luk lukhofatmataogepmairimtogoc - world english bible · 2020. 7. 29. · amnaya.” 33 simeön yu...

155
Luk 1:1 1 Luk 1:2 Luk Lukho Fatmata ogepma irim togoc Yongburoc mata: Luk yu woi dokta youp tongidoc (Kolosi 4:14). O yu Polhon nucno idoc. Luk yu nucno Tiofilus ‘yu Yesuhon foro tuctugo sinom kombihun’ yongo bapiya ngo ubarago sinom orin tuctugo sinom irim togoc. Manomano Yesuho togocma au wömai Lukhogon irim togoc, Matyuhu o Makhu o Jönthu wömai muno. Au wömai Samaria amnahon fatno (10:25) o au wömai yomot fani anfihon fatno (15:11) o au wömai Sakiushon fatno (19:1). Yapmu moröma au wömai Lukho ingoroc nindahac: Yesuhon fatmata ogepma woi guroc owi amna ambara- chon, (3:6; 24:47). O au wömai Yesu yu owi amna uroci- mahu o gorong ongimahu yuha toup sinom kombingitac (6:20; 7:37; 15:1). Tongo yu ‘owi amna ihorocnoma batip itnung’ yongo yu inong yocyocha eboc. Lukho Tiofilasha Yesuhon fatno irim togoc 1 Sep ogep amna moröma Tiofilas, osuc wömai amna koböcmaho obu toroc tongo Kopotorocho toroc kiap bonip nonidec dongyun boinno öngkubungma worochon fatno irim togung. 2 Irim togungma wömai inoin kom- bic kombic matandung. Muno, amna auho manomano öngkubungma wo inoin dantho yango ninogungma worocgon wömai yu irim togung. Amna manomano yagungma yu wömai manomano ambarac öngkubungma forosicsicdecma tuctugo sinom yangga fatmata ogepma fandat tonggung.

Upload: others

Post on 23-Oct-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Luk 1:1 1 Luk 1:2

    LukLukho Fatmata ogepma irim togocYongburoc mata: Luk yu woi dokta youp tongidoc

    (Kolosi 4:14). O yu Polhon nucno idoc. Luk yu nucnoTiofilus ‘yuYesuhon foro tuctugo sinomkombihun’ yongobapiya ngo ubarago sinom orin tuctugo sinom irim togoc.Manomano Yesuho togocma au wömai Lukhogon irimtogoc, Matyuhu o Makhu o Jönthu wömai muno. Auwömai Samaria amnahon fatno (10:25) o au wömai yomotfani anfihon fatno (15:11) o au wömai Sakiushon fatno(19:1).

    Yapmu moröma au wömai Lukho ingoroc nindahac:Yesuhon fatmata ogepma woi guroc owi amna ambara-chon, (3:6; 24:47). O au wömai Yesu yu owi amna uroci-mahu o gorong ongimahu yuha toup sinom kombingitac(6:20; 7:37; 15:1). Tongo yu ‘owi amna ihorocnoma batipitnung’ yongo yu inong yocyocha eboc.

    Lukho Tiofilasha Yesuhon fatno irim togoc1 Sep ogep amna moröma Tiofilas, osuc wömai amna

    koböcmaho obu toroc tongo Kopotorocho toroc kiapbonip nonidec dongyun boinno öngkubungma worochonfatno irim togung. 2 Irim togungma wömai inoin kom-bic kombic matandung. Muno, amna auho manomanoöngkubungma wo inoin dantho yango ninogungmaworocgon wömai yu irim togung. Amna manomanoyagungma yu wömai manomano ambarac öngkubungmaforosicsicdecma tuctugo sinom yangga fatmata ogepmafandat tonggung.

  • Luk 1:3 2 Luk 1:10

    3Amna moröma Tiofilas, nocu ihorocgon Yesuho youptongidocma worochon foro sinom eran sicsicha yang-soworec soworec youp morö togot. Woroc tongo nochoYesuhon fatno ambarac forosicsicdecma ongga bödecbödecnodec tuctugo sinom kombingbödehat. Kombing-bödengmaina ‘gocha’ yongo Yesuhon fatmata ogepmanongnongo sinom irim toctocha tat. 4 Irim toya gocubapiya ngo embatmina ingoroc kombiantaroc: Fat-mata ogepma osuc fandat ganogungma woi boinnogon,imanang muno.

    Kopotorochon sum yaru auho ‘Jön öngkuangoc’ yongoSekaraia inongburoc togoc

    5 Oro, osuc amna moröma mano Heröt yu Yudiananohon king idocan bongono wocin wömai öret socsocamna au mano Sekaraia yu idoc. Yu wömai öret socsocamna Abiya yuhon youp toropot öret socsoc youp tongi-doc. Yuhon oweno mano Elisabet. Yu woi ihorocgon öretsocsoc youp forosicsic amna Aron yuhon morogodecma.6 Oro, oimna wo yui Kopotorocho yangamin nongnongoidomoroc. Tongo yu Morömahon nongoru mata oringendicno wo ambarac angitgon tanidomoroc. 7 Oro owiElisabet yu wömai gungac bacbachon gesö maidimogoc.Worocha tongga oimna yai yu kowon itmunya urop basidedomoroc.

    8Oro bongono au, Sekaraiahon youp torop yu öret soc-soc bucin youp tongga itmuya Sekaraiaho Kopotorochonyangamin öret socsoc youp togoc. 9 Youp torop wo yuwömai Yuda nanohon öret socsoc amnahon toroc kiaptanmuya ‘numaho Kopotorochon öret socsoc kunkun böcirotnon böruc tugo ogepma soun’ yongo sop tim mon-dung. Sop tim moruya Sekaraiahon sop tim koing sogoc.10 Koing suna Sekaraia yu boröc tugo ogepma socsocha

  • Luk 1:11 3 Luk 1:19öret socsoc bucin öngga idina owi amna koböcmaho böcworochon amante suran tongga dönac yongo idung.

    11 Suraroho suran tongga idiya Sekaraia yu böc ganangwoce itmuna agocmai, Morömahon sum yaru auhoöngkung imongo boröc tugoni socsoc alta worochon obuaroce idina agoc. 12 Angga soroc yongga toup botogoc.13 Botongga idina sum yaruho inogoc, “Sekaraia, gocbotirocha. Gocho managumbocha dönac yongitarocmawo wömai Kopotorocho kombing gamuna oweya Elisabetyu managumboc amnano baangoc. Bauna mano Jönihoroc mambiruc. 14-15 Yu wömai Morömaho yangaminma moröma sogiangoc. O yu wain yamuc orin ya-muc koingo au manaic. O yu abe macno modibinidina urop Kunkun Yaruho yudec foc tongga engoc.Worocha tongga gocho manama wo angmina irot ogepmoröma kombingga borongdeangoroc. O ihorocgon owiamna koböcmahomanama worocha kombing borongdet-nahing. 16Manama worocho tuna Israel nano koböcmahoirotno ibanda Kopotoroc Moröma noni yuhon uyapogepma tannahing. 17 Kombihi, osuc wömai Kopotoro-chon Kunkun Yaruho Elaiyadec idina Elaiyaho toroc kiapgesönobarac itongidoc. Oro worochon torocgon wömaigakain manamaho itongmuna Moröma osuc fat imangoc.Tuna surarodec nandöngho irotno ibaruya managum-bocniot irot tungu sinahing. O nongoru fodic fodicamna yu ihorocgon ibaru fauna kombic kombic ogepmasogida amna nongnongo itnahing. Boinno sinom, gakainmanama wo yu Morömahon nongnongo suraro dongyunarangarang yuya Morömaha torengga itnahing.”

    18 Oro sum yaruho ihoroc yongbödeuna Sekaraiahoyu ingoroc inong ac togoc, “Nocot owenaot not uropbasi deamotmai, worocha goc mata yarocma tingtingnosinom boinno öngkuun?” 19 Ihoroc yuna sum yaruho

  • Luk 1:20 4 Luk 1:26-27inogoc, “Noc mana Gebriel, nocu Kopotorocho yangaminitongitat. O Kopotoroc inoho ‘mata ngoroc gantiwa’yongo nanong muuna epat. 20 Mata ngorocho wömaiinoin bongonodec boinno öngkuangoc. Wohong gocunochonmatahamakombing tobing namorocmaha tonggagochon duca meptuna duc mata mayongga idia onggamata ganotma worocho boinno öngkuangoc.”

    21 Oro sum yaruho Sakaraiaot mata ihoroc yonggaidina böc taitdec suraroho Sekaraiaha torengga idung.Yu wömai kombic kombic youp morö tongga yogung,‘Sakaria yu foro yaha sinom tong unim tongga sa ubaragoKopotorocho bucin itac yo.’ 22 Ihoroc kombingga idiyaSakaraia yu böc imun fauna taitdec ohogoc mahong ducmata yocyocnomaidoc. Yuobu torocgon tongga idina owiamnaho wo angga kombigung, ‘Yapmu auho Kopotoro-chon böc irotnon woce öngkung imuna aac’.

    23 Oro Sekaraia yu duc matano muno youpno tonggaidina ongga yuhon youp toctoc bongono bödeuna böcnononggoc. 24 Oro mit wömai oweno Elisabet yu modipidoc. Modip itmuna yu böcno maimun fauna bucingonidina yarop 5 ihoroc bödegoc. 25 Elisabet yu yogoc,“Boinno sinom, Morömaho noc nang banauna toroc kiapogepma sinom nocdec öngkupac. Worocha tongga no-cho suraroho yangamin wönggon yangam fabfap matit,”ihoroc yogoc.

    Sumyaruho ‘Maria yuYesu gumboc baangoc’ yonggaworo-chon yongburoc mata inogoc

    26-27Oro owi berac aumanoMaria yuNasaret taunGaliligurocin woce idoc. Yu wömai abe kunkun idoc mahongurop amna auhon fat sicsicyi idoc. AmnaworochonmanoYösep, yu woi king Devit yuhon morogodecma. OroElisabet yu mana modip idina yarop 6 bödeuna bongono

  • Luk 1:28 5 Luk 1:38wocin Kopotorocho sum yaru mano Gebriel yu inongmuuna owi Mariaot ohogoc. 28 Yuot ohongga inogoc,“Sep ogep owi. Kopotorocho tong ogep tong gamonggaguramno gocdec sicsicha tac.” 29 Mariaho mata worockombingga soroc yongo kombigoc, ‘Mayain, mata ngoitingting sinompha yac.’

    30 Ihoroc kombingga idina sum yaruho wönggon in-ogoc, “Maria goc botirocha! Kopotorocho gocha irotogep kombihac. 31 Goc onggim singga mata ngo kom-bihi. Goc modip ida managumboc amnano bangga mano‘Yesu’ ihoroc mambiruc. 32 Yui amna moröma sinomengoc. Tuna owi amnaho yuha yonahing, ‘Yui Kopotoroconoce sinom yuhon Manano’ ihoroc yonahing. TunaKopotorocho yu ombu sakungno Devit yuhon abamodectohong yuna ma moröma sogiangoc. 33 Tongo yuJeköphon toropni moröm tong imongo yuhon gesöno id-itnoho iditno ida inoin toropni ogepgon yangtoreangoc.”34 Mariaho mata wo kombingga ingoroc inong ac togoc,“Kiap ngo wömai tingtingno sinom öngkuun? Nocu abeamna au matongsitmai, ting tongga managumboc aubacbacha nantaroc.”

    35 Ihoroc yuna sum yaruho inogoc, “Kunkun Yaru yugocot ehuna Kopotoroc kunkun sinom yuhon gesönohogoc tombengoc. Tuna gocho kunkun amna baangoroc.Amna worocha wömai mit owi amnaho ‘woi Kopotoro-chon Manano’ ihoroc inonahing. 36 Kombiharoc, gochonniba Elisabet, yuha wömai owi amnaho yongidung, ‘yumanagumboc angit mabaic.’ Ihoroc yongidung mahongyu modip idina urop yarop 6 bödehac. Yu urop owibasi dedoc mahong yu modip ida managumboc amnanobaangoc. 37 Boinno sinom, Kopotorocho yapmu au ma-toctocno woi maec. Muno sinom, yu ogep manomanoambarac boinno dongyun öngkuup.” 38 Sum yaruhomata

  • Luk 1:39 6 Luk 1:47ihoroc yongbödeunaMariaho inogoc, “NocuMorömahonmongorec toctoc owigon. Gocho yarocma worochontorocgon nocdec öngkung nampun,” ihoroc yuna sumyaruho Maria imun fauna onggoc.

    Maria yu Elisabet ot onggoc39 Oro bongono wocin Maria yu idongga ‘Elisabet awa’

    yongo karupgon yuhon böcsanodec onggoc. Böcsa wowömai Yudia provinshon sa urongo bonip woce idoc.40 Wocin ongga Sekaraiahon bucin öngga Elisabet ‘sepogep’ inogoc. 41 Ihoroc inuna Elisabetho Mariahon ‘sepogepno’ woroc kombiuna wohogon managumboc Elis-abethon modibon idocma worocho borongdeda mongsakagoc. Woroc tuna Kunkun Yaruho Elisabethon irottun yungan tuna 42 Elisa-betho mamboda Maria inogoc,“Kopotorocho goc gangbanango owi bonipnodec eranggaguram moröma sinom sing gamogoc. Tongo gocho mod-ibanmanagumboc itacma yuwömai Kopotorocho ihoroc-gon gurammoröma sing imogoc. 43Noc owi komanangnoitat mahong nochon Morömanahon macnoho nocotepacmaha nocho toup borongdehat. 44 Kombiharoc! Goc‘sep ogep’ yia kombiaya mana modibnan itacma worochoborongdeda mong sakahac. 45 Osuc wömai Kopotorocho‘managumboc baangoroc’ ganogoc. Tuna gocho ‘mata woboinno öngkuangoc’ yongo kombing tobigoroc. Worochawömai Kopotorocho guramno sing gampun,” Elisabethoguram mata ihoroc Maria inogoc.

    Mariaho yong moröng ap yogoc46 Oro, Elisabetho mata ihoroc yongbödeuna Mariaho

    yong moröng ap ingoroc yogoc:“Noc irotnaho Morömaha yong moröng impat. 47 O

    yarunaho Kopotorocha kombing borong tac.

  • Luk 1:48 7 Luk 1:54-55

    Yu wömai noc wontucmunodecma öcangyun muuyaitonggong koingna tun öngkung namogoc. O yuhotuna noc ogepma sinom iditat.

    48 Nocu yuhon mongorec toctoc owi boyömo itat ma-hong yuho nocha kombingga nang banango tongogep tong namogoc.

    Tuna owi amna önga idangmahu o mit itnahingmahuyu ‘nocha’ kombingga yonahing, ‘Kopotorocho nocguram moröma sinom sing namogoc’.

    49 Boinno sinom, Kopotorochon gesö woi morömasinom. Yuho toroc kiap inobarac sinom noc tunöngkungnamogoc. Yuhonmano kunkun sinom itun.

    50Kopotoroc yu owi amna ambarac yu gending imong-idangmayu yang banauna ogep ididang. Woi öngahuo mithu yu bongono muno yu tongfat yengitac.

    51 Yuhon oburoho toroc kiap koingo tongitac. Amnaau yu inoha kombingidang, ‘Nonmoröma sinom ida-mon yo’. Ihoroc kombingga inoha kombing borongtongidang mahong Kopotorocho amna ihorocnofogida fotingyun ongidang.

    52 Kopotoroc yu amna önggöngyi gesönobarac ididan-gma wo fohong fiuna gesöno bödengitac. Wohongamna inoha kombiuya ohongitacma yuwömai Kopo-torocho doun fadang öngidang.

    53 O yuho owi amna nacnoha worec imuya ididan-gma yu nacno orin manomano ogepma imongitac.Wohong owi amna yoctec möneng manomanonokoböcma idimangma yu wömai dong yaruna urociitnahing.

    54-55 Kopotoroc yu ombu sakung noni Abraham orinyuhonmorogoni ‘nocho sonmakangmurat tit’ yongoyong koingmatano godingmun fat imogoc. Tongo yuworocha kombingga inoin toropni sinom Israel nano,

  • Luk 1:56 8 Luk 1:66

    yu ogepma sinom tongfat yengitac.”56 Oro Maria yu yong moröng apno ihoroc yongböde-

    goc. Tongo yu Elisabetot idina yarop anfihun bödeuna yuElisabet imun fauna böcnon onggoc.

    Elisabet yu Jön yamuc gupgup forosicsic amna bagoc57Oro urop Elisabethon managumboc bacbac bongono

    fom tunamana amnanobagoc. 58 Ihoroc tuna yuhonnipninatniho Elisabethon fatno ingoroc kombigung, ‘Kopo-torocho nat noni angbanagoc’. Fatno wo kombinggayuha kombing borong morö togung. 59 Elisabetho 60 Yuihoroc kombigung mahong macnoho ‘muno’ yongga ino-goc, “Muyumano Jön ihoroc mambotna.” 61 Ihoroc inunayuho angit makombingga inogung, “Gochon toropdecamna mano ngomai maec.” 62 Ihoroc yongga fanoobu toroc tong imuya ehuna ingoroc inong ac togung,“Managumbochon mano numa mamben-taroc”. 63 Inuyafanoho ‘irim toctoc tabe sogiwa’ yongo obu toroc tongimuna yu tabe au tengga imuya ‘mano Jön’ ihoroc irimtogoc. Ihoroc tuna yu agungmai ‘ma fodibo sinom irimtac yo’. Tongo kombic kombic youpmorö togung. 64Tunabongono wocingon Sekaraiahon dugo mata yocyochonyungan tuna yu forosingga Kopotorocha yong moröngimogoc.

    65Oro nip orugi yu toroc kiap wo angmuya nanga fatfatmorö togung. Tuna worochon fatnoho Yudia gurocin saurongodec ambarac ongbödeuna owi amnaho wo komb-ingga worochon matagon yong tonggung. 66 Tongo yuambaracho kombic kombic youp morö tongga yogung,“Mayain, Morömaho managumboc ngo toroc kiap ino-barac sinom tong imogoc. Worocha yumit amnamorömaida yaö youp sinom tangoc?” Ihoroc yogung.

  • Luk 1:67 9 Luk 1:75Sekaraia yu Jöntha borongdetno sinom tongo yong moröng

    ap yogoc67 Oro kiap ihoroc öngkuuna Kunkun Yaruho man-

    agumbocworochon fano Sekaraia yuhon irot tongyungantuna yu Kopotorochon yong tuctuc mata au ingorocyogoc,

    68 “Yong moröng noni ambarac Kopotorocha imona.Yu woi Israel nanohon tongfat yecyec amnasinom. Yuho engmuna inoin owi amna ayamihonoburodecma asan imuna orung itnahing.

    69Kopotoroc yu youp wabkaracno Devit yuhonmorogotungu au tun fadang uuna guram gesö morömaimogoc. Tuna amna worocho wömai non wontuc-munodecma angyun muuya itonggong koing tunöngkung nimuna batip itnahamon.

    70 Kopotorocho osucgon yong tuctuc amna auhoducdec ingoroc yogoc:

    71 Amna wo yu wömai non tong batip tongga ayamnonihon oburodecma asan nimangoc. O yuho amnaauho nontha kombing moin moin kombingidangmayuhon oburodecma non wönggon fogiangoc.

    72 Kopotoroc yu ombu sakung noni inoin banac ba-nacno moröma indac indacha kombigoc. Tongo yubotup botup kunkun moröma sinom yuot togoc.

    73Boinno sinom, Kopotoroc yu öranoni Abraham osuc-gon yong koing matano kömbaha sinom godingmunfat imogoc. Tongo yu mata worocha maedet imic.

    74 Muno sinom, Kopotoroc yu non ayam nonihooburodecma ningat fonguna orung itnahamon.Orung itmanaina nonu tong botoc botoc noni munoMorömahon youpgon tongo itnahamon.

    75 Tongo non yuhon kunkun owi amna nongnongosinom itmanaina yuho yangam-in itnahamon. Woi

  • Luk 1:76 10 Luk 2:2öngahu o bongono muno, woi boinno.”

    Sekaraia yu yong tuctuc matano sakaun fiuna man-anoha ingoroc yogoc,

    76 “Nakain manana, goc mac fingga Moröma osucfat imon-go uyapno tong arangarang tangoroc.Worocha tongga owi amnaho gocha yonahing, ‘Yuwoi Kopotoroc onoce sinom yuhon yong tuctucamna itac yo.’

    77 Kopotoroc yu inoin owi amnanihon turongonodongyun fauya itonggong koing imocimocha kom-bihac. Worocha tongga gocho Kopotorochon surarobatip idithon uyapno indaia tuctugo kombinahing.

    78Yuhon banac banacno woi moröma sinom. Worochatongga momphon yagunoho nonot ohungoc.

    79 Ohongga non owi amna kumbongdec idamonmanontha yaguno möng nimongga obing idithon uyapnindauna kombingmanaina irot gucot itnahamon.Tongo non omompha wönggon mabotonin.”

    Sekaraia yu yong moröng ap ihoroc yogoc.80 Oro mit managumboc Jön yu macfingga godip föbo

    orin yaruno koing sogoc. Tongo yu ongga amna maiyanwoce ididoc. Woce ida mit yu forosingga youpno Israelnanoho yangamin eran tongidoc.

    2Mariaho managumboc Yesu bagoc

    1 Oro bongono wocin Röm nanohon amna morömaSisa King Ogastus yu ‘owi amnahon namba sogiwa’ yongonongoru ingoroc sigoc: Röm nanohon gurocin böcsadanong owi amna ambaracho ongga mano gavmanthonma toropdec irim tonung. 2 Toroc kiap wo wömai fodib-hagon forosingga togung. Woi gavmanthon moröma aumano Kwirinius, yu woroc Siria kantri yangtoregocan

  • Luk 2:3 11 Luk 2:11bongono wocin forosigung. 3 Oro kiap worocha tonggaowi amna ambarac ‘gavmantho ma noni bapiyadec fihun’yongo inoin inoin böcsanodec ongbödegung.

    4 Oro amna au mano Yösep yu Nasaret taun Galiligurocin woce ididoc. Yösep yu woi king Devithonmorogono. Foro worocha tongga yu ‘mana bapiyadecsiwa’ yongo Nasaret imun fauna Devithon böcsa Yudiagurocin woce onggoc. Böcsa worochon mano Betlehem.5 Bongono wocin wömai owi berac Maria yu abe inoinoweno sinom maidoc. Muno yu komong inoin fat yuyaidoc mahong yu urop mana modip idoc. Tuna Yösepyu ‘gavmantho ma noti fihun’ yongo oweno MariaotBetlehem böcsa onggomoroc. 6 Ongga woce ongkunggaidinya Mariahon managumboc bacbac bongono eng fom-togoc. 7 Tuna yu kuin böc auha yabigomoroc mahongkuin böc foc tongo idocmaha yuhonbego aumaöngkuboc.Tuna yu ongga bot bulmakauho bucin idmunya Mariahomanagumboc amnano gatono woce bagoc. Bango boruhotomboto singga bot bulmakauho nacno nocnoc wagadecwocin siuna idoc.

    Kopotorochon sum yaruho engmuya bot sipsip yangtorecamna fatmata ogepma inogung

    8Oro kumbongdingina bot sipsip yangtorec amna auyuböcsa sumonne ida bot sipsip yangtorengo idung. 9Woceidiya karupgon Morömahon sum yaru tungu yuot wocinohuna Morömahon yagunoho yang arenggumbec tongoyaguno muuna amna wo yu toup botogung. 10 Botonggaidiya sum yaruho inogoc, “Son botoninga! Nocho fat-mata ogepma sinom kanoya borongdearut. Fatmataogepma wo woi owi amna ambarac tongfat yecyechon.11 Önga kumbong ngo king Devithon böcsadec wömai

  • Luk 2:12 12 Luk 2:20owi auho managumboc bahac. Managumboc wo wö-mai Kopotorocho sontha yongo sigoc. Yuho wömai sonwontucmunodecma öcangyun muuya ogep itnahing. Yuwoi Moröma soni, Duic. 12 Son woce ongga toroc kiapingoroc aantang: Managumboc wo yu boruho tombotobot bulmakauho nacno nocnochon wagadec siuna itac.Son woroc angga kombiantang, nocho managumbochakanotma woi woroc.”

    13 Oro Kopotorochon sum yaruho yongburocno ihorocinongbödeuna wohogon Kopotorochon sum yarunikoböcma sinompho momdecma ohongga yaru nucnoot sakau fiuna Kopotorocha yong moröng imongga apingoroc yogung:

    14 “Yong moröng noni ambarac Kopotorochagon yongmoröng imona. Yu woi onoce sinom itac. Owiamna ambarac ‘Kopotorocho tongfat nehun’ yongokombiangma yu irot gucot itongitnung.”

    15 Sum yaruho yong moröng ap ihoroc yongga ibarufauna wönggon momdec ögung. Ihoroc tuya yanggabot sipsip yangtorec torec amna yu inohogon mata inunganun tongga yogung, “Non karupgon Betlehem ong-manaina Morömaho ninongburoc tocma yapmu morömawo ana.” 16 Ihoroc yongo karupgon woce ongga yagung-mai, Maria orin Yösep yu wocin idinya managumbocnobot bulmakauhon nacno nocnoc wagadec dungo idoc.17 Tuna bot sipsip yangtorec torec amna yu kiapmo woangmuya sum yaruho managumbocha yongburoc matainogocma fat wo owi amna woce suran togungma ino-gung. 18 Inuya yu fat wo kombingga nanga fatfat morötogung. 19 Tuna Maria yu toroc kiap öngkubocma woangga kombigoc, ‘woi yapmu moröma sinom’. Tongomanomano wo inoin irodin kombiun koing suna idoc.20 Tuna bot sipsip yangtorec torec amna yu sa wo imu

  • Luk 2:21 13 Luk 2:25fauna inoin sanon onggonga manomano yagungmahauyapdec Kopotoroc yong kumeng imong tonggung. Omanomano yagungma wo wömai sum yaruho yongburocinogocma worochon toroc sinom öngkuboc.

    21Oro, Yesuho öngkuuna sep bongono 8dec managum-bochon godibo macmac bongono idoc. Tuna yu manoYesu woroc mambodung. Ma wo wömai osuc Maria abemana modip maidocan bongono wocin sum yaruho uropinongdegocma woroc.

    Simeön orin Ana yu öret socsoc bucin Yesu managumbocangmunya yong moröng imogomoroc

    22 Oro, Mösehon nongoruho managumboc bacbachaingoroc yac: Owi au managumboc bang imonggai wömaiyu Kopotorocho yangamin betni entac. Betni idina sepbongono 40 bödeuna owi wo yu muyu ongga öret socsocyoup tongga Kopotorocho yangamin wönggon sacsagoentac. Mösehon nongoruho ihoroc itac. Oro Maria-hon tong sac toctochon bongono wo bödeuna macninfanintho ‘managumboc noti Morömahon fat itun’ yongoyangaunya Yerusalem öret socsoc bucin yangato tong-gomoroc. 23Wömai yaha, Kopotorochon nongorumatahoingoroc yac: ‘Managumboc borongoma amnano wömaiKopotorocha bogingitnung.’ 24 Oro nongoru mata auhowömai ingoroc yac: ‘Morömahon ececnoha wömai yupkanaröm yaihu o yup itogoring beracno yaihu worocwömai Kopotorochon öretnoha songitnung.’ Worochatongga macnin fanintho manano sogida Kopotorochonöretno socsocha Yerusalem onggomoroc.

    25 Oro bongono wocin amna au mano Simeön yuYerusalem wocin ididoc. Amna wo yu Kopotorochoyangamin nongnongo ida nongoru matano sumbotgontongo itongidoc. Tuna Kopotorochon Kunkun Yaruho

  • Luk 2:26 14 Luk 2:34yuhon irotno foc tongga idoc. Foc tongga idina Simeönyu boinno sinom kombigoc, Kopotorocho urop Israelnanohon Tongfat Yecyec Amna siuna ehangoc. Ihorockombingmuna bongono muno amna worocha torenggaididoc. 26 Kunkun Yaruho wömai yu osucgon yongtuctuc mata ingoroc inogoc, “Gocu karupgon mamiroc.Muno, gocu Morömahon Tongfat Yecyec Amna Duic,yu angdengga mit wömai omengoroc,” Kunkun Yaruhoihoroc inogoc. 27 Tongo mit yu Simeönthon irot-non tun fadaunto inong muuna yu öret socsoc bucinögoc. Öngga yagocmai, macnin fanintho nongoru matatantantha Yesu yangada öret socsoc bucin tögomoroc.28 Yangat tongunya Simeöntho managumboc wo sogitobac imongga Kopotoroc yong moröng imongo ingorocyogoc,

    29-32 “Öö Moröm Kopotoroc, goc gakain kombic kom-bicgon tanitaroc. Gocho mataho godingmi fadocmaworocho önga nocho yangamin boinno öngkupac.

    Amnangowömai gocho ‘yu owi amnayaiwömundecmaöcangyun möarut’ yongo tong arangarang tongosigoroc.

    Tuna nocho yu ngo angga borongdehat. Gocho tiaguroc owi amna ambaracho yangamin yaguno auöngkuboc. Yu wömai Israel nano, gochon torop,yuhon tong fatfatno ogep-ma sinom engoc.

    Öö Moröma, noc woroc angmaina toup borongdehat.Tongo noc irot gucot omengot. Noc gochon youpamnaya.”

    33 Simeön yu Yesuha yong tuctuc mata ihoroc yunaYesuhon macnin fanintho wo kombingga kombic kom-bic youp morö togomoroc. 34 Woroc tongo SimeönthoYesu managumboc guram sing imongga macno Mariayong tuctuc mata ingoroc inogoc, “Kombiharoc, man-

  • Luk 2:35 15 Luk 2:39agumboc ngorochon foro woi ingoroc: Yuho tuna Israelnano koböcma sinompho mönahing. O Kopotorocho yutemongmun uuna Israel nanohon weran engoc. Tunaowi amna koböcmaho yu angga ayam tong imonahing.Wohong auho wömai yuha borongdeda koing songgaogepgon itnahing. 35 O yuho tuna owi amna koböcma-hon irot kombic kombicnoho eran öngkung tangtangtonahing. Maria, gochon manama ngo yu mepmomoröma sinom aun feuna gocho wo angmina yuha komb-ingbanac moröma sinom tangoroc. Kombingbanac woro-chowömai gun simbang gochon iroda sakang gamangoc,”Simeön yu Maria yong tuctuc mata ihoroc inogoc.

    36 Oro Kopotorochon yong tuctuc owi au mano Ana,yu ihorocgon wocin idoc. Yu woi Fanuel weno Asahonmorogodecma. Osuc wömai yu opno tong siuna birucbongono 7 ihoroc opno ot idomoroc. 37 Ihoroc itmunyamitwömai opnohoomong faunaAna yubongonoubaragoino tungugon idoc. Yu woi owi basi sinom, birucno 84ihoroc idoc. Yu wömai öret socsoc böc maimun fadidoc.Muno yuwocingon ida kumbonghu o apmanohu bongonomuno Kopotorocha yong moröng youp tongidoc. Tongoyu nacnoha gendic iti dönac youp toi, kiap ihorocno-gon tongo ididoc. 38 Oro owi wo yu ihorocgon Yesuyomot macni fani yangmuna Kopotorocha ecec inonggaengga managumboc worochon yong tuctuc matano owiamna fandat inogoc. Inuna owi amna ‘Kopotorochoengga Yerusalem ayamnonihon obudec sogiangoc’ yongokombingidungma yu wömai Anahon matano wo komb-ingga borongdedung.

    39Oromanomano ihoroc öngkuyamitMaria orin Yösepyu Morömahon nongoru mata tanda öret socsoc youpnotu bödeuna Yerusalem taun imu fauna Galili gurocin ong-gung. Tongo yu inoin böcsanon sinom Nasaret, wocegon

  • Luk 2:40 16 Luk 2:49ididung. 40 Oro woce itmuya managumboc macfingokoing sogoc. Tuna Kopotorocho yu kombing imongoguramno yudec sing imunamomphon kombic kombic inoyabitno yudec idoc.

    Wabkarac berac Yesu yu öret socsoc bucin ögoc41 Yesuhon macnin fanin yu biruc danong bongono

    morö mano Pasowa woroc acacha Yerusalem öngidung.42 Oro oipmon Yesu yu urop biruc bongo 12 ihoroc idinamacni fani yu inoin toroc kiap tanto bongono moröacacha Yesu yangada Yerusalem woce önggung. 43Önggaidiya bongono morö bödeuna yu wönggon ibaru faunaböcnon onggonga kombigomoroc mahong manano Yesuyu inohogon Yerusalem idina macnin fanin yumananohamakombii inogon onggomoroc. 44 Yu wömai ‘mana notinip orugiot itac’ yongo uyapdec ongidinya sep youp toc-toc tungu bödegoc. Bödeuna macnin fanin yu forosinggaowi amna nucniho bonip Yesuha yabigung. Yabiumatunasoroc yongga 45 wönggon ibaru fauna Yerusalem onggawoce Yesuha yabing tonggomoroc. 46 Yabing tonggatongga idinya urop sep youp toctoc yai bödeuna sep youptoctoc anfi idina yu manano öret socsoc bucin agomoroc.

    Yesu yu nongoru gendic fandat fandat amnahon bonip-non omoc ida amna morömahon mataha onggim singgaorin yuot manomanohamata inun ganun togoc. 47 Ihoroctongga idina owi amna ambaracho yuhon mata uragohaorin yuhon kombic kombicnoha nanga fatfat morö to-gung. 48 Tuna macnin fanintho woroc angga sorocyongmunya macnoho inogoc, “Manana goc yaöha ihoroctong nimparoc? Nocot nandöngaot not gocha irot nodifoc nimuna gocha yabic yabic youp morö sinom tamot.”49 Ihoroc yuna Yesuho inogoc, “Sodu yaha nocha sawoce woce yabiamoroc? Nandöngnahon böc woi ngoroc.

  • Luk 2:50 17 Luk 3:3Worocha nocu ngocin itiwa yo. Sodu wo makombi-morochu nuhun.” 50 Yesuho macnin fanin mata ihorocinogoc mahong yu worochon foro tuctugo makombigo-moroc.

    51 Oro mit yomot macni faniho ambarac onggaNasaret idung. Tongo yu woce itmuya Yesuho macninfaninthon duc sumbotgon togoc. Macno yu manomanoöngkubungma wo ambarac kombingo sogitho irotgontogoc. 52 Yesu yu macfingga kombic kombicno ogepmasinom idoc. Tongo yu Kopotorocho yangamin orin owiamnaho yangamin amna ogepma sinom idina ambarachoyuha toup kombingidung.

    3Jön yamuc gung imocimoc forosicsic amna yu Yesuhon

    youpno tong arangarang togoc(Matyu 3:1-12; Mak 1:2-8; Jön 1:19-28)

    1 Oro, amna moröma Taiberius yu biruc bongono 15ihoroc Römphon Sisa King itmuna Röm nano yang-torengidoc. Bongono wocin wömai yuhon youp amnaniIsrael kantrihon provins yangtorengidung. Youp amnani-hon ma torop woi ingoroc: Amna moröma Pontius Pailatyu Yudia provinshon namba wan gavman abam sogidaidoc. O amnamoröma Heröt yu Galili provins angtorengoidoc. O orugo Filip yu wömai Ituria orin Trakonitisprovins yangtorengidoc. O amna moröma Lisanias yuwömai Abilene provins angtorengidoc. 2O amna yai Anasorin Kaiafas yu öret socsoc böchon namba wan abamsogidomoroc.

    Oro bongono wocin wömai Sekaraiahon manano Jönyu sa amnamaiyan wocegon idina Kopotorochonmatahoyuot engga inong mudoc. 3 Inong muuna Jön yu foros-ingga guroc Yodan yamuc tan itacma woce itongmuna

  • Luk 3:4 18 Luk 3:9owi amna Kopotorochon mata fandat inongo yogoc, “Sonmuyu turongo soni yangmuya uroci kombingga irot soniibararut. Ibaruya nocho son yamuc gung kamoya Kopo-torocho turongo soni dongyun fatnahing.” Jöntho owiamna ihoroc inogoc. 4 Oro Jön kiapmo wo togocmaworochon fatno wömai osuc sinom Kopotorochon yongtuctuc amna Aisaia yuho irim tongo ingoroc yogoc:

    “Sa moröpmodec amna auhon mambocno ingorocöngkupac: ‘Morömahon youp tong arangarangtongga yuhon uyapno tobiarut.’

    5 Kungo kango ngo guroc ohetho foctongo tong suructarut. O uyap gendöngni tong nongnong tongo, uyapwöntuc-muno tong ogep tarut.

    6 Tongo guroc owi amna ambaracho ‘Kopotorochotingtingno sinom yu wontucmunodecma öcangyunmuuya batip itnahing’, worochon foro anahing.’ ”(Aisaia 40:3-5)

    7 Ihoroc inuna owi amna koböcma sinompho ‘Jönthoyamuc gung nimpun’ yongo yuot ebung. Yuot ehuyaJöntho ingoroc inogoc, “Son goröm wontucmunohonmorogoni! Kopotorocho turongo soniha ecego morömakombihac. Worocha tongga sontho ‘yu urago nimicyit’yongo botongga komanang sinom yamuc gupgupha yangyo. 8 Son muyu wontucmuno soni imu fauna irot soniibanda boinno ogepma fiarut. Son ingoroc kombininga,‘Non Abrahamphon morogo idamonmaha tongga Kopo-torocho nontha irot ogep kombihac.’ Muno sinom, nochoingoroc kantiwa, Kopotoroc yu ogep yuna sop ngorochoAbrahamphon morogoni baun. 9 Mata tepmo au sonthaingo itac: Kopotorochon duricho urop ep foro faicfaichatong arangarang tongga itac. Ep auho boinno ogepmamafiicanu wömai duriho yu faingyun muuya epho di-nahing.”

  • Luk 3:10 19 Luk 3:1610 Jöntho mata koingo ihoroc owi amna inuna komb-

    ingga toup soroc yogung. Soroc yongga inong ac tonggayogung, “O nonu ting tonaya Kopotorocho urago ma-nimic?” 11 Ihoroc inuya Jöntho inogoc, “Amna au tectohomumöcno yai idimpacma yu muyu nucno tecnomaidimocma yuot silip tongga tungu au yu impun. Oamna au nacno koböc idimpacma yu ihorocgon nucnonacno möp itacma yu nacnoha tongfat yehun.”

    12 Jönthomata ihoroc inuna takis fogit fogit amna au yuihorocgon ‘Jöntho yamuc gung nimpun’ yongo engmuyainong ac tongga yogung, “Fandat fandat amna nonuting tona oro?” 13 Ihoroc yuya Jöntho yu inogoc, “Songavmantho kanocma worochon torocgon takis mönengfogiditnung. Son möneng au soniin irotha sakau fiunafogiditninga.” 14 Jöntho ihoroc inuna tawa amna auhoyuot engmuya inong ac tongga yogung, “Oro nonu tingtongitnahamon?” Ihoroc yuya Jöntho yu inogoc, “Sonamna dongyu obökuya mönengno usem fogitninga. Oihorocgonmata youpdecmata imanang firing tanitninga.Muno son muyu möneng gavmantho wöngnac sonihakamongitacma worocgon sogida möneng auha yang ibiptoninga.”

    15 Oro, Jön yu yong tuctuc mata ihoroc owi amnainongidoc. Tuna owi amnaho woroc kombingga yogung,‘Kopotorocho urop yapmu moröma tun öngkuangoc yo’.Tongo yu Jöntha kombigung, ‘Amna Jön yu woi Duichunuhun? Kopotorocho guroc owi amna inoha fogit fogithayogocma worochu nuhun.’ 16 Ihoroc yuya Jöntho yu mataingoroc iban imogoc, “Nocu amna komanangno worochawömai nocho yamucgon gung kamongitat mahong mitwömai amna moröma ehangoc. Yuhon gesöho wömainochon gesöna anggirahac. Nocho yuhon mene darangematoctocno, nocu amna wontucmuno yui amna gen-

  • Luk 3:17 20 Luk 3:22dicmamorö. O nocho youp tongitatma woi yamucdecgontongitat mahong amna mit ehangocma yu wömai owiamna yangsoworengga Kunkun Yaruhon kiapdechu o eparanggumno ot gung imangoc. 17 Amna moröma woyu owi amna tong erac eracha ehangoc. Nonu wömainacno noni ‘ogep idangha woha moinno idang’ yongoyangsoworengidamon. Oro worochon toroc wömai yuhonon ning soworeangoc. O yu urop youp toctocha tongarangarang tongga itac. Nacno ogepma wömai yu inobucin fong suran tangoc mahong nacno moinnoma wö-mai ogutho ep koingodec sangoc. Ep aranggumwowömaiamna auho tu omomno muno, iditnoho engoc.” 18 Jön yumata tepmo ihorocno koböcma sinom owi amna inonggayuhon irot sakangga fatmata ogepma inongidoc. 19 OroJön yu owi amna komanangno mata ihoroc inongidoc. Omit wömai yu ihorocgon amna moröma Heröt yu inongfadoc. Heröt yu namba wan gavman morö ida toroc kiapwontucmuno koböcma tongidoc. Turongono au wömaiyu ingoroc togoc. Yu domino Herödias yu tong sigoc. Yuwoi Heröt orugohon oweno. Woroc togocmaha JönthoHeröt nongorumata koingo inogoc. 20 Ihoroc inogocmahaHerötho ec imuna Jön yi bucin tohong yugoc. OroHeröt kiap wo togocma woi wontucmuno sinom. Tonggaturongo au yudec sakaun figoc.

    Jöntho Yesu yamuc gung imogoc(Matyu 3:13-17; Mak 1:9-11)

    21 Oro Jön abe yi bucin maidocan bongono wocin owiamna koböcmaho ‘Jön yamuc gung nimpun’ yongo yuotongidung. Tuya Yesu yu ihorocgon yamuc gupguphaJönot onguna Jöntho yu yamuc gung imogoc. TunaYesuho dönac yongga idina mom fagariuna 22 KunkunYaru kanaröm ganto yudec ohogoc. Ohuna momdecma

  • Luk 3:23 21 Luk 3:28inggun au öngkungga ingoroc yogoc, “Goc nakain man-ana batip sinom. Noc gocha toup kombingitat. Nochogoc erangga irotnaho gocha kömehat,” inggun ihorocöngkungga yogoc.

    Yesu Duichon ombusakungnihon ma torop(Matyu 1:1-17)

    23Oro Yesu yu birucno 30 worochon toroc idocan bon-gono wocin wömai yu youpno sinom forosigoc. Surarohowömai Yesuha ingoroc kombigung:

    Yesu yu Yösephonmanano, Yösep yuHelihon 24Heli yuMatathon,

    Matat yu Livaihon, Livai yu Melkihon,Melki yu Janaihon,Janai yu Yösephon manano,25Yösep yu Matatiashon,Matatias yu Amoshon,Amos yu Nahumphon,Nahum yu Eslihon,Esli yu Nagaihon manano,26Nagai yu Mathon,Mat yu Matatiashon,Matatias yu Sementhon,Semen yu Jösekhon,Jösek yu Jödahon manano,27 Jöda yu Joanamphon,Joanam yu Resahon,Resa yu Serubabelhon,Serubabel yu Sealtielhon,Sealtiel yu Nerihon manano,28Neri yu Melkihon,Melki yu Adihon,Adi yu Kosamphon,

  • Luk 3:29 22 Luk 3:34Kosam yu Elmadamphon,Elmadam yu Erhon manano,29 Er yu Josuahon,Josua yu Elieserhon,Elieser yu Jorimphon,Jorim yu Matathon,Matat yu Livaihon manano,30 Livai yu Simeönthon,Simeön yu Yudahon,Yuda yu Yösephon,Yösep yu Jonamphon,Jonam yu Eliakimphon,31 Eliakim yu Meleahon,Melea yu Menahon,Mena yu Matatahon,Matata yu Natanthon,Natan yu Devithon manano,32Devit yu Jesihon,Jesi yu Obethon,Obet yu Boashon,Boas yu Salmonthon,Salmon yu Nasönthon manano, 33 Nasön yu Ami-

    nadaphon,Aminadap yu Atminthon,Atmin yu Arnihon,Arni yu Hesrönthon,Hesrön yu Pereshon,Peres yu Yudahon manano,34Yuda yu Jeköphon,Jeköp yu Aisakhon,Aisak yu Abrahamphon,Abraham yu Terahon,Tera yu Nahorhon manano,

  • Luk 3:35 23 Luk 4:435Nahor yu Serukhon,Seruk yu Reuhon,Reu yu Perekhon,Perek yu Eberhon,Eber yu Selahon manano,36 Sela yu Kainanthon,Kainan yu Arpaksathon,Arpaksat yu Siemphon,Siem yu Nöahon,Nöa yu Lamekhon manano,37 Lamek yu Metuselahon,Metusela yu Enokhon,Enok yu Jarethon,Jaret yu Mahalalelhon,Mahalalel yu Kenathon,38Kenan yu Enoshon,Enos yu Sethon,Set yu Adamphon, o Adamyu Kopotorochon manano.

    4Dogu Kopotho Yesu tonguc imogoc(Matyu 4:1-11; Mak 1:12-13)

    1 Oro, Kunkun Yaruho Yesuho irodin foc tongga idinaYesu yu Yödan yamuc imun fauna Kunkun Yaruho yuyangato sa amna maiyan woce tonggoc. 2 Tuna Yesu yusep youp toctoc 40 ihoroc wocegon idina dogu kopothoyu tonguc yecgon tong tonggoc. Bongono wocin wömaiYesuho nacno tungu au manongga idina bongono wobödeuna worec imogung. 3 Worec imuna dogu kopothoyuot engmuna inogoc, “Goc boinno Kopotorochon Man-ano itarocanu yia sop ngorocho nacno garun.” 4 Yesuhomata woroc kombingga mata urago ingoroc iban imogoc,

  • Luk 4:5 24 Luk 4:12

    “Kopotorochon bapiyadecu mata ingoroc irim toctocyiitac:

    ‘Nacnohagon tongga owi amnaho itonggong boinnomaun feic.’ ” (Lo 8:3)

    5 Ihoroc yuna mit dogu kopotho Yesu sa urongo auhonyangato tögoc. Sa wocin itmunya dogu kopotho yu sagurochon kantri ambarac tong indagoc. 6 Tong indanggayu Yesu ingoroc inogoc, “Kantri worochon yoctecnomönengno ambarac wömai nocho gamoya goc amnamoröma sinom engoroc. Manomano ambarac ngo woinochon fat itbödeang. Worocha nocho amna au imimphakombinggai, noc ogep yu imam. 7 Gocho goruc yemoctong namongga yong moröng namontarocanu wömainocho manomano yaarocma wo ambarac gocha boginggamontat.” 8 Ihoroc inuna Yesuhomata okene ingoroc in-ogoc, “Kopotorochon bapiyadec mata ingo irim toctocyiitac:

    ‘Goc muyu Morömaya Kopotoroc yuhagon yongmoröng imongga o yuhon matagon sumbodaitongidiruc.’ ” (Lo 6:13)

    9 Ihoroc yuna mit dogu kopotho Yesu yangada Kopo-torochon kunkun taun Yerusalem woce öret socsoc böckoroc onoce sinom itacma woce töngga ingoroc inogoc,“Goc boinno KopotorochonManano itarocanu ngocin idabangmi muhun. 10Wömai yaha Kopotorochon bapiyadecmata ingoroc irim toctocyi itac:

    ‘Kopotorocho sum yaruni inuna yuho ogepma sinomgangtoreantang.

    11 Tongo yuho goc obura sogito tohong guuya sophoorunga gotgotno maic.’ ” (Buk Song 91:11-12)

    12 Ihoroc yuna Yesuho mata urago ingoroc inogoc,“Kopotorochon bapiyadec wömai mata au ingoroc irimtoctocyi itac:

  • Luk 4:13 25 Luk 4:18‘Gocho Kopotoroc Morömaya ‘yu mata boinno yachu

    munohu’ yongo tonguc yeirocha.’ ” (Lo 6:16)13 Oro, dogu kopot yu Yesu yapmu ihono ihonoha

    tonguc yeng imongbödengga yu imun fauna ongga ‘oip-monu bongono auho wönggon tonguc yeangat’ yongoYesuha gön tongga idoc.

    Yesuho Galili gurocin youp forosigoc(Matyu 4:12-17; Mak 1:14, 15)

    14 Yesu yu sa amna maiyan imun fauna KunkunYaruhon gesö yudec foc tongga idina yu Galili provinsonggoc. Tuna yuhon fatno urop böcsa danong ong-bödeuna owi amna ambarac kombingbödegung. 15 TunaYesu yu Galili gurocin itongmuna Yuda nanohon fatmatayocyoc bucin fatmata ogepma suraro yong silip tongimong tonggoc. Ihoroc tuna owi amnaho yuhon matanokombingga borongdetmuya yuhon fat morö yong tong-gung.

    Nasaret nanoho Yesu me imogung(Matyu 13:53-58; Mak 6:1-6)

    16 Oro Yesu yu Galili gurocin itongmuna Nasaret taunwoce onggoc. Yesu managumboc idocan bongono wocinwömai yu taun wocin ito macfigoc. Oro woce onggaitmuna Sabat bongonodec yu inoin toroc kiap tandoYuda nanohon fatmata yocyoc bucin öngga idoc. Tongoyu Kopotorochon fatmata embat embatha idongga idina17 amna auho yu Kopotorochon yong tuctuc amna Ai-saiahon bapiya imuna yu bapiya öcangga irimno anggaingoroc embadoc:

    18“Morömaho noc youpha soworeng namongo KunkunYaru nocdec korigoc. Worocha tongga nocho owiamna uro-ci fatmata ogepma intiwa.

  • Luk 4:19 26 Luk 4:25Morömaho noc nanong muuna nocho yongburoc in-

    goroc kantiwa: Son owi amna dogu kopothon yidecidangma son orung itnahing. O son dan tomnimasonu wönggon dan foric tonahing. O önga amnaauho son dou obukongidang mahong toroc kiap wowömai urop bödeuna ogepgon itnahing.

    19 Kopotorocho inoin owi amnani tong batip tongimuna ogep idithon bongono wo urop eng fomtac.

    Fatmata ogepma woroc yocyocha wömai Kopotorochonoc nanong muuna epat.” (Aisaia 61:1, 2)

    20Yesu yumatawo embat bödengga bapiya akep tonggaamna wönggon imongga omoc idoc. Woroc tuna owiamna fatmata yocyoc bucin idungma ambaracho ‘Yesuyaö mata sinom yontac’ yongo yu among fihic togung.21 Among fihic tongga idiya Yesu yu forosingga mataingoroc inogoc, “Noc mata ngo embaatma worocho öngasontho yangamin boinno öngkungga itac,” ihoroc yogoc.

    22 Oro owi amna ambarac yu Yesuhon matano yamu-goni kombingga yuha borongdedung. Wohong Yesuhomata fodibo sinom yogocmaha tongga suraroho kom-bic kombic youp morö tongga yogung, “Amna wo yuiYösephonmanano. Worochai tingtingamata ihorocnomaogepma sinom yac yo?”

    23 Yesuho suraro ingoroc inogoc, “Kombiarut, nochoKaperneam böcsa woce toroc kiap inobarac sinom to-got. Worocha son ingoroc noc nanontanghu: Goc uropKaperneam woce youp morö tiia fatno kombigomonoro. Worocha önga gakain böc moröin tia ana.’ Woro-chon mata tagaro au ingoroc itac: ‘Dokta goc muyugakain godiba ti orokoun.’ ” 24Yesu ihoroc yonggamatanosakaun fiuna wönggon yogoc, “Nocho boinno sinomkantiwa, Kopotorochon yong tuctuc amna au yu inoinbucinmaho oröc ogep matong imongidang. 25 Sonu

  • Luk 4:26 27 Luk 4:32

    Elaiyahon fatno urop kombiang. Elaiya idocan bongonowocinwömai sephomorö sinom foringga biruc anfi yarop6 ihoroc bödeuna guroc danong nacnoha möp morööngkuboc. Oro bongono wocin wömai Israel gurocin owikapi koböc idung mahong 26 Kopotorocho ‘Israel owi autongfat yewa’ yongo makombigoc. Muno, yu Elaiya inongmuuna yu bumbumyi nanohon böcsa au mano Serafatwoce korungon onggoc. Böc wo wömai Saidon gurocinidoc. Elaiya yu woce ongmuna bumbumyi nanohon owikapi au tongfat yegoc.

    27 “O ihorocgon, son Kopotorochon yong tuctuc amnaElisa yuhon fatno urop kombiang. Yuho idocan bongonowocin wömai Israel gurocin amna obukoc lepra toctocyikoböcma ididung. Wohong yuho bonipnodec wömaiamna au maorokogoc. Muno, amna tungugon wömaiorokogoc. O yu woi Israel amna muno, yu bumbumyinanohon kantri Siriadecma mano Naeman.” 28 Yesuhomata koingo ihoroc yuna owi amna fatmata yocyocbucin idungma yu ambaracho mata woroc kombinggairotno doun fadang uuya ec imuna mata kararat yogung.29 Ihoroc tongo idongga Yesu taruya böcsa sumonne ong-goc. Böcsa wo wömai sa urongo audec idoc. Worochayuho Yesu sogit akep tongga sa bohöng wocin körengmumöcmöcha yangat tögung. 30 Wohong Yesu yu ibarunfauna yuhon bonipnodec kondong tongga dongyun fauyagorong onggoc.

    Yesuho amna audecma dogu boyömo tandoc(Mak 1:21-28)

    31 Oro Yesu yu Nasaret taun imun fauna ohongga uropKaperneam böcsadec ongkuboc. Böcsa woi Galili provins-dec idoc. Yu woce itmuna Sabat bongonodec fatmataogepma owi amna fandat inogoc. 32 Yu fatmata yogocma

  • Luk 4:33 28 Luk 4:39

    woi komong muno, gesönobaracgon yongidoc. Worochatongga surarohomatano kombingga nanga fatfat togung.

    33 Ihoroc tuya fatmata yocyoc böc wocin amna auhoidoc. Yudec wömai dogu boyömo au itmuna ecnangsinom mamboda yogoc, 34 “Yaiöö Yesu Nasaretma nocotnucnaiot non kombiamon, goc Kopotorochon KunkunAmna itaroc. Goc yaö sinom tong nimnimpha eparoc?Gocho non dongyi obukoc obukocha eparochu nuhun?”35Dogu boyömo ihoroc yuna Yesuho yu inong fato yogoc,“Goc öpgon iti! Amna wo imi fahun!” Ihoroc inunadogu boyömpho suraroho yangamin amna wo koreng-mun ongga gurocdec omong möc tongga idina doguhoimun fauna onggoc. Onggocma woi komanang, amna womatun obukogoc.

    36 Ihoroc tuna owi amna woroc angga soroc yonggainohogon inun ganun tongga yogung, “Mayain, Yesuhonkombic kombicno ngoi yaö sinom? Yuho mata gesöbaracKopotorochonmadec yuna dogu boyömphomatano sum-boda amna dongyu fauya ongidang.” 37 Suraroho ihorocyuya mit Yesuhon fatno morömaho guroc worochonböcsa danong ongbödeuna owi amna ambaracho kombi-gung.

    Yesuho Pitahon körano tun orokogoc(Matyu 8:14, 15; Mak 1:29-31)

    38 Oro Yesu yu idongga fatmata yocyoc böc wo imunfauna ongga Pitaho bucin ögoc. Öngga agocmai Saimonkörano yu godip mönmön toup togoc. Ihoroc tuna owiamnaho ‘Yesu yu tun orokotun’ yongo inong ac togung.39 Inong ac tuya Yesuho körano tan ongga kotungmönggaobukoc inong fauna obukocho owi wo imun fadoc. Tunawohogon owi wo idongga nacno tong arangarang tonggamongorec tong imogoc.

  • Luk 4:40 29 Luk 5:2Yesuho owi amna obukocni koböcma youn orokogung(Matyu 8:16, 17; Mak 1:32-34)

    40 Oro urop sep daro ohoc ohocha tuna owi amnahonip orugi obukoc focfocdec idungma yu dong yangatoYesuot febung. Fehuya Yesuho oburo yu ambaracdecfingo dongyun orokogung. 41 Ihoroc tuna dogu boyömokoböcma owi amnadec idungma yu owi amna dongyufauya ecnang mamboda yogung, “Gocu KopotorochonManano!” Ihoroc yogung. Dogu boyömo yu wömaiYesuha kombigung, Kopotorocho yu owi amnani fogitfogitha inong muuna eboc. Dogu boyömo ihoroc kom-bigungmaha tongga Yesuho yu ‘muno’ inogoc, ‘sonu no-chon foro wönggon yoninga’.

    42 Oro sa isuna Yesu yu böcsa wo imun fauna saamna maiyan woce onggoc. Ongga idina owi amnaho‘Yesuho non dongyun fatningyit’ yongo yu tan tonggainogung, “Goc sa auhon ongirocha.” 43 Ihoroc inuyaYesuho yogoc, “Kombiarut, Kopotorocho ‘goc nochontoborucnohon fatmata ogepma owi amna ambarac iniruc’yongo noc nanong muuna ebot. Worocha tongga nocmuyu ongmanaina fatmata wo böcsa auhon ihorocgonyong silip tong imangot.” 44 Ihoroc inongga sa wo imunfauna Yudia provinsdec itongmuna Yuda nanohon fat-mata yocyoc bucinKopotorochon fatmata surarodec yongfandat inong tonggoc.

    5Pitaho Yesuhon mata sumboda söng koböcma fogidoc(Matyu 4:18-22; Mak 1:16-20)

    1Oro bongono auho Yesu yu Genesaret yamuc öngkor-ing tero woce idina owi amna koböcmaho Kopotorochonfatmata kombic kombicha Yesu angarenggumbec tonggaidung. 2 Idiya Yesuho yamuc terodec girang yai yagoc.

  • Luk 5:3 30 Luk 5:11

    Girang worochon morömo yu söng fogit fogit amna. Yuambehecgon ito umbenno sac tongo idung. 3 Woroctuya Yesuho yuot ongga Saimonthon girangdec bangmunögoc. Ihoroc tongo yu Saimon inong yuna girangwo köre-una yamuc öngkoring tero ambehecgonwoce ongga idiyaowi amna terodec idungmaho yu erangon auya Yesuhogirangwocin omoc ito owi amnayong fandat inogoc. 4OroYesuho owi amna fandat inongbödengga Saimon inogoc,“Oro, yamuc öngkoring bonipnodec ongmadeina umbentomi muuna söng fogidta.” 5 Ihoroc inuna Saimonthoyogoc, “Amna moröma, nocot nucnaiot non kumbongyoup morö tongga iditnaya isoc tac mahong söng aumafogimon. Wohong gocho yarocmaha nocho wönggonongga umben moriwa.” 6 Saimon ihoroc yongga ongunanucniot umben monmuya söng koböcma sinom fogiuyaumbenno dogit dogitha togoc. 7 Ihoroc tuna yu ‘nucnigirang auhon idungmaho engga tongfat nearut’ yongoobu toroc tong imuya yu engga söng fogiuya girangyaihon öngfoc tongga urop yamuc ganang ohoc ohochatogomoroc.

    8 Tuna Saimon Pita yu woroc angga soroc yongga Yesuorungo forodec goruc yemoc tongga inogoc, “Moröma,nocu wontucmuno toctoc amna, worocha gocho noc imifauna ongoi.” 9 Amna girangdec idungma yu ambarachosöng koböcma wo yangga toup soroc yogung. 10 O Sebe-dihon mananin Jems orin Jön yu wömai ihorocgon ki-apmo wo angga botogomoroc. Yaima wömai Pitaot youpkondong tongidung. Tuna Yesuho Saimon inogoc, “Gocbotirocha. Önga wömai gocu söng fogiditaroc mahongmit wömai gocho owi amna fogida nocot feangoroc.”11 Ihoroc tongga girang köreng tonguya tero ongunamanomanono böc yoctecno owi wabkaracni wo ambaracdongyu fauya Yesu tan tonggung.

  • Luk 5:12 31 Luk 5:17Yesuho amna au obukoc lepra toctocyi yu tun orokogoc(Matyu 8:1-4; Mak 1:40-45)

    12 Oro Yesu yu böcsa auhon ongkungga idina amnaau obukoc lepra toctocyi yu Yesu angga eboc. Amnaworochonwedecnohowömai godibo foc tongbödegoc. YuYesuot engmuna yangamo gurocdec aring möngga Yesuinogoc, “Moröma, goc kombiiya angit idinai goc ogepnoc ti orokuna noc Kopotorocho yangamin sacsago em.”13 Ihoroc inuna Yesuho oburo yudec out tohongga inogoc,“Öc, noc kombihat, goc orokoti.” Ihoroc inuna wohogonobukocno bödegoc. 14 Tuna Yesuho mata koingo ingorocinogoc, “Goc yapmu ngo gocdec öngkucma worochonfatno amna au inirocha. Muno, goc ongga godiba öretsocsoc amna indahi. Tongo Möseho nongoru sigocmaworochon toroc öreta tiruc. Ihoroc tia owi amnahogangmuyakombiantang, boinno sinom, obukoca bödeunagocu Kopotorocho yangamin sacsago itaroc.”

    15Oro Yesu yu amna wo ‘fat wo owi amna au inirocha,’yongo ‘muno’ inogoc mahong yuhon fatno moröma uropböcsa guroc danongongbödengga furang kaboc. Worochatongga owi amna koböcma sinompho yuhonmata kombickombicha orin obukoc dongyun orokoc orokocha yuotebung. 16 Oro owi amna koböcma sinom yuot epgon to-gungmaha tongga bongono bongono Yesuho yu dongyunfauya dönac youp toctocha amna maiyan woce ongidoc.

    Yesuho amna au orungo möng toctocyi yu tun orokogoc(Matyu 9:1-8; Mak 2:1-12)

    17 Yesu yu owi amna fatmata ogepma fandat inongi-doc. Tuna bongono auho Farisi orin nongoru gendicfandat fandat amna yu ihorocgon ‘Yesuhon mata kom-bina’ yongo yuot ebung. Yu wömai Yerusalem taun oGalili orin Yudia provins böc danong wocema ebung.

  • Luk 5:18 32 Luk 5:25Ehuya Kopotorochon gesö morömaho Yesudec idina yuowi amna obukocni dongyun orokongidung. 18 Ihoroctongga idina amna auho nucno abam yorocdec sumbodatebung. Yu wömai orung oburo möng toctocyi idoc.Sumboda tengga böc ganang Yesu idocan woce tongsicsicha kombigung. 19Wohong owi amna koböcmaho böcganang foc tongga idungmaha Yesuot tonggongon uyapmaidoc. Worocha tongga yu nucno sumboda böc koroctöngga Yesu nahenne itacno wo kombingmuya böc woce-gon gumandung. Gumanda abam yoroc ganangodec tuyaohuna owi amna bucin idungma yuhon bonipnodec Yesutan ohongga idoc. 20 Ihoroc tuya Yesuho yagocmai yukombing tobic tobicnobarac ida togung. Ihoroc angmunayu amna möng toctocyi inogoc, “Nochon amna, gochonturongoya urop bödehac.”

    21 Yesu ihoroc yuna Farisi orin nongoru gendic fandatfandat amnahomatawokombingga inohogon inunganuntongga yogung, “Amna ngoi numa? Yu Kopotorochayong samborec yac yo. Amnahon turongono sac toctocnowömai Kopotoroc yuhogon tongitac yo.”

    22 Ihoroc yongga idiya Yesuho yuhon irot kombic kom-bicno kombingdengmuna inogoc, “Son foro yaöha irotsonin ihoroc kombiang? 23 Nocu yaö matahong yoyasonthon kombic kombicdec angit in? Mata ingorochu:Noc gochon turongoya dongya fat gamang. O ingo yon-tatma wömai ogephu: Goc idongga ongoi. 24 Kombiarut,Amnahon Manano yu guroc ngocin itonguna Kopotoro-cho yu turongo dongyun fatfathon gesö imogoc.” Yesuihoroc yongga amna obukocnima foring angga inogoc,“Noc gantat, goc idongga abam yoroca sogitmina böcanongoi.”

    25 Ihoroc inuna amna worocho wohogon owiamnaho yangamin idongga abam yorocno sogitmuna

  • Luk 5:26 33 Luk 5:32

    Kopotorocha yong moröng inongmuna böcnon onggoc.26 Tuna owi amna yapmu fodibo wo agungmaha sorocyogung. Tongo irotnoho Kopotorochon gesö agungmahafadang uuya Kopotorocha yongmoröng imongga yogung,“Önga yapmu moröma sinom öngkuuna aamon,” ihorocyogung.

    Yesuho Livai inong yogoc(Matyu 9:9-13; Mak 2:13-17)

    27 Oro woroc öngkungbödeuna mit Yesuho taitdecohongga agocmai, takis fogit fogit amna au mano Levi,yu takis möneng bucin idoc. Tuna Yesuho yu inogoc,“Goc engga noc nari.” 28 Ihoroc inuna Livai yu wohogonidongga manomanono ambarac dongyun fauya Yesu tantonggoc.

    29 Mit wömai Livaiho Yesu böcnon yangat tonggaYesuha nacno tong sonoc moröma togoc. Tuna takismöneng fogit fogit amna nucnihu o amna koböcmaauhu yu ambarac Yesuot nacno nongga idung. 30 Nacnonongga idiya Farisi orin nongoru gendic fandat fandatamna Farisihon kombic kombic tanidungma yu yauyainoin kombic kombidec angit maidina Yesuhon youpamnani inong fada yogung, “Son foro yaöha takis fogitfogit amna orin wontucmuno toctoc amna yuot kon-dong itmuya nacno yamuc naang?” 31 Ihoroc yuyaYesuho mata wo kombingga mata tepmo ingoroc ibanimogoc, “Amna obukocno muno yu ‘Doktaho tongfat ne-hun’ yongo makombingidang. Muno, obukocnimahogonwömai Doktaha kombingidang. 32 Woroc-hon torocgonwömai nocho amna ‘nongnongo’ inong yocyochamaebot.Muno, nocho wontucmuno toctoc amna inong yocyochaebot. Yu wömai nochon mambocna kombingmuya won-tucmunono yangga irotno ibaruya nocot engidang.”

  • Luk 5:33 34 Luk 5:38Yesuho nacno manai idithon gendicha yogoc(Matyu 9:14-17; Mak 2:18-22)

    33 Oro Yesu yu mata wo yongbödeuna Farisiho Yesuwönggon ingoroc inogung, “Jönthon youp amnani yubongo koböcma dönac youp toi orin nacnoha gendicsingga manai ida itongidang. O amna Farisi tanidangmayu ihorocgon bongono bongono nacnoha gendic singgamanongidang mahong gochon youp amnayai yu wömainacno yamuc bongono muno nocgon tongidang.”

    34 Ihoroc yuya Yesuho mata tepmo au ingoroc inogoc,“Amna auho owi somonni mino song imocimocha tunanuma amnaho yong oin tongga muno yun? Muno, ihorocmatongidamon. Owi min toctoc bongonodec wömai nonirot ogep kombingga nacno nongidamon. 35 Wohongbongono au urop ehangoc. Bongono wocin wömai amnaminno togocmayu sa korungon idina tong sonoc toctocnomaic. Tuna bongono wocin wömai yu uroci kombing-muya nacnoha gendic singga manai itnahing.”

    36 Oro Yesu mata tepmo au ingoroc yogoc, “Amna auyuhon tec tohomunmöcno osucno dogiunai wömai yuhotec tohomunmöcno wego sogida wirangga tec osucnobuantachu nuhun? Muno sinom, ihoroc tunai wömai tectohomunmöcnowego tun obukontac. O tecno wegomahowömai tec osucnohon kiap simbang main. 37O ihorocgonwain yamuc tobic tobic amna yu bot meme godibo os-ucnodec wain yamuc wego makoringidang. Ihoroc tuyaiwömai wain yamucwegoho ohongga out tuuna botmemegodibo osucno wo fuc tontac. Tuna wain yamuchu o botmeme godibo wo yait yait tong samborec tontamoroc.38 Worocha kombingga wain yamuc tobic tobic amnahowömaiwain yamucwego bot godibowegodecgon koringi-dang.

  • Luk 5:39 35 Luk 6:5

    39 “Oro amnaho wain yamuc osucno naantacma yuwömai wain yamuc wegoha mayic. Muno yu yontac,‘Wain yamuc osucno woi ibibo sinom, worocho we-goma anggirahac.’ Oro worochon torocgon wömai owiamnakoböcmaho toroc kiap osucnohagonkombingidang.Tongo yu nochon uyap wegoha ‘muno’ yongidang,” Yesuyu mata tepmo ihoroc yogoc.

    6Yesu yu Sabat bongono worochon Morömo(Matyu 12:1-8; Mak 2:23-28)

    1Oro, oipmon Yudananohon gendic sep Sabat bongon-odec Yesuot youp amnaniot yu wit ön bonip itonggung.Woce itongmuya youp amnaniho wit yitno oburodecfogitmuya godibo song dupdup tuya wit sotno muuyayitno boinno nong tonggung. 2 Ihoroc tongo idiya Farisiamna auho yangga inogung, “Son foro yaöha gendic matanoni yembodang. Sabat bongonodec ihoroc toctochabongbong morö itac.” 3 Ihoroc yuya Yesuho mata uragoingoroc iban imogoc, “Sonu Devitho osuc kiap togocmaworochon fatno embatho makombingidanghu nuhun?Devithon toropni o ino yu nacnoha worec imogung.4 Worec imuya Devit yu Kopotorochon öret socsoc böcganang öngga nacno sowarango Kopotorochon fatha fongfigungma wo fogida nagoc. Nacno sowarango wo wömaiungoma ididoc. Worocha öret socsoc youp amnahogonnongidung, amna komanangno muno. Wohong Devit yuwo fogitmuna nongga docno wömai silip tongga nucniimogoc.” 5 Yesuho mata ihoroc inongga mata docnosakaun fiuna yogoc, “Amnahon Manano yu Sabat bon-gono worochon Morömo itac.”

  • Luk 6:6 36 Luk 6:13Yesuho Sabat bongonodec amna oburo omong fatfatyi yu

    tun orokogoc(Matyu 12:9-14; Mak 3:1-6)

    6 Oro oipmonu Sabat bongono auho Yesu yu Yudananohon fatmata yocyoc bucin öngga owi amna fatmataogepma fandat inogoc. Tuna amna au oburo arocneomong fatfatyi yu wocin idoc. 7 Oro Farisi orin nongorugendic fandat fandat amna yu ihorocgonwoce ito ‘YesuhoSabat bongono gendic noni gumarantachu’ yongo yuangsicgon togung. Yu wömai kombigung, ‘Yesuho Sabatbongonodec obukoc amna wo tun orokunai wömai non-tho yu mata youpdec tohong yuantamon.’

    8 Ihoroc kombigungmahong Yesuho yuhon irot kombickombic wontucmuno kombingbödegoc. Tongo yu amnaoburo omong fatfatyi inogoc, “Goc idongga surarohoyangamin eran iti.” Ihoroc inuna idongga idina 9 Yesuhoowi amna inogoc, “Nocho son ingo kanong ac towa: Non-goruho Sabat bongonodec toroc kiap ogepma toctocnohayacha woha toroc kiap wontucmuno toctocnoha yac. Oihorocgon nonu amna dongyana orokodarut woha nonuamna dongyana omaruthu nuhun?” 10 Ihoroc inonggaYesuho owi amnawoce idungma foring yangtongga amnaoburo obukocni inogoc, “Obura tong nongnong toi.” In-una amna wo oburo tong nongnong togocmai wohogonorokogoc. 11 Ihoroc tuna Farisihowoangmuya irotno toupsinom ec imuna inohogon yogung, “Oro nonu Yesui tingtong imontamon.”

    Yesuho youp amnani 12 yu soworegoc(Matyu 10:1-4; Mak 3:13-19)

    12Oro bongonoworochogonYesu yu dönac yocyocha saurongo auhon öngga kumbongwocinu itmuna Kopotorocdönac inogoc. 13 Wocegon idina sa isong urang muuna

  • Luk 6:14 37 Luk 6:20Yesuho youp amnani inong yuna ebung. Ehuyaworochontoropdecma amna 12 soworengga ‘Aposel’ ma mambotimogoc. 14Aposelma sogidungma yuhonma toropwoi in-goroc: Saimon, yuhawömaiYesumanoPitamambodoc. OSaimonthon orugo Andru, o Jems, Jön, Filip, Bartolomyu,15Matyu, Tomas, Jems yuwoi Alfiushonmanano o Saimonyu woi Selotho toropdecma. 16 O Yudas yu woi Jemshonmanano o Yudas Iskariot. Yudas yu wömai mit Yesuayamihon oburodec sigoc.

    Yesuho owi amna koböcma dongyun orokogung(Matyu 4:23-25; Mak 3:7-12)

    17 Oro Yesuho Aposelni ihoroc yangsoworeuna yu am-barac sa föpmodec ohogung. Tuna sa woce urop owiamna koböcma sinom idung. Woi owi amna Yesuotitongidungma orin owi amna Yudia provinshon böcsadanongma orin owi amna Yerusalemmahu o Tair orinSaidonthon top tanmahu yu ambarac wocin idung.18 Yu amba-racho Yesuhon mata kombic kombicha orin‘Yesuho obukoc noni dongyun orokona’ yongo ebung.Ehuya Yesuho owi amna dogu boyömpho dongyu moin-togungma yu dongyun orokogung. 19 Kopoto-rochongesö moröma worocho Yesudec foc tongga idina Yesuhoowi amna tongfat yegoc. Worocha tongga owi amnaambaracho oburo yudec wot möcmöcha toup tuya gesöworocho owi amna ambarac donyun orokongdup togung.

    Kopotorocho numaha irot ogep kombingitac(Matyu 5:1-12)

    20OrouropYesuhoowi amnayu tan tonggungma foringyangga ingoroc inogoc,

    “Son owi amna uroci son yong borongdearut. Kopo-torochon toboruc woi sonthon.

  • Luk 6:21 38 Luk 6:26

    21 O son owi amna önga nacno manomanoha möpidangma son yong borongdearut. Mit wömai sonuyapmu auha madocmui ogepgon itnahing.

    O son owi amna önga mepmo kombingga yongointongo idangma son wömai mit irot guc kombinggayonggutnahing.

    22 Son Amnahon Mananoha kombing tobingimongidang-maha tongga amnaho son ayamayam tong kamongga inoin surarodec kangatokanonahing.

    O ihorocgon yu sontha mata mene yongga dongyuobukonahing. Oro yu kiap ihoroc tong kamontan-ganu wömai sonu worocha kombing borongdearut.

    23“Sonthonwöngnac sonimoröma sinomworochowö-mai Kopoto-rocot momdec sontha torengo itac. Worochatongga amna auho son mepmo tong kamontangan bon-gono wocin son borongdearut. Osuc ombung sakungsoni yu kiapmowontucmuno ihorocnogon Kopotorochonyong tuctuc amnani inongidung.

    24 Worochoi oro, son möneng yoctec amna, son soniwoho! Son yapmu ogepma urop guroc ngocin fog-itdeang. Worocha son mit yapmu au masogitning.

    25O son owi amna önga nacno koböcma nongga modipsoni foc tongidangma son soni woho! Sonwömaimitmöp itnahing.

    O son amna önga irot ogep kombingga yonggud-idangma son soni woho! Sonu wömai mit mepmokombingga ointongga itnahing.

    26 Ombu sakung soni yu wömai osuc imanang yongtuc tuc amnaha yong moröng imongidung. O öngasuraro ambaracho ma soni yong moröng tong ka-muyai wömai son soni woho!”

  • Luk 6:27 39 Luk 6:33

    Ayamoha oröc tong imimphon toroc kiap(Matyu 5:38-48)

    27 Yesuho mata sakaun fiuna ingoroc yogoc, “Son nu-mariho nochon mataha onggim singga kombingidangmason woroc nocho ingo kantiwa, sonu ayam soniha oröctong imongitnung. O amnaho sontha ayam tong kamuyaiwömai sonu yuha urago ogepma tong imongitnung. 28 Oihorocgon amna auho son möpmo wagang kamuyai wö-mai sontho uragoha ‘Kopotorocho tong ogep tong kam-pun’ yongo mata urago inongitnung. O amna auho sondongyu obökuyai wömai sontho ‘Kopotorocho yu tongfatyehun’ yongodönac yongitnung. 29Oamnaauhomogumaaramo ökene guyai wömai moguma ökene boging impi. Oamna auho gochon tec tohomunmuca usem tunai wömaigocho yu angbanangga sum teca boging impi.

    30“Amna auho yapmumanomanoha ‘wonampi’ yonggaganuyawömai gocho ‘muno’ inirocha,muyu imongidiruc.O ihorocgon amna auho gochon yoctec au yonggafonguyai wömai gocho yu inong fato ‘wowönggon nampi’inirocha. 31 Sonmuyu toroc kiap ‘nuc soniho son tong ka-mongitnung’ yongo kombingidangma, toroc kiap ihoroc-nogon wömai sonu nuc soniha tong imongitnung.

    32 “Oro gocho amna gakaha toup kombingidangmayuhagon toup kombiantarocanu wömai gocu yapmumoröma matiroc. Kopotorocho worochon wöngnacnoogepma magamic. Wömai yaha wontucmuno toctocamna yu toroc kiap worocotmagon tongidang.

    33 “O gocho amna gakaha tong ogep tong gamon-tangma yuhagon toroc kiap ogepma tong imontaroc.O amna toroc wontucmuno tong gamontangma yuhawömai ayam tong imontaroc. Oro toroc kiap ihorocnowoi yapmu moröma muno. Kopotorocho worochon

  • Luk 6:34 40 Luk 6:37

    wöngnacno ogepmamagamic. Wömai yaha wontucmunotoctoc amna yu toroc kiap worocotmagon tongidang.

    34 “O gocho amna auha kombiharoc yu möneng uragowönggon namontac, amna ihorocnohagon wömai mö-neng imontaroc. Wohong amna au, gocho yuha irotyai kombingga ‘möneng wönggon namontachu munohu’yongo yuha wömai yapmu au maimiroc. Oro toroc kiapihorocno woi yapmu moröma muno. Kopotorocho woro-chon wöngnacno ogepma magamic. Wömai yaha, won-tucmuno toctoc amna yu ihorocgon nucni möneng koböcidimangma yuhagon möneng imongidang. Yu wömaikombiang, amna ihorocnoho möneng butogo ambaracsaringidang.

    35 “Worochoi oro, son muyu ayam soniha toup komb-ingga tong ogep tong imongitnung. Tongo son yuhamanomano boging imongga urago sogit sogitha kom-bininga. Son ihoroc tuyai wömai son Kopotoroc onocesinom itacma yuhon weni manani itmuya wöngnac soniogepma sinom sogitnahing. Yuho wömai amna wontuc-muno orin amna urago matongidangma yuha tong ogeptong imongitac. 36 Worocha wömai sontho ihorocgonNandöng sonihon toroc kiap ogepma tanmuya nuc soniyang banangga tong ogep tong imongitnung.”

    Son nuc sonihon toroc kiapmo angsoworengitninga37 Yesuho wönggon matano sakaun fiuna ingoroc yo-

    goc, “Sontho nuc sonihon toroc kiapmo angsoworeninga.Tuna Kopotorocho sonthon toroc kiap soni ihorocgonmaangsoworeic. O sontho nuc sonihon mata yu bödeunaurago wontucmuno imoninga. Tuna Kopotorocho matasoni ihorocgon mayun bödeuna urago wömun makamic.Sontho nuc sonihon turongono imu fat imongitnung.

  • Luk 6:38 41 Luk 6:43Tuna Kopotorocho sonthon turongo soni ihorocgon imunfat kamangoc.

    38 “Son muyu manomano soni amna auha silip tongimongitnung. Tuya Kopotorocho urago töngga sonihorocgon manomano iban kamangoc. O yuho wömaigipmohon toroc makamic. Muno yu oheta kureunaohuna koring önggöngno kiap get kamangoc. Sontho siliptongga nuc soniha manomano imongidangma worochontorocgon wömai Kopotorocho son manomano iban ka-mangoc.”

    39Oro Yesuho wönggon mata tepmo au ingoroc yogoc,“Amna au daro kom toctocyi yuho ogep amna au darosumo yu uyap indauntha woha muno? Woi muno! Ihoroctonggai wömai yaityaitgon gopmain ohun. 40 O man-agumboc auho wömai fandat fandat amnanohon kombickombic manggiraun. Wohong managumbocho kombickombic ogepma sogitdup tontacanu wömai yu fandatfandat amnano simbanggon in.

    41 “O goc yaöha fön obugu oröcaho daron itacmawo wömai angitaroc mahong ep moröma gakain daranitacma woha wömai makombiroc. 42 O gocu tingtingaoröca ingoroc inontaroc, ‘Oröc, noc fön daran itacmayopyopha kombihat.’ Ihoroc inongitaroc mahong gakaindaran wömai ep moröma itacma worocha wömai etnoitaroc. Goc imanang amna osuc epmoröma gochon daranitacma wo yongdengga mit wömai oröcahon fön obugudaron itacma woroc tuctugo foringga yohantaroc.”

    Ep koburochon mata tepmo(Matyu 7:16-20; 12:33-35)

    43 Yesuho wönggon mata sakaun fiuna mata tepmoau ingoroc yogoc, “Ep ogepma yu koburo wontuc-muno mafingitac. O ihorocgon ep wontucmunoho wö-

  • Luk 6:44 42 Luk 6:49mai koburo ogepma mafingitac. 44 Amnaho wömai epkoburo ango ephon foro ogepmahu o wontucmunohukombiantac. Amnaho wömai fik koburo yi dirongo tu-moc mabariic. O ihorocgon wain koburo wömai epgosongonma woce mayaun fetning. 45 Oro worochontorocgon wömai amna ogepmahon irotnon manomanoogepmahogon foc tongga ididang. Tuna amna worochonyoupno boinnobarac engoc. Wohong amna wontuc-muno yuhon irotnon wömai manomano wontucmunohofoc tongga idang. Tuna amna worocho duc matanoorin toroc kiapmo wontucmunogon tontac. Amnahonduc matanoho wömai irot kombic kombicnohon kiapmotarantac. Ogephu o wöntucmunohu yu duc matanohoworochon torocgon yongitac.”

    Böc toctochon kiapmo yai worochon mata tepmo(Matyu 7:24-27)

    46Yesuho wönggon ingoroc yogoc, “Tingting oro! Bon-gono muno sontho nocha ‘Moröma noni, Moröma noni’ihoroc nanongidang mahong nochon mata sumbot sum-botha wömai sonumakombing. 47Worocha tongga nochoamna nochon mata sumbot tongontacma yuhon torockiapha mata tepmo ingoroc kantiwa. 48 Amna wo yuböc toctocha tac. Tongo gopma giuna omoce sinom sopkoroc ohogoc. Tuna böc orungo sop tumoc omoce akepsinom tongga idiya böcno temongmun öantac. Tunamit yamuc öngkorop tongga böc wo koreantac mahongamna worocho böcno ogepma koingo sinom togocmahatongga böcno maköndet ongic. 49 Oro amna auho no-chon mata kombingga masumbicma yuhon foro wömaiingoroc. Amna wo yu böcno toctocha togoc mahong yuböcno orungohongopma imanang imananggongiuna böcorungo sop koroc mahogoc. Tuna yamuc öngkoropho

  • Luk 7:1 43 Luk 7:8engga böc wo koreuna kondet ongga obukogoc,” Yesuhoyuhon mata sumbot sumbothon mata tepmo ihoroc yo-goc.

    7Yesuho tawa amnahon ofisahon youp wabkaracno tun

    orokogoc(Matyu 8:5-13; Jön 4:46-53)

    1 Yesuho mata woroc ambarac owi amna inongbö-dengga mit Kaperneam böcsa woce onggoc. 2 Böcsa wocewömai tawa amnahon ofisa au idoc. Yu wömai tawaamna 100 yangtorengidoc. Oro ofisa worochon youpwabkaracno yu obukoc morö tongga omompha togoc.Ofisa yu wömai youp wabkaracnoha toup kombingidoc.3 Tongo yu Yesuho epacno kombingga Yuda nanohonamna dugo au inong yuna ehuya inogoc, “Son ongmuyaYesu inuya yu engga youp wabkaracna tun orokotun”,ihoroc inogoc. 4-5 Inuna amna dugo worocho Yesuotongmuya kiring imongga inogung, “Kombihi, ofisa woyu amna ogepma. Yu wömai Yuda nano noniha toupkombingitac. Tongo yu fatmata yocyoc böc noni tongnimogoc. Worocha goc muyu ongga yu tong fat yehi,”6-7 ihoroc inuya Yesuho yuot onggoc.

    Tuna yu böc ambehecgon ongkungidiya ofisaho nucniau inong muuna Yesuot engga mata ingoroc inogung,“Ofisa noni yu ingoroc yongga ninong muuna ebamon:‘Moröma, goc nocha youp morö tirocha. Noc amnaogepma muno worocha gocu nocho bucin öirocha. Nockombiaya nakabut gocot ehantatma woi angit maec. Nockombihat, gakain mataya woi gesöbarac. Worocha gockorungon itmina mata yia youp wabkaracna orokun.8 Noc wömai ihorocgon amna moröma auhon unenneitmaina yuhon matano sumboditat. O nochon unenne

  • Luk 7:9 44 Luk 7:15wömai ihorocgon tawa amnanai ida nochon mata sum-bodidang. Nocho au inontat: ‘Goc ongoi!’ Wömai yuongontac. O au inontat: ‘Goc epi!’ Wömai yu ehantac.O nocho youp wabkaracna inontat: ‘Goc youp woroctoi!’ wömai yuho youp woroc tontac.” 9 Yesuho amnaworochon mata kombingga soroc yongo irotno fadanguuna ibarun fauna owi amna yu tan tebungma inogoc,“Nocho ingo kantiwa: Israel nano sonin bonipsonidecmawömai amna au amna ngorochon kombing tobic tobictoroc kiap simbang magot.” 10 Yesu ihoroc yuna amnamorömaho inong muuna ebungma yu wönggon ibarufauna böcnon onggung. Ongga agungmai ofisahon youpwabkarac yu urop orokogoc.

    Yesuho owi kapihon manano tun wekogoc11 Oro worochon menon wömai Yesuho böcsa auhon

    onggoc. Böcsa worochon mano wömai Nain ihorocyongidung. Woce onguna youp amnani orin owi amnakoböcmaho yuot ebung. 12 Yu engga gombo morö böcsawo arenggumbec togocma worochon simbun ambehec-gon idiya yagungmai amna omomyi auhon ep fambangnowömai böcsa sumonne tongga tebung. Amna ombocmayu wömai owi kapi auhon manano tungu sinom idoc. Wotengga böcsaworochonowi amnakoböcma sinomphoowikapiot onggung. 13 Yu ongga idiya Morömaho owi kapiworoc angmuna irotno meptuna uroci morö kombigoc.Tongo yu owi inogoc, “Goc ointirocha.” 14 Ihoroc inunaamna fadang tebungmaho ehuya Yesu yu ongga fadangsogiuna amna fadang tebungma yu onggom suya Yesuhoamna ombocma inogoc, “Amna berac noc ingo gantiwa,goc idongoi!” 15 Ihoroc inuna amna omomyi wo idonggaforosingga duc mata yogoc. Tuna Yesu yu owi kapi womanano tungu wönggon imogoc.

  • Luk 7:16 45 Luk 7:2216 Owi amnaho toroc kiap wo angga irotno fadang

    öcno sinom tongo Kopotoroc yong moröng imongga yo-gung, “Mayain, Kopotorocho inoin owi amnani tongfatyecyecha yong tuctuc amna au moröma sinom yu inongmuuna nonthon bonip nonidec ehac.” 17 Yesuho torockiap ngo togocma worochon fatno wömai Yuda nanohonguroc orin sa guroc au ambehecgon idungma woce ong-bödegoc.

    Yesuho Jön yamuc gung imocimoc amnahon foroha yogoc(Matyu 11:2-19)

    18 Oro, Jönthon youp wabkarac yu Yesuho youp in-obarac togocma worochon fatno ambarac Jön inong-bödegung. Inuya Jöntho youp wabkaracnin yai in-ong yogoc. 19 Inong yuna ehunya Jöntho ingoroc in-ogoc, “Sodu Yesuot ongmunya ingoroc inong ac tarun,‘Amna Kopotorocho siuna ebepha yong koing yogocmaworoc woi gakaha woha non amna auha torengga itna?”20-21 Ihoroc inuna amna yaima yu Yesuot ongga ago-morocmai, Yesuho owi amna obukocno foro ihono ihonokoböcma sinom dongyun orokogung. O yu dogu won-tucmuno koböcma owi amnadecma dongyandoc. O darokom toctocyi dongyun orokuya daro wönggon forigung.Amna yaimaho wo angga Yesu inogomoroc, “Jön yamucgung imocimoc amna yu ingo ganong ac toctocha ninongmuuna ebamot: ‘Gocu amna Kopotorocho siuna ebephayong koing yogocma worocha woha amna auha torenggaitna?’ ”

    22 Ihoroc inunya Yesuho Jönthon youp amnanin mataurago ingoroc iban imogoc, “Sot ongga manomanoyaamorocma orin kombiamorocma worochon fatno Jöninarun. Amna dan komnima yu wönggon dan forictang. O amna orungo omong fatfatyi yu wönggonuyap itongidang. O amna obukoc lepra toctocyi yu

  • Luk 7:23 46 Luk 7:29orokodang. O amna onggim tong tongni yu wönggonmata kombiang. O amna omong fadungma yu wönggonwekongga itongeyang. O owi amna uroci yuho wömaifatmata ogepma kombingidang. 23 Boinno sinom, owiamna ambaracho nocha me manamingma yu wömaiborongdearut.”

    24 Yesuho Jönthon youp wabkaracnin yaima mataihoroc inongbödeuna yu ibarun fauna ongunya Yesu yuforosingga owi amna Jöntha inong tuctuc tongo ingorocyogoc, “Sonu tingting acacha ‘Jön ana’ yongo sa amnamaiyan woce onggung? Sonu sumpho fondom tongitepi togocma ‘woroc ana’ yongo yuot onggunghu nuhun?25Woha tingting acacha kombingo onggung? Amna au tectohomunmucno ogepma sinom tobic tobicyi worochu?Muno, amna tec tohomumucno ogepma orin yoctec mö-neng koböc idimangma yu wömai kinghon böc morömawocingon ididang. 26 Worochoi oro son tingting sinomacacha kombingo Jönot onggung? Kopotorochon yongtuctuc amna auhu? Boinno sinom, amna worocho wömaiyong tuctuc amnaosuc idungmayu ambarac yanggirahac.27Amna ngorocha sinomwömai Kopotorochon bapiyadecmata ingoroc irim toctocyi itac:

    ‘Nocho amna au siaya yu engmuna osuc fat gamongoowi amna nochon yongburoc mata inong tuctuctangoc. Tongo yu gochon uyap tong arangarangtangoc.’ ” (Malakai 3:1)

    28 Yesuho wönggon yogoc, “Nocho boinno sinom kan-tiwa, Jön yui amnamoröma sinom, yu wömai guroc amnaambarac yanggiratbödehac. Wohong Kopotorochon to-boruchon owi amna komanangno sinom yu wömai Jönanggiraang.”

    29 Owi amna ambarac yu Yesuhon mata wo komb-ingga yogung, “Boinno sinom, Kopotorochon toroc ki-

  • Luk 7:30 47 Luk 7:35apmo woi nongnongogon,” ihoroc yogung. O takis fogitfogit amna yu mata ihorocnogon yogung. Yu wömaiosuc Jönot onguya yamuc gungimogoc. 30 WohongFarisi orin amna moröma Yuda nanohon gendic nongoruangtorengidungma yu wömai Kopotorocho uyap ogepmatong indagocma wo me imongga Jönthon yamuc gupgupkiapha ‘muno’ yogung.

    31 Oro Farisiho uyap ogepmaha me imogungmahatongga Yesuho wönggon ingoroc yogoc, “Oro nochoowi amna önga idangma yuhon foroha tingting sinomyowa? Yuhon toroc kiapmo woi tingting? 32 Yu wö-mai wabkarac maket taitdec kömec tongidangma worocsimbang. Wabkaracho maket taitdec itmuya nucni ingoinogung, ‘Non uping mögomon mahong sonu ap ma-wodung. O non yong uroc ap yogomon mahong sonumaointogung.’

    33 “Mata tepmo worochon foro wömai ingoroc: Jönyu engmuna nacno gucsim omong omong orin yamucsinom worocgon nongo itongidina sontho yu angmuyayongidang: ‘Dogu wontucmunoho yudec itacmaha tacyo!’ 34 O önga wömai Amnahon Manano yu engmunanacno ogepma orin wain yamuc nongidina sontho yuangga yongidang: ‘Yui amna nongmenni, yu wain yamucnongga bumbum yongitac. O yu takis fogit fogit amnaorin wontucmuno toctoc amna yuot itmuya oröc oröctongitac.’ 35 Sonu ihoroc yongidang mahong mata soniwoi kandöc sinom. Kombiarut, owi amna Kopotorochonkombic kombic ogepma sumbodidangma yuha wömaiKopotorocho inoin uyap ogepma tong indauna tuctugokombiantang.”

    Wömuno toctoc owi auho Yesu orungo unac tugo ogep-madec wagang imogoc

  • Luk 7:36 48 Luk 7:4336Oro, Farisi au mano Saimon yu Yesu nacno nocnocha

    inong yogoc. Inong yuna Yesuho yuho bucin öngga nacnonocnoc abam woce omoc idoc. 37 Böcsa wocin wömaiwontucmuno toctoc owi au idoc. Yu kombigoc, YesuhoFarisiho bucin nacno nongga itac. Woroc kombinggasanda unac tugo ogepmawo sogitmuna eboc. 38EngmunaYesuho menon orungo foron woce yong ointongo idinadaro yamugoho Yesuhon orungodec ohuna bom togoc.Ihoroc tuna owi inoin bigo sakemoho daro yamugo wosac tongo Yesu gending imocimocha orungo ducin ducintongo unac tugo ogepmani sogito Yesu orungodec wa-gang imogoc.

    39 Oro owi yu ihoroc tongga idina Saimontho kiapmowo angmuna ingoroc kombigoc: ‘Owi ngoi wontucmunotoctoc owi. Worocha woroc, amna ngo boinno Kopotoro-chon yong tuctuc amna inai wömai yuho owi worochonforono kombiun.’ 40 Ihoroc kombiuna Yesuho yuhon irotkombic kombicno angga inogoc, “Saimon noc mata augantiwa.” Inuna Saimontho yogoc, “Oro fandat fandatamna yia kombiwa.” 41 Inuna Yesuhomata tepmo ingorocinogoc, “Amna yai idomoroc. Yuhon möneng butogoamna moröma audec idoc. Aumahon wömai 100 kinao aumahon wömai 10 kina möneng butogo ihoroc idoc.42Tunamöneng butogo saric sarichon bongono urop ebocmahong yaima yumönengha docmögomoroc. Tuna amnamorömaho yu yang banango inogoc, ‘Sotin urago docnowömai nocho komanang ta bödeantac.’ ”

    Yesuho mata tepmo wo inongga Saimon ingoroc inongac togoc, “Amna yaima numaho wömai amna morömahatoup kombiantac? Amna butogo moröma tun bödengimogocmahawohamöneng butogo obugugon tun bödengimogocma?” 43 Yesuho ihoroc inuna Saimontho ingorocyogoc, “Nocho wömai ingo kombihat, Amna möneng

  • Luk 7:44 49 Luk 7:50docnono morö imun fat imogocma yuho wömai amnamorömaha toup kombiantac.” Ihoroc yuna Yesuho ino-goc, “Goc boinno sinom yaroc.”

    44 Yesuho ihoroc yongga owiot ibarun fauna Saimoninogoc, “Owi ngo ahi. Nocu gocho bucin öhat mahonggocu toroc kiap ogepma tanda orungna sac toctochonyamuc au manamoroc. Wohong owi ngorocho wömaidaro yamugoho orungna sac tong nampac. Woroc tongobigo sakemoho tong manman tongnampac. 45 O gochoYuda nanohon toroc kiap ogepma tanda noc ducin ducinmatongnamorocmahong owi ngorocho wömai noc gend-ing namongga orungnadec ducin ducin tong namocgontongga itac. 46O gocho nocmamorö namoc namocha bic-nadec unac aumawagangnamorocmahong owi ngorochowömai unac tugo ogepma sinom wo orungnadec gung-namoc. 47Worocha nocho ingo gantiwa. Owi ngo yu osucwontucmuno koböc tongidoc mahong yu irotno tong fupnampac. Worocha tongga wontucmunono urop bödehac.Wohong amna auho wontucmuno obmugon tong sactongimogocma yu wömai nocha toup sinom makombic.”

    48 Yesuho Saimon ihoroc inongbödengga mit yu owiwo inogoc, “Owi, gochon wontucmuno urop bödehac.”49 Yesuho owi ihoroc inuna amna au woce idungma yumata woroc kombiuya angit maidina forosingga matainun ganun tongga yogung, “Amna ngo amna nucnihonturongo dongyun fat imongitacma woi numa sinom?”50 Ihoroc yuya Yesuho owi wowönggon inogoc, “Kombingtobic tobicaho tuna goc Kopotorochon fat itmina batipitaroc. Goc irot gucot ongoi,” ihoroc inogoc.

    8Owi auho Yesu tantonggung

  • Luk 8:1 50 Luk 8:8

    1 Oro worochon menon Yesuot youp amnani 12ot yuböcsa danong itongmuya Yesuho Kopotorochon toboruc-nohon fatmata ogepma owi amna fandat inong tonggoc.2 Tuna owi au yu ihorocgon Yesu tan tongidung. Yuwömai osuc dogu boyömoni o obukoc foro ihono ihononiididung mahong Yesuho yu dongyun orokogung. Owiauhon mano wömai Maria, yui Makdala böcsadecma.Yudec wömai dogu boyömo 7 ihorocho idung mahongYesuho yu dongyan imogoc. 3 O owi au mano Jöana. Yuwoi Kusahon oweno. Kusa yu wömai king Heröthon böcmoröma wo angtorengidoc. O owi au mano Susana. Oroowi worocot owi koböcma auot yu inoin möneng fogit-muya Yesu orin youp amnani tan tongo manomanohatongfat yengtonggung.

    Amnaho wit yitno andocma worochon mata tepmo(Matyu 13:1-9; Mak 4:1-9)

    4Oro owi amna koböcmaho böcsa woce wocema Yesuotengmuya suran tongga idiya Yesuho forosingga matatepmo ingoroc inogoc, 5 “Amna auho ongga wit yitnoantonggoc. Antongina yitno au wömai uyapdec mönggaidiya amnaho ongi epi tongo yambendung. O au wömaiyupho nagung. 6 Oro wit yitno auho wömai sop korocmöngga dogo köbung mahong sop koroc woce yamugomaidocmaha tongga yitno wo manman yongmuya om-bung. 7Oro yitno auhowömai yi dirongoni tumocmönggadogo köngmuya yi dirongoniho ihorocgon kungga karup-gon macfingga wit yitno tombuya ombung. 8 Oro wityitno auho wömai sa guroc ogepmadec möngga dogoköngmuya boinno ogepma figung. Yitno tungu tunguwömai koburo 100 worochon toroc figung.” Yesuho matatepmo woroc yongbödengga ingoroc mambodoc, “Amnaauho onggimobarac idai wömai yu mata ngo kombiun.”

  • Luk 8:9 51 Luk 8:14Yesuho foro yaöha mata tepmo yongidoc(Matyu 13:10-17; Mak 4:10-12)

    9Oro Yesuhomata tepmo ihoroc inuna youp amnanihomakombing tuctuc tongo Yesu worochon foroha inong actuya Yesuho ingoroc inogoc, 10 “Kopotorochon toboruc-nohon foro wömai eran maec. Wohong Kopotorocho sonkang banauna sonu wo urop kombiangmahong owi amnaauhawömai nochomata tepmogon inongitat. Ihoroc toyaAisayaho mata yogocma worocho boinno entac:

    ‘Owi amnaho dan foric tontang mahong yapmu auangtangtang matoning. O yu matahon kekoröpnokombian-tang mahong mata worochon foro tuctugomakombining.’ (Aisaia 6:9)

    Wit yitnohon mata tepmohon foro(Matyu 13:18-20; Mak 4:13-20)

    11 Yesuho matano sakaun fiuna ingoroc yogoc, “Wityitnohon mata tepmo worochon foro kombiarut. Wityitno woi Kopotorochon matano. 12 Oro wit yitnouyapdec mögungma worochon yong tuctucno wömai in-goroc: Owi amna au yu Kopotorochon mata onggim-phagon kombingidang. Tuna dogu kopotho engmunaKopotorochon mata urop irodin idangma wo ambaracfuun deantac. Woi ‘owi amna wo Kopotorochon fatmatakombing tobing imuya Kopotorocho yu wönggon inohabatip fogiicyit’ yongo fatmata tun deditac. 13Orowit yitnosop koroc mögungma worochon yong tuctucno wömaiingoroc: Owi amna au yu fatmata ogepma kombinggakarupgon sogida borongdedidang mahong wit yitnohofonsirango guroc ganang angit mahogocmaha tonggayu tonguc yecyec bongonodec makoingsi karupgon mö-nahing. 14 Oro, wit yitnoho yi dirongoni tumoc mö-gungma worochon yong tuctucno wömai ingoroc: Owi

  • Luk 8:15 52 Luk 8:18amna au yu Kopotorochon fatmata kombingidang ma-hong yu gurochon itonggongnoha kombingbanac morötongidang. Tongo yu mönenghahu o gurochon ibibomanomanohahu borongdedidang. Tuna kiap woro-cho yitno ogepma tun mointuna boinno muno entang.15 Worochoi oro wit yitno guroc ogepmadec mögungmaworochon kiapmo wömai ingoroc: Owi amna au yu Kopo-torochon mata tuctugo kombingga irotnon sogit akeptongidang. Sogit akep tuya kombing tobic tobicnohokoing songga idina boinno koböcma finahing.”

    Gop yagunohon mata tepmo(Mak 4:21-25)

    16 Yesuho wönggon mata tepmo au ingoroc yogoc,“Amnaho gop gata wö gananghu o abam unehu wocemasingidang. Muno sinom, amnaho wömai gopnoabam korocgon siuya amna auho böc ganang ehuyagopho yaguno möng imontac. 17Worochon toroc wömaimanomano öp idangmaworochomit eran öngkupnahing.O ihorocgon manomano amnaho öp yau wedidangmaworocho eran öngkungbödeuya amnaho yango tuctugokombinahing. 18 Worochai son soni woho. Son onggimsoni nochon mataha ogepma sinom siarut. Wömai yaha,amna au yu mom toboruchon foro urop obmukusuckombiang. Worocha tongga Kopotorocho yuhon kombickombicno obugu wo sakaun fiuna yu worochon forotuctugo sinom kombinahing. Wohong amna au yu momtoboruchon kombic kombicha kombiuya sahano itacmayudec wömai Kopotorocho kombic kombicno ambaracfuun deuna bumbum yongbödenahing.”

    Yesuhon macni orugi sinom woi numari?(Matyu 12:46-50; Mak 3:31-35)

  • Luk 8:19 53 Luk 8:2519 Oro bongono wocingon Yesuhon macno orugi yu

    Yesu acacha ebung. Engga yagungmai owi amna koböchoYesu idocan woce arenggumbec tongga idung. WorochaYesuot onggongon uyapno maidoc. 20 Ihoroc idiya amnaauho woroc yangga Yesu inogoc, “Maca oröcai yu taitdecida gacgacha yang.” 21 Ihoroc inuna Yesuho mata ökeneingoroc iban imogoc, “Nochonmacnai oröcnai sinomwoinumari? Woi owi amna Kopotorochon fatmata komb-ingga worochon torocgon itongidangma yu woroc.”

    Yesuho yuna sum moröma imun fadoc(Matyu 8:23-27; Mak 4:35-41)

    22 Oro oipmonu Yesuho youp amnani inogoc, “Yamucöngkoring gino ökene woce ongona.” Ihoroc inunayu girang audec bangmu uuna onggung. 23 OngidiyaYesuho dupdup imuna duboc. Dungo idina wohogonsum morömaho busuna yamuc toup öngmuna girangganang ohuna yu yamuc ganang ohonggonga togung.24Woroc tuna youp amnaho wo angbotongga Yesu inongyongga mambodung, “Moröma non urop yamuc tumocohonggonga tamon!” Ihoroc inuya Yesuho idongga summoröma orin yamuc funfuro woroc inong fauna sumphoonggom suna yamucho nongnong yongga idoc.

    25 Ihoroc tunya Yesuho youp amnani inogoc, “Kombingtobic tobic soni nahe?” Ihoroc inuna youp amnani yuYesu toroc kiap togocmawoangga soroc yongga botonggainohogon mata inun ganun tongga yogung, “Mayain,amna ngoi numa sinom. Yu mata orongi yuna yamucfunfuro orin sumpho yuhon matano sumbodamoroc,”ihoroc yogung.

    Yesuho amna audecma dogu wontucmuno dong yandoc(Matyu 8:28-34; Mak 5:1-20)

  • Luk 8:26 54 Luk 8:33

    26 Oro mit Yesuot youp amnaniot yu wönggon gi-rangdec ongga Gerasa nanohon guroc woce onggung.Sa wo wömai Galili böcsa yamuc öngkoring worochontero ökene idoc. 27 Wocin ongkungga Yesu yu girangimun fauna gurocdec bangmun muuna amna au doguboyömpho sogit sogityima yu Yesu aun fedoc. Amna woyuGerasa böcsaema. Oyuböcnomunoo tec borunomunomuroc itongidina sa ubarago idoc. Dupdupha wömai yuiguroc gopma amna fiiyan woce ongidoc. 28 Oro amnaworocho Yesu angga Yesuhon orungo forodec mönggaecnang sinom mamboda yogoc, “Ayöö Yesu, goc woiKopotoroc onoce sinom yuhon Manano. Gocu yaö tongnamnampha eparoc. Gocu noc focfoc namongga ti obök-ityit.” 29 Yesu yu urop dogu wontucmuno wo ‘amnaimun fahun’ yongo inong mudocmaha tongga yu ihorocmambodoc.

    Oro Gerasa nano yu wömai osuc amna woroc senorin hankapdec kaning yungidung mahong dogu won-tucmunoho yuho irotnon ididungma yuho kudat kudattongmuya sen orin hankap dong dogit dogit tongga bum-bum yongo ongga sa guroc amna maian woce itongidoc.30Oro Yesuho amna wo inong ac tongo inogoc, “Gocmayanuma?” Ihoroc inuna amna worocdec dogu wontucmunokoböcma ididungmaha yu yogoc, ‘nochon mana woi ami’ihoroc yogoc. 31Yunadoguboyömpho ecnang sinomYesudönac inongo yogung, “Goc niria ongga dogu kopothonganango forono muno woce ohonintha.”

    32 Oro bongono wocin wömai bot koböcma sinom saurongo ambehecgon woce nacno nongo idung. Tunadogu boyömpho Yesu dönac ingoroc inogung, “Goc ningbanaia non botho irotnon ohona.” Ihoroc inuya Yesuhoyu kombing imuna wocegon ohogung. 33Woroc tuya botworocho bumbum yongmuya domdomgon sa bohöngnon

  • Luk 8:34 55 Luk 8:41-42ohongga yamuc ganang ohongmuya omong fatbödegung.

    34 Oro ihoroc tuya amna bot wo yangtorengidungmayu yapmu woroc angbotongmuya domdomgon onggaworochon fatno böcsa danong inong tonggung. 35 Ihoroctuya owi amna yu ‘yaö sinom tuna kiap wo öngkupac’yongo Yesuot ebung. Engga agungmai dogu boyömphoamna wo urop imu fauna kombic kombicno ogep idinaboru temongga Yesuhon orungo forodec omoc idoc. Tunaowi amnaho wo angga botogung.

    36Tuna amna Yesuho togocmawo ino daroho agungmayu worochon fatno owi amna inong tonggung. 37 Ihorocinuya Gerasa nano ambaracho wo kombingga toupbotongga ‘Yesu sa guroc noni imun fahun’ yongo Yesudönac inogung. Ihoroc inuya Yesu yu girangdec bangmunuuna onggonga togocmahong 38amnadoguwontucmunodongyan imogocma yu ‘Yesuot itongowa’ yongo dönacinogoc mahong Yesuho ‘muno’ yongo 39 ingoroc inogoc,“Goc ibari fauna böcan ongga Kopotorocho goc ogepmasinom tongfat gegocma worochon fatno owi amnadecyong morögiruc.” Ihoroc inuna amna wo ibarun faunaongga böcsa danong Yesuho yuha ogepma sinom tongfatyegocma worochon fatno owi amna inong tonggoc.

    Yesuho Yairushonweno orin owi au dongyun orokogomoroc(Matyu 9:18-26; Mak 5:21-43)

    40 Oro, yamuc öngkoring gino ökene woce owi amnakoböcmaho Yesuha torengga idung. Torengga idiyaYesuho ehuna angga borongdedung. 41-42 Ihoroc tuyaamna au mano Yairus yu Yesuot eboc. Yu wömai Yudananohon fatmata yocyoc böc angtorengidoc. Tongoyuhonweno tungu batip sinomworocho omompha togoc.Yuhon birucno wömai 12 ihoroc idoc. Worocha tonggaYairus yu engmunaYesuhon orungo forodec goruc yemoc

  • Luk 8:43 56 Luk 8:50

    tongimongga ‘Yesuho wena tun orokotun’ yongo kiringimogoc.

    Ihoroc tuna Yesu urop ‘Yairusho bucin ongowa’ yongouyapdec ongga idina owi amna koböcmaho foc akeptocno sinom tongga nucno köreun köreun tong tong-gung. 43 Ihoroc tuya owi auho wocin idoc. Yu wömainogotnoho wuna idina biruc 12 ihoroc idoc. Amna auhoyuhon obukocno tun orokoc orokocno wömai maidoc.44 Worocha tongga owi worocho Yesuhon menon ambe-hecgon sinom engmuna oburoho Yesuhon tec tohomun-möcno worochon mondopmo wot mögoc. Wot mönggawohogon nogot obukocno wo manman yongo bödegoc.

    45 Owiho Yesu wot muuna Yesuho woroc kombinggasuraro inong ac tongga yogoc, “Numaho oburo nocdecnot möhac?” Ihoroc yuna amna ambaracho ‘muno’ yo-gung, ‘non ihoroc matomon’. Ihoroc yuya Pitaho yogoc,“Moröma yahi, owi amna koböcma sinompho goc gangarenggumbec tongga nucno köreun köreun tongga gocgot muang.” 46 Pitaho ihoroc inogoc mahong Yesuho kir-ingga wönggon yogoc, “Amna auho oburo nocdec sihac.Noc kombihat, gesöna au noc nangmun fauna ongeyac.”

    47 Yesuho ihoroc yuna owi wo ‘noc angit öp mait’yongga kudat konoc konoc tongga Yesuho yangamin eng-muna orungo forodec goruc yemoc tongga oburo Yesudecsigocma o obukocno karupgon imun fadocma worochonfatno owi amna ambarac inong taboc. 48 Ihoroc yongtaunaYesuho inogoc, “Wena, gocho kombing tobing nam-parocmaha tongga orokotaroc. Goc irot gucot onggoi.”

    49Oro Yesuho abe mata yongo idina Yairusho bucinmaamna auho engga Yairus inogoc, “Managumboca uropomec. Worocha goc fandat fandat amna ngo youp morökomanang imirocha.” 50 Ihoroc yuna Yesuho mata woroc

  • Luk 8:51 57 Luk 9:3kombingga Yairus inogoc, “Goc botirocha, goc kombingtobing namia weya orokontac.”

    51 Ihoroc inongga Yesuho Yairusho bucin ongkunggaböc ganang ögoc. Yu owi amna yang firiuna yu böcganang maögung. Muno, Pita, Jön, Jems orin man-agumboc worochon macnin fanin yu worocgon yaunaböc ganang ögung. 52 Owi amna böc amante idungmayu managumboc worocha uroci kombingmuya yong oin-tongo idiya Yesuho inogoc, “Son ointoninga. Yu mamec,yu komanang dungo itac.”

    53 Inuna owi amnaho matano wo kombingga angyong-gudung. Wömai yaha yu kombigung managumboc woboinno sinom omecmaha angyonggudung. 54 WohongYesu yu managumboc owino worochon oburo sogidaingoroc inong yogoc, “Wena goc idongoi.” 55 Ihorocinuna owi worochon yarunoho engmuna irotnon ohunayu idonggoc. Idonguna Yesuho ‘nacno au imarut’ yongoinogoc. 56 Woroc tuna macnin fanintho wo angga sorocyogomoroc. Tuna Yesuho mata orongi inongo yogoc,“Son yapmu ngo öngkupacma worochon fatno owi amnaau inodimorocha.” Yesu yu ihoroc yongo ‘muno’ inogoc.

    9Yesuho youp amnani 12 yu youpha inong mudoc(Matyu 10:5-15; Mak 6:7-13)

    1Oro, Yesuho youp amnani 12 inong yuna ebung. Ehuyayuho owi amnadec dogu boyömo dong yanyanthon gesöorin obukoc foro ihono ihono dongyu orokoc orokochongesö imogoc. 2 Tongga yu inoin madec Kopotorochontoborucnohon fatmata owi amnadec yong fandat inocinocha orin owi amna dongyu orokoc orokocha inongmu-doc. 3 Tongo yu youphon yong fasun fasun mata ingorocinogoc, “Son uyaphon yapmu manomano au fogitninga.

  • Luk 9:4 58 Luk 9:9

    Woi uyaphon kandönghu o yochu o nacnohu omönenghuyapmu ihorocno fogitninga. O tec tohomumuc soniwömai tungutnigon fogiarut. 4 O son böcsa au woceongkuya böc morömpho sonthon idit böc au kamuyai sonböc wocingon itmuya böc au mongurac toninga. Munoson wocingon idtongga son böcsa wo imu faangoc.

    5 “Oro son böcsa auhon onguya böc morömpho oröcmatong kamuyai wömai sonu yu me imongo guroc tongfönfön orung sonidecma fororop tongyu muuya böcsawo imu fauna ongonung. Ihoroc tuya böc morömphokiap wo angga kombinahing, ‘Ayöö, non toroc kiap won-tucmuno tong imogomonmaha tang yo.’ ” 6 Yesuho youpmata ihoroc inongga youp amnani inongmuuna yu böcsawohon wohon itongmuya fatmata ogepma owi amnayong fandat inong tonggung orin obukocnima dongyuorokogung.

    Heröt yu Yesuha ‘numa sinom’ yongo kombigoc(Matyu 14:1, 2; Mak 6:14-16)

    7 Oro, Galili provinshon gavman amna moröma kingHeröt, yu Yesuho youp togocma worochon fatno kom-bigocmaha soroc yongga kombic kombic youp morötogoc. Amna auho wömai yongidung, ‘KopotorochoJön kumkumonma tun idonggoc yo’. 8 O auho wö-mai yongidung, ‘Yong tuctuc amna Elaiya yu öngkungnimogoc yo.’ Oro auho yogung, ‘Kopotorochon yongtuctuc amna osuc itongidungma yudecma tungu auhoomocdecma wekongga bonip nonidec itongeyac.’ 9 Oroowi amnaho ihoroc yong tonguya Herötho mata wokombiun gorong gorong yuna yogoc, “Noc urop Jönthonbangaro magot. Worocha amna ngo yu numa sinom? Yuyoupno foro au sinom tuna owi amnaho yuya kombihat.”Herötho ihoroc yongga Yesu acacha toup kombigoc.

  • Luk 9:10 59 Luk 9:17

    Yesuho amna 5,000 ihoroc nacno silip tong imogoc(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Jön 6:1-13)

    10 Oro Yesuhon youp amnani yu youpno tu bödeunaibaru fauna Yesuot engmuya youp togungmahon fatnoinogung. Inongbödeuya Yesuho ‘nonigon itna’ yongoyu yangauna owi amna dongyu fauya böcsa au manoBetsaida woce onggung 11mahong owi amna koböcmahoYesu sa woce itacno kombingga yu tanda ehuya yanggaYesuho yu Kopotoro