longcase luka bakar dr foni - print fixlongcase luka bakar dr foni - print fix

8/18/2019 Longcase Luka Bakar Dr Foni - Print FixLongcase Luka Bakar Dr Foni - Print Fix

http://slidepdf.com/reader/full/longcase-luka-bakar-dr-foni-print-fixlongcase-luka-bakar-dr-foni-print 1/20

BAB I

LAPORAN KASUS

I. IDENTIFIKASI

• Nama : Etha

• RM : 747298

• Jenis kelamin : Perempuan

• Tanggal lahir : 26/12/92

• mur : 2! tahun

• "lamat : Makassar

• Pera#atan : $%

• &PJP : &r'(r')*nn+ J*sh,-p'%P.RE

• Jaminan : JN

II. ANAMNESIS

Keluhan Utama

$uka 0akar listrik (aerah kepala

Anamnesis Terpimpin

$uka 0akar (ialami seak 2 minggu se0elum masuk R--' "#aln+a pasien (ira#at

(i Rumah -akit Nene Mall*m*, -i(rap,selama 13 hari (engan keluhan luka 0akar

listrik pa(a (aerah kepala (an ke(ua kaki, (an telah (ilakukan (e0ri(ement (i R-

-i(rap' -etelah itu (iruuk (i rumah sakit Makkasau tipe (i Pare.pare selama ! hari

(an (ilakukan *perasi amputasi pa(a kelima ari.ari kaki kiri (an kelima ari.ari kaki

kanan' Pasien (iruuk ke R-- 523.12.2316 untuk renana *perasi skin grat pa(a

(aerah kepala' Ri#a+at pasien kehilangankesa(aran5., mual 5., muntah 5., (emam

5 selama (i R-'Pare.pare, ram0ut ter0akar 5, 0ulu hi(ung ter0akar 5., alis

ter0akar 5.'

Mekanisme trauma: Pasien memper0aiki atap mesi( +ang 0**r' Pa(a saat selesai

memper0aiki pasien 0er(iri kemu(ian kepala pasien terkena ka0el listrik terkelupas

sehingga pasien atuh p*sisi terlentang (an kaki pasien terangkat sehingga ka0el

listrik mengenai kaki pasien'

1



III. PEMERIKSAAN FISIK

- Keaaan Umum

-akitse(ang/ gii ukup/ sa(ar

- Status !italis

T& 1!3/83 mm;g

N 83</menit

P 23</menit

- !6,6 =

- Status l"#alis

Re$i" Parietal

> : tampak 0*ne e<p*se( ukuran 23 < 23 m, per(arahan akti 5., tepi kulit kepala

tampak 0er#arna kehitaman

P : n+eri tekan a(a

Re$i" peis e%tra an sinistra

. Peis e%tra è

> & tampak luka ganggren

P : ukuran 13 < ? m' Jari >.@ teramputasi, e(ema a(a

. Peis sinistra è

> : luka ganggren

P : ukuran 13 < 6 m' Jari >.@ teramputasi, e(ema a(a, N+eri tekan a(a

Re$i" Parietal

Re$i" Peis De%tra

2



Re$i" Peis Sinistra

3



I'. PEMERIKSAAN PENUN(AN)

Tan$$al *+-*-*+, ASIL NILAI RU(UKAN

4



&"R"; RT>N

%= 13,8< 13!/u$ 4 . 13 < 13!/u$

R%= !,78 < 136/u$ 4A6 < 136/u$

;B% 11,8g/($ 12 . 16 g/($

;=T !?,9C !7 A 48 C

P$T 266<13!/u$ 1?3 . 433 < 13!/u$

Tan$$al ASIL NILAI RU(UKAN

imia &arah reum mg/($ 13.?3 mg/($

reatinin mg/($ D 1,1 mg/($

Penan(a Jantung &.(imer D3'?

Elektr*lit N" 1!6.14?

!'?.?'1

=$ 97.111

Tan$$al *+-*-*+,

;em*stasis PT 14,4 13'8.14'4

"PTT 26,? 26'4.!7'6

>NR 1,!8

imia (arah "l0umin !'?.?

'. DIA)NOSIS KER(A

1' Elektri 0urn inur+

2' P*st amputasi (igiti >.@ Pe(is (e<tra etsinistra

!' %*ne e<p*se( ranium regi* parietal

'I. PENATALAKSANAAN

1' Pr* %**r ;*le

2' &e0ri(ement

5



'II. RESUME

Pasien laki.laki umur 23 tahun masuk R-- (engan keluhan luka 0akar

listrik +ang (ialamiseak 2 minggu se0elum masuk Rumah -akit ahi(in -u(ir*hus*(*'

$uka 0akar ter(apat (i kepala, pa(a kaki kanan, (an kaki kiri' Pasien se0elumn+a (ira#at

selama 13 hari (i rumah sakit nene mall*m* (an (ilakukan (e0ri(ement' -etelah itu

(iruuk (i rumah sakit Makkasau tipe Pare.pare (ilakukan *perasi amputasi kelima ari.

ari kaki kiri (an kelima ari.ari kaki kanan, (ira#at selama ! hari'Pasien kemu(ian

(iruuk ke R-- 523.12.2316 untuk renana *perasi skin grat pa(a (aerah kepala'

Ri#a+at pasien ti(ak sa(ar5., mual 5., muntah 5., (emam 5 selama (i R-Pare.pare,

ram0ut ter0akar 5, 0ulu hi(ung ter0akar 5., alis ter0akar 5.'

ea(aan umum pasien sakit se(ang/gii ukup/saa(ar' -tatus ital (alam 0atas n*rmal'

-tatus l*kalis regi* parietal tampak luka 0akar 4C, 0ulla ti(ak a(a, hiperemis ti(ak a(a,

tampak 0*ne e<p*se( ukuran 23 < 23 m, tepi kulit kepala tampak 0er#arna kehitaman'

Regi* pe(is (e<tra tampak luka 0akar 1C, 0ulla ti(ak a(a, hiperemis ti(ak a(a,luka

ganggren ukuran 13 < ? m, ari >.@ teramputasi, e(ema a(a'

Regi* Pe(is sisnitra tampak luka 0akar 1C, 0ulla ti(ak a(a, hiperemis ti(ak a(a' Tampak

luka ganggren ukuran 13 < 6 m' Jari >.@ teramputasi, e(ema a(a

&ari pemeriksaan la0*rat*rim (i(apatkan leuk*sit*sis' Pasien (i(iagn*sa (engan luka

0akar (eraat >>0.>>> et ausa eletrial 0urn inur+' Terapi +ang (i0erikan 51 Pr* %**r

;*le (an 52 &e0ri(ement'

6



BAB II

TIN(AUAN PUSTAKA

I PENDAULUAN

$uka 0akarmem0erikan pengaruh0enanapa(a *rang.*rang(alam halkehi(upan

manusia, pen(eritaan, aat, (ankerugian inansial' $e0ih (arisekitar2 uta*rang(alam

pengalaman"merika -erikatmem0akarluka, se0agian 0esar a(alahkeil(an (ira#atterutama(i

B&' Pa(a tahun 1991, luka 0akarmengaki0atkankematian?'3?!' -ekitar1,4 uta*rang(i

"merika -erikatmempertahankanmem0akarsetiap tahunF

(iperkirakan?4'333untuk183'333(ira#at (i rumah sakit'

$uka 0akar merupakan e(era +ang menim0ulkan (erita 0esar pa(a pen(eritan+a'

-elain menganam i#a, luka 0akar uga men+e0a0kan 0er0agai m*r0i(itas 0erupa gangguan

isik +ang 0erat serta (ampak psik*l*gis +ang serius +ang (apat menganggu ungsi s*sial

pen(eritan+a' Mekanisme tera(in+a, luas, (an ke(alaman luka 0akar, serta usia merupakan

akt*r +ang sangat menentukan m*rtalitas kasusluka 0akar' Pen(erita anak.anak (an usia

lanut merupakan akt*r.akt*r +ang sangat menenukan m*rtalitas kasus luka 0akar' -etelah

l*l*s (ari maut (i tempat kea(ian (an (ira#at (i suatu instansi kesehatan, masih (apat tera(i

k*mplikasi atau penanganan +ang kurang tepat' %ahkan selepas ra#at inap, pen(erita luka

0akar +ang su(ah Gsem0uhG kerap kali pulang (engan masalah s*si*.psik*l*gis aki0at

keaatan +ang sangat mem0utuhkan pert*l*ngan ahli rek*nstruksi (an reha0ilitasi' -e*rang

pen(erita +ang mengalami luka0akar seluas ?C $PT 5luas permukaan tu0uh mem0utuhkan

#aktu satu 0ulan untuk 0isa kem0ali ke aktiitas kera sehari.harin+a (an pen(erita (engan

luka, >3C $PT 0utuh 1 .6 0ulan, 23C* $PT 0utuh 6 0ulan. > tahun, (an!?C $PT 0utuh le0ih

(ari > tahun' Pert*l*ngan pa(a #aktu, (engan ara, (an *leh *rang +ang tepat sangatlah

krusial (alam tatalaksana kasus luka 0akar'

II ANATOMI DAN FISIOLO)I KULIT

ulit merupakan *rgan ter0esar tu0uh +ang ter(iri (ari lapisan sel (ipermukaan' ulit

ter(iri (ari (ua lapisan +aitu epi(ermis (an (ermis' $uas kulit *rang (e#asa 1'? m2 (engan

0erat kira.kira 1?C 0erat 0a(an' ulit merupakan *rgan +ang esensial (an ital serta

merupakan ermin (ari kesehatan (an kehi(upan' ulit uga sangat sangat k*mpleks, elastis,

(an sensiti, 0erariasi pa(a kea(aan iklim, umur, seks, ras, (an uga 0ergantung pa(a l*kasi

tu0uh'

Epi(ermis merupakan lapisan luar kulit +ang utaman+a (isusun *leh sel.sel epitel' -el A

sel +ang ter(apat (alam epi(ermis antara lain: keratin*sit 5sel ter0an+ak pa(a lapisan

7



epi(ermis, melan*sit, sel merkel (an sel $angerhans' Epi(ermis ter(iri (ari lima lapisan

+ang paling (alam +aitu stratum basale, stratum spinosum, stratum granulosum, stratum

lucidum (an stratum corneum.

&ermis merupakan lapisan +ang ka+a akan sera0ut sara, pem0uluh (arah (an

pem0uluh (arah lime' -elain itu, (ermis uga tersusun atas kelenar keringat, kelenar

se0asea, (an *likel ram0ut' &ermis ter(iri (ari (ua lapisan +aitu lapisan papillaris (an

lapisan retikularis, sekitar 83C (ari (ermis a(alah lapisan retikularis'

)am/ar ,. Anat"mi #ulit

-eara isi*l*gis, kulit mempun+ai ungsi se0agai 0erikut:

1 Fungsi proteksi, kulit menaga 0agian (alam terha(ap gangguan isis atau mekanis,

misaln+a tekanan, gesekan, tarikanF gangguan kimia#i, misaln+a at.at kimia#i

terutama +ang 0ersiat iritan, misaln+a lis*l, kar0*l, asam, (an alkali' Bangguan +ang

0ersiat panas, misaln+a ra(iasi, sengatan sinar ultra i*letF gangguan ineksi luar

terutama kuman/0akteri maupun amur'

2 fungsi absorpsi, kulit +ang sehat ti(ak mu(ah men+erap air, larutan (an 0en(a pa(at,

tetapi airan +ang mu(ah menguap le0ih mu(ah (iserap, 0egitupun +ang larut lemak'

Permea0ilitas kulit terha(ap H2, =H2, (an uap air memungkinkan kulit ikut mengam0il

0agian pa(a ungsi respirasi' Pen+erapan (apat 0erlangsung melalui elah antar sel

menem0us sel.sel epi(ermis atau melalui muara saluran kelenar'

! fungsi ekskresi, kelenar kulit mengeluarkan at +ang ti(ak 0erguna lagi atau sisa

meta0*lisme (alam tu0uh 0erupa Na=l, rea, asam urat, (an am*nia' -e0um +ang

(ipr*(uksi melin(ungi kulit karena lapisan ini selalu memin+aki kulit ua menahan

eap*rasi air +ang 0erle0ihan sehingga kulit ti(ak mena(i kering'

4 fungsi persepsi, kulit mengan(ung uung.uung sara sens*rik (i (ermis (an su0kutis'

Terha(ap rangsangan panas (iperankan *leh 0a(an.0a(an ruini (i (ermis (an sukutis'

? Fungsi termoregulasi5pengaturan suhu tu0uh, kulit melakukan peranan ini (engan ara

mengeluarkan keringat (an mengerutkan pem0uluh (arah kulit'

6 Fungsi pembentukan pigmen, sel pem0entuk pigmen 5melan*sit terletak (i lapisan

0asal (an sel ini 0erasal (ari rigi sara' Pigmen (ise0ar ke epi(ermis melalui tangan.

tangan (en(rit' -e(angkan ke lapisan kulit (i 0a#ahn+a (i0a#a *leh sel melan*ag'

8



7 Fungsi keratinisasi, lapisan epi(ermis (e#asa mempun+ai sel utama +aitu keratin*sit,

sel langerhans, melan*sis'

8 Fungsi pembentukan vitamin D, (imungkinkan (engan mengu0ah 7 (ihi(r*ksi

k*lester*l (engan pert*l*ngan sinar matahari'

III PATOFISIOLO)I

etika kulit ter0akar, stratum k*rneum +ang rusak akan menginasi mikr**rganisme, (an sel.

sel $angerhans' Pa(a pasien luka 0akar (engan luka parah, resp*n imun sistemik 0erkurang,

mem0uat rentan terha(ap ineksi serius'

Perpin(ahan panas (ari agen panas ke kulit

eparahan (ari luka 0akar 0erhu0ungan (engan tingkat (i mana panas (ipin(ahkan

(ari panas ke kulit' $au perpin(ahan panas tergantung pa(a kapasitas panas, suhu, (urasi

k*ntakn+a, k*eisien perpin(ahan, (an panas spesiik (an k*n(uktiitas (ari aringan l*kal'

Pentingn+a kapasitas panas se0agai penentu keparahan luka 0akar +ang (iilustrasikan (engan

mem0an(ingkan umlah panas +ang (isimpan (alam 13 g 2 0ahan +ang 0er0e(a 5tem0aga

(an air (ipanaskan sampai suhu +ang sama 5133 I ='

-uhu

Temperatur a#al (ari 0ahan pa(a saat k*ntak merupakan penentu penting (ari

keparahan luka 0akar' "ir han+a (apat (ipanaskan sampai 133 I = pa(a tekanan atm*ser

se0elum 0erhenti mena(i airan (an menguap' etika airan lain menapai suhu tertentu,

mereka men+alakan atau meng*ksi(asi (engan mengga0ungkan (engan *ksigen'

Titik n+ala airan a(alah suhu (i mana uap (ari airan +ang mu(ah menguap

(iampur (engan u(ara seara sp*ntan ter0akar' -e0uah airan +ang mu(ah ter0akar

(i(einisikan se0agai airan +ang memiliki titik n+ala kurang (ari !7,8 I =' =airan (engan

titik n+ala (i atas suhu ini (ianggap mu(ah ter0akar' -elain suhu tinggi, pem0akaran airan

uga (apat memiu pakaian k*r0an, sehingga le0ih memper0uruk keparahan e(era'

&urasi k*ntak

ulit manusia (apat ment*lerir suhu setinggi 44 I = 5111 I ) untuk #aktu +ang

relati lama 56 am se0elum e(era ireersi0el tera(i' &urasi k*ntak antara airan (an kulit

tergantung pa(a ke(ua isk*sitas airan (an ara +ang (iterapkan pa(a kulit k*r0an' Pa(a

luka 0akar peren(aman (urasi k*ntak antara airan panas (an kulit auh le0ih lama (ari itu

(engan luka 0akar tumpahan, sehingga meningkatkan keparahan e(era'

9



Perpin(ahan pana s'

%ahkan ketika suatu at memiliki panas +ang ukup untuk men+e0a0kan luka 0akar,

ti(ak akan melakukann+a keuali panasn+a (apat (itranser ke kulit' emampuan untuk

mentranser panas antara 2 0ahan +ang 0er0e(a (iatur *leh k*eisien perpin(ahan panas,

+ang (i(einisikan se0agai umlah panas +ang mele#ati area unit k*ntak antara 2 0ahan

ketika per0e(aan suhu antara 0ahan.0ahan ini a(alah (eraat 1'

Tiga met*(e +ang 0er0e(a (ari perpin(ahan panas a(a: k*n(uksi, k*neksi, (an

ra(iasi' Met*(e paling se(erhana perpin(ahan panas a(alah k*n(uksi, +ang tera(i ketika

se0uah 0en(a pa(at panas (atang +ang k*ntak langsung (engan kulit' *neksi a(alah

transer panas (engan 0ahan +ang meli0atkan gerakan isik (ari 0ahan itu sen(iri (an

(itentukan *leh k*n(uksi panas (an (engan pen+impanan energi (an penampuran gerak'

*neksi +ang paling penting se0agai mekanisme transer energi antara kulit (an airan

panas atau gas' "ir panas tumpah pa(a kulit memin(ahkan panas seara k*neksi antara

tetesan air (an permukaan kulit' ap atau u(ara +ang panas uga memin(ahkan panas ke kulit

(engan k*neksi'

Tissue k*n(uktiitas

*n(uktiitas aringan tertentu +ang terli0at memiliki pengaruh +ang signiikanterha(ap tingkat luka 0akar' a(ar air, min+ak alami atau sekresi (ari kulit, (an a(an+a 0ahan

5misaln+a, lapisan keratin *rniie( kulit k*n(uktiitas aringan pengaruh is*lasi' -elain itu,

peru0ahan (alam aliran (arah aringan l*kal menghasilkan eek +ang 0esar pa(a perpin(ahan

panas (an (istri0usi' eti(akmampuan untuk melakukan panas (ari titik k*ntak seara eisien

menghasilkan 0er0agai tingkat e(era aringan'

arena kulit a(alah k*n(ukt*r panas +ang relati 0uruk, ia men+e(iakan penghalang

+ang luas pa(a e(era panas' $apisan paling atas n+a, epi(ermis, relati seragam (engan

kete0alan (i semua #ila+ah tu0uh 57?.133 mm keuali untuk s*l (an telapak tangan, (i

mana ia menapai kete0alan le0ih 0esar 53,4.3,6 mm' elangkaan e(era kete0alan penuh

(engan telapak tangan (an telapak kaki (apat (ikaitkan (engan penutup epitel te0al'

=e(era luka 0akar

-elama hari pertama setelah luka 0akar, ! *na k*nsentris e(era aringan luka 0akar

(engan kete0alan penuh: *na k*agulasi, stasis, (an hiperemia' *na pusat k*agulasi

memiliki k*ntak +ang paling intim (engan sum0er panas'' >ni ter(iri (ari sel.sel mati aki0at

10



k*agulasi nekr*sis (an aliran (arah ti(ak a(a' >ni 0iasan+a munul putih atau hangus' *na

menengah stasis 0iasan+a merah (an mena(i puat pa(a tekanan, munul untuk memiliki

sirkulasi +ang utuhF Namun, setelah 24 am, sirkulasi melalui pem0uluh (angkal +ang sering

telah 0erhenti' Per(arahan petekie mungkin ha(ir' Pa(a hari ketiga, *na menengah stasis

mena(i putih karena (ermis superisial a(alah aaskular (an nekr*tik' *na luar hiperemia

a(alah *na merah +ang memuat karena tekanan, menunukkan 0ah#a ia memiliki sirkulasi

utuh' Pa(a hari keempat, *na ini memiliki #arna +ang le0ih merah' Pen+em0uhan ha(ir

pa(a hari ketuuh'

Trans*rmasi (ari *na stasis untuk k*agulasi tera(i (an telah 0erhu0ungan (engan

0an+ak akt*r, termasuk iskemia (ermal pr*gresi' -tu(i eksperimental telah meli0atkan

pr*staglan(in, histamin, 0ra(ikinin (an se0agai me(iat*r kimia *klusi askular pr*gresi'

Mereka (apat menghasilkan e(ema (engan mengu0ah sel (an mem0ran (asar ungsi en(*tel

untuk meningkatkan permea0ilitas' etika iskemia ini terus 0erlanut, *na stasis akhirn+a

mena(i luka 0akar kete0alan penuh'

>neksi

Pa(a pasien (engan luka 0akar utama, ineksi masih mena(i pen+e0a0 utama

kematian' *nsekuensi keke0alan e(era ini telah (ii(entiikasi (an (eisit spesiik (ikem*taksis neutr*il, ag*sit*sis, (an 0akteri intraseluler' &iperantarai sel keke0alan, +ang

(iukur (engan tes kulit, uga terganggu (an telah 0erhu0ungan 0aik (engan penurunan

aktiasi lim*sit (an me(iat*r supresi +ang ha(ir (alam serum pasien luka 0akar' Penurunan

sintesis immun*gl*0ulin uga telah (itemui pa(a pasien sakit parah'

Peru0ahan isi*l*gi lainn+a

Peru0ahan isi*l*gis lainn+a terlihat (engan e(era termal, untuk se0agian 0esar,

resp*n *lume sirkulasi (arah +ang 0erkurang' Resp*n kar(i*askular segera e(era termal

a(alah pengurangan urah antung (isertai (engan ketinggian resistensi pem0uluh (arah

perier' &engan ti(ak a(an+a pen+akit antung, raksi eeksi entrikel (an keepatan serat

pemen(ekan mi*kar( 0enar.0enar meningkat (i ase luka 0akar' &engan penggantian *lume

plasma, *utput meningkatkan antung ke tingkat +ang 0era(a (i atas n*rmal'

I' KLASIFIKASI DAN LUAS LUKA BAKAR

11



elangsungan hi(up pasien luka 0akar Kterkait (engan akt*r.akt*r 0erikut: ukuran /

ke(alaman, usia, a(an+a luka inhalasi, (an k*m*r0i(itas pasien' e(alaman luka 0akar

0iasan+a (iklasiikasikan menurut (eraat'

Kriteria Dera0at I1Super2i3ial4

Dera0at IIa1Partial thi3#ness 5

Super2i3ial ermal4

Dera0at II/1Partial thi3#ness 5

Deep ermal4

Dera0at III1Full thi3#ness4

Pat*l*gi ;an+a

mengenai

epi(ermis

5*nt*h: sun

0urn

-eluruh epi(ermis (an

lapisan atas (ermis

-eluruh epi(ermis,

lapisan (ermis le0ih

(alam lagi 5ti(ak

seluruh (ermis

-eluruh epi(ermis,

seluruh (ermis,

hingga lapisan

su0kutan

arna emerahan Merah mu(a A

kemerahan

Merah A putih Putih A *klat

kehitaman

%ulla /. /. .

=apillar+

Reill

.

N+eri 5tumpul .

ekeringan ering $em0a0 $em0a0 ering

$ainn+a . E(ema, puat Ti(ak terlalu puat ;angus, (isertai

eskar

Terapi Ti(ak perlu

5terapi sup*rti:

analgetik

&ressing: P*l+urethrane ilm, *am (ressing,

atau 0aterial sellul*se

-ilersula(iaine,

eksisi tangensial,

skin grat

$uas luka 0akar

Perkiraan +ang akurat (ari ukuran luka 0akar penting untuk pera#atan (an pemin(ahan

keputusan' kuran atau 0atas luka 0akar (apat (iperkirakan (alam 0er0agai ara' Mungkin

+ang paling akurat a(alah graik usia tertentu 0er(asarkan (iagram $un(.%r*#(er +ang

12



mengk*mpensasi peru0ahan pr*p*rsi tu0uh (engan pertum0uhan 5lihat gam0ar (i 0a#ah'

)am/ar *. Initial Burn 6hart174

13



)am/ar 8. 9allen3e Rule of Nines

Trauma listrik ter0agi atas !, +aitu :

$istrik setempat

Terkena tegangan ren(ah +ang men+e0a0kan luka keil namun (alam' &apat

mengganggu siklus antung (an men+e0a0kan aritmia'

Trauma tegangan tinggi sesungguhn+a

Terkena tegangan L1'333 *lt' &apat men+e0a0kan kerusakan aringan +ang luas hingga

men+e0a0kan kehilangan ekstremitas' erusakan *t*t (apat men+e0a0kan ta0(*mi*lisis

hingga gagal ginal' Resusitasi (an (e0ri(ement +ang segera (an agresi sangat

(i0utuhkan' *ntak (engan tegangan L73'333 *lt (apat 0eraki0at atal' )lash >nur+

Tera(i ketika ter(apat perikan api (ari sum0er tegangan tinggi +ang men+e0a0kan luka

superiial pa(a 0agian tu0uh +ang terpaan' %iasan+a pa(a tangan (an #aah' Pa(a

kasus ini ti(ak ter(apat aliran listrik +ang mengalir langsung ke tu0uh pasien'

' PENATALAKSANAAN

PERTOLON)AN PERTAMA PADA PASIEN DEN)AN LUKA BAKAR

a' -egera hin(ari sum0er api (an mematikan api pa(a tu0uh, misaln+a (engan men+elimuti

(an menutup 0agian +ang ter0akar untuk menghentikan pas*kan *ksigen pa(a api +ang

men+ala

0' -ingkirkan 0au, perhiasan (an 0en(a.0en(a lain +ang mem0uat eek T*rniket, karena

aringan +ang terkena luka 0akar akan segera mena(i *e(em

' -etelah sum0er panas (ihilangkan ren(am (aerah luka 0akar (alam air atau men+iramn+a

(engan air mengalir selama sekurang.kurangn+a lima 0elas menit' Pr*ses k*agulasi pr*tein

sel (i aringan +ang terpaan suhu tinggi 0erlangsung terus setelah api (ipa(amkan sehingga

14



(estruksi tetap meluas' Pr*ses ini (apat (ihentikan (engan men(inginkan (aerah +ang

ter0akar (an mempertahankan suhu

(ingin ini pa(a am pertama sehingga kerusakan le0ih (angkal (an (iperkeil'

(' "kan tetapi ara ini ti(ak (apat (ipakai untuk luka 0akar +ang le0ih luas karena 0aha+a

tera(in+a hip*termi' Es ti(ak seharusn+a (i0erikan langsung pa(a luka 0akar apapun'

e' Ealuasi a#al

' Prinsip penanganan pa(a luka 0akar sama seperti penanganan pa(a luka aki0at trauma +ang

lain, +aitu (engan "%= 5"ir#a+ %reathing =irulati*n +ang (iikuti (engan pen(ekatan

khusus pa(a k*mp*nen spesiik luka 0akar pa(a sure+ sekun(er

PERA9ATAN LUKA BAKAR

-etelah kea(aan umum mem0aik (an telah (ilakukan resusitasi airan (ilakukan

pera#atan luka' Pera#atan tergantung pa(a karakteristik (an ukuran (ari luka' Tuuan

(ari semua pera#atan luka 0akar agar luka segera sem0uh rasa sakit +ang minimal'-etelah

luka (i0ersihkan (an (i (e0ri(ement, luka (itutup' Penutupan luka ini memiliki 0e0erapa

ungsi: pertama (engan penutupan luka akan melin(ungi luka (ari kerusakan epitel (an

meminimalkan tim0uln+a k*l*ni 0akteri atau amur' e(ua, luka harus 0enar.0enar tertutup

untuk menegah eap*rasi pasien ti(ak hip*termi' etiga, penutupan luka (iusahakan

semaksimal mungkin agar pasien merasa n+aman (an meminimalkan tim0uln+a rasa sakit

Pilihan penutupan luka sesuai (engan (eraat luka 0akar'

$uka 0akar (eraat >, merupakan luka ringan (engan se(ikit hilangn+a 0arier pertahanan

kulit' $uka seperti ini ti(ak perlu (i 0alut, ukup (engan pem0erian salep anti0i*tik untuk

mengurangi rasa sakit (an melem0a0kan kulit' %ila perlu (apat (i0eri N-">& 5>0upr*en,

"etamin*phen untuk mengatasi rasa sakit (an pem0engkakan

$uka 0akar (eraat >> 5superisial , perlu pera#atan luka setiap harin+a, pertama.tama

luka (i*lesi (engan salep anti0i*tik, kemu(ian (i0alut (engan per0an katun (an (i0alut lagi

(engan per0an elastik' Pilihan lain luka (apat (itutup (enganpenutup luka sementara +ang

ter0uat (ari 0ahan alami 5en*grat 5pig skin atau "ll*grat 5h*m*grat, a(aer skin atau

0ahan sintetis 5*psite, 0i*0rane, trans+te, integra

$uka (eraat >> 5 (alam (an luka (eraat >>>, perlu (ilakukan eksisi a#al (an angk*k

kulit 5earl+ e<iisi*n an( grating

15



NUTRISI

Pen(erita luka 0akar mem0utuhkan kuantitas (an kualitas +ang 0er0e(a (ari *rang

n*rmal karena umumn+a pen(erita luka 0akar mengalami kea(aan hipermeta0*lik' *n(isi

+ang 0erpengaruh (an (apat memper0erat k*n(isi hipermeta0*lik +ang a(a a(alah:

mur, enis kelamin, status gii pen(erita, luas permukaan tu0uh, massa 0e0as lemak'

Ri#a+at pen+akit se0elumn+a seperti &M, pen+akit hepar 0erat, pen+akit ginal (an lain.

lain'

$uas (an (eraat luka 0akar

-uhu (an kelem0a0an ruangan 5 memepngaruhi kehilangan panas melalui eap*rasi

"ktiitas isik (an isi*terapi

Penggantian 0alutan

Rasa sakit (an keemasan

Penggunaan *0at.*0at tertentu (an pem0e(ahan'

&alam menentukan ke0utuhan kal*ri 0asal pasien +ang paling i(eal a(alah(engan

mengukur ke0utuhan kal*ri seara langsung menggunakan in(irek kal*rimetri karena alat ini

telah memperhitungkan 0e0erapa akt*r seperti %%, enis kelamin, luas luka 0akar, luas

permukan tu0uh (an a(an+a ineksi' ntuk menghitung ke0utuhan kal*ri t*tal harus

(itam0ahkan akt*r stress se0esar 23.!3C' Tapi alat ini arang terse(ia (i rumah sakit'

ang sering (i rek*men(asikan a(alah perhitungan ke0utuhan kal*ri 0asal (engan

*rmula ;"RR>- %ENE&>= +ang meli0atkan akt*r %%, T% (an mur' -e(angkan untuk

ke0utuhan kal*ri t*tal perlu (ilakukan m*(iikasi *rmula (engan menam0ahkan akt*r

aktiitas isik (an akt*r stress'

Pria : 66,? 51!,7 %% 5? T% A 56'8 ") )-

anita : 6?,6 59,6 %% 51,8 T%. 54,7 ") )-

Perhitungan ke0utuhan kal*ri pa(a pen(erita luka 0akar perlu perhatian khususkarena

kurangn+a asupan kal*ri akan 0eraki0at pen+em0uhan luka +ang lama (an uga

meningkatkan resik* m*r0i(itas (an m*rtalitas' &isisi lain, kele0ihan asupan kal*ri (apat

men+e0a0kan hiperglikemi, perlemakan hati' Penatalaksanaan nutrisi pa(a luka 0akar (apat

(ilakukan (engan 0e0erapamet*(e +aitu : *ral, enteral (an parenteral'

ntuk menentukan #aktu (imualin+a pem0erian nutrisi (ini pa(a pen(erita luka

0akar, masih sangat 0erariasi, (imulai seak 4 am pasatrauma sampai (engan 48 am

pasatrauma'

16



EARL: E;I6ISION AND )RAFTIN) 1E<)4

&engan met*(e ini eshar (i angkat seara *perati (an kemu(ian luka (itutup

(engan angk*k kulit 5aut*grat atau all*grat , setelah tera(i pen+em0uhan, grat akan

terkelupas (engan sen(irin+a' EOB (ilakukan !.7 hari setelah tera(i luka, pa(a umumn+a

tiap harin+a (ilakukan eksisi 23C (ari luka 0akar kemu(ian (ilanutkan pa(a hari 0erikutn+a'

Tapi a(a uga ahli 0e(ah +ang sekaligus melakukan eksisi pa(a seluruh luka 0akar, tapi ara

ini memiliki resik* +ang le0ih 0esar +aitu : (apat tera(i hip*termi, atau tera(i per(arahan

masie aki0at eksisi'

Met*(e ini mempun+ai 0e0erapa keuntungan (engan penutupan luka (ini, menegah

tera(in+a ineksi pa(a luka 0ila (i0iarkan terlalu lama, mempersingkat (urasi sakit (an lama

pera#atan (i rumah sakit, memperingan 0ia+a pera#atan (i rumah sakit, menegah

k*mplikasi seperti sepsis (an mengurangi angka m*rtalitas' %e0erapa penelitian mem0an.

(ingkan teknik EOB (engan teknik k*nensi*nal, hasiln+a ti(ak a(a per0e(aan (alam hal

k*smetik atau ungsi *rgan, 0ahkan le0ih 0aik hasiln+a 0ila (ilakukan pa(a luka 0akar +ang

ter(apat pa(a muka, tangan (an kaki'

Pa(a luka 0akar +ang luas 5L83C T%-", akan tim0ul kesulitan men(apatkan (*n*r

kulit' ntuk itu telah (ikem0angkan met*(e 0aru +aitu (engan kultur keratin*+te'

eratin*+te (i(apat (engan ara 0i*psi kulit (ari kulit pasien sen(iri' Tapi kerugian (ari

met*(e ini a(alah mem0uthkan #aktu +ang ukup lama 52.! minggu sampai kulit 5aut*grat

+ang 0aru tum0uh (an sering tim0ul luka parut' Met*(e ini uga sangat mahal'

ES6AROTOM:

$uka 0akar gra(e >>> +ang melingkar pa(a ekstremitas (apat men+e0a0kan iskemik

(istal +ang pr*gresi, terutama apa0ila tera(i e(ema saat resusitasi airan, (an saat a(an+a

pengerutan ker*peng' >skemi (apat men+e0a0kan gangguan askuler pa(a ariari tangan (an

kaki' Tan(a (ini iskemi a(alah n+eri, kemu(ian kehilangan (a+a rasa sampai 0aal pa(a uung.

uung (istal' Juga luka 0akar men+eluruh pa(a 0agian th*ra< atau a0(*men (apat

men+e0a0kan gangguan respirasi, (an hal ini (apat (ihilangkan (engan eshar*t*m+'

&ilakukan insisi memanang +ang mem0uka ker*peng sampai penepitan 0e0as'

ANTIMIKROBA

&engan tera(in+a luka mengaki0atkan hilangn+a 0arier pertahanan kulitsehingga

memu(ahkan tim0uln+a k*l*ni 0akteri atau amur pa(a luka' %ila umlah kuman su(ah

menapai 13? *rganisme aringan, kuman terse0ut (apat menem0us ke (alam aringan +ang

17



le0ih (alam kemu(ian menginasi ke pem0uluh (arah (an mengaki0atkan ineksi sistemik

+ang (apat men+e0a0kan kematian' Pem0erian antimikr*0a ini (apat seara t*pikal atau

sistemik' Pem0erian seara t*pikal (apat (alam 0entuk salep atau airan untuk meren(am'

=*nt*h anti0i*tik +ang sering (ipakai :

-alep : -iler sula(iaine, Maeni(e aetate, -iler nitrate, P*i(*ne.i*(ine, %aitrain

50iasan+a untuk luka 0akar gra(e >, Ne*m+in, P*l+mi+<in %, N+satatin, mupir*in ,Me0*

5M*ist E<p*se( %urn Hintment / Therap+

KONTROL RASA SAKIT

Rasa sakit merupakan masalah +ang signiikan untuk pasien +ang mengalami luka

0akar untuk melalui masa peng*0atan' Pa(a luka 0akar +ang mengenai aringan epi(ermis

akan menghasilkan rasa sakit (an perasaan ti(ak n+aman' &engan ti(ak ter(apatn+a aringan

epi(ermis 5aringan pelin(ung kulit, uung sara 0e0as akan le0ih mu(ah tersensitasi *leh

rangsangan' Pa(a luka 0akar (eraat >> +ang (irasakan paling n+eri, se(angkan luka 0akar

(eraat >>> atau >@ +ang le0ih (alam, su(ah ti(ak (irasakan n+eri atau han+a se(ikit sekali'

-aat tim0ul rasa n+eri tera(i peningkatan katek*lamin+ang mengaki0atkan peningkatan

(en+ut na(i, tekanan (arah (an respirasi, penurunan saturasi *ksigen, tangan mena(i

0erkeringat, lush pa(a #aah (an (ilatasi pupil'

Pasien akan mengalami n+eri terutama saat ganti 0alut, pr*se(ur *perasi, atau saat

terapi reha0ilitasi' &alam k*ntr*l rasa sakit (igunakan terapi armak*l*gi (an n*n

armak*l*gi' Terapi armak*l*gi +ang (igunakan 0iasan+a (ari g*l*ngan *pi*i( (an N-">&'

Preparat anestesi seperti ketamin, N2H 5nitr*us *<i(e (igunakan pa(a pr*se(ur +ang

(irasakan sangat sakit seperti saat ganti 0alut' &apat uga (igunakan *0at psik*tr*pik sepeti

an<i*litik, tranuilier (an anti (epresan' Penggunaan 0en*(iaepin (0ersama *pi*i( (apat

men+e0a0kan ketergantungan (an mengurangi eek (ari *pi*i('

PERMASALAAN PAS6A LUKA BAKAR

-etelah sem0uh (ari luka, masalah 0erikutn+a a(alah aringan parut +ang (apat

0erkem0ang mena(i aat 0erat' *ntraktur kulit (apat mengganggu ungsi (an men+e0a0.

kan kekakuan sen(i atau menim0ulkan aat estetik +ang 0uruk sekalisehingga (iperlukan

uga ahli ilmu i#a untuk mengem0alikan kepera+aan (iri'

Permasalahan.permasalahan +ang (itakuti pa(a luka 0akar:

>neksi (an sepsis

18



Hliguria (an anuria

He(em paru

"R&- 5"(ult Respirat*r+ &istress -+n(r*me

"nemia

*ntraktur

ematian

'I PRO)NOSIS

%ergantung pa(a l*kasi, luasn+a e(era, peralanan k*mplikasi, (an terapi a#al' arena

ke0an+akan e(era listrik (apat (iegah, maka (iperlukan penegahan, pen(i(ikan, (an

kepatuhan terha(ap langkah.langkah keamanan 0aik (i rumah maupun (i tempat kera

merupakan aspek +ang paling penting (ari manaemen preh*spital'

19



DAFTAR PUSTAKA

1 &r E J @an ;asselt (kk'2338' Burns Manual - A Manual For Health Worker nd edition'

&epartement * -urger+ =*llege * Me(iine' %lant+re' Mala#i'

2 B*rge &h*ki (kk' 2338' !lectrical "n#uries $ !tiolog%, &athoph%siolog% and

Mechanism of "n#ur%' niersit+ lini * Plasti O Re*nstrutie -urger+, Me(ial

)ault+' -k*pe' Repu0li* Mae(*nia'

! =in(+a larisa (kk' 2314' 'apita (electa 'edokteran ) *uka Bakar ' Me(ia "esulapius'

Jakarta' >n(*nesia'

4 Tam N Pham (kk' 2338' American Burn Association &aractice +uidelines Burn (hock

esuscitation.niersit+ * ashingt*n %urn =enter' -eattle' nite( -tate

? "hmet =inar asti (kk' 231?' +uideline and reatment Algorithm for Burn "n#uries.

&epartement * Beneral -urger+' "nkara' Turke+'

20

longcase luka bakar dr foni - print fixlongcase luka bakar dr foni - print fix

Documents