lojistikte risk yönetimi ve bir uygulama

7/29/2019 Lojistikte Risk Ynetimi ve Bir Uygulama

1/161

TCYILDIZ TEKNK NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTS

LETME ANA BLM DALI

LETME YNETM YKSEK LSANS PROGRAMI

YKSEK LSANS TEZ

LOJSTKTE RSK YNETM VE BRUYGULAMA

ERDN BAHAR03713023

TEZ DANIMANIPROF. DR. SMAL DUYMAZ

STANBUL2007


2/161

iv

TCYILDIZ TEKNK NVERSTESSOSYAL BLMLER ENSTTS

LETME ANA BLM DALI

LETME YNETM YKSEK LSANS PROGRAMI

YKSEK LSANS TEZ

LOJSTKTE RSK YNETM VE BRUYGULAMA

ERDN BAHAR03713023

Tezin Enstitye Verildii Tarih: 25.08.2007Tezin Savunulduu Tarih: 25.09.2007

Tez Oy Birlii ile/ Oy okluu ile Baarl Bulunmutur.

Unvan Ad Soyad mzaTez Danman: Prof. Dr. smail DUYMAZJri yeleri : Prof. Dr. brahim KIRCOVA

Yrd. Do. Dr. Ebru ENGNKAYA

STANBULTEMMUZ 2007


3/161

iii

Z

LOJSTKTE RSK YNETM VE BR UYGULAMAHazrlayan: Erdin BAHAR

Temmuz, 2007

Bu almann amac, gnmzn i dnyasnda nem kazanan lojistik ve riskynetimi kavramlarnn irdelenmesi, lojistik srelerde ortaya kan risklerintanmlanmasdr; ynetim fonksiyonlarnn bu riskler zerine uygulanarak

iletmelerin temel fonksiyonlarn daha etkin bir ekilde nasl srdrebilecekleriniaklamaya almaktr.

Tez iki blmden olumaktadr. Birinci blmde lojistik kavramnn tanm, geliimsreci ve lojistik uygulamalarda karlalan riskler ile bu risklerin ynetimi zerindedurulmutur. Lojistik srelerde karlalan riskler iletme ii riskler ve iletme driskler olmak zere iki grupta incelenmitir. Risklerin ortaya kekilleri rneklerverilerek aklanmaya allmtr. letmelerin tedarik zincirlerinde ortaya kanrisklerin oluma nedenleri kreselleme olgusunun yaratt risklerin etkileri altndaincelenmitir. Lojistik risklerin ynetimi srecinde risklerin deerlendirilme, analizaamalar ve analiz yntemleri ortaya konmutur. Lojistik risk ynetim modelleri

tedarik, talep, rn ve bilgi ynetimi srelerinde incelenmi olup, ayrca iletmeninfaaliyetlerini kesintiye uratan evresel risklere kar alnabilecek nlemleredeinilmitir.

kinci blmde, Oyak-Renault Otomobil Fabrikas, Aroma Bursa Meyve Sular A..ve Cokunz A.. iletmelerinde, mlakat yntemi ve ikincil kaynaklar kullanlarak,karlalan riskler, risk ynetim teknikleri ve uygulama rnekleri yer almtr.

almada temel olarak, lojistik proseslerdeki risklerin, teorik dzlemde veuygulamada tedarik srecinde odakland; tedariki belirsizliklerinin, oklutedariki yntemi ile giderilmeye alld saptanmtr.

Anahtar Kelimeler: Lojistik, Lojistik Riskler, Tedarik Zinciri Risk Ynetimi


4/161

iv

ABSTRACT

RISK MANAGEMENT IN LOGISTICS AND AN APPLICATIONPrepared by Erdin BAHAR

July, 2007

The aim of this study is to examine logistics and risk management concepts thatcome into prominence and the explanation of risks that occur in the logisticsprocesses. By the implementation of management functions over these risks, howplants can support their basic functions efficiently has been considered.

This thesis consists of two parts. In the first part, definitions of logistics notion,logistics evolution, risks in the logistics practices and management of these risks arementioned. The risks in logistics processes are examined in two parts as internal andexternal to the business. How these risks are formed is defined by examples. Underthe influence of global risks, causes of logistics risks are investigated. In the logisticsrisk management process, risk assessment, analyze steps and analyze techniques arestated. Logistics risk management models are examined in supply, demand,information and product management processes and the steps that can be takenagainst disruption risks are considered.

In the second part, logistics processes, the risks and some applications in thesepractices are examined in Oyak-Renault Automobile Factory, Aroma Bursa FruitJuice Inc. and Cokunz Inc. via interviews and secondary sources.

In this study its stated that, the basic risks in logistics processes are focused atsupply both in theory and application. Also supplier uncertainties are tried to beremoved by multi-supplier practices.

Keywords: Logistics, Logistics Risks, Supply Chain Risk Management


5/161

v

NSZ

Bu almada, iinde bulunduumuz an iki nemli kavram olan lojistik ve riskynetimi ilikisi zerinde durulmu; iletmeler ve ilgili taraflar iin konunun nemiaklanmaya allmtr.

Bu almann oluum srecinde pek ok kiinin katks bulunmaktadr. almannbandan sonuna kadar her aamasnda destekleyici eletirileriyle bana yol gsterendanmanm Prof. Dr. smail DUYMAZ a ve deerli katklarndan tr Ar. Gr.Arzu KARAMAN a teekkrlerimi sunuyorum. almann uygulama blmnde,deerli vakitlerini bana ayrdklar iin Oyak-Renault, Aroma A.. ve Cokunz A..lojistik departmanlar alanlarna ayrca teekkr ederim.

Sadece bu alma srecinde deil, bugne gelmemde bana verdikleri emek vegsterdikleri sabr iin biricik aileme sonsuz kranlarm sunuyorum.

stanbul; Temmuz, 2007 Erdin BAHAR


6/161

vi

NDEKLER

TEZ ONAY SAYFASIZ....................... .................................... iiiABSTRACT........................................... ivNSZ................................................... vNDEKLER...................................... viTABLOLAR LSTES.......................... viiiEKLLER LSTES........................... ix

KISALTMALAR................................... x

1. GR...... 1

2. LOJSTK FONKSYONU LE LGL TEMEL KAVRAMLAR

2.1. Lojistik Kavram Tanm ve Evrimi..... 32.2. Lojistik Zinciri ve Tedarik Zinciri....... 18

2.2.1. Lojistikte Fiziksel Ak................ 192.2.2. Lojistikte Bilgi Ak............... 202.2.3. D Lojistikte Fiziksel Ak................. 222.2.4. D Lojistikte Bilgi Ak............. 23

2.3. Lojistikte Riskler, Risk Trleri ve Risk Alanlar 312.3.1. letmecilikte Yaanan Genel Riskler ve Risk Trleri . 312.3.2. Lojistik Alannda Karlalan Riskler ve Risk Trleri. 38

2.3.2.1. Lojistik Risk Kavram382.3.2.2. Lojistik Risk Trleri ve Unsurlar..43

2.3.2.2.1. Dsal Srcler...... 442.3.2.2.2. sel Srcler...... 47

2.4. Lojistik Risklerin Ortaya k Alanlar ,Nedenleri ve ekilleri.. 512.4.1. Lojistik Risklerin Ortaya k Alanlar. ...... 51

2.4.2. Lojistik Risklerin Ortaya k Nedenleri 582.4.3. Lojistik Risklerin Ortaya kekilleri.. 63

3. LOJSTKTE RSK YNETMLE LGL LTERATR TARAMASIVE ELDE EDLEN TEORK BULGULAR

3.1. Lojistik Risk Ynetim Modelleri 673.2. Lojistik Risk Analizleri ve Analiz Yntemleri. 75

3.2.1. Risk Analizi Aamalar. . .. 753.2.2. Risk Analiz Metotlar. 76

3.2.2.1. Hata Aac Analizi... 76

3.2.2.2. Balk Kl Diyagram... 773.2.2.3. Hata Tr Etkileri Analizi.... 78


7/161

vii

3.2.2.4. Ak izelgesi... 793.2.2.5. Simlasyon Modeli... 81

3.3. Lojistik Risklerin Ynetimi ve Kontrol.. 833.3.1. Lojistik Risk Ynetimi ile lgili Teorik Bulgular... 833.3.2. Lojistik Risk Kontrol ile lgili Teorik Bulgular.... 95

4. LOJSTKTE RSK YNETM UYGULAMALARI

4.1. Uygulama Evreni, Metodolojisi ve Amalar........................... 984.2. Oyak-Renault Otomobil Fabrikas Hakknda................... 984.3. Oyak-Renault Otomobil Fabrikasnda Lojistik Sreler........... 99

4.3.1. Fiziksel Ak.............. 994.3.1.1. Direkt Programl Tama..... 1034.3.1.2. Endirekt Programl Tama..... 1054.3.1.3. Programlanmam Tamaclk.... 107

4.3.2. Bilgi Ak.......... 109

4.4. Lojistik Riskler ve Uygulanan Ynetim Sreleri..... 1114.5. Aroma A.. Hakknda.............................................. 1164.6. Aroma A:. Tedarik Zinciri Yaps.......................... 1174.7. Aroma A. Tedarik zinciri ve Lojistik Srelerinde Saptanan Riskler.... 119

4.7.1. letme D Riskler......................................... 1194.7.2. letme i Riskler........................................... 120

4.8. Aroma A. Lojistik Risk Ynetim Sreleri............ 1214.9. Cokunz A.. Hakknda........................................ 1254.10. Cokunz A. Tedarik Zinciri ve Milk-Run Uygulamas..... 1264.11. Cokunz A.. Tedarik Zinciri Riskleri................. 129

4.11.1. Tedariki Riskleri ve Tedariki Deerlendirme Sreci.......... 1294.11.2. letme i Lojistik Riskler ve Ynetimi................................ 133

5. SONU.. 138

KAYNAKA..... 119

EKLER ..... 147Ek 1. Mlakat Formu........................................... 147Ek 2. Cokunz A.. Sefer Bilgi Formu.......................... 149Ek 3. Cokunz A.. Lojistik Reklamasyon Formu......... 150

Ek 4. Milk-Run Operasyon emas.................................. 151Ek 5. Milk-Run letiim A................................. 152Ek 6. Cokunz A.. Kanban Kart rnei..................... 153

ZGEM..... 154


8/161

viii

TABLOLAR LSTES

Sayfa No

Tablo 1: eitli Lojistik Tanmlar.......... 5Tablo 2: Balca Lojistik Faaliyetler..... 10Tablo 3: Lojistik Ynetiminin Evrimi....... 14Tablo 4: Geleneksel Nakliye Yaklam ile D Kaynak Kullanmnn

Karlatrlmas ................................................................................ 17Tablo 5: Risk Azaltma Stratejileri...... 50Tablo 6: Tedarik Zinciri Risk Alanlar.... 51

Tablo 7: Tedarik Zincirinde Oluan Kesintiler ....... 53Tablo 8: Tedarik zincirinde Gven Eksiklii........... 61Tablo 9: Lojistik Risk Ynetiminde Kullanlan Aralar..... 82Tablo 10: Tedarik Belirsizliklerini Azaltma Stratejileri.... 88Tablo 11: Tedarik Zinciri Risklerini Ynetmek in Stratejik ve Taktiksel

Planlar............................................................................................... 93Tablo 12: TamaKonular.. 99Tablo 13: Tama Emri/Gnderi zeti... 107Tablo 14: eitli Sorunlarda letiim Birimleri.......... 112Tablo 15: 8D Teknii.............. 113Tablo 16: 2000-2005 Dnemi Meyve ve Meyve Suyu retim Art......... 122Tablo 17: Milk- Run ncesi ve Sonras.................. 128Tablo 18: Toplam Tedariki Performans Kriterleri.......... 130Tablo 19: Tedariki Kaynakl Lojistik Risk Gruplar.......... 131Tablo 20: elik Mal Kabul Risk Analiz Formu...................... 134Tablo 21: Ambalajlama Fonksiyonuna Ait FMEA rnei.................................. 136Tablo 22: 8D Teknii.............. 113


9/161

ix

EKLLER LSTES

Sayfa No

ekil 1: Lojistik Ynetiminin Unsurlar........... 11ekil 2: Lojistik Sreci..... 19ekil 3: D Lojistik Sreci.............21ekil 4: Sreci leten Lojistik Dilileri 24ekil 5: Tedarik Zinciri..... 29

ekil 6: Sper Tedarik Zinciri Ynetimi. 30ekil 7: Yarataca Etkiler Asndan Risk Trleri . 34ekil 8: rnek Bir Risk Modeli....... 37ekil 9: sel ve Dsal Savunmaszlk Srcleri............ 43ekil 10: Hangi Tedarik Zinciri Risk Alan Sizi Gece Uyank Tutuyor?....... 55ekil 11: Risk Dngs........... 62ekil 12: Tedarik Zinciri Esnekliini Yaratmak..... 69ekil 13: letme Sreklilik Planlamas...70ekil 14: Lojistik Risklerin Ynetimi 73ekil 15: Balk Kl Diyagram. 78ekil 16: Ak izelgesi.. 80

ekil 17: Tedarik Zinciri Srelerinde Risk Ynetiminin AnahtarUnsurlar.......................................................................................83

ekil 18: Tedarik Zinciri Srelerinde Risk Ynetim Modeli......... 85ekil 19: Tedarik Zinciri Risk Ynetimi in Drt Temel Yaklam.. 86ekil 20: Farkllaama Noktas k Olan Bir Sistem........91ekil 21: Riskleri Azaltmak in Basit Bir Altyap............ 92ekil 22: Tama Kimlik Numaras Detaylar 100ekil 23: Gzergah Formu.. 101ekil 24: ELTA Uygulamasna Bir rnek. 102ekil 25: Tama stei Detaylar... 102ekil 26: Endirekt Tama emas. 105

ekil 27: Oyak-Renaultda Tedarik Ak. 108ekil 28: Ykleme Srecinde Dikkat Edilecek Hususlar 111ekil 29: Aroma A.. Tedark Zinciri............................ 117ekil 30: 2000-2005 Yllar Arasnda Meyve ve Meyve Suyu retimlerine

likin Veriler................................................................. .... 121ekil 31: Cokunz A.. Milk-Run Sreci...................... 127ekil 32: Balk Kl Analiz rnei........................... 135ekil 33: Poka-Yoke rnei........................................ 137


10/161

x

KISALTMALAR

3 PL : 3. Parti LojistikCPFR : Collaborative Planning, Forecasting and ReplenishmentCSCMP : The Council of Supply Chain Management ProfessionalsEDIFACT : EDI For Administration, Commerce and TransportationENX : European Network ExchangeFMEA : Failure Mode and Effects AnalysisFTA : Fault Tree AnalysisGALIA : Fransa Odette Ulusal Organizasyonu

IPPRF : Supplier Logistics Performance IndicatorsISO : The International Organization for StandardizationIT : Information TechnologyJIT : Just In TimeLODER : Lojistik DerneiLSS : Lojistik Servis SalayclarNATO : North Atlantic Treaty OrganizationODETTE : Organization For Data Exchange by Teletransmission in EuropePDS : Packaging Data SheetRFID : Radio Frequency IdentificationRPN : Risk Priority NumberSCC : Supply Chain CouncilSCM : Supply Chain ManagementSCOR : Supply Chain Operations Reference ModelSOX : Sarbanes Oxley ActTKY : Toplam Kalite YnetimiTZY : Tedarik Zinciri Ynetimi


11/161

1

1.GR

Lojistik, mterilerin ihtiyalarn karlamak zere her trl hammadde, rn, servis

ve bilgi aknn balang noktasndan, rnn tketildii son noktaya kadar olan

tedarik zinciri iindeki hareketinin, etkili ve verimli bir ekilde planlanmas,

uygulanmas, tanmas, depolanmas ve kontrol altnda tutulmas hizmetidir.

Lojistik, 20. yzyln son eyreinde bilgi teknolojisi ve ynetim bilimlerinde

yakalanan gelimelerle ilgi oda olmu; gerek niversitelerde bir bilim dal gereksede endstride bir uygulama alan olarak grlmeye balanmtr. inde yaadmz

an en hzl gelien sahas haline gelmitir.

letmelerin retim maliyetlerine pek fazla mdahale edemedii ve rakipler arasnda

maliyetlerin birbirine yaklat bir ortamda, rekabet edebilmek iin lojistik

srelerde yaratlacak farklar ile rakiplerin bir adm nnde olmak mmkndr.

Kaliteli lojistik hizmet, zamannda ve uygun fiyatlarla piyasada bulunmak, bilgi,

yeniliklerin takibi ve esneklik gibi kriterlerin yakalanmasna baldr.

Risk ynetimi risklerin belirlendii, hangi risklerin ncelikli olarak zmlenmesi

gerektiinin deerlendirildii, risklerin ynetilmesi iin stratejiler ve planlarn

gelitirilerek, bu uygulamalarn sonularnn gzlemlendii ve iyiletirmelerin

uyguland sistematik bir sretir.

Tm ekonomik faaliyet alanlarnda risk vardr. Tedarik zincirindeki lojistik

faaliyetlerde oluan riskler de, zellikle son on ylda yaanan kresel oklarn

kombinasyonu altnda iletmelere farkl deneyimler kazandrmtr. Doal felaketler,

salgn hastalklar, terr saldrlar gibi birok etken iletmeleri risk ynetimi ve

zellikle tedarik zincirinde oluabilecek riskler zerine daha hassas ve sistematik

yaklamaya itmitir. Dier taraftan kresellemeyle beraber lkeler arasndaki ticari

bariyerlerin kalkmas, temel yetenek dndaki faaliyetlerin d kaynak kullanm

yoluyla karlanmas, tedarikilerin saysndaki azalma ve datm uygulamalarnda

merkezilemeye gidilmesi, tedarik zincirlerinin gvenliini etkileyen faktrlerdir.


12/161

2

Bu aamada tezin amac, konuyla ilgili taraflar lojistik riskler hakknda biraz daha

bilgilendirmek, tedarik zincirlerinde srekliliin salanabilmesi iin kullanlacak

ara, uygulanabilecek ynetim teknikleri ve stratejileri hakknda bilgi vermek ve

tedarik alarnn daha esnek ve gvenli hale nasl getirilebilecei konusunda

perspektif sunmaktr.

Bu alma temel olarak iki blmden olumaktadr. lk blmde lojistik kavram ve

lojistik srelerde karlalan riskler incelenmektedir. letmelerde lojistik sreler

giri ve k lojistii olarak incelenerek, bu srelerde fiziksel, bilgi ve nakit ak

olmak zere farkl ak zerinde durulacaktr. Lojistik riskler, temel olarak iletme

ii ve iletme d riskler olarak gruplandrlarak; talep, tedarik, evresel, kontrol,

proses ve olaslk risk gruplar altnda incelenmeye allacaktr. almadailetmelerin risklerle karlat alanlarn yannda, lojistik risklerin ortaya k

ekilleri farkl irketlerin bu alanda karlat riskler ile rneklendirilecektir.

Lojistik risklerin ele alnmasyla birlikte, lojistik risklerin ynetimi bir dier bal

oluturacaktr. Tedarik zincirlerinde risklerin tespiti, tanmlanmas ve

deerlendirilmesi srelerinde sistemli bir ynetim yaklam gereklilii aklanarak,

bu konuda eitli modeller incelenecektir. Lojistik risklerin analizi noktasnda, kalite

ynetimi gibi farkl disiplinlerde de kullanlan analiz yntemlerinin uygulamabiimleri zerinde durulacaktr. Lojistik risklerin ynetiminde Alt Sigma modelinin

uygulan biimi ve aamalar ele alnacaktr. Ynetim fonksiyonlarndan biri olan

kontroln, lojistik srelerdeki risklere tatbiki, kullanlan aralar ve yntemler, geri

besleme sreleri bir baka konu bal altnda ele alnacaktr.

almann ikinci blmnde otomobil sektrnde faaliyet gsteren Oyak- Renault

Otomobil Fabrikasnda, otomobil fabrikalarnn nemli bir tedarikisi olan

Cokunz A.. ve meyve suyu sektrnde nemli bir yeri bulunan Aroma A.. delojistik ileyi ve proseslerde karlalan risklerle ilgili bir uygulama yer almaktadr.

Uygulamada, iletmelerin tedarik zincirleri ve lojistik srelerinin gl ve zayf

yanlar deerlendirilerek, bu srelerde karlalan riskler ortaya karlacaktr.

Lojistik Departmanlarnn riskleri nceliklendirme almalar, tedarik, tama ve

depolama srelerinde gelitirdikleri risk analiz yntemleri, karlalan lojistik

riskleri azaltma ve/veya nlemeye ynelik hazrladklar plan, strateji ve teknikler

aklanmaya allacaktr.


13/161

3

2.LOJSTK FONKSYONU LE LGL TEMEL KAVRAMLAR

2.1. Lojistik Kavramnn Tanm ve Evrimi

Lojistik, insanolunun ihtiyalarnn belirmesiyle ezamanl, tarihin derinliklerinden

bu yana i ie olduumuz bir olgudur. Fakat sanayi devrimiyle beraber dnyann

yaad hzl gelimeler, tketicilerin artan ihtiyalar ve getiimiz yzylda kresel

dzeyde yaanan savalar, dnrleri lojistik kavram zerine daha ok dnmeye

sevk etmitir.

ngilizce logistics kelimesinin kkenini, Latince tahmin konusunda, becerikli veya

usta olan manasna gelen logistikos ve Franszca logistique kelimelerinden ald

tahmin edilmektedir1. Tanm, tedarik iin gerekli olanlar tahmin noktas dnda,

lojistik kelimesinin orijinali hakknda bir fikir vermemektedir. Trk Dil Kurumu

szlnde lojistik, Franszca kkenli, askeri literatrde geri hizmet olarak

tanmlanmtr2.

Lojistik, i hayat ve ticaret literatrne askeri literatrden girmi ve kullanlmaya

balanmtr. Terim, askeri terminolojiye 18. Yzyl Avrupasnda girmitir. Bir

deniz harp stratejisti olan Tuamiral Alfred. T. Mahan, A.B.D donanmasna terimi

gerek anlamnda tantmtr. lk defa 1905 ylndasava sanatnn, ordularn hareketi

ve ihtiyalarnn tedariki ile ilgili dal olarak tanmlanmtr3.

Gnmzde NATOnun terimler ve tanmlar szlnde resmi lojistik tanm u

ekilde yaplmtr:

Lojistik, ordularn hareket ve ikmalinin plnlanmas ve gerekletirilmesi bilimidir.Lojistik, geni anlamda askeri operasyonlardaki u unsurlar kapsamaktadr:

Materyallerin planlanmas, gelitirilmesi, edinilmesi, depolanmas, datm,

bakm, tahliye ve imhas;

1 Stephen Hays Russell, Growing World of Logistics, Air Force Journal of Logistics, Vol. 24,

No. 4; Academic Research Library, (2000):13.2 Trk Dil Kurumu, http://www.tdk.gov.tr/TR/SozBul [03.03.2007]3 Russell, age, 13.


14/161

4

Personelin tanmas;

Faaliyetlerin tasarm ve yrtlmesi;

Hizmetlerin edinimi ve donanm;

Tbbi ve salk hizmetlerin salanmas4.

Lojistik terimi, 20. yzyln ikinci yarsndan i hayatnda kendine geni yer

bulmutur. irket stratejilerinde ve global ekonomide nemi artt iin, lojistik

literatr btnsel bir lojistik teorisi ortaya koymak iin byk bir aba sarf

etmektedir5.

Klasik tanmyla lojistik, doru rnn, doru mteri iin, doru miktarda, doru

artlarda, doru yerde, doru zamanda ve doru maliyetle bulundurulmasn

salamay amalamaktadr.

dnyasnda geerli bir dier tanmda da lojistik; i dnyasnda gittike daha

fazla kullanlmasna ihtiya duyulan karmak enformasyon, iletiim ve kontrol

sistemlerinin iinde yer ald mal, hizmet, bilgi ve sermaye akmnn i planlama

erevesi olarak tanmlanmaktadr6.

Lojistiin gnmzde i evrelerince kabul gren en geerli tanm CSCMP (The

Council of Supply Chain Management Professionals) kuruluu tarafndan yaplmtr.

Bu tanma gre:

Lojistik, mterilerin ihtiyalarn karlamak zere, hammaddenin balang

noktasndan, rnn tketildii son noktaya kadar olan tedarik zinciri iindekimalzemelerin, hizmetlerin ve bilgi aknn etkili ve verimli bir ekilde, her iki yne

doru hareketinin ve depolanmasnn, planlanmas, uygulanmas ve kontrol

edilmesidir7.

4NATO, Backgrounder: Logistics Support for NATO Operations,http://www.nato.int/docu/home.htm#logistics [10.03.2007].5 John T. Mentzer, Soonhong Min, L Michelle Bobbitt, Toward a unified theory of logistics,International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 34, No. 7/8,(2004):606.6

Logistics World, www.logisticsworld.com/logistics.htm [28.09.2006].7 Council Of Supply Chain Management Pofessionals,http://www.cscmp.org/Website/AboutCSCMP/Definitions/Definitions.asp [11.10.2006].


15/161

5

Tablo 1: eitli Lojistik Tanmlar

Kaynak Tanm

Ksa Tanm Malzemelerin hareketi ve duraan haldeki ynetimi

Klasik Tanm Doru rnn, doru mteride, doru miktarda, doru artlarda,

doru yerde, doru zamanda ve doru fiyatta olmasn salamak

Szlk

Tanm

Askeri bilimin, malzeme, personel ve faaliyetlerin tedarii,

srdrlmesi ve tanmas ile ilgili disiplini

Uluslararas

Lojistik

Dernei

Operasyonlarn, planlarn ve amalarn gerekletirilmesini

desteklemek iin, ihtiyalarn dizayn, kaynaklarn temin ve

tedarii ile ilgili, teknik faaliyetlerin, mhendisliin ve ynetimin,

sanat ve bilimidir.

Deer Tanm Organizasyon amalarn gerekletimek iin malzeme ve

rnlerde yer ve zaman faydas salamaktr.

Lojistik

Ynetimi

Konseyi

Mterilerin ihtiyalarn karlamak zere her trl rn, hizmet

ve bilgi aknn, hammaddesinin balang noktasndan, rnn

tketildii son noktaya kadar olan hareketinin, etkili ve verimli bir

biimde planlanmas, uygulanmas, tanmas, depolanmas ve

kontrol altnda tutulmas yntemidir

Malzeme ile

lgili Tanm

letme iin tedarik ynetimi (giri lojistii) ve iletme mterileri

iin datm ynetimi (k lojistii) ya da, retim iin malzeme

tedariki ve pazarlama iin rn tedariki

Fonksiyonlar

ile lgili

Tanm

Gerekli malzemelerin saptanmas, satn alma, tama, envanter

ynetimi, depolama, elleleme, endstriyel paketleme, lokasyon

analiz faaliyetleri, datm, geri dnen mallarn kabul,

enformasyon ynetimi, mteri hizmetleri ve hammadde ihtiyac

olan i mteri ve rn ihtiyac olan d mteri ile ilgili dier tm

faaliyetler.

Genel Kltr Bir iin tm detaylar ile ele alnmasdr.

Russell, age, 15.


16/161

6

Bu tanmn yannda lojistik kavramnn i ie olduu baz kavramlar da vardr.

Bunlardan biri "lojistik ynetimi"dir. Lojistik faaliyetlerin gerekletirilmesi iin iyi

bir planlama ve planlanan ilerin operasyonel alanda en verimli bir ekilde

gerekletirilmesi gereklidir. Buna ilikin olarak lojistik ynetimi kavramyla,

"tedarik zinciri iindeki srete mterilerin ihtiyalarn karlamak zere her trl

rn, hizmet ve bilgi aknn ve depolanmasnn, balang noktasndan, rnn

tketildii son noktaya kadar olan hareketinin, etkili ve verimli bir ekilde

planlanmas, uygulanmas ve denetiminin gerekletirilmesi" hizmeti ifade

edilmektedir8.

Lojistik ynetimi kavram ile ifade edilen faaliyetler ierisinde, nakliye, depolama,

envanter ynetimi, elleleme, sipari ileme, ambalajlama, satn alma, enformasyonynetimi gibi balklar bulunmaktadr. Bu fonksiyonlara aada ksaca

deinilecektir.

Tama dar anlamda bir nesnenin (eya, rn, yk veya mal) bir yerden baka bir

yere nakli demektir. Geni anlamda tamaclk, mteri ihtiyalarnn giderilmesi

amacyla retilen mallarn ihtiya duyulan blge ve merkezlere zamannda

ulatrlmasdr. Bu ynyle tamaclk, ulatrma srecinin yannda ykn tanma

srecinde gerekli evraklarn (yk, ara, src, gmrk vb.) hazrlanmasndanmteri deposuna teslimine kadar, eitli hizmetleri de ieren daha kapsaml ve

karmak bir hizmet haline gelmitir.

Tama trlerini, tama aralar, biimleri ve zelliklerine gre aadaki gibi

snflandrmak mmkndr:

Karayolu Tamacl

Denizyolu Tamacl

Havayolu Tamacl

Demiryolu Tamacl

Nehir yolu Tamacl

Boru Hatt Tamacl dr9.

8

Douglas M. Lambert ve James R. Stock, Strategic Logistics Management, 3. bs, (Boston:Irwin/McGraw-Hill, 1999), 31.9 Metin anc, Murat Erdal, Lojistik Ynetimi, (stanbul: UTKAD, 2003), 24.


17/161

7

a. Karayolu Tamacl

Karayolu alarnn ok geni olmas ve son zamanlarda btn dnyada transit

yollarn saysnn artmasna bal olarak en yaygn kullanlan tamaclk trdr.

Olduka esnek olan bu tamaclk trnde ykleme ve boaltmann kolaylklayaplabilmesi, tarifeli yklemelerin ska yaplabilmesi, kapdan kapya hizmet

verilebilmesi, ksa sevk sreleri ve kitle halinde tamacla ok uygun olmamas bu

trn balca zellikleridir. Buna karlk kullanlan aralarn akaryakt, bakm ve yol

giderleri ile uluslar aras tamaclkta var olan gmrk tarifeleri karayolu

tamaclnn yksek maliyetle yaplmasna neden olabilmektedir10.

b. Denizyolu Tamacl

Tamaclk trlerinin iersinde birim tama maliyeti en dk ve gvenli; byk

hacimli/kitle tipi ykler(petrol, kmr, tahl vb.) iin en uygun tr denizyolu

tamacldr. Deniz tamacl; havayoluna gre 22, karayoluna gre 7,

demiryoluna gre 3,5 kat daha ucuz olmasndan dolay dnyada en ok tercih edilen

tama trdr. Bu tamaclk tr ulusal normlardan ok, uluslar aras normlara

gre hareket etmekte ve bu alandaki kural ve ynetmelikler uluslar aras rgtler

tarafndan oluturulmaktadr11.

c. Havayolu Tamacl

Havayolu tamaclnda kullanlan aralarn olduka hzl olmasndan dolay

ulatrmann da en ksa srede yaplmas salanmaktadr. Bununla birlikte havayolu

tamacl, birim arlk bana tamacln en yksek maliyetle yapld trdr.

Karayolu tamaclnda olduu gibi kapdan kapya hizmet verme olana son

derece snrldr. Fakat gnmzde yaanan uluslararas rekabet bu trn gelimesini

hzlandrmakta; modern havaalanlar, son teknoloji rn aralar, gelitirilmi

kapasiteler, ileri depolama sistemlerinin varl havayolu tamaclnn yaygn bir

biimde yaplmasna olanak tanmaktadr. Havayolu tamacl, ykleme ve

boaltmalarn sk aralklarda yaplabildii gvenilir ve esnek bir tamaclktr12.

10

anc, Erdal age, 26.11age, 26.12age, 26.


18/161

8

d. Demiryolu Tamacl

Demiryolu tamacl ar ve hacimli ykler iin ok yksek maliyetlere

katlanlmadan yaplabilecek bir tamaclk trdr. Demiryollar zerindeki

merkezlerin saysna bal olarak verilen hizmetin snrl olduu sylenebilir. Butamaclk trnde kullanlan aralarn hz kapasiteleri, verilen tama hizmetinin

hz ile paralellik gstermektedir. Kmr, demir gibi yeralt kaynaklar ile tarm ve

orman rnlerinin alc merkezlerine aktarm demiryolu tamacl ile

yaplabilmektedir. evre dostu olan bu tamaclk tr, uzun mesafeli tamalarda

ciddi maliyet avantaj salamaktadr. Kitle tamaclna elverili olmas ile dier

tama trlerinden kaynaklanan younluklar (rnein karayollarndaki yk trafiini)

azaltc fayda yaratmaktadr

13

.e. Nehir yolu Tamacl

Nehir yolu tamacl bir suyolu tamaclk tr olup i suyolu tamacl olarak

da adlandrlmaktadr. Dier tamaclk trlerinden en nemli fark tamacln

nehrin getii blgelerle snrl kalmasdr. zel tama aralarna ihtiya duyulmakta

olup, ara kapasiteleri genellikle suyun derinliine bal olarak deimektedir.

Avrupada yaygn kullanm alan olan bu tamaclk trnde, nehirlerin uzun olmas

ve birok lkeden gemesi bu blgede ticareti artrc bir etki yapmaktadr14.

f. Boru Hatt Tamacl

lk yatrm maliyeti yksek olan bu tr, uzun vadeli planlar ierisinde srekli

tamaclk iin ngrlr. Hem ksa hem de uzak mesafeler iin kullanlabilen bir

tamaclk trdr. Yeralt ve yerst boru tamacl olarak iki snfta

toplanmaktadr. Yaygn olarak petrol, doalgaz, su gibi sv ve gaz maddelerin

tamaclnda kullanlr. Yksek kapasite imkn salamaktadr. Dier tama

ekilleriyle kyaslandnda son derece ekonomiktir. Gvenilirdir, fakat esneklik

derecesi son derece dktr15.

Dier bir nemli lojistik faaliyet ise depolamadr ve bu fiziksel datmn

vazgeilmez bir unsurudur. Depolama maliyetlerinin satlar ierisindeki pay %69

arasnda deimektedir. Bu da depolama maliyetlerinin toplam maliyetler iinde

nemli bir yere sahip olduunu gstermektedir. Trkiye'de bu oran %16 civarnda

13

age, 27.14age, 27.15age, 27.


19/161

9

olup, ortalamalara gre olduka yksek bir deer olarak karmza kmaktadr.

Dier taraftan depolar, datm ilemlerinin en uygun ekilde yaplabilecei alanlar

olarak karmza kmaktadr. Depolardan mal ak gerekleir. Deponun sistemi,

dzeni, mamul iin uygunluu gibi zellikler nem arz etmektedir. Dier taraftan,

zellikle depoculuk faaliyetleri ierisinde dikkate alnan envanter ynetimi de lojistik

faaliyetler iinde nemli bir yer tutmaktadr.

Dier nemli bir lojistik faaliyet alan ise elleleme denilen ksa mesafeli malzeme

tama ileminin gerekletirilmesidir. Malzemenin depoya tanmas, istiflenmesi,

oradan nakliye aracna tanarak yklemesinin yaplmas gibi ilerdir. Bu tip ksa

mesafeli tamalar mallarn kalitesi ve fire asndan nemlidir. Bu ilerde insan

arlkl bir durum sz konusu ise de, forklift ve vin gibi aralar, kullanlan temelelleleme vastalardr. Bu vastalarn ellelemede kullanlan temel ara olmas bu

alanda nitelikli insan unsuruna duyulan ihtiyac da artrmaktadr.

Sipari ileme dier bir nemli lojistik faaliyet alandr. Bu konu ierisinde

siparilerin alnmas, srecin izlenmesi ve zamannda mteri memnuniyetini

salayacak bir ekilde yerine ulamasn salamak yer almaktadr. Gnmzde

sipari ilemleri artk elektronik ortama tanmtr. Yeni teknolojik gelimeler

nda kurulan sistemlerle gerek telefon, gerekse internet zerinden sipari alma vesreci izleme imkn oluturulmu ve bylelikle de datm maliyetinde nemli

tasarruflar salanmtr.

Koruyucu ambalajlama, bu sre ierisinde olduka nemli bir yeri igal etmektedir.

Mallar bir yerden bir yere tanrken maln fiziki durumunu veya zelliini

etkileyebilecek en nemli konulardan biri de paketlemedir. Genellikle, seilen

ulatrma ekli ve maln zellii dikkate alnarak gerekletirilir. Dikkat edilecek

hususlarn paketleme masraflar zerindeki etkileri nemlidir.

Satn alma da gnmzde nemli bir lojistik hizmetin verildii alanlardan birisidir.

Ulatrma masraf ve hammaddenin bulunduu yer ile firma iin gerekli mallarn

satn alnmas arasnda kuvvetli bir ba mevcuttur. Bu balamda salam bir planlama

ile birden fazla tedarikinin bir arada kullanlmas, irketler iin daha kaliteli

malzeme temin etme, tek bir tedariki ile almann riskini en aza indirmi olma ve

de ulatrma ve depolama faaliyetlerini azaltma imkn salar. Btn bu faaliyetler

gerekletirilirken gerekli bilgi aknn salanabilmesi, srecin salkl olarak


20/161

10

ilemesi iin bir gereklilik olarak ortaya kmaktadr. Gelien teknoloji ile birlikte

bilgi ak ve ynetimi olduka kolaylamtr16.

Tablo 2: Balca Lojistik Faaliyetler

Michiel R. Leenders, [et al.]. Purchasing and Supply Management, 12th ed. (Boston:McGraw-Hill/Irwin, 2002), 9.

16hracat Gelitirme Etd Merkezi, Lojistik, www.igeme.org.tr/tur/pratik/lojistik.pdf, [10.10.2006]

Mteri Hizmetleri

Talep Tahmini/Planlamas

Envanter ynetimi

Lojistik letiim

Elleleme

Siparileme

Paketleme

Para ve hizmet salama

Yer ve depo seimi

Satn Alma

ade Kabul

Tersine lojistik

Ulatrma ve Tama

Depolama


21/161

11

ekil 1: Lojistik Ynetiminin Unsurlar

Lambert, Douglas M. James R. Stock, Lisa M. Ellram, Fundamentals of Logistics Management,(Boston: Irwin/McGraw-Hill, 1998), 5.

Ynetim Fonksiyonlar

Planlama Uygulama Kontrol

LOJSTK

GRDLER

Doal

Kaynaklar(yer,

ekipman,tesis)

nsan

Kaynaklar

Finans

Kaynaklar

Bilgi

LOJSTK

IKTILAR

Pazara uyum

salama(Rekabet

avantaj)

Zaman ve yer

faydas

Etkin mteri

yaklam

Tescilli marka

Lojistik Faaliyetler

Mteri hizmetleri Tesis ve depo

seimi

Talep tahmini Tedarik

Datm iletiimi Paketleme

Envanter kontrol ade kabul

Elleleme Hurda

kullanm

Sipari ileme Tama

Para ve servis destei Depolama

Lojistik Ynetimi

Ham Proses Nihaimadde envanteri rn

Tedarikiler

Mteriler


22/161

12

Lojistik, malzeme tedarikinde, retim envanterinde ve nihai rnlerin mteriye

ulatrlmasnda, iletmeye deer katan ynetim ara ve tekniklerine sahiptir. Bu

konseptin olumas son krk ylda gereklemitir. Bu balamda geirdii evrimlere

birka balk altnda aada deinilecektir.

1. Fiziksel Datm

Lojistik ynetimi konseptinin ilk aamas 1960l yllarda blnm ynetim

anlaynn yerini alan fiziksel datm ynetimi aamasdr.

Fiziksel datm, nihai rnn retim hattnn sonundan tketiciye kadar olan

hareketinin etkin olarak gerekletirilmesini salayan aktiviteleri aklamak iin

kullanlmtr. Odakland konu, mteri ile iletme arasndaki ilikiningerekletirilmesidir. Bu yzden fiziksel datm, teslimat, depolama, elleleme,

koruyucu paketleme, mteri hizmetleri gibi fonksiyonlar kapsar17.

Fiziksel datm modelinin gelimesine sebep olan faktrler arasnda u hususlar

saylabilir:

Mteri istek ve tutumlarnn, eriebilirlii kolay ve eitlilii fazla olan

rnlere ynelmesi,

retimdeki maliyet basks,

Bilgisayar teknolojisindeki ilerlemeler,

Askeri deneyimlerin etkisi18.

Fiziksel datm yaklam, birok retici ve datc iinde kabul grmesine ramen

hammadde ve yar ilenmi mamul stoklar gibi konulara eilmemesinden dolay

aklar vermitir.

17 Marc H. Juhel, The Role of Logistics in Stimulating Economic Development, Logistics Seminar,28-29 November 1999, Beijing, China.18 Anita Lukka, Evolution of Logistics Theory,www2.lut.fi/tutkimus/valore/projects/anita_peking.doc [22.12.2006]


23/161

13

2. sel Entegre Lojistik Ynetimi

1970lerdeki petrol krizleri srasnda, tamaclk maliyetleri ve stok tama

maliyetlerindeki paralel artlar, tepe yneticilerinin lojistiin nemini kavramalarn

salamtr. Fiziksel datmn optimizasyonunun tek bana yeterli olmad, tedarik

ve ellelemenin entegrasyonunun nemi anlalmtr. Entegre lojistiin olumasnda

en nemli faktrler Bowersok ve Closs tarafndan u ekilde sralanmtr:

nemli ynetim ekli deiiklikleri,

Mikro ilemcili ticaret,

Enformasyon devrimi,

Kalite iyiletirmelerine genel adaptasyon,

Ortaklk ve stratejik ibirliklerinin gelimesidir.

Lojistik literatrnde, fiziksel datm ve malzeme ynetiminin kombinasyonu,

lojistik ynetiminde yeni bir aama olarak kabul edilmektedir19.

Malzeme ak, yatay bir stok ak olarak, hammaddenin temininden, nihai rnn

satna veya teslimatna kadar olan proses olarak dnlmektedir. zerinde durulan

nokta, stok seviyesinin minimize edilmesinden proseslerin hzna ynelmektedir. (r.

Stok devir hz)

Bu lojistik ynetim teknikleri ncelikle tekil irketler iin tasarlanm, fakat ulusal

ekonomilerin etkinliinin gelimesinde az bir etki yaratmtr20.

3. Dsal Entegre Lojistik Ynetimi

Bu entegre lojistik ynetim yaklam 1990larn sonrasnda nc aamay ifade

etmektedir.

D kaynak kullanmn gndeme alarak konsepti, tek firmadan, tedarik zinciri

iindeki birok firmaya geniletmitir. Bu geni bak as kurululara, satclar,

tedarikileri, nc parti lojistik salayclar ve mterileri bir btn oluturan

paralar olarak grme ans vermitir. Btndeki paralar, zincirdeki her bir parann

tzel kaynaklarn etkin bir kaldra olarak kullanarak riskleri azaltp, tm zincirin

etkinliini arttrarak rekabeti bir avantaj salamaktadrlar. Elektronik veri

19 Lukka, age, 2.20 Juhel, age, 10.


24/161

14

transferinin (EDI) gelimesiyle beraber bu yaklam makro ekonomik etkinliin

gelimesinde, geni bir etki yaratmaya balamtr21.

4. Kresel Tedarik Zinciri Ynetimi

Bu evrim aamas, uluslararas irketlerce uygulanmakta olan kresel lojistik

ynetimi formunda karmza kmaktadr. Yerli pazarlarda kazan paylarnn

dmesiyle ve srekli byyen pazar ihtiyalar karsnda bu irketler, kresel

dzeyde araylara girmilerdir. Bu uluslararallama trendi, emtiann kaynak

lkesinden varaca son noktaya olan akn kapsayan btn faaliyetler zerinde

birok karmak ynetim tekniklerinin uygulanmasn gerektirmektedir. ok eitli

rnlerin kresel dzeyde 365 gn 24 saat hareketi, yerel pazarlarda uygulanan

lojistik ynetim tekniklerinden olduka farkldr. Kresel tedarik zincirindekioyuncularn birbirine kenetlenmi sk balar, elektronik veri transferi sistemleri ile

desteklenmi ynetim sistemlerini zorunlu klmaktadr. Her lke kurumsal

sistemlerini, kreselleen iletme faaliyetlerinin yeniden ekillendirdii uluslararas

ticaret koullarna adapte etmektedir22.

Tablo 3: Lojistik Ynetiminin EvrimiDNEM AAMA KAPSAM

1960 ncesi Paral YapTm lojistik fonksiyonlar ayr ayr ele

alnmaktadr.

1960-1970 Fiziksel Datm YnetimiNihai rnn tketiciye ulatrlmas ile

erevelenmitir.

1970-1980sel Entegre Lojistik

Ynetimi

Fiziksel datm ve malzeme ynetimi

kombinasyonu salanarak btnleik bir

yap olumutur.

1980-1990 Dsal Entegre LojistikYnetimi

Lojistik sreler, irketlerin tedarik, retim

ve datm amalarnda dier tm znelerleibirliini gerektirmektedir.(r. D kaynak

kullanm)

1990 sonras Kresel Lojistik Ynetimi

Azalan kar marjlar, byyen pazarlar,

biliim ve teknolojik gelimeler, iletmeleri

kresel dnmeye ve davranmaya

yneltmitir.

21 Juhel, age,10.22 Juhel, age,11.


25/161

15

Geleneksel olarak, retim ve datmdaki lojistik isel bir aktivite olarak

deerlendirilmekteydi. letmeler lojistik ihtiyalara cevap verebilmek iin, atadklar

personel ve kaynaklar ile lojistik aktiviteleri gerekletirmeye alyorlard.

Zamanla, uzmanlam firmalarn szleme tabanl lojistik hizmetlerin sunulmas ile

yeni bir sektr gelimitir. letmeler artk daha fazla fonksiyonu outsource etmek

iin 3. Parti Lojistik Salayclara bavurmaktadr23.

Yukarda bahsi geen nc parti lojistik kavram gnmzde, ileri seviyede ve

karmak lojistik hizmet ihtiyalar, rekabeti piyasalar, biliim teknolojisinin geldii

nokta ve kreselleme gibi etkenlerin altnda yaygnlamakta ve gelimektedir.

LODERin tanmna gre, tedarik zinciri iindeki temel lojistik faaliyetlerinden

birkann (ardk olarak en az farkl faaliyet - rnein depolama, nakliye ve stokynetimi) konusunda uzman lojistik irketleri tarafndan stlenilmesidir24.

letmelerin lojistik faaliyetlerinde d kaynak kullanmak (outsourcing) suretiyle

gerekletirdii faaliyetler 3. Parti Lojistik (3PL) olarak tanmlanmaktadr. Tanm

ierisinde yer alan nc kavramnn daha rahat anlalabilmesi asndan birinci

ve ikinci parti kavramlarnn da aklanmas yerinde olacaktr:

Birinci Parti: retici, toptanc, perakendeci veya gnderici,

kinci Parti: Birinci partinin dorudan mterisi (tedarikisi) konumundaki iletme,

nc Parti: Lojistik araclar, Freight Forwarder, hizmet salayc, tayc, antrepo

iletmecisi vb25.

Gnmzde lojistikte d kaynak kullanm artnn temel sebepleri; irketlerin d

almn zerine daha fazla eilmeye balamas ve lojistik hizmet salayclarn

faaliyetlerinin daha gelimi ve karmak bir hale gelmesidir. Firmalar hizmetlerinde,

en son teknolojiyi, nakliye malzemelerini, faaliyetleri, sipari ve envanter ynetimini,elleleme materyallerini sunmaktadrlar.

Bylelikle de iletmelerin lojistik hizmetleri dardan almaya ynelik talepleri de

sektrde yeni gelimelere sebebiyet vermeye balam ve bu erevede de ksaca 3PL

olarak isimlendirilen nc parti lojistik irketleri ortaya kmtr. Firmalar depo

ynetimi, mal sevkyat, lojistik bilgi sisteminin kurulmas, filo faaliyetleri ve23 United Nations Conference on Trade and Develeopment, Trade and Development Aspects ofLogistics Services, Document No: TD/B/COM.1/A.H.M.1/2,.2006, Geneva.24

Atilla Filiz, Lojistikte D Kaynak Kullanm ( 3PL ), http://www.akademikplatform.com.tr/[10.10.2006]25 anc, Erdal, age, 43.


26/161

16

yukarda bahsedilmi olan lojistikle ilgili dier alanlarda lojistik hizmeti dardan

salayabilmektedir. Bir firma iin lojistik faaliyete ilikin d kaynak kullanm

eitli faydalar salamaktadr. Bu faydalar u ekilde ifade edilmektedir:

Firmalara ana faaliyetlerinde younlama olana salar; yani firma alr,retir ve satar;

Maliyet ve zaman avantaj salanmasna olanak verir;

Mteri memnuniyetini arttrmay kolaylatrr;

Corafi esneklik salanmasna ve yeni pazarlar oluturulabilmesine imkn

tanr; d kaynak kullanlan firmann elindeki mevcut kapasiteyi birletirerek

ulalamayan corafi blgelerin kaplar alabilir;

Daha az risk stlenilir, yani riski azaltr; Lojistik aktiviteler iin altyap maliyetini drr;

Gvenli, ucuz ve sratli bir biimde rnn mteriye ulatrlmasn salar26.

Tablo 4: Geleneksel Nakliye Yaklam ile D Kaynak KullanmnnKarlatrlmas

Geleneksel D Kaynak Kullanm

Standart Mteriye zelGenellikle tek boyutlu, yalnzca tama yada yalnzca depolama

ok boyutlu tama, depolama, ambar ynetimi birbirinitamamlar biimde, btnleik sistem yaklam

Ama nakliye masraflarnn en azaindirilmesi

Hizmet kalitesi ve esneklik gereksinimlerini de gznne alarak toplam sahip olma maliyetinin en uygundzeye indirilmesi

1-2 yllk szlemeler st/orta ynetim dzeyinde tartlan daha uzun sreliszlemeler

Daha kstl bir alanda uzmanlkgereksinimi

Daha geni kapsaml lojistik uzmanl ve analitikyetenekler gereksinimi

Szleme grmeleri ksa srer Szleme grmeleri uzun srer

Firmalar arasndaki ba daha zayf, hizmetsalayc firmay deitirmek daha kolay

Firmalar arasndaki ba daha kuvvetli, hizmet salaycfirmay deitirmek daha zor ve maliyetli

Filiz, age.

26GEME, age, 29.


27/161

17

2.2. Lojistik Zinciri ve Tedarik Zinciri

Genel olarak bakldnda lojistik faaliyetler iki farkl aamada

gerekletirilmektedir. Temel olarak iki ana balk altnda toplanan bu faaliyetler,

ikisi de birbirine bal olan, giri (inbound) ve k (outbound) lojistik hizmetlerini

tanmlarlar. Bunlardan birincisi inbound lojistik olarak isimlendirilen, giri lojistii

etrafnda hammaddelerin tedarikiden toplanmasn, depolanmasn ve retimini

tedarik zinciri ynetimi erevesinde dzenleyen faaliyetlerdir.

retim ncesi lojistik sreci, imalat konusunda alan iletmelerin lojistik

faaliyetleri; hammadde, yar mamul ve hazr paralarn retim ortamna tanmas

ilemlerinin takip edildii bir sretir. Ksaca ifade etmek gerekirse, bu sre

tamamen retim ncesi gerekletirilen ve kaynaklarn retim hattna tanmasna

hizmet eden bir sretir. Lojistik sre ierisinde hammaddelerin firma adna daha

ucuz ve etkin bir ekilde temin edilerek retim hattna kadar getirilmesini salar27.

Lojistik operasyonlar fiziksel ak, bilgi ak ve finansal ak olmak zere tr

aka sahiptir. Fiziksel ak ile ilgili iler, rnlerin hareketi ile ilgilidir. rnein,

stok seviyeleri, tedarik siparileri ile uraan stok ynetimi sreci bir bilgi ileme ii

iken, elleleme ve depolama ii, stok girdi ve kt bilgisi zerine dayanan fiziksel bir

sretir.

Bu aklar bazen tedarik zincirinin 3B si olarak tanmlanrlar: boxes, bytes,

bucks.(kutular, bytes, dolar). Kutular, geleneksel olarak fiziksel ak, baytlar bilgi

akn, dolar ise finansal ak simgelemektedir. Her ak da eit nemdedir28.

27

GEME, age, 21.28 Paul R. Kleindorfer, Luk N. Van Wassenhove, Managing Risk in Global Supply Chains, TheAlliance on Globalizationda Baslmak zere, Cambridge University Press, 2004, s.4.


28/161

18

ekil 2: Lojistik Sreci

UNCTAD, Added-Value Logistics Services to be Offered in Developing Countries, Tradeand Develeopment Report, (1998), 11.

2.2.1 Lojistikte Fiziksel Ak

ekil 2de i lojistik srec ematize edilmi olup, aamalar aada daha detayl

incelenecektir.

a) retim ncesi Depolama:

letme servis salaycdan, retim srecinde kulland hammadde, yar mamul veya

paralarn stok ynetimini talep edebilir. Bu tipik bir depolama operasyonudur.

Depolama tesisleri iletmenin retimini yrtt alanlarda veya hizmet salaycnn

kendi deposunda seilebilir. Tesisin karakteristii esasen, depolanacak mamuln

doasna ve paketlenmesine baldr.( Hacim, arlk, konteyner, palet, ambalaj vs.).

Tesis zel depolama aralarna ve belirli ambalajlama kural ve prosedrlerine sahip

olmaldr. Bu arada, stok sreci JIT ( Just In Time) srecine entegre olsun veya

olmasn, stok hacmi ve eitlilii geni versiyonlara hitap etmeli ve akc olmaldr.

Ayrca tedarikinin retimini JIT ileyiine adapte etmesi, iletmenin stokunda

azala gitmesine neden olabilir.

BLG AKII

Hizmetsalayc seimi

Stok Ynetimi Yk AknnBirlemesi

retim nceside olama

Girdihazrl

YaknDe olama

Montaj hattnnbeslenmesi

kincilendstri el

FZKSEL AKI


29/161

19

b) Girdi Hazrlklar:

Bu operasyon giri deposunda bulundurulan mallarn kullanlaca sipari

hazrlklaryla ilgilidir. Bir sonraki birim olan tampon depo veya retim/montaj

birimlerinden birine ynlendirilir. Sradaki birimin ihtiyalarna dayanarak bu ilemufak miktarlarda ve yksek sklkta olabilecei gibi, yksek miktarlarda ve dk

frekansta da olabilir. Bu da tedarik rejimlerindeki ihtiyalarn saysal ve profil olarak

ne kadar farkl olabilecei anlamna gelmektedir.

c) Yakn Depolama:

Bu tip depolama tesisi retim veya montaj biriminin kritik gerek zamanl tedarik

gerektirdiinde kullanlr. Stok miktarlar, dalgalanmalar absorbe eden gvenlik

stoklardr. Yakn depolama tesisleri otomotiv endstrisinde ok kullanlr. Ancak

otomobil reticilerinin tedarikilerini retim sahalarnn yaknna konulandrmas,

bu eit tesislere olan ihtiyac azaltmaktadr.

d) retim ve montajn beslenmesi:

Bu operasyon retim zincirinin hemen yanna veya direkt iine teslimat olarak

adlandrlr. Kritik gerek zamanl srelerde her nesne, tane veya para gerekli

ekilde, belirlendii gibi birka dakika iinde kullanlacak ekilde yerletirilir.

e) Kk operasyonlar:

Girdilerin olay yerinde, ana retim operasyonlar ncesi, rnein paralarn

paketlerinden karlmas, kalite testleri ve alt sistem montajlar gibi ikincil

operasyonlarn yaplmas.(rnein, tekerlek lastik)

2.2.2. Lojistikte Bilgi Ak

lojistikte bilgi ak aadaki operasyonlar kapsamaktadr.

a) Operatr seimi:

3. parti lojistik salayc, mterisi ile beraber istenen tama hizmetlerinin

salanmasna dair koullar tanmlarlar ve istenen hizmete edeer fiyat teklifini


30/161

20

hazrlar. letme en uygun operatrn seimi ile ilerler. Bu operasyon genellikle

mterinin talebi ile gerekleir.

b) Stok Ynetimi:

Bu operasyon stok seviyelerinin ve tedarik girdi siparilerinin karlanmas ile

balayan srecin finansal ynetimidir. Depolama operasyonunun tamamlaycsdr.

c) Konsolidasyon:

Bu aama, ieriye tama operasyonlarnn organizasyonu aamasdr.

Konsolidasyon, bir veya daha fazla tedariki ilemlerinden, bir veya daha fazla

teslimat yeri ile ilgili olabilir.

ekil 3: D Lojistik Sreci

UNCTAD, age, 13.

retim sonras sre ise, outbound lojistik (k lojistii) olarak isimlendirilen ve

birinci sreci tamamlayc bir unsur olan reticilerden mamullerin toplanarak

stoklanmas ve mterilere datlmasn salayan sistemin ilemesiyle oluan

faaliyetlerdir. Bu faaliyet ekli lojistik kelimesi anldnda akla ilk gelen hizmet

olmaktadr. Ancak, yukardaki ekil 3te de grlecei zere, burada da imalat

konusunda alan iletmelerin, yukarda bahsetmi olduumuz retim ncesi lojistik

faaliyetleri sonrasnda ilgili i istasyonlarna ve tezghlara iletilmesi; yani fabrika ii

BLG AKII

Stok ynetimi Yk AknnBirletirilmesi

NihaiFaturalama

retimdeki sonoperasyonlar

Da dnkdepolama

Siparihazrlama

rnmodifikasyonu veyenilemesi

Mteri hizmetleri

FZKSEL AKI


31/161

21

tama ve elleleme, nihayetinde k ambarndan datm kanallarna ve mterilere

kadar uzanan zinciri kapsayan sretir.

Ksaca, bu srete retim ilemi tamamlanm olup retilen mallarn pazara ve

mterilere ulatrlmas salanmaktadr. retim ncesi operasyonda olduu gibi,fiziksel ak ve bilgi ak olarak nitelendirdiimiz iki temel sre etrafnda

gerekleen bu sreci ematik olarak yukarda grlebilir..

2.2.3. D Lojistikte Fiziksel Ak

D lojistikte fiziksel ak, aadaki uygulamalar kapsamaktadr:

a) retim hatt sonundaki operasyonlar

Bunlar retim srecinin son operasyonlardr. kmal ve paketleme, etiketleme ve

markalama; kalite testleri ve kontrol, mteri isteklerini yerine getirmek iin nihai

montaj ilemleri, konfigrasyon ve rn testleri rnek olarak verilebilir.

b) D depolama

Bunlar nihai rnler, yksek dngl rnler veya blgesel depolama lokasyonlarna

datm yaplacak rnlerin klasik depolama ilemleridir. sel depolamada olduu

gibi, depolanacak eyann tabiat ve faaliyetlerin profili gerei, operasyonlar

birbirinden ok farkl olabilir.

c) Sipari hazrlama

Bu ilem, verilen sipariin nicelik olarak seilmesi ve paketlenmesidir. Bu iki

operasyon ardk olabilecei gibi ezamanl da olabilir. Bu tip operasyonlar dsal

depolamay btnleyici niteliktedir. Direkt olarak mteriden alnan siparilerin

dijital ortama ilenme iini de kapsar. Bu iin balatlma zamanlamas, nceliklerin

ynetilmesi ve i yknn dengelenmesi asndan nemlidir.

d) Modifikasyon

Bu operasyonlar retim hatt sonundaki operasyonlarla benzerlikler gsterirler. Bu

ilemlere retimin son noktasndaki bir deiiklik, fiyatta veya promosyonda


32/161

22

farklla gidildii hallerde ihtiya duyulur. Bu ilemler depolama operasyonlarnn

hemen banda, depolama srasnda veya sipari hazrlama esnasnda olabilir.

e) Mteri hizmetleri

Bu ilemler tamamlayc hizmetlerdir. Genellikle rn teslimatndan sonra

gerekletirilir. rnlerin raflara dizilmesi, ambalajlarndan karlmas, kurulmas

ve tehire hazr hale getirilmesi, gerekirse montaj rnek olarak verilebilir.

2.2.4. D Lojistikte Bilgi Ak

D lojistikte bilgi ak aadaki operasyonlar kapsamaktadr.

a) Stok ynetimi

Giri stoku operasyonlar gibi, bu sre de depolama ilemleri ile beraber yrtlr.

Stok ynetimi, datmda iletiim an ve birok baka alan kapsar. Bu

operasyonlar, modifikasyon ve yenileme srelerini balatabilir.

b) Konsolidasyon

Bu operasyon dsal tama operasyonlarnn organizasyonunu ifade eder.

c) Son faturalama

Sipari hazrlama operasyonlarnn devam niteliindedir. Siparii veren son kullanc

adna, faturalandrma ilemini kapsar. Elektronik veri transferi normlar ve kabul

edilmi standartlar ile beraber, EDI bu alanda nemli rol oynar 29.

Lojistik bilgi, malzeme ve para aknn ynetimi, iletmenin faaliyetlerinin

entegrasyonu ve kontrolnden sorumlu olduundan dolay, sonuca hedeflenme ve en

mkemmel yaklam metodunu saptama yeteneine sahip olmaldr. Var olan lojistik

zincir gr ile belirtilen aklarn planlanmas ve ynetilmesi iin, ihtiya duyulan

analiz ve zmler etkinliini yitirmektedir30.

29

UNCTAD, age, 14.30 Logistics is not a chain, http://www.insourceaudit.com/WhitePapers/macro_micro_logistics.asp[02.02.2007]


33/161

23

Bu gr, klasik lojistik zinciri modelinin lineer ve statik olup, akkan olmadn,

tedarik ve talep kutuplarnda gidip geldiini; buna karn lojistik kavramnn dinamik

ve akkan unsurlar tadn saptayarak zincir modellemesinin, lojistik disiplininin

yeni bir aamaya gemesi ve faydalarn en oklanmas iin terk edilmesi grn

savunmaktadr.

ekil 4, genel bir lojistik bakyla, zincir halkalarn, dili arklar olarak

deerlendirmektedir. Zincirdeki halkalar durgun ve sabit iken, dililer hareket ve

akcl temsil etmektedir. Bu ayrm, lojistii harekete geiren itici bir gcn olduu

ve lojistiin akcln pekitirdiini fark etmeyi salamaktadr. Lojistik ileyiteki

bir deiiklik bir dierini tetiklemekte ve yeni gelimelere yol amaktadr31.

ekil 4: Sreci leten Lojistik Dilileri

Logistics is not a chain,http://www.insourceaudit.com/WhitePapers/macro_micro_logistics.asp, [02.02.2007]

31 Logistics is not a chain, age.


34/161

24

Tekil dili arklar tamaclk, depolama, envanter gibi lojistiin birer paralar

gibidir ve mikrolojistii simgelemektedir. Dili arklar zerindeki diler ise alt

sistemleri simgelemektedir. rnek olarak depolamada, sipari hazrlama, paketleme

veya mal kabul alt sistemlerinin yer almas verilebilir. Mikrolojistik lojistik

bileenlerinin ileyiini konu almaktadr. Makrolojistik tm dili mekanizmay

kapsayan tm aklara ve ereveye hkim, lojistik ynetiminin tm almalarn

kapsar niteliktedir.

arklarn ve dilerin yer deitirebilir ve dinamik yaps, lojistik profesyonellerinin

bu mekanizmalarn seimini kolayca yapabiliyor olmalar, onlarn statik zincirlerden

kurtulmalarn kolaylatracaktr. Dililerin birbirine bal yaps ve byklkleri

lojistik srecin ilerledii hza etki etmektedir. Makrolojistik bakn, mikrolojistiinalma ve uygulama alanna olan hkimiyeti ile lojistik ynetimine yeni bir bak

as gelmitir32.

amzn modern irketleri artk sadece bir rnn retilmesinden son tketiciye

ulancaya kadar olan faaliyetlerin ynetimiyle deil, rnn elde edilmesinde

kullanlacak hammadde ve aralarn elde edildikleri veya retildikleri noktalardan

retime ve retimden son tketiciye kadar katedilen tm srecin ynetim ve

kontroluyla ilgilenmektedirler. Bu gelimenin neticesi olarak, zellikle 1980liyllarn bandan beri Tedarik Zinciri Ynetimi (SCM: Supply Chain Management)

kavram kullanlmaktadr33.

Ne zaman yeni bir ynetim teknii poplerlik kazanmaya balasa tanmlarda, ierik

ve uygulama alanlar hakknda byk bir kavram karmaas yaanr. SCM de, bir

istisna deildir34.Tedarik zincirinin ynetiminin literatrde deiik tanmlar vardr:

Lee ve Billington, tedarik zincirini, malzemelerin tedarik edilmesi, tedarik edilen

malzemelerin yar mamul veya nihai rnlere dntrlmesi ve nihai

rnlerinmterilere datm fonksiyonunu yerine getiren tedarikiler, fabrikalar,

depolar, datm merkezleri ve perakendeciler a olarak tanmlamlardr35.

32 Logistics is not a chain, age.33 Mehmet akir Ersoy, Lojistik ve Trkiyenin Konumu,http://www.turktrade.org.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=53&Itemid=40[25.11.2006]34

Tage Skjtt-Larsen, Battle of The Supply Chains, European Business Forum, 24; (2006): 43.35 Hau L. Lee, Corey Billington, Managing Supply Chain Inventory: Pitfalls and OpportunitiesSloan Management Review, Vol.33 No.3,(1992): 65.


35/161

25

Kopczak ise, tedarik zincirini, tedarikileri, lojistik hizmet salayclarn, reticileri,

datclar ve perakendecileri iine alan ve bunlar arasnda malzeme, rn ve bilgi

ak olan bir elemanlar kmesi olarak tanmlamaktadr36.

Bu tanmlar iinde en kapsamls saylabilecek olanlardan Tan, Kanan veHandfieldin yapm olduklar tanmlamaya gre; tedarik zinciri ynetimi, malzeme

ve rnlerin, temel hammadde arzndan nihai rn aamasna kadar (olas geri

dnm ve yeniden kullanm dahil) ynetimini kapsayan; firmalarn tedarikilerinin

proseslerinden, rekabet avantajlarn destekleyecek teknoloji ve yeteneklerinden nasl

yararlanaca zerine odaklanan ve geleneksel iletme ii faaliyetleri, optimizasyon

ve etkinlik ortak gayesi ile ticari ortaklklar kurarak yayan bir ynetim felsefesi

olarak grlmektedir37

.Tedarik Zinciri Ynetimi Profesyonelleri Konseyi nin (CSCMP) tedarik zinciri

tanm ise u ekildedir:

1. lenmemi hammadde ile balayan ve nihai rn kullanan son mteri ile biten

sreteki birok iletmeyi bir araya getiren zincir tedarik zinciridir.

2. Hammaddenin temininden nihai rnn son kullancya teslimine kadar genileyen

lojistik srelerdeki malzeme ve bilginin alveriidir. Btn satclar, hizmet

salayclar ve mteriler tedarik zincirinin halkalardr.

TZY, tedarik, satn alma, dnm ve tm lojistik ynetim aktivitelerinin

planlanmas ve ynetimini kapsar. zellikle, tedarikilerin, araclarn, 3. parti lojistik

salayclarn ve mterilerin oluturduu kanaldaki partnerlerin koordinasyonunu ve

ibirliini kapsar. Esasnda TZY, tedarik ve talep ynetimini firmalara ve dahili ve

apraz entegrasyonun salamaktadr. TZYnin birincil sorumluluu firmalarn dahili

ve apraz iletme fonksiyonlarn yapk ve yksek performansl i modellerine

adapte etmektir. Lojistik operasyonlar kapsad gibi, retim operasyonlarn da

kapsayarak, bilgi teknolojileri, finans, sat, pazarlama srelerinin ve aktivitelerinin

koordinasyonunu ynlendirir38.

36 Lauro R. Kopczak, Logistics Partnership and Supply Chain Restructuring. Survey Results Fromthe US Computer Industry Production and Operations Management, Vol.6 No.3, (1997): 226.37 K.C. Tan, V.R Kannan, R.B Handfield, Supply Chain Management: Supplier Performance and

Firm Performance, International Journal of Purchasing and Material Management, (1998):2.38 Supply Chain and Logistics Terms and Glossary,http://www.cscmp.org/Downloads/Public/Resources/glossary03.pdf, [17.10.2006]


36/161

26

Tedarik Zinciri Konseyi (SCC) tarafndan gelitirilen SCOR (Supply Chain

Operations Reference Model) modeli standart bir ynetim arac olup, ayn tedarik

zincirindeki farkl iletmeler iin ortak bir dil yaratma asndan baarl bir

yaklamdr. Bu modelde planlama, kaynak bulma, retme, teslim ve geri dnler

olmak zere be farkl sre ele alnmaktadr:

1- Plnlama Sreci: Arz talep dengesini gzeterek kaynak saalama, retim ve

teslimat sreleri iin bir dizi eylemin gelitirilmesi srecidir.

2- Kaynak Salama Sreci: Planlanan veya mevcut talebin karlanabilmesi iin

gerekli rn ve hizmetlerin temin edilme srecidir.

3- retim Sreci: Planlanan veya mevcut talebin karlanmas iin rnlerin

nihai rn haline getirilmesi srecidir.4- Teslim Sreci: Bitmi rnlerin veya hizmetlerin planlanan veya mevcut

talebin karlanmasnda sipari, nakliye ve datm ynetimi srelerinin

toplamdr.

5- Geri Dn Sreci: ade veya herhangi bir nedenle geri dnen mallarn kabul

edilmesi ile ilgili sretir39.

Bireysel bir kuruluun performans, tedarik zincirindeki partnerlerinin gl ve zayf

ynlerine baldr. Her irket evresindeki organizasyonlara mteriler, nc parti

lojistik salayclar ve araclar ile bir ekilde baldr. Bireysel irketler artk kendi

aralarnda deil, dier tedarik zincirleri ile yarmaktadr40.

Mteri isteklerinin beklenmedik ekilde ve hzla deitii alkantl

ve dinamik pazarlar;

Mterilerin rn ve hizmet beklentilerinin eitlendii son derece

paral pazarlar;

Hem rnlerin, hem de hizmetlerin inovasyonu ve mteri isteklerine

gre deiimi iin artan pazar basks;

Sadece fiziksel rnler iin deil, tecrbeler iin artan mteri talebi

Kresel tedarik ve kresel pazarlar.

39 Supply Chain Council,

http://www.supplychain.org/cs/root/scor_tools_resources/scor_model/scor_model.[10.10.2006]40 Larsen, age, 44.


37/161

27

Yukarda deinilen bu maddeler SCMnin bir ynetim arac ve iletmeler iin

rekabet edebilir bir strateji haline gelmesini zorlatrmaktadr. Baarl bir SCM iki

zeminde entegrasyon gerektirir:

Tedarik zincirinde kesintisiz bilgi ak iin bilgi entegrasyonu; tedarik zincirindekibtn partnerleri ortak bir ama oluturmak iin bir araya getirecek, organizasyonel

entegrasyon. Bu ilkeler, her halkarda deiik yollarla farkl tedarik zincirlerine

uygulanabilir. Her tedarik zinciri kendine zgdr ve her biri iin farkl zmler

mevcuttur.

Handfield ve Nichols TZYyi yle tanmlamaktadr:

ye organizasyonlara srdrlebilir rekabeti avantaj salamas ve yksek

performansl deer sistemleri yaratmas iin st dzeyde bilgi paylam, etkin i

sreleri ve ibirlii iindeki organizasyonel ilikiler sayesinde tedarik zinciri

organizasyonu ve faaliyetlerinin ynetimi ve entegrasyonudur41.

Christopher de TZY iin u tanm yapmaktadr:

Bir btn olarak tedarik zincirine en yksek mteri deerini, en az maliyetle

kazandrmak iin, mteriler ile tedarikiler arasndaki ilikilerin ak yn ve tersi

ynde ynetimidir42.

Bu kendine zg tanm ilikilerin ynetimini, mterileri de kapsayan tedarik zinciri

iindeki tm yelerin daha iyi sonulara ulamas iin bir ara olarak alglamaktadr.

Christopher ayn kitapta SCM teriminin yanltc olduunu iddia etmektedir. Zincirin

tedarik tarafndan deil, pazar tarafndan ynlendirildii gereine vurgu yapmas

asndanTalep Zinciri Ynetimi teriminin kavram daha doru karlayacan

dnmektedir. Christopher ayrca, hem satc, hem de alc tarafndaki oyuncularn

oluturduu karmak bir adan ibaret olan tedarik zincirindeki zincir kelimesiyerine, a kelimesinin kullanmnn daha uygun olacan nermektedir43.

41 Robert B. Handfield, Ernest Nichols, Supply Chain Redesign: Transforming Supply Chains intoIntegrated Value Systems, Engelwood Cliffs (NJ: Financial Times Prentice Hall Books, 2002), 8.42

Martin Christopher, Logistics and Supply Chain Management, 3rd edn., (London: FinancialTimes Pitman, 2005), 18.43 Larsen, age, 44.


38/161

28

ekil 5: Tedarik ZinciriMehmet Tanya, Tedarik Zinciri Ynetimi ve SCOR Modeli

www.ankaraem.atilim.edu.tr/sunum/mehmettanyas2.ppt [17.12.2006].

letmeler etkin bir tedarik zinciri ile aadaki faydalar elde ederler:

Giridilerin teminin garantileyerek, retimin devamlln salar

Tedarik sresini azaltarak, pazardaki deiikliklere ksa srede cevap

verilmesini salar

Tketici taleplerini en iyi ekilde karlayarak kaliteyi arttrr.

Teknoloji kullanarak, yenilii tevik eder.

Toplam maliyetleri azaltr.

letmenin tm bilgi, materyal ve para ak ynetilebilir duruma gelir44.

Tedarik zincirinin bir sonraki aamas, daha iyi bir terim arayanlar iin sper-

tedarik zinciri ynetimi, rn gelitirme, pazarlama ve mteri hizmetleri gibi daha

ok fonksiyonu kapsayacaktr. Daha gelimi iletiim teknikleri, bilgisayar tabanl

karar alma destek sistemleri, artan eitimler sayesinde sonraki aama uygulanabilir

hale gelecektir. Uygulamalar da grlmeye balamtr.

44

hracat Gelitirme Etd Merkezi, KOBlerin Uluslararas Rekabet Glerini Artrmada TedarikZincirinin nemi, www.igeme.org.tr/TUR/pratik/tedarik.pdf, [11.10.2006].

Tketici

Perakende

reticiler1.Tedarikiler

Para

Bilgirn

2.Tedarikiler

retim Lojistik retim Lojistik retim Lojistik Sat Lojistik

Tedarik Zinciri


39/161

29

Tedarik zinciri takmnn bir paras olarak, sper tedarik zincirindeki rn dizayn

edenler, rnleri, daha kolay yklenecek ve servis edilebilecek tarzda, retimi

rahatlatacak ekilde dizayn edeceklerdir. Sipari ncesi ve sipari bilgileri tm

tedarik zinciri itirakilerine gnderilecek ve onlar da daha hzl ve kesin cevaplar

verebileceklerdir. retimi gerekletirenler, ykleme takmlarna katlacak, bu da

ykleme zamanlarnn ksalmasn douracaktr. Malzeme fileri, dk tedariki

fatura demelerini salayacaktr. Tedarik zinciri takm entegre bir modda almay

rendike, tm bu gelime ve iyilemeler devam edecektir.

ekil 6: Sper Tedarik Zinciri Ynetimi

Peter J. Metz, Demystifying Supply Chain Management, Supply Chain Management Review,Winter (1998): 49.

Gelimi+Elektronik veri ve fonlar+iletiim+Karar Destek Sistemleri

+Eitim

rnGelitirme

Tedarik retim FizikselDatm

Sipariynetimi

MteriHizmetleri

Entegre Tedarik Zinciri Ynetimi

Tedarikiler

Mteriler


40/161

30

2.3. Lojistikte Riskler, Risk Trleri ve Risk Alanlar

2.3.1. letmecilikte Yaanan Genel Riskler ve Risk Trleri

Tedarik Zinciri Ynetimi srelerinin her aamasnda birbirinden farkl risklerden

sz etmek mmkndr. Ancak nemli olan bu risklerin gerekleme olaslklarnn

ve iddetlerinin ok net bir ekilde tespit edilebilmesidir. Riskler belirlenemedii

srece tedarik zincirinin mutlak baarsndan sz etmek mmkn deildir.

Tedarik Zinciri Ynetiminde baarl sonular elde etmek iin iki temel kavram iyi

anlamak ve Risk Ynetimine doru yaklatrmak gerekir. Bunlar;

a) Tehlike: alma evresinin fiziki kusurlar ve insanlarn hatal davranlar

gibi nedenlerle alana, iyerine ve evreye zarar veya hasar vermepotansiyelidir45.

b) Risk: Tehlikelerden kaynaklanabilecek bir olayn, meydana gelme olasl

ile bu olayn sonularnn ortaya kard zarar, hasar veya yaralanmann

iddetinin bilekesidir46.

Ksacas; risk, tehlikenin sonucudur.

Uluslararas Standartlar Kurumu (ISO: The International Organization for

Standardization ) tarafndan hazrlanms olan 73 Numaral ISO/IEC Risk Ynetim

Rehberi (ISO/IEC Guide 73 Risk Management Guidelines) risk kavramn, bir olayn

gerekleme olasl ile etkilerinin bir birleimi olarak tanmlamaktadr. Her trl

girisim, faydalar (olumlu ynde) ya da tehditleri (olumsuz ynde) olusturacak

olaylar barndrmaktadr. Ancak genel olarak risk ynetimi disiplini, artarak kabul

gren bir yaklasmla, riskin hem olumlu hem de olumsuz yanlaryla ilgilenmektedir.

Bu nedenle, bu standart riski her iki adan da ele almaktadr.47

R: Risk

O: Olaslk

E: Etki (olumlu veya olumsuz)

R= f ( O, E )

45 Sadettin Baysal, Sal ve Gvenliinde Yeni Yaklamlar, Sal ve GvenliiSempozyumu Sunumu, , Kasm 2004, orum.46

Baysal, age.47 Insttute of Risk Management, A Risk Management Standart,http://www.theirm.org/publications/PUstandard.html. [10.09.2006]


41/161

31

Riski olaslk ve etkinin bir fonksiyonu olarak da tanmlanabilir.

Temel bir kavram olarak risk eitli ekillerde tanmlanabilir. Deiimin ortaya

kard sonulara gre, farkl risk tanmlamalar retmek mmkndr:

a) Ortalama Sonu Olarak Risk:Sigorta uzmanlar olaylarn riskini, sz konusu

olaylardan beklenen sonu olarak ifade etmektedirler. Faaliyetler iin genellikle sz

konusu sonu; zarar olmaktadr. Ortalama sonu kavram potansiyel sonularn

nerelere kadar uzanabilecei konusunda olduka snrl bir bilgi vermektedir. Baka

bir ifade ile, bu anlamda risk sadece beklenen sonularn gerekleip

gereklememesi ile ilgilidir.

b) Sonular Arasndaki Farkllk Olarak Risk:Risk ile ilgili genel tanmlama,

riskin, olaylarla ilgili sonularn istatistiksel deiimini veya standart sapmasn ifade

ettiidir. Bu tanm erevesinde risk ynetiminin amac; beklentiler ile potansiyel

sonular arasndaki farkll mmkn olduu derecede en aza indirgemektir. Blm

ynetimleri ve risk ynetimi, genellikle planlama ve byme iin nem tadndan,

zarar farkllklar zerinde durmaktadrlar. Birok istatistiksel kontrol ve Toplam

Kalite Ynetimi (TKY) yaklamlarnda da sonularn analiz edilmesi teknii, i

sreleri, ilem kalitesi ve gvenilirlik konularnda temel yntem olarak

kullanlmaktadr.

c) Kayp Olarak Risk: Riskin en dar kapsaml tanmlarndan biri olarak risk,

kayp olarak kabul edilir. Bu tanmlamaya gre risk; mterilerin neden olduu

zararlar, yolsuzluk veya doal sebeplerden veya insan hatalarndan meydana gelen

problemler gibi byk olumsuz etkiye sahip olaylarn meydana gelmesidir. Bu

anlamda risk ynetim sistemi ise; sz konusu olumsuzluklarn meydana gelme

olaslklarn en az dzeye indirecek srelerin gelitirilmesi olarak tanmlanabilir.

Sigorta, iletme devamllk planlar, i kontroller, uygunluk kontrolleri ve i denetim

uygulamalar riskin bu tanm erevesinde genel olarak potansiyel en kt kayp

senaryolar ile ilgilenmektedir.

d) Potansiyel Kazan Faktr Olarak Risk: Genellikle zerinde ok fazla

durulmayan bir nokta, riskin kazan salamak iin bir ara olarak kullanlyor

olmasdr. dnyas, bir bakma risk alma iidir. Risk ve Kazan birbirlerinin

ikizi kavramlardr. dnyasnda baarnn anlam; doru zamanda doru risklerin

alnmas ve bu risklerin kazanca dntrlmesidir. letme ynetimleri, riskleri bir


42/161

32

kayp olarak grdklerinden, enerjilerinin ok byk bir blmn bunlara are

arayarak harcamaktadrlar. Bu da kazan haline dnebilecek risklerin zamannda

ve doru olarak tespit edilmesini zorlatrmaktadr.

e) lgili Olduklar Alanlara Gre Risk:Riskleri ok genel olarak dahi belli birsnflandrmaya tabii tuttuumuzda birbirinden farkl onlarca riski ortaya koymak

mmkndr: Piyasa riskleri, kredi riskleri, faaliyet riskleri, yasal riskler, bilgi riski,

evresel riskler, lke riski, temel i ile ilgili riskler, fiyat riskleri, doal riskler,

finansal raporlama riskleri, kontrol riski v.b.. Hepsi birbirinden farkl olan bu riskler

farkl risk tanmlamalarna sahiptir, nk beklenen sonu her bir faaliyet iin

farkldr.

f) Kurum ile lgili Taraflar Asndan Risk:Farkl menfaat gruplar, kurum ileilgili riskleri tanmlama, anlama ve yorumlama asndan farkl bak alarna sahip

olabilmektedir. st yneticiler, orta snf yneticiler, ynetim kurullar, byk

hissedarlar, kk yatrmclar, kredi salayan kurulular, yatrmc danmanlk ve

araclk kurulular gibi irket ile ilgili farkl hedefleri, planlar ve beklentileri olan

gruplar riskleri de farkl ekilde tanmlamaktadrlar. Bu nedenle kurum ierisinde

irket geneli risk ynetimi sistemlerinin ve genel risk terminolojisinin oluturulmas

son derece nem tamaktadr. Sistemler, her risk kategorisi iin tm menfaatgruplar iin ayn ekilde anlalacak ak ve kesin tanmlamalar retmelidir48.

48

TSAD, Risk ve Deer Ynetimi alma Grubu, Kurumsal Risk Ynetimi, (2006), 10-11.


43/161

33

Devredilmesi

gereken

riskler

Yok edilmesigereken

riskler

Tolereedilebilen

riskler

Azaltlabilirriskler

Riskin Gerekleme htimali

letmeedouracaolumsuzsonu

OKAZ

ekil 7: Yarataca Etkiler Asndan Risk Trleri

Rhan Derici, Tedarik Zinciri Ynetiminde Risk Ynetimi Yaklam, Uluslararas LojistikKongresi, 2324 Kasm 2005, stanbul.

Herhangi bir iletme incelendiinde, ekil 7de gsterildii gibi, drt ana risk tr

saptanr ve her blmde yer alan riskler ayr ayr deerlendirilmektedir:

Yok edilmesi gereken riskler zerinde yeterli kontrol salanamayacak

byklkteki tehlikelerdir.

Tolore edilebilen riskler yeterli lde kontrol edilebilen, gerekletiinde iletme

iin byk bir zarar dourmayacak tehlikelerdir.

Azaltlabilen riskler mevcut durumda yeterli lde kontrol edilmemi, ancak

malzeme veya emtiann retim aamasnn veya ilgili prosedrn iyiletirilmesiyle

tolore edilebilecek tehlikelerdir.

Devredilmesi gereken riskler gerekleme ihtimalinin asgari seviyeye indirildii,

buna ramen gerekletiinde iletme iin ciddi olumsuz sonular dourabilecek

teklikelerdir. Bu risklerin olas sonular, bir sigorta irketiyle paylalr veya d

kaynakl hizmet sunuculara ksmen veya tamamen devredilir.

Risk ynetimi, risk ve getiriarasnda irket ynetimine uygun bir gei veya deiim

yapabilmesini salayan bir sretir. Risk ynetimi temel bir kurumsal ilevdir.


44/161

34

Risk ynetimi, potansiyel frsatlarn ve tersi etkilerin etkin ynetime yneltici kltr,

sre ve yaplar btndr.

Risk ynetimi sreci, risklerin ieriini saptama, tanmlama, analiz etme,

deerlendirme, iyiletirme, izleme ve irtibat kurma ilemlerinin ynetimpolitikalarna, prosedrlerine ve uygulamalarna sistematik tatbikidir.

Kurulua zarar veren bir olay olduunda, bunun genellikle sebebi, olay nlemek iin

gerekli eitim, bilinlendirme ve yeterliliin olmamasdr. Riskler tanmlanmal,

deerlendirilmeli ve kontrol altnda tutulmaldr. Bazen kk bir hata bile yaratt

bir dizi olay nedeniyle bir kuruluun varln tehdit edebilecek sonularn

domasna sebep olabilmektedir.

te yandan kurulularn risklerini kontrol altna almalar iin snrl kaynaklarn

verimli bir ekilde kullanmaya ihtiyalar bulunmaktadr. Risk analizi sreci

tehlikelerle ilgili bilin seviyesini artrdndan ve nerelerde iyiletirmeler yaplmas

gerektiini tanmladndan i ortamndaki ilemlerin daha iyi anlalmasna

yardmc olmaktadr. Tehlikeler tanmlandnda ve onunla ilikili riskler yok

edildiinde, kontrol edildiinde, azaltldnda, minimize edildiinde, kuruluun

uymakla ykml bulunduu kanuni ve dier artlara uygunluu salanmakta,

mesuliyetle sonulanan kaza vb. olaylar azalmakta, iletmenin urayabilecei maddi

ve manevi kayplar minimuma indirilmekte, retimin verimlilii ve kalitesi

artmaktadr.

Tehlikelerin tanmlanmas ve risklerin kontrol srecine katlmlarnn salanmas

yoluyla alanlarn yeterlilikleri de kontrol altna alnabilmektedir. Tehlikelerin

sebepleri ve etkileri bir kere anlaldktan sonra alanlar kendi ileri ve kendi

ilerinin irketin btnyle ilikisini daha iyi analiz etmeye muktedir olmaktadrlar.

Bu da i memnuniyetini iyiletirmekte; profesyonel geliim potansiyelini artrmakta

yeni becerilerin kazanlmasn desteklemektedir.

Risk ynetimi aamal bir yaklam ile ele alnabilir:

Risklerin tespiti; analitik deerlendirilmesi; risk iyiletirme ve risk transferi

modellerinin uygulanmas.


45/161

35

Risk tespiti aamasnda; uzmanlar; iletme risklerini belirleyip, nceliklerin

sralanmas konusunda iletme tarafnda eitli ekiplerle almaktadrlar.

Risk analitik deerlendirme aamasnda; mevcut risklerin iletmenin mali,

stratejik ve operasyonel hedefleri zerindeki etkilerini llr ve hangirisklerin biraraya gelebilecei, hangilerinin birbirini dengeleyebileceine dair

ayrntl bir inceleme ve deerlendirme yaplr.

Risk iyiletirme ve transferi aamasnda; iyiletirilebilecek riskler iin

danmanlk ve proje ynetimi; dierleri iin de risk transferi modelleri

belirlenir. Bu gruptaki uzmanlar; gelimi risk modelleri gelitirip, uygularlar.

Risk ynetimi bir irketin varlklarnn, gelirleri ve itibarnn korunmas

ynnde yaplan ynetim almalardr. Risk ynetimi programnn baarsrisklerin firmaya olan maliyetinin zaman iinde gsterdii d olarak

llmektedir. Buna ulamann bir yolu, kontrol tedbirleri etkili olduu

srece, bu tedbirleri uygulamak suretiyle kayplarn bykln ve skln

azaltmaktr. Bu uygulamann ardndan kalan riskler belirlenip deerlendirilir.

letme bu risklerden karlayabilecei boyuttakini zerinde brakmay tercih

edebilir ve dierlerinin etkilerini kontrol altna almak amacyla en efektif

zm yolunu seerek uygulamaya alr.Riskin kontrol ve riskin finanse edilmesi, risk ynetiminde kullanlan iki temel

faaliyettir.

Kayba neden olabilecek faktrleri ortadan kaldrmak ya da azaltmak,

nleyici tedbirler tam etkili olmadnda, oluan kaybn boyutlarn en aza

indirgemek,

Fiziksel olarak mdahalede bulunarak olumakta olan kayb en ekonomik

yolla gidermek,

irketin kendi kaynaklaryla finanse etmek,

Sigorta irketleri gibi 3. ahslarn kaynaklarna bavurmak.

Risklerin bertaraf edilmesi veya faaliyetlere etkisini azaltmak iin uygulanacak

yntemler u ekilde sralanabilir:


46/161

36

Riski Transfer Etme

Riski Ykseltme/Arttrma49

zetle mevcut hibir risk tanm mkemmel olmayp, her biri riskin belli bir

blmn yanstmaktadr. Kabul grm kurallar ve kavramlar mevcut olmasna

ramen, bugn itibari ile tm dnya zerinde kabul grm risk ve risk ynetimi

tanmlamas bulunmamaktadr. Ancak baarl bir risk ynetimi sistemi kurabilmek

ve bu sistemi baar ile uygulayabilmek iin irketler mutlaka kar karya kaldklar

riskleri yukarda ifade edildii gibi farkl ynleri itibari ile analiz edecek yeterlilie

sahip olmaldr. Sadece belli bir blm dikkate alnarak yaplacak analizler, risk

ynetim sistemini ok byk bir olaslkla baarszla gtrecektir.

ekil 8: rnek Bir Risk ModeliTSAD, age,15.

Organizasyonun ve srelerinin karlat riskler organizasyon ii ve organizasyon

d faktrlerden kaynaklanabilir. Baz risklerin oluumu, hem i, hem de d

faktrlerden kaynaklanabilir. rnein tedarik zincirinde doan bir riskin hem i, hem

de d nedenleri olabilir. Stratejik bir risk olarak entelektel sermaye i srclerden

kaynaklanan bir risk trdr. Bunun yannda d evre risklerinden doal felaketler

49 Derici, age, 3.


47/161

37

sadece d faktrlere baldr. faktrlerin kontrol edilmesi elbette d faktrlerin

kontrol edilmesinden ok daha kolaydr.

Bir iletmenin karlaabilecei riskler ok farkl ekillerde snflandrlabilir.

letmenin yapsal ve sektrsel zellikleri bu snflandrmay nemli ldeetkileyecektir. Riskleri snflandrmann birok yolu olmasna ramen en kabul

grm snflandrma metodu ise riskleri drt ana balk altnda toplamaktadr:

finansal riskler, operasyonel riskler, stratejik ve d evre riskleri. Bu risk

kategorilerini kesin izgiler ile birbirlerinden ayrmak doru deildir. rnein bir

kredi riski, sonular itibari ile finansal risk, nedenleri itibari ile operasyonel bir risk

olarak alglanabilir.

Organizasyonun ve srelerinin karlat riskler organizasyon ii ve dfaktrlerden kaynaklanabilir. Baz risklerin oluumu hem i hem de d faktrlerden

kaynaklanabilir. rnein tedarik zincirinde doan bir riskin hem i hem de d

srcleri olabilir. Stratejik bir risk olarak entelektel sermaye i srclerden

kaynaklanan bir risk trdr. Bunun yannda d evre risklerinden doal felaketler

sadece d faktrlere baldr. faktrlerin kontrol edilmesi elbette d faktrlerin

kontrol edilmesinden ok daha kolaydr.

Finansal Riskler: Finansal riskler kurumun finansal pozisyonunun ve tercihlerinin

sonucunda ortaya kan riskleri ifade eder. Finansal riskler gerek kurum ii gerekse

kurum dndaki parayla ilgilenir. Finansal riskler ierisinde kredi, faiz, nakit,

finansal piyasalar, emtia fiyatlar gibi riskler ilk akla gelenleridir.

Operasyonel Riskler: Operasyonel riskler bir kurumun temel i faaliyetlerini yerine

getirmesini engelleyebilecek riskleri ifade eder. Gnlk operasyonlarla ilgilidir ve

nihai olarak en kritik sreleri etkiler rneim bir organizasyonun tedarikini

zamannda yapamamas mterisi olan dier bir firmaya zamannda arz yapamamas,

o firmann da kendi mterisine zamannda arz yapamamasna neden olabilir. Bu

sre nihayetinde iletmenin mteri ve pazar paynda kayp demektir. Tedarik, sat,

rn gelitirme, bilgi ynetimi, hukuk ve marka ynetimi gibi risk balklar bu

kategori ierisinde yer alan risklerden bazlardr.

Stratejik Riskler: Bir kurumun ksa, orta veya uzun vadelerde belirlemi olduu

hedeflerine ulamasn engelleyebilecek yapsal riskler bu balk altnda


48/161

38

snflandrlabilir. Planlama, i modeli, i portfy, kurumsal ynetim, pazar analizi

gibi riskler stratejik risklere tipik rneklerdir.

D evre Riskleri: Bu kategoride yer alan riskler kurumun faaliyetlerinden

bamsz olarak ortaya kan, ancak kurumun tercihlerine bal olarak irketietkileyen risklerdir. Katastrofik riskler, yasal dzenlemeler, mteri trendleri,

ekonomik ve politik deiiklikler, rakipler ve sektrdeki deiiklikler bu

kategorideki risklere rnek olarak saylabilir50.

2.3.2. Lojistik Alannda Karlalan Riskler ve Risk Trleri

2.3.2.1. Lojistik Risk Kavram

Risk, ounlukla kullanld disiplinlere gre, ok farkl tanmlara sahiptir. rnein

portfy ynetiminde, yatrmclarn ne kadar risk istedii belirlenir ve yatrmlarn

risk-getiri oranlar, alma konusu olarak belirlenir. Tamamen farkl bir disiplin

olarak tpta aratrmaclar, bir hastaln ldrc olup olmad ve bunun riskleri

zerine alrlar. Risk genel olarak, beklenen bir sonutan sapma olasl olarak

tanmlanabilir.

Zsidisin tarafndan tedarik zinciri balamnda risk, mteri ihtiyalarn

karlayamamaya neden olacak satn alma ve organizasyondaki yetersizliklerin, isel

tedarikte potansiyel oluma ihtimali olarak tanmlanmtr51. Dikkat edilirse bu

tanm, tedarik zincirinde daha geleneksel bir yaklam olan rnlerin fiziksel ak ile

ilgili bir bak asyla oluturulmutur. Tedarik zincirindeki konsept biraz daha

gelitirilirse, risk ayn zamanda kullanlmayan veya istenmeyen envanterle de

ilgilenir. rnein Cisco (Uluslararas internet teknolojileri altyaps reten firma)

envanterinden 2,5 milyar dolar, tedarik zincirindeki partnerleriyle olan iletiim

eksikliinden dolay silmitir. Bu rnekten de anlalaca gibi, risk unsurunda dier

bir boyut da bilgi ak ile ilgilidir. Tedarik zincirinde bir dier risk unsuru ise para

ak, istikrarl fiyat, yatrmlar, kredi mektuplar, zamannda yaplan demeler gibi

konular ile ilgilenir52.

50 TSAD, age,1415.51 George Zsidisin, "Managerial perceptions of supply risk", Journal of Supply Chain Management,Vol. 39 No. 1, (2003):14.52

Robert E. Spekman, Edward W Davis, Risky business: Expanding the Discussion on Risk and theExtended Enterprise, International Journel of Physical Distribution & Logistics Management,Bradford, (2004): 414.


49/161

39

Bu farkl ak ile ilgili olan risk kavram, hem iletme iine hem de iletme dna

olan aklarla ilgilenir ve plandan sapmaya neden olacak tedarik zinciri unsurlaryla

sk skya baldr.

Tedarik zincirindeki riskler iin bir dier tanm; belirsiz veya nceden bilinemeyenbir olayn tedarik zincirinin bir veya birden fazla parasna veya ileyi

dzenlemelerine etki ederek iletme amalarnn baarsna (olumsuz) etki etmesidir53.

Tedarik zinciri risk ynetimi, potansiyel risk alanlarn belirleyerek, bu riskleri

frenlemek iin zgn faaliyetleri uygulamay amalamaktadr. Buradan hareketle, bir

btn olarak tedarik zincirinin savunmaszln azaltmak iin, tedarik zincirindeki

tm yelerin koordineli bir ekilde, zincirin isel ve dsal risklerini tehis ve

ynetme ii olarak tanmlanmaktadr. Bunun yannda tedarik zinciri hedeflerininbaarsna etki edebilecek risklerin ele alnmas iin tedarik zinciri ynetim ve

kontrol srelerini kapsayacak ekilde btnlemi ve planlanm bir risk ynetim

sreci yaklamdr.

Tedarik zinciri risk ynetiminin temel amalar u ekilde ifade edilebilir:

Tedarikin ve rnlerin srekli mevcut bulunmasn salamak;

Tedarik zincirindeki bozulmalarla ba edebilmek iin zincirin yeteneklerini

arttrmak;

Tedarik zinciri boyunca oluabilecek domino etkisini nlemek;

Tedarik zincirini sorunlara kar daha esnek hale getirmektir.

Son on ylda ortaya kan birka faktrn tedarik zinciri riskleri zerinde etkisi

nemlidir. Bu faktrler arasnda:

Etkililikten etkinlie kayan bir odaklanma (rnein JIT almalar);

Tedarik zincirlerinin de kresellemesi;

D kaynak kullanm trendinin artmas;

Prosedrlerin kontrolnde ve takibindeki eksiklikler;

saylabilir54.

Gnmzn rekabeti i dnyasnda tedarik zincirlerinin ynetimi daha da

zorlamtr. Talep ve tedarikte artan belirsizlikler, rn ve teknolojinin daha da

53 Deloitte Enterprise Risk Services, Supply Chain Risk Management, www.deloitte.nl [01.04.2007].

54 Anna Artebrant , Risks and Risk Management in the Supply Chain- A Case Study Based on Someof Marshs Clients, (Master Thesis, Lund Institute of Technology, 2003), 49-50.


50/161

40

ksalan yaam evrimleri, uluslararas tedarik alar ilikilerinin karmaklamasna

neden olan datm ve lojistik ortaklar ile artan ibirlii, tedarik zincirindeki risklere

daha fazla maruz kalnmasna neden olmaktadr55.

Baz sektrler iin tedarik zinciri performans, rekabeti fark yaratan bir unsurdur.Dierleri iin, tedarik zincirini ve znde var olan riskleri baaryla ynetmek,

kazanmak ve hatta hayatta kalabilmek iin bir n gerekliliktir. Tedarik zinciri

ynetimi denildiinde, tketim rnleri, perakendecilik, enerji, inaat ve retim

aklmza gelen sektrlerdendir. Fakat tedarik sreleri, tm sektrleri bir ekilde

etkilemektedir. rnein satn alma sreci birok riskin beraberinde, birok frsat da

tedarik ynetiminde getirmektedir. Bu tarz riskler, tm organizasyonlarda ve her

sektrde mevcuttur56

.Tedarik zincirindeki riskleri tekil olduklar halde birbiriyle olan etkileimlerinden

dolay ynetmek zordur. Sonu olarak risklerden birini azaltan faaliyetler, dierinin

iddetlenmesi ile sonulanabilir. Yaln tedarik zinciri dnldnde, tl envanter

seviyesi, ar talep tahmini etkisini azaltrken, ayn zamanda tedarik zinciri

kesintisinin olasln da arttrmaktadr.

Gecikme ve kesintilerden dolay aklarda beklenmedik deiikliklere sebep olan

tedarik zincirindeki riskler tedarik zinciri problemlerine dnebilir. Zincirdeki

bozulmalar, sklkla veya seyrek, ksa sreli veya uzun sreli olabilir ve etkiledikleri

organizasyonlarda nemsiz veya hayati problemlerin olumasna sebebiyet verebilir.

Basit bir gecikme zincir iinde geici bir riske neden olabilecei gibi, tek bir

tedariki ile ayakta durmaya alan retici, tedarikisi tarafndan fiyat art

yapmaya zorlandnda bu durum o firma iin uzun dnemli bir riski iaret eder. Bir

makine arzas retici firma zerinde greceli de olsa zayf bir etki brakr, fakat bir

tamaclk irketinin kulland deniz yollar zerinde patlak veren bir sava firmazerinde ok byk bir etki yaratr.

Birok firma kendini tekrarlayan ve zayf etkileri olan risklere kar koruyucu plnlar

gelitirmektedir. ou iletme de gerekleme olasl dk, fakat gl

lojistikte risk yönetimi ve bir uygulama

Documents