luẬt hÌnh sỰ viỆt nam phẦn cÁc tỘi phẠm · bỘ giÁo dỤc vÀ ĐÀo tẠo trƯỜng...

B GIO DC V O TO

TRNG I HC CN TH

LUT HNH S VIT NAM PHN CC TI PHM

Bin san: Tin s Phm Vn Beo

Cn Th - 2008

MC LC

MC LC ................................................................................................................................1 BI 1: MT S VN L LUN V XC NH TI DANH....................................12 V PHNG PHP XC NH TI DANH, KHUNG HNH PHT..............................12 PHN I: NH TI V C S PHP L NH TI .................................................12

I. NH TI........................................................................................................................12 1. Khi nim v nh ti..................................................................................................12 2. ngha ca vic nh ti ............................................................................................12 3. Mi quan h gia trit hc v quy phm php lut hnh s trong vic nh ti .........13

II. C S PHP L CA NH TI ..............................................................................15 1. Php lut hnh s c ngha quyt nh trong qu trnh nh ti...............................15 2. Cu thnh ti phm l cn c php l duy nht nh ti........................................17

PHN II: PHNG PHP NH TI, XC NH KHUNG HNH PHT .....................18 I. PHNG PHP NH TI I VI MT V N C TH ...................................18

1. Tm tt v phn tch hnh vi ca ngi phm ti trong v n ...................................18 2. Xc nh khch th loi ca hnh vi xm hi m b can thc hin v cc quy phm php lut hnh s cn kim tra ........................................................................................19 3. Kim tra quy phm php lut hnh s (CTTP c th) trong mi lin h vi tng hnh vi ca b can trong v n .................................................................................................19 4. Kt lun.......................................................................................................................22

II. NH TI DANH TRONG MT S TRNG HP C BIT ............................22 2. nh ti danh trong trng hp phm nhiu ti, phm ti nhiu ln, ti phm v ti phm nguy him..............................................................................................................24 3. nh ti danh trong trng hp phm nhiu lut theo Lut hnh s Vit Nam .........27 4. nh ti danh trong trng hp ng phm ...............................................................29 5. nh ti danh trong trng hp ngi thc hnh c hnh vi thi qu....................33

III. CC V N C TH V HNG NH TI MU..............................................34 1. V n 1........................................................................................................................34 2. V n 2:.......................................................................................................................37

CU HI NH GI .......................................................................................................41 TI LIU THAM KHO ..................................................................................................41

BI 2: CC TI PHM XM PHM AN NINH QUC GIA...........................................42 I. KHI NIM V C IM CC TI XM PHM AN NINH QUC GIA ..........42

1. Khi nim v cc ti xm phm an ninh quc gia......................................................42 2. c im php l ca cc ti xm phm an ninh quc gia.........................................43

II. CC TI XM PHM AN NINH QUC GIA C TH ...........................................44 1. Ti phn bi t quc (iu 78 B lut hnh s) .........................................................44 2. Ti hot ng nhm lt chnh quyn (iu 79 B lut hnh s) ...........................45 3. Ti gin ip (iu 80 B lut hnh s) .....................................................................47 4. Ti xm phm an ninh lnh th (iu 81 B lut hnh s) ........................................49 5. Ti bo lon (iu 82 B lut hnh s) ......................................................................50

1

6. Ti hot ng ph (iu 83 B lut hnh s)..............................................................51 7. Ti khng b (iu 84 B lut hnh s) .....................................................................52 8. Ti ph hoi c s vt cht - k thut ca nc CHXHCNVN (iu 85 B lut hnh s)....................................................................................................................................54 9. Ti ph hoi vic thc hin chnh sch kinh t - x hi (iu 86 B lut hnh s) ...55 10. Ti ph hoi chnh sch on kt (iu 87 B lut hnh s) ...................................56 11. Ti tuyn truyn chng Nh nc CHXHCNVN (iu 88 B lut hnh s) ..........58 12. Ti ph ri an ninh (iu 89 B lut hnh s)..........................................................59 13. Ti chng ph tri giam (iu 90 B lut hnh s) ..................................................61 14. Ti trn i nc ngoi hoc trn li nc ngoi nhm chng chnh quyn nhn dn (iu 91 B lut hnh s).........................................................................................62

CU HI NH GI .......................................................................................................64 TI LIU THAM KHO ..............................................................................................64

BI 3: CC TI XM PHM TNH MNG, SC KHO,...............................................65 NHN PHM, DANH D CA CON NGI...................................................................65

I. CC TI XM PHM TNH MNG CA CON NGI .........................................65 1. Khch th ....................................................................................................................65 2. Mt khch quan...........................................................................................................65 3. Ch th ........................................................................................................................66 4. Mt ch quan...............................................................................................................66

II. CC TI PHM XM PHM TNH MNG C TH .............................................66 1. Ti git ngi (iu 93 B lut hnh s) ...................................................................66 2. Ti git con mi (iu 94 B lut hnh s) ...........................................................74 3. Ti git ngi trong trng thi tinh thn b kch ng mnh (iu 95 B lut hnh s).........................................................................................................................................75 4. Ti git ngi do vt qu gii hn phng v chnh ng (iu 96 B lut hnh s).........................................................................................................................................80 5. Ti lm cht ngi trong khi thi hnh cng v (iu 97 B lut hnh s) ...............83 6. Ti v lm cht ngi (iu 98 B lut hnh s)....................................................85 7. Ti v lm cht ngi do vi phm quy tc ngh nghip hoc quy tc hnh chnh (iu 99 B lut hnh s)................................................................................................86 8. Ti bc t (iu 100 B lut hnh s)........................................................................87 9. Ti xi gic hoc gip ngi khc t st (iu 101 B lut hnh s) .......................90 10. Ti khng cu gip ngi khc ang trong tnh trng nguy him n tnh mng (iu 102 B lut hnh s)..............................................................................................91 11. Ti e do git ngi (iu 103 B lut hnh s) ....................................................93

II. CC TI XM PHM SC KHO CA CON NGI...........................................95 1. Ti c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc (iu 104 B lut hnh s)...............................................................................................................95 2. Ti c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc trong trng thi tinh thn b kch ng mnh (iu 105 B lut hnh s) ......................................101 3. Ti c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc do vt qu gii hn phng v chnh ng (iu 106 B lut hnh s)...........................................102 4. Ti gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc trong khi thi hnh cng v (iu 107 B lut hnh s)..............................................................................103

2

5. Ti v gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc (iu 108 B lut hnh s).............................................................................................................104 6. Ti v gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc do vi phm quy tc ngh nghip hoc quy tc hnh chnh (iu 109 B lut hnh s) ..................104 7. Ti hnh h ngi khc (iu 110 B lut hnh s) ................................................105 8. Ti ly truyn HIV cho ngi khc (iu 117 B lut hnh s)..............................106 9. Ti c truyn HIV cho ngi khc (iu 118 B lut hnh s) ............................107

III. CC TI XM PHM NHN PHM, DANH D CA CON NGI...............109 1. Ti hip dm (iu 111 B lut hnh s) .................................................................109 2. Ti hip dm tr em (iu 112 B lut hnh s) ......................................................114 3. Ti cng dm (iu 113 B lut hnh s) ..............................................................116 4. Ti cng dm tr em (iu 114 B lut hnh s)...................................................118 5. Ti giao cu vi tr em (iu 115 B lut hnh s) .................................................120 6. Ti dm i vi tr em (iu 116 B lut hnh s)...............................................122 7. Ti mua bn ph n (iu 119 B lut hnh s) ......................................................123 8. Ti mua bn, nh tro hoc chim ot tr em (iu 120 B lut hnh s)...........125 9. Ti lm nhc ngi khc (iu 121 B lut hnh s) ..............................................127 10. Ti vu khng (iu 122 B lut hnh s)...............................................................128

CU HI NH GI .....................................................................................................130 TI LIU THAM KHO ................................................................................................130

BI 4: CC TI XM PHM QUYN T DO, ..............................................................131 DN CH CA CNG DN.............................................................................................131

I. KHI NIM CC TI XM PHM QUYN T DO, DN CH .........................131 II. CC TI PHM XM PHM QUYN T DO, DN CH C TH ..................131

1. Ti bt, gi hoc giam ngi tri php lut (iu 123 B lut hnh s)..................131 2. Ti xm phm ch ca cng dn (iu 124 B lut hnh s) ...............................133 3. Ti xm phm b mt hoc an ton th tn, in thoi, in tn ca ngi khc (iu 125 B lut hnh s)......................................................................................................135 4. Ti xm phm quyn bu c, quyn ng c ca cng dn (iu 126 B lut hnh s).......................................................................................................................................137 5. Ti lm sai lch kt qu bu c (iu 127 B lut hnh s) ....................................138 6. Ti buc ngi lao ng, cn b, cng chc thi vic tri php lut (iu 128 B lut hnh s) ..................................................................................................................139 7. Ti xm phm quyn hi hp, lp hi, quyn t do tn ngng, tn gio ca cng dn (iu 129 B lut hnh s)............................................................................................141 8. Ti xm phm quyn bnh ng ca ph n (iu 130 B lut hnh s).................142 9. Ti xm phm quyn tc gi (iu 131 B lut hnh s).........................................143 10. Ti xm phm quyn khiu ni, t co (iu 132 B lut hnh s).......................146


BI 5: CC TI XM PHM S HU............................................................................149 I. KHI NIM CC TI XM PHM S HU ..........................................................149 II. CC TI XM PHM S HU C TH................................................................151

1. Ti cp ti sn (iu 133 B lut hnh s) ............................................................151 2. Ti bt cc nhm chim ot ti sn (iu 134 B lut hnh s) ............................156

3

3. Ti cng ot ti sn (iu 135 B lut hnh s)...................................................159 4. Ti cp git ti sn (iu 136 B lut hnh s) .....................................................161 5. Ti cng nhin chim ot ti sn (iu 137 B lut hnh s) ................................163 6. Ti trm cp ti sn (iu 138 B lut hnh s) ......................................................165 7. Ti la o chim ot ti sn (iu 139 B lut hnh s) ......................................168 8. Ti lm dng tn nhim chim ot ti sn (iu 140 B lut hnh s)...................170 9. Ti chim gi tri php ti sn (iu 141 B lut hnh s) .....................................173 10. Ti s dng tri php ti sn (iu 142 B lut hnh s).......................................174 11. Ti hu hoi hoc c lm h hng ti sn (iu 143 B lut hnh s) ...............176 12. Ti thiu trch nhim gy thit hi nghim trng n ti sn Nh nc (iu 144 B lut hnh s).............................................................................................................178 13. Ti v gy thit hi nghim trng n ti sn (iu 145 B lut hnh s) .........179


BI 6: CC TI XM PHM CH HN NHN V GIA NH............................182 I. KHI NIM CC TI XM PHM CH HN NHN V GIA NH..........182 II. CC TI PHM XM PHM CH HN NHN V GIA NH C TH ...182

1. Ti cng p kt hn hoc cn tr hn nhn t nguyn, tin b (iu 146 B lut hnh s) .........................................................................................................................182 2. Ti vi phm ch mt v, mt chng (iu 147 B lut hnh s) ........................185 3. Ti t chc to hn, ti to hn (iu 148 B lut hnh s) ....................................186 4. Ti ng k hn nhn tri php lut (iu 149 B lut hnh s) .............................188 5. Ti lon lun (iu 150 B lut hnh s) .................................................................189 6. Ti ngc i hoc hnh h ng b, cha m, v chng, con, chu, ngi c cng nui dng mnh (iu 151 B lut hnh s)...............................................................191 7. Ti t chi hoc trn trnh ngha v cp dng (iu 152 B lut hnh s)...........193


BI 7: CC TI XM PHM TRT T QUN L KINH T......................................195 I. KHI NIM CC TI XM PHM TRT T QUN L KINH T ....................195 II. CC TI PHM XM PHM TRT T QUN L KINH T C TH .............197

1. Ti bun lu (iu 153 B lut hnh s) ..................................................................197 2. Ti vn chuyn tri php hng ho, tin t qua bin gii (iu 154 B lut hnh s).......................................................................................................................................201 3. Ti sn xut, tng tr, vn chuyn, bun bn hng cm (iu 155 B lut hnh s).......................................................................................................................................201 4. Ti sn xut, bun bn hng gi (iu 156 B lut hnh s) ...................................202 5. Ti sn xut, bun bn hng gi l lng thc, thc phm, thuc cha bnh, thuc phng bnh (iu 157 B lut hnh s)........................................................................204 6. Ti sn xut, bun bn hng gi l thc n dng chn nui, phn bn, thuc th y, thuc bo v thc vt, ging cy trng, vt nui (iu 158 B lut hnh s)..............205 7. Ti kinh doanh tri php (iu 159 B lut hnh s)...............................................206 8. Ti u c (iu 160 B lut hnh s) .....................................................................207 9. Ti trn thu (iu 161 B lut hnh s)..................................................................208 10. Ti la di khch hng (iu 162 B lut hnh s) ...............................................210

4

11. Ti cho vay li nng (iu 163 B lut hnh s)....................................................211 12. Ti lm tem gi, v gi, ti bun bn tem gi, v gi (iu 164 B lut hnh s).212 13. Ti c lm tri quy nh ca Nh nc v qun l kinh t gy hu qu nghim trng (iu 165 B lut hnh s) ..................................................................................212 14. Ti lp qu tri php (iu 166 B lut hnh s)...................................................214 15. Ti bo co sai trong qun l kinh t (iu 167 B lut hnh s)..........................215 16. Ti qung co gian di (iu 168 B lut hnh s)................................................216 17. Ti c lm tri quy nh v phn phi tin, hng cu tr (iu 169 B lut hnh s)..................................................................................................................................216 18. Ti vi phm quy nh v cp vn bng bo h quyn s hu cng nghip (iu 170 B lut hnh s).............................................................................................................217 19. Ti xm phm quyn s hu cng nghip (iu 171 B lut hnh s)..................218 20. Ti vi phm cc quy nh v nghin cu, thm d, khai thc ti nguyn (iu 172 B lut hnh s).............................................................................................................218 21. Ti vi phm cc quy nh v s dng t ai (iu 173 B lut hnh s) .............219 22. Ti vi phm cc quy nh v qun l t ai (iu 174 B lut hnh s)..............220 23. Ti vi phm cc quy nh v khai thc v bo v rng (iu 175 B lut hnh s).......................................................................................................................................220 24. Ti vi phm cc quy nh v qun l rng (iu 176 B lut hnh s) .................223 25. Ti vi phm cc quy nh v cung ng in (iu 177 B lut hnh s)...............226 26. Ti s dng tri php qu d tr b sung vn iu l ca t chc tn dng (iu 178 B lut hnh s)......................................................................................................227 27. Ti vi phm cc quy nh v cho vay trong hot ng ca cc t chc tn dng (iu 179 B lut hnh s)............................................................................................227 28. Ti lm, tng tr, vn chuyn, lu hnh tin gi, ngn phiu gi, cng tri gi (iu 180 B lut hnh s)......................................................................................................228 29. Ti lm, tng tr, vn chuyn, lu hnh sc gi, cc giy t c gi tr gi (iu 181 B lut hnh s).............................................................................................................229


BI 8: CC TI PHM V MI TRNG.....................................................................230 CC TI PHM V MI TRNG C TH..............................................................231

1. Ti gy nhim khng kh (iu 182 B lut hnh s) ...........................................231 2. Ti gy nhim ngun nc (iu 183 B lut hnh s) ........................................233 3. Ti gy nhim t (iu 184 B lut hnh s) ......................................................234 4. Ti nhp khu cng ngh, my mc, thit b, ph thi hoc cc cht khng m bo tiu chun bo v mi trng (iu 185 B lut hnh s) ...........................................235 5. Ti lm ly lan dch bnh nguy him cho ngi (iu 186 B lut hnh s) ..........236 6. Ti lm ly lan dch bnh nguy him cho ng vt, thc vt (iu 187 B lut hnh s)..................................................................................................................................238 7. Ti hu hoi ngun li thu sn (iu 188 B lut hnh s) ...................................239 8. Ti hu hoi rng (iu 189 B lut hnh s) .........................................................240 9. Ti vi phm cc quy nh v bo v ng vt hoang d qu him (iu 190 B lut hnh s) .........................................................................................................................243

5

10. Ti vi phm ch c bit i vi khu bo tn thin nhin (iu 191 B lut hnh s)..................................................................................................................................246


BI 9: CC TI PHM V MA TU...............................................................................247 CC TI PHM V MA TU C TH........................................................................248

1. Ti trng cy thuc phin hoc cc loi cy khc c cha cht ma tu (iu 192 B lut hnh s) ..................................................................................................................248 2. Ti sn xut tri php cht ma tu (iu 193 B lut hnh s)................................250 3. Ti tng tr, vn chuyn, mua bn tri php hoc chim ot cht ma tu (iu 194 B lut hnh s).............................................................................................................255 4. Ti tng tr, vn chuyn, mua bn tri php hoc chim ot tin cht dng vo vic sn xut tri php cht ma tu (iu 195 B lut hnh s) ..........................................260 5. Ti sn xut, tng tr, vn chuyn, mua bn cc phng tin, dng c dng vo vic sn xut hoc s dng tri php cht ma tu (iu 196 B lut hnh s) ....................262 6. Ti t chc s dng tri php cht ma tu (iu 197 B lut hnh s) ...................264 7. Ti cha chp vic s dng tri php cht ma tu (iu 198 B lut hnh s) .......268 8. Ti s dng tri php cht ma tu (iu 199 B lut hnh s) ................................270 9. Ti cng bc, li ko ngi khc s dng tri php cht ma tu (iu 200 B lut hnh s) .........................................................................................................................272 10. Ti vi phm cc quy nh v qun l, s dng thuc gy nghin hoc cc cht ma tu khc (iu 201 B lut hnh s).............................................................................274


BI 10: CC TI XM PHM AN TON CNG CNG,.............................................277 TRT T CNG CNG.....................................................................................................277

MT S TI PHM XM PHM AN TON CNG CNG, TRT T CNG CNG C TH ................................................................................................................277

1. Ti vi phm quy nh v iu khin cc phng tin giao thng ng b (iu 202 B lut hnh s)......................................................................................................277 2. Ti cn tr giao thng ng b (iu 203 B lut hnh s) ..................................280 3. Ti a vo s dng cc phng tin giao thng ng b khng bo m an ton (iu 204 B lut hnh s)............................................................................................281 4. Ti iu ng hoc giao cho ngi khng iu kin iu khin cc phng tin giao thng ng b (iu 205 B lut hnh s) .........................................................282 5. Ti t chc ua xe tri php (iu 206 B lut hnh s) .........................................283 6. Ti ua xe tri php (iu 207 B lut hnh s) ......................................................285 7. Ti vi phm quy nh v iu khin phng tin giao thng ng st (iu 208 B lut hnh s), Ti vi phm quy nh v iu khin phng tin giao thng ng thu (iu 211 B lut hnh s) v Ti vi phm quy nh iu khin tu bay (iu 216 B lut hnh s) ..................................................................................................................286 8. Ti cn tr giao thng ng st (iu 209 B lut hnh s), Ti cn tr giao thng ng thu (iu 213 B lut hnh s) v Ti cn tr giao thng ng khng (iu 217 B lut hnh s)......................................................................................................286

6

9. Ti a vo s dng cc phng tin giao thng ng st khng bo m an ton (iu 210 B lut hnh s), Ti a vo s dng cc phng tin giao thng ng thu khng bo m an ton (iu 214 B lut hnh s) v Ti a vo s dng phng tin giao thng ng khng khng bo m an ton (iu 218 B lut hnh s)..................................................................................................................................288 10. Ti iu ng hoc giao cho ngi khng iu kin iu khin cc phng tin giao thng ng st (iu 211 B lut hnh s), Ti iu ng hoc giao cho ngi khng iu kin iu khin cc phng tin giao thng ng thu (iu 215 B lut hnh s) v Ti iu ng hoc giao cho ngi khng iu kin iu khin cc phng tin giao thng ng khng (iu 219 B lut hnh s)...............................289 11. Ti vi phm cc quy nh v duy tu, sa cha, qun l cc cng trnh giao thng (iu 220 B lut hnh s)............................................................................................289 12. Ti chim ot my bay, tu thu (iu 221 B lut hnh s) .............................290 13. Ti iu khin tu bay vi phm cc quy nh v hng khng ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam (iu 222 B lut hnh s) ....................................................291 14. Ti iu khin phng tin hng hi vi phm cc quy nh v hng hi ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam (iu 223 B lut hnh s)...............................292 15. Cc ti phm my tnh (iu 224, 225, 226 B lut hnh s) ................................292 16. Ti vi phm cc quy nh v an ton lao ng, v sinh lao ng, v an ton nhng ni ng ngi (iu 227 B lut hnh s)..................................................................294 17. Ti vi phm quy nh v s dng lao ng tr em (iu 228 B lut hnh s) .....295 18. Ti vi phm cc quy nh v xy dng gy hu qu nghim trng (iu 229 B lut hnh s) .........................................................................................................................296 19. Ti ch to, tng tr, vn chuyn, s dng, mua bn tri php hoc chim ot v kh qun dng, phng tin k thut qun s (iu 230 B lut hnh s)...................297 20. Ti ph hu cng trnh, phng tin quan trng v an ninh quc gia (iu 231 B lut hnh s) ..................................................................................................................302 21. Ti ch to, tng tr, vn chuyn, s dng, mua bn tri php hoc chim ot vt liu n (iu 232 B lut hnh s) ...............................................................................304 22. Ti ch to, tng tr, vn chuyn, s dng, mua bn tri php hoc chim ot v kh th s hoc cng c h tr (iu 233 B lut hnh s)..........................................306 23. Ti vi phm quy nh v qun l v kh, vt liu n, cng c h tr (iu 234 B lut hnh s) ..................................................................................................................307 24. Ti thiu trch nhim trong vic gi v kh, vt liu n, cng c h tr gy hu qu nghim trng (iu 235 B lut hnh s) .....................................................................308 25. Ti sn xut, tng tr, vn chuyn, s dng, mua bn tri php hoc chim ot cht phng x (iu 236 B lut hnh s)............................................................................309 26. Ti vi phm quy nh v qun l cht phng x (iu 237 B lut hnh s) ........311 27. Ti sn xut, tng tr, vn chuyn, s dng hoc mua bn tri php cht chy, cht c (iu 238 B lut hnh s).....................................................................................312 28. Ti vi phm quy nh v qun l cht chy, cht c (iu 239 B lut hnh s) 313 29. Ti vi phm cc quy nh v phng chy, cha chy (iu 240 B lut hnh s)..314 30. Ti vi phm quy nh v an ton vn hnh cng trnh in (iu 241 B lut hnh s)..................................................................................................................................315

7

31. Ti vi phm cc quy nh v khm bnh, cha bnh, sn xut, pha ch thuc, cp pht thuc, bn thuc hoc dch v y t khc (iu 142 B lut hnh s) ...................316 32. Ti ph thai tri php (iu 243 B lut hnh s) ..................................................317 33. Ti vi phm quy nh v an ton thc phm (iu 244 B lut hnh s) ..............318 34. Ti gy ri trt t cng cng (iu 245 B lut hnh s) ......................................319 35. Ti xm phm thi th, m m, hi ct (iu 246 B lut hnh s) ........................321 36. Ti hnh ngh m tn d oan (iu 247 B lut hnh s) .....................................322 37. Ti nh bc (iu 248 B lut hnh s)................................................................324 38. Ti t chc nh bc hoc g bc (iu 249 B lut hnh s)...............................326 39. Ti cha chp hoc tiu th ti sn do ngi khc phm ti m c (iu 250 B lut hnh s) ..................................................................................................................327 40. Ti hp php ho tin, ti sn do phm ti m c (iu 251 B lut hnh s) ......328 41. Ti d d, p buc, cha chp ngi cha thnh nin phm php (iu 252 B lut hnh s) .........................................................................................................................330 42. Ti truyn b vn ho phm i tru (iu 253 B lut hnh s)..........................331 43. Ti cha mi dm (iu 254 B lut hnh s) .......................................................333 44. Ti mi gii mi dm (iu 255 B lut hnh s) .................................................335 45. Ti mua dm ngi cha thnh nin (iu 256 B lut hnh s) ..........................336


BI 11: CC TI XM PHM TRT T QUN L HNH CHNH ..........................338 CC TI XM PHM TRT T QUN L HNH CHNH PHM C TH ........338

1. Ti chng ngi thi hnh cng v (iu 257 B lut hnh s)................................338 2. Ti li dng cc quyn t do dn ch xm phm li ch Nh nc, quyn li ch hp php ca t chc, cng dn (iu 258 B lut hnh s)...............................................340 3. Ti trn trnh ngha v qun s (iu 259 B lut hnh s )...................................341 4. Ti khng chp hnh lnh gi qun nhn d b nhp ng (iu 260 B lut hnh s).......................................................................................................................................343 5. Ti lm tri quy nh v thc hin ngha v qun s (iu 261 B lut hnh s) ...344 6. Ti cn tr vic thc hin ngha v qun s (iu 262 B lut hnh s).................345 7. Ti c lm l b mt Nh nc; ti chim ot, mua bn, tiu hu ti liu b mt Nh nc (iu 163 B lut hnh s)...........................................................................346 8. Ti v lm l b mt Nh nc, ti lm mt ti liu b mt Nh nc (iu 264 B lut hnh s) ..................................................................................................................347 9. Ti gi mo chc v, cp bc (iu 265 B lut hnh s) .......................................348 10. Ti sa cha, s dng giy chng nhn v cc ti liu ca cc c quan, t chc (iu 266 B lut hnh s)............................................................................................349 11. Ti lm gi con du, ti liu ca c quan, t chc (iu 267 B lut hnh s) .....350 12. Ti chim ot, mua bn, tiu hu con du, ti liu ca c quan, t chc x hi (iu 268 B lut hnh s)............................................................................................352 13. Ti khng chp hnh cc quyt nh hnh chnh ca c quan Nh nc c thm quyn v vic a vo c s gio dc, c s cha bnh, qun ch hnh chnh (iu 269 B lut hnh s).............................................................................................................353 14. Ti vi phm cc quy nh v qun l nh (iu 270 B lut hnh s)................355

8

15. Ti vi phm cc quy nh v xut bn, pht hnh sch, bo, a m thanh, bng m thanh, a hnh, bng hnh hoc cc n phm khc (iu 271 B lut hnh s) ..........356 16. Ti vi phm cc quy nh v bo v v s dng di tch lch s, vn ho, danh lam, thng cnh gy hu qu nghim trng (iu 272 B lut hnh s) ..............................356 17. Ti vi phm quy ch v khu vc bin gii (iu 273 B lut hnh s) .................357 18. Ti xut cnh, nhp cnh tri php; ti li nc ngoi hoc li Vit Nam tri php (iu 274 B lut hnh s)...................................................................................358 19. Ti t chc, cng p ngi khc trn i nc ngoi hoc trn li nc ngoi tri php (iu 275 B lut hnh s)...................................................................................359 20. Ti xc phm Quc k, Quc huy (iu 276 B lut hnh s)..............................360

CU HI NH GI .....................................................................................................361 TI LIU THAM KHO ............................................................................................361

BI 12: CC TI PHM V CHC V ..........................................................................362 I. CC TI PHM V THAM NHNG ........................................................................362

1. Ti tham ti sn (iu 278 B lut hnh s)..........................................................365 2. Ti nhn hi l (iu 279 B lut hnh s)..............................................................370 3. Ti lm dng chc v, quyn hn chim ot ti sn (iu 280 B lut hnh s) ..377 4. Ti li dng chc v, quyn hn trong khi thi hnh cng v (iu 281 B lut hnh s)..................................................................................................................................379 5. Ti lm quyn trong khi thi hnh cng v (iu 282 B lut hnh s)....................380 6. Ti li dng chc v, quyn hn gy nh hng i vi ngi khc trc li (iu 283 B lut hnh s)......................................................................................................381 7. Ti gi mo trong cng tc (iu 284 B lut hnh s) ...........................................383

II. CC TI PHM KHC V CHC V KHC .......................................................385 1. Ti thiu trch nhim gy hu qu nghim trng (iu 285 B lut hnh s) .........385 2. Ti c lm l b mt cng tc; ti chim ot, mua bn hoc tiu hu ti liu b mt cng tc (iu 286 B lut hnh s) .............................................................................387 3. Ti v lm l b mt cng tc; ti lm mt ti liu b mt cng tc (iu 287 B lut hnh s) ..................................................................................................................388 4. Ti o nhim (iu 288 B lut hnh s) ...............................................................390 5. Ti a hi l (iu 289 B lut hnh s)................................................................391 6. Ti mi gii hi l (iu 290 B lut hnh s) ........................................................393 7. Ti li dng nh hng i vi ngi chc v, quyn hn trc li (iu 291 B lut hnh s) ..................................................................................................................395

CU HI NH GI .....................................................................................................397 TI LIU THAM KHO ............................................................................................397

BI 13: CC TI XM PHM HOT NG T PHP ...............................................398 I. VI NT V CC TI XM PHM HOT NG T PHP ..........................398

II. CC TI PHM XM PHM HOT NG T PHP C TH ........................398 A. CC TI XM PHM HOT NG T PHP DO NGI C CHC V, QUYN HN TRONG HOT NG T PHP THC HIN...................................399

1. Ti truy cu trch nhim hnh s ngi khng c ti (iu 293 B lut hnh s) ..399 2. Ti khng truy cu trch nhim hnh s ngi c ti (iu 294 B lut hnh s) ..401 3. Ti ra bn n tri php lut (iu 295 B lut hnh s) ...........................................402 4. Ti ra quyt nh tri php lut (iu 296 B lut hnh s).....................................403

9

5. Ti p buc nhn vin t php lm tri php lut (iu 297 B lut hnh s) ........404 6. Ti dng nhc hnh (iu 298 B lut hnh s) .......................................................406 7. Ti bc cung (iu 299 B lut hnh s) .................................................................407 8. Ti lm sai lch h s v n (iu 300 B lut hnh s) .........................................409 10. Ti thiu trch nhim ngi b giam, gi trn (iu 301 B lut hnh s).......410 11. Ti tha tri php lut ngi ang b giam, gi (iu 302 B lut hnh s) ...........411 12. Ti li dng chc v, quyn hn giam, gi ngi tri php lut (iu 303 B lut hnh s) .........................................................................................................................412 13. Ti khng thi hnh n (iu 305 B lut hnh s) .................................................413 14. Ti cn tr vic thi hnh n (iu 306 B lut hnh s) ........................................414 15. Ti vi phm vic nim phong, k bin ti sn (iu 310 B lut hnh s) ............416

B. CC TI XM PHM HOT NG T PHP DO NHNG NGI C NGHA V PHI GIP CC C QUAN T PHP TRONG HOT NG T PHP THC HIN .................................................................................................................................417

1. Ti khai bo gian di hoc cung cp ti liu sai s tht (iu 307 B lut hnh s).......................................................................................................................................417 2. Ti t chi khai bo, t chi kt lun gim nh hoc t chi cung cp ti liu (iu 308 B lut hnh s)......................................................................................................419 3. Ti che giu ti phm (iu 313 B lut hnh s) ...................................................420 4. Ti khng t gic ti phm (iu 314 B lut hnh s) ...........................................421

C. CC TI XM PHM HOT NG T PHP M CH TH L I TNG B P DNG PHP LUT.............................................................................................423

1. Ti khng chp hnh n (iu 304 B lut hnh s)................................................423 2. Ti trn khi ni giam, gi hoc trn khi ang b dn gii, ang b xt x (iu 311 B lut hnh s).............................................................................................................424

D. CC TI PHM KHC.............................................................................................425 1. Ti mua chuc hoc cng p ngi khc khai bo gian di, cung cp ti liu sai s tht (iu 309 B lut hnh s).....................................................................................425 2. Ti nh tho ngi b giam, gi, ngi ang b dn gii, ngi ang b xt x (iu 312 B lut hnh s)......................................................................................................426


BI 14: CC TI XM PHM NGHA V, TRCH NHIM QUN NHN..............429 I. KHI NIM..................................................................................................................429 II. CC TI PHM C TH ..........................................................................................430

1. Ti chng mnh lnh (iu 316 B lut hnh s) ....................................................430 2. Ti chp hnh khng nghim chnh mnh lnh (iu 317 B lut hnh s)............434 3. Ti cn tr ng i thc hin ngha v, trch nhim (iu 318 B lut hnh s)..434 4. Ti lm nhc, hnh hung ngi ch huy hoc cp trn (iu 319 B lut hnh s).435 5. Ti lm nhc hoc dng nhc hnh i vi cp di (iu 320 B lut hnh s) ...437 6. Ti lm nhc, hnh hung ng i (iu 321 B lut hnh s) ...............................437 7. Ti u hng ch (iu 322 B lut hnh s) .........................................................438 8. Ti khai bo hoc t nguyn lm vic cho ch khi b bt lm t binh (iu 323 B lut hnh s) ..................................................................................................................439 9. Ti b v tr chin u (iu 324 B lut hnh s)...................................................439

10

10. Ti o ng (iu 325 B lut hnh s) .................................................................441 11. Ti trn trnh nhim v (iu 326 B lut hnh s) ..............................................442 12. Ti c lm l b mt cng tc qun s; ti chim ot, mua bn hoc tiu hu ti liu b mt cng tc qun s (iu 327 B lut hnh s) .............................................444 13. Ti v lm l b mt cng tc qun s; ti lm mt ti liu b mt cng tc qun s (iu 328 B lut hnh s).......................................................................................446 14. Ti bo co sai (iu 329 B lut hnh s) ............................................................446 15. Ti vi phm cc quy nh v trc chin, trc ch huy, trc ban (iu 330 B lut hnh s) .........................................................................................................................447 16. Ti vi phm cc quy nh v bo v (iu 331 B lut hnh s), ..........................448 17. Ti vi phm cc quy nh v m bo an ton trong chin u hoc trong hun luyn (iu 332 B lut hnh s)..................................................................................448 18. Ti vi phm cc quy nh v s dng v kh qun dng (iu 333 B lut hnh s).......................................................................................................................................449 19. Ti hu hoi v kh qun dng, phng tin k thut qun s (iu 334 B lut hnh s) .........................................................................................................................450 20. Ti lm mt hoc v lm h hng v kh qun dng, phng tin k thut qun s (iu 335 B lut hnh s)............................................................................................451 21. Ti vi phm chnh sch i vi thng binh, t s trong chin u (iu 336 B lut hnh s) .........................................................................................................................451 22. Ti chim ot hoc hu hoi chin li phm (iu 337 B lut hnh s)............452 23. Ti quy nhiu nhn dn (iu 338 B lut hnh s).............................................452 24. Ti lm dng nhu cu qun s trong khi thc hin nhim v (iu 339 B lut hnh s)..................................................................................................................................453 25. Ti ngc i t binh, hng binh (iu 340 B lut hnh s)................................454


BI 15: CC TI PH HOI HO BNH, CHNG LOI NGI ...............................456 V TI PHM CHIN TRANH ........................................................................................456

CC TI PHM C TH...............................................................................................456 1. Ti ph hoi ho bnh, gy chin tranh xm lc (iu 341 B lut hnh s) ........456 2. Ti chng loi ngi (iu 342 B lut hnh s).....................................................457 3. Ti phm chin tranh (iu 343 B lut hnh s) ....................................................458 4. Ti tuyn m lnh nh thu; ti lm lnh nh thu (iu 344 B lut hnh s)....459


11

BI 1: MT S VN L LUN V XC NH TI DANH1

V PHNG PHP XC NH TI DANH, KHUNG HNH PHT

PHN I: NH TI V C S PHP L NH TI

I. NH TI

1. Khi nim v nh ti

p dng quy phm php lut hnh s l mt qu trnh rt phc tp v a dng, c tin hnh qua nhiu giai on khc nhau. Trong , nh ti l mt giai on c bn ca qu trnh . nh ti l vic xc nhn v mt php l s ph hp gia cc du hiu ca hnh vi nguy him cho x hi c th c thc hin vi cc yu t cu thnh ti phm c th tng ng c quy nh trong B lut hnh s. C th ni, nh ti l vic xc nh mt hnh vi c th thc hin tha mn y cc du hiu ca mt ti phm c th no trong s cc ti phm c quy nh trong B lut hnh s.

nh ti l mt hot ng t duy do ngi tin hnh t tng thc hin. ng thi, n cng l hnh thc hot ng, th hin s nh gi v mt php l i vi hnh vi nguy him cho x hi ang c kim tra, xc nh trong mi tng quan vi cc quy phm php lut hnh s. nh ti cho mt hnh vi c th, ngi p dng Lut hnh s phi cn c vo cu thnh ti phm (CTTP) c rt ra t nhng quy nh ca B lut hnh s. Nu tnh tit ca mt hnh vi phm ti ph hp vi cc du hiu ca mt CTTP c th c quy nh trong B lut hnh s, th hnh vi c xc nh theo ti danh ca CTTP .

nh ti c tin hnh qua cc giai on t tng hnh s, t khi t v n, iu tra, truy t v cui cng l xt x. Trong , vic xc nh ti danh trong giai on xt x l quan trng nht. iu 10 B lut t tng hnh s quy nh: Khng ai c th b coi l c ti v phi chu hnh pht khi cha c bn n kt ti ca To n c hiu lc php lut.

2. ngha ca vic nh ti

nh ti l mt vn ht sc quan trng, l giai on c bn trong qu trnh p dng php lut hnh s. Tt c nhng vic lm trc (t khi t, iu tra, truy t) suy cho cng l nhm phc v cho vic nh ti c chnh xc. T , ngi p dng mi c th p dng

1 Gi tt l nh ti.

12

mt hnh pht ng n cho ti phm . Vic nghin cu vn nh ti c ngha l lun v thc tin v cng quan trng.

Trc ht, nghin cu vn ny l mt ng gp quan trng cho vic hon thin v l lun php lut hnh s. Lm sng t c s khoa hc ca nh ti s trang b cho cn b lm cng tc php lut nhng kin thc cn thit, gip h nm c c s l lun quan trng trong hot ng iu tra, truy t v xt x.

Bn cnh , hiu v vn dng ng n l lun nh ti l mt yu cu cn thit i vi mi cn b tin hnh t tng trong lnh vc hnh s. iu ny l mt biu hin c th ca s nhn thc v tun th cc quy nh ca php lut hnh s, nguyn tc php ch, m bo tnh cng bng trong lnh vc hnh s. nh ti ng c ngha quyt nh trong v n hnh s, bi v n l c s cn thit u tin cho vic truy cu trch nhim hnh s ngi phm ti. Trn c s xc nh ngi phm ti thc hin hnh vi phm ti g, quy nh ti iu, khon no ca B lut hnh s, ngi p dng s quyt nh mt hnh pht ph hp i vi hnh vi phm ti . V th, nh ti c xem l tin , iu kin cho vic quyt nh hnh pht ng n, gp phn mang li hiu qu trong u tranh phng nga v chng ti phm.

Trong trng hp nh ti khng chnh xc s dn n kt n sai, khng ph hp vi s tht khch quan ca v n, x l oan ngi v ti, lt ti phm, x nh hoc nng hn so vi tnh nguy him cho x hi ca hnh vi phm ti. Vic x l hnh s thiu chnh xc nh th s xm phm n nhng quyn v li ch hp php ca cng dn, lm gim uy tn ca cc c quan t php, vi phm php ch, nh hng khng nh n cng cuc u tranh phng chng ti phm.

3. Mi quan h gia trit hc v quy phm php lut hnh s trong vic nh ti Trit hc ht nhn l lun ca th gii quan, l h thng cc quan im l lun chung nht v th gii t nhin, v cc s vt, hin tng trong mi quan h vi th gii quan . i vi vic xc nh ti danh, trit hc l c s khoa hc cho vic p dng ng n cc quy phm php lut hnh s, l mt phm tr c trng c bn cho bn cht nhn thc lun ca qu trnh p dng quy phm php lut hnh s khi nh ti, v mt trong nhng c s l lun khoa hc ca trit hc, ng vai tr quan trng khi nh ti chnh l phm tr ci chung v ci ring, ci c th v ci tru tngv.v Quy phm php lut l h thng cc quy tc x s chung do nh nc t ra nhm iu chnh nhng nhm quan h x hi. Nu nh xem xt quy phm php lut di quan im ca trit hc th quy phm chnh l khi nim ci chung. Theo Lnin ci chung l phm tr c dng ch nhng mt, nhng thuc tnh chung khng nhng c mt kt cu vt cht nht nh, m cn c lp li trong nhiu s vt, hin tng hay qu trnh ring l khc. V d nh khi quy phm php lut hnh s quy nh cc du hiu ca cu thnh ti cng ot ti sn, th phm tr ci chung dng ch nhng thuc tnh ca s vt, hin tng c xem xt chnh l nhng du hiu c bn nht ca cc dng hnh vi nguy him cho x hi c cp di dng khi qut. Nh vy, khi nim ti cng ot

13

ti sn vi t cch l hnh vi e do s dng v lc hoc c th on khc uy hip tinh thn ngi khc nhm chim ot ti sn c p dng vi mi hnh vi nguy him cho x hi c du hiu ca iu 135 B lut hnh s. Ci ring theo quan im trit hc l phm tr c dng ch nhng nt, nhng mt, nhng thuc tnh ch c mt kt cu vt cht nht nh v khng c lp li bt k mt kt cu vt cht no khc. Chng hn nh cng c im ging nhau l u xm hi n mt khch th l quan h s hu ca cng dn, nhng mt khch quan cu thnh ti cp ti sn (iu 133 B lut hnh s) l hnh vi dng v lc, e do dng v lc ngay tc khc hoc c hnh vi khc lm cho ngi b tn cng lm vo tnh trng khng th chng c c nhm chim ot ti sn, hnh vi ny khc so vi hnh vi ln lt chim ot ti sn cu thnh ti trm cp ti sn (iu 138 B lut hnh s). Nhng im khc nhau hnh vi khch quan ca hai ti ny chnh l nhng ci ring, ngha l hnh vi cng khai ti cp ti sn khng th xut hin trong cu thnh ti trm cp ti sn c v ngc li hnh vi ln lt l du hiu c trng ca ti trm cp ti sn, khng th ng thi xut hin cu thnh ti cp. Ci chung v ci ring u l nhng phm tr phn nh hin thc khch quan, tuy quy phm php lut hnh s khng th cha ng ton b cc du hiu a dng, c trng cho tng ti phm c th, nhng iu khng c ngha l phm tr ci chung khng phn nh c nhng chi tit khch quan. Quy phm php lut hnh s ch quy nh mt s du hiu ca ti phm tng ng c khi qut ho tch ra khi cc du hiu v thuc tnh khc ca ti phm , v th khi nim ci chung cha ng khng phi s ngu nhin cc du hiu m l tch ra t cc du hiu nhng du hiu th hin bn cht ca hin tng, mt phn no lm sng t c quy lut khch quan ca hin thc thc t c khi nim th hin. Trit hc xc nh mt cch r rng mi tng quan gia ci ring v ci chung. Ci chung tn ti mt cch thc t, nhng khng h c lp m thng qua cc hin tng c th, n nht. V.I.Lnin vi quan im ch ngha duy vt bin chng, cng ch ra c mi quan h gia ci chung v ci ring ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring, cn ci ring ch tn ti trong mi lin h a n ci chung. Ci chung l mt b phn ca ci ring cn ci ring khng gia nhp ht vo ci chung, khng nh trn ca Lnin phn nh mt s tht l bn cnh nhng thuc tnh c lp li cc s vt khc nhau, tc l bn cnh ci chung, bt c ci ring no cng cn cha ng nhng ci n nht, nhng ci ch vn c n v khng c lp li bt c s vt no na. Trong thc t khch quan, phm tr ci chung c biu hin di nhng khi nim tru tng, khi qut nht v mt s kin hin tng no . V th, khi xem xt, nh gi quy phm php lut di gc phm tr ci chung, th nhng quy phm php lut hnh s c ghi nhn trong B lut hnh s c th cng cha ng cc khi nim vi nhng mc tru tng khc nhau. V d nh mc khi qut cao nht v hnh vi nguy him cho x hi c ghi nhn khi nim ti phm c quy nh ti iu 8 B lut hnh s; mc khi qut tip theo l s tru tng, khi qut v mt nhm hnh vi c cc du hiu c trng c quy nh ti chng XII v cc ti xm phm tnh mng, sc kho, nhn

14

phm, danh d ca con ngi, v mc khi qut thp hn na chnh l cc quy nh v ti phm c th tng ng vi cc iu lut trong B lut hnh s. Quy phm php lut l mt hin tng ca thc x hi, tn ti trong hin thc khch quan, chnh v th tnh c lp tng i ca phm tr ci chung l c s ca trit hc c bn nht xc nh v p dng cc quy phm php lut hnh s. ng thi, mi quan h bin chng gia phm tr ci chung vi ci ring l mt trong nhng phng php lun khoa hc ca qu trnh nh ti, nht l qu trnh so snh, i chiu gia ci chung v ci ring; gia cc tnh tit thc t vi cc quy phm php lut, t la chn quy phm php lut tng ng cho tng trng hp. Quy phm php lut c xy dng da trn cc c s l lun ca trit hc, v th gia quy phm hnh s v cc phm tr ci chung, ci ring c s tc ng, bin chng ln nhau. Vn t ra l vic nhn thc v mi quan h gia hnh vi thc t v quy phm php lut hnh s c ngha nh th no trong qu trnh nh ti? Qu trnh nh ti danh nh cp l qu trnh nhn thc, i chiu cc hnh vi khch quan vi cc quy phm php lut; l s xc nh v mt ng nht cc du hiu c bn ca hnh vi vi cc cu thnh ti phm, t la chn c cu thnh ti phm c th tng ng vi hnh vi . Th nn, vic quan nim v tnh tit thc t ca v n; quan nim v ni dung ca quy phm php lut hnh s v quan nim v mi quan h gia cc du hiu thc t ca hnh vi v cc du hiu c quy nh trong quy phm php lut hnh s l nhng iu cn thit ca vic nh ti. Nu s tht ca v n khng c xc nh ng, khch quan th cc quy phm php lut hnh s s khng c p dng mt cch ng n. Hay ni cch khc, vic nh ti ng chnh l s th hin chnh xc tnh cht, mi lin h gia cc tnh tit thc t vi cc quy phm php lut hnh s. Hin thc khch quan l tng ho cc s kin, hin tng a dng, phc tp v lun lun bin ng. Chnh v th, chng ta khng th a ra mt nh ngha, mt s nhn xt mang tnh tuyt i no i vi cc kha cnh ca vn . D rng i vi mi ti danh c th, nh lm lut u xy dng nn nhng cu thnh ti phm tng ng, nhng vn kh khn nht khi nh ti chnh l ng trc mt hnh vi nguy him cho x hi, lm sao xc nh, la chn c du hiu cu thnh ph hp p dng. V d nh khi c hnh vi c gy thng tch xy ra trn thc t, hnh vi ny c th cu thnh ti c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc, hoc c th cu thnh ti c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc trong trng thi tinh thn b kch ng mnh, trong trng hp ny ngi p dng php lut phi tin hnh phn bit nhng du hiu khc nhau ca nhng cu thnh gn ging nhau a ra mt kt lun khng nh ph hp nht vi thc t.

II. C S PHP L CA NH TI

1. Php lut hnh s c ngha quyt nh trong qu trnh nh ti

Nh cp, nh ti l xc nh s ph hp gia cc du hiu ca hnh vi nguy him cho x hi xy ra vi cc du hiu tng ng trong quy phm php lut hnh s. Quy phm php lut hnh s cha ng nhng du hiu c trng, in hnh, bt buc khng

15

th thiu c ca mt loi ti phm c th. Nhng du hin s tr thnh khun mu php l lm c s cho ngi tin hnh t tng so snh, i chiu vi hnh vi nguy him cho x hi xy ra ngoi th gii khch quan, t xc nh c ngi phm ti phm ti g, quy nh ti iu, khon no ca B lut hnh s. Nh vy, php lut hnh s l c s php l ca vic nh ti.

iu 2 B lut hnh s hin hnh quy nh: Ch ngi no phm mt ti c lut hnh s quy nh mi phi chu trch nhim hnh s. Lut hnh s Vit Nam hin hnh khng cho php p dng nguyn tc tng t trong lnh vc hnh s.

B lut hnh s bao gm cc nhm quy phm php lut c sp xp thnh hai phn: phn chung v phn cc ti phm. Trong , phn chung quy nh cc nhim v, cc nguyn tc, cc ch nh c bn ca lut hnh s Vit Nam. Cn khi xy dng cc quy phm ca phn ti phm, nh lm lut tm v xc nh xem trong qu trnh ti phm ho cc hnh vi nguy him cho x hi, du hiu no l c trng, c bn nht v c lp li nhiu ln trong thc t, t quy nh thnh cc du hiu bt buc ca cu thnh ti phm c th tng ng. Cc quy phm phn chung tuy khng nu ln ht cc du hiu c th ca bt k mt hnh vi phm ti no, nhng khi nh ti, nh lm lut phi ng thi da vo c hai nhm quy phm hnh s ny. Bi l, quy phm phn chung v quy phm phn cc ti phm c mi lin h hu c vi nhau v nh ti danh chnh l s la chn mt quy phm c th cp n mt trng hp c th, v th vic p dng quy phm phn cc ti phm phi da trn nhng quy phm chung v nguyn tc c quy nh phn chung B lut hnh s. Khi nh ti, nhng quy phm phn cc ti phm cp n m hnh ti phm mt cch chi tit, trn c s chng ta xc nh c hnh vi nguy him cho x hi l hnh vi phm ti; cn cc quy phm hnh s ti phn chung quy nh v cc du hiu ca cu thnh ti phm, v cc giai on ca ti phm; v ng phm t gip ngi p dng php lut phn bit c cu thnh ti phm c bn; cu thnh ti phm tng nng hay cu thnh gim nh, v xc nh c hnh vi phm ti giai on no ca vic thc hin ti phm: giai on ti phm hon thnh; giai on chun b phm ti hay giai on phm ti cha t. Chng hn nh ti iu 20 quy nh ti quy phm phn chung cp n vn ng phm, nhng ngi trong ng phm v tuy iu lut ny khng th hin c th tnh cht ng phm ca hnh vi phm ti ti tt c cc iu lut quy nh ti quy phm phn cc ti phm, th nhng trn thc t nu hnh vi phm ti th hin di hnh thc ng phm th iu 20 quy phm phn chung phi c p dng xc nh r vai tr, v tr ca tng ngi trong ng phm, bn cnh vic p dng iu lut trong quy phm phn cc ti phm.

Trong qu trnh p dng php lut, khng mt c quan no c quyn xem cc hnh vi khc khng c quy nh trong lut l ti phm. Quc hi l c quan duy nht c quyn quy nh ti phm mi (ti phm ho) hoc b i mt ti phm c quy nh trong B lut hnh s (phi ti phm ho).

Hin nay, vic gii thch chnh thc Lut hnh s c Hin php 1992 trao cho U ban Thng v Quc hi. Gii thch ny c gi tr bt buc i vi mi c quan, t chc, v c nhn. Vic gii thch Lut hnh s ca To n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao hay ca B T php ch c gi tr bt buc trong phm vi ngnh T php.

16

Khi nh ti, cc c quan tin hnh t tng phi da vo c cc quy nh phn chung v phn cc ti phm B lut hnh s. Cc quy nh phn chung nu ln cc nguyn tc, nhim v ca Lut hnh s, nhng vn chung v ti phm v hnh pht. Quy nh phn cc ti phm quy nh nhng ti phm c th, loi v mc hnh pht c th p dng i vi tng ti phm c th. Khi nh ti, ngoi vic da vo cc iu lut quy nh hnh vi phm ti c th, ngi tin hnh t tng cn phi da vo nhng nguyn tc, iu kin quy nh trong phn chung.

2. Cu thnh ti phm l cn c php l duy nht nh ti

CTTP l khi nim php l v hnh vi phm ti, l h thng cc du hiu cn v c trng cho tng ti phm c th c quy nh trong B lut hnh s. CTTP l mt phm tr ch quan c xy dng mt cch khch quan da trn quy nh ca lut hnh s. Chnh v th, n tr thnh c s php l nh ti. CTTP, ni mt cch khch quan, khng th hin ht cc yu t phong ph ca ti phm m ch th hin cc yu t cn v (cc du hiu in hnh, c trng ni ln bn cht ca ti phm y) cho vic nh ti. Chnh v th, qu trnh nh ti cn gii quyt hai vn : nhn thc ng n cc du hiu CTTP v xc nh cc tnh tit ca hnh vi phm ti c thc hin nhm tm ra s ng nht gia cc yu t lut nh v cc tnh tit khch quan.

CTTP c xem l c s php l duy nht nh ti, l m hnh php l c cc du hiu cn v xc nh trch nhim hnh s i vi ngi phm ti. Bi v, mt trong nhng c im ca ti phm l c quy nh trong Lut hnh s. Lut hnh s quy nh ti phm bng cch m t cc du hiu ca hnh vi phm ti, t c s php l , cc nh l lun mi khi qut thnh cc du hiu c trng chung gi l CTTP. V th, cc cn b tin hnh t tng cn nhn thc ng n bn cht cc du hiu CTTP trong qu trnh nh ti.

Ch , khi xem xt cc du hiu CTTP cn xem xt c nhng quy nh phn chung v phn cc ti phm B lut hnh s. Lm sng t CTTP v nhng du hiu ca n l m bo quan trng i vi vic nh ti. nh mt ti danh ng i hi cn b tin hnh t tng phi c trnh php lut, kin thc chuyn mn v nghip v tt, c kinh nghim thc tin. ng thi, Nh nc phi m bo php lut p ng c i sng a dng, khng ngng hon thin, m bo gii thch, hng dn lut kp thi, trnh vic p dng lut mt cch mu thun v gii thch tu tin.

17

PHN II: PHNG PHP NH TI, XC NH KHUNG HNH PHT

I. PHNG PHP NH TI I VI MT V N C TH

nh ti l c s v l tin cho hot ng quyt nh hnh pht. l qu trnh xc nh s ging nhau, s trng lp gia cc tnh tit c bn, in hnh ca mt hnh vi nguy him cho x hi xy ra vi cc du hiu ca CTTP c th tng ng c quy nh trong B lut hnh s. Ni cch khc, l s xc nh hnh vi ca mt ngi tha mn cc du hiu ca CTTP no trong B lut hnh s. V th, nh ti chnh xc, ngi nh ti cn xc nh y cc tnh tit xy ra lin quan n v n. Ngoi ra, h cn phi c s hiu bit su sc, chnh xc php lut hnh s - cu thnh ti phm.

Qu trnh nh ti l mt qu trnh hot ng t duy phc tp. Hot ng ny cn c tin hnh theo cc bc sau:

1. Tm tt v phn tch hnh vi ca ngi phm ti trong v n

Sau khi th l h s v n, ngi tin hnh t tng cn tm tt v phn tch hnh vi ca b can trong v n. Vic lm ny gip iu tra vin, Kim st vin, Thm phn, cng nh Hi thm nhn dn nm c tt c cc hnh vi ca b can, cc tnh tit ca v n. ng thi, vic tm tt v phn tch hnh vi ca b can trong bc ny gip cho vic kim tra, nh gi v mt hnh s nhng bc sau khng b lch hng. Trong mt v n hnh s, c rt nhiu tnh tit khc nhau, trong khng phi tnh tit no cng c gi tr trong vic nh ti. Khi tin hnh tm tt v phn tch v n, ngi thc hin s c th pht hin ra nhng im mu cht gip cho vic gii quyt v n mt cch mau chng, chnh xc v c hiu qu. Nu v n c nhng im khc nhau cn kim tra th qu trnh tm tt v phn tch s lm r mi lin h gia chng.

Cn ch , t c s chnh xc v c hiu qu, ngi thc hin vic tm tt v phn tch hnh vi ca b can trong v n cn m bo cc yu cu sau:

- Nghin cu k, c nhiu ln h s v n tm tt ng v khng b st tnh tit v n;

- Khng nn nhc li s vic mt cch my mc, n iu m phi tm lc c nhng hnh vi, nhng tnh tit c ngha cho vic nh ti;

- Khng c c nhng b sung hoc thay i cc tnh tit ca v n, khng c nh gi ch quan v mt php l cc tnh tit ;

18

2. Xc nh khch th loi ca hnh vi xm hi m b can thc hin v cc quy phm php lut hnh s cn kim tra

Da vo kt qu tm tt v phn tch hnh vi b can, ngi tin hnh t tng phi rt ra kt lun rng c quan h php lut hnh s pht sinh khng (c ti phm xy ra khng). Nu c, cng vic tip theo l xc nh khch th loi ca ti phm. Tc l xc nh quan h x hi no c Lut hnh s bo v b hnh vi ca b can xm hi. C s cho vic xc nh khch th loi l cc chng ca phn cc ti phm B lut hnh s. Nhng ti phm c xp trong cng mt chng u c cng khch th loi. Sau , nhim v tip theo l la chn cc quy phm php lut hnh s cn kim tra. Quy phm php lut hnh s cn kim tra l nhng quy nh nm phn cc ti phm B lut hnh s (thuc chng c xc nh sau khi xc nh c khch th loi).

3. Kim tra quy phm php lut hnh s (CTTP c th) trong mi lin h vi tng hnh vi ca b can trong v n

y l bc quan trng nht trong ton b qu trnh lm vic ca ngi tin hnh t tng. Thc cht ca bc ny l nh ti v nh khung hnh pht cho hnh vi phm ti .

a. Nhng vn c tnh nguyn tc khi tin hnh kim tra:

- Qu trnh kim tra, so snh, i chiu c tin hnh vi tng hnh vi m ch th

thc hin. Hnh vi no nguy him nht c kim tra trc. Lu , cn xem xt hnh vi trong thc t c cha ng y cc yu t ca CTTP tng ng khng. Ch khi c s ng nht gia chng th trch nhim hnh s ca ch th thc hin hnh vi mi c t ra. S ng nht ny l khch quan, dt khot ch khng phi l s suy on, biu l ch ch quan ca c nhn (theo quan im ti, gi nh rng...).

- Nu v n c nhiu ngi tham gia (ng phm), kim tra hnh vi ca ngi thc hnh. Sau , kim tra hnh vi nhng ngi cn li.

- Kim tra, i chiu tng CTTP. Kim tra CTTP c bn trc, sau mi n CTTP tng nng hoc gim nh.

- i vi mi CTTP cn ln lt kim tra tng du hiu m t trong CTTP . Nu c nhiu dng hnh vi th kim tra dng hnh vi c m t trong CTTP gn vi hnh vi c thc hin trong v n. Nu cc dng hnh vi khc nhau trong CTTP khng c mi lin h vi hnh vi xy ra trong v n th khng cn kim tra.

b. Vic kim ra quy phm php lut hnh s da vo cc yu t CTTP c tin hnh ln lt t khch th, mt khch quan, ch th, mt ch quan ca ti phm.

19

b1. Kim tra khch th ca ti phm:

Khch th ca ti phm l cc quan h x hi c Lut hnh s bo v. Mi ti phm c th xm hi ti nhiu quan h x hi nhng ch c cc quan h c Lut hnh s bo v mi l khch th ca ti phm. giai on trc ta xc nh khch th loi, giai on ny cn xc nh khch th trc tip ca ti phm, mt yu t cu thnh ti phm c th. Nhng ti phm c cng khch th trc tip c xp lin k trong cng mt chng (ti phm trong cng mt chng c cng khch th loi). V th, khch th trc tip lun nm trong khch th loi. Vic xc nh khch th trc tip khng phi lc no cng d bi v rt c th mt ti phm xm hi n nhiu quan h x hi khc nhau (khc nhau v khch th trc tip). Trng hp , chng ta cn xc nh khch th trc tip c bn c ngha quyt nh nh ti. xc nh khch th trc tip c bn cn tr li cc cu hi: (1) trong nhm cc quan h x hi b xm hi, quan h x hi no l quan trng hn c; (2) thit hi gy ra cho quan h x hi no nghim trng hn; (3) quan h x hi no lun phi chu thit hi do hnh vi nguy him gy ra; (4) quan h x hi no phn nh y bn cht chnh tr x hi v php l ca hnh vi nguy him cho x hi trong v nv.v Nhn chung, vic nh ti l cn c vo khch th. i tng tc ng c ngha trong vic quyt nh hnh pht. Tuy nhin, trong mt s trng hp, i tng tc ng c quy nh l yu t nh ti. Khi , chng ta cn kim tra c i tng tc ng vi t cch l mt b phn ca khch th nh ti.

b2. Kim tra mt khch quan ca ti phm: Mt khch quan ca ti phm l nhng biu hin ra bn ngoi ca ti phm. Trong quy phm php lut hnh s, mt khch quan c m t mt cch r rng hn so vi cc yu t khc. Mt khch quan c ngha rt quan trng trong vic xc nh CTTP nh ti. Thng qua n, chng ta c th phn bit CTTP ny vi CTTP khc. V cng thng qua , chng ta c th xc nh c mt ch quan ca ti phm. Mt khch quan ca ti phm c 3 yu t bt buc cu thnh l: hnh vi khch quan, hu qu ca hnh vi khch quan v mi quan h nhn qu gia hnh vi v hu qu. Vic xc nh hnh vi khch quan c ngha quan trng nht trong vic nh ti. Vic m t hnh vi khch quan trong quy phm php lut hnh s khng ging nhau trong nhng trng hp khc nhau. C khi m t t m hnh vi (nh cp ti sn (iu 133 B lut hnh s), hip dm (iu 111 B lut hnh s)...), c khi hnh vi c n trong tn ti danh (nh trm cp ti sn (iu 138 B lut hnh s), la o chim ot ti sn (iu 139 B lut hnh s)...), cng c khi hnh vi c m t thng qua s vin dn bi mt hnh vi khc (nh hip dm tr em (iu 112 B lut hnh s) c vin dn thng qua hnh vi hip dm, cng dm tr em (iu 114 B lut hnh s) c vin dn thng qua hnh vi cng dm (iu 113 B lut hnh s)...). Hnh vi cng c th c biu hin qua khng hnh ng (nh che giu ti phm (iu 313 B lut hnh s), khng t gic ti phm (iu

20

314 B lut hnh s)...)...v.v.... Ngi nh ti cn xc nh hnh vi v cc biu hin ca n, xc nh c m hnh hnh vi nguy him cho x hi. Ngoi ra, trong qu trnh nh ti i vi cc ti phm c CTTP vt cht, ngi nh ti cng cn phi lm sng t hu qu ca hnh vi khch quan v mi quan h nhn qu gia hnh vi khch quan v hu qu ca hnh vi . Cui cng, trong qu trnh kim tra nh ti, chng ta phi lu n cc du hiu khc trong mt khch quan nh cng c, phng tin, thi gian, a im... phm ti nu CTTP c nu. Chng hn, i vi ti hot ng ph (iu 83 B lut hnh s) i hi du hiu a im l vng rng ni, vng bin, vng him yu. Tm li, trong bc kim tra mt khch quan ca ti phm, ngi nh ti phi lm sng t cc du hiu khch quan trong CTTP v so snh, i chiu vi cc du hiu khch quan tng ng vi nhng du hiu xy ra trong v n c th. Nu v n thiu mt trong nhng du hiu khch quan c quy nh trong CTTP th khng c kt lun tu tin.

b3. Kim tra ch th ca ti phm: Ch th ca ti phm l c nhn, ngi thc hin hnh vi nguy him cho x hi b coi l ti phm, c nng lc trch nhim hnh s (NLTNHS) (xem xt theo iu 13 B lut hnh s v t tui chu TNHS theo iu 12 B lut hnh).2 Kim tra ch th cn kim tra ba vn : (1) c phi ch th thc hin hnh vi nguy him cho x hi c quy nh trong B lut hnh s hay khng; (2) ch th c nng lc TNHS khng; (3) ch th t tui chu TNHS cha. i vi nhng ti phm i hi ch th c bit, chng ta phi xem xt nhng c im c th ca ch th. Bn cnh , chng ta cng cn thit xem xt cc du hiu thuc v nhn thn nhm gp phn c hiu qu trong vic thc hin c th ho TNHS v hnh pht.

b4. Kim tra mt ch quan ca ti phm: Ti phm l mt th thng nht gia cc mt khch quan v ch quan. Mt ch quan ca ti phm bao gm du hiu li, ng c v mc ch phm ti. Nu kim tra m khng thy c s thng nht gia cc yu t khch quan v ch quan th khng th nh ti theo quy phm php lut hnh s ang kim tra. Trong CTTP, li c quy nh rt khc nhau. Nu iu lut quy nh r hnh thc li trong CTTP th khi nh ti ch cn xc nh thi tm l ca ch th i vi hnh vi v hu qu, sau so snh, i chiu vi hnh thc li trong CTTP. V d, ti c gy thng tch (iu 104 B lut hnh s), v lm cht ngi (iu 98 B lut hnh)... Tuy nhin, a s cc trng hp, iu lut khng nu r hnh thc li trong CTTP c th. Khi , ngi nh ti phi phn tch ni dung ch quan ca CTTP xc nh ti phm c thc hin bng hnh thc li g. Sau , so snh, i chiu vi thi tm l ca ch th thc hin

2 Theo quan im ca chng ti, nng lc trch nhim hnh s bao gm: du hiu khng mc bnh dn n mt kh nng nhn thc hoc kh nng iu khin hnh vi (xem xt theo iu 13 B lut hnh s) v t tui chu trch nhim hnh s (iu 12 B lut hnh s). Trong quyn ny, chng ti s dng tiu chun nng lc trch nhim hnh s theo ngha ny.

21

hnh vi nguy him cho x hi trong v n c th kt lun c hay khng s ng nht gia hnh thc li c quy nh trong CTTP v li ca ch th thc hin hnh vi trong v n. ng c v mc ch phm ti thng khng c xem l du hiu bt buc trong mt CTTP c th. Trong mt s trng hp, chng c quy nh trong CTTP th tr thnh du hiu bt buc. Chng hn, hnh vi bo co sai trong qun l kinh t (iu 167 B lut hnh s) i hi du hiu mc ch v li hoc ng c c nhn khc. Vic kim tra cc yu t CTTP cn c tin hnh ln lt theo cc yu t CTTP. Nu c mt du hiu khng tha mn th CTTP c dng li v CTTP khc c tip tc kim tra. Ch khi c bn yu t CTTP c tha mn ng thi th vic nh ti mi c xem nh l thnh cng.

4. Kt lun

Kt qu ca qu trnh kim tra bn yu t CTTP trn c tm tt thnh kt lun cui cng i vi tng b can trong v n. Ni dung kt lun c th l: (1) hnh vi ca b can c cha ng yu t ca CTTP khng; (2) ti g; (3 ) thuc khon no (4) cc iu lut vin dn l iu lut no trong B lut hnh s...v.v...

II. NH TI DANH TRONG MT S TRNG HP C BIT 1. nh ti danh i vi hnh vi phm ti cha hon thnh v t na chng chm dt vic phm ti

1.1. nh ti danh i vi hnh vi phm ti cha hon thnh Lut hnh s Vit Nam khng ch xem hnh vi tha mn y cc du hiu ca cu

thnh ti phm c bn l ti phm, m cn xem c hnh vi chun b cho vic thc hin ti phm c cng nh hnh vi cha tha mn ht cc du hiu ca cu thnh ti phm ca mt ti c v nguyn nhn khch quan l ti phm. V c c s cho vic truy cu trch nhim hnh s, th hnh vi chun b phm ti cng nh hnh vi phm ti cha t cng c nhng c im cu thnh ring bit: l cu thnh ti phm ca chun b phm ti v cu thnh ti phm ca phm ti cha t. Cu thnh ti phm ca chun b phm ti v phm ti cha t khng c phn nh trc tip ti tng ti danh c th. Du hiu ca hnh vi chun b phm ti v phm ti cha t c quy nh trong cc quy phm thuc phn chung B lut hnh s. l cc du hiu c tnh cht chung cho tt c cc ti danh nhng cha phi l cu thnh ca chun b phm ti v cu thnh ca phm ti cha t ca ring mt ti phm c th no c. Cu thnh ti phm ch c hnh thnh trn c s kt hp cu thnh ti phm ca mt ti phm c th vi quy nh chung v chun b phm ti v phm ti cha t. V th, nu i chiu hnh vi

22

chun b phm ti hay phm ti cha t vi ring cu thnh c bn ca mt ti c th th hnh vi ny hoc khng tha mn, hoc cha tha mn ht nhng du hiu ca cu thnh ti phm c bn. Nhng nu t cu thnh c bn trong mi lin h vi iu lut quy nh v cc giai on thc hin ti phm th hnh vi chun b phm ti v phm ti cha t u hon ton tha mn nhng du hiu ca cu thnh ti phm c bn v ca cc quy nh v giai on thc hin ti phm. Khi nh ti danh i vi hnh vi phm ti cha hon thnh, vic xc nh ng giai on thc hin ti phm l mt vic lm rt quan trng, bi v vi mi ti danh, nh lm lut quy nh thi im hon thnh ti phm khng ging nhau. V d nh trong ti cp ti sn (iu 133) th ti phm hon thnh t thi im ngi phm ti c hnh vi tn cng (dng v lc, e do dng ngay tc khc v lc hoc cc hnh vi khc) d ngi phm ti c chim ot c ti sn hay cha, nhng i vi mt s ti phm khc th thi im ti phm hon thnh l thi im ngi phm ti ly c ti sn khi ni ct gi, v d nh ti cng nhin chim ot ti sn (iu 137) hoc ti cp git ti sn (iu 136)v.v Ngoi ra, nhng quy nh v chun b phm ti v phm ti cha t ch c th hin mt s ti phm nht nh. C nhng ti danh m do nhng tnh cht khch quan c th nn nh lm lut khng quy nh v cc giai on thc hin ti phm. Th nht, i vi trng hp khng hnh ng l ti phm, nh ti khng cu gip ngi ang trong tnh trng nguy him n tnh mng (iu 102) hoc ti khng t gic ti phm (iu 314), i vi nhng ti phm th khng th c giai on chun b phm ti hay phm ti cha t, bi v ngi phm ti hon ton khng d on c vic xy ra mt ti phm c th, nhng tnh tit khch quan c m t trong nhng ti danh tng ng din ra trc khi ngi phm ti c hnh vi khng hnh ng, v th ngi phm ti khng h c s chun b trc s lm nh th no, v cng chnh v khng h c nh phm ti t trc nn vn ti phm c thc hin n giai on no cng khng c t ra, th nn trong nhng trng hp khng hnh ng ch t ra vn l ti phm hon thnh hoc khng c ti phm m thi. Th hai, i vi nhng ti phm m B lut hnh s quy nh tha mn cu thnh ti phm c bn cn c du hiu b x pht hnh chnh hoc b x l k lut th khi hnh vi c thc hin cng khng b coi l phm ti cha t. Khi , ngi c hnh vi s b x pht hnh chnh hoc b x l k lut thay v b truy cu trch nhim hnh s giai on ti phm cha hon thnh. V d, iu 125 B lut hnh s quy nh: Ngi no chim ot th, in bo, telex b x l k lut hoc x pht hnh chnh v hnh vi ny m cn vi phm. Nu ngi c hnh vi chim ot th, in bo, telexm cha b x l k lut hoc x pht hnh chnh v hnh vi ny th khng b xem l phm ti cha t ti xm phm b mt hoc an ton th tn, in thoi, in tn ca ngi khc m ch b x l k lut hoc x pht hnh chnh. 1.2. nh ti danh i vi hnh vi t na chng chm dt vic phm ti

Trong lut hnh s Vit Nam, ch nh t na chng chm dt vic phm ti l mt

trong nhng ch nh th hin tnh nhn o ca php lut Vit Nam. Hnh vi na chng t

23

chm dt vic phm ti lm thay i mt cch c bn mc nguy him cho x hi ca hnh vi thc hin v mc nguy him cho x hi ca bn thn ngi thc hin hnh vi. Theo quy nh ti iu 19 B lut hnh s: T na chng chm dt vic phm ti l t mnh khng thc hin ti phm n cng, tuy khng c g ngn cn. Ngi t na chng chm dt vic phm ti c min trch nhim hnh s v ti nh phm; nu hnh vi thc t thc hin c yu t cu thnh ca mt ti khc, th ngi phi chu trch nhim hnh s v ti ny. Theo quy nh ny th nu nh hnh vi khch quan m ngi phm ti thc hin trc khi t na chng chm dt vic thc hin ti phm c d tnh du hiu cu thnh mt ti c lp khc th ngi vn phi chu trch nhim hnh s. V d, A c nh trc li ring nn tin hnh sa cha, lm sai lch ni dung giy t, ti liu tham , nhng sau A t na chng chm dt vic thc hin ti tham , nh vy A s c min trch nhim hnh s v ti tham (iu 278), nhng hnh vi sa cha ni dung giy t, ti liu ca A c du hiu cu thnh ti gi mo trong cng tc (iu 284) v A phi chu trch nhim hnh s v ti ny. Khi xy dng iu 19 v ch nh t na chng chm dt vic phm ti v vn min trch nhim hnh s, nh lm lut c l khng hn ch phm vi p dng ca iu lut. iu ny c ngha l, php lut hnh s Vit Nam min trch nhim hnh s i vi t na chng chm dt vic phm ti trong cc giai on ca vic thc hin ti phm cha hon thnh, bao gm c giai on chun b phm ti, ti phm cha t cha hon thnh. Ring vi giai on phm ti cha t hon thnh, a s cc quan im khng tha nhn xy ra t na chng chm dt vic phm ti trong giai on ny. i vi giai on chun b phm ti v phm ti cha t cha hon thnh th ngi phm ti c min trch nhim hnh s nu hnh vi t na chng chm dt vic phm ti p ng c hai iu kin c bn sau y: Mt l, vic chm dt thc hin nh hoc hnh vi phm ti ca ngi phm ti phi t nguyn v dt khot, tc l ngi phi t b thc s nh phm ti hoc hnh vi phm ti m h bt u, ch khng phi tm dng chc lt ch c hi, iu kin thun li tip tc thc hin ti phm. Hai l, vic chm dt vic thc hin ti phm phi do chnh bn thn ngi t quyt nh, mc d vo thi im thc t quyt nh vic chm dt vic thc hin ti phm, ngi phm ti nhn thc c kh nng thc t khch quan vn cho php tip tc thc hin ti phm.

2. nh ti danh trong trng hp phm nhiu ti, phm ti nhiu ln, ti phm v ti phm nguy him

2.1. nh ti danh trong trng hp phm nhiu ti

24

Phm nhiu ti l mt biu hin ca ch nh nhiu ti phm trong lut hnh s Vit Nam, mt ngi c th phm mt ti, nhng cng c th phm nhiu ti, vy tiu ch, iu kin no xc nh mt ngi b coi l phm nhiu ti? iu 50 B lut hnh s 1999 ch quy nh v vic quyt nh hnh pht trong trng hp phm nhiu ti, m khng a ra mt nh ngha khi qut no v vn ny. Chnh im hn ch ny c th lm cho qu trnh nh ti danh gp nhiu kh khn khi tin hnh iu tra, truy t v xt x. Da vo thc tin xt x cc v n phm nhiu ti, chng ta thy rng phm nhiu ti c cc du hiu c trng c bn khc vi cc hnh thc phm ti khc, l cc du hiu lin quan n vic xc nh mt ngi c li trong vic thc hin t hai ti phm tr ln; v cc hnh vi phm ti iu c quy nh ti cc iu lut khc nhau trong phn cc ti phm ca B lut hnh s, v cui cng l du hiu ngi phm ti cha b xt x v ti no trong s cc ti . Mt vn c bn v cng rt quan trng khi xc nh hnh vi phm ti ca ngi phm nhiu ti l: hnh vi phm ti l hnh vi tha mn cc du hiu cu thnh c bn ca cc ti danh khc nhau c quy nh trong B lut hnh s, hay l hnh vi phm nhiu ti c quy nh trong cng mt ti danh nhng ti cc khon khc nhau. Thc tin xt x phn nh c rng vic phm ti trong trng hp phm nhiu ti xy ra c hai trng hp. trng hp th nht, hnh vi phm ti c thc hin trn thc t ng thi tha mn cc du hiu c trng ca cu thnh ti phm c bn ca hai ti danh c quy nh trong B lut hnh s. V d, A c nh chim ot ti sn ca B nn git cht B ly ti sn. Trong trng hp ny, hnh vi ca A cu thnh hai ti danh c lp c quy nh trong B lut hnh s, l ti git ngi (iu 93) v ti cp ti sn (iu 133); hoc trong mt tnh hung khc, do c mu thun vi Nguyn Vn L t trc, tra ngi 03 /01/2001, Trn Vn G gp L ang ngi qun c ph, G xng vo tt L hai ci ri b chy ra ca. Ngay lp tc, L cm con dao nhn di 20cm dng gt tri cy nm mnh v pha G, nhng khng trng G, cn dao p vo cnh ca ri bt ra cm vo c ch M l ch qun ang ng gn , lm ch thit mng khi ang trn ng i cp cu. Trong trng hp ny, L phm hai ti danh: mt l ti git ngi (iu 93) giai on phm ti cha t v hai l ti v lm cht ngi (iu 98). trng hp th hai, ngi phm ti thc hin hai hnh vi khch quan v hai hnh vi ny vn cu thnh mt ti c lp c quy nh trong B lut hnh s nhng c th hin nhng khon khc nhau. V d, mt ngi li dng chc v, quyn hn cn tr vic t co ca ngi khc, ng thi c hnh vi tr th ngi t co th b xem l phm nhiu ti v b xt x theo hai ti c quy nh ti khon 1 v khon 2 iu 132 ti xm phm quyn khiu ni, t co 2.2. nh ti danh trong trng hp phm ti nhiu ln Phm ti nhiu ln l trng hp mt ngi phm ti t hai ln tr ln. Cc ti phm do ngi thc hin c th ging nhau hoc khc nhau.

25

Phm ti nhiu ln c xem l tnh tit tng nng trch nhim hnh s c quy nh ti iu 48 khon 1 im g thuc phn chung B lut hnh s v ng thi phm ti nhiu ln cn l du hiu nh khung tng nng i vi mt s ti phm nht nh nh: ti lm nhc ngi khc (iu 121 khon 2 im a); ti bun lu (iu 153 khon 2 im k); ti cha chp vic s dng tri php cht ma tu (iu 198 khon 2 im b) xc nh mt trng hp no l phm ti nhiu ln, th t nht phi c hai hnh vi b xem l ti phm. V th khng th xem l phm ti nhiu ln trong trng hp mt ngi thc hin hai hnh vi nguy him cho x hi, nhng trong ch c mt hnh vi b xem l ti phm, cn hnh vi khc tuy c du hiu ca mt ti phm c quy nh, nhng do mc nguy him cho x hi ca hnh vi khng ng k, nn c xp vo loi cc hnh vi vi phm hnh chnh, hoc cc dng vi phm php lut khc. V d, A c hnh vi vt n v gy tai nn cho B lm B b thng nng. Trong trng hp, A khng phi phm ti nhiu ln, m A ch phm mt ti, l ti vi phm quy nh v iu khin giao thng ng b (iu 202), cn hnh vi vt n ca A khng phi l ti phm, m ch l hnh vi vi phm hnh chnh thng thng. 2.3. nh ti danh trong trng hp ti phm, ti phm nguy him Tnh tit ti phm c quy nh ti iu 48 B lut hnh s vi ngha l tnh tit tng nng trch nhim hnh s. Ngoi ra, ti phm nguy him cn c ngha l tnh tit nh khung tng nng i vi mt s ti phm nht nh nh: khon 2 im c iu 133 ti cp ti sn; im e khon 2 iu 143 ti hu hoi hoc c lm h hng ti sn; hoc im c khon 2 iu 156 ti sn xut, bun bn hng gi Khon 1 iu 49 B lut hnh s 1999 quy nh: Ti phm l trng hp b kt n, cha c xo n tch m li phm ti do c hoc phm ti rt nghim trng, c bit nghim trng do v . Theo quy nh ny, th mt ngi b coi l ti phm khi c y nhng iu kin sau y: - Mt l, ngi b kt n. Ngi b kt n l ngi c bn n kt ti ca To n m khng ph thuc vo vic bn n c hiu lc php lut hay cha. V vy, ngay t khi tuyn n kt ti th nht i vi mt ngi m ngi li phm ti mi theo quy nh ti khon 1 iu 49 th c coi l ti phm (quy nh ny khng p dng i vi ngi cha thnh nin phm ti). - Hai l, ngi b kt n cha c xo n tch. iu ny c ngha l iu kin bt buc l vic kt n phi pht sinh n tch v n tch cha c xo, m ngi li phm ti mi th mi xem l ti phm. - Ba l, phm ti mi do c hoc ti rt nghim trng, c bit nghim trng do v . xc nh ti phm, lut hnh s quy nh ti phm mi c thc hin phi thuc mt s trng hp phm ti nht nh nh phm ti mi do c , hoc ti rt nghim trng, c

26

bit nghim trng do v , th hin nhn thn ca ngi phm ti khng chu tip thu cc bin php ci to gio dc ca php lut. Khon 2 iu 49 B lut hnh s 1999 quy nh: Nhng trng hp sau y c coi l ti phm nguy him: - b kt n v ti rt nghim trng, ti c bit nghim trng do c , cha c xo n tch m li phm ti rt nghim trng, ti c bit nghim trng do c . - ti phm, cha c xo n tch m li phm ti do c . Ti phm nguy him l trng hp c bit ca ti phm nn vn i hi nhng du hiu cn v nh i vi trng hp ti phm. Tuy nhin, v l mt trng hp c bit ca ti phm, nn ti phm nguy him cng c nhng iu kin ring khi p dng. l khi nh ti danh i vi trng hp ti phm nguy him, cn phi xc nh r trng thi n tch ca ngi phm ti, tc l phi xc nh c, ngoi nhng iu kin quy nh ti iu 49, th b co b xt x v ti u v n tch ca ti vn cha c xo. Ti phm nguy him c xem l tnh tit tng nng trch nhim hnh s c quy nh ti im g khon 1 iu 48 v ng thi l du hiu nh khung tng nng i vi mt s ti phm nht nh, nh ti bt cc nhm chim ot ti sn (iu 134 khon 2 im c); ti lm dng tn nhim chim ot ti sn (iu 140 khon 2 im ); hoc ti vn chuyn tri php hng ho, tin t qua bin gii (iu 154 khon 2 im e) Mt c s php l khc xc nh hnh vi nguy him ca mt ngi l ti phm nguy him, l chng ta phi xc nh c trc b co b To n coi l ti phm, c ngha l cc im, khon quy nh v du hiu ti phm nguy him l tnh tit nh khung tng nng ch c p dng trong trng hp ngi b To n xem l ti phm trc khi ngi phm ti mi.

3. nh ti danh trong trng hp phm nhiu lut theo Lut hnh s Vit Nam Trong thc tin p dng Lut hnh s c th xy ra nhng trng hp hnh vi ca ch th ng thi tha mn nhiu iu lut khc nhau quy nh v cu thnh ti phm; quy nh v tnh tit nh khung hoc tnh tit tng nng, gim nh trch nhim hnh s. L lun Lut hnh s xem l nhng trng hp phm nhiu lut, v cc trng hp phm nhiu lutc th thuc mt trong cc dng hnh vi sau: - Hnh vi ca ch th tha mn nhiu cu thnh ti phm nhng ch th ch b coi l phm mt ti v b x v mt ti. - Hnh vi ca ch th tha mn nhiu cu thnh ti phm v hnh thc nhng v thc cht ch tha mn mt cu thnh ti phm v do vy ch th ch b coi l phm mt ti. Trng hp phm nhiu lut khi hnh vi ca ch th tha mn nhiu cu thnh ti phm khc nhau c th thuc mt hoc trong cc trng hp sau y:

27

- Trng hp u tin l trng hp ch th c nhiu hnh vi v cc hnh vi ny c quan h vi nhau. Trong , hnh vi xy ra trc c xem l iu kin cn thit cho hnh vi sau c th xy ra hoc hnh vi sau l din bin tt yu ca hnh vi trc. V d, ch th c hnh vi bn tri php cht ma tu m trc h tng tr tri php hoc ch th c hnh vi tng tr tri php cht ma tu m trc h c hnh vi mua bn tri php. V trong nhng trng hp ny, ch th ch b xem l phm mt ti l mua bn tri php hoc chim ot cht ma tu (iu 194). - Trng hp th hai m ch th ch b coi l phm mt ti mc d cc hnh vi ca ch th tha mn nhiu cu thnh ti phm khc nhau l trng hp hnh vi trc thu ht tnh nguy him ca hnh vi sau do cc hnh vi c cng i tng tc ng v cng khch th. V d, ch th c hnh vi trm cp ti sn v sau c hnh vi hu hoi ti sn . Trng hp ny, hnh vi hu hoi ti sn ca ngi khc tuy tha mn cu thnh ti phm ca ti hu hoi ti sn nhng tnh nguy him ca n c coi b hnh vi trm cp ti sn trc thu ht. Do vy, ch th ch b coi l phm mt ti, l ti trm cp ti sn (iu 138). Trng hp phm nhiu lut khi hnh vi ca ch th tha mn nhiu cu thnh ti phm v hnh thc, nhng khng p dng tt c cc iu lut quy nh cc cu thnh ti phm m ch c php chn mt trong s p dng. Quan h c bit ca cc cp cu thnh ti phm trong trng hp ny c th l: - Quan h gia trng hp chung vi trng hp ring. V d, quan h gia iu 98 (ti v lm cht ngi) vi iu 202 (ti vi phm quy nh v iu khin giao thng ng b trong trng hp lm cht ngi) l quan h gia ci chung (v lm cht ngi) v ci ring (v lm cht ngi trong lnh vc c th lnh vc an ton giao thng ng b). Trong trng hp ny, khi hnh vi tha mn cu thnh ti phm trong lnh vc c th th cng tha mn cu thnh ti phm chung, nhng ch c chn cu thnh ti phm trong lnh vc c th p dng. - Quan h gia trng hp bnh thng vi trng hp tng nng hoc gim nh. V d, quan h gia iu 93 (ti git ngi) vi iu 94 (ti git con mi ), vi iu 96 (ti git ngi do vt qu gii hn phng v chnh ng) l quan h gia ti git ngi bnh thng v ti git ngi gim nh; quan h gia iu 111 (ti hip dm) vi iu 112 (ti hip dm tr em) l quan h gia ti hip dm bnh thng v ti hip dm tng nng Trong trng hp ny, hnh vi tha mn cu thnh ti phm ca ti bnh thng nhng ch c chn cu thnh ti phm ca ti tng nng hoc gim nh p dng. - Quan h thu ht. V d, quan h gia iu 103 (ti e do git ngi) vi iu 133 (ti cp ti sn) l quan h gia cu thnh ti phm thu ht v cu thnh ti phm b thu ht. Trong trng hp ny, khi hnh vi tha mn cu thnh ti phm ca ti cp ti sn trong trng hp e do dng v lc tc ot tnh mng th cng tha mn cu thnh ti phm ca ti e do git ngi nhng ch c chn cu thnh ti phm ca ti cp ti sn p dng. - Quan h gia cu thnh ti phm ca mt ti vi cu thnh ti phm tng nng ca mt ti khc. V d, du hiu nh ti ca ti v lm cht ngi (iu 98) (hu qu cht ngi v li v i vi hu qu ny) c nh lm lut quy nh l du hiu nh khung

28

tng nng ca ti c gy thng tch (iu 104 khon 3); du hiu nh ti ca ti bun lu (iu 153) (qua bin gii) c quy nh l du hiu nh khung tng nng ca ti mua bn tri php cht ma tu (iu 194 khon 2) Trong trng hp ny, khi hnh vi tha mn cu thnh ti phm tng nng th cng tha mn cu thnh ti phm ca ti cn li nhng ch c chn cu thnh ti phm tng nng p dng. - Quan h gia cu thnh ti phm ca hnh vi ng phm vi cu thnh ti phm ca ti phm c lp khc. V d, hnh vi gip sc a, nhn hi l (cc iu 278, 289 trong mi lin h vi iu 20) c quy nh thnh ti mi gii hi l (iu 290) Trong trng hp ny, khi hnh vi tha mn cu thnh ti phm ca ti c lp th cng tha mn cu thnh ti phm ca hnh vi ng phm nhng ch c chn cu thnh ca ti c lp p dng.

4. nh ti danh trong trng hp ng phm

Lut hnh s Vit Nam khng m t ring cc cu thnh ti phm ng phm cu

thnh ti phm ca hnh vi ng thc hin ti phm; cu thnh ti phm ca hnh vi xi gic thc hin ti phm; cu thnh ti phm ca hnh vi gip sc thc hin ti phm v cu thnh ti phm ca hnh vi t chc thc hin ti phm. B lut hnh s ch c mt iu lut quy nh v ng phm (iu 20), trong m t cc du hiu ca trng hp phm ti ny v m t du hiu ca nhng hnh vi ng phm: hnh vi thc hnh; hnh vi t chc; hnh vi xi gic v hnh vi gip sc. ng phm l hnh thc phm ti c bit ca trng hp phm ti c c nhiu ngi tham gia. Nh vy, c ng phm i hi phi c nhiu ngi tham gia v phi tha mn nhng iu kin nht nh. Vi s tham gia ca nhiu ngi th khng th ch c ngi thc hin ti phm m c th c ngi cng thc hin ti phm hoc c ngi gip sc thc hin ti phm hoc c ngi xi gic thc hin ti phm hoc c ngi t chc thc hin ti phm. Ch khi c nhiu ngi tham gia vo vic phm ti th vic kim tra cc du hiu ca ng phm mi t ra. S tham gia ca nhiu ngi vo vic phm ti c th l ng phm v cng c th khng phi l ng phm. Khc vi cu thnh ti phm c bn ca tng ti, cu thnh ti phm ng phm khng c quy nh trc tip cho tng ti danh. Du hiu ca cc hnh vi t chc, xi gic, gip sc thc hin ti phm c quy nh trong cc quy phm phn chung B lut hnh s. l cc du hiu c tnh cht chung cho tt c cc ti danh nhng cha phi l cu thnh ng phm ca mt ti phm c th no. Cu thnh ti phm ny ch c hnh thnh trn c s kt hp cu thnh ti phm ca ti c th vi nhng quy nh chung ca b lut. ng thi, cc du hiu c m t trong cu thnh ng phm l cc du hiu nh ti cho trng hp phm ti ca ngi t chc, ngi xi gic v ngi gip sc thc hin ti phm. iu 20 B lut hnh s quy nh: ng phm l trng hp c hai ngi tr ln c cng thc hin mt ti phm. Theo quy nh ny, khi nh ti i vi trng hp ng phm, cn xem xt, kim tra cc du hiu sau y:

29

Th nht, hnh vi phm ti ng phm phi xm hi cng khch th. Theo , xc nh nhng ngi trong ng phm c c cng thc hin mt ti phm hay khng, chng ta cn phi xc nh xem hnh vi nguy him m nhng ngi trong ng phm thc hin c xm hi n cng mt quan h x hi c lut hnh s bo v hay khng. Nu h cng c thc hin hnh vi nguy him cho x hi v cng bit l hnh vi ca h cng xm hi vo mt khch th, th l ng phm. V d, do c him khch vi C t trc, nn A v B bn tnh tm C nh cho h gin. C A v B cng tm n nh v xng vo nh C ti tp, hu qu C b tn thng 13%, nh vy trong trng hp ny, A v B cng c hnh vi nguy him v cng c xm hi vo mt khch th trc tip l sc kho ca C, nn A v B l ng phm ti c gy thng tch hoc gy tn hi cho sc kho ca ngi khc (iu 104); v ngc li nu hnh vi nguy him c thc hin khng cng nhm vo mt khch th ging nhau, th vn ng phm khng c t ra. V d, A, B v C bn nhau n nh D ly trm. Nhng vn do c th hn vi D t trc, nn nhn lc A v B mi ly ti sn, C git cht D. Trong tnh hung ny, A, B v C l ng phm ti trm cp ti sn (iu 138) v cng c hnh vi nguy him xm hi n cng khch th l quyn s hu ca D; tuy nhin i vi ci cht ca D, th A v B khng phi l ng phm ca C, v trong trng hp ny, ch c C mi c hnh vi nguy him xm hi n khch th l tnh mng ca D, nn ch c C phi chu trch nhim hnh s v ti git ngi (iu 93). Th hai, mt khch quan ca ng phm phi tha mn hai du hiu: c t hai ngi tr ln v nhng ngi ny c iu kin l ch th ca ti phm, ng thi nhng ngi ny phi cng thc hin ti phm vi li c . Cng thc hin ti phm c ngha l mi ngi trong ng phm u c hnh vi nguy him cho x hi v hnh vi c thc hin trong mi quan h thng nht vi nhng ng phm khc. Nhng ngi trong ng phm u cng c hng n vic thc hin cng mt ti phm, v th gia hnh vi ca mi ngi trong ng phm v hu qu ca ti phm u phi c mi quan h nhn qu vi nhau. Da trn tnh cht, hnh thc th hin hnh vi ca tng ngi trong ng phm, B lut hnh s chia thnh bn loi ngi trong ng phm, c quy nh ti khon 2 iu 20, bao gm: ngi thc hnh; ngi t chc; ngi xi gic v ngi gip sc. Trong , ngi thc hnh l ngi trc tip thc hin ti phm, nh vy c th ni hnh vi ca ngi thc hnh xt v bn cht cng khng khc so vi hnh vi ca ngi phm ti trong v n khng c ng phm, v xt v du hiu khch quan, th hnh vi phm ti cng th hin cc du hiu cu thnh ca mt ti phm c th. Trong v n c ng phm, c th ch c mt ngi thc hnh, nhng cng c th c nhiu ngi thc hnh. Trong trng hp nhiu ngi cng tham gia vi vai tr l ngi thc hnh th khng cn mi ngi phi thc hin y cc yu t ca cu thnh ti phm m ch cn tng hp hnh vi ca nhng ngi thc hnh ny tha mn cc du hiu ca cu thnh ti phm. Nu ti phm c thc hin di hnh thc ng phm c s tham gia ca nhiu dng ngi: ngi t chc; ngi xi gic; ngi gip sc th quy tc chung khi nh ti i vi nhng hnh vi ca nhng ngi trong ng phm s vn dng iu 20 B lut hnh s xc nh vai tr ca tng ngi trong ng phm v ng thi nh ti theo iu lut thuc phn cc ti phm ca B lut hnh s i vi ngi thc hin. Bi v trong mt v n c ng phm th ngi thc hin ng mt vai tr rt quan trng, hnh vi phm ti

30

ca ngi thc hnh l cn c nh ti: ngi thc hnh thc hin ti phm n giai on no th nhng ngi ng phm khc s phi chu trch nhim hnh s n giai on . C th ni, hnh vi t chc, xi gic, gip sc ca nhng ngi ng phm khc c nhng nh hng nht nh n qu trnh thc hin ti phm ca ngi thc hnh, nhng khng v th m ta cho rng hnh vi t chc, xi gic, gip sc v hu qu ti phm xy ra l c mi quan h nhn qu vi nhau. Vn c bn t ra chnh l trong v n ng phm, mi quan h nhn qu gia hnh vi phm ti v hu qu nguy him cho x hi ch t ra trong trng hp hnh vi phm ti ca ngi thc hnh trc tip gy ra hu qu v hu qu l kt qu tt yu ca hnh vi phm ti m ngi thc hnh thc hin. Cn nhng ngi t chc, xi gic, gip sc bng hnh vi ca mnh tham gia vo vic thc hin ti phm thng qua hnh vi ti phm ca ngi thc hnh. V d, do c th hn A thu B git cht C, trong trng hp ny B l ngi thc hnh, trc tip thc hin hnh vi tc ot tnh mng ca C, cn A ng vai tr l k ch mu trong v n ny. Hoc trong mt v d khc, do tng b K nh trng thng, nn T nung nu nh git K tr th, T ni nh ny cho Q bit, do cng c n on t lu vi K nn Q ni vi T mun git th dng thuc chut m git v a cho T gi thuc chut, T dng gi thuc ny b vo ging nc ca K, v hu qu l K cht do ng c. Trong trng hp ny, T l ngi thc hnh trc tip thc hin ti phm, cn Q l ng phm ti g

luẬt hÌnh sỰ viỆt nam phẦn cÁc tỘi phẠm · bỘ giÁo dỤc vÀ ĐÀo tẠo trƯỜng...

Documents