LISTLIST

ListList je vegetativni organ je vegetativni organ biljkebiljke koji obavlja koji obavlja asimilacijsku i transpiracijsku funkciju.asimilacijsku i transpiracijsku funkciju.

ASIMILACIJA je upijanje.ASIMILACIJA je upijanje. TRANSPIRACIJA je proces odavanja vode iz TRANSPIRACIJA je proces odavanja vode iz

žive biljke u vidu vodene pare u spoljašnju žive biljke u vidu vodene pare u spoljašnju sredinu. sredinu.

Funkcija/uloga listaFunkcija/uloga lista

ListList je dio izdanka koji obavlja tri veoma je dio izdanka koji obavlja tri veoma važne funkcije : važne funkcije :

fotosintezufotosintezu, , transpiracijutranspiraciju i i razmenu gasova. razmenu gasova.

Transpiracija je proces odavanja vode iz žive Transpiracija je proces odavanja vode iz žive biljke u vidu vodene pare u spoljašnju sredinu. biljke u vidu vodene pare u spoljašnju sredinu. Voda isparava najvećim dijelom kroz Voda isparava najvećim dijelom kroz stomestome, a , a jednim dijelom i preko kutikule. Otvaranjem i jednim dijelom i preko kutikule. Otvaranjem i zatvaranjem stoma reguliše se jačina zatvaranjem stoma reguliše se jačina transpiracije. Kiseonik neophodan za ćelijsko transpiracije. Kiseonik neophodan za ćelijsko disanje ulazi kroz stome i lenticele, ali i disanje ulazi kroz stome i lenticele, ali i direktno kroz ćelijske zidove. direktno kroz ćelijske zidove. Ćelijski zidoviĆelijski zidovi pri tome moraju biti vlažni jer u ćeliju može pri tome moraju biti vlažni jer u ćeliju može ući samo rastvoren kiseonik. Prema tome, ući samo rastvoren kiseonik. Prema tome, biljke dišu i kad su stome zatvorene, a dišu i biljke dišu i kad su stome zatvorene, a dišu i organi koji nemaju organi koji nemaju stomastoma i i lenticelalenticela. .

Transpiracija može biti:Transpiracija može biti:

Kutikularna- obavlja se preko kutikule na taj Kutikularna- obavlja se preko kutikule na taj način što spoljnji zidovi epidermskih ćelija način što spoljnji zidovi epidermskih ćelija odajuvodenu paru (5-10 % ukupne odajuvodenu paru (5-10 % ukupne transpiracije).transpiracije).

Stomaterna- obavlja se preko stominih otvora i Stomaterna- obavlja se preko stominih otvora i može se regulisati mehanizmom stominih ćelija može se regulisati mehanizmom stominih ćelija (90% ukupne transpiracije). Kada je turgor (90% ukupne transpiracije). Kada je turgor visok, stomine ćelije se udaljavaju jedna od visok, stomine ćelije se udaljavaju jedna od druge i otvaraju se, a pri smanjenju turgora one druge i otvaraju se, a pri smanjenju turgora one se približavaju jedna drugoj i stoma se zatvara. se približavaju jedna drugoj i stoma se zatvara. Na otvaranje i zatvaranje stoma utiču faktori: Na otvaranje i zatvaranje stoma utiču faktori: svjetlost, vlažnost vazduha i temperatura.svjetlost, vlažnost vazduha i temperatura.

Gutacija je takođe proces odavanja vode u Gutacija je takođe proces odavanja vode u vidu kapljica tj. u tečnom stanju, i javlja se pri vidu kapljica tj. u tečnom stanju, i javlja se pri visokoj vlažnosti vazduha, kada nema visokoj vlažnosti vazduha, kada nema transpiracije, a zemlja je vlažna I topla, te transpiracije, a zemlja je vlažna I topla, te korijen prima dosta vode. korijen prima dosta vode.

STOMASTOMA

GRAĐA STOMEGRAĐA STOME

Dijelovi listaDijelovi lista

List nastaje od istog tvornog tkiva kao i stablo List nastaje od istog tvornog tkiva kao i stablo – vegetacione kupe stabla. Potpuno razvijen – vegetacione kupe stabla. Potpuno razvijen list se sastoji od: list se sastoji od:

lisne osnove, lisne osnove, lisne drške i lisne drške i lisne ploče (liske). lisne ploče (liske).

Iako se fotosinteza odvija i u zelenim dijelovima stabljike, kod većine biljaka glavni fotosintetski organi su listovi. Osnovna grana lista uključuje plosnato proširenu lisnu plojku i stanjeni držak, peteljku, kojom se list drži nodija stabljike.

Mnogi listovi imaju još i palistiće, izrasline nalik na listove koji obično dolaze po dva na bazi peteljke. Listovi trava i mnogih drugih jednosupnica nemaju peteljku (sjedeći listovi). Umjesto toga, lisne plojke su širokim dnom prirasle za stabljiku, a mogu je i obuhvaćati. Položaj listova je takav da su maksimalno izloženi Sunčevoj svjetlosti.

Osim toga, većina listova ima vrlo veliku površinu u odnosu na volumen što je važno zbog upijanja maksimalne količine Sunčeve energije i zbog učinkovite izmjene plinova (CO2, O2 i vodene pare) sa atmosferom.

Lisna osnovaLisna osnova je dio kojim je list pričvršćen za je dio kojim je list pričvršćen za stablo. Iz lisne osnove se razvijaju zalisci i stablo. Iz lisne osnove se razvijaju zalisci i lisni rukavac. Zalisci mogu biti različito lisni rukavac. Zalisci mogu biti različito razvijeni kod različitih biljaka – u obliku trna, razvijeni kod različitih biljaka – u obliku trna, skoro neprimjetni ili razrasli toliko da skoro neprimjetni ili razrasli toliko da zamjenjuju listove, koji obavljaju neku drugu zamjenjuju listove, koji obavljaju neku drugu funkciju (npr. kod graška listovi su funkciju (npr. kod graška listovi su preobraženi u rašljiku, a zalisci obavljaju preobraženi u rašljiku, a zalisci obavljaju fotosintezu). fotosintezu).

Lisna drškaLisna drška je uski dio lista kojim je liska je uski dio lista kojim je liska pričvršćena za stablo. Ona postavlja lisku u pričvršćena za stablo. Ona postavlja lisku u najpovoljniji položaj prema svijetlosti i ,s najpovoljniji položaj prema svijetlosti i ,s obzirom da je veoma savitljiva, štiti lisku od obzirom da je veoma savitljiva, štiti lisku od udara vijetra i kiše. List koji nema lisnu dršku udara vijetra i kiše. List koji nema lisnu dršku naziva se sjedeći. naziva se sjedeći.

Lisna pločaLisna ploča (liska) je dio koji obavlja sve (liska) je dio koji obavlja sve osnovne funkcije lista i najčešće je spljoštena. osnovne funkcije lista i najčešće je spljoštena. Na njoj se razlikuju dvije površine: Na njoj se razlikuju dvije površine:

lice (tamnije) i lice (tamnije) i naličje (svijetlije). naličje (svijetlije). Liska može biti različita po veličini, obliku i Liska može biti različita po veličini, obliku i

izgledu oboda. izgledu oboda.

Vrste listovaVrste listova U zavisnosti od toga koliko liski polazi sa jedne lisne U zavisnosti od toga koliko liski polazi sa jedne lisne

drške razlikuju se : prosti i složeni listovi.drške razlikuju se : prosti i složeni listovi. Prosti listoviProsti listovi su oni kod kojih se na jednoj lisnoj su oni kod kojih se na jednoj lisnoj

drški nalazi jedna liska. Listovi sa čijih lisnih drški drški nalazi jedna liska. Listovi sa čijih lisnih drški polazi veći broj liski su složeni. polazi veći broj liski su složeni. Složeni listoviSloženi listovi mogu mogu biti prstasto složeni i perasto složeni. Perasto složeni biti prstasto složeni i perasto složeni. Perasto složeni listovi mogu biti parno ili neparno perasto složeni. listovi mogu biti parno ili neparno perasto složeni.

Prema funkciji i položaju na izdankuPrema funkciji i položaju na izdanku, razlikuju se , razlikuju se sledeće vrste : sledeće vrste :

kotiledoni, kotiledoni, donji listovi, donji listovi, srednji (pravi) listovi i srednji (pravi) listovi i gornji listovi. gornji listovi.

Donji listovi se nalaze na podzemnim izdancima Donji listovi se nalaze na podzemnim izdancima i u donjem dijelu nadzemnih izdanaka zeljastih i u donjem dijelu nadzemnih izdanaka zeljastih biljaka. Oni su mrki, ljuspasti i štite pupoljak u biljaka. Oni su mrki, ljuspasti i štite pupoljak u svom pazuhu. svom pazuhu.

Srednji obavljaju sve funkcije lista i najbrojniji Srednji obavljaju sve funkcije lista i najbrojniji su pa se zato nazivaju pravi listovi. su pa se zato nazivaju pravi listovi.

Gornji se nalaze zajedno sa cvijetovima i Gornji se nalaze zajedno sa cvijetovima i cvatima i štite ih. U gornje listove spadaju cvatima i štite ih. U gornje listove spadaju priperci (brakteje), involukrum i spata. Priperci priperci (brakteje), involukrum i spata. Priperci su listići iz čijeg se pazuha razvija cvijet. su listići iz čijeg se pazuha razvija cvijet. Involukrum je omotač cvati (npr. kod glavočika i Involukrum je omotač cvati (npr. kod glavočika i štitonoša), a spata je list koji obavija cvat (npr. štitonoša), a spata je list koji obavija cvat (npr. kod kozlaca i anturijuma). kod kozlaca i anturijuma).

Oblik listaOblik lista

Prema obliku liskePrema obliku liske list može biti igličast, list može biti igličast, lancelast, linearan, jajast, elipsoidan, lancelast, linearan, jajast, elipsoidan, okruglast, bubrežast, srcast, kopljast, strelast, okruglast, bubrežast, srcast, kopljast, strelast, trouglast itd. trouglast itd.

Obod liskeObod liske može biti cio ili na različite načine može biti cio ili na različite načine urezan. Tako, u odnosu na osobine oboda, urezan. Tako, u odnosu na osobine oboda, listovi mogu biti: nazubljeni, perasto ili listovi mogu biti: nazubljeni, perasto ili prstasto usječeni, testerasto usječeni, režnjeviti prstasto usječeni, testerasto usječeni, režnjeviti itd. itd.

Nervatura listaNervatura lista Sistem provodnih snopića u liski Sistem provodnih snopića u liski

predstavlja nervaturu lista. Ona se jasno predstavlja nervaturu lista. Ona se jasno uočava na naličju liske. Obično se razlikuje uočava na naličju liske. Obično se razlikuje jače istaknuti glavni nerv i slabije razvijeni jače istaknuti glavni nerv i slabije razvijeni bočni nervi (mrežasta nervatura). Svi oni bočni nervi (mrežasta nervatura). Svi oni čine nervaturu lista. Većina monokotila čine nervaturu lista. Većina monokotila ima paralelenu nervaturu (svi su nervi ima paralelenu nervaturu (svi su nervi podjednako razvijeni), a dikotile mrežastu. podjednako razvijeni), a dikotile mrežastu. U zavisnosti od oblika liske mrežasta U zavisnosti od oblika liske mrežasta nervatura može biti prstasta ili perasta. nervatura može biti prstasta ili perasta.

Raspored listovaRaspored listova

Naizmjeničan rasporedNaizmjeničan raspored

Naspraman rasporedNaspraman raspored

Pršljenast rasporedPršljenast raspored

Listovi su na stablu tako raspoređeni da ne zaklanjaju Listovi su na stablu tako raspoređeni da ne zaklanjaju jedan drugom svijetlost i da ravnomjerno opterete jedan drugom svijetlost i da ravnomjerno opterete stablo svojom težinom. stablo svojom težinom.

Sa istog čvora stabla može polaziti jedan, dva ili veći Sa istog čvora stabla može polaziti jedan, dva ili veći broj listova pa prema tome njihov raspored može broj listova pa prema tome njihov raspored može biti : biti :

naizmeničan, naizmeničan, naspraman i naspraman i pršljenast. pršljenast. Kada sa istog čvora polazi samo jedan list, tada je Kada sa istog čvora polazi samo jedan list, tada je

naizmeničan raspored. Ako sa jednog čvora polaze naizmeničan raspored. Ako sa jednog čvora polaze dva lista, onda je to naspraman, a ako polazi veći broj dva lista, onda je to naspraman, a ako polazi veći broj listova onda je pršljenast raspored. listova onda je pršljenast raspored.

Listovi nekih biljakaListovi nekih biljaka