlıyordu.
Mecaz AnlamBir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.
n Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.
(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)
n Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.
(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)
Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlar-da, sözcük farklı bir anlama geçmiştir.
Aşağıdaki altı çizili sözcükler de mecaz anlamda kul-lanılmıştır:
n Feryadı bırak, kendine gel çünkü zaman dar.(“Dar” sözcüğü, “yetersiz, az” anlamında kullanılmış.)
n Gülen gözlerinin manası pek derin.(“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anlamında kullanılmış.)
n Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incit-mek” anlamında kullanılmış.)
n Aldanma cahilin kuru sözüne.(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anla-
mında kullanılmış.)
Not
-
Temel, yan ve mecaz anlam ilişkisini daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki tabloyu inceleyiniz:
Sözcük
Gerçek Anlam Mecaz Anlam
Temel Anlam Yan Anlam
1. Çene
kemiklerinin
üstüne dizili, ısırıp
koparmaya ve
çiğnemeye yarayan
sert, beyaz organlar-
dan her biri
2. Çark, testere, tarak,
vb. çentikli şeylerdeki
çıkıntılardan her biri
3. Sarımsak dilimi,
karanfil vb.nde dişe
benzetilen tane
4. Bazı dantel ve
işlemelerin kenarla-
rındaki yuvarlak sivri
bölüm
5. Güçlü olduğunu
belli etmek, tehdit
etmek
(diş göstermek)
6. Kötülük yapmak
için fırsat beklemek
(diş bilemek)
7. Zorla veya inatla
istediğini yaptırmak
(diş geçirmek)
“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)
3
PÜR DİKKAT !
ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya başladığı “düşsel
öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da
da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir.
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcükler-
den hangisi temel anlamda kullanılmıştır?
A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mü-
kemmel bir insandı babam.
B) Onu, herkese örnek olan tavırları ile tanıdık.
C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola
çıktık.
D) Bu sevimli çocuğa hemen kanım kaynadı.
E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre
oturduk.
B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kulla-nılmıştır.
Cevap B
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcükler-
den hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı
oluruz.
B) Araştırmacılar tarafından incelenen hay-
vanlar serbest bırakıldı.
C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir
köydü ilk burası.
D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun
atkısı vardı.
E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan ge-
nellikle hazır bilgiyi tercih eder.
C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.
Cevap C
“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisin-
de temel anlamda kullanılmıştır?
A) Yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile ka-
çıyor.
B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar-
sın.
C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sa-
hibi.
D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına
su kaçmış.
E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne
düşünüyorsun?
“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.
Cevap B
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi
büyük bir sevinçle.
B) Beyaz at üstünde gelin görününce düğün
başladı.
C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı
dadı.
D) Bu boş sözleri dinlemekten artık bıkmıştık
hepimiz.
E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak isti-
yordu.
A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler mecaz anlamda kullanılmamıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anla-mı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğin-deki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.
Cevap D
Terimsel AnlamBir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlam-lı sözcükler denir.
n Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi)
n Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi)
n Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi)
4
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kulla-
nılmıştır?
A) Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize.
B) Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir.
C) Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır.
D) Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu.
E) Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır.
E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da genellenirse, edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim anlamlıdır.
Cevap E
Not
n MECAZA DAYALI SÖZ SANATLARI
1. Benzetme (Teşbih)
Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde
anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan
yararlanma yöntemine “benzetme” denir. Tam bir
benzetmede dört öge bulunur. Fakat bütün ögelerin
kullanılması şart değildir.
“Zeytin gibi siyah göz” benzetmesinde şu ögeler vardır:
Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzet-meye konu olan varlık: göz
Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği varlık: zeytin
Benzetme Yönü: Benzeyenin benzetilene hangi yönden benzediği: siyah
Benzetme Edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük: gibi
n Selvi gibi uzun boybenzetilen benzetme benzetme benzeyen
edatı yönü
n Kar gibi beyaz çamaşırlar benzetilen benzetme benzetme benzeyen edatı yönü
n Tilki gibi kurnaz çocuk benzetilen benzetme benzetme benzeyen
edatı yönü
PÜR DİKKAT !
Benzetme, ÖSYM’nin tüm sınavlarında, en fazla soruların
sanatlardan biridir.
LYS (eski ismiyle ÖSS) tarzı sınavlarda, benzetme edatı,
benzetme yönü, benzetme çeşitleri gibi detaylara girilse
de KPSS’de cümlede ya da paragrafta benzetme olup ol-
madığı sorulmaktadır.
(I) Edebiyat sevgisi olmayınca kişi ister politika-
cı, ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun
gerçek bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst dü-
şünemez. (III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz.
(IV) Batı’nın önemli politika adamlarını incelerse-
niz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o
konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuş-
maların değerli birer çalışma olduğunu görürsü-
nüz. (V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat
anıtıdır; Mitterant’ın konuşmaları, kitapları da…
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin han-gisinde benzetme yapılmıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır” ifade-sinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir.
Cevap E
2. Eğretileme (İstiare)
Eğretileme (istiare), aslında benzetme sanatından çok da farklı değildir. Benzetmede de eğretilmede de amaç, bir kavramın özelliğini güçlendirmek için onu başka bir kavrama benzetmektir.
Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” ögeleriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir ben-zetme çeşidi olarak tanımlanabilir.
PÜR DİKKAT !
Benzetme örneklerinde hem “benzeyen” hem de “benze-
tilen” telaffuz edilir. Fakat eğretilmede benzetmeden farklı
olarak bu kavramlardan sadece biri söylenir; diğer kavram
karşı tarafça anlaşılır.
n Her yaz bu cennette tatil yaparım.
benzetilen
(Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.)
n Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen
(Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.)
n Güneş bugün gülümsüyor bize.benzeyen
(Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.)
5
PÜR DİKKAT !
Eğretilme de aslında bir çeşit benzetmedir. Kavramlardan
biri gizlendiği ve benzetmeye göre daha fazla yorum gücü
gerektirdiğinden daha nitelikli bir sanat kabul edilir. Fakat
KPSS’de benzetme ve istiare ayrımına şu ana kadar yer
verilmemiş, her iki sanat da “benzetme, benzerlik ilgisi”
şeklinde tek başlık altında sorulmuştur.
Not
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eğretileme
(istiare) örneklenmiştir?
A) Ağalıktan ve ağalardan kurtulmuş, başka
diyarlara gidiyordu.
B) Kültürün mayası, edebiyatta oluşup olgunlaşır.
C) Bahçedeki söğüt ağacında yaşayan serçe
yavrusu daldan düşmüştü.
D) Bu kitapta yedi yazarın hikâyeleri bulun-
maktadır.
E) Eskiden, herkes birbirine selam verirdi.
B seçeneğinde, “kültürün mayası” ifadesinde “kültür” kavramı mayalanabilen bir kavrama (yoğurt, hamur vs.) benzetilmiş ama bu kavram söylenmemiştir. Dolayısıyla istiare (eğretileme) yapılmıştır.
Cevap B
Eğretileme çeşitli şekillerde yapılabilir:
1. Doğaya ait bir özellik insana aktarılabilir:
n O, cıvık bir insandır. sıvılara ait özellik
n Babam geciktiğimi öğrenince yine esip gürleyecek. rüzgârın özelliği
2. İnsana ait bir özellik doğaya aktarılabilir, yani kişileş-
tirme yapılabilir:
n Yılların hüznünü taşıyordu yollar. insana ait özellik
n Güneş gülmüyor bugün yine. insana ait özellik
3. Doğaya ait bir özellik, doğadaki başka bir varlığa ak-
tarılabilir:
n Yıldızlar akıyor damların üzerine. (suyun özelliği yıldızlara aktarılmış)
n Bulutlar salkım salkım. (üzümün özelliği bulutlara aktarılmış)
4. Bir duyuyla ilgili bir kavram başka bir duyuyu anlatmak
için kullanılabilir; buna “duyular arası aktarma” denir:
n Sıcak bir gülümseyişi vardı. dokunma görme
n Birbirinize tatlı sözler söyleyin. tatma işitme
n Yumuşak sesiyle herkesi büyüledi. dokunma işitme
n Dışarıdan acı bir fren sesi geldi. tatma işitme
PÜR DİKKAT !
Bu aktarma çeşitlerine bazı kaynaklarda “Deyim Aktarma-
ları” başlığıyla da rastlanır.
3. Kişileştirme (Teşhis)
İnsana ait özelliklerin insan dışındaki varlıklara veril-mesidir.
n Bülbül, ağaran vakte kadar ağlarmış.
(Bu cümlede “bülbül” kişileştirilmiştir, insana ait bir özel-lik (ağlama) insan dışındaki bir varlığa yüklenmiştir.)
n Poyrazla söyleşir yaprakların sesi. insana ait kişileştirilen özellik varlık
n O kuşun ömrü bir güzel gecede kişileştirilen varlık
Bir güzel beste söylemekle geçer. insana ait özellik
n Rıhtımda uyuyan gemiyi hatırladın mı? insana ait kişileştirilen özellik varlık
PÜR DİKKAT !
Kişileştirme, ÖSYM’nin sınavlarında çıkan soruların bir
konudur.
6
(I) Yaşar Kemal’i bence diğer tüm yazarlardan ayıran özelliği okur ile kendisini ayrı varlıklar olarak görmemesidir. (II) Anlattığı öykünün yü-celiğinden neredeyse okur kadar o da etkilenir. (III) Bazen başladığı cümlede heyecanın giderek arttığını hissederiz. (IV) Çılgınca renklere bürün-müş toprak ve coşkulu deniz, yarpuzlar, hatmi-ler, baş döndürücü bir etki yaratır. (V) Ama bu baş döndürücü etki sadece okurda değil, yazının kendi içinde de varlığını sürdürür.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangi-sinde kişileştirme yapılmıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
IV cümledeki “coşkulu deniz” ifadesinde insanın özelliği denize aktarılarak kişileştirme yapılmıştır.
Cevap D
4. Kinaye (Değinmece)
Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını çağ-rıştıracak biçimde kullanılmasıdır. Fakat elbette me-caz anlam kastedilmektedir.
n Ateş düştüğü, yeri yakar.
(“Ateş düştüğü yeri yakar.” atasözü mecaz anlamda “Acıyı yaşayan bilir.” demektir. Gerçek anlamı da an-laşılacağı üzere ateşin düştüğü yeri tutuşturacağıdır.)
n Dikensiz gül olmaz.
n Hamama giren terler.
n Taşıma su ile değirmen dönmez.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kinaye sa-
natı örneklenmiştir?
A) Gençliği, gözünde birden canlandı yaşlı ka-dının.
B) Kaldırım çalışmalarında dükkân sahipleri büyük zorluk çıkardı.
C) Bu konular üzerinde çok fazla düşünmeme-lisin.
D) Romanın görevi insanı insana anlatmaktır.E) Kendisine hakaret edildiğinde yüzü hiç kı-
zarmazdı onun.
E seçeneğinde “yüzü kızarmak” deyimi hem “tenin renk değiştirmesi” anlamında hem de “utanmak” anlamında kullanılabilir. Bu ifadede kinaye örneklenmiştir.
Cevap E
5. Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması)
Bir sözün benzetme amacı güdülmeksizin başka bir
sözün yerine kullanılmasıdır. Ad aktarmasında asıl
anlatılmak istenenle onun yerine kullanılan söz ara-
sında bir çeşit ilginin olması gerekir. Bu anlam ilgile-
rinden bazıları aşağıda gösterilmiştir:
a) Parça - Bütün İlgisi
n Ellerim dolu, arabayı sen açar mısın?
(Bu cümlede “araba” sözcüğü ile kastedilen aslında
“kapı”dır. Araba (bütün) söylenmiş, kapı (parça) kas-
tedilmiştir.)
b) İç - Dış İlgisi
n Çorba çok güzeldi, iki kase içtim.
(Burada, “iki kase içtim” sözüyle “İki kase çorba içtim.” denilmek istenmiştir. “Dış (kase)” söylenmiş “iç (çorba)” kastedilmiştir.)
c) Sanatçı - Eser İlgisi
n Şiiri sevmek için Yahya Kemal’i okumalısın.(“Yahya Kemal(sanatçı)” söylenmiş “Yahya Kemal’in şiirleri” kastedilmiştir.)
d) Yer - Kişi (Topluluk) İlgisi
n Bizim mahalle bu olayı asla unutmaz.(“Mahalle (yer)” söylenerek “mahalledeki insanlar (topluluk)” kastedilmiştir.)
e) Kişi - Araç ilgisi
n Değerli kalemlerimizden birini daha yitirdik. (“Kalem” söylenmiş, “yazar” kastedilmiştir.)
n İstanbul’a ünlü raketler geldi.(“Raket” söylenmiş, “tenisçiler” kastedilmiştir.)
f) Yer - Olay İlgisi
n Erzurum ve Sivas, bağımsızlık savaşının ilk adım-larıdır.(“Yer” söylenmiş, “olay (kongreler)” kastedilmiştir.)
g) Yön - Yer / Ülke İlgisi
n Batı, Doğu’daki olaylara müdahale etmek zorun-da.(“Yön” söylenmiş, “ülkeler” kastedilmiştir.)
PÜR DİKKAT !
Anlatım bozukluğu sorularında seçeneklerde ad aktarma-
sı gören bazı öğrenciler, ad aktarmasını anlatım bozuklu-
ğu zannedebilmektedir. Ad aktarmaları anlatım bozukluğu
sayılmaz.