ly thuyet tien te tin dung

Mn hc L thuyt tin t - Tn dng

Mn hc: L THUYT TIN T TN DNG LI NI U Nh chng ta bit, tin t - tn dng v ngn hng khng ch l nhng phm tr kinh t m cn l cng c quan trng trong nn kinh t th trng. Nn kinh t nc ta ang chuyn i theo c ch ny. Do vy, l lun v tin t, tn dng v ngn hng cng phi c nghin cu v cp nht ph hp vi s chuyn i trn. Nhn thc c vn , trng Cao ng ngh Vit c t chc bin son v xut bn cun gio trnh L thuyt tin t v tn dng

Nguyn Th Nga Linh

1


CHNG 1: TIN T TRONG NN KINH T TH TRNG 1. Ngun gc ra i, Bn cht, Chc nng v vai tr ca tin t 1.1. Ngun gc ra i v qu trnh pht trin ca tin t S ra i v pht trin ca tin t gn lin vi qu trnh pht trin ca sn xut v lu thng hng ho. Trong thi k u ca ch cng x nguyn thu, vi cng c lao ng th s, con ngi t cung cp cho nhau s sn phm t i kim c t sn bn, hi lm. Khi i sng cng ng ngy cng pht trin, thc phn cng lao ng c hnh thnh v lng sn phm d tha lm ny sinh quan h trao i gia cc th tc. Tuy nhin, trong giai on ny trao i ch mang tnh cht ngu nhin v c thc hin bng cch trao i sn phm trc tip. Cng vi s chuyn mn ho lao ng pht trin v qu trnh phn cng lao ng x hi ngy mt su hn, nhu cu trao i hng ho ngy cng nhiu v m rng, vic trao i trc tip gy kh khn cho vic lu thng hng ho i hi phi c mtvt ngang gi chung lm trung gian cho trao i. Vt ngang gi chung l nhng hng ho c th trao i trc tip vi nhiu hng ho thng thng khc. Ban u, vt trung gian c la chn t nhng hng ho mang nt c trng ph bin ca vng, lnh thKhi kinh t pht trin, nhu cu trao i ngy cng m rng khng ch din ra trong phm vi vng, lnh th m cn vt ra khi vng, lnh th th qu trnh trao i gp kh khn khi mi a phng c mt vt trung gian khc nhau. khc phc tnh trng ny, cn c mt vt ngang gi chung duy nht lm trung gian cho qu trnh trao i. Vt ngang gi chung chnh l tin t. C th ni, s ra i ca vt trung gian trao i nh du giai on m u cho s xut hin ca tin t, ng thi l bc chuyn ho t nn kinh t i chc sang nn kinh t tin t. Tri qua tin trnh pht trin, tin t tn ti di nhiu hnh thc p ng yu cu ngy cng a dng ca i sng kinh t.

Nguyn Th Nga Linh

2


Trong thi k u khong 2.000 nm trc cng nguyn, vt trung gian trao i thng c chn t mt hng ho c gi tr s dng cn thit chung cho nhiu ngi, c tnh cht ph bin, c trng cho a phng, khu vc ni din ra quan h trao i. Chng hn nh thi c i, Hy Lp dng gia sc; Ty Tng, Mng C dng ch; Bc M dng thuc l, Trung Quc c vng dng vi, c vng dng v trai hoc daVic s dng tin t di dng hng ho, cn gi l ho t, c nhiu bt li. Kh chia nh trong trao i, kh bo qun v vn chuyn. V th, cc loi hng ho thng thng c dng lm tin t dn b o thi nhng ch cho thi k s dng tin kim loi. T th k th 7 trc cng nguyn, tin kim loi bt u c s dng v pht trin rng ri trong sut thi k phong kin. Tuy nhin, trong cc kim loi c chn lm vt ngang gi chung l st, km, thic, ng, bc v vng cng tri qua qu trnh t o thi dn dn cui cng cn li kim loi qu l vng. u th k XIX, vng c quyn ng vai tr l vt ngang gi chung, cn gi l kim loi tin t. Mt khi lng vng vi mt trng lng v cht lng nht nh c gi l tin t. Vic s dng tin kim loi tuy c nhng u im hn so vi ho t khng kim loi nhng cng c nhng hn ch nh cng knh, kh chuyn ch. Mt khc, khi quy m sn xut v trao i hng ho ngy cng pht trin i hi s gia tng ca phng tin trao i trong khi ngun vng d tr khng p ng. Do , thay v dng vng trc tip lm tin, cc nc c xu hng chuyn sang s dng tin du hiu ngy cng ph bin. Tin giy c mm mng ra i t th k th XIV, khi cc ngn hng cho ra i cc chng ch tin gi do ngn hng pht hnh huy ng tin gi ca x hi, c s dng lm phng tin thanh ton cc nc Chu u. n th k XVIXVII, n c thay th bng giy bc ca ngn hng pht hnh, loi giy bc ny c m bo bng vng v c lu hnh song song vi tin c bng vng ca nh nc. n u th k XX, giy bc ngn hng thay th hon ton cho cc kim

Nguyn Th Nga Linh

3


loi qu nh bc v vng. Ngy nay, tin giy c s dng lm phng tin trao i ngy cng ph bin v nhng tin li nh d mang theo trong ngi, d ct tr. Mt khc, vic in tin vi nhiu mnh gi khc nhau to thun li cho qu trnh trao i hng ho. Tuy nhin vic lu thng tin giy d ri vo tnh trng bt n v vic iu chnh cho n ph hp vi nhu cu trao i hng ho l c mt ngh thut phc tp. Cng vi vic pht trin mnh m ca ngn hng, qu trnh thanh ton ca nn kinh t c tp trung phn ln qua h thng ngn hng thng qua cc bt ton chuyn khon hoc thanh ton b tr trn ti khon k thc. S ra i ca tin ghi s, cn gi l bt t, cng vi cc chng t thanh ton nh sc, giy nh thu lm a dng cc phng tin thanh ton bn cnh cc hnh thc thanh ton bng tin mt, ng thi cn to iu kin gim bt nhng chi ph lu hnh tin giy nh in n, bo qun, kim m, vn chuyn. V vy, vic s dng tin qua ngn hng c coi l xu hng pht trin tt yu ca nn kinh t pht trin. Hn na, trong thi i m nhng tin b khoa hc k thut ngy cng i su vo i sng kinh t x hi th vic s dng nhng loi th thanh ton tr nn c a chung v ngi ta c th thanh ton ngay, gim thiu thi gian lun chuyn chng t qua ngn hng hoc ghi chp chng t thanh ton. Loi tin in t ny cho php gim ti a vic s dng tin mt trong lu thng v khc phc nhng hn ch ca h thng chi tr bng sc. Tm li, lch s ra i v pht trin ca tin t lun gn lin vi s pht trin v lu thng hng ho. iu ny c chng minh qua qu trnh hon thin cc hnh thc tin t, t hnh thc s khai ban u l ho t khng kim loi cho n tin in t ngy nay. Tuy nhin cn xc nh rng, cc thi k pht trin ny khng ph nh ln nhau, ngha l cc loi tin t vn tn ti an xen nhau trong qu trnh lu thng. 1.2. Bn cht ca tin t Qu trnh pht trin ca tin t cho thy tin t tn ti di nhiu hnh thc t ho t n kim t. Ngy nay vng t c dng lm tin t m ch yu l tin du

Nguyn Th Nga Linh

4


hiu nn hnh thnh nn nhiu quan nim khc nhau v tin. Cc nh kinh t hc th k XVI m i din l Thomas-Men (1576-1641) khng nh: vng, bc l tin t, l ca ci x hi chnh thng. Trng phi ny cho rng ch c kim loi qu mi thc hin cc chc nng ca tin t. n u th k XVIII, khi cc loi tin du hiu nh tin giy, tin tn dng ra i nhng vn thc hin chc nng trao i v lu thng hng ho th cc nh kinh t li cao tin du hiu. H cho rng: tin t ch l cng c k thut phc v cho vic trao i hng ho thun tin, ch l n v tnh ton tru tng, nn bn thn tin t khng cn c gi tr ni ti m Nh nc hon ton c th pht hnh tin giy vi nhng du hiu quy c l c th phc v cho trao i hng ho. K.Marx (1818-1863) nghin cu ngun gc ra i ca tin t qua s pht trin cc hnh thi gi tr v khng nh tin t c ngun gc t hng ho. ng cho rng:Tin t l mt hng ho c bit tch ra khi th gii hng ho ng vai tr l vt ngang gi chung o lng gi tr ca tt c cc hng ho khc. ng ch ra rng vng ch tr thnh tin t trong nhng iu kin lch s nht nh. Trc khi tr thnh tin t v sau khi c tha nhn ng vai tr l tin t th vng vn gi nguyn bn cht l hng ha. Cho n by gi, nhng quan im ca K.Marx vn mang gi tr l lun rt ln chng ta nghin cu v tin. Ngy nay, cng vi vic pht trin cc phng tin trao i, thanh ton, khi cp n tin ngi ta khng nhn n mt cch gin n cho rng tin ch l kim loi qu hay ch l tin giy. Theo quan im ca cc nh kinh t hc hin i (i din l P.A Samuelson): Bn cht ca tin t ngy nay c phi by r rng, ngi ta mun c tin t vi danh ngha l tin ch khng phi l hng ho, khng phi v bn thn n m l v nhng th m c th dng n mua c. Nh vy, h cho rng, tin t l tt c cc phng tin thanh ton c th c chp nhn lm trung gian trao i v c php lut tha nhn. Tuy nhin, trong iu kin sn xut v trao i pht trin nh hin nay, tin t khng ch n thun l phng tin trao i m c th s dng tin u t, cho vay v tch lu, s hu. Theo nhng phn tch

Nguyn Th Nga Linh

5


trn, mt nh ngha v tin c hiu y nh sau: Tin t l tt c cc phng tin c th ng vai tr trung gian trao i c php lut tha nhn v ngi s hu n s dng phc v cho nhng nhu cu trong i sng kinh t x hi. Bn cht ca tin c th hin r hn thng qua cc chc nng ca n 1.3. Chc nng ca tin t D biu hin di hnh thc no, tin t cng c ba chc nng c bn: chc nng phng tin trao i, chc nng n v nh gi v chc nng phng tin d tr gi tr. * Chc nng phng tin trao i L mt phng tin trao i, tin t c s dng nh mt vt mi gii trung gian trong vic trao i cc hng ho, dch v. y l chc nng u tin ca tin t, n phn nh l do ti sao tin t li xut hin v tn ti trong nn kinh t hng ho . Trong nn kinh t trao i trc tip, ngi ta phi tin hnh ng thi hai dch v bn v mua vi mt ngi khc. iu l n gin trong trng hp ch c t ngi tham gia trao i, nhng trong iu kin nn kinh t pht trin, cc chi ph tm kim nh vy qu cao. V vy ngi ta cn s dng tin lm mi gii trong qu trnh ny, tc l ngi ta trc ht s i hng ho ca mnh ly tin sau dng tin mua th hng ho mnh cn. R rng vic thc hin ln lt cc giao dch bn v mua vi hai ngi s d dng hn nhiu so vi vic thc hin ng thi hai giao dch i vi cng mt ngi. thc hin chc nng phng tin trao i tin phi c nhng tiu chun nht nh: - c chp nhn rng ri: n phi c con ngi chp nhn rng ri trong lu thng, bi v ch khi mi ngi cng chp nhn n th ngi c hng ho mi ng i hng ha ca mnh ly tin; - D nhn bit: con ngi phi nhn bit n d dng;

Nguyn Th Nga Linh

6


- C th chia nh c: to thun li cho vic i chc gia cc hng ho c gi tr khc nhau; - D vn chuyn: tin t phi gn nh d dng trong vic trao i hng ho khong cch xa; - Khng b h hng mt cch nhanh chng; - c to ra hng lot mt cch d dng: s lng ca n dng trong trao i; - C tnh ng nht: cc ng tin c cng mnh gi phi c sc mua ngang nhau. * Chc nng n v nh gi. Chc nng th hai ca tin l mt n v nh gi, tc l tin t c s dng lm n v o gi tr ca cc hng ho, dch v trong nn kinh t. Qua vic thc hin chc nng ny, gi tr ca cc hng ho, dch v c biu hin ra bng tin, nh vic o khi kng bng kg, o di bng mnh m vic trao i hng ho c din ra thun li hn. Nu gi tr hng ho khng c n v o chung l tin, mi hng ho s c nh gi bng tt c cc hng ho cn li, v nh vy s lng gi cc mt hng trong nn kinh t ngy nay s nhiu n mc ngi ta khng cn thi gian cho vic tiu dng hng ho, do phn ln thi gian dng cho vic c gi hng ho. Khi gi ca cc hng ho, dch v c biu hin bng tin, khng nhng thun tin cho ngi bn hng ha m vic c bng gi cng n gin hn rt nhiu vi chi ph thi gian t hn s dng cho cc giao dch. L mt n v nh gi, n to c s thun li cho vic s dng tin lm phng tin trao i, nhng cng chnh trong qu trnh trao i s dng tin lm trung gian, cc t l trao i c hnh thnh theo tp qun - tc l ngay t khi mi ra i, vic s dng tin lm phng tin trao i dn ti vic dng tin lm n

Nguyn Th Nga Linh

7


v nh gi. u tin nhng phng tin c s dng lm tin biu hin gi tr hng ho cng c gi tr nh cc hng ho khc. C s cho vic tin biu hin gi tr cc hng ho khc chnh l tin cng c gi tr s dng nh cc hng ho khc (Theo phn tch ca Marx v s pht trin ca cc hnh thi biu hin gi tr hng ho: gi tr hng ho c biu hin gi tr s dng ca hng ho ng vai tr vt ngang gi, vt ngang gi chung). V vy trong thi i ngy nay, mc d cc phng tin c s dng l tin khng cn c gi tr nh cc hng ho khc nhng n c mi ngi chp nhn trong lu thng (c gi tr s dng c bit), do vn c s dng nh gi gi tr cc hng ho. Trong bt k nn kinh t tin t no vic s dng tin lm n v o lng gi tr u mang tnh cht tru tng, va c tnh php l, va c tnh quy c. * Chc nng phng tin d tr gi tr L mt phng tin d tr gi tr, tin t l ni ct gi sc mua qua thi gian. Khi ngi ta nhn c thu nhp m cha mun tiu n hoc cha c iu kin chi tiu ngay, tin l mt phng tin cho vic ct gi sc mua trong nhng trng hp ny hoc c th ngi ta gi tin ch n thun l vic li ca ci. Vic ct gi nh vy c th thc hin bng nhiu phng tin ngoi tin nh: C phiu, tri phiu, t ai, nh ca, mt s loi ti sn nh vy em li mt mc li cao hn cho ngi gi hoc c th chng li s tng cao v gi so vi vic gi tin mt. Tuy nhin ngi ta vn gi tin vi mc ch d tr gi tr bi v tin c th chuyn i mt cch nhanh chng ra cc ti sn khc, cn cc ti sn khc nhiu khi i hi mt chi ph giao dch cao khi ngi ta mun chuyn i n sang tin. Nhng iu cho thy, tin l mt phng tin d tr gi tr bn cnh cc loi ti sn khc. Vic thc hin chc nng phng tin d tr gi tr ca tin tt n u tu thuc vo s n nh ca mc gi chung, do gi tr ca tin c xc nh theo khi

Nguyn Th Nga Linh

8


lng hng ho m n c th i c. Khi mc gi tng ln, gi tr ca tin s gim i v ngc li. S mt gi nhanh chng ca tin s lm cho ngi ta t mun gi n, iu ny thng xy ra khi lm pht cao. V vy tin thc hin tt chc nng ny, i hi sc mua ca tin phi n nh. 1.4. +L Vai tr ca tin t: - Vai tr ca tin t trong qun l kinh t v m: cng c xy dng cc chnh sch kinh t v m: CSTT,CSTK,CSCNH,CSKTN, +L i tng v cng l mc tiu ca cc chnh sch kinh t v m: n nh tin t l c s ca s n nh kinh t; n nh ng tin l s n nh ca nn kinh t, nn kinh t n nh th phi c s n nh tin t. - Vai tr ca tin t trong qun l kinh t vi m: +Hnh thnh vn ca cc doanh nghip iu kin c bn v thit yu tin hnh bt k qu trnh v loi hnh sn xut kinh doanh no +L cn c xy dng cc ch tiu nh gi hiu qu kinh t nhm so snh cht lng hot ng sn xut kinh doanh gia cc doanh nghip khc nhau vi nhau. +L cn c xy dng cc ch tiu nh gi v la chn cc phng n sn xut kinh doanh tm ra phng n ti u +L c s thc hin v cng c hch ton kinh t. +L c s thc hin phn phi li trong cc doanh nghip nhm pht trin sn xut v m bo i sng x hi. +Cng c phn tch kinh t v ti chnh doanh nghip, trn c s , tin hnh la chn u t ng n. 2. Cc ch lu thng tin t 2.1. Ch lu thng tin kim loi Ch lu thng tin kim loi ng vi thi k pht trin ca ch ngha t bn t do cnh tranh tr v trc.

Nguyn Th Nga Linh

9


2.1.1. Ch n bn v n bn v l ch tin t ly 1 th kim loi lm vt ngang gi chung. Vt ngang gi chung l vt liu c tin c th l ng, km, bc hoc vng. - Nu ch n bn v vi km hoc ng lm bn v v tr thnh tin c, gi l ch lu thng tin km gi. N phn nh c trng ca nn kinh t hng ho km pht trin. - Nu ch n bn v vi vt ngang gi l bc hoc vng v s xut hin ca tin c bng bc hoc vng ngi ta gi l ch lu thng tin gi. 2.1.2. Ch song bn v Ch song bn v l ch tin t m vng v bc u c s dng vi t cch l tin t. Vng v bc u l vt ngang gi, u thc hin chc nng thc o gi tr v phng tin lu thng vi quyn lc ngang nhau. Trong ch song bn v c phn bit 2 loi bn v: - Bn v song song: l bn v m theo tin vng v tin bc lu thng trn th trng theo gi tr thc t ca n, nh nc khng can thip. T xut hin 2 thc o gi tr v trong 1 nc c 2 h thng gi c: h thng gi c theo vng v h thng gi c theo bc. Hai h thng ny lun thay i. - Bn v kp: l song bn v nhng tin vng v tin bc lu thng trn th trng theo t gi c nh nc quy nh (t gi php nh). Vic quy nh t gi nhm khc phc nhng ri lon ca ch bn v song song. Tuy nhin, chnh t gi php nh li sinh ra mt ri lon khc trong lu thng tin t: hin tng tin xu ui tin tt ra khi lu thng. V vy, tin vng bin khi lu thng v tr thnh thc o gi tr, cn tin bc th trn y trong lu thng. n giai on ny, ch song bn v khng cn tn ti na m chuyn sang ch bn v vng. 2.1.3. Ch bn v vng L ch tin t in hnh ca ch ngha t bn. Trong ch ny, 1 lng vng nht nh c nh nc quy nh lm tiu chun gi c.

Nguyn Th Nga Linh

10


Ch bn v vng c 3 c im: - Tin vng c c t do theo tiu chun gi c m Nh nc quy nh v c thanh ton khng hn ch. - Tin giy c t do i ly tin vng theo gi tr danh ngha ca tin giy ngha l i ngang gi. T sc mua ca tin giy s n nh, y l iu kin quan trng hng u n nh v thc y nn kinh t pht trin. - Vng c t do lun chuyn gia cc nc, mi ngi c t do xut nhp khu vng. Vi nhng c im trn, cho thy bn v vng l ch tin t n nh khng nhng l ch tin t quc gia m cn l ch tin t quc t thng nht. 2.2. Ch lu thng tin du hiu Ch lu thng tin du hiu (tin giy) l c trng c bn ca lu thng tin t trong giai on pht trin sau ny ca CNTB. Tuy nhin, trong thi k phong kin, tin giy xut hin sm Trung Quc (TK VII). Trong thi k phong kin, tin giy ra i t l do l n to ra thu nhp do vic in tin v pht hnh tin cho cc Nh nc phong kin, ngoi ra do cc ch cn tp trung kim loi ch to sng, n. kh gii cng l nguyn nhn khin tin giy ra i. n giai on pht trin ca CNTB, lc lng sn xut pht trin nhanh nn lm ny sinh s khan him tin kim loi, mt khc vic s dng tin c trong lu thng cng c nhiu tr ngi v n b hao mn, b bin cht. V khi h thng ngn hng pht trin th cng to iu kin cho s ra i ca cc cng c lu thng tn dng. Vy nguyn nhn ra i ca tin du hiu l xut pht t nhng i hi thc t v lu thng hng ho v lu thng tin t di tc ng ca h thng ngn hng. S dng tin du hiu trong ch lu thng tin t c 2 tc dng ln: - Gii quyt c tnh trng thiu phng tin trao i pht sinh t ch lu thng tin kim loi.

Nguyn Th Nga Linh

11


- Tit kim nhiu chi ph cho x hi. Tm li, tin du hiu l nhng phng tin c th thay th c cho vng trong chc nng phng tin lu thng v phng tin thanh ton. C 2 ch lu thng tin giy: - Ch lu thng tin giy kh hon: y l loi tin giy c chuyn i ra vng 1 cch t do v khng hn ch s lng. - Ch lu thng tin giy bt kh hon: L tin giy khng chuyn i c ra vng. 2.2. Ch lu thng tin t quc t Quan h mu dch gia cc nc dn n hnh thnh cc ch tin t quc t. l 1 tp hp nhng quy nh thng nht gia cc nc trong vic t chc v iu hnh thng nht cc quan h tin t- tn dng pht sinh gia cc nc nhm thit lp mt trt t cho cc quan h kinh t- mu dch. Lch s cc ch tin t quc t in hnh: Ch tin t quc t Pari 1867 Ch tin t Genova 1922 Ch tin t Bretton Woods 1944 Ch tin t Jamaica 1977 Ch tin t Europe 1979 2.2.1.Ch tin t quc t Pari nm 1867 Song song vi vic thc thi ch tin vng cc nc, trn phm vi quc t, mt ch tin t da trn tiu chun vng c thit lp. l ch tin t quc t Pari. Ch tin t quc t ny c xc lp vo nm 1867 ti Pari sau cuc cch mng cng nghip din ra trn th gii. Nhng ni dung ch yu ca ch tin t ny l:

Nguyn Th Nga Linh

12


- Tha nhn vng l tin t th gii, c chu chuyn v trao i t do gia cc quc gia. - Vng l cn c xc lp t gi hi oi gia cc ng tin quc gia ca cc nc. - Vng thc hin mi chc nng ca tin t. Ch tin t quc t Pari, v c bn l c s ng nht. 2.2.2 Ch tin t Genova (Italia) - Bi cnh ra i ca ch tin t Gi-n: Sau Th chin ln th I, vic khi phc li nn kinh t cc nc chu u tr nn cp thit. Nhu cu thit lp mt trt t mi trong cc quan h mu dch, tn dng, tin t quc t nhm nhanh chng khi phc li nn kinh t b tn tht trong chin tranh tr nn v cng cp thit i vi cc quc gia chu u. Thc t ny i hi phi c nhng tho thun thng nht gia cc nc thit lp mt trt t mi trong cc quan h mu dch, tn dng v tin t quc t. - Ni dung ca ch tin t Gi-n: Ch tin t Gi-n hnh thnh l kt qu ca nhng tho thun gia cc nc tham gia Hi ngh tin t-ti chnh quc t t chc chc ti thnh ph Gi-n (Italia) vo nm 1922. Qua hi ngh nhm t chc li cc quan h tin t-ti chnh quc t, thc y cc quan h mu dch v cc quan h kinh t quc t khc gia cc nc thnh vin vo thi k hu chin. Trong ch ny cc nc tho thun nhng ni dung ch yu sau y: Mt l, cc nc chnh thc tha nhn vai tr c bit quan trng ca ng Bng Anh (GBP) trong cc quan h tin t, thanh ton v tn dng quc t. H tha nhn ng Bng Anh l phng tin thanh ton v phng tin d tr quc t, nh gi n ngang vi vng, coi ng Bng Anh l ng tin ch cht. V vy, thc cht

Nguyn Th Nga Linh

13


ca ch tin t ny l ch bn v Bng Anh, mt ng tin quc gia do Ngn hng Anh pht hnh. Hai l, vic s dng ng Bng Anh trong thanh ton quc t v ngoi thng v cc quan h kinh t quc t khc khng hn ch. Cc nc mun c Bng Anh th phi chuyn vng i ly Bng Anh ca nc Anh. Ch tin t Gi-n to nn nhiu li th cho nc Anh trong lnh vc mu dch, dch v, thanh ton v tn dng quc t. iu lm cho Chnh ph Anh lm dng quyn pht hnh ng Bng Anh, ri y ng tin y lm vo tnh trng khng hong lin tc, lm cho uy tn ca n trn trng quc t ngy cng gim st nghim trng. nh du s kin ny chnh l vic nc Anh tuyn b chnh thc ph gi ng tin nc mnh vi mc 33% so vi ng la M vo ngy 21-09-1931. Vic ph gi ng Bng Anh xng sng ca ch tin t Gin cng l s khai t i vi ch tin t quc t ny. 2.2.3. Ch tin t Bretton-woods - Bi cnh ra i ca ch tin t Bretton-woods: S sp ca ch tin t Gi-n lm cho cc quan h tin t-ti chnh quc t tr nn ri ren dn n s hnh thnh cc lin minh tin t do mt s nc t bn u s cm u. l cc khu vc tin t nh khu vc ng Ph-rng Php, khu vc ng la M, khu vc ng Bng Anh. Khu vc ng la do M cm u tn ti bn cnh cc i th khng hn km l khu vc ng Bng Anh v khu vc ng Ph-rng Php. Nhng sau i chin th gii ln th II, M tr thnh mt cng quc mnh nht th gii v ngoi thng, v tn dng quc t v l nc c d tr vng ln nht th gii (chim khong tng d tr vng ca ton b th gii t bn). y chnh l nhng yu t to nn th mnh cho ng la M trn trng quc t, a ng tin ny ln ngi ng tin ch cht ca th gii.

Nguyn Th Nga Linh

14


Thng 7 nm 1944, li dng a v kinh t v ti chnh ca mnh trn trng quc t, Hoa K ng ra triu tp Hi ngh tin t - ti chnh quc t ti thnh ph Bretton-woods vi s tham gia ca 44 nc. Hi ngh k kt mt Hip nh quc t bao gm nhng tho thun ca cc nc v vic thit lp cc quan h tin t - ti chnh quc t mi cho thi k sau chin tranh th gii ln II. c gi l ch tin t Bretton-woods. - Ni dung ch yu ca ch tin t Bretton-woods: Mt l, ch tin t Bretton-woods tha nhn USD l ng tin chun, lm tr ct cho ch tin t ny. N c coi l phng tin d tr v thanh ton quc t, ng vai tr ch cht trong cc quan h tin t, thanh ton v tnh dng quc t. Hai l, vic s dng USD trong thanh ton quc t v ngoi thng v cc quan h i ngoi khc khng hn ch, cc ng tin ca cc nc khc phi lin h cht ch vi USD theo ch t gi c nh. Theo ch t gi ny th cc nc thnh vin phi chp hnh nhng quy nh sau y: + Phi xc nh v cng b cho IMF tiu chun gi c (ni dung vng) ca ng tin nc mnh. + Khng c t tng, gim ni dung vng ca ng tin nc mnh vt qu mc 10% nu khng c IMF ng . + Ngn hng trung ng ca cc nc thnh vin ca IMF phi can thip vo th trng gi cho t gi hi oi th trng khng bin ng vt ra ngoi bin 1% so vi ng gi vng. Ba l, cc nghip v v vng c thc hin theo 1 gi chnh thc l 35 USD = 1 ounce vng (1 ounce vng = 31,1035 gram vng nguyn cht). la M c t do chuyn i ra vng theo gi . V vy, duy tr t gi c nh ca USD vi

Nguyn Th Nga Linh

15


ng tin cc nc, ngn hng trung ng ca cc nc thnh vin cng phi can thip vo th trng vng gi gi vng chnh thc lun lun mc 35 USD = 1 ounce vng. Nu gi vng ny bin ng th cng c ngha l ch t gi c nh cng b v hiu ho. Bn l, cc nc phi thc hin ngay cc bin php thit thc loi tr ch kim sot v qun ch ngoi hi, ng thi thit lp ch tin t t do chuyn i, nhm to nhng iu kin thun li cho vic pht trin cc quan h thng mi v cc quan h i ngoi khc gia cc nc vi nhau. Nm l, thit lp mt t chc tin t quc t nhm iu chnh cc quan h tin t - ti chnh quc t theo nhng nguyn tc ca ch tin t Bretton-woods. Ch tin t Bretton-woods ly USD lm chun. Thc cht, cc nc c nh t gi hi oi ca ng tin nc mnh theo ng la. Tuy cc nc vn phi xc nh ni dung vng ca ng tin nc mnh, nhng ch l hnh thc. ng tin cc nc khng t do chuyn i ra vng, mun c vng th cc ng tin trc ht phi chuyn thnh USD, tc l cc nc s phi c USD, t USD s chuyn c thnh vng theo t gi chnh thc (gi vng chnh thc) 35 USD = 1 ounce vng. V l , ch tin t Bretton-woods c gi l bn v vng-hi oi da trn USD, cn gi l ch bn v la. Ch bn v la lm cho s lin h gia ng tin cc nc vi vng li mt bc na b ni lng. Ch tin t ny hp php ho, bin ng tin quc ca M thnh ng tin quc t. Chnh v th khuyn khch Hoa K lm pht la. Tnh trng ny ko theo s lm pht quc t, trc ht l nhng nc thnh vin ca ch tin t ny. Lm pht trong nc v quc t lm cho uy tn ca USD trn trng quc t gim dn. Nhng vn quan trng l ch, cc nc ng minh ca Hoa K khng chp hnh ch t gi c nh, khng can thip vo th trng tin t

Nguyn Th Nga Linh

16


gi gi USD nh cam kt, m th ni t gi trn th trng. la M cng b mt gi, th cc nc cng tm mi cch chuyn n ra vng vi s lng ngy cng tng. i ph vi tnh trng ny, ngy 15-8-1971 M phi tuyn b ngng chuyn i USD ra vng theo t gi chnh thc. Sau , ngy 18-12-1973, USD li mt ln na b ph gi vi mc 10%. Qua hai ln ph gi USD (17,89%) chng t rng, nhng ni dung c bn ca ch tin t Bretton-woods gn nh b ph v hon ton. USD li tr v v tr ng tin quc gia. Nhng do tim lc kinh t ca M rt ln, cho nn USD vn cn l mt ng tin mnh, ng thi n vn chim 1 t trng ng k trong qu d tr ngoi hi quc gia ca cc nc. 2.2.4. Ch tin t Gia-mai-ca Ch tin t Gia-mai-ca ra i trn c s Hip nh c k kt gia cc nc thnh vin IMF ti Gia-mai-ca vo nhng nm 1976-1978. Ch tin t ny vn hnh theo nhng nguyn tc c bn sau y: - Tha nhn SDR l c s ca ch tin ca cc nc. SDR tr thnh mt n v tin t tnh ton quc t mi. Gi tr ca n c xc nh theo phng php r tin t, lc u r tin t gm 16 ng tin mnh nht ca th gii. Hin nay, tham gia r tin t l 5 ng tin mnh ca nhng quc gia c tim lc v kinh t, ti chnh. Nh vy, ch tin t Gia-mai-ca thc cht l ch bn v SDR. - Cc nc thnh vin c t do la chn thi hnh ch t gi hi oi m khng cn n s can thip ca IMF. - Thc hin phi tin t ho vai tr ca vng. Khng tha nhn vng trong chc nng l thc o gi tr v l c s xc nh t gi hi oi ca cc ng tin quc gia cc nc. Ch tin t Gia-mai-ca n nay vn cha i n cng ca s hon thin. Mt s nguyn tc ca ch tin t y vn cha c chp hnh trit , cha tr thnh

Nguyn Th Nga Linh

17


hin thc. 2.2.5. Ch tin t chu u Ch tin t chu u l mt ch tin t quc t khu vc. Ch tin t ny trong bi cnh mu thun gia ba trung tm th lc quc t trong lnh vc thng mi, tin t, ti chnh ngy cng tr nn gay gt. N c xy dng trn c s Hip nh tin t do cc nc trn lc a chu u k kt vo thng 3-1979. Ni dung c bn ca ch tin t ny nh sau: - Ch tin t chu u khng da trn SDR m da vo ECU - mt n v tin t quc t khu vc ca cc nc chu u. Gi tr ca ECU c m bo bng d tr vng v ngoi hi ca cc nc thnh vin. Khc vi ch tin t Gia-mai-ca, ch tin t chu u khng da trn SDR m da vo ECU - mt n v tin t quc t khu vc ca cc nc thuc khi EU. ng ECU c cc chc nng tng t nh SDR, l hnh thi tin bt t. Gi tr ca ECU c tnh theo phng php r tin t, ngha l gi tr ca n c da trn sc mua tng hp ca cc ng tin tham gia r tin t. Khi gi tr ca cc ng tin tham gia r tin t thay i, th gi tr ca ton r cng thay i v do , gi tr ca ECU cng c c xc nh li. Hin nay ng tin chung chu u c tn gi mi l EURO. 2.3. Ch lu thng tin t Vit Nam Cho n nay cha c cng trnh khoa hc no nghin cu mt cch c h thng v lch s ra i, pht trin v tiu vong ca cc th loi, cht liu, hnh thc v gi tr ca tin Vit nam trong hng ngn nm dng nc, gi nc v pht trin t nc. Tuy nhin trong mt khun vin hp, c ci nhn khi qut v tin t vn mang tnh lch s, kinh t v vn ho. Xin tm phn chia cc Thi i tin t

Nguyn Th Nga Linh

18


ca Vit nam ra thnh cc giai on gn vi lch s kinh t - Chnh tr - X hi ca t nc. Thi k cc triu i Phong kin: Hu ht cc triu Vua, Cha nc ta u pht hnh tin bng hai nguyn liu chnh l ng v km. Ring Vua H Qu Ly cho pht hnh tin giy v ch tn ti 4 nm t 1400 n 1404, n 1405 li tr v s dng bng cht liu tin ng v tin km. Thi k thuc Php T 1858 n 1875 khi cha c Ngn hng ng Dng (NHD) th trn t Vit tiu ng thi nhiu loi tin khc nhau: Tin Fran ca Php, tin Mxic, tin Lin hip Php, tin Trung Quc... T 1875 khi NHD thnh lp th dn ta tiu tin ng Dng mang bn v bc. n 1880 tin ng Dng mang bn v vng, tiu song song vi ng Fran ca Php v cc loi tin ng, tin km c. T 1880 n 1930, tin giy ng Dng ra i v mang bn v bc, t 1930 n 1936 ng tin ny mang bn v vng. T 1936 n 1954 ch bn v vng b sp v ng ng Dng neo gi tr vo ng Fran ca Php - c th gi l bn v Fran Php. Ch tin t a khu vc t 1945 n 1975: Thi k khng chin chng xm lc Php 1945 - 1951: Chnh quyn cch mng ca chnh th VNDCCH phi lnh o ton dn thc hin ng thi hai nhim v chin lc: Khng chin v kin quc - Trong vn ti chnh, tin t c c bit quan tm v coi l mt v kh sc bn, trc tip ca c 2 nhim v chin lc ni trn. Ngy 1/12/1945, ng 3 thng sau ngy thnh lp nc VNDCCH M u thi i H Ch Minh Vit nam, ng tin ti chnh vi cht liu nhm u tin lai hai ho ca ta c pht hnh, tip theo ngy 21/1/1946 ta pht hnh ng tin nhm loi nm ho, ngy 31/1/1946 pht hnh tin giy gi l "giy bc Vit Nam" u tin min Trung, ngy 13 thng 8/ 1946 pht hnh giy bc trn ton min bc v sau k hp Quc hi ln th 2 vo thng 11/1946, chnh ph cho php B Ti chnh tip tc pht

Nguyn Th Nga Linh

19


hnh giy bc Vit nam trn phm vi ton quc. ph hp vi ch trng "t cp, t tc, ton dn khng chin, ton din khng chin v a phng t lp", Chnh ph cho hnh thnh mt ch tin t c bit: va tp trung, va phi tp trung: Trn ton quc, ni no c iu kin (ch yu l vng t do) th lu hnh tin ti chnh (giy bc Vit Nam), ni no thuc vng ch kim sot th tiu ng thi c tin ng dng, c tin ti chnh a phng do chnh ph trung ng u quyn cho chnh quyn cch mng a phng pht hnh v gm c "tin Vit Nam ho" bng cch ng du ca U ban khng chin a phng ln tin ch lu hnh...y khng ch l thi k u tranh trn cc lnh vc chnh tr, qun s vi ch, m thut ng "u tranh tin t vi ch" cng tr thnh mt khu hiu hnh ng trong ch o chin lc ca ng lao ng Vit nam sut thi k ton quc khng chin (t 19/12/1946 n chin thng in bin ph 1954). n 6/ 5/ 1951 ti sc lnh s 15/ SL do Ch tch H Ch Minh k chun y vic thnh lp Ngn hng Quc gia Vit nam (NHQG VN) ( thay th Nha ngn kh quc gia v Nha tn dng sn xut trc thuc B Ti Chnh thnh lp trc trn c s Vit nam quc gia Ngn hng thuc B Ti chnh c thit lp theo sc lnh s 86/SL ngy 17/9/1947 ca Ch tch Chnh ph dn ch cng ho Vit nam). Ngay khi ra i, NHQG chnh thc pht hnh ng tin giy mang tn: "NHQG Vit Nam" thay ng tin Ti chnh. i 10 ng tin Ti chnh n 1 ng tin NHQG - Mt cuc i tin din ra ti 20 thng - Di nht trong lch s i tin ca NHVN. Song v tin NHQG u tin c in ra l i ng Ti chnh trc nn hu ht nhng ngi c tin i l thuc khu vc cng chc hng lng t NSNN nn n thng 2 nm 1959 Chnh Ph quyt nh phn phi li thu nhp v i tin ln th 2 vi t l 01 ng NHQG mi n 1000 ng NHQG 1951 c. Vi gi tr mi ny, vo thi im t thng 2/1959 n thng 10/1960 mt ng NGQGVN bng 1,36 Rp Lin X v cng tng ng 1, 2 USD. Cuc i tin

Nguyn Th Nga Linh

20


nm 1959 c nh gi l ngon mc nht trong lch s tin t Vit nam. n thng 10/ 1961 ng tin NHQG VN min Bc c i tn thnh ng tin Ngn hng Nh nc Vit nam (NHNN VN) vi cng mt mnh gi trnh trng tn vi ng tin NHQG min Nam ca chnh ph ngu quyn Si gn. Vo thi k 1966 -1973 - thi k c nc c chin tranh, Nh nc cho php Qun i tuyn Trng Sn s dng ng tin Trng sn hay cn gi l "phiu bch ha" - Mt hin tng tin t k diu gip qun i c mt c ch "phn phi" rt linh hot: Thay v b i hu cn phi chuyn nhu yu phm n tng n v ng qun dc Trng sn th ch cn chuyn hng n tng binh trm c nh. Vic phn phi sau tr nn v cng thun tin thng qua hnh thc "mua hng" v thanh ton bng tin Trng sn theo tng nh lng vt cht c gi tr ho - Tnh v danh ca tin trong quan h phn phi gim i mt chi ph khng l v thi gian, chng t, tem phiu, s theo di ca c hai bn nhp hng v nhn hng, c bit l gim bin ch hu cn, gim chi ph kho ln tng n v v do cng hn ch thng vong xng mu trn ng i phn phi nhu yu phm cho tng n v. Cn ngi c tin th tu nghi ch ng n cc binh trm mua hng cho n v mnh ng thi li to ra c s m bc gip ln nhau gia nhng n v v c nhn, gia Qun i vi Thanh nin xung phong trn ton tuyn Trng sn - Thay v vic ng h, tng tr ln nhau bng hin vt vn rt kh khn v bt tin th nhng ngi lnh d dng ng h nhau di hnh thc gi tr ca nh lng ... Ch tin ca chnh quyn Ngy Si gn t 1954 n 1975: Di s h ca Quc M, hu nh c min Nam l mt th trng tiu th v cung ng ngun ti nguyn, sc lao ng r mt - Bc tranh kinh t thi chin ca chnh quyn Si gn l mt nn kinh t phn vinh gi to: Th cng, lp rp v tiu th.

Nguyn Th Nga Linh

21


Chnh quyn Ngy c lut nghim cm lu hnh ng tin min Bc v ng tin ng Dng min Nam. Chng thnh lp Ngn hng nm 1954 v cng ly tn l NHQG Vit nam, cho php tiu song song ng USD v ng tin Quc gia vi t gi 35ng Quc gia n 1 ng USD. T gi ny n nh t nm 1954 n nm 1960. T nm 1960 n 1965 ng tin Ngy mt gi dn dn v n nm 1965 t gi ny cn 118/USD. T nm 1966 n 1968 sc mua ca ng tin Ngy tip tc mt gi mnh xung cn 250/ USD v n nm 1973 th t gi ny l 500/ USD - gim 14,3 ln so vi thi k nhng nm 1954 - 1960. T nm 1975 n nm 1984: Trong 3 nm u sau ngy min nam gii phng, c mt thi gian m cn thit v quan trng, hai min vn dng hai ng tin khc nhau: Min Bc vn l tin NHNN VN, min Nam tip tc dng tin ca chnh quyn c. Ngy 3/5/1975 chnh quyn cch mng tip qun NHQG ca Ngu quyn Si gn v vn s dng ng tin ca ch c trong lu thng khng gy ri lon trong lu thng tin t min Nam nhng ngy u gii phng. Ngy 6/6/1975 - 5 tun sau ngy gii phng, Chnh ph cch mng lm thi Cng ho min Nam Vit nam ra Ngh nh s 04/PCT - 75 v thnh lp Ngn hng Quc gia Vit Nam do ng Trn Dng lm Thng c. n ngy 22/ 9/1975, di s lnh o ca B chnh tr v TW ng Lao ng Vit Nam, Chnh ph cch mng lm thi Cng Ho min nam Vit Nam t chc cuc i tin trn qui m ton min Nam a ng tin mi ly tn l "Tin Ngn hng Vit Nam" (cn gi l tin gii phng) vo lu thng vi t l 1 ng NHVN n 500 tin ca ch c v tng ng vi 1 USD. Ngy 2/5/ 1978 - ng dp k nim 3 nm ngy gii phng hon ton min Nam, Nh nc CHXHCN Vit Nam cng b i tin ln th 3 trn phm vi ton quc, thng nht tin t c nc vi t l 1 tin NHNN c min Bc hoc 0,8 ng tin Gii phng min Nam n 1 NHNN mi.

Nguyn Th Nga Linh

22


Sau bao bin c ca lch s, ng tin mi c thng nht trn phm vi c nc. L ra y s l thi im u tin ca lch s pht trin tin t ca t nc, nhng ng tic l v nhiu nguyn nhn, ng tin li ri vo nhng thng trm mi. Ngay sau do nn kinh t ni chung cn trnh qu ngho nn, lc hu li do nhng sai lm trong ci to cc thnh phn kinh t - nht l ci to gii cng thng nghip min Nam p dng c ch bao cp ging nh min Bc trong c nc nn lm pht lin tc gia tng T ch gi tr ng tin mi st vi sc mua ca ng Dola M (1,25/1USD) nhanh chng b dong ra. ng tin NHNN VN mt gi mnh so vi ng USD, n trc ngy i tin thng 9/1985 t gi gia ng tin NHNN VN so vi ng USD l: 150/USD. 3. Quy lut lu thng tin t 3.1. Ni dung ca quy lut Quy lut lu thng tin t do K.Marx nghin cu v pht hin, lm nn tng l lun trong nghin cu tin t ngy nay v trong iu hnh chnh sch tin t. Theo ng, trong lu thng, s vn ng ca hng ho v s vn ng ca tin t gi nhng vai tr khc nhau hon ton. Hng ho vn ng phc v cho nhu cu tiu dng ca x hi v con ngi. S vn ng l tng i bt bin t lnh vc sn xut sang lnh vc tiu dng. Cn tin t vn ng l phc v cho s vn ng ca sn phm hng ho dch v. V vy, n lun lun vn ng v tn ti mi trong lu thng phc v cho s lun chuyn ca sn phm x hi. Quy lut lu thng tin t l quy lut kinh t ph bin, hot ng trong bt k mt nn kinh t, x hi no nu cn tn ti kinh t hng ho, tn ti tin t v lu thng tin t. C th ni, quy lut lu thng tin t cha ng 2 ni dung c bn:

Nguyn Th Nga Linh

23


Th nht, phn nh mi quan h c tnh quy lut gia quy lut lu thng hng ho vi tin t v lu thng tin t. Trong sn xut lu thng hng ho bao gi cng vai tr c s, quyt nh cn tin t v lu thng tin t c tc ng ngc tr li i vi sn xut lu thng hng ho. Trong nn kinh t th trng pht trin s vn ng ca hng ho v s vn ng ca tin t xot xut vi nhau nhng lu thng hng ho bao gi cng gi vai tr c s cho lu thng tin t. K.Marx ni: S vn ng m lu thng hng ho buc lu thng tin t phi theo, lm cho tin t lun lun xa ri im xut pht ca n lun lun chuyn t tay ngi ny sang tay ngi khc: l ci m ngi ta gi l Lu thng tin t Lu thng tin t din ra mt cch c quy lut. Quy lut bt ngun t ch lu thng hng ho l c s lu thng tin t v lu thng hng ho ch thu ht mt khi lng tin t nht nh. Nh vy lu thng tin t, khng ch l quy lut xc nh khi lng lu thng tin t cn thit cho lu thng, m n cn ch r mi quan h c tnh quy lut gia cc yu t s lng hng ho dch v, mc gi c, s lng tin t v tc lu thng tin t. Th hai: a ra cng thc c bn, cng thc tng qut xc nh nhu cu tin t cho nn kinh t (khi lng tin t cn thit cho nn kinh t) v i n kt lun c ngha v mt l lun v thc tin: - Nhu cu tin t tng gim t l thun vi tc tng trng kinh t - ngha l sn xut, lu thng hng ho gia tng th nht nh lm tng nhu cu tin t ca nn kinh t. - Nhu cu tin t tng gim t l nghch vi tc lu thng tin t (Velocity of Money). K.Marx vit: Nh vy tng s lng tin hot ng vi t cch l phng tin lu thng trong mi mt khong thi gian nht nh, mt mt c quyt nh bi tng s gi c ca th gii hng ho ang lu thng v mt khc bi tc nhanh hay chm ca nhng qu trnh ngc nhau ca lu thng hng ho, tu theo tc ny m mt b phn ln hay nh trong tng s gi c c th c thc

Nguyn Th Nga Linh

24


hin vi cng mt ng tin. K.Marx cho rng lu thng tin t l: quy lut theo s lng cc phng tin lu thng c quyt nh bi tng s gi c cc hng ho ang lu thng v tc lu thng trung bnh ca tin Quy lut y cn c th din t nh sau: Vi mt tng s gi tr hng ho nht nh v vi mt tc trung bnh nht nh ca nhng s bin i hnh thi ca cc hng ho, th s lng tin hay vt liu tin ang lu thng s ph thuc vo bn thn ca gi tr vt liu ny. T quy lut trn, c th rt ra nhng kt lun quan trng sau y: Mt l: S lng tin t cn thit cho lu thng (nhu cu tin t) c quyt nh bi 3 yu t: - Tng s lng hng ho dch v; - Mc gi c; - Tc lu thng tin t Trong nhu cu tin t bin ii t l thun vi hai y t u v t l nghch vi yu t th ba. Hai l, s lng tin t trong lu thng c nh hng ngc tr li vi mc gi c hng ho. T s phn tch ni trn, ni dung ca quy lut lu thng tin t cho rng khi lng tin cn thit cho lu thng trong mt thi gian nht nh ph thuc vo tng gi c ca hng ho c sn xut a vo lu thng v tc lu thng tin t trong thi gian . Cng thc: Mc = H/V = PxQ / V Trong : Mc: Khi lng tin cn thit cho lu thng H: Tng gi c hnh cn c thc hin P: Gi c hng ho Q: Khi lng hng ho a vo lu thng V: Tc lu thng ca tin t * ngha ca quy lut

Nguyn Th Nga Linh

25


Nghin cu quy lut lu thng tin t ca K.Marx cng nh tip thu c chn lc nhng hc thuyt tin t ca cc nh kinh t hc ni ting mt cch ng n v c c s khoa hc v phm tr kinh t tin t ni ring v nn kinh t tin t ni chung gip vic hoch nh v thc hin chnh sch tin t hp l. Qua , m bo cung cp y cc phng tin cho nn kinh t nh m thc y nn kinh t pht trin. 3.2. Cung cu tin t 3.2.1. Cu tin t 3.2.1.1. Khi nim cu tin t Cu tin t l s lng tin t m dn chng, doanh nghip, cc t chc x hi v cc c quan Nh nc cn nm gi tho mn cc nhu cu giao dch, d phng v tch lu. 3.2.1.2. Thnh phn v cc nhn t nh hng mc cu tin t * Mc cu giao dch L nhu cu tin t vi t cch l phng tin trao i nhm phc v cho nhu cu giao dch hng ngy ca cc ch th trong x hi nh mua hng, tr cng, tr lng, thanh ton nMc cu giao dch chu tc ng bi 3 nhn t c bn: - Chi ph giao dch lin quan n vic mua bn cc ti sn sinh li khi cn thit. Chi ph ny cng cao mc cu tin giao dch cng ln. - Mc li sut rng (chi ph c hi) phi tr khi nm gi tin. Nu chi ph c hi ca vic nm gi tin tng ln th mc cu tin giao dch gim. - Mc thu nhp. Nhu cu chi tiu tng ln cng vi s tng ln ca thu nhp nh k. * Mc cu tin d phng L nhu cu tin nhm p ng cc khon chi tiu khng d tnh trc c khi c cc nhu cu t xut nh m au, hng xe, tai nn hoc gi c tngMc cu tin d phng chu tc ng ca cc nhn t nh:

Nguyn Th Nga Linh

26


- Tnh lng ca cc ti sn ti chnh. Nu cc ti sn ti chnh c nm gi vi tnh lng cao th nhu cu tin d phng gim xung v ngc li. - S bin ng ca cc chnh sch v m, mi trng kinh t, tht nghip..cng nh hng n nhu cu tin d phng. * Mc cu tin u t L lng tin cn nm gi nhm qun l ti sn mt cch linh hot v c hiu qu trn c hai gc : ti a ho li nhun v an ton. Nhu cu v tin t phc v cho nhu cu u t ph thuc vo 2 nhn t quan trng l: - Li sut tn dng ngn hng. - Mc li nhun t hot ng u t 3.2.2. Cung tin t 3.2.2.1. Khi nim cung tin t Cung tin t l vic to ra v a vo lu thng tng phng tin ng vai tr tin p ng nhu cu s dng tin trong nn kinh t. Khi lng tin trong nn kinh t c cung ng t nhng tc nhn sau: - Ngn hng Trung ng - Ngn hng thng mi v cc t chc tn dng - Cc t chc ti chnh phi ngn hng 3.2.2.2. Cc nhn t nh hng mc cung tin Cung tin t trong nn kinh t do ngn hng Trung ng quyt nh thng qua chnh sch tin t. Khi ngn hng Trung ng thc hin chnh sch tin t tht cht th mc cung tin gim v ngc li. Cc yu t lm c s ngn hng Trung ng quyt nh n chnh sch tin t ca mnh l: - Ch s trt gi v t l lm pht trong nn kinh t - Tc tng trng kinh t ca quc gia trong tng thi k - Mc thm ht ngn sch Nh nc

Nguyn Th Nga Linh

27


- Mc thm ht cn cn thanh ton quc t 3.3. Vn dng quy lut lu thng tin t: C s cung ng tin: Ngn hng Nh nc c quyn cung ng tin, iu tit khi cung tin t, n nh gi tr ng tin. Mc cung ng tin c da vo cc c s: - Ch s trt gi ca hng ha - Tc tng trng ca nn kinh t - Thm ht ngn sch - Thm ht cn cn thanh ton quc t Quan im cung ng tin: - Chnh sch tin t tht cht: Hn ch cung ng tin, vn, tn dng, u t, tng trng kinh t nng; chng lm pht. - Chnh sch tin t ni lng: M rng vic cung ng tin, vn, tn dng, u t nhm thc y tng trng kinh t, chng suy thoi kinh t 3.4. Cc khi tin trong lu thng Vic nh ngha tin t l mt phng tin trao i mi ch a ra mt cch hiu khi qut v tin, n khng cho chng ta bit r trong nn kinh t hin ti nhng phng tin c th no c coi l tin, s lng ca n l nhiu hay t. V vy ngi ta phi nh ngha tin mt cch c th hn bng vic a ra cc php o v cc khi tin t trong lu thng. Cc khi tin t trong lu thng tp hp cc phng tin c s dng chung lm phng tin trao i, c phn chia tu theo lng hay tnh thanh khon ca cc phng tin trong nhng khong thi gian nht nh ca mt quc gia. lng hay tnh thanh khon ca mt phng tin trao i c hiu l kh nng chuyn i t phng tin ra hng ho, dch v - tc l phm vi v mc c th s dng nhng phng tin trong vic thanh ton chi tr.

Nguyn Th Nga Linh

28


Cc php o khi tin t c a ra tu thuc vo cc phng tin c h thng ti chnh cung cp v thng xuyn c s thay i cho ph hp, nhng nhn chung cc khi tin t trong lu thng bao gm: - Khi tin giao dch (M1) gm nhng phng tin c s dng rng ri trong thanh ton chi tr v hng ho dch v, b phn ny c tnh lng cao nht: + Tin mt trong lu hnh: B phn tin mt (giy bc ngn hng v tin c) nm ngoi h thng ngn hng. + Tin gi khng k hn ti cc t chc tn dng. - Khi tin m rng (M2) gm: + M1 + Tin gi c k hn B phn tin gi c k hn mc d khng trc tip s dng lm phng tin trao i, nhng chng cng c th c chuyn i ra tin giao dch mt cch nhanh chng v vi ph tn thp. B phn ny cn c th c chia ra theo k hn hoc s lng. - Khi tin ti sn (M3) bao gm: + M2 + Tri khon c mc lng cao nh: Hi phiu, tn phiu kho bc B phn tri khon ny l ti sn chnh nhng vn c th c chuyn i ra tin giao dch tng i nhanh chng. - Khi M4 bao gm: + M3 +Giy chng nhn s hu bt ng sn Mc d s liu v cc khi tin t c cng b v s dng vo nhng mc ch nht nh, nhng vic a ra cc php o lng tin ch c ngha khi n va tp hp c cc phng tin trao i trong nn kinh t, va to c s d bo lm pht v chu k kinh doanh. V vy, hin nay mt s nc ang nghin cu a ra

Nguyn Th Nga Linh

29


php o tng lng tin c t trng trong mi loi ti sn c mt t trng khc nhau tu theo lng ca n khi cng li vi nhau. Vic la chn php o no ph thuc vo nhn thc v kh nng ca NHT trong iu hnh chnh sch thc t. Tuy nhin, s dng trc tip trong cc giao dch lm phng tin trao i ch yu l khi tin M1, v vy nh ngha M1 c s dng thng xuyn khi ni ti cung-cu tin t. 4 Lm pht 4.1 nh ngha: Nhng nm gn y lm pht tr thnh vn thi s c cp thng xuyn trn bo ch, y l mt trong nhng vn quan trng hng u trong chnh sch pht trin kinh t v m ca mi quc gia, v lm pht l mt hin tng kinh t ch gn vi mt s ch bn v tin t nht nh v hnh thi tin t nht nh m thi. V vy, khi nghin cu tin t, cn phi nghin cu n tng lm pht thy c mt trong nhng tc ng trc tip hoc gin tip ca tin t n nn kinh t. Lm pht gn nh phm tr vn c trong nn sn xut hng ho. C nhiu nh kinh t i tm mt nh ngha cho ng thut ng ny nhng ni chung cha c s ng hon ton C nhiu quan im nhn nhn v nh ngha lm pht rt khc nhau: - C quan im cho rng lm pht l s tng ln lin tc ca gi c, ni cch khc l tnh trng mc gi c tng v tng lin tc. - Quan im khc cho rng lm pht l vic pht hnh tin giy vt qu mc m bo bng vng, bc, ngoi t ca quc gia, v vy gy ra s mt gi ca tin giy lm cho gi c hng ho b y ln cao. - Li c quan im cho rng lm pht l s mt cn i nghim trng gia tin v hng trong nn kinh t, s mt cn i khin cho gi c tng ln nhanh mi lc mi ni. T nhng quan im trn c th a ra mt khi nim v lm pht nh sau:

Nguyn Th Nga Linh

30


Lm pht l hin tng kinh t, trong giy bc lu thng vt qu nhu cu cn thit, lm cho chng b mt gi, dn n gi c ca hu ht cc hng ha trong lu thng khng ngng tng ln. 4.2 Nguyn nhn ca lm pht: C nhiu nguyn nhn dn n lm pht, nhng nguyn nhn c bn l: 4.2.1. Lm pht do cu ko: Cc hin tng kinh t lm tng tng cu tin, dn n tng tng cung tin, trong iu kin tng trng kinh t khng tng ng dn n lm pht. l lm pht do nhu cu hay cn gi l lm pht cu ko. Lm pht do cu ko do nhiu nguyn nhn nhng ch yu l: A Tng cu tin do thm ht ngn sch Thm ht ngn sch li do nhng nguyn nhn buc chnh ph pht hnh tin chi, trong trng hp d tr ca nh nc c hn, ngun thu khng tng tng ng, nh: - Chi cho y t, gio dc, quc phng, - Khc phc cc hu qu thin tai, bnh dch, chin tranh cn 1 khon tin ln - Chnh ph gim thu do nguyn nhn no lm cho ngun thu b gim. - Chi mua ngoi t trong trng hp cn cn vng li b chnh lch thiu, hoc nhp hng ha khn cp cho nhu cu quc gia - Tng tr cp v phc li x hi Nhng nhu cu pht sinh nu trn buc chnh ph phi chi l bt kh khng. D l nguyn nhn ni sinh hay ngoi sinh, chng u tc ng n s n nh kinh t - x hi. Nhng khon chi ny dn n thm ht ngn sch ko di, m cha c nhng gii php khc phc, buc chnh ph phi pht hnh tin b p do dn n lm pht. B Tng cu tin bt ngun t nhu cu v hng ha

Nguyn Th Nga Linh

31


Do tng cung ca mt s hng ha ch yu, hoc i b phn cc hng ha trn th trng khng thay i (hoc gim thp), trong khi nhu cu v nhng hng ha ny li tng ln (hoc khng i) lm cho gi c s tng ln. Hin tng ny cng dn n lm pht. Mc d gi c tng nhng dn c khng th ngng tiu dng, h bt buc phi tng cung tin m bo nhu cu hng ha dch v nh trc, hoc nhng hng ha mi theo s thch. i vi dn c, m bo cho nhu cu tin tng ln, ch cn cch duy nht l huy ng tin d tr hin c a ra tiu dng. Cn i vi chnh ph th ngoi s dng ngn sch d phng l pht hnh thm tin. Nh vy nhu cu v hng ha, dn n tng cu tin, do buc phi tng cung tin. V vy y l mt trong nhng nguyn nhn dn n lm pht. 4.2.2 Lm pht do chi ph y Lm pht loi ny xut hin khi chi ph u vo cho sn xut tng hoc nng lc sn xut ca nn kinh t gim st.Khi chi ph sn xut tng ln chc chn s dn n gi thnh sn phm tng ln lm gi bn sn phm tng v ch s gi tng. Chi ph tng ln do nhiu nguyn nhn: Tng lng vt qu mc tng nng sut lao ng x hi. u t c bn km hiu qu Nguyn liu u vo ca mt s sn phm tng ln. Ch yu l nhng nguyn liu nhp t nc ngoi . Nu lm pht do cu ko mc va phi l mt iu kin rt tt cho nn kinh t, n s kch thch u t m rng sn xut, ngi ta cn v n nh mt cht du m dng bi trn cho b my kinh t. Nhng lm pht chi ph y th d bt k mc no cng u khng tt, v bn thn n mang trong mnh s suy thoi kinh t. Cng mt hin tng l lm pht, nhng bn cht v nguyn nhn khc nhau nn tc ng ca chng l khc nhau

Nguyn Th Nga Linh

32


4.2.3 H thng chnh tr khng n nh, l mt nguyn nhn dn n lm pht H thng chnh tr khng n nh dn n vic iu hnh kinh t ca chnh ph khng hiu qu. Nhng vn quan trng hn l dn chng khng tin tng vo giy bc ngn hng hin hnh. Ngi ta tm n hng ha qu him, ngoi t, vng d tr gi tr. V th giy bc ngn hng b y ra lu thng nhiu hn v n mt gi cng nhanh. Nh vy, c nhiu nguyn nhn dn n lm pht. Nhng nguyn nhn ny khng ging nhau mi quc gia. Chng cng khng tc ng ng thi trong mt thi im. Mt khc n cn ty thuc vo gii php chng lm pht ca mi chnh ph, v th m mc ca lm pht v nh hng ca n i vi nn kinh t cng khc nhau. 4.3 o lng lm pht V s thay i gi c hng ho v dch v khng u nhau, c mt hng tng gi nhanh, mt s khc tng chm thm ch c mt hng gim gi, nn o lng lm pht c th o lng qua cc ch s sau: * Ch s gi tiu dng x hi (CPI) (Consumer Price Index): (CPI l ch s c s dng mt cch ph bin trong vic nh gi mc lm pht) CPI o lng mc gi bnh qun ca mt nhm hng ho v dch v cn cho tiu dng ca cc h gia nh trong mt giai on nht nh. Ngi ta thng chn mt r hng tiu dng c chia cc nhm: o qun, nh ca, cht t, vn ti, y tv xc nh mc quan trng ca tng nhm hng trong tng chi tiu lm cn c tnh ch s gi bnh qun. Vo u k tnh CPI th cc s liu v gi c hng ho, dch v cn thit c thu thp v sau ch s CPI c tnh bng cch so snh gi tr hin ti v gi tr gc ca r hng ho, dch v c la chn. Vit Nam, CPI c tnh cho ton quc v cho tng a phng, ch s gi bnh qun c thng bo hng thng, hng qu v hng nm. Hin nay tnh CPI,

Nguyn Th Nga Linh

33


mt r hng ho c la chn bao gm 400 mt hng c phn thnh 138 nhm cp 4, 86 nhm cp 3, 35 nhm cp 2 v 10 nhm cp 1. Quyn s gc tnh mc gi bnh qun l c cu chi tiu h gia nh theo kt qu iu tra kinh t h gia nh nm 2000. Trn c s xc nh c ch s gi tiu dng bnh qun, t l lm pht phn nh s thay i mc gi bnh qun ca giai on ny so vi giai on trc v c tnh theo cng thc sau: T l lm pht = (Mc gi nm hin ti - Mc gi nm trc) x 100 Mc gi nm trc * Ch s gi c sn xut PPI (Producer Price Index). y l ch s gi thnh sn xut ca mt s mt hng v dch v tiu biu. M ngi ta s dng gi ca 3.400 loi hng ho tnh PPI. Ch s ny thng c cc doanh nghip s dng, cch tnh ca PPI hon ton ging nh cch tnh ca CPI. 4.4 Cc loi lm pht Lm pht l thut ng chung ch s mt gi ca giy bc. Ty theo mc biu hin v nh hng ca n i vi s pht trin kinh t - x hi, lm pht c chia thnh cc loi sau: a. Lm pht va phi Lm pht va phi l loi lm pht m ti thi im xy ra, gi c hng ha so vi trc khng cao v tc tng chm. T l lm pht o c di 10% gi l lm pht mc 1 con s Loi lm ny thng thy cc nc c nn kinh t pht trin. Nguyn nhn ca loi lm pht ny c th do: Hin tng kinh t t nhin: st gim sn lng nng nghip cc b, khc Nh nc iu chnh ch tiu pht trin kinh t v m, nh tng lng, tng phc hu qu thin tai trong mt vng.... gi thu mua nng phm, khi cng nhng chng trnh quc gia...

Nguyn Th Nga Linh

34


-

Chnh ph duy tr mc lm pht ny vi mc ch ring

Lm pht va phi khng nh hng nhiu n s pht trin kinh t - x hi. Thm ch n cn tc ng ngc li lm cho nn kinh t nng ng hn. V vy m nhiu chnh ph cn c k hoch duy tr lm pht va phi trong k hoch pht trin kinh t - x hi ca mnh Cc nc t bn pht ttrin nh: Nht Bn, Hoa K, Thy in, Thy S, Anh, Php.. thng duy tr lm pht mc thp nhm t nhng mc tiu kinh t - x hi d nh. b. Lm pht phi m Lm pht phi m l loi lm pht m ti thi im xy ra, gi c hng ha tng cao, vi tc nhanh so vi trc. T l lm pht thng mc 2 hoc 3 con s: t 10%, 20%, 100% hoc 200% Thng thng lm pht phi m c nh hng xu n s pht trin kinh t - x hi. Nu khng c bin php khc phc kp thi th lm pht ny s l c s dn n lm pht cao hn c. Siu lm pht Siu lm pht l loi lm pht m gi c ca tt c cc hng ha tng cao gp nhiu ln lm pht phi m. Loi lm pht ny c tc tng rt nhanh, lin tc v khng th kim ch c. Loi lm pht ny c nh hng xu ti s pht trin kinh t x hi. Nu khng c nhng gii php t ph th khng th khc phc c tnh trng siu lm pht ny. Trong thi k xy ra siu lm pht, ch s pht hnh giy bc, gi c hng ha tiu dng u tng vi tc rt cao, chng t ti con s kh c, v vy chng c gi l nhng con s thin vn 4.5. Hu qu ca lm pht mc nghim trng:

Nguyn Th Nga Linh

35


Chc nng ca tin t hay cng dng ca tin t khng pht huy c tc dng. Chc nng thc o gi tr b bp mo v o lng tt c cc hng ho ngi ta s dng vng hoc ngoi t hoc hng ho i trc tip ly vng dn n chc nng phng tin trao i cng khng thc hin c. - Cng c iu tit v m ca nh nc l thu b v hi ho bi v sc mua ca tin t gim, thu ngn sch khng chi. - Trt t kinh t b ri lon, kch thch u c, tch lu hng ho, tng nhu cu gi to, ngi ta c khuynh hng tp trung vo nhng ngnh kinh doanh dch v, khu vc sn xut b thu hp. - Cc ngn hng trung gian, chnh ph gp kh khn v ti chnh. - i sng ngi dn gny cng kh khn, t nn x hi ngy cng pht trin do sn xut b thu hp nn t l tht nghip ngy cng tng. - a v kinh t quc t ca quc gia suy yu LM PHT VIT NAM V CC BIN PHT KIM CH LM PHT NHM N NH TIN T TRONG IU KIN CA VIT NAM HIN NAY Vit Nam tri qua thi k lm pht cao ko di vi nhng nh hng nng n trong sut thp k 80, c coi nh l hu qu tt yu ca c ch qun l kinh t thiu hiu qu v tnh trng bao cp trn lan. Mc d lm pht c kim ch mc mt con s Trong nhng nm 90, nhng s bt n ca n cng vi nhng biu hin lm pht cao gn y t ra nhiu vn cho cc nh lm chnh sch. Cn c vo mc , tnh cht v Nguyn nhn ch yu ca lm pht Vit Nam c th c chia thnh cc giai on nh sau: 1. Giai on 1976 - 1980 Lm pht Vit Nam l lm pht ngm ngha l tuy ch s gi c th trng c t chc tng khng nhiu bi chnh sch kim ch gi c, nhng ch s ny th trng t do li tng kh cao. Mc d vy, mc gi c chung tng vi tc chm

Nguyn Th Nga Linh

36


bi vo thi gian ny khu vc th trng c t chc chim t trng quyt nh trong cung cp hng ha tiu dng cho x hi v thi quen hn ch tiu dng trong chin tranh, iu ny lm gim s cng thng trong quan h cung cu hng ha. Tuy nhin, tnh trng pht hnh b p s thiu ht ca Ngn sch Nh nc lin tc vi s lng ln nhm b l, b gi v thc hin cc d n pht trin kinh t - x hi lm cho mc gi chung thi k 1976-1980 tng 2,62 ln trong khi tng sn lng thc t tng 5,8%, thu nhp quc dn tng 1,5%. 2. Giai on 1980-1989 y l thi k lm pht phi m vi ch s gi c thng xuyn mc 3 con s. Gi c th trng c t chc v th trng t do u tng mnh. Trong gi c th trng t do tng nhanh hn ko theo s iu chnh gi trn th trng c t chc. Nhng nh hng lm pht bao trm ln tt c cc lnh vc: sn xut, tiu dng, ti chnh tn dng, i sng nhn dn v s n nh ca ch chnh tr. Nguyn nhn ch yu ca lm pht thi k ny l do nhu cu c kh nng thanh ton tng ln vt xa so vi kh nng cung ng hng ho ca x hi. Lm pht cn xut pht t s thiu hiu qu trong kinh doanh do s dng lao ng v phn b cc ngun lc x hi khng hp l, khng tn trng yu cu hch ton kinh t dn n lm tng gi thnh sn phm v lm suy gim mc sn lng thc t. Tuy nhin nguyn nhn su xa ca tt c cc vn trn l do c ch qun l kinh t quan liu, mnh lnh da trn ch cng hu v Nh nc nm c quyn trn tt c cc lnh vc. 3. Giai on 1990-2006 Trong giai on ny Chnh ph thc hin ng thi cc gii php, trc ht l cc bin php hn ch s tng cu qu mc c p dng em li kt qu tc thi: hn ch chi tiu ngn sch, khi tng ngun thu, gim bi chi, hn ch v tin ti ngng pht hnh tin b p thiu ht ngn sch (t nm 1992). Chnh sch tin t khan him bt u c s dng kim sot lng cung tin, cng vi s thay i trong khi nim v tin t cng nh qun l tin t, h thng ngn hng c ci

Nguyn Th Nga Linh

37


tin theo hng hiu qu v cht lng nhm tng cng hiu lc ca chnh sch tin t. Chnh sch li sut cao c p dng, ln u tin sau nhiu thp k ngi gi tin tit kim nhn c mc li sut dng. Cc gii php chin lc nhm to s n nh tin t vng chc vn tip tc c hon thin trong sut nhng nm ca thp k 90 v nhng nm u ca th k 21: tng cng hiu lc chnh sch tin t, kt hp vi vic iu chnh hp l t gi ngoi t, ci cch chnh sch ti kho, chnh sch thu, thc hin c phn ho cc doanh nghip Nh nc mt cch trit l c s duy tr mc lm pht va phi trong sut nhng nm 1990-2006. 4. Lm pht 2007 n nay Nm 2007, lm pht ca nc ta tng cao v ri vo tnh trng kh kim sot, ch s gi tiu dng (CPI) tng vt t hn 6% nm 2006 ln 12,69% nm 2007. Nguy c t l lm pht tip tc mc cao trong nm 2008 l rt r rng khi ch ring hai thng u nm, t l ny mc 5,94% so vi 2007. Nu chng ta dng cc bin php tc ng tch cc th t l lm pht nm 2008 c th xoay quanh mc17% vi ch s gi tiu dng trong cc thng ca nm 2008 c biu din qua s sau: a. Nhn din lm pht Vit Nam hin nay Nhn din lm pht hin ti Vit Nam l s tch hp ca lm pht tin t, lm pht cu ko v lm pht chi ph y, ba loi ny tc ng ln nhau lm cho lm pht cng tr nn phc tp. * Lm pht tin t Do vic thc thi chnh sch chnh sch tin t khng nghim, c th cha ph hp nn vic pht huy tc dng ca chnh sch khng c nh mong mun. Qun l yu km dn ti lng cung tin trong lu thng vt qu lng tin cn c trn th trng nhiu ln do dn ti lm pht. C th k ra cc nguyn nhn trc tip lm lng cung tin tng ln nh sau: - Th nht, chi tiu ngn sch ngy cng ln: chi tiu ngn sch nm sau cao hn nm trc do yu cu pht trin t x hi i hi cc iu kin h tng nh ng

Nguyn Th Nga Linh

38


x, cu cng, bn cng, cc khu th, khc phc hu qu ca thin tai ... Trong c nhiu cc v vic tiu cc, hiu qu chi tiu ngn sch thp, nhiu cng trnh ko di, tn km, hiu qu thp. Nhng khon chi tiu ngn sch ny a mt lng tin mt ln ra th trng. - Th hai, qun l tin mt km hiu qu: hin nay Vit Nam c nhiu n v nh Ngn hng Nh nc, h thng cc ngn hng thng mi, cc t chc tn dng phi ngn hng, cng ty bo him ... lin quan ti cng tc lu hnh tin t. Lng tin cn c (D) cn i vi hng ho khng ng nht vi lng tin mt thc t ang c trn th trng. Lng tin ny khng ch ph thuc vo lng tin mt thc t (T) m cn ph thuc vo vng quay ng tin (V), chng t l thun vi nhau theo cng thc: D = T . V. Lng tin D cn i vi hng cn phi c kim sot cht v thng n nh trong mt thi gian thch hp c li cho s pht trin kinh t. Khi c nhu cu tng D, cc nh qun l thng tng vng quay ca ng tin (V), hn ch tng T. Vn ny rt quan trng c i vi qun l v m v qun l vi m. - Th ba, ngoi t tng mnh: nm 2007 u t nc ngoi vo Vit nam tng cao, kiu hi cng tng ng k, ring hai khon ny cng gn 30 t USD. Vi lng tin i hi phi c lng tin VN ln tung ra th trng, lm cho lng tin mt trn th trng tng ln. - Th t, sc ht ca th trng chng khon: th trng chng khon pht trin mnh trong thi gian qua ht mt lng tin ln vo y. Ngoi lng tin nhn ri trong dn c huy ng, lng vn bng tin cn c huy ng thng qua vay ngn hng, rt tit kim, bn ti sn (do thay i mc tiu kinh doanh), t cc nh u t nc ngoi.... Ngoi ra, mt nguyn nhn quan trng khc l tm l hoang mang ca ngi dn trc gi c th trng tng cao, ng tin gim gi nhanh chng. bo ton vn

Nguyn Th Nga Linh

39


ca mnh, cc nh u t cng nh dn chng chuyn sang mua vng hoc kim loi qu, qu khc thay v dng vn kinh doanh hoc gi tit kim. Do vy mt lng tin ln c tung vo lu thng lm cho lm pht trm trng hn. Tt c nhng nhn t trn lm cho lng tin mt thc t c trong lu thng (T) tng ln qu nhiu, vt xa lng tin mt thc t cn c. * Lm pht cu ko Lm pht cu ko c nguyn nhn bt ngun t ni b nn kinh t, v vy loi lm pht ny thng ch din ra i vi tng nn kinh t c bit. Lm pht cu ko do tc pht trin kinh t cao, quy m u t ln v dn tri, hiu qu u t thp, vt qu kh nng p ng v ti nguyn tim nng ca nn kinh t. Nn kinh t pht trin nng khin cho nhu cu qu ln trong khi kh nng cung ng c hn, mt cn i ny lm gi c tng lin tc vi t l cao. Nm 2007 nn kinh t Vit Nam ri vo tnh trng pht trin nng. iu ny th hin r nht mt cn i cao gia cung cu, cung lun thp hn cu (nng lng, nhn lc cht lng cao, tc nghn mch thng tin lin lc, h tng qu ti, cng trnh, d n chm tin ...). Chng ta ang tp trung mi n lc nhm t t l tng trng GDP 8,5 9% trong nm 2008, iu ny s dn ti mt cn i cung cu hn na v s lm lm pht tng cao hn. * Lm pht chi ph y Lm pht chi ph y do gi vt t u vo tng. Trong nm qua, nhiu loi nguyn vt liu gi tng rt cao nh du m, than , st thp, nha, Nhng loi chi ph tng ln tc ng ti hu ht cc nn kinh t, to nn chi ph u vo rt cao i vi nhiu loi hng ho, dn ti chi ph sn xut cao, buc cc doanh nghip tng gi bn hng ho ca mnh. Ln sng tng gi ny lm gi c chung trn th trng tng mnh m, y nn kinh t ti lm pht. Nm 2007 v nm 2008, gi du tng cao tc ng ti hu ht cc Ngnh sn xut trong nc, dn ti tng gi bn u ra. Trong nm qua, khng ngnh sn xut no trong nc cng li c xu th

Nguyn Th Nga Linh

40


ny, bao gm c ngnh giao thng vn ti, than, khai thc , luyn cn thp... sp ti l ngnh in. Lm pht chi ph y mang tnh ton cu song mc din ra mi nc c khc nhau. Nhng nn kinh t ang trong thi k suy gim s khng lm pht, tng gi du ch l yu t dn ti tng gi trong nc. i vi nhng nn kinh t tng trng nng nh Vit Nam, Trung Quc, n , gi du tng thc s y lm pht cao. Do vy, vic nhp khu cc yu t u vo t nhng nn kinh t tng trng nng cng bao hm vic nhp c nhng yu t lm pht ca cc nn kinh t . b.Nhng gii php kim ch lm pht trong iu kin nn kinh t Vit Nam hin nay T nhng vn c nu trn, trong ba loi lm pht tch hp xut hin trong nn kinh t th lm pht tin t l nguy him v kh kim ch, cn c quan tm ch c bit. Nhng gii php c xut s bao gm c trc mt v lu di. * Mt l, cn thc hin chnh sch ti chnh - tin t nng ng v hiu qu. Ngoi nhng gii php Ngn hng Nh nc p dng trong thi gian qua c th p dng nhng gii php di y nhm iu chnh lng cung tin ph hp, iu chnh chnh sch ti kho, tch cc qun l v tng hiu qu ca chi ngn sch: - Vic cn lm trc mt hin nay l gim nhanh lng tin mt trong lu thng. Mt s gii php nh iu chnh li sut vay nng gia cc Ngn hng, ni lng t gi hi oi... l rt cn thit, tuy nhin, nh vy vn cha . Cn phi qun l lng cung tin trong lu thng cht hn na, ch ng tng vng quay ca ng tin. Trc mt nn gim hn mc tn dng i vi cc ngn hng thng mi nhm hn ch v kim sot lng tin tip tc c tung vo lu thng. Ngn hng Nh nc cn c c ch kim tra gim st cc ngn hng thng mi, nht l nhng ngn hng thng mi ln trong vic xy dng v thc hin cc bin php tng vng quay ng tin, qun l lng cung tin cho lu thng. Nu khng qun l v tng vng quay tin t s hon ton b ng trong qun l lng tin mt trong lu thng,

Nguyn Th Nga Linh

41


lng tin s tng ln nhiu gy ra nhng hu qu xu v dn ti lm pht thng trc. Mt khc phi xc nh c lng tin thc c trong lu thng (T), xy dng ch tiu vng quay tin, ly lm mc tiu phn u ca ton ngnh. Trn c s , Ngn hng Nh nc ch ng gim lng tin trong lu thng Nhm thc y cc ngn hng thc hin cc gii php tng vng quay ng tin ca mnh. Nh vy lng tin s c cung ng trong gii hn an ton i vi nn kinh t. - Tip , cn qun l cht ch chi tiu ngn sch. Cn xem xt li cc chng trnh, d n u t, hot ng chi tiu ca Chnh ph, ca cc ban ngnh. Tp trung ngn sch vo nhng cng trnh cp thit, nhng chng trnh khng cp thit nn chuyn vo nhng nm sau. Tng hiu qu chi tiu ngn sch bng vic hon thnh cc chng trnh, cc d n ng thi hn sm pht huy tc dng. Gim chi ph trong cc c quan khi cng quyn, tch cc chng tiu cc v lng ph. - Cc c quan chc nng cng cn nghin cu iu chnh li sut ngn hng nng ng hn. C th m bo mc li sut bnh qun c nm 12%, song mc hin ti c th iu chnh cao hn nhm rt bt lng tin mt ra khi lu thng. Tng li sut tit kim trong giai on hin ti tuy c nh hng ti th trng chng khon, ti tng trng song trong hin thi l hp l v tc ng tch cc ti kim ch lm pht. Ngoi ra, cng cn phi qun l cht ch hot ng chi tiu thu i ngoi t trn th trng. Tch cc thu ht ngoi t trong dn bng vic khuyn khch gi tit kim ngoi t vi li sut hp dn; thc hin t gi hi oi linh hot gia tin Vit vi mt s ngoi t, nht l ngoi t mnh chi phi hot ng xut nhp khu ca Vit Nam nh USD, EURO, Yn, Nhn dn t... m bo tc ng khch quan vo xut nhp khu, khng gy thit hi chung cho nn kinh t. Khuyn khch chi tiu khng dng tin mt, c bit l khch nc ngoi, cn to c ch nhm khch ny c th giam gia, nht l i vi th trng chng khon. - Bn cnh , Chnh ph nn thc hin bn tri phiu Chnh ph, tn phiu kho

Nguyn Th Nga Linh

42


bc cho dn, thu hi tin mt. Hot ng ny c tc dng rt tch cc lm gim nhanh lng tin mt trong lu thng v tc ng trc tip ti gim lm pht. Trong trng hp cp bch hin nay, khng nn u thu tri phiu v tn phiu qua trung gian. Ngn hng Nh nc, Kho bc Nh nc nn trin khai bn trc tip cho dn. Bn trc tip s trnh c cc khu trung gian nn mc li sut i vi ngi mua s cao hn, thu ht c nhiu ngi tham gia. C th t chc thnh nhng chin dch phn phi tn phiu, tri phiu trong thi gian c th vi c ch thun li kt hp vi s tuyn truyn c ng mnh m ng vin mi tng lp nhn dn, mi t chc x hi tham gia. * Hai l, iu chnh tng trng kinh t Trc thc trng nn kinh t pht trin qu nng, cn phi gim tc tng trng, duy tr tc c tng trng xoay quanh 8% l hp l. Cn kim sot cht ch hot ng u t c Trung ng v a phng, u t ca cc thnh phn kinh t, ch ng iu chnh k hoch trin khai cc d n u t, c th chuyn nhng d n cha cp thit xung tip nhng nm sau nhm gim tc tng trng ca nn kinh t. - Kim tra tin thc hin cc d n, cc cng trnh u t. Khn trng hon thnh cc d n, cc cng trnh, c bit l nhng cng trnh trng im, hon thnh dt im cc cng trnh dy da ko di chng sm pht huy tc dng. - y mnh sn xut hng ho vt cht, tng nng sut lao ng hn na, nht l sn xut vt t, nguyn vt liu, hng ho tiu dng nhm tng nng lc ca nn kinh t, hn ch nhp khu hng tiu dng thc y tiu dng ni a. - Kim tra, xem xt cc doanh nghip ln c phn ho, nh gi hiu qu vn u t huy ng t th trng chng khon. Hn ch cc doanh nghip loi ny chuyn

Nguyn Th Nga Linh

43


hng kinh doanh t sn xut hng ho hin hu sang dch v, c bit l kinh doanh tin t. *Ba l, hn ch tng chi ph - Gim mc tng chi ph phi thc hin tit kim trong sn xut. lm c iu ny, bn thn cc doanh nghip cn tng cng qun l sn xut theo nh mc, kim tra cht ch cc yu t u vo theo ng quy cch, phm cht, ch ng nghin cu tm vt t thay th vi chi ph thp, nht l i vi vt t nguyn liu nhp khu. Mt gii php gim mc tng chi ph khc c th p dng l hon thin cng ngh, i mi cng ngh, ci tin t chc qun l nhm tng nng sut lao ng. Tm li, lm pht l hin tng ca kinh t th trng mang tnh khch quan, d mun hay khng chng ta cng vn phi n nhn. Chnh v vy, cn phi bnh tnh nhn nhn tm hiu bn cht s vic c nhng phn ng iu chnh. Tuy nhin, thc hin kim ch lm pht trong giai on ny, Vit Nam s phi chp nhn t b mt s mc tiu khc. Do , Nh nc Vit Nam cn c s tham kho kin ca cc nh khoa hc, cc chuyn gia kinh t cng nh hc hi kinh nghim t cc nc khc trn th gii c nhng quyt sch ng n, kp thi. 5. Gim pht Thiu pht Gim pht l hin tng kinh t, trong gi hng tiu dng v dch v c xu hng gim thp lin tc trong mt khong thi gian nht nh. Gim pht xy ra do nhiu nguyn nhn, l: Cung ln hn cu v lng hng ha v dch v trn th trng, lm cho gi c gim thp. Thu nhp gim dn n nhu cu ca dn c buc phi gim theo, lm cho s lng hng ha tiu dng v dch v b tha, dn n gi c gim. Hng ha, dch v cung ng khng ph hp vi th hiu ngi tiu dng, dn n phi h gi mi c c hi tiu th c

Nguyn Th Nga Linh

44


Gim pht lm cho hng ha tiu th chm, nn kinh t lm vo tnh trng tr tr. Nu khng c gii php khc phc, nn kinh t s lm vo tnh trng khng hong tha, sc sn xut s b suy thoi, cc doanh nghip v c nn kinh t s mt kh nng cnh tranh. Vn dng cc bin php n nh tin t trong iu kin ca Vit Nam hin nay Thiu pht l hin tng kinh t, trong trong giy bc lu thng t hn nhu cu cn thit, dn n gi c ca hu ht cc hng ha trong lu thng khng ngng gim xung.

Nguyn Th Nga Linh

45


CHNG 2 : TN DNG TRONG NN KINH T TH TRNG 1. S ra i v bn cht ca tn dng Tn dng ra i rt sm so vi s xut hin ca mn kinh t hc v c lu truyn t i ny qua i khc. Tn dng xut pht t ch Credit trong ting Anh-c ngha l lng tin, s tin tng, tn nhim. Tn dng c din gii theo ngn ng Vit Nam l s vay mn nh ngha y : Tn dng l quan h s dng vn ln nhau gia ngi cho vay v ngi i vay da theo nguyn tc hon tr. Qu trnh vn ng ca tn dng c th hin qua s sau:Ngi cho vay (ngi s hu vn) Ngi i vay (ngi s dng vn)

nh ngha tn dng th hin 3 ni dung c bn: C s chuyn giao quyn s dng mt lng vn t ngi ny sang ngi khc S chuyn giao ny mang tnh cht tm thi. l thi gian s dng vn. N l kt qu ca s tha thun gia cc i tc tham gia qu trnh chuyn nhng m bo s ph hp gia thi gian nhn ri v thi gian cn s dng lng vn . Ngi i vay phi hon tr ng hn cho ngi cho vay, c vn, gc v li. 1.1. S ra i v pht trin ca cc mi quan h tn dng Tn dng l mt trong nhng quan h x hi hnh thnh t rt sm gn lin vi s ra i v pht trin ca sn xut hng ha. C s hnh thnh v ra i ca tn dng, trc ht, xut pht t nhu cu b p thiu ht tin bc trong sn xut kinh doanh hoc trong cuc sng. K n l c s ra i v pht trin ca sn xut hng ha.

Nguyn Th Nga Linh

46


Trong sn xut kinh doanh cng nh trong cuc sng, i khi ngi ta gp phi s c l ngun thu v chi khng khp nhau. Chng hn, c khi nh sn xut kinh doanh bn hng v thu c tin nhng cha c nhu cu chi tiu. Khi y h tm thi thng d vn v c nhu cu cho vay s tin thng d nhm ti a ha li nhun. Ngc li, i khi h c nhu cu chi tiu nhng cha c thu nhp do cha tiu th c hng ha. Khi y, h c nhu cu vay mn b p thiu ht. Tuy nhin, trong nn kinh t t cung t cp hoc trong nn kinh t phi hng ha ngi ta sn xut khng nhm mc ch trao i mua bn m nhm mc ch tiu dng cho c nhn nh sn xut th cng chng c nhu cu vay mn. Khi y,sn xut ch cn p ng va nhu cu c nhn, khng cn sn xut d tha cho mc ch trao i nn cng khng i hi b p vn thiu ht. Tn dng ra i t thi xa xa ch yu di hnh thc cho vay nng li v pht trin lu di cho n ngy nay qua nhiu hnh thi tn dng khc nhau. Tn dng nng li ra i t rt sm. Quan h tn dng nng li ch yu gia bn cho vay l nhng thng gia, cc nh kinh doanh tin t, v mt s quan li giu c vi bn i vay ch yu l nhng nng dn v th th cng ngho kh. Nhu cu tn dng xut pht t nhng ri ro bt kh khng trong cuc sng khin cho ngi lao ng phi i vay nhm gii quyt nhng kh khn cuc sng hoc m bo sn xut. Ngoi ra nhu cu v tp qun sng xa hoa ca mt s quan li cng lm pht sinh nhu cu vay tin. c im ca tn dng nng li l li sut cho vay rt cao, c khi ln n 4050%, thm ch 100 hay 200% v mc ch vay vn thng l tiu dng v gii quyt kh khn cuc sng hn l phc v sn xut kinh doanh. L do l v li sut qu cao nn chi ph tr li ln hn c kh nng sinh li ca nh sn xut kinh doanh. Do vy, cc nh sn xut kinh doanh nu vay mn khng th no c li nhn ti sn xut. Nhng i vi ngi tiu dng h vn phi vay v h khng c la chn no khc.

Nguyn Th Nga Linh

47


Xut pht t c im trn, cho vay nng li thng km hm sn xut khng th no pht trin c. Mt khc, cho vay nng li lm bn cng v phn ha giai cp thc y s ra i phng thc sn xut mi. D rng cho vay nng li l quan h tn dng rt bt cng v lm lm pht sinh nhiu tiu cc nhng mt s ni n vn tn ti n ngy nay. Nguyn nhn tn ti ca n xut pht t s chm pht trin ca cc hnh thc tn dng khc. nhng quc gia no m h thng ti chnh cng pht trin th cc hnh thc tn dng khc nh tn dng thng mai,tn dng ngn hng pht trin hn v tn dng nng li dn b y li v i n mc trit tiu. Trong nn kinh t th trng quan h sn xut v quan h trao i hng ha c bit pht trin. T thc y quan h tn dng pht trin theo. iu ny th hin ch cc t chc ti chnh v tn dng ngy cng ra i v pht trin mnh, cc nh doanh nghip s dng vn tn dng ngy cng nhiu bn cnh ngun vn ch s hu nhm m rng v pht trin sn xut v ch th tham gia trong quan h tn dng ngy cng a dng v phong ph, k c quan h trc tip ln gin tip thng qua cc nh ch ti chnh trung gian. 1.1. Bn cht ca tn dng Tn dng th hin mi quan h chuyn nhng quyn s dng vn gia ngi s hu v ngi s dng. Bn cht ca s chuyn nhng ny l quan h x hi gia ngi cho vay v ngi i vay. Do quan h gia ngi cho vay v ngi i vay nh th no th quan h tn dng nh th y. Chng hn trong nn kinh t k hoch tp trung, quan h gia ngi cho vay v i vay ch l quan h iu ha vic s dng vn theo mt k hoch do nh nc vch sn th quan h tn dng y ch l hnh thc ch khng thc s th hin quan h cn nhc gia chi ph v hiu qu. Ngc li, trong nn kinh t th trng quan h gia ngi cho vay v ngi i vay l quan h chuyn nhng quyn s dng vn trn c s so snh gia li nhun v

Nguyn Th Nga Linh

48


chi ph nn quan h y hnh thnh trn c s cn nhc v tnh ton cn thn gia li ch thu c v chi ph s dng vn. 2. Chc nng ca tn dng Trong nn kinh t th trng tn dng thc hin hai chc nng sau: 2.1. Tp trung v phn phi li vn tm thi nhn ri trong x hi theo nguyn tc hon tr c im tun hon vn lun dn n tnh trng tha v thiu vn tm thi. Tha vn khi cc tc nhn, th nhn c thu nhp cha cn chi tiu v thiu vn khi h cn chi tiu nhng li cha c thu nhp. Hai thi cc ny l mu thun vn c v ny sinh thng xuyn ca nn kinh t. Mu thun ny c gii quyt bng hot ng ca cc loi hnh tn dng. Chc nng ca tn dng th hin hai ni dung c bn, l: - Tp trung vn: Tn dng thng qua cc c quan chc nng ca mnh l Ngn hng thng mi, Ngn hng chuyn doanh, t chc tn dng phi ngn hng tin hnh huy ng, tp trung mi ngun vn trong x hi hnh thnh qu cho vay. Ngun vn nhn ri trong x hi tn ti di dng tin hay hin vt vi thi gian nhn ri khc nhau. tng cng thu ht cc ngun vn nhn ri ny, cn c nhng chnh sch v gii php thch hp cho tng thi k. - Phn phi li vn: Trn c s qu cho vay c, tn dng tin hnh phn phi cho cc doanh nghip, c nhn c nhu cu cn b sung vn v iu kin vay vn. Phn phi tn dng c thc hin bng hai cch: + Phn phi trc tip: l vic phn phi vn t ch th c vn tm thi cha s dng sang ch th trc tip s dng vn l kinh doanh v tiu dng. Phng php phn phi ny c thc hin trong quan h tn dng thng mi v vic pht hnh tri phiu ca Nh nc v cc cng ty.

Nguyn Th Nga Linh

49


+ Phn phi gin tip: L vic phn phi c thc hin thng qua cc t chc trung gian, nh ngn hng, HTX tn dng, Cng ty Ti chnh... Trong nn kinh t hin i, phn phi vn tn dng qua cc t chc trung gian chim v tr quan trng nht. Mt mt cc t chc trung gian tp trung vn tin t ca cc doanh nghip v c nhn lm ngun vn cho vay, mt khc chng phn phi ngun vn di hnh thc cp tn dng cho cc doanh nghip, c nhn v mt phn cho kho bc Nh nc. Qu trnh phn phi li vn khng nhng i hi phi tun theo nguyn tc tn dng, m cn phi chp hnh y nhng quy nh ca php lut hin hnh v tn dng. Gia phn phi qua tn dng v phn phi qua Ngn sch c nhng im khc nhau: i vi tn dng phn phi trn c s hon tr, phn phi vn lin quan n thu nhp quc dn, v tng sn phm x hi, phn phi ch yu cho lnh vc sn xut kinh doanh. Trong khi ngn sch phn phi vn mang tnh cht cp pht, phn phi ch yu lin quan n thu nhp quc dn v phn phi ch yu cho lnh vc phi sn xut. C hai ni dung trn ca tn dng u phi thc hin theo nguyn tc hon tr vn gc v li sau mt thi hn nht nh. Bi l xt v tnh cht s hu vn th vn vn thuc quyn s hu ca ngi cho vay. Mt khc ngun vn cho vay l tm thi nhn ri v ngi i vay ch tm thi thiu. Thc hin nguyn tc ny mi m bo hiu qu s dng v tit kim vn. Chnh v vy, nguyn tc hon tr l mt tt yu ca tn dng. Tp trung v phn phi li vn nhn ri l chc nng c bn ca tn dng, thc hin tt chc nng ny c ngha quan trng: + Tn dng gp phn iu ha lng vn t ni tha n ni thiu. T lm gim ti mc thp nht vn nhn ri, khng c ch u t vo sn xut kinh doanh, tha mn nhu cu vn c ca doanh nghip v c nhn.

Nguyn Th Nga Linh

50


+ Qu trnh tp trung v phn phi li vn ca tn dng gip cho cc doanh nghip chuyn hng sn xut kinh doanh ph hp vi iu kin mi trong mi trng cnh tranh. Do , chc nng ny gp phn vo vic bnh qun ha t sut li nhun trong nn kinh t quc dn. 2.2. Kim sot cc hot ng kinh t thng qua tin t Phn ln cc quan h tn dng trong nn kinh t th trng c thc hin thng qua cc t chc tn dng. Cho nn, vn cho khch hng vay l vn ca ngi khc. Hn na, cc khon cho vay c hon tr ng hn l iu kin tin quyt cc t chc tn dng tn ti v pht trin. Vi l do trn, kim sot cc hot ng kinh t bng tin i vi ngi i vay l rt cn thit. Trong qu trnh tp trung v phn phi li vn cc ch th tham gia trong quan h tn dng kim sot ln nhau nhm bo v li ch ca mnh v tc ng tch cc n qu trnh lnh mnh ha cc hot ng kinh t - x hi. Trng tm ca chc nng ny l kim sat i vi ngi i vay. Vic kim sot phi c tin hnh trong c qu trnh cho vay, tc l kim sot trc khi cho vay, trong khi pht tin vay v sau khi cho vay n lc ngi vay hon tr xong n. Tn dng cn kim sot cht ch hot ng kinh t bng tin i vi ngi i vay song ty tng loi khch hng nh ra phng thc kim sot cho thch hp. i vi doanh nghip cn kim sot qu trnh hot ng sn xut kinh doanh v kh nng ti chnh. i vi c nhn cn kim sot hot ng tiu dng ca h. Kim sot hot ng kinh t bng tin cng l chc nng quan trng ca tn dng. Thc hin y chc nng ny c ngha: + m bo cho cc t chc tn dng thu hi vn cho vay ng thi hn, nng cao kh nng thanh ton. l yu t cc t chc tn dng duy tr hot ng bnh thng v pht trin. + Nh s kim sot ny m cc n v vay vn quan tm n vic s dng vn: tit kim v c hiu qu hn.

Nguyn Th Nga Linh

51


+ Cc ch th tham gia quan h tn dng chp hnh tt k lut v nguyn tc tn dng, trnh tnh trng n nn dy da. T , mang li hiu qu kinh t chung cho ton b nn kinh t quc dn. 3. Cc hnh thc tn dng 3.1. Tn dng thng mi Tn dng thng mi l quan h s dng vn ln nhau gia cc doanh nghip do bn chu hng ha TDTM pht sinh l do xy ra hin tng c mt s doanh nghip c hng ho mun bn, trong khi mt s doanh nghip khc mun mua nhng khng c tin, trong trng hp ny trn c s quen bit, tn nhim nhau h c th tho thun mt quan h vay mn. Nh vy, ngi bn c th gii phng nhanh lng hng ho ca mnh gim bt nhng chi ph v bo qun hng ho, ngc li ngi mua mc d cha c tin nhng vn c c hng ho a vo chu k sn xut mi. Hnh vi mua bn chu hng ho c xem l hnh thc tn dng, bi l ngi ngi bn chuyn giao cho ngi mua c s dng vn tm thi trong mt thi gian nht nh v khi n thi hn c tho thun ngi mua phi hon tr li vn cho ngi bn di hnh thc tin t v c phn li cho ngi bn chu. C s php l xc nh quan h n nn ca TDTM l giy n, c gi l k phiu thng mi hay gi tt l thng phiu. c im ca thng phiu: Tnh tru tng, tnh bt buc v tnh lu thng. * u im, hn ch ca TDTM - u im: Mt mt p ng c nhu cu vn ca nhng doanh nghip tm thi thiu ht vn, ng thi gip cho cc doanh nghip tiu th nhanh hng ho, nng cao hiu qu kinh t nh gim chi ph giao dch do khng phi qua khu trung gian m qua quan h trc tip. - Hn ch:

Nguyn Th Nga Linh

52


+ Quy m tn dng: V TDTM do cc doanh nghip cung cp v h ch cung ng khi lng tn dng trong gii hn kh nng ca mnh. Do nu ngi i vay c nhu cu cao hn th ngi cho vay khng th p ng y c. + Thi hn cho vay: Bi l iu kin kinh doanh v chu k sn xut ca doanh nghip c th khng trng khp vi nhau v ch p ng cho ngn hn. + Phm vi: Do TDTM c cung cp di hnh thc hng ha, chnh v th doanh nghip ch cung cp c tn dng cho mt s doanh nghip c cung cu hng ha ph hp nhau. 3.2. Tn dng ngn hng Tn dng ngn hng l quan h tn dng gia mt bn l Ngn hng v bn kia l cc tc nhn (doanh nghip, c nhn, t chc x hi..) trong nn kinh t quc dn. Trong hnh thc ny, ngn hng xut hin vi vai tr va l ngi i vay v va l ngi cho vay. Tn dng ngn hng c nhng c im sau: - Huy ng vn v cho vay c thc hin ch yu di hnh thc tin t - Cc ngn hng ng vai tr l t chc trung gian tn dng - Qu trnh vn ng v pht trin ca rn dng ngn hng c lp tng i vi s vn ng v pht trin ca qu trnh ti sn xut x hi. Cc hnh thc cho vay ca tn dng ngn hng l: Cho vay thng mi, cho vay tiu dng, cho vay th chp v u t chng khon Gia TDNH v TDTM c mi quan h cht ch, b sung v h tr cho nhau. Hot ng TDTM s to c s cung cp TDNH iu ny th hin thng qua cc nghip v chit khu, cm c thng phiu ca TDTM. Ngc li, hot ng TDNH gp phn khc phc cc mt hn ch ca TDTM. * u im v hn ch ca tn dng Ngn hng - u im:

Nguyn Th Nga Linh

53


+ Khi lng tn dng: C kh nng cung ng nhng khon vn ln p ng nhu cu vay ca khch hng. Do i tng ca TDNH l tin t, cc hnh thc huy ng phong ph c th huy ng tin t nhn ri t mi ch th trong nn kinh t. + Thi hn tn dng: Ngn hng c th i vay ngn hn cho vay di hn, to iu kin cho nhu cu ca ngi tch ly v ngi u t c p ng ph hp. + Phm vi tn dng: C kh nng huy ng vn v cho vay rt ln, lin quan n cc ch th v cc lnh vc khc nhau trong nn kinh t. - Hn ch: Hn ch c bn ca TDNH l c ri ro cao do vic ngn hng cho vay vi s tin ln hn nhiu so vi s vn t c hoc c s chuyn ha thi hn v phm vi tn dng rt rng. 3.3. Tn dng nh nc Tn dng nh nc l quan h tn dng gia Nh nc vi dn c v cc t chc kinh t - x hi. Biu hin di 2 hnh thc: + Nh nc l ngi i vay: Bng cch pht hnh cng tri huy ng vn. + Nh nc l ngi cho vay thc hin cc mc tiu kinh t, x hi trong tng thi k. - Mc ch: TDNN ra i nhm mc ch tho mn nhng nhu cu chi tiu ca ngn sch Nh nc trong iu kin ngun thu khng p ng chi, nhm b p nhng khon chi cho u t pht trin kinh t, tng thm ngun lc ti chnh cho Nh nc thc thi cc chnh sch. Mt khc TDNN l cng c Nh nc ti tr cho cc ngnh kinh t yu km, cc ngnh kinh t mi nhn, cc vng kinh t km pht trin. *u v nhc im ca tn dng nh nc - u im: Nh nc huy ng vn bng cch pht hnh cc loi tn phiu, tri phiu qua c th thu ht mt lng tin mt ln trong lu thng nhm km

Nguyn Th Nga Linh

54


ch lm pht, n nh gi c th trng. y cng l c s quan trng hnh thnh v pht trin th trng ti chnh. - Nhc im: Nu mc huy ng khng hp l th c th dn n tnh trng chen ln u t ca t nhn do chnh ph huy ng vn qua pht hnh tri phiu, gy sc p tng li sut khin cho u t ca t nhn gim xung. 3.4. Tn dng tiu dng TDTD nhm h tr ti chnh cho cc c nhn thc hin mt s nhu cu tiu dng thng ngy nh dng sinh hot, phng tin i li, ci to tu b nh, hc tp... TDTD c cp pht di hnh thc bng tin hoc di hnh thc bn chu hng ha. Vic cp tn dng bng tin thng do cc ngn hng, Hp tc x tn dng, qu tit kim v cc t chc tn dng khc cung cp. Cn vic cp pht tn dng di hnh thc hin vt thng do cc cng ty, cc ca hng thc hin. Ngoi ra, TDTD cn thc hin di hnh thc: Ngn hng mua li cc khon n pht sinh ca cc doanh nghip bn chu hng ha hoc cung cp cc dch v cho ngi tiu dng. *u im v hn ch - u im: + Gp phn nng cao i sng ca nhn dn trong khi kh nng p ng nhu cu hin ti cn hn ch. + Thc y nhanh qu trnh tiu th sn phm nht l i vi hng ha c gintr cao, hoc hng ha chm lun chuyn. - Nhc im: Khng tip xc trc tip vi ngi tiu dng m thng qua doanh nghip bn chu hng ha, dch v. 4. Vai tr ca tn dng: 4.1. Gp phn thc y sn xut v lu thng hng ha pht trin

Nguyn Th Nga Linh

55


Vai tr ny c thc hin trn cc ni dung sau: * Nh ngun vn tn dng, cc doanh nghip, cc h sn xut kinh doanh khng nhng m bo qu trnh sn xut kinh doanh bnh thng m cn m rng sn xut, ci tin k thut, i mi cng ngh, m bo s pht trin lin tc ca sn xut v lu thng hng ha. * Trong qu trnh hot ng ca cc ch th kinh t, tn dng gp phn y nhanh qu trnh sn xut v tiu th hng ha, to iu kin thun li duy tr mi quan h gia sn xut, lu thng hng ha v tiu dng x hi. Chnh v vy, tn dng lm cho lu thng hng ha khng nhng c m rng trong nc m cn ra th trng quc t. * Tn dng gp phn iu chnh quy m sn xut kinh doanh, c cu li kinh t ca cc doanh nghip, vng v ton b nn kinh t quc dn. T s pht huy c nng lc sn xut kinh doanh mt cch tt nht. * Tn dng gp phn thc y qu trnh tch t v tp trung vn trong tng ch th sn xut kinh doanh, trong tng ngnh.t to ra nhng doanh nghip, tp on ln, lm nng ct cho s pht trin kinh t ca quc gia. * Bn cnh nhng tc ng trn, tn dng quc t cn lm cho qu trnh chuyn giao cng ngh gia cc nc thc hin nhanh hn. N gp phn lm cho cc nc chm pht trin v ang pht trin trong mt thi gian ngn c th c c mt nn sn xut vi cng ngh cao, m cc nc pht trin trc y c c nh th phi mt ti hng trm nm. Nh vy, tn dng gp phn thc y sn xut v lu thng hng ha pht trin nhanh chng, l iu khng th ph nhn. 4.2. Tn dng l cng c thc hin chnh sch kinh t v m ca nh nc Vai tr ny c thc hin trn cc phng din:

Nguyn Th Nga Linh

56


* Nh nc thng xuyn s dng tn dng lm phng tin cn i thu chi ngn sch nh nc, gp phn m bo cc ngun lc ti chnh thc thi cc chnh sch kinh t - x hi. * Thng qua vic thay i v iu chnh cc iu kin v li sut tn dng, Nh nc c th thay i c quy m tn dng hoc chuyn hng vn ng ca ngun vn tn dng. Nh m c th thc y hoc hn ch s pht trin ca mt s ngnh, ph hp vi nh hng pht trin kinh t ca nh nc. * Nh nc s dng tn dng iu tit lu thng tin t, m bo s cn i tin hng, n nh gi c hng ha. Nh vy, tn dng va l ni dung, va l cng c thc thi chnh sch tin t quc gia. * Nh nc s dng tn dng lm cng c thc thi cc quan h hp tc quc t, tranh th cc ngun lc ti chnh t bn ngoi u t pht trin kinh t trong nc. 4.3. Tn dng gp phn quan trng vo vic lm gim thp chi ph sn xut v lu thng * Thng qua hot ng tn dng, vn trong nn kinh t c lun chuyn nhanh, tc l lm tng nhanh tc lu thng tin t. T gim khi lng pht hnh vo lu thng, ng ngha vi vic gim chi ph lu thng tin t. * Vn tn dng c cung cp y , kp thi cho cc doanh nghip, lm cho qu trnh sn xut kinh doanh tin hnh lin tc, chu k sn xut c rt ngn li. y l mt yu t gp phn lm gim tn tht khi doanh nghip thiu vn lin quan n c hi kinh doanh. * Gim chi ph sn xut, lu thng ca chnh doanh nghip nhn vn vay. Nguyn tc ca tn dng uc trch nhim hon tr, thc y ngi vay vn s dng vn tit kim v c hiu qu hn.

Nguyn Th Nga Linh

57


* Bn thn ch th cc quan h tn dng phi tnh ton c th hot ng tn dng em li li ch cao nht v an ton nht. ng lc cnh tranh trong nn kinh t th trng thc y h gim n mc thp nht chi ph kinh doanh, k c chi ph x l ri ro. 4.4. Tn dngl cng c thc hin chnh sch x hi v nng cao i sng dn c Chnh sch x hi c thc hin t hai ngun ti tr khng hon li thng b hn ch v quy m v thiu hiu qu. khc phc hn ch ny, Nh nc s dng phng thc ti tr c hon li ca tn dng. Phng thc ti tr ca tn dng c vai tr sau: * Thng qua vic cho vay u i i vi h ngho, t chc kinh t - x hi, lm cho h c p ng y v kp thi nhu cu vn cho sn xut hoc tiu dng. * Cc h nng dn, c nhn s dng tn dng nh l mt trong cc phng tin ci thin v nng cao mc sng ca mnh. Thng qua vic vay vn u t pht trin sn xut nng cao li nhun v phn chia t l gia tch ly v tiu dng hp l nht. 5. Li sut tn dng 5.1. nh ngha, nguyn tc xc nh li sut tn dng Ngi i vay s dng vn vay vo mc ch sn xut kinh doanh theo cc iu kin ca ngi cho vay. Li nhun to ra trong qu trnh ny tt yu c phn chia theo mt t l tha ng gia ngi cho vay v ngi i vay, tng ng vi ngun vn b vo sn xut kinh doanh. Nu vay tiu dng, ngi i vay cng phi trch ra mt phn thu nhp c c sau khi vay tr cho ngi cho vay. Phn li nhun hoc phn thu nhp tr cho ngi cho vay gi l li tc. Li tc l khon tin m ngi i vay phi tr cho ngi cho vay ngoi phn vn gc vay ban u, sau mt thi gian s dng tin vay.

Nguyn Th Nga Linh

58


Nu vn c coi l mt hng ha mua bn trn th trng vn th li tc chnh l gi c c hnh thnh trong qu trnh mua bn vn. Gi c ny cng ln xung theo quan h cung cu ca vn. Nhng khc vi cc loi gi c ca hng ha thng thng l phn nh v xoay quanh gi tr ca chng. Cn gi c ca vn, hon ton khng phn nh c gi tr ca vn. N ch bng mt phn rt nh so vi gi tr ca vn. Chnh v th, gi c ca vn c coi l mt loi gi c bit, gi c khng hp l Trn thc t, nu ch xem xt v s lng th li tc cha phn nh c hiu qu ca vn cho vay. V vy, trong kinh doanh tin t, li tc lun lun c so snh vi vn cho vay, xc nh kh nng sinh li ca tng loi vn cho vay trn th trng. Ch tiu nh gi hiu qu ny chnh l li sut tn dng. Li sut tn dng l t l phn trm gia li tc thu c v tng s tin cho vay trong mt khong thi gian nht nh. Cng thc xc nh: Li sut tn dng = Trong k V d: Mt ngn hng TM cho mt doanh nghip vay 100.000.000 ng. Li tr sau, thu hi vn gc v li mt ln. Ht mt nm li tc thu c l 9.600.000. Vy li sut nm l: 9.600.000 x 100% 100.000.000 Trn c s li sut xc nh, c th tnh gi tr thu c ca vn cho vay sau mt thi hn nht nh Gi tr thu hi c = Vn + Li tc 5.2. Cc loi li sut tn dng li tc thu c x100% tng s tin cho vay

Nguyn Th Nga Linh

59


Do loi hnh tn dng rt a dng, cho nn hnh thnh nhiu loi li sut khc nhau. Cn c vo mt s tiu thc, c th chia li sut tn dng thnh cc loi sau: - Cn c vo tiu thc qun l v m, li sut c chia thnh li sut sn, li sut trn, li sut c bn + Li sut sn v li sut trn l li sut thp nht v li sut cao nht do Ngn hng Trung ng n nh cho cc ngn hng TM quy nh trong h thng ca n, trong nghip v huy ng vn v cho vay. Li sut sn v li sut trn hnh thnh khung li sut, cc Ngn hng TM xy dng li sut kinh doanh trong phm vi ca khung ny. + Li sut c bn l li sut do Ngn hng Trung ng cng b lm c s cho cc Ngn hng thng mi v t chc tn dng khc n nh li sut kinh doanh. Tc dng ca li sut qun l v m l iu chnh v thng nht cc hot ng tn dng trong ton b nn kinh t quc dn. - Cn c vo tiu thc nghip v tn dng, phn chia thnh li sut tin gi, li sut cho vay, li sut chit khu, li sut th trng lin ngn hng. + Li sut tin gi l li sut huy ng vn, dng tnh li phi tr cho ngi gi tin. Li sut tin gi c nhiu mc khc nhau ty thuc vo thi hn loi tin gi. S bin ng ca li sut tin gi khng ch nh hng ti quy m ngun vn ca cc ngn hng, m cn nh hng mnh ti khi tin v qua ti lm pht. Chnh v vy, vic p dng chnh sch tng li sut tin gi c hiu qu cao trong kim ch y li lm pht. + Li sut cho vay c p dng tnh li tin vay m ngi i vay phi tr cho ngi cho vay. V nguyn tc mc li sut cho vay bnh qun phi cho hn mc li sut tin gi bnh qun, v c s phn bit gia cc khon vay vi thi hn cho vay v mc

Nguyn Th Nga Linh

60


ri ro. S thay i li sut cho vay c tc dng n quy m cho vay v kh nng cung ng tin vo lu thng. + Li sut chit khu l li sut cho vay ngn hn ca Ngn hng Trung ng i vi cc Ngn hng thng mi v t chc tn dng khc di hnh thc ti chit khu cc giy t c gi cha n thi hn thanh ton. Li sut ti chit khu do Ngn hng trung ng n nh cho tng thi k, cn c vo mc tiu chnh sch tin t. Li sut ny c dng kim sot v iu tit s bin ng li sut trn th trng. i vi Ngn hng thng mi li sut ti chit khu l li sut gc t n nh li sut chit khu v li sut cho vay khc. + Li sut th trng lin ngn hng l li sut m cc ngn hng p dng khi cho nhau vay vn trn th trng lin ngn hng. Li sut th trng lin ngn hng c n nh hng ngy vo mi sng. N c hnh thnh bi quan h cung cu vn ca cc Ngn hng TM v t chc tn dng khc v chu s chi phi bi li sut ti chit khu. - Cn c vo tiu thc bin ng ca gi tr tin t, phn chia thnh li sut danh ngha v li sut thc. + Li sut danh ngha l li sut cha loi tr t l lm pht + Li sut thc l li sut sau khi tr i t l lm pht. Nhng ngi cho vay, iu cn quan tm nht l li sut thc ch khng phi l li sut danh ngha. Bi l, khi cho vay h cn phi tnh l sau mt thi hn cho vay c li hay thua l. Ngoi cc tiu thc trn, ngi ta cn c th cn c vo cc tiu thc khc phn loi li sut c th hn, nh thi hn tn dng, loi tin cho vay, mc u i i vi ngi vay, dao ng ca li sut trong thi hn cho vay, chp hnh k hn cho vay 2. Phn loi li sut (LS) * Cn c vo thi hn tn dng

Nguyn Th Nga Linh

61


- LS ngn hn p dng i vi cc khon tn dng ngn hn: t mt nm tr xung - LS trung hn p dng i vi cc khon tn dng trung hn: trn 1 n 5 nm - LS di hn p dng i vi cc khon tn dng di hn: trn 5 nm *Cn c vo cc loi hnh tn dng (theo ch th tham gia) - LSTD thng mi: p dng khi cc doanh nghip cho nhau vay di hnh thc mua bn chu hng ha, dch v. Li sut tn dng = (Tng gi bn chu - Tng gi tr tin ngay)*100/ Tng gi tr tin ngay thng mi (%) - LSTD ngn hng: p dng trong quan h gia ngn hng vi cng chng v doanh nghip trong vic thu ht tin gi v cho vay, trong hot ng ti cp vn ca NHTW cho cc ngn hng, v trong quan h gia cc ngn hng vi nhau trn th trng lin ngn hng. + LS tin gi: LS tr cho cc khon tin gi, n c p dng tnh tin li phi tr cho ngi gi tin. LS tin gi c nhiu mc khc nhau ty thuc vo thi hn gi, vo quy m tin gi... + LS tin vay: LS m ngi i vay phi tr cho ngn hng cho vic s dng vn vay ca ngn hng. N c p dng tnh li tin vay m khch hng phi tr ngn hng. V mt nguyn tc mc li sut tin vay bnh qun cao hn mc li sut tin gi bnh qun, v c s phn bit gia cc khon vay vi thi hn khc nhau cng nh mc ri ro khc nhau + LS chit khu: p dng khi ngn hng cho khch hng vay di hnh thc chit khu thng phiu hoc giy t c gi khc cha n hn thanh ton ca khch hng. N c tnh bng t l % trn mnh gi ca giy t c gi v c khu tr ngay khi ngn hng pht tin vay cho khch hng. Nh vy, nu xt trong quan h gia ngn hng vi khch hng vay chit khu, li sut chit khu c tr trc cho ngn hng ch khng tr sau nh li sut thng thng.

Nguyn Th Nga Linh

62


+ LS ti chit khu: p dng khi NHTW ti cp vn cho cc ngn hng di hnh thc chit khu li thng phiu hoc giy t c gi cha n hn thanh ton ca cc ngn hng. N cng c tnh bng t l % trn mnh gi ca giy t c gi . LS ti chit khu do NHTW n nh cn c vo mc tiu, yu cu ca chnh sch tin t trong tng thi k v chiu hng bin ng li sut trn th trng lin ngn hng. V hnh vi ti chit khu l hnh thc cung ng ngun vn cho cc ngn hng nn thng thng LS ti chit khu thng nh hn LS chit khu. Tuy nhin, trong trng hp cn phi hn ch kh nng m rng tn dng ca h thng ngn hng nhm kim ch y li lm pht, hoc pht cc NHTM trong trng hp vi phm cc yu cu v thanh ton, NHTW c th n nh LS ti chit khu bng, thm ch cao hn LS chit khu. + LS lin ngn hng: L LS m cc ngn hng p dng khi cho vay trn th trng lin ngn hng. LS lin ngn hng thng c n nh hng ngy vo mi bui sng (cn gi l LS hng ngy). + LS c bn : L LS c cc NH s dng lm c s n nh mc LS kinh doanh ca mnh. LS c bn c hnh thnh khc nhau ty tng nc, n c th do NHTW n nh. Vit Nam: Lut NHNN hin nay quy nh: "LS c bn l LS do NHTW cng b lm c s cho cc t chc tn dng n nh LS kinh doanh". - LSTD Nh nc: p dng khi Nh nc i vay ca cc ch th khc nhau trong x hi di hnh thc pht hnh tn phiu hoc tri phiu. Loi LS ny c th do Nh nc n nh cn c vo LS tin gi tit kim ca ngn hng, vo cc yu t khc nh s bin ng ca lm pht, nhu cu cp thit v vn ca Nh nc... hoc c hnh thnh thng qua hot ng u thu tn phiu, tri phiu Nh nc. Vit Nam hin nay, NHNN c giao nhim v t chc u thu tn phiu Kho bc Nh nc.

Nguyn Th Nga Linh

63


- LSTD tiu dng: p dng khi doanh nghip cho ngi lao ng vay phc v yu cu tiu dng c nhn. Mc LSTD tiu dng thng cao hn LS tn dng ngn hng v LS tn dng Nh nc. *Cn c vo gi tr thc ca li sut - LS danh ngha: L LS tnh theo gi tr danh ngha ca tin t vo thi im nghin cu hay ni cch khc l loi LS cha loi tr i t l lm pht. LS danh ngha thng c thng bo chnh thc trong cc quan h tn dng. - LS thc t: L LS c iu chnh li cho ng theo nhng thay i v lm pht. Hay ni cch khc l LS loi tr i t l lm pht, LS thc t c 2 loi: + LS thc tnh trc (d tnh): L LS thc c iu chnh li cho ng theo nhng thay i d tnh v lm pht. + LS thc tnh sau: L LS thc c iu chnh li cho ng theo nhng thay i trn thc t v lm pht. Mi q

ly thuyet tien te tin dung

Documents