lotura kimikoa iker
TRANSCRIPT
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
1/16
Egilea: Iker
Teres
Gela: 1G
batx
Irakaslea:
Xabier
Gutierrez
AURKIBIDEA: Zergatik konbinatzen dira eleentu ezberdinak! "otura kiikoaren ikus#egi
energetikoa $ eta ondorioz egonkortasuna%
"otura otak ezberdindu: lotura intraolekularrak eta interolekularrak%
"otura intraolekular otak:
o Ionikoa
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
2/16
"otura ota &au deskribatu 'odu sin#le batean($ nola sortzen
den eta zein eleentu oten artean gertatzen den )usti*ikatuz%
"otura &onen ondorioz sortzen diren egiturak deskribatu: sareak'otak EZ(%
+ustantzia ionikoen #ro#ietateak enuntziatu eta )usti*ikatu%
o Kobalentea
"otura ota &au deskribatu "e,isen ereduan oinarrituz$ nola
sortzen den eta zein eleentu oten artean gertatzen den)usti*ikatuz%
"otura &onen ondorioz sortzen diren egiturak ai#atu: olekulak$
sareak-
.olekula &auen "e,is egitura ean eta #olarrak diren edo ez
arrazoitu: /0$ 2
+ustantzia kobalenteen #ro#ietateak enuntziatu eta )usti*ikatu%
o Metalikoa
"otura ota &au deskribatu &odei elektronikoaren teorian
oinarrituz%
+ustantzia etalikoen #ro#ietateak enuntziatu eta )usti*ikatu%
'1% o&arra: atal &onekin bukatzeko ondo legoke 3 lotura hauen ezberdintasuna
labur3labur ze&aztuko bazenute(
Indar interolekular otak deskribatu$ adibideren baten laguntzaz baliatuz:
o 4an de ,aals
Di#olo3di#olo$ di#olo 5 di#olo induzitu$ "ondon indarrak%
o idrogeno zubiak
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
3/16
'0% o&arra: errazagoa izan daiteke lotura kobalentea eratzen duten olekulen
#ro#ietateak$ indar interolekularrrak deskribatu eta gero azaltzea(%
1. ona &een atooak zergatik elkartzen diren azaltzeko azal#en
orokorra%
.ultzoak sortzeko elkartzen dira6 &auek bere aldetik baino
egonkortasun &andiagoa eta energia txikiagoa baitituzte% Beraz$
esango genuke eleentu ezberdinak konbinatzean ultzoak
sortzen direla$ egonkortasun &andiagoa eta energia txikiagoa
dituztenak%
Egonkortasunari eta energiari buruz &itz egin dugu$ baina azaldu ez%
Bi eleentuen artean lotura bat sortzean bi atoo &orien energian
aldaketa bat egoten da% 7rozesu &au gertatzen den bitartean$ bi
&auen artean energia askatzen ari da6 lotura3energia deritzona%
.olekula berria sortu eta gero$ berriro ere banandu na&i bagenu$
askatu duen energia kantitate bera ean be&arko genioke%
Energi kantitate &au lotuta dago egonkortasunarekin6 lotura bat
eratzean zenbat eta energia kantitate &andiagoa askatu orduan eta
lotura &ori egonkorragoa izango da%
Atooak bananduta edo guztiz elkartuta daudenean energia
kantitate ezberdina daraate% asteko$ bata bestetik bananduta
daudenean bakoitzaren energia zero dela esaten da% 8arraian$
atooak elkartzen )oaten direnean indar erakarleak dira nagusi6
bitartean energia askatzen da% Atooen arteko distantzia lotura3distantzia olekularra denean$ energiaren balioa inioa da6 aldiz
sistearen egonkortasuna axioa% Bukatzean$ atooak ge&iago
&urbiltzean$ indar aldaratzaileak indar erakarleei gaindituko dio$
energia xurgatuz%
Bi atooen arteko loturei buruz ari gara &itz egiten denbora osoan$
baina ze lotura ota daude! 9olakoak dira bakoitzak!% au da lan
&onen bitartez azalduko duguna%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
4/16
2. 8arraitzeko lotura intraolekular eta interolekularren arteko
ezberdintasunak ai#atuko ditut% "otura intraolekurrarak atooen
artean sortzen diren loturak dira$ olekulak sortzeko% auenbarruan lotura ionikoa$ kobalentea eta etalikoak daude% Indar
&auek olekula baten egonkortasuna adierazten dute% Aldiz$ lotura
interolekularrak$ olekulen artean sortzen diren loturak dira$
substantzia desberdinak sortzeko% Gauza askoren artean
substantziaren egoera *isikoa adierazten dute 'solido$ likido$ gas($
baina substantzia bat bestearekin duen na&askortasuna% auen
barruan ezagunenak 4an der ,aals$ Di#olo3di#olo eta idrogeno
loturak dira%
3."otura Intraolekularrak:
3.1. Ionikoa:
Dakigunez &ainbat substantzia ez daude atooz osatuta$ ioi
#ositiboz eta negatiboz baizik% Beraz$ lotura ionikoa ioiak elkartzean
sortzen den lotura da%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
5/16
"e&enik eta be&in goazen ioiak zer diren azaltzera% Esan dudanez
badaude ioi #ositibo eta negatiboak:
3ioi #ositiboak 'katioi(: Eleentu batek elektronegatibotasun
gutxi badu elektroi #are bat galtzeko )oera du% Beraz$ elektroiakgaldu 'azken ailako guztiak( eta gero eleentu &ori #ositiboki
kargatuta gelditzen da$ &orregatik deritzo &oni ioi #ositiboa% Beti
elektroi adina #gelditzeko% orrela guztiz betea gelditzen dela esan
daiteke ez s edota s; # gelditzen badira%
3ioi negatiboak 'anioi(: Katioien kontrakoa$ eleentu batek
elektronegatibotasun &andia badu elektroi bat$ bi edo ge&iago
&artzeko )oera du 'azken aila osatu &arte(% Baina le&en esan
bezala beti elektroi ko#uru be&arra &artzen du #bete arte% Beraz$
elektroiak &artzen dituenez eleentu &ori #ositiboki kargatuta
gelditzen da$ &ortik dator &onek daukan izena%
Eleentu etalikoak eta ez3etalikoak elkartzean sortzen da lotura
ota &au% .etalak azken ailako elektroiak galtzen ditu eta ez3etalak elektroi &auek artzen ditu$ azken aila osatu arte% Beraz$
&een zortziko erregela betetze da$ gas noblea ez den atoo batek
beste atoo batzuekin konbinatzeko )oera duelako balentzi geruzan
zortzi elektroi lortu arte%
ona &een kloro eta sodioaren arteko lotura nola gertatzen diren:
+odioak elektroi bat galtzen du$ eta &onek galdutako elektroiak
kloroak artzen du% Ioi #ositiboa eta ioi negatiboa elkartu egiten dira
aurkako karga elektrikoak erakarri egiten direlako%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
6/16
"otura ionikoak osatzean karga elektrikoak sortzen direnez$ eta
substantzietan atoo asko daudenez$ ez dira atoo gutxiko
olekulak sortzen$ egitura erraldoiak baizik% .ilioika anioi eta
katioien arteko lotura sortuko da$ sare ionikoa izenekoa% +are
aaigabe &auetan #artikulak bata bestearekin itsatsita daude$
es#azio gutxiekin beraien artean6 beraz$ solido egoeran daude%
Eleentuak elektroiak eateko edo &artzeko duten )oera zerikusia
du eleentu &orien koka#ena taula #eriodikoan% Eleentuen
atooek ioi bi&urtzean duten karga eleentuaren balentzia ionikoa
deitzen zaio% ona &een taula #eriodiko erreala eta eleentuenbalentziekin nik egindako beste taula bat6 antzekoak ezta!
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
7/16
"otura ionikoekin bukatzeko bere ezaugarria ai#atu be&ar ditut%
asteko solidoak dira$ *usio #untu altua baititu% Beraz ez da erraz
likido eta gas egoerara #asatuko6 loturak oso gogorrak direlako eta
ten#eratura oso &andia be&ar da a#urtarazteko%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
8/16
Baita uretan disolbagarriak dira% Erraz disolbatzen da uretan$ ura
#olarizatua baitago$ &orrela sare ionikoa erraz a#urtzen du$ katioiak
eta anioiak bereiztuz% Baita urak solidotik ioiak kentzen ditu$ *ase
likidora #asarazten%
Ez dira eroaleak solido egoeran$ aldiz uretan disolbaturik bai% +olido
egoeran daudenean ez dira gai zirkuituko kargak eroateko6 egoera
&onetan ez daudelako elektroi askerik% Uretan disolbaturik aldiz
elektroi aske batzuk geratzen dira$ eroalea izaten utziz%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
9/16
Bukatzeko$ esan be&arra dago$ na&iko &auskorrak direla baina oso
gogorrak% .arrazkian ikus daitekeen bezala$ kargak bata
bestearekiko itsatsita daude: #ositibo3negatibo3#ositibo3negatibo -
orregatik kol#e batekin geruza bat des#lazatzean karga berdineko
ioiak geldituko dira #arean% Karga berdinekoak aldentzeko )oera
dutenez bereizi egingo dira eta ondorioz sarea a#urtuko da%
3.2.Kobalentea:
Atoo ez etalen arteko lotura da$ &au
da$ ez3etal bat beste ez3etal
batekin% Kasu &onetan$ atooak
elkartzen dira elektroi #are bat
kon#artituz$ kargarik sortu gabe% "otura
ota &au deskribatzeko "e,isenereduan oinarritzea be&arrezkoa da%
onek zioen bi atoo lotura kobalentez
elkartzeko$ kounean izan be&ar
zituztela elektroi bikote bat edo ge&iago% .odu &onetan gas nobleen
egitura lortzen dute$ &au da$ azken geruzan zortzi elektroi egotea%
onen &elburua da kon*igurazio elektroniko egonkor bat lortzea%
Beraz lotura kobalente guztiak "e,isen ereduarekin arraztu
daitezke$ eta &orrela esan daiteke #artikulak beraien arteanlaguntzen direla$ elektroiak kon#artituz6 ez galtzen%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
10/16
ona &een "e,isen ereduaren adibide bat%
"e,isen notazioan gertatzen
dena &au da$ &idrogenoak
elektroi bakarra be&ar dutenez
egonkor egoteko bata bestearen elektroiak kon#artitzen dute6
&orrela bakoitzak bi elektroi balitu bezala daude%
Eredu &au &orrela adieraztea
erabaki zuten6 elektroi #are
bakoitzeko arra bat%
Kon#artitzen diren elektroiak des#arekatuak daudenak dira$ &orrela
beste batekin elkartzean bikoteak sortzeko% Goiko kasuan gertatzen
den bezala%
"otura &onen ondorioz sortzen diren egiturak olekulak dira
ge&ienak6 sareak ere badaude baina ez &ain garrantzitsuak
le&enengo &auek baino%
.olekula txikiak sortzen direnez$ substantzia &auek ez dira beti
solidoak izaten 'beste loturak bezala(% Ge&ienetan likidoak edo
gasak dira% au oso erraz ikus daiteke irudi baten bitartez%
Dakigunez solido egoeran #artikulak oso gertu daude kokatuak$ ez
likido edo gas egoeran baleude bezala% asteko #artikulak aske
daude$ baina bere&ala elkartzen dira aien elektroiak kon#artitzeko6
ondorioz ez daude &ain gertu lotura ionikoan bezalaxe%
/so *aosoa da diaantea bere gogortasunagatik% au sare
kobalente bat da$ eta beraien arteko loturak oso gogorrak dira$ na&iz
eta beraien erakar#en indarra a&ula izan%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
11/16
8arraian ariketatxo bat egin be&ar dut% onen &elburua da bi
substantzia &onen "e,isen egitura eatea: /0 2
Bide batez #olarrak edo a#olarrak diren esango dut%
+ubstantzia kobalenteen ezaugarriak azalduko ditut )arraian%
asteko *usio ten#eratura baxua dute$ &au da$ erraz *unditzen dira
ez baitute sare oroalerik eta ten#eratura #ixka bat eanez aske
gera daitezke elektroiak% 8arraitzeko$ noralean ez dira uretan
disolbatzen baina gutxi batzuk bai% au arrazoi oso sin#le bat du$noralean substantzia &auek olekula a#olarrak direnez uraren
#olaritateak ez du eragiten% Baina gertatzen da gutxi batzuk #olarrak
direla$ beraz$ &auek bair disolbatuko direla uretan% Bukatzeko$ ez
dira eroaleak% Elektroiak kon#artituak dituztenez ez dira bat ere ez
aske gelditzen$ beraz elektroi aske gabe ez da elektrizitatea
garraiatzen%
3.3. .etalikoa:
"otura &au etal bat beste etal batekin elkartzean sortzen
da%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
12/16
.etalek ez dute lotura ionikorik$ eleentu bereko atooekin
elkartzen direlako% Ezta lotura kobalenterik ere$ ez baitute &urbil
dauden atooekin elkartzeko eta kon#artitzeko adina balentzia3
elektroi% Beraz beste lotura ota bat be&arko dugu$ lotura etalikoa%
"otura &au azaldu a&al izateko &odei elektronikoaren ereduari
)arraitu be&ar zaio% onen arabera etalak balentzia elektroiak
eaten ditu ioi #ositibo bi&urtuz6 &au gertatzean &auek sare
kristalino batean ordenatzen dira%
"e&en ai#atutako elektroiak ioi #ositiboen inguruen &odei oduko
bat osatzen dute% Beraz$ etalaren balentzia elektroi ko#urua oso
&andia dela esan daiteke%
8arraian lotura &onen ezaugarriak azalduko
ditut% asteko *usio ten#eratura altua du6 ez dira erraz *unditzen
#artikula arteko loturak oso gogorrak baitira eta &orregatik oso
ten#eratu altuak be&ar dira urtzeko%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
13/16
/so eroale onak dira$ elektroi aske asko dituztelako% "e&en esan
dudan bezala ioi #ositiboen inguruan elektroi &odei bat dagoenez
&ortik elektrizitatea #asatzea oso erreza da%
Ez dira uretan disolbatzen% Kasu &onetan uraren #olaritatea ez dueragiten sarean$ beraz ez da inoiz uretan disolbatuko%
Azkenik$ esan be&arra dago oso gogorrak izan arren
de*oragarriak direla6 aien *oral aldakorra da$ olekula a#urtu
gabe%
"otura intraolekularrekin bukatzeko &iruen arteko ezberdintasun
nabarenenak ai#atuko ditut%
asteko$ lotura ionikoa etalikoa bezala solidoak dira6 kobalentea
aldiz likido egoeran baita gaseosoan ere aurki dezakegu% au
arrazoi bat dauka noski6 lotura ionikoan eta etalikoan ioi arteko
erakar#en indarra oso &andia da$ eta gainera bata bestearekiko oso
gertu aurkitzen dira% au lotuta dago sorturiko eleentuaren *usio
ten#eraturarekin% Beraz$ elkarrekin doazen biak *usio ten#eratura
altua dute$ atooak oso elkartuak baitituzte% Bestea ordea$ *usio
ten#eratura txikia du$ bere atooen arteko erakar#en indarra oso
a&ula baita eta &au a#urtzeko ten#eratura txiki bat be&arrezkoa
delako besterik ez% 9ire ustez loturarik bereziena eta bitxiena ere
kobalentea da6 besteak orden logiko eta onotono bat
daraatelako$ &au ordea elektroiak bata bestearekin kon#artitzen
ditu eta bata bestearen be&arrak asetzen ditu%
4. Indar interolekularrak:
Bi olekula edo ge&iago lotzen dituzten indarrak dira% .olekulen
arteko indar &auek oso a&ulak dira$ eta lotura &auek a#urtzean
substantzia gasa bi&urtzen da% Bi otatakoak izan daitezke$ 4an der
,aals edo &idrogeno zubiak%
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
14/16
Goazen 4an der ,aals aztertzera% auek &iru eratakoak izan
daitezke%
3di#olo3di#olo: indar &au bi olekula #olarren artean gertatzen
da% /ndoko irudian ikus daitekeen bezala alde #ositiboa aldenegatiboarekin elkartzen da eta &orrela etengabean%
Alde #ositiboa alde
negatiboaren #arean
daudenean bata besteari
berengatzen dira eta
ondorioz elkartu egitendira% 8ende asko &au
lotura bat balitz bezala
#entsatzen du$ baina &au
ez da &orrela6 erakar#en
indarra da bakarrik$ &au
da$ bere artean ez daude
loturarik%
.olekula #olarra alde #ositibo bat eta beste negatibo bat duena da%
.olekula baten alde #ositiboaren eta beste baten alde negatiboaren
aldean erakar#en indarrak suertatzean lotura interolekularrak
agertzen dira% Gainera &auek etengabe ari dira egiten eta desegiten%
3di#olo3di#olo induzitua:
.olekula batean dauden elektroiak etengabe ari dira ugienduan%
au da lotura interolekular a&ula$ olekularen alde #ositiboa
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
15/16
beste alde negatiboarekin induzituta bezala geratzen dira6 olekula
a#olar &onetan di#olo txiki bat sortuz%
3di#olo induzitua3di#olo induzitua:
.olekula a#olar batean$ beraren artean ezin dira agertu le&en
ai#atutako indar interolekular otak% Elektroiak etengabe
ugitzen direla kontutan &artuta$ gerta daiteke une batean olekula
batetan alde #ositiboa eta negatiboa agertzea6 elektroiak des#lazatu
egin direlako% Di#olo &onek ondoko beste di#olo bat induzitu
dezake$ di#olo induzitua3di#olo induzitua lortu arte% au gertatzenda &odei elektronikoen dentsitatea aldatzen delako%
Indar ota &au olekula a#olarren artean ean daiteken lotura
interolekular ota bakarra da%
auen kan#oan beste otatako indar interolekular bat dago6
&idrogeno3zubizko lotura% auen kan#otik aztentzen den arren
di#olo3di#olo indarraren barruan sartuko genuke$ baina sendotasun
berezia duenez a#arte aztertzen da%
Indar &au &idrogenoz osatuta dago$ #olarra dena$ eta beste atoo
elektronegatiboekin erakar#en indarrengatik sortzen dira zubi
&auek% auetan &idrogeno atoo bat nitrogeno$ oxigeno edo *ruorbeste atoo batetara lotzen da% idrogeno zubiak olekulen artean
-
7/14/2019 Lotura Kimikoa Iker
16/16
edo olekula beraren talde desberdinen artean ea daitezke%
Di#olo3di#olo indarrak dira$ zeinak lotura kobalente edo ionikoak
baino a&ulagoak diren% "otura &onen adibiderik onena ura da%