ma annuueell rgg aggoo eppééreezz m ggaggooppeerrezzmm ... · arousán a procura de este...

AAIITTÓÓNN,, EEIITTÓÓNN,, OOUUTTÓÓNN MMaannuueell GGaaggoo PPéérreezz ggaaggooppeerreezzmm@@ggmmaaiill..ccoomm

1

Nesta outra enésima teima miña, quero espertar o descoñecemento que temos desta/s palabra/s do título,

Como comprobo que tanto nos dicionarios galegos como portugueses non aparece esta voz e como quedan

algúns rasquizos dela nalgúns dos portos desta Ría de Arousa, vou tratar de husmear e recoller todo o que

nestas beiras se poida atopar ó respecto.

Ben, actualmente, e isto é o que me levou a esta inquedanza, praticamente coidaba que só en Palmeira

temos un lugar o que se dí así e o que se vai cada día e que leva o nome de EITÓN (ou AITÓN) e corresponde

o porto, de maneira que segue vivo, aínda que só sexa de rutina, sen saber verdadeiramente por qué se lle

chama así. E no resto da Ría só queda na memoria dun xeito moi esvaecido, agás na Illa da Arousa que un

deles, o da praia da Abilleira, grazas a súa “posta en valor” polas autoridades locais, segue a funcionar coma

tal.

En Aguiño e Castiñeiras recordan que lle chamaban OUTÓN.

Como eu de etimoloxía non sei nada, de morfoloxía son profano e a semántica non é o meu e xa non

digamos de toponimia na que andaría a tombos, non me quedou mais remedio que ollar nos dicionarios

galego e portugués. Ningún deles, como dixen, ten estas voces rexistradas. Como mais semellante dinme

“eito” coas acepcións que xa sabemos, a) algo que vai dereito coma o solco do arado para votala semente, b)

no senso de abondoso coma a copla galega …”aí veñen as lanchas do xeito/pescando sardiñas a eito”, c)

tamén neste mesmo senso coma arreo,

…traballaban a eito.

Pero isto non che debe de ter nada que ver.

O 30 de marzo do 1.966, o corresponsal do

“El Pueblo Gallego” en Palmeira, Andrés

Martínez, fai unha glosa deste lugar típico

de Palmeira, onde se xuntan os vellos e

mozos para falar de todo un pouco e pasalo

tempo o soliño o abeiro do vento reinante.

Pois así comezo o percorrido polo litoral

arousán a procura de este misterioso espazo

do que temos a obriga de enteirarnos, antes

de que sexa demasiado tarde, a qué, ou

para qué, ou por qué desta denominación

toponímica.

Non recordan os vellos de Corrubedo nada

que lles chame a atención desta palabra

polo que continúo hasta.


2

AGUIÑO Aquí , que como digo antes, chámanlle OUTÓN, estábache situado onde a día de hoxe está o carro-varadoiro

para o mantemento dos barcos.

Había unhas pedras chamadas “Do Robalo” que separaban a

praia da Tasca da praia de Aguiño (de ves) que agora esta rechea

e serve de cambra para as dornas e planeadoras nos momentos

de inactividade.

Pois ó socaire dese mini promontorio e modorróns das dunas,

xuntábanse o vellos mariñeiros ó abeiro dos ventos

de compoñente norte-leste. Aínda mais, un pouco mais arriba, logo do camiño, había unha fragua dos

ferreiros, Segundo pai e Segundo fillo, de xeito que nos días mais fresqueiros non sería en absoluto de

estrañar que se fosen para aquel penal aproveitando a fuga da

caloriña da fragua.Loxicamente tamén os mariñeiros en activo usaban

de ese abeiro para pasar o tempo nos días en que lles fose imposible

votarse ó mar. Así mesmo, servía para avaliar a evolución do tempo,

“da sasón”, e decidir se era favorable ou non para saír a faenar a ónde

e a qué.

Nestas fotos, a primeira do voo americano do ´56-´57, a seguinte é un recorte dunha mais ampla, antes das

primeiras construcións do que despois será o

varadoiro. Esta a carón foi sacada dende as

mesmas pedras do “Robalo”. O canciño era o

famosísimo “Muchacho” do “Cartagena”. Que

como nos amosan e é lóxico alí tamén se

xuntaban as ringleiras de dornas que a chegada

das faenas mariñeiras, se “subían” mais arriba do

límite mareal a escorrer e estar prontas para o día

seguinte. E o “Muchacho” vixiante.

Dando unha estampa verdadeiramente bonita

para o observador foráneo pero que gardaba

unha experiencia no tratamento das

embarcacións para o seu coidado.


3

E hasta estaban dispoñibles para dar unha man cando fixera falta, mais aínda un caso coma o da foto que

tódalas axudas eran poucas. Turrar para arriba dun

barco así non era doado sen moita xente

acostumada ó traballo duro.

A día de hoxe, aínda algúns vellos, para min xa non

tanto pola veciñanza na idade, lle seguen a chamar

OUTÓN ós bancos que teñen na beira rúa do bar de

Emilio, moi cerca do espazo antergo.

En CASTIÑEIRAS, atopámonos con dous:

O primeiro mesmo debaixo da fábrica de conservas dos Martínez Riveiro (hoxe Luou), xusto entre o molle

desta fábrica e o promontorio do Castro.

Como sabemos alí tamén tiñan secadoiro de

peixe.

Era un bo curruncho para acubillo dos ventos de

compoñente sur-sudoeste tan abondosos case

todo o ano e predominantes no inverno.

Esta foto en tódolos sitios que topei sempre ten

o resalto, parece moi ben feito aposta para

sinalar algo concreto e a nos venos moi ben porque o lugar é un dos OUTONS.

O amigo Tucho Parada dime: En Castiñeiras decimos outón. A palabra xa da a entender que e un sitio “outo”

(alto). Os vellos mariñeiros xuntábanse nun lugar abrigado antes de saír para o mar, para falar do tempo -

calquera deses que ti nomeas pode valer-, e despois de cambiar impresións do tema que fose subían a un

lugar un pouco alto para “escoitar o mar”. Ese parte metereolóxico case nunca fallaba. En Castiñeiras soía ser

no monte do Castro, en Palmeira supoño que sería no Castelo. pero como digo, antes buscaban un sitio

abrigado para litricar. Si ó escoitar o mar, ou ver como estaba o ceo, xa sabían o tempo que tiñan ese día, e

decidían saír ou non. O monte da Curota era un bo referente, pois polo tipo de nubes que tiña no cumio -pois

non solo escoitaban o mar-, tamén o ceo lles daba cadras. Un exemplo: si as nubes se desfacían moi rápido no


4

cumio da Curota, á saída do sol había un lestada “quenindiós”. Eiche de pasar uns escritos de como os vellos

sabían que tempo facía.

O outro estaba entre o bar da Taísta (casa branca co pinche frontal) e o bar da Praia (o de Primero). En

fronte había un terraplén de terra para poder baixar a praia e que nalgún tempo tamén foi secadoiro de

peixe ou polbo.Tamén, as voltas, cando cheiraban “un

equinosio”, servíalles de rampa para subir as dornas hasta

a estrada por un se a caso, tamén cando tiñan a

necesidade do seu mantemento.

Nesta outra

instantánea do

amigo Tucho

Parada Un

mariñeiro

alquitranando

a súa dorna.

E outra mais, a dereita, do mesmo cronista gráfico, a quen tanto lle

debemos, “grupo de vellos no outón” , vémolos “arreglando o

pais”, entre eles o tío José o Piloto, Cafúa e o tío Francisco. Están na

estrada na porta do bar da Taísta


5

E a derradeira, temos os dous OUTÓNS de Castiñeiras.

Parladoiros nos que de

seguro aparte das

aventuras e desgrazas

correspondentes a cada

un, vaite ti a saber cantas

delas eran verdade!,

tamén se estarían a

aquelas de amañar o país.

Uns días serían mais populosos que outros de maneira que cando chegarían de volta a casa, “a patrona1” lles

preguntaría se estiveran con moitos alí e eles lle repotarían “aínda éramos callados2”.

Na Ameixida non lle chamaban así porque onde se xuntaban

era na “esquina do almacén”. Pero isto só lles valía para as

suradas porque coas lestadas tíñanse que meter na rampla

ou na praia pegados o arranque do molle, ou tamén dentro

do propio almacén onde o convertiran en depósito de

dornas, e se non, ala! para o bar do Noruego.

Na foto debeuche ser un día de moita xuntanza porque

habíache xente abondo tanto arriba, coma na praia.

Poderíamos dicir mais que “callados”.

1 “Patrona” voz moi usada nos ambientes mariñeiros para referirse a ama de casa ou a muller propia.

2 “Callados” tanto en Aguiño pero mais en Castiñeiras e a Ameixida, palabra que significa Varios bastantes, en

abondanza, etc.


6

En RIBEIRA estaba na zona do Castelo, actualmente mais ou menos dende o bar A Fiestra hasta o mercado

municipal, pois era onde o litoral facía un seno logo da laxe

que daba nome ó sitio, (tamén din que houbera algún tipo de

edificación mais ou menos fortificada) e que era un abeiro

natural para o mal tempo do sur e suroeste.

Se ademais, logo lle fixeron o que seguramente foi o primeiro

dique-molle desta vila, que dúbida cabe que os obxetivos,

tanto de abeiro coma de porto de operacións , estaba ben

acadado.

O curioso é que este peirao , xa que tamén servía coma lugar

de descarga, pois acadou que unha volta cando estaba

chegando un barquiño mercante para atracar, rozou nunhas

pedras que estaban cerca da cabeza deste

espigón, facéndolle unha vía de auga.

Como puideron, amarrárono e

descargárono a toda presa, antes de que

afundise, levando a carga para un

almacén de salga en desuso que era do Sr.

Rivas (avó do actual alcalde, casado con

unha Colomer e a casa estaba pola outra

banda da rúa coa horta que foi a primeira

Frinsa e hoxe e unha gran praza con

aparcamentos).

Este almacén, logo foi causa de un

acordo/transacción entre o dono e o Concello, con

cláusula de ser lonxa-praza de peixe, deste xeito temos

o primeiro espazo do municipio para esa función e

desde aquela aínda segue a ser (o lugar) o mercado

municipal recentemente reconstruído.

Como ía dicindo, o barco mercante tiña de nome

Colón, debeuche estar unha chea de tempo alí varado

estorbando sen darlle solución e deste xeito a xente

empezoulle a chamar a este dique “o muelle do

Colón”, que logo derivou en “de Colón” hasta hoxe.

Grazas o amigo J.Fez. Prol que me acaba de pasar esta foto

de cando os barcos atracaban no Eitón, nos podemos albiscar

un chisquiño como era ese recuncho.


7

Cóntame o amigo Juan Pérez Pérez (o do Julimar) que

era veciño de unha desas casas do lugar, que cando

fixeron o primeiro recheo no EITÓN, os vellos tivéronse

que marchar para Bandorrío.

E tamén grazas a moi estimada colaboración e

asesoramento de seu curmán Chenel Lustres, puiden

facer estas reproducións de cómo podería haber sido o

lugar antes dos recheos sucesivos. Nas dúas fotos

orixinais das que parto, ai unhas casotas xunto onde eu

puxen o peirao “do Colón”, pero só eran as

chabolas do construtor Rodolfo Lamas que

neses intres estaba facendo o novo, xa “de

Colón”.

E nesta de enriba, aínda se ve a laxe do Castelo

e unha morea de terra coma se estivesen

empezando a rechear e un botiño amarrado de

proa o pequeno dique. O barquiño branco de vapor e mailo da súa proa eran dos chamados “picheles”

porque non tiñan caseta de goberno (Chenel dixit).

E nesta, sacada dende as Carolinas, o fin do EITÓN de Ribeira. A da dereita e unha ampliación dela na que

vemos como se procede a cerre cos dous muros de

contención e os guindastres e casetas de obra. Aínda

se ven barquiños aproveitando os derradeiros

momentos que lle quedaban ó sitio. Tamén

observamos que aínda o peirao dos Canuchos está operativo mentres o de D. Andrés del Río xa so queda a

punta de pedra. Esta foto di que é do ano ´58.

E nestoutra derradeira xa o recheo está consumado,

fin de unha época.


8

En PALMEIRA, é practicamente o único sitio que conserva este nome a beira do mar seguramente porque as

modificacións do espazo foi, menosmal, mais ben

escasa hasta fai ben pouco.

Aquí tamén coincide, o mesmo que no anterior, a

viciñanza dunha pedra nomeada Castelo e que no

medievo tuvo a súa fortificación. Un dique de acceso

a este ex-castelo dou coma protección para estas xentes das suradas a esta praia e tamén das nordestadas

na banda da praiña do Baluarte, polo que coido que podería haber sido a orixe do nomeamento.

A pesares das sucesivas modificacións do

espazo, ai que dicir case sempre do mesmo

xeito, no perxudicaron dunha forma mais ou

menos sensible, a fisonomía do litoral. A

contorna segueu sendo sempre hasta a

derradeira, non fai moito en que non so

afectou o Eitón, senón tamén a contigua praia

da banda norte, a praia de Cruces, que quedou

desaparecida debaixo das toneladas de todo o

que fose para acadar o actual xardín e estrada

de acceso a este porto.

Os nosos vellos fan un alto de contar as súas

“medias verdades”, para o pousado da foto e

logo seguramente seguirían contando

cadansúas aventuras polo mundo adiante a

ver que na metía mais gorda. Entrañable foto

e emoción ao recordalos: o tío Tomás o Tato,

o tío Eduardo Argibay (de Ubalda), o tío

Salvador Santos e o tío Enrique o Marino (ou

Panelo). Sentados nun talleiro a porta do bar

Miramar, a dicir deles “o da Raspa”. Ten pinta de haber sido unha mañán de domingo


9

Neste recheo podemos ver, grazas coma sempre a “Mengucho”

(Domingos Regueira) o derradeiro carpinteiro de ribeira do pobo

recravando unha dorna, o señor González o Panelo, que aínda que

non foi un mestre propiamente dito, si estivo sempre no oficio, ben

en por sé, reparando embarcacións, ou con outros coma o mestre

coñecido coma “ Manuel o Madrileño”, tamén palmeirán.

Na POBRA do CARAMIÑAL, un, do que teño novas moi recentes, foi o comentario da amiga de F.B. María

García Santiago do Campiño que me di que seu avó íase xuntar

cos outros vellos do lugar ó EITÓN, onde era?, pois moi a carón

da casa deles, na pista que vai dende a xeral AC-305 hasta a

Mirandela, xusto na bifurcación que fai outro ramal que toma

para a Torre de Xunqueiras.

Pois ben, alí había un muro, coma case todos ensilveirado pero

que servía de abeiro para os vellos parlotear a espera de que

os chamasen da casas de cada un. A primeira toma é do ´56 e

non se aprecia tan ben.

Na segunda, do ´73, xa empeza a haber mais casas, no estremo

inferior xa vemos un cachiño do bar do Cacharoto, hoxe Bar-

Restaurante-Hotel Campiño. No vértice esa parte mais escura

era unha canle dun regueiro que baixaba “dende alá darriba”,

escoitando un veciño do lugar, logo aí cruzaba o

camiño da Torre, hoxe canalizado, loxicamente.


10

E supoño que o muriño-aitón debeu ser a franxa branca que os abrigaba dos ventos norte e nordeste.

E xa na propia vila, xúrdenos o mesmo enigma que nos dous precedentes, ou sexa a veciñanza entre o

Castelo e o EITÓN, coma se fose algo que tivesen en común aínda que fose só circunstancial.

Nembargante, tanto nos outros dous, así coma

nos seguintes, agás Escarabote, no se da esta

circunstancia, polo que me da de non atribuírlles

relación algunha.

Aquí este espazo estaba no último treito litoral

“urbán” contra o norte, no que se coñece coma

“A Cobecha”.

Eran un promontorio de pedras nos que se

formaba unha furniña con praia pero con unha

cabida minúscula para un par de embarcacións

coma moito. Tamén se da o caso, coma en

Aguiño, de ter a carón unha fragua, que sempre

lles serviría nos días de maior penuria frioleira,

coma acubillo dependendo do carácter de este

artesán.

Na foto podemos, malamente, apreciar este

Eitón, que hoxe está sepultado baixo a nave das

traíñas e piraguas (mais ou menos).

E coma nos outros servía de varadoiro para o

mantemento das pequenas embarcacións dos

mariñeiros da Cobecha, e parladoiro-observatoiro

de vellos, ou mozos mariñeiros. De tódolos xeitos

coido que o Eitón non sería só esa minúscula

fenda, que ademais dependía da marea, polo que,

segundo eu, o termo sería as paredes das casas, a

fragua e tamén a praia o socaire do promontorio

pola parte sur, xusto onde acababa o pretil da

estrada xeral e estaba a

baixada a praia.


11

En ESCARABOTE, grazas ao amigo Diego Suárez Torrado e Manolo Agrelo Blanco (palmeirán), encontreime

con tres lugares con este nome, un nunha praia do

Conchido outro que non era un terreo na praia se non

un alargo nunha corredoira que ía dende a estrada

principal hasta a praíña da Gavoteira e xa o último na

praia de Peralto .

Aquí, coma en tódolos demais, eran lugares de

xuntanza da senectude e mais dos que non chegaran a

esa etapa. Non só observaban a sazón se non que

tamén o modo, que era palabra con que se coñecía

neste pobo o comportamento das aves mariñas,

gaivotas., charráns, corvos, etc. e deste xeito dáballes

unha indicación de cómo podería ir a pesqueira.

Tamén era lugar de encontro para os mariñeiros

enrolados na Pisbe e na Pebsa, cando estaban de

vacacións das súas campañas terribles o bacallau nos

bancos do Gran Sol, Islandia ou Terranova, nesta

poboación que contaba con unha

boa parte dos seus mozos nesas

flotas.

O primeiro, empezando pola

banda do sur, é o do Conchido. O

lóxico punto de reunión era ó

socaire de uns pedrolos que se lles

chama O Puntal.

Pola banda do sur era un agocho

do vento de compoñente norte e

leste. Pola do norte facía un

pequeño molliño natural moi

abrigado para os ventos do sur e que logo os “vellos

daquela” (este “daquela” é de fai xa moitos anos,

dime Luís Outeiral, O Latoneiro) como a entrada do

abrigo tiña unhas pedras que lles estorbaban, deron

en rompelas e logo coa axuda de barriles,

aproveitando a suba da marea, carrexabanas para

arriba e melloraran o atracadoiriño e mais

escaleiras para o acceso.


12

Agora para recordar aqueles tempos “daquela”, o Concello púxolles ós veciños do lugar, uns talleiriños para

que sigan acurrutándose ó sol morniño do inverno a

recordar vellos tempos.

No do centro, entre os dous muros de ámbalas dúas

beiras da corredoira, producíase un pequeno

ancheamento que servía de “ruedo ibérico” moi abrigado

dos dous ventos predominantes e con moi boa vista ó

mar.

Tamén estaba, facendo esquina coa estrada principal, a

taberna de Pinfó que complementaba o servizo de xuntanzas. Ademais aproveitaban o sitio para, de vez en

cando, neste pequeno curral xogar a chave.

Curiosidade, pois cóntama Diego, fillo do taberneiro, que me di que nas escrituras do catastro o solar figura

coma “lugar del Castelo”, aghárrate!!.

Consultando algunhas fontes sobre este asunto, ninguén me da resposta, só a posibilidade de algunha casa

mais importante que as outras, ou torre de atalaia, ou tamén, una casa mais ou menos “fortificada” coma

podería ser a do recadador da Mitra, que de seguro habería algunhas ocasións que riscarían o asalto co

cabreo dos, xa de por si, esquilmados pescadores polos abusivos impostos que non perdoaba quen predica o

perdón e a esmorga.

Como vemos nesta parroquia os representantes

públicos tiveron a brillante idea de conservar a súa

toponimia dándolle o nome oficial a esa rúa. Ben

por eles!

O que se encontraba mais no estremo norte da parroquia,

ou sexa na praia do barrio de Peralto, nunhas pedras que

logo quedaron cubertas cando a fábrica de conservas de

Escurís. Seguramente son as que se aprecian detrás dese

muro de pedra na foto que “collín” de Boiro Histórico.

Tamén se lle coñecía coma “o muro de Clemente” e

nestoutra cedida polo amigo Manolo Castro (do


13

Pescadería), vese o sitio onde era este EITÓN, sinalado coa frecha vermella.

Dende aquí xa deberon “outear” a chegada da famosa balea que varou na praia de Peralto e que dou pé a

tantas historias e a aquela famosa copla que xa temos reproducido en “os peiraos de madeira na Ría da

Arousa”.

E quen sabe se xa tamén foron quen de albiscar e avisar o resto dos parroquiáns da entrada no esteiro do río

Coroño dunha ducia de arroaces aló a mediados do 1700,

que nos conta o padre Sarmiento nas súas andanzas por

estas terras coa intención, di, de persuadir os pescos de non

matalos, pero…

“Hablándole de la ceguera de los arroaces (pensábase que

perdían vista no mes de xullo), dijo que él había visto doce

arroaces juntos que habían entrado en la boca de aquel

riachuelo de Goyanes que desagua en la lengua de agua de

la casa de los Camaños. Que allí habían quedado, al bajar el

mar, casi en seco y que a todos los doce los mataron allí a palos y los utilizaron. Él ha sido testigo de vista.

Non che eran tempos de andar con murgas e tiquis-miquis a hora de aproveitar todo o que se puidese levar a

boca.

No resto da banda norte da Ría xa non encontro mais, agás algo que me comentan sobre un lugar de

Abanqueiro que lle chaman o “Outeiriño”, pero aquí o nome fai referencia o seu propio uso.

É un sitio nun altiño a onde os vellos e os parados, mais ou menos crónicos daquela, se subían para “outear”

a abra de Rianxo e así saber se as lanchas que saían o mar poñían rumbo a estas praias e deste xeito botar

unha man nas faenas de pesca (aquí eu supoño que sería a rapeta, xábega ou outra arte semellante), deste

xeito o armador, ou patrón, sempre lles “tiraría” algún peixe das capturas e eles poderían levar algo para

botarlle enriba as ascuas das lareiras bastante minguadas.


14

Hasta chegar O Carril.

Aquí era nos tempos en que aínda non había a estrada xeral a Padrón pola beiramar e as casas daban

direitamente a praia, o mar

chegaba hasta o local do Gato

Negro onde tiñan chantado a carón

un cruceiro que os mariñeiros

aproveitaban de bita para amarrar

os barcos. Pois foiche por mor desta

teima que con un temporal, un

galeón que estaba alí amarrado,

dunha lascada tirou co cruceiro o

mar caendo o fondo o cristo e

nunca fixeran tal que dende aquela

os pobos veciños alcumáronos de

“AFOGA CRISTOS” e xa lles quedou para toda a vida.

O EITÓN non era xusto na praia, senón dentro da poboación, entre as rúas Da Cruz e Aduana, aínda que cabe

supor que a distancia ó mar no tempo sen recheos era moito mais

cerca xa que a praza principal e gañada ó mar e pola banda do oeste,

quizais mais a carón seguramente.

A Primeira foto é do ano 1.945, xa se recheou a parte do ponente

onde hoxe hai un parque, a lonxa e ultimamente os diques

flotatantes para as planeadoras.

Na seguinte, xa do ´73 aínda

non se aprecian grandes

cambios.

Neste espazo xuntábanse as

xentes a parlotear, atar as redes, etc. Tamén me din que se

representaban as “comedias”, do que se deduce que era o lugar de

actuación dos titiriteiros no seu recorrido de parroquia en parroquia

por toda a bisbarra coa chegada do bo tempo.

O que me resulta chocante é que de tódolos titiriteiros só

recordan, e falín con uns cantos veciños, o nome de “la

pequeña Pinky”, cando sabemos que formaba parte de unha

“trupé” onde a copleira/cupletista Olivia Sensi e o seu marido

o paiaso Freddy eran os xefes e pais da prestixiosa cos naipes

a miúda louriña Pinky.

Lugar de tomar un grolo, case sempre había algún, era a

taberna do Macantoxo (na corredoiriña que indica a frecha), que tan famoso foi que hasta lle compuxeron

algunha que outra copliña das súas andanzas.


15

Como os tempos mudan, as xentes e os lugares tamén, os maiores de hoxe buscan os novos parladoiros que

as funcións públicas lle facilitan e, de paso, quentalos osiños

neste “novo eitón” no paseo marítimo da praia de

Compostela

Logo teño que chegar hasta VILANOVA DE AROUSA para

tropezar con outro, que tamén foi dos afectados polos

recheos.

Estaba na zona do Castro por detrás do almacén de salga dos

Lafuente.

Nas fotos aéreas vellas podemos ver que era un cachiño de praia, coma case

que sempre, moi abrigadiño dos nortes e nordestes.

Logo empezaron os recheos deste golfiño que facía o mar entre Vilanova e

Vilamaior que chegaba hasta onde hoxe está o grupo escolar.

Na segunda foto xa vemos como comeza o recheo e xa con algunhas novas

construcións ocupando este novo

espazo pero o noso EITÓN resiste

o embate do puñeteiro vicio dos

recheos.

A día de hoxe xa só resiste un par de edificacións vellas que mais

nos semellan chouzas que vivendas, aínda que algún día o fosen.

Preguntei “na dos vellos”, alí mesmo, e un deles moi amable,

saeu fora e indicoume: “Aí, aí mesmo onde esta esa casiña coa

roupa tendida o sol, no inverno cando facía vento frío do norte

acurrunchábamonos a tomar o soliño”.

Ai que tristemente

recoñecer que nalgún

daqueles tempos para os nosos devanceiros era o único xeito de

“probar algo quente”.


16

A seguinte poboación onde encontro estes lugares de acougo e a ILLA DE AROUSA.

Neste concello atópome tres lugares con este cometido:

O primeiro na praia da Abilleira que debido a algún pequeno

recheo quedou modificado. Había un pequeno almacén de salga

que lles servía de paraventos entre os cachiños de praia e uns

cons, a foto aérea é do 1.945. Hoxe fai unha recollida praciña

cuns talleiriños para que as persoas maiores teñan aínda onde

xuntarse polos seransiños. O amigo José

Ramos, que me levou hasta alí, díxome

que se fose as seis da tarde polo lugar

seguramente encontraba os bancos

ocupados.

Logo mais xa no cetro da vila temos o

do Campo, que este xa era un centro de

actividade non só social senón tamén

industrial e comercial. Pero, coido eu, era un EITÓN alternativo complementario o do Nabal. Explícome: os

dous tópanse en cadansúa banda dun

hipotético itsmo (estou a esvarar) que nalgún

tempo formouse un espazo dunar que acabou

unindo dúas illas, pois ben, así temos unha

banda do sur ( O Campo) protexido dos ventos

do norte e unha parte norte protexida dos

ventos do sur ( O Nabal). Deste xeito os

carcamáns teñen sempre unha alternativa a

tempeira3.

O EITÓN da banda do sur, ou sexa O Campo,

sen estar ben definido, podería ser o socaire

dos almacéns onde hoxe está o edificio do concello pero

tamén onde está o peirao de pedra, a segundo a xuntanzas

e querenzas das cuadrillas porque tamén se xogaba a algún

dos xogos moi populares en toda a bisbarra, a chave,

cartas, etc.

3 Verba xa perdida que diferenciaba o “tempo”= “Chronos” do “tempo”=”Meteo”


17

Hoxe aínda segue a ser punto de reunión dos maiores nos talleiriños posto nas aceiras fronte o mar,

maiormente os días de norte e nordés.

Un deles a carón co actual edificio do Concello (antes

almacéns de salga) e outros na para za do Campo, ou sexa case

toda a rúa Valle Inclán, mais ben entre o peirao de madeira de

Goday e o de pedra no Campo.

E mais polo noroeste, xa como antedito, pola banda do Nabal, temos outro que era no muro do almacén de

salga da Sra. Lola “A Francesa”na foto aérea do ano 1.956 e que como vemos na foto actual, segue a ser

lugar de parladoiro, maiormente cando o vento tira de compoñente sur coma o mesmo día en que tirei a

foto e que alí che estaban uns cantos mantendo

a herdanza da boa costume de parlotear ao

soliño.

Pois ben, grazas os amigos que colaboraron

axudándonos a todos a coñecer un pouco mais as

vidas dos nosos antergos inmediatos nas

pequenas cousas cotiás en que eles pululaban,

deste xeito, logo de este “estudo” podemos concluir, independentemente da orixe desta voz, que se trataba

de un curruncho mais ou menos recollido, case sempre coma observatorio mariño, pero sobre todo coma

abeiro do norte-nordés onde as xentes, maiormente os vellos adoitaban reunirse en parladoiro, ou sexa,

levado a termos actuais, “un centro de día”.


18

Consultada a R.A.G., non me souberon aclarar ren, ó meu modesto entender, puxéronme uns exemplos de

un traballo literario sobre ir “polo camiño do outeiro”, “subirse o outeiro” alá por Bembribe, en referencia a

un alto pedreiro daquela parroquia viguesa, pero do que estamos a tratar non é nun alto, agás un en

Escarabote, ou tamén o do Campiño (anque están mais altos que o nivel do mar, pero non son lugares

especialmente elevados), nembargante a utilidade non era propiamente esa (a de outear), aínda que tamén,

xa que nivel mais baixo que o da marea, imposible.

Doutra banda, tráenme comentarios de filólogos e dinme que posiblemente ven de eiteiro. Pode ser xa que

eiteiros hainos por todas partes e por qué non a carón do mar. De aí podería xurdir un abeiro que servise de

acubillo e se este acougo fose o suficientemente grande, derivase en EITÓN. Asemade, non debemos

esquecer que tamén temos AITÓN E OUTÓN para a mesma acepción, polo que me resulta abastanza pouco

doado aceptar esta evolución.

Non estaría demais que se algún lector nos achegase algunha luz a este topónimo, ós que gustamos de estas

cousas lle quedariamos moi agradecidos.

Loxicamente van desaparecendo coma tales grazas o estado de benestar que nos permite poder estar mais

acougados en locais confortables e non nos faltan unhas calderillas no peto sen ter que estar ó socaire de

ningún muro senón pola casualidade propia do momento.

E xa postos, non estaría demais que as autoridades locais tiveran en conta estes recordos e dotasen estas

praciñas, ou onde estiveran, con as respectivas indicacións para non perder a memoria do que un día foron.

Agradecementos:

Tucho Parada, Juanito Parada, Ciprián Regueira e Juan Fdez. Prol en Aguiño e Castiñeiras; Chenel Lustres e

Juan Pérez, en Ribeira; Mengucho Regueira en Palmeira; Mª José García, hirmáns García Seijo e José Rey na

Pobra; Diego Suárez Torrado, Manolo Agrelo, Manolo Castro , José Rey e mais algún outro veciño en

Escarabote; Teté e Ramón Abelenda (Moncho Pasensia) e algún outro veciño, en Carril; Luís Iglesias e outro

veciño, en Vilanova; José Ramos Pillado ( O Palmeirán) e outros veciños na Illa da Arousa.

ma annuueell rgg aggoo eppééreezz m ggaggooppeerrezzmm ... · arousán a procura de este...

Documents