1 GOED GeSIEN magazine nummer 4

IN GESPREK MET...Lijn 83 po bestuurder Toon van den Hanenberg,

bovenschoolscoördinator Pierre Hendriks, Het Jaar van de

Mijnen programmamaker Fabian de Kloe en culturele experts

Li Lefébure en Margot Senden

SIEN IN BEELDUitgelicht: lopende en SIEN-proof co-creaties

GESPOT IN LIMBURGEen greep uit de ontwikkelingen en acties waar SIEN in haar

kruistocht door de provincie Limburg door geraakt is

TIPS VOOR DE LESPRAKTIJK Praktische tips om in te zetten in de klas

magazine

NR.04 - OKTOBER 2016

2 GOED GeSIEN magazine nummer 4

COLOFON

Goed GeSIEN magazine is een initiatief van SIEN

SIEN is de kennisgemeenschap cultuureducatie

van het primair onderwijs in Limburg

Postbus 7048, 5980 AA Panningen

088-7307400 | info@bijsien | bijsien.nl

Goed GeSIEN magazine verschijnt drie keer per

jaar Oplage: 2000 stuks

Redactie

Caroline van der Loop | Cultuurpad

Ankie Rutten | Cultuurpad

Michel Broekhuizen | Tekst & Concept

Gastschrijver

Floor Vierenhalm | Universiteit Maastricht

Vormgeving

Hetty Bevers | Tiki Media

Op de cover

Leerlingen van bs De Sjtadssjool (Sittard)

tijdens het megalab. Foto: cultureel expert

Rob Benders | Regentag

Meeschrijven? tips? ervaringen delen?

Wil jij een bijdrage leveren aan Goed GeSIEN?

Stuur een email naar info@bijsien.nl

Volg ons

facebook.com/bijsien

instagram.com/bijsien

twitter.com/bij_sien

De artikelen en foto’s uit Goed GeSIEN

magazine mogen openbaar gemaakt worden door

middel van druk, fotokopie, microfilm of op

welke wijze dan ook, mits vooraf schriftelijke

toestemming van Team SIEN is gevraagd,

er wordt verwezen naar Goed GeSIEN magazine

en bijsien.nl en, indien van toepassing,

met inachtneming van bronvermelding en/of

fotocredits.

04 DE IMPACT VAN CULTUUREDUCATIE Door Floor Vierenhalm (Universiteit van Maastricht)

06 SIEN IN BEELDUitgelicht: lopende en SIEN-proof co-creaties

10 COLUMN JONG OBSERVANTENDoor Rob Benders (Regentag)

12 TOOLKIT VOOR CO-CREATIEDeze toolkit legt stap voor stap het proces van een co-creatie uit en biedt tips en hulpmiddelen aan bij elke stap

13 VERS VAN DE PERSUitgelicht: Bink & SIEN Academie

14 SIENDOETPraktijk voorbeelden van de SIENdoet actie

16 TIPS VOOR DE LESPRAKTIJKPraktische tips om te gebruiken in de klas

18 21E EEUW VAARDIGHEDEN SLO/Kennisnet model 21e eeuw vaardigheden met diverse voorbeelden hoe toe te passen in de praktijk

20 IN GESPREK MET...Lijn 83 po bestuurder Toon van den Hanenberg en bovenschoolscoördinator Cultuur Pierre Hendriks

23 SIEN.TVEen videokanaal voor en door kinderen

24 CULTUUR IN DE KIJKERIn gesprek met programmamaker/fondsenwerver Fabian de Kloe (Het Jaar van de Mijnen)

28 GESPOT IN LIMBURGDiverse voorbeelden uit de culturele praktijk

30 21E EEUW VAARDIGHEDENUitgelicht: sites voor 21e eeuw vaardigheden

31 LEESTIPSVan wetenschappelijke artikelen tot handreikingen voor schoolleiders

32 LI LÉFÉBURE EN MARGOT SENDENIn gesprek met kinderboekerschrijver Li en illustrator Margot

35 VOLGENDE KEER IN GOED GESIEN MAGAZINEWat kun je verwachten in de volgende editie?

INHOUD

Goed GeSIEN magazine is

ook digitaal te lezen

via bijsien.nl

3Oktober 2016

MAG LEREN OOK LEUK ZIJN? De lat in onze maatschappij ligt hoog. Ook voor kinderen. De wereld verandert. Hoe de toekomst van een kind van vier jaar er uit gaat zien weten we niet. We vragen steeds meer van kinderen. Behalve het leren van rekenen, taal, lezen, aardrijkskunde, geschiedenis, biologie, natuurkunde worden kinderen ook nog geacht andere vaardigheden te ontwikkelen die nodig zijn voor de toekomst. Flexibiliteit, creativiteit, samenwerken, ICC vaardigheden en nog veel meer.

Voorwoord

Een hele mond vol en een helder perspectief. Toch is een dag op school op dit moment voor kinderen nog niet zoveel anders dan 20 jaar geleden. Er moet nog steeds geleerd worden… alleen, de kinderen zijn veranderd. Het onderwijs probeert de praktijk daarop te laten aansluiten. Er worden nieuwe methoden en onderwijsconcepten ingevoerd.

HET LEREN VERANDERTBinnen het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg onderzoeken scholen in labs hoe je cultuureducatie kan inzetten als middel om te leren en er worden uitdagende activiteiten en programma’s ontwikkeld. Kinderen leren automatiseren met dans, ruimtelijk inzicht wordt vergroot met muziek en er is meer focus op creativiteitsontwikkeling. Het leren verandert dus langzaam. Maar de scholen lopen dan ook tegen ouderwetse beelden aan. Ouders vragen zich af: ‘wanneer gaat mijn kind nu iets leren?’, ‘leuk al die creatieve activiteiten, maar moeten ze niet gewoon leren leren?’ Het is logisch dat de onderwijsvernieuwingen bij ouders minder bekend zijn dan bij de mensen die er dagelijks mee bezig zijn. Immers een professional weet wanneer kinderen gaan leren en dat het echt tijd is om dat leren anders aan te pakken.

LEREN MET MEER PLEZIERUniversiteit Maastricht heeft de aanpak van het onderwijs verenigd in SIEN onderzocht en gekeken hoe het inzetten van cultuureducatie kan bijdragen aan het leren van kinderen. En er is goed nieuws: leren mag ook leuk zijn! Als kinderen iets leuk vinden, hebben ze meer plezier, zijn ze meer betrokken, kunnen ze zich beter concentreren en beklijft de lesstof beter. Door cultuureducatie in te zetten binnen de lessen wordt leren dus leuker. Kinderen zijn enthousiast, gemotiveerd en hebben plezier in leren. Dat kinderen enthousiast waren over de les zorgt er voor dat zij met verhalen thuis kwamen, waardoor ouders ook meer betrokken werden. Ook neemt het zelfvertrouwen en gevoelens van eigenwaarde van kinderen toe als cultuureducatie wordt ingezet.

GA ZELF AAN DE SLAG!Kortom: alle reden om de term ‘leuk’ weer in te voeren en deze positieve uitkomsten breed uit te dragen. Wil je nu zelf ook aan de slag om het leren leuker te maken? Lees dan vooral ook deze editie van het magazine en kijk eens op www.bijsien.nl, ga naar DOEN en bekijk de activiteiten die collega’s hebben ontwikkeld om cultuur in te zetten in de les.

Ankie Rutten

4 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Wereldwijd ligt er in het onderwijs een grote nadruk op de ‘harde vakken’ en het verhogen van toetsscores. Hierdoor zou cultuureducatie zijn ondergesneeuwd. Als reactie wordt het nut van cultuureducatie meer gezocht in relatie tot andere vakken. Zo zijn er onderzoeken naar effecten op allerlei schoolprestaties. Daarin worden bijvoorbeeld de toetsscores vergeleken van een groep die een bepaald kunstprogramma krijgt met die van een groep die een regulier lesprogramma volgt. Zo’n resultaat als oorzakelijk gevolg zien is lastig. Als de experimentgroep beter scoorde is namelijk de vraag: was cultuureducatie de oorzaak? Of was ‘t het nieuwe van het programma dat voor grotere motivatie zorgde? Of: als kinderen die een muziekinstrument spelen beter presteren, komt dat dan dóór het spelen van een muziekinstrument? Of kan het te maken hebben met de socio-economische achtergrond?

Vaak concluderen rapporten: er zijn positieve relaties, maar meer grootschalig, experimenteel en langdurig onderzoek is nodig om oorzakelijke effecten te bewijzen. Als we cultuureducatie alleen verantwoorden op basis van schoolprestaties, wordt cultuureducatie volgens wetenschappers in een lastige positie gezet. Cultuureducatie zou verantwoord moeten worden op basis van de ‘eigen’ effecten. Maar wat zijn deze? En sluiten deze de inzet van cultuur als middel uit?

Leren door kunst en cultuur Tegelijk met de afgenomen positie van cultuuronderwijs die in de praktijk wordt gezien, staat het integreren van kunsteducatie en creativiteit internationaal op de agenda’s van overheden. Zo pleit UNESCO ervoor om zowel leren door (=cultuur als middel) als over kunst en cultuur op scholen een plek te geven.

Niet alleen hebben alle kinderen volgens de organisatie recht op cultuuronderwijs, ook zouden zo meer leerlingen worden aangesproken. Dit laatste wordt onderbouwd met de theorie van meervoudige intelligenties van de psycholoog Howard Gardner. Volgens Gardner is kunsteducatie bij uitstek geschikt om meerdere intelligenties te ontwikkelen. Sommigen leren beter door verhalen, anderen door kunstvormen zoals muziek of drama, praktische activiteiten of groepswerk. Daarnaast wordt onderwijs betekenisvoller; via kunsteducatie kunnen kinderen op meerdere manieren over dingen nadenken.

Professor kunsteducatie Rena Upitis, stelt dat veel leerkrachten in het basisonderwijs zich er van bewust zijn dat onderwijs over en door de kunsten meer leerlingen bereikt dan een traditionele aanpak. Volgens Patricia Lynch wordt met het integreren van kunst in het onderwijs een beroep gedaan op het hele kind: kinderen zijn intellectueel, emotioneel en fysiek betrokken. Daarnaast vraagt het kinderen verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces. Wanneer zij worden uitgedaagd om wat zij hebben geleerd te laten zien in de vorm van bijvoorbeeld drama, beeldende kunst of muziek, leren zij na te denken over hoe ze hun kennis het beste kunnen (re)presenteren en communiceren. Daarnaast helpt het integreren van kunst bij het creëren van zones van naaste ontwikkeling (Vygotsky), waarmee het leerproces wordt ondersteund door sociale interactie.

DE IMPACT VAN CULTUUREDUCATIE

De Universiteit van Maastricht is in september 2015 gestart met een meta-onderzoek naar het programma Cultuureducatie Met Kwaliteit in Limburg, naar aanleiding van een vraag van Team SIEN: Wat is het effect van onze aanpak ‘cultuur als middel’? ‘Meta’ wil zeggen dat de resultaten van verschillende SIEN-labs en co-creaties worden gecombineerd en geanalyseerd. Het doel van het meta-onderzoek is een bijdrage te leveren aan een kwaliteitskader en -systeem voor cultuureducatie. In het onderzoek wordt in literatuur en praktijk gekeken naar kwaliteitscriteria, -indicatoren en succesfactoren. Het onderzoek wordt afgerond in september 2016. In dit artikel geef ik alvast een eerste inkijk in de bevindingen.

Graag geSIENE gastDOOR: FLOOR VIERENHALM UNIVERSTEIT VAN MAASTRICHT

“SOMMIGEN LEREN BETER

DOOR VERHALEN,

ANDEREN DOOR KUNSTVORMEN“

5Oktober 2016

Onderzoekers Winner en anderen zagen dat leren in en door de kunsten veelal gepaard ging met een grotere betrokkenheid van leerlingen. Dit uitte zich bijvoorbeeld op cognitief vlak (aandacht, beter onthouden van lesstof) en op fysiek (het mogen bewegen en uitbeelden), emotioneel (uitdrukken van gevoelens) en sociaal vlak (interesse in anderen, samenwerken). Dit zijn ook enkele effecten van het programma die de deelnemende scholen aan het Cultuureducatie Met Kwaliteit in Limburg onderzoek melden.

Kwaliteit Positieve effecten treden volgens de Australische pedagoog en hoogleraar Anne Bamford pas op wanneer cultuureducatie kwaliteit heeft. Volgens haar moeten we verder kijken dan enkel resultaten in de vorm van uitkomsten en juist ook naar het proces, zoals de (leer)wegen ernaartoe, samenwerking, erkenning etc. Bamford omschrijft op basis van internationaal onderzoek kwaliteitskenmerken als samenspel tussen structuur en methode. Onder structuur vallen onder andere actieve, langdurige samenwerking met creatieve partners, gedeelde verantwoordelijkheid en een flexibele organisatiestructuur. Onder methode onder andere projectmatige of probleemgestuurde werkvormen, gebruik van lokale hulpbronnen en omgeving, reflectie. Hoewel we meerdere kwaliteitskaders uit de literatuur meenemen, zijn het de ervaringen van scholen en partners die helpen relevante criteria te identificeren. Er lijkt al een aantal naar voren te komen, zoals: gedeelde visie, voldoende tijd, betrokken team en partners, heldere communicatie en gedeelde verantwoordelijkheid, aansluiting op de belevingswereld van kinderen, eigenaarschap, een veilig klimaat en ruimte om fouten te maken en te reflecteren.

Drie soorten besluitvormers Onderzoekers van Harvard stellen dat kwaliteit afhangt van besluitvormers op drie niveaus, bepaald door de afstand tot de ruimte waarin cultuureducatie plaatsvindt - deze kan maar hoeft niet perse een klaslokaal te zijn. Allereerst zijn er degenen in de ruimte: leerlingen, leerkrachten en soms bezoekende kunstenaars, ouders en hulpkrachten. Vervolgens zijn er degenen net buiten de ruimte: betrokkenen

die de ruimte kunnen bezoeken en mogelijk in contact zijn met degenen in de meest uiterste cirkel. Dit zijn directeuren, administratoren, cultuurcoördinatoren, ouders, andere leer-krachten, evaluatoren, etc. Als laatste zijn er degenen het verst van de ruimte, die zelden of nooit de ruimte bezoeken en de kinderen in de klas niet kennen. Dit zijn fondsen, provinciale of gemeentelijke cultuurcoördinatoren, school-besturen, politieke leiders, lokale of regionale ambtenaren, etc. De onderzoekers zeggen dat een dialoog tussen de verschillende niveaus van groot belang is. Een netwerk als dat van SIEN biedt ruimte voor die dialoog.

Vervolg In het onderzoek kijken we kortom naar het proces dat op een selectie van de scholen is doorlopen. De vierde invalshoek, de 21e eeuw vaardigheden met in het bijzonder creativiteit, krijgt extra aandacht. Met het onderzoek wordt toegewerkt naar een gemeenschappelijk kader dat kan helpen bij de verdere borging van cultuureducatie.

“ONDERZOEKERS ZAGEN DAT

LEREN IN EN DOOR DE KUNSTEN

GEPAARD GING MET EEN GROTERE

BETROKKENHEID VAN LEERLINGEN“

Floor

Vierenhalm

is junior-

onderzoeker

aan de

Universiteit

van Maastricht,

Faculteit der Cultuur- en

Maatschappijwetenschappen.

Het rapport wordt gepubliceerd tijdens

het Slotakkoord in december 2016. Houd

voor meer info bijsien.nl in de gaten.

6 GOED GeSIEN magazine nummer 4

SIEN-PROOF CO-CREATIE BREDESCHOOL MOESEL (WEERT) & RICK

Hoe verbind je de taalmethode Staal met cultuur-educatie? Dat was de startvraag waarmee Brede School Moesel aan de slag ging in co-creatie met RICK. Met als resultaat een lessencyclus op het gebied van 3D, waar techniekdoelen en de verbinding met de taalmethode Staal voorop staat. In samenwerking met beeldend docenten van RICK zijn de lessen ontworpen, met het idee dat leerkrachten straks zelf aan de slag kunnen. Per leerjaar zijn 3 technieken (TULE) uitgewerkt in een kleine lessencyclus (3 a 4 lessen).

Op basis van de thema’s die in Staal aan bod komen, is een verbinding gemaakt met Beeldende Vorming.

Een lesidee bestaat uit een stukje toelichting van de kerndoelen en de uitwerking van het lesidee. Elk kind werkt binnen een thema toe naar de presentatie of publicatie van een eigen eindproduct.

De leerkracht mag zelf kiezen hoe de les ingericht wordt, of hij/zij de richtlijn volgt van het lesidee of er een eigen twist aan geeft. De aangereikte ideeën bestaan uit suggesties met betrekking tot inhoudelijke verwerking, materialen en technieken.

Download de ontwikkelde lessenserie: bijsien.nl

Klik op DOEN > Activiteiten > ‘Verbinding Taalmethode Staal en cultuur’

VERBINDING TAALMETHODE STAAL EN CULTUUR

DOORGAANDE LIJN MUZIEK EN DRAMALOPENDE CO-CREATIEBS HET DAL (WEERT), ACT UP, LINDA TIMMERMANS, RICK & DE LINDENBERG

Basisschool Het Dal is een gemengde school met 16 nationaliteiten. De kinderen komen voornamelijk uit de wijk Keent, een zeer kleurrijke multiculturele wijk. Taal is dus een belangrijk aspect binnen de school en wordt op vele manieren gestimuleerd. Binnen school worden de methode’s Veilig Leren Lezen, Logo 3000 en Taalverhaal.nu gebruikt.

Aansluitend op deze methodes wil het team een doorgaande lijn ontwikkelen voor de vakken muziek en drama, waarbij ook het onderdeel taal het meeste aan bod dient te komen: zingen, rappen, muziekmaken maar ook toneelspelen; spreken, luisteren, vertellen door middel van lichaamstaal. Thema’s uit de taalmethode vormen de inhoud voor deze lessen.

LESSENSERIE REKENEN EN TAALLOPENDE CO-CREATIEBS KERNEEL (NEDERWEERT), JAN EN KO KUNSTEDUCATIE & RICK

Basisschool De Kerneel scoort hoog op het gebied van rekenonderwijs. Ze willen rekenen op een betekenisvolle manier aanbieden, meer gericht op mogelijkheden in de omgeving. De Kerneel werkt nu met methode ‘Crea’, die niet voldoende wordt ingezet en niet volledig voldoet aan de wensen van de school. Cultuureducatie is een te projectmatige factor, daarom ontwikkelen zij samen met Jan & Ko Kunsteducatie en RICK een lessenserie. Deze lessenserie is gebaseerd op al bestaande methoden en materialen die de school al gebruikt. De te ontwikkelen lessenserie dient ter verrijking of vervanging van de lesstof.

Volg het proces op bijsien.nl

SIEN in beeld

7Oktober 2016

ZELF DOEN?Alle activiteiten op de DOEN-pagina op bijsien.nl zijn ontworpen door scholen en culturele instellingen, ‘SIEN-proof’ bevonden en een aanrader voor andere scholen.

Bekijk alle SIEN-proof producten en/of lopende projecten onder ‘DOEN’ of ‘werkplaats’ op bijsien.nl

D-B OMKERINGENSIEN-PROOF CO-CREATIE BS DE LAHRHOF (SITTARD), OBS DE MAASKEI (URMOND/STEIN), DE DOMIJNEN EN SIMOON HANSSEN

We hebben ze allemaal in groep 3: de d-b omkeerders. Op bs de Lahrhof en obs de Maaskei zijn de kinderen verrast door culturele experts De Domijnen en Simoon Hanssen, met een bijzondere benadering: aanvallen met draken en beren!

De kinderen luisteren naar het verhaal over de beer en de draak. De lessen zijn als volgt opgebouwd: verhaal vertellen, abstrahering van beer naar b /draak naar d, schilderen en bewegen in de speelzaal. Er waren nog maar weinig ‘ omkeerders’ over nadat de beren en de draken op school waren geweest.

Download de ontwikkelde lessenserie: bijsien.nl

Klik op DOEN > Activiteiten >‘D-B omkeringen’

DE KUNSTIGE KLASSIEN-PROOF CO-CREATIE BS EXTRALENT (VENLO) & JAN EN KO KUNSTEDUCATIE

Hoe verbeter je de sociale cohesie in groep 5-6 met behulp van kunst? Dit is de vraag waar Bs. Extralent en Jan en Ko Kunsteducatie samen mee aan de slag gingen. Hoofdthema’s hierbij waren: Rekening houden met de ander, Mijn mening doet er toe, Respect voor elkaar en Van hersenen naar buikgevoel.

Deze lessenreeks is gemaakt voor hoogbegaafden, maar ook toepasbaar in regulier onderwijs. De doelen zijn hetzelfde, de werkvorm en opdrachten kunnen voor iedere groep aan-gepast worden aan het niveau.

Download de ontwikkelde lessenserie: bijsien.nl

Klik op DOEN > Activiteiten > ‘De Kunstige Klas’

BEELDDICTEESIEN-PROOF CO-CREATIESPIRARE TALENT VALLEY (VENLO) & MARTIJN VAN DER VOORT

Samen met de leerlingen van Spirare Talent Valley ging Martijn van der Voort aan de slag rondom het thema Beelddenken. Het resultaat is een bijzonder Beelddictee dat leerkrachten een eenvoudig maar krachtig middel geeft om inzicht te krijgen in het begrip beelddenken en anderzijds heel praktisch een tool biedt om binnen zijn leerlingengroep inzicht te krijgen in de beelddenk-kwaliteiten van de kinderen waarmee wordt gewerkt.

Download het Beelddictee & handleiding: bit.ly/2cvJTsy

8 GOED GeSIEN magazine nummer 4

REKENBREEKSSIEN-PROOF CO-CREATIEBS DE TOERMALIJN (TEGELEN), KUNSTENCENTRUM VENLO, MARTIJN VAN DER VOORT

Hoe kan je leerlingen reguliere leerstof beter laten begrijpen door het gebruik van dans? Dansend leren!

Rekenbreeks is een digibord-toepassing om in korte lesonderbrekingen kinderen in de onderbouw beter te leren rekenen door middel van dans. In deze Prezi vind je opdrachten met voorbeeldvideo’s. Direct toepasbaar in de klas! Bekijk de Prezi via: www.bit.ly/290SiRd

DOEMEERMETMUZIEK.NLDIRECT TOEPASBAAR IN DE KLAS!

DoeMeerMetMuziek.nl is een online database met muzikale activiteiten, ideeën en suggesties die zich speciaal richt op de groepsleerkracht. De website onderscheidt zich doordat muziek als middel ingezet wordt en niet zozeer als vak op zich. Muziek kan zo aanvullend, verdiepend, of zelfs lesstofvervangend werken. Met als doel de leerkracht meer handvatten te bieden om muziek in te zetten binnen zijn of haar lesprogramma.

De website wordt maandelijks bijgewerkt met nieuwe, originele, muzikale lessen en activiteiten. Deze worden samen ontwikkeld door muziekexperts en groepsleerkrachten.

DoeMeerMetMuziek.nl is een initiatief van SIEN en vrij beschikbaar voor iedereen. Geschikt voor de muzikale, maar vooral ook voor de minder muzikale meester of juf.

Bekijk de database:doemeermetmuziek.nl

RAP GEBRUIKEN BIJ TAAL, REKENEN EN WOSIEN-PROOF CO-CREATIEBS JOANNES (WEERT) & KIM LEE WONG

Een geschiedenisles in rapvorm voor groep 5-6, 7-8, een rap over de werking van het lichaam... Elk onderwerp kan worden aangesneden!

Naast dat de activiteiten leuk en verfrissend zijn voor de leerlingen, leren ze tegelijkertijd hetgene wat ze soms misschien als saai ervaren. En zodra het in een rap verwerkt is en zij deze uit hun hoofd kennen, weten ze meteen wat ze moeten weten voor de komende toets.

Omdat kinderen invloed hebben op het creëren van hun eigen raptekst worden ze enthousiast. Ouders lieten weten dat de kinderen enthousiast vertelden over de rap die ze aan het maken waren.

Op zoek naar voorbeelden? Bekijk de lesbrief van Kim Lee op bijsien.nl!

Klik op DOEN > Activiteiten > ‘Rap gebruiken bij taal, rekenen en wo’

9Oktober 2016 9Oktober 2016

Deel ideeën over cultuureducatie Ontdek de vele mogelijkheden van Cultuureducatie met Kwaliteit in de praktijk. Wissel ervaringen, foto’s en video’s uit en ontdek waar alle scholen in Limburg, die actief zijn binnen SIEN, mee bezig zijn.

Heb je ervaring met cultuur als middel opgedaan en wil je die delen? Zoek je een praktijkvoorbeeld van ‘anders leren met cultuur’? Deel je ervaring en laat je inspireren met de SIENapp.

Lees meer op sienapp.nl

appDOE DENK DEEL

Nu beschikbaar in:

10 GOED GeSIEN magazine nummer 4

JONGE OBSERVANTENHet is niet niks, de school openstellen voor een paar kunstenaars. Weliswaar zijn er randvoorwaarden (lees: afspraken en doelen) gesteld aan een dergelijk ´megalab´, maar hoe die geïnterpreteerd en behaald worden is een verrassing. Niet alleen voor de docenten en al die leerlingen! Ook voor het team kunstenaars.

Rob Benders Regentag

Column

Leerlingen van bs De Sjtadssjool in Sittard tijdens een workshop van het megalab.Foto’s: Rob Benders

Foto: Jeff Jaspar

DOOR: ROB BENDERSREGENTAG

Zo werkte ik op bs De Dobbelsteen in Sevenum.

Onverwachte combinaties van beeldende kunst

met rekenen en taal leverden meer dan voldoende

inspiratie en gespreksstof op. Dit was niets

vergeleken met de besprekingen na afloop,

waar volwassen observanten hun ervaringen

uitwisselden. Ook een handvol leerlingen kroop

in die rol. Hoe juist zij in hun betoog de

rol van al die creatieve workshops konden

vertalen naar veel grotere uitdagingen zoals

pesten, terminaal zieke familieleden, hulp aan

de jongste leerlingen en sociale cohesie in

de wijk, deed me versteld staan. Het getuigt

van de waarde van creativiteit op school. Veel

meer nog getuigt het van uitermate bewogen

en betrokken leerlingen met ruggengraat. Ik

geloof niet dat de directeur hen nog laat gaan

na vandaag. Gelijk heeft ze.

“HOE DE LEERLINGEN IN

DIE ROL KROPEN DEED ME

VERSTELD STAAN”

11Oktober 2016

MEGALAB 21E EEUWEén dag de school in het teken van de 21e eeuw. Kinderen

op bs De Pas in Helden nemen de regie en bepalen wat

nodig is: een directeur, een juf of meester? Hoe groot

zijn de klassen? Wat gebeurt er op school? Een team

creatievelingen neemt het onderwijs over en ontdekt

onder de leiding van de kinderen samen met het team hoe

het onderwijs anders kan. Alle 21e eeuw vaardigheden

zijn daarbij heel belangrijk, samen problemen oplossen,

samenwerken, goed communiceren, maar vooral de spontane

uitbraak van creativiteit lekker laten gebeuren!

In de laatste editie van Goed GeSIEN magazine vind je

meer over de opbrengsten van dit megalab.

12 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Vul de checklist in tijdens het gesprek en werk

het daarna uit.

Je kunt de checklist printen en erop schrijven.

Nog efficiënter is het om het op deze pagina in te vullen.

Wat is de vraag van de school precies?

- Wat is de huidige situatie in de klas?

- Wat wil de leerkracht veranderd zien?

- Zijn er belemmeringen om het te veranderen?

- Wat is er eerder aan gedaan?

Wat kun je daarvan leren?

- Zijn er andere voorbeelden om van te leren,

bijvoorbeeld op de site van SIEN

- Wat wil je van de leerkracht weten over de klas?

- Hoeveel leerlingen zijn het?

- Zijn het doeners of denkers?

Korte of lange spanningsboog?

- Andere aandachtspunten?

CHECKLIST

TOOLKIT voor co-creatie

vraag verkennen

terug naar

1 2 3 4 5

Uitgelicht!

TOOLKIT VOOR CO-CREATIE Uit co-creaties tussen scholen en cultureel experts onstaan vaak de mooiste resultaten. Denk bijvoorbeeld aan het dansen van tafeltjes, sfeerbevordering door te rappen en op theatrale manier geschiedenis beleven.

TOOLKIT voor co-creatie

Tip Sla voordat je

begint deze pdf eerst

op zodat je hem steeds

opnieuw kunt gebruiken

bij iedere volgende

co-creatie.

Tip

Vragen? Mail naar

info@bijsien.nl

of bel naar

088 730 7400.

welkomBinnen een co-creatie ontwikkel je samen met een leerkracht een antwoord

op de vraag van de school vanuit jouw expertise. Het doel is om samen tot

een activiteit, product of handvat op maat te komen, die direct inzetbaar is

in de klas.

Elke uitkomst van deze bijzondere vorm van samenwerking is anders.

De stappen die doorlopen worden zijn wel altijd dezelfde:

1. Contact leggen

2. Co-creatie

3. Vormgeven

4. Actie!

5. Evalueren en delen

Deze toolkit doorloopt deze stappen en biedt per stap tips

en handige hulpmiddelen.

Veel succes en plezier!

Klik je op een icoon dan opent zich een vragenlijst

of opdracht die je tijdens die stap kunt gebruiken.

Bij elke stap heb je contact:

live, per mail of telefoon.

De eerste ontmoeting met de leerkracht is misschien wel de belangrijkste van het

co-creëren! Tijdens deze bijeenkomst verken je de vraag en bedenk je de eerste

ideeën. Ook bespreek je bij welk resultaat de school tevreden is en maak je

afspraken over de planning en taakverdeling.

De volgende stappen kun je als agenda voor de bijeenkomst gebruiken.

De checklists en opdrachten helpen bij het uitvoeren van de stappen.

1 2 3 4 52

A. Wat is de vraag?

Je kunt hiervoor de checklist Vraag verkennen gebruiken.

B. Wat ga je oplossen?

Deze opdrachten kunnen je daarbij helpen.

C. Welke ideeën heb je?

Hou een brainstorm en gebruik deze lijst.

D. Wat is het doel?

Gebruik deze vragen om je doel precies en duidelijk te bepalen.

E. Wie doet wat?

Maak een tijdsplanning en verdeel de taken tijdens de activiteit.

F. Hoe communiceer je de uitwerking van het idee?

Mail je een schets, een mp3-bestand, een video of draaiboek?

to do

Tip Bedenk wat de

leerkracht jou ter

inspiratie en informatie

kan geven. Een foto

van de klas? Een recent

filmpje, een rondleiding

door de school?

Tip Vraag aan de

leerkracht wat hij of zij

graag doet en goed in is.

Zingt hij of zij graag? Kan

hij of zij goed vertellen?

Zet die expertise in bij de

activiteit die je ontwikkelt!

Co-creatieTOOLKIT voor co-creatie

Hoe pak je een co-creatie nou precies aan? Wil

je als cultureel expert een school ondersteunen

in hun vraag? Dan is de toolkit voor co-creatie

dé tool voor jou! Deze toolkit legt je stap

voor stap het proces van een co-creatie uit en

biedt tips en hulpmiddelen aan bij elke stap.

DOEN!Download de toolkit via bijsien.nl

Hoe-kun-je-vragen helpen bij het vinden van oplossingen

voor een probleem en bij het genereren van ideeën. Je doet

dit door het probleem opnieuw te formuleren in de vorm

van een vraag die steeds begint met ‘Hoe Kun Je’.

Verschillende vragen leveren verschillende oplossings-

richtingen op. Kijk maar:

Vraag van de school:

‘De klas is vrij onrustig. Er is vaak onenigheid tussen

verschillende kinderen. We willen de cohesie versterken.

Hoe kun je door middel van cultuureducatie een positief

klassenklimaat stimuleren?’

Hoe-kun-je-vragen:

- Hoe kun je rust in de klas creëren?

- Hoe kun je ervoor zorgen dat er geen onenigheid meer is?

- Hoe kun je de onderlinge samenhang versterken?

- Hoe kun je de klas beter laten samenwerken?

CHECKLIST

to doA. Schrijf samen naar aanleiding van de vraag van de

school een aantal Hoe-kun-je-vragen op.

B. Kies de vraag die je wilt uitwerken op zoek naar

een goede oplossing.

TOOLKIT voor co-creatie

vragen naar een oplossing

terug naar

1 2 3 4 5

13Oktober 2016

BINKJouw cultuuractiviteiten vanaf nu altijd overzichtelijk op één plek? BinK helpt jou met het borgen van cultuureducatie op jouw school en in je klas.

Hoe werkt het? Heel simpel: De school kiest voorafgaand aan het schooljaar haar doelen omtrent cultuureducatie. Vul als leerkracht de culturele activiteiten in die je met je klas gedaan hebt en voeg foto’s en video’s toe. Je hebt hierna meteen inzicht in de behaalde doelen. Handig voor inzicht in de groei van het individuele kind, de klas en de school. Deel het cultuurpaspoort van een kind met de ouders en/of profileer je school.

BinK is gratis voor alle scholen binnen SIEN! Nieuwsgierig? Of wil jouw school ook BinK? Check de link!

Vers van de pers

Speciaal voor interne cultuurcoördinatoren en andere geïnteresseerden is momenteel de SIEN Academie in ontwikkeling!

Op deze website kun je terecht voor naslagwerk, huiswerkopdrachten en/of opdrachten voor in de klas, onderdelen van het SIEN Reiskoffer, tools, infographics, manieren om je team te inspireren, alle door Team SIEN ontwikkelde informatie en ga zo maar door. Alle informatie is gericht op het betrekken van je team, collega’s en omgeving.

De SIEN Academie is dé online plek die jou op weg helpt om cultuureducatie te integreren of in te zetten in de klas!

SIEN ACADEMIE

Meer info:

sienacademie.nl

Meer info:

metbink.nl

14 GOED GeSIEN magazine nummer 4

DOE JE MEE? SIENdoet is een actie die in 2015 is gestart voor Limburgse scholen om hun culturele omgeving te (her)ontdekken en in te zetten bij het leren. Verschillende scholen uit de provincie hebben hier al gebruik van gemaakt

Ook in 2016 zetten we deze actie voort. Ga op zoek naar een vereniging of amateur uit de directe omgeving van de school en ontdek wat jullie voor elkaar kunnen betekenen in de klas. Welke kansen om te leren liggen er in de omgeving van school? Welke talenten, vaardigheden, verzamelingen en (verborgen) informatie liggen voor het oprapen en hoe haal je ze binnen in school?

STEL JE VOOR DAT... ... opa’s oorlogsverhalen komen vertellen in de klas of

kinderen leren timmeren en met hout werken?... oma’s breiclub op school les komt geven en kinderen

leren breien?... de plaatselijke fanfare muziekles komt geven?... de heemkundevereniging geschiedenis van het

eigen dorp tot leven brengt?

INSPIRATIE OPDOEN? Onlangs verscheen een impressie van alle aanvragen uit 2015. Bekijk dit overzicht op bijsien.nl (ga naar DOEN > SIENdoet) en laat je inspireren bij een eventuele aanvraag.

MEEDOEN? In 2016 kun je een bijdrage voor je SIENdoet

activiteiten aanvragen.

De maximale bijdrage is € 500,-.

Ga naar bijsien.nl (onder ‘DOEN‘) voor meer

informatie. Vergeet niet de SIENdoet voor-

waarden goed door te lezen voordat je je

aanvraag indient.

SIENDOET

14 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Bs St. Lambertus, schooltuintjes (6)

Obs Binnenstad, Quatorze Juillet à Maestrichts (1)

Bs De Bongerd, Nationale pannenkoekendag (7)

KC De Eik, leren breien van oma

Bs Sint Gerlachus en de plaatselijke schutterij Sint Martinus Houthem - Sint Gerlach

15Oktober 2016

15Oktober 2016

Onderstaand een greep uit de verschillende projecten waarmee scholen met hun culturele omgeving aan de slag zijn gegaan.

1 Obs Binnenstad (Maastricht)en Maastrichter Brigade, Quatorze Jul-liet, kunstenaarsOBS Binnenstad Maastricht vierde in juli een week groot feest. In samenwerking met Maastrichter Brigade en de organisatie van Quatorze Julliet en enkele kunstenaars, organiseerde de OBS een week in het thema Quatorze Juillet à Maestricht, met een lezing, Franse cultuur, Franse les, schilderen, een optocht, een picknick met Franse hapjes enzovoort.

2 Bs De Dobbelsteen (Sevenum)en Atelier de StalIn samenwerking met Atelier de Stal in Sevenum krijgen leerlingen van groep 3 tot en met 8 van Basisschool De Horizon en Basisschool De Dobbelsteen brei- en haaklessen. Van schaap tot draad, het hele proces komt hierbij aan bod. Hierbij worden ook senioren uit het dorp betrokken.

3 Bs Swentibold (Born)en Harmonie L’UnionOnder leiding van de dirigent van Harmonie L’Union en de vakleerkracht muziek zijn de leerlingen aan de slag gegaan met het repeteren voor een galaconcert dat op 31 maart plaatsvond. Alle leerlingen speelden een rol tijdens dit concert. Het doel van het project was het stimuleren van interesse in muziek maken - en in het bijzonder blaasmuziek.

4 Synergieschool St. Alfonsus & De Balans (Roermond)en Fanfare O.L. Vrouw in ‘t ZandSBO De Balans heeft in samenwerking met Fanfare O.L. Vrouw muzieklessen verzorgd voor de leerlingen. Een lid van de fanfare heeft les gegeven in de klas. De bijdrage van SIENdoet wordt besteed aan muziekboekjes en kleine slag- en ritme-instrumenten.

5 Bs Neel (Roermond)en Philharmonie MaasnielBasisschool Neel wil graag een lesprogramma blok-fluiten opzetten in groep 4. Daarvoor is de hulp in-geroepen van Philharmonie Maasniel, die les komt geven in de klas. Met de bijdrage van SIENdoet worden blokfluiten en lesmateriaal aangeschaft.

6 Bs St. Lambertus (Neeritter)en vrijwilligers uit het dorpBasisschool St. Lambertus uit Neeritter heeft het project ‘Schooltuinen’ opgezet met vrijwilligers uit het dorp. Met als doel de verbinding te zoeken met de leefgemeenschap en de kinderen kennis bij te brengen over de natuur en ons voedsel, aansluitend bij de methode Natuuronderwijs en Biologie. Met vrijwilligers is een tekening gemaakt en uitgezet, zodat de leerlingen van groep 7 en 8 ieder een eigen tuintje tot hun beschikking hebben. Voor de kinderen van lagere groepen zijn ook een aantal tuintjes beschikbaar. Elke donderdagmiddag krijgen de leerlingen van groep 7-8 eerst een uur theorie en daarna gaan ze samen in hun tuintjes aan de slag.

7 Bs De Bongerd (Nederweert)en regionale partners NederweertIn het kader van gezonde voeding legt de school de link naar de omgeving: waar komen we vandaan (Peelgebied), wat werd hier verbouwd en welke streekproducten gebruiken we en kennen we? Plaatselijke partners komen er in de klas over vertellen, waaronder een boer die een maaltijd komt verzorgen. Daarnaast komen senioren in het schoolrestaurant eten en delen ze hun verhalen van vroeger met de leerlingen.

SIENDOET

SIENDOET ACTIVITEITEN

16 GOED GeSIEN magazine nummer 4

DE DAG VANDAAG De Dag Vandaag geeft leerlingen en leerkrachten het startsein dat de schooldag gaat beginnen. Per dag komen er enkele onderwerpen aan bod. De digitale agenda is verrassend, gevarieerd en een dagelijks cadeautje voor de leerlingen. De onderwerpen zijn actueel of gaan over geschiedenis, aardrijkskunde, taal/lezen, wereldoriëntatie en andere educatieve onderwerpen. Daarnaast tref je dossiers aan met achtergrondinformatie voor extra duiding en verdieping. De onderwerpen sluiten aan bij de kerndoelen van het onderwijs, afgewisseld met leuke weetjes en, indien relevant, een opdrachtje. Daarnaast kunnen leerkrachten hun eigen agendapunten in deze digitale agenda plaatsen, zoals verjaardagen, klassenuitjes, sportdagen, etc.

Meer informatie:

dedagvandaag.nl

CODERDOJOBij een Dojo leren jonge mensen, tussen de 5 en 17 jaar, om te programmeren, websites te bouwen, apps te ontwikkelen, programma’s te maken, games te maken en meer. Dojo’s worden opgezet en georganiseerd door vrijwilligers. Naast het leren programmeren ontmoeten deelnemers ook anderen like-minded mensen, delen deelnemers waar ze aan aan het werken zijn en maken ze nieuwe dingen.

Meer informatie en voor komende Dojo’s:coderdojo.nl/dojos

CINEKID FESTIVAL ONTWIKKELT KIJKWIJZER VOOR APPS Elke dag komen er honderden apps bij in alle soorten en maten. Ouders, leerkrachten en andere opvoeders willen het beste voor kinderen, maar hoe vind je dat binnen deze overdaad? Daarvoor is Cinekid AppLab ontwikkeld, dit is een app waarmee je per leeftijd van het kind heel precies kunt zoeken op geschiktheid bij verschillende categorieën en thema’s. De apps die in AppLab opgenomen worden, zijn allemaal op hun eigen manier verbonden aan een bepaald ontwikkelingsgebied van opgroeiende kinderen. Het doel: kinderen toegang geven tot kwalitatieve en artistieke apps ter versterking van hun creatieve, sociale, emotionele, fysieke en cognitieve ontwikkeling.

Meer informatie:cinekid.nl/educatie/applab

CHROME MUSIC LAB Muziek is voor iedereen. In het kader van muziekeducatie op scholen heeft Google - in samenwerking met muzikanten en programmeurs - een aantal tools ontwikkeld om muziek voor iedereen toegankelijk te maken via internet. Met Chrome Music Lab kun je op heel veel gave interactieve en vooral leuke manieren je eigen muziek maken. Speciaal ontworpen voor het onderwijs en bedoeld om te gaan ontdekken. Zet de tools bijvoorbeeld klassikaal in als energizer,

laat kinderen zelf muziek maken, of verzin leuke opdrachten. Ook leuk om zelf eens uit te proberen!

Meer informatie: musiclab.chromeexperiments.com

16 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Tips voor lespraktijk

17Oktober 2016

CODEKINDEREN Codekinderen laat basisschoolleerlingen van groep 3 tot en met 8 kennis maken met de ‘achterkant’ van de apparaten die ze dagelijks gebruiken. Met dit lespakket kunnen kinderen proeven van programmeren en zo hun digitale talenten ontdekken. Alles komt aan bod: van digitaal spelen tot het schrijven van codes.

Meer informatie: codekinderen.nl

SNAPJES Wanneer eindigt een werkwoord op -d of -dt? Hoe tel je breuken op? Hoe onthoud je rijtjes makkelijker? NTR legt je voor eens en voor altijd uit hoe het zit, met de Snapjes: 9 liedjes met videoclip van 2 minuten die ervoor zorgen dat het kwartje valt, of waarmee je een handig ezelsbruggetje leert. Waardoor je het snapt. Snapje? Geïnspireerd? Maak je eigen snapje met de klas! Upload jouw video via SIEN.tv en inspireer anderen!

Meer informatie: hetklokhuis.nl/algemeen/snapje

FLIPPING THE CLASSROOM Steeds meer leraren zetten instructie- en uitlegvideo’s op YouTube. Ook in het hoger onderwijs zijn online colleges in opkomst. Voor het onderwijs biedt leren met video verschillende voordelen. Het belangrijkst is dat leraren in de les tijd overhouden voor persoonlijke aandacht, het beantwoorden van vragen en voor project- en groepsopdrachten en begeleiding op maat. Een ‘geflipte’ les kan ervoor zorgen dat leerlingen in de klas actiever zijn.

Meer informatie:kennisnet.nl/leren-ict/flipping-the-classroom

WHATSHAPPYDe les WhatsHappy maakt de problemen met chatten bespreekbaar en daagt leerlingen uit afspraken te maken over hoe ze fatsoenlijk met elkaar omgaan. De afspraken zetten ze op een poster, die kan worden opgehangen aan de muur of op het prikbord. De les is gratis te downloaden.

Meer informatie:mijnkindonline.nl/publicaties/lesmateriaal/whatshappy

EVALUATIE MET LEERLINGEN Tip! Op zoek naar een creatieve manier om te evalueren met leerlingen? Door middel van een zelfgemaakt evaluatieformulier evalueerden leerlingen van basisschool De Bolster in Puth het co-creatieproject De Knuffelende Ganzen.

Meer informatiebit.ly/2bXtfk8

GOEDGESIEN

17Oktober 2016

18 GOED GeSIEN magazine nummer 4

21e eeuw vaardigheden

SLO en Kennisnet presenteerde dit jaar een nieuw, meer gedetailleerd model van 21e eeuw vaardigheden. Dit model omschrijft elf vaardigheden die leerlingen in hun latere leven nodig hebben. En die ze zich nu in het onderwijs eigen moeten gaan maken. Hoe pas je dit model toe in de praktijk? Een aantal voorbeelden waar je aan kunt denken.

• DEBATTEREN IN DE KLAS• ARGUMENTEREN

• FILOSOFEREN

• SIEN TALENTENSPEL• BOEK ‘DAT ZOU IK NOOIT DOEN’ • DE JUNIOR COMPLIMENTENBON

• SIEN TAFELKLEED• BEKIJK SEO ACTIVITEITEN OP BIJSIEN.NL

(DOEN > ACTIVITEITEN)

• COÖPERATIEF LEREN• MAAK EEN STOPMOTION VIDEO MET LEGO• MAAK SAMEN EEN VIDEO EN UPLOAD DEZE

OP SIEN.TV

• GROEPSDYNAMICA• HETGEBAARVANDEDAG.NL

• COMMUNICEREN MET PICTOGRAMMEN• LICHAAMSTAAL

19Oktober 2016

• GELEIDE FANTASIE EN MEDITATIE• BOEK ‘HOE BEDENK JE HET?’

• ZOEKHETUIT.HETKLOKHUIS.NL/INDEKLAS• MAAK EEN SNAPJE EN UPLOAD DEZE OP SIEN.TV

• BOUW EEN APP• LEER PROGRAMMEREN (CODERDOJO)

• CODEKINDEREN.NL

• WIKIKIDS.NL• GEHEIMAGENTAAP.NL

• JOUWZOEKMACHINE.NL

• MAAK EEN PREZI• OMGANG MET EN HET KUNNEN

INZETTEN VAN COMPUTERS EN APPARATEN

• SIEN.TV• CYBERPESTEN• MEDIAMASTERS.NL• MAKEN.WIKIWIJS.NL/68532/

WORKSHOP_MEDIAWIJSHEID

Op zoek naar meer voorbeelden?Start je zoektocht op: cultuurpad.nl

Ga naar Thema’s > Daag de 21e eeuw uit!

Tip!

20 GOED GeSIEN magazine nummer 4

IN GESPREK MET... TOON VAN DEN HANENBERG EN PIERRE HENDRIKS Stichting Lijn 83 primair onderwijs is in januari 2015 ontstaan uit een fusie tussen Stichting Katholiek Basisonderwijs Bergen en Stichting Katholiek Onderwijs Maas en Niers. Een gesprek met bestuurder Toon van den Hanenberg en bovenschoolscoördinator Cultuur Pierre Hendriks over hun kijk op cultuureducatie in het onderwijs, de kracht van cultuur als middel en het onderwijs van de toekomst.

Interview

Vertel eens over Lijn 83 primair onderwijs?Lijn 83 po is per januari 2015 ontstaan uit een fusie van Stichting Katholiek Onderwijs Bergen (SKO Bergen) en Stichting Katholiek Onderwijs Maas en Niers (SKOMeN). De nieuwe stichting is vernoemd naar de buslijn Lijn 83 die door de regio loopt en de plaatsen waarin de scholen zich bevinden verbindt: halen, brengen en verbinden. Lijn 83 po telt 15 basisscholen en één school voor speciaal basisonderwijs, ongeveer 2700 leerlingen en ruim 280 medewerkers.

Wat is de visie op cultuureducatie?Een nieuwe stichting betekent ook dat er nieuwe bestuurlijke afspraken en fusiebeleid gemaakt moeten worden en nieuwe strategieën worden uitgezet. Ook de visie en het beleid van cultuureducatie is opnieuw onder de loep genomen. De directeur die dat voorheen deed ging met pensioen, waarop Pierre in beeld kwam als opvolger. Daarom zijn er sinds vorig jaar september gesprekken geweest met alle cultuurcoördinatoren om een nieuwe visie op te stellen, waarin we weer terug gaan naar de basis. Wat verstaan we eigenlijk onder cultuur? Hoe breed is cultuur? Wat willen we hier eigenlijk mee? Welke plek zou dit moeten krijgen binnen Lijn 83 po?

Er bleek al snel dat cultuur een integrale vorm moet krijgen. De invulling van cultuureducatie werd voorheen vanuit lespakketten vormgegeven. Dit staat echter haaks op de visie van het onderwijs en werd vaak als extra taak van de leerkracht gezien. Dat gevoel dat het er allemaal bij komt, dat is niet goed. Cultuureducatie zou juist moeten ondersteunen. Bovendien past kunst- en cultuureducatie bij het onderwijs van de toekomst en 21e eeuw vaardigheden. Daar zitten elementen bij die van belang zijn: creatief denken, omgaan met nieuwe uitdagingen en veranderingen, oplossingen bedenken, onderzoekende houding, versterken van zelfvertrouwen, talentontwikkeling en leren zien van elkaars talenten, sociale componenten en wetenschap en techniek. Kunst en cultuur is een heel krachtig instrument om dit nieuwe denken vorm te geven.

“ER WORDT PER SCHOOL GEKEKEN WIE WAAR WIL

AANHAKEN”

Toon van den Hanenberg Pierre Hendiks

21Oktober 2016

Lijn 83 po heeft vijftien basisscholen en één school voor speciaal basisonderwijs in de gemeenten Bergen, Gennep en Mook/Middelaar. Werkt Lijn 83 po met een stichtingsbreed (cultuur)programma of wordt dit per school vormgegeven? In samenwerking met alle Lijn 83 po directeuren, ICC-ers, teamverband, SIEN en Stichting Doejemee willen we het nieuwe beleid bewerkstelligen en vorm geven. De leerlingen willen we hier ook in betrekken, zodat zij ook enthousiast worden en mee willen ontwikkelen. Daarom wordt nu per school bekeken wie waar wil aanhaken. Beleving is hierbij een belangrijk aspect (bijvoorbeeld het bezoeken van een theatervoorstelling), aan de andere kant is het belangrijk om aan te haken bij hetgeen wat in de klas hoort, zoals bij een taal- of rekenmethode. Daarvanuit willen we kijken waar de rode lijn loopt, of we deze lijn willen toepassen én of dat we het per school, per klas willen vormgeven. Iedere school heeft binnen de kaders van het stichtingsbeleid de ruimte om een eigen onderwijsconcept vorm te geven. Die eigenheid is een belangrijk uitgangspunt binnen Lijn 83 po. We vormen weliswaar één organisatie, maar zijn geen eenheidsproduct. Belangrijk hierbij is dat alle ervaringen, succesverhalen, ideeën onderling gedeeld worden zodat andere scholen hiervan kunnen leren. Het moet geen belasting zijn voor de leerkracht, maar juist een boost geven. Dit is vooralsnog een wens, in 2017 zal dit beleid verder vorm gaan krijgen. Beleid vormgeven is één ding, maar beleid vormgeven in de klas is nog een andere, alle neuzen – en nog liever alle harten – moeten dezelfde kant op staan.

Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg is het programma dat op lokaal niveau scholen en culturele instellingen ondersteunt bij het geven van een kwaliteitsimpuls aan cultuur-educatie. Wat verstaan jullie onder kwaliteit? Kwaliteit is als kinderen bevlogen worden door een extra dimensie, dat ze zien dat je dingen ook op een andere manier kunt benaderen. Daar hoort tevens bij: elkaar nodig hebben, oefenen, loskomen van ‘het zal niet lukken’, ambitieus zijn, feedback kunnen geven en ontvangen. De horizon van leerlingen wordt zo breder en talentontwikkeling bevorderd. Een mooi voorbeeld is een projectweek op basisschool ’t Kendelke vorig schooljaar met kunstbeschouwing van schilderijen en schilders zoals Picasso, Van Gogh, Salvador Dalí. Leerlingen bestudeerden de schilderijen, de manier van schilderen en gingen hierna zelf aan de slag. Hier kwamen fantastische eigen schilderijen uit! Deze

verdieping in schilderijen en kunst is ook kwaliteit. Je ziet dat kinderen open staan voor de beleving van de kunstenaar. De kwaliteit is meetbaar als leerlingen daarna open staan voor andere kunstvormen en op deze op waarde kunnen schatten. Kwaliteit wil zeggen dat je merkt dat iets beter wordt, dat je kunt vaststellen dat er vooruitgang is en de ontwikkeling van kinderen gestimuleerd wordt.

Wat is de kracht van cultuur als middel? Cultuur is hét middel om te komen tot het anders beschouwen, anders kunnen denken, los te komen van concepten en het kunnen omgaan met veranderingen, maar ook een middel om de zaken te beschouwen en naar processen te kunnen kijken. Belangrijk voor leerkrachten is het delen van successen en deze inbouwen in de klas. Leerkrachten moeten bevlogen worden door successen. Sommigen zullen hierin harder lopen dan anderen. Het is voor de leerkracht makkelijker als cultuur geïntegreerd wordt. Dan is de drempel niet zo hoog om het in te zetten en komt het er niet ‘extra’ bij. Cultuur moet niet als apart fenomeen benaderd worden, maar geïntegreerd worden in de dagelijkse lespraktijk. Hierdoor wordt het veel krachtiger en draagt het bij aan het leren leren van kinderen. Dit spreekt de creativiteit van leerlingen aan, ze leren samenwerken en ontdekken en maken zich de 21e eeuw vaardigheden eigen. >>

Leerlingen tijdens de Tour de Creativiteit. Foto: Hans v.d. Woldenberg.

“CULTUUR MOET NIET ALS APART FENOMEEN BENADERD

WORDEN, MAAR GEINTEGREERD IN DAGELIJKSE LESPRAKTIJK”

22 GOED GeSIEN magazine nummer 4

De scholen van Lijn 83 hebben al enkele SIEN projecten doorlopen. Bijvoorbeeld de Tour de Creativiteit. Hoe is dit ervaren? In de periode september tot en met december 2015 reisde de Tour de Creativiteit langs deLijn 83 po-scholen ’t Kendelke, St. Josef, ’t Diekske, Mariaschool, Vitusschool en Catherinaschool. De Tour was één dag per school en was erop gericht om scholen kennis te laten maken met het inzetten van cultuur als middel, out-of-the-box denken en een focus op creativiteit. Een hele sterke workshop was de theatermaker met gebruiksvoorwerpen.

Experts hebben na deze Tour praktische handvatten achtergelaten, maar wat we merkten is dat een verdiepingsslag nog best lastig te maken is. Leerkrachten zijn op zoek naar nieuwe manieren om om te gaan met de veranderingen in het onderwijs. Het onderwijs voelt zich soms als een mummie, ingesnoerd door alle verplichtingen. Het moet los komen uit bindsels, alle structuren, strakke protocollen etc. Die zijn op zich nodig om structuur te houden, maar het onderwijs voelt zich ingeklemd. De ruimte die kunst en cultuur kan bieden, het anders denken, kan het onderwijs hopelijk helpen uitbreken. Daarom hebben we binnenkort een Lijn 83 po inspiratiedag waar we verder ingaan op wat ze in de Tour zijn tegengekomen. Er komt een lezing van Mark Mieras en er zijn meerdere workshops beschikbaar waar onder andere creatief denken, anders leren denken, onderwijs van 2032, uiting kunst en cultuur en loskomen van bestaande patronen van belang zijn. Ervaren met een verdieping is hierin belangrijk. Het worden daarom ook geen lesjes, maar workshops waar leerkrachten enthousiast vandaan komen.

Hoe ziet het onderwijs van de toekomst er uit? We moeten kinderen voorbereiden om zich staande te houden in een steeds sneller veranderende samenleving. Het is allemaal niet meer zo voorspelbaar als vroeger, daarom moet je kinderen

leren met heel snel wisselende omstandigheden om te gaan, zonder dat ze hun vertrouwen verliezen. Generaties veranderen, patronen veranderen, inzichten veranderen en er komen andere culturen bij. Scholen en leerlingen zullen in de toekomst ook gaan veranderen door alle snelle ontwikkelingen in de maatschappij van nu. De leerkracht moet zelf regisseur zijn van veranderingen in de klas en aansluiten bij wat een kind kan en nodig heeft. De leerkracht moet zich uit zijn windsels breken, hij kijkt al naar de toekomst maar zit vaak nog vast. Leren los te durven laten. Niet alleen de methode volgen, maar ook eens daarbuiten durven kijken. Loslaten is in principe anders vasthouden, je moet het samen doen en elkaar hierin ondersteunen. De fusie geeft ons de kans om zaken opnieuw in te richten en hier specifiek mee aan de slag te gaan. Als dit niet was gebeurd, waren we misschien nog niet zover gekomen. Je moet leren van en met elkaar, dat geldt niet alleen voor kinderen, maar ook voor teams van leerkrachten, voor scholen onderling, voor besturen, voor stichtingen etc. Niet meer steeds het wiel opnieuw uitvinden, maar elkaar helpen verder te komen, elkaar kennis overbrengen en blijven (door)ontwikkelen. Je moet met elkaar in dialoog en ideeën uitwisselen.

OVER TOON EN PIERREToon van den Hanenberg

is bestuurder bij

Stichting Lijn 83

primair onderwijs. Toon

is sinds 1 januari

2013 werkzaam in de

kop van Noord-Limburg.

Daarvoor werkte hij in

de gezondheidszorg en in

het speciaal onderwijs.

Pierre Hendriks is

sinds 2009 directeur

van Basisschool ’t Kendelke (Siebengewald).

Daarvoor was hij locatieleider en intern

begeleider. Sinds de fusie van SKO Bergen

en SKOMeN is Pierre verantwoordelijk

voor bovenschoolse taken: werkgroepen,

kwaliteitsbeheer, financiën en kunst-

en cultuurbeleid.

Meer info over Lijn 83 primair onderwijs?

lijn83po.nl

Leerlingen tijdens de Tour de Creativiteit. Foto: Hans v.d. Woldenberg.

23Oktober 2016

SIEN.tv

23Oktober 2016

De afgelopen maanden heeft SIEN achter de schermen hard gewerkt aan haar eigen online kanaal www.SIEN.tv. Met gepaste trots kunnen we nu melden dan dit kanaal online staat en dat je vanaf nu ieder moment op SIEN.tv kunt kijken voor de tofste items van en voor kinderen uit heel Limburg.

Een videokanaal voor en door kinderen! Wil je iets met de hele klas doen of heb je een goed idee voor de hele school? Neem contact op met SIEN.tv!

SIEN.tv brengt het in beeld!

Heb jij ook iets te vertellen of te leren aan de wereld? Upload een filmpje (met de klas of individueel) en win een workshop Vloggen. De eerste vijf deelnemers vallen in de prijzen!

TIPS VOORDAT JE GAAT OPNEMEN

GEBRUIK EEN IPAD OF HUUR EEN CAMERA BIJ CULTUURPAD OM JE

VIDEO OP TE NEMEN

ZOEK EEN LEUKE LOCATIE UIT OM TE GAAN FILMEN

BEPAAL JE KADERWAT WIL JE IN BEELD?

GEBRUIK ATTRIBUTEN, DURF GEK TE DOEN

ZOEK OP INTERNET NAAR VOORBEELDEN OF KIJK OP WWW.SIEN.TV VOOR TIPS

UPLOAD EEN FILMPJE EN WIN EEN WORKSHOP VLOGGEN

VOOR DE HELE KLAS!

HUUR HET SIEN.TV PRODUCTIETEAM IN

WWW.SIEN.TV

24 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Kun je in het kort wat meer vertellen over het Jaar van de Mijnen? In 2015 was het precies vijftig jaar geleden dat de kolenwinning stopgezet werd. In tien jaar tijd werden de mijnen gesloten. De laatste mijn, ON I in Heerlen, sloot op 31 december 1974 haar deuren. In de periode hierna verdween in het kader van het beleid “van zwart naar groen” vrijwel al het industriële erfgoed en daarmee een stuk identiteit en betekenis voor de gemeenschap. Bovendien is dit het moment dat herinneren overgaat in geschiedenis, de fase waarin het erfgoed wordt overgedragen aan de eerste generatie die het mijnverleden uit de overlevering kent. Het is dus juist nu van belang om het verleden over te dragen aan een generatie die moet ontdekken hoe dat zit, zodat die er zijn eigen geschiedenis van kan maken. Om deze redenen is met M2015 de balans opgemaakt met als inzet het mijnverleden weer een blijvende plek geven.

Het mooie hierbij is dat de mijnstreek niet één verhaal, maar duizenden afzonderlijke, persoonlijke verhalen rijk is. Die vind je in buurten, het verenigingsleven en het sociale leven in het algemeen en buiten de regio. De mijnhistorie is immers niet alleen een regionaal verhaal. Veel mensen in het land hebben nog steeds een persoonlijke band met de regio. In de hoogtijdagen van de industrie wierven de mijnen arbeiders in andere delen van het land. Opvallend was dan ook het sociale karakter van en rondom de meer dan

350 initiatieven en activiteiten die het afgelopen jaar plaatsvonden. M2015 was daarmee bovenal een jaar voor en door de inwoners van de regio en de stad zelf. De grote aandacht vanuit de regionale en landelijke pers voor de geschiedenis van deze streek, werd door de gemeenschap terecht ervaren als een vorm van erkenning en nog belangrijker: als een aanmoediging om door te bouwen aan de streek.

Hoe is dit project tot stand gekomen?In oktober 2013 gaf het college van B&W van gemeente Heerlen aan het Jaar van de Mijnen 2015 te willen organiseren. De initiatiefnemers waren Martijn Hermans (kwartiermaker, directeur Betawerk) en Paul Depla (voormalig burgemeester van Heerlen). Het themajaar zou toen nog als eerste jaar in de aanloop naar Maastricht & Euregio Culturele Hoofdstad 2018 fungeren. Toen Maastricht de titel niet kreeg toegewezen, heeft gemeente Heerlen met steun van de provincie Limburg besloten om het als een afzonderlijk themajaar te programmeren. Met het in het voorjaar van 2014 verschenen ‘Programmaplan Jaar van de Mijnen 2015’ werd alvast een stevig fundament gelegd voor het themajaar. Het

HET JAAR VAN DE MIJNENFabian de Kloe was programmamaker en fondsenwerver bij het Jaar van de Mijnen (M2015) en schreef het ‘Programmaplan Jaar van de Mijnen 2015’. Dit themajaar in de voormalige mijnstreek van Nederland stond in het teken van haar bijzondere herkomst. In 2015 was het namelijk precies vijftig jaar dat toenmalig minister Den Uyl aankondigde de kolenwinning te stoppen. M2015 liet met een divers en breed programma zien hoe groot de invloed van het verleden is op de regio en hoe belangrijk verleden is voor toekomstige ontwikkelingen en de jonge generaties.

Cultuur in de kijker

“HET IS VAN BELANG OM HET VERLEDEN OVER TE DRAGEN

AAN EEN GENERATIE DIE MOET ONTDEKKEN HOE DAT ZIT“

Jeugdtheatervoorstelling ‘De Jongens van Toen’ door Het Laagland Theater. Foto: Fabian de Kloe.

25Oktober 2016

programma schetste het belang van een themajaar over de mijnen, bood een aantal duidelijke inhoudelijke lijnen en moedigde vooral aan om vanuit het heden vooruit te blikken. Het plan liet veel ruimte voor eigen invulling en maakte daarmee een breed gedragen programma vanuit het culturele veld en de gemeenschap mogelijk. Dit werd verder uitgewerkt en uiteindelijk in september 2014 gepresenteerd door kwartiermaker Martijn Hermans. Stichting Jaar van de Mijnen werd in september 2014 opgericht en er werden uit verschillende maatschappelijke en culturele hoeken ambassadeurs, adviseurs en partners bereid gevonden mee te werken aan het programma. Bijzonder is dat dertien gemeenten steun verleenden en hieraan wilden deelnemen. In december 2015 was de officiële kick-off van het programma met een groots vuurwerkspektakel en de theatervoorstelling ‘De Toespraak’ van Toneelgroep Maastricht in het Parkstad Limburg Theater in Heerlen, op de plek waar Joop den Uyl de sluiting van de mijnen aankondigde.

Jullie hebben je ook bezig gehouden met het hervinden van de identiteit van de inwoners van de mijnstreek, wat heeft dit opgeleverd?M2015 heeft door de grote participatie een breed gedragen herwaardering van het mijnverleden opgeleverd. Gedurende het jaar werd steeds duidelijker dat er in de gemeenschap een grote behoefte bestaat om de mijnbouwperiode een plek te geven. Dat is onder andere te zien aan het grote aantal initiatieven door zowel amateur- als professionele instellingen, verenigingen, individuele makers en deelnemers van alle leeftijden. Parallel aan het groeiend aantal activiteiten, groeide de interesse en nieuwsgierigheid van een nieuw en breder publiek. Het was mooi om te merken dat zowel jong als oud, in toenemende mate, met trots over het mijnverleden en heden sprak – zonder de pijnlijke, sombere kanten uit het oog te verliezen. M2015 heeft daarmee laten zien dat het mijnverleden niet alleen diepe wortels in de

“PARALLEL AAN HET AANTAL ACTIVITEITEN

GROEIDE DE INTERESSE EN NIEUWSGIERIGHEID NAAR

M2015“

samenleving heeft, maar leeft en maatschappijbreed engageert. Dit besef en de waardering van Limburg en Nederland voor de herkomst en huidige energie in de voormalige mijnstreek verstevigde een gevoel van (gemeenschappelijk) identiteit. M2015 heeft niet alleen een gevoel van trots en eigenheid in de voormalige mijnstreek teruggebracht. Het bracht ook een besef dat de periode van de mijnsluiting inmiddels weer ver achter ons ligt, want nu - twee generaties later - blijkt men te beseffen dat de mijnstreek een bloeiende omgeving is, een voedingsbodem voor nieuwe culturele en economische initiatieven.

Welke initiatieven zijn er zoal geweest? Zijn er ook projecten geweest in samenwerking met het basisonderwijs?Er waren bijvoorbeeld ‘MIJN-pop-up’ musea in verschillende wijken waar bewoners verhalen van vroeger deelden en waar veelal door hen zelf meegebrachte foto’s en attributen tentoongesteld werden. Verschillende basisscholen in wijken zijn daar op bezoek geweest. Veel oud-mijnwerkers zijn overigens ook in de klas geweest om over hun verleden te vertellen. De Open Universiteit heeft een speciale ‘wandel-applicatie‘ voor leerkrachten ontwikkeld – gebaseerd op het boek De Geur van Kolen van Joep Dohmen - met een wandeling langs plekken in Heerlen die met het mijnverleden van de stad te maken hebben. En Beeld en Geluid heeft een applicatie voor een 3D-bril ontwikkeld die bezoekers aan het Nederlands Mijnmuseum in staat stelt om ondergronds te gaan en om van daaruit aan bezoekje te brengen aan het online Beeld en Geluid video-archief over de Nederlandse mijnen. De applicatie is met name gericht op jonge bezoekers en is samen met de 3D-app een mooi voorbeeld van een nieuwe en eigentijdse vertelvorm om een nieuwe generatie op een toegankelijke manier wegwijs in het mijnverleden te maken.

Mijn pop-up museum Beersdal in het Jaar van de Mijnen. Foto: Fabian de Kloe.

>>

26 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Dit schooljaar gaat Abel in Heerlen van start, een multidisciplinair cultuureducatiemodel dat een antwoord biedt op de vraag naar vaste, geïntegreerde plek voor cultuureducatie in het basisonderwijs. De educatie-afdeling van SCHUNCK* is één van de touwtrekkers van dit traject dat mede mogelijk gemaakt wordt door SIEN. M2015 heeft samen met deze partij een module over het mijnverleden uitgewerkt. Als verrijking van de module is SCHUNCK* momenteel in gesprek met de makers van de animatiefilm Mijndert. De film, die is gemaakt in het kader van het Jaar van de Mijnen, verbeeldt op meeslepende en vooral ook toegankelijk wijze één dag in het leven van een jonge mijnwerker. Een mooie kapstok voor een les mijnbouw. Relevant om te noemen is ook dat SCHUNCK* op dit moment de mogelijkheden verkent om een onderwijsprogramma samen met partners in de Euregio op te zetten waarbij het mijnverleden wordt ingezet als één van de verbindende thema’s.

Kun je wat meer vertellen over de landkaart die jullie ontwikkeld hebben?Een toegankelijk en compleet overzicht van mijnerfgoed in Nederland en over de grens ontbrak tot op heden. Mijnerfgoed is bovendien één van de verbindende elementen in de Euregio. Reden genoeg voor M2015 en haar partners in de Euregio om een overkoepeld overzicht van dit erfgoed te ontwikkelen in te verspreiden. De kaart ontsluit mijnerfgoed voor een breed publiek en is bijvoorbeeld inzetbaar in de klas om hier meer over te leren - zowel klassikaal als op locatie. Alhoewel het overgrote deel van het mijnerfgoed in Nederland immaterieel is - de meeste gebouwen zijn immers gesloopt - is er veel tastbaars te zien en te beleven. Denk aan het Nederlands Mijnmuseum, meerdere Mijnkoloniën, Schacht Nulland en het

nieuwe Museumplein Limburg. En het mooie is dat er vlak over de grens in Duitsland en België nog veel meer materieel en goed toegankelijk mijnerfgoed valt te ontdekken. Denk aan torenhoge mijnschachten, complete fabriekshallen en rijk gevulde musea – in de meeste gevallen toegankelijk met speciale programma’s voor basisscholieren. In Blegny (tussen Maastricht en Luik) kun je zelfs 70 meter onder de grond door een originele mijnschacht wandelen. Elke mijnsite/-streek vertelt een bijzonder stukje van het internationale mijnverhaal. De kaart is een aanmoediging voor jong en oud om over grens te kijken.

Op welke wijze kan de door M2015 ingezette beweging voorgezet worden?M2015 heeft hiertoe verschillende aanbevelingen gedaan. Zo is de verankering van het mijnerfgoed allereerst gebaat bij een verregaande integratie van het Museumplein Limburg met het Nederlands Mijnmuseum en Schacht Nulland, versterkt door de digitale omgeving van Demijnen.nl. Deze krachtenbundeling zal de individuele instellingen ten goede komen, zowel in het duidelijk invulling geven aan en op elkaar afstemmen van de inhoudelijke functies. Hierbinnen kan ook de functie worden ingericht van een “erfgoedloket”, waar mensen met vragen over het (mijn-)verleden laagdrempelig terecht kunnen. Vanuit deze basis ligt een samenwerking met presentatie- en onderwijsinstellingen zoals SCHUNCK* en de Domijnen voor de hand. Met deze samenwerkingsconstructie wordt tevens een basis gelegd voor het aangaan van verbindingen met (erfgoed)instellingen in de Euregio.

Met de M2015-ervaring dat het programmeren rondom de identiteit van een gemeenschap in de mijnstreek het publiek beweegt en engageert, ligt er bij instellingen, gemeenten en provincie een kans om ruimte te bieden voor een blijvende programmering rondom dit thema. Op dit moment ligt er een grote kans voor IBA Parkstad – een ambitieus

Beeld uit de animatie Mijndert.

“VOOR TOEKOMSTIGE GENERATIES IS HET VAN

BELANG DAT HET MIJNVERLEDEN ONDERDEEL WORDT VAN HET

REGIONALE SCHOOLCURRICULUM”

27Oktober 2016

ontwikkelingsproject tot 2020 gericht op de transformatie van Parkstad - om de door het Jaar van de Mijnen ingezette beweging rondom de identiteit van de mijnstreek voort te zetten. Voor toekomstige generaties is het van belang dat het mijnverleden onderdeel wordt van het regionale schoolcurriculum. Het mijnverleden is immers voor Nederlandse begrippen uniek, onder meer als één van de belangrijkste dragers van de Nederlandse economie gedurende een halve eeuw en door haar opmerkelijke transitiegeschiedenis. Het is ons bekend dat dit een lange weg is, maar met oog op de verankering van het mijnverleden voor toekomstige generaties is het niettemin een belangrijke opdracht voor de hierboven omschreven samenwerkende erfgoedinstellingen.

ACHTERGROND M2015Op zoek naar meer informatie over

de achtergrond? Bekijk onderstaande

documenten, afleveringen of website.

Het Jaar van de Mijnen mediaoverzichtAfgelopen jaar is er veel media-aandacht

geweest voor het Jaar van de Mijnen.

Bekijk het mediaoverzicht in woord

en beeld online via: bit.ly/1N2dKpM

of bekijk een foto-impressie via

vimeo.com/152349644.

Andere TijdenOp 17 december 1965 kwam de toenmalige

minister Joop den Uyl naar Limburg.

De toon van zijn toespraak was

nederig, maar de boodschap liet aan

duidelijkheid niets te wensen over.

Aan de kolenwinning die steden als

Heerlen tot een van de rijkste van

Nederland had gemaakt, kwam weldra een

einde. De mijnwerkers die jarenlang

het land van de broodnodige kolen

hadden voorzien - vaak ten koste van

hun eigen gezondheid - waren niet

meer nodig. Betrekkelijk snel gingen

ook de mijncomplexen zelf tegen de

vlakte, in een poging het zwarte

verleden uit te wissen en een nieuwe,

schone start te maken. Andere Tijden

maakte een aflevering over de glorie

en het verdriet in de mijnstreek:

bit.ly/1rCCqvs

Vraag een Mijnerfgoed landkaart aan! Wil jij ook een Mijnerfgoed landkaart

voor in de klas? Stuur een mail met je

NAW-gegevens naar info@bijsien.nl onder

vermelding van Mijnerfgoed landkaart.

27

Meer info: m2015.nl

28 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Mijnspoorpad

Flowart en Stichting Cultuur in Uitvoering hebben, in samenwerking met Basisschool Dionysius uit Schinnen, een mijnspoorpad ontwikkeld. Dit is een wandelpad van Heerlen via Nuth naar Schinnen en omgekeerd en is in juni 2016 feestelijk geopend. Langs het mijnspoorpad zijn mijnspoorbanken en spoorpalen geplaatst. Op de palen zijn diverse vragen en antwoorden te vinden. Ze zijn gebaseerd op ideeën van deelnemende kinderen. Daarnaast is het resultaat van het cultuureducatieproject met leerlingen van de basisschool tastbaar gemaakt met een Reuzenmijnlamp. Dit is een interactieve lamp waardoor je middels een drukknop kinderstemmen kunt horen vertellen over de historie.

Meer info & lesmateriaal: Mijnspoorpad.nl

Inspiratiemiddag ICC’ersIn juni 2016 is de SIEN Inspiratiemiddag voor ICC’ers geweest in de ECI Cultuurfabriek in Roermond. Het motto van deze middag was om alle actieve Limburgse cultuurcoördinatoren bij elkaar te brengen en te leren van en met elkaar. Een erg inspirerende dag met veel geïnteresseerde ICC’ers, onder andere Minchenu Maduro, Mark Mieras, delen van ervaringen en creativiteitsontwikkeling.

Bekijk foto’s & video’s: Facebook.com/bijsien

Coöperatief spelenTijdens het buitenspel merkten leerkrachten van bs Leyenbroek dat het voor meerdere kinderen moeilijk was het echte speelplezier te vinden. Samen met samenwerkingspartner Jos Netto bouwden leerlingen hun eigen muziekinstrument op het schoolplein, als onderdeel van een SIEN-lab. Jos Netto legde vast hoe leerlingen samen aan het spelen zijn op dit mooie zelfgemaakte instrument!

Bekijk de kinderen in actie: http://bit.ly/2bRNvDO

TIP: Aufrecht gehen! Ben je wel eens bang voor een ander? Voor iets dat je niet kent? Ben je bang voor een oorlog, bang voor een aanslag? Durf je de ander, het verhaal van de ander, toe te laten? Aufrecht gehen is een Nederlandstalige theatrale audiotour op de enige Duitse militaire begraafplaats van Nederland, langs 32.000 betonnen kruisen over 17 hectare grond. Een actuele geluidsvoorstelling voor je oren, waarin iedereen een stem krijgt. Welke grens bepaalt of je held, dader of slachtoffer bent? Aufrecht gehen vertelt de verhalen waar je nog nooit oren naar had en zoekt alle denkbare grenzen op in het nadenken en spreken over vrijheid en vrede. Juist hier. Juist nú. Voel jij je veilig genoeg om over de grens van je land, je huis, je huid te reiken?

Meer informatie: Aufrechtgehen.eu

EEN GREEP UIT DE ONTWIKKELINGEN EN ACTIES WAAR SIEN IN HAAR KRUISTOCHT DOOR DE PROVINCIE LIMBURG DOOR GERAAKT IS.

Gespot in

Limburg

29Oktober 2016

Creatief café Cultuurpad

Om vraag en creativiteit bij elkaar te brengen heeft Cultuurpad het ‘creatieve café’ bedacht. In juni 2016 was de lancering hiervan met zo’n 20 experts. Een keer per maand - op 3 oktober, 1 november en 1 december - kunnen creatieve experts van 14.00 tot 16.00 uur binnenlopen om te onderzoeken welke vraag een uitdaging is. Is die expert een match voor de vraag, dan brengen we hem/haar in contact met de school en kan hij/zij aan de slag.

Meer informatie en data: Cultuurpad.nl

Venlo Kleurt Onder de naam Venlo Kleurt start in september op alle 33 basisscholen in groot Venlo een uniek project in aanloop naar de opening van de Kinderboekenweek. Ruim 3800 kinderen in de leeftijd van 8-12 jaar volgen een educatief lesprogramma waarbij de jonge generatie, geinspïreerd door Opa Mondriaan, in aanraking komt met het maken en exposeren van kunst. Op 5 oktober is de Grande finale in Seacon Stadion – De Koel, met als motto “Voor altijd jong”! Die woensdagochtend wordt de grootste levende Mondriaan gemaakt.

Meer informatie: Venlokleurt.nl

KinjerDrakeDaag Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt zeker voor het draaksteken! In een speciale KinjerDrakeDaag werd de Beeselse basisschooljeugd op speelse wijze betrokken bij de legende van St. Joris en de draak.

Al sinds 1736 staat Beesel eens in de zeven jaar in het teken van deze oeroude strijd tussen goed en kwaad. Destijds een kort toneelstukje uitgevoerd door enkele mensen, nu een openluchtspektakel dat in zes voorstellingen voor 15.000 mensen wordt opgevoerd. Een volwaardige theaterproductie, met een rijke historie.

Meer informatie: Draaksteken.nl

School Musical Award Gala Bs De Leerlingst uit Haelen en bs De Speurneus uit Landgraaf hebben de tweede editie van de School Musical Awards gewonnen. De prijs bestond uit een uitvoering van de eindmusical door de winnende scholen in het theater. In theater De Maaspoort Venlo, waar de finale voor de regio Noord- en Midden-Limburg werd gehouden, koos de jury De Speurneus uit drie finalisten. De twee andere scholen waren Kleurrijk en De Koperwiek uit Venlo. In het Parkstad Limburg Theaters in Heerlen vond de Zuid-Limburgse finale plaats. Daar ging de award voor de beste schoolmusical naar De Speurneus. De andere finalisten waren de Koningin Beatrixschool uit Brunssum en St. Jozef uit Elsloo. De derde editie zal later dit jaar worden gehouden. Hou de websites van de Maaspoort en Parkstad Limburg Theaters in de gaten voor nieuwe updates hierover.

Meer informatie:

Maaspoort.nl &

Parkstadlimburgtheaters.nl

30 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Heel interessant die 21e eeuw vaardigheden, maar wat houden deze vaardigheden nou precies in? Waar vind ik meer informatie en voorbeelden? Onderstaand een overzicht van beschikbare sites met concrete voorbeelden die je verder kunnen helpen in je zoektocht naar 21e eeuw vaardigheden.

21e eeuw

21stcenturyskills.nl/achtergrondinformatieOp deze website vind je achtergrondinformatie over 21e eeuw vaardigheden, waaronder een gratis whitepaper, informatie over onderzoek, modellen en een overzicht van inspirende video’s.

curriculumvandetoekomst.slo.nl/21e-eeuwse-vaardighedenBekijk per vaardigheid een toelichting, voorbeeldmatig leerplankader of bekijk meer achtergrondinformatie en voorbeeldmaterialen.

leraar24.nl/dossier/6003/21e-eeuwse-vaardighedenLeraar24 is een online platform voor leraren vol inspirerende en interessante video’s en artikelen. In weblogs laten vakgenoten zien wat hen bezighoudt of hoe ze problemen oplossen. Het dossier 21e eeuw vaardigheden geeft een kader, inspiratie en handvatten om hiermee een start te maken.

eduapp.nl/profielen/marieke/lijsten/21e-eeuwse-vaardighedenEduapp is dé plek voor het zoeken van innovatief lesmateriaal. Organiseer apps in lijsten en leer hoe je deze kan gebruiken in de klas. In deze lijst een aantal apps die per onderdeel van het model van SLO/Kennisnet gebruikt kunnen worden.

kennisnet.nl/digitale-vaardigheden/21e-eeuwse-vaardighedenKennisnet houdt ict-ontwikkelingen in het onderwijs nauwgezet in de gaten en publiceert over zowel de huidige stand van zaken als over nieuwe trends en inzichten. Bekijk alle artikelen over 21e eeuw vaardigheden via bovenstaande url.

mijnkindonline.nlMijn Kind Online helpt ouders en leraren met kennis over wat (sociale) mediawijsheid is, zodat zij die kennis kunnen toepassen in het onderwijs en kinderen zo veel mogelijk kunnen ondersteunen en begeleiden bij het gebruik van media.

Informatieve Websites

31Oktober 2016

Leestips

Onderstaand vind je diverse leestips, van wetenschappelijke artikelen tot handreikingen voor schoolleiders. Laat je inspireren!

MUZIEKEDUCATIE DOEN WE SAMEN Donderdag 31 maart werd tijdens een landelijk symposium de eindpublicatie van het project ‘Muziekeducatie doen we samen’ gepresenteerd. Dit project was een unieke samenwerking tussen het Conservatorium van Amsterdam, de Universitaire Pabo van Amsterdam, de Pabo van de Hogeschool van Amsterdam en de iPabo - met als doel een bijdrage te leveren aan de kwaliteitsverhoging van het muziekonderwijs op de basisschool.

Meer informatie:

ahk.nl/fileadmin/download/conservatorium/

muziekeducatie/Muziekeducatie_spreads.pdf

HANDREIKING VOOR SCHOOLLEIDERS: KUNSTZINNIGE ORIËNTATIE OP SCHOOL Wie gaat er over het leerplan voor kunstzinnige oriëntatie? Welke doelen staan centraal? Wie bepaalt die doelen en wie monitort de uitvoerbaarheid ervan? Met de handreiking Kunstzinnige oriëntatie op school biedt het SLO een aantal prikkelende vragen waarmee scholen hun visie en invulling van het leerplan voor kunstzinnige oriëntatie kunnen aanscherpen.

Meer informatie:

kunstzinnigeorientatie.slo.nl/handreiking-

schoolleiders

KUNSTEDUCATIE IN HET TIJDPERK VAN CREATIVITEITHoe wordt creativiteit gedefinieerd in het tijdperk van digitale technologieën? Hoe wordt die creativiteit gestimuleerd en hoe beïnvloedt die creativiteit de beeldcultuur? In deze virtuele conferentie wordt met kritische reflectie gekeken naar het gebruik van technologie om de creativiteit in kunsteducatie te bereiken.

Meer informatie:bit.ly/2cBbPZk

‘DE SOCIAL TEACHER’ Hoe kun je met gebruik van Facebook het groepsgevoel in de klas versterken? Hoe kun je sociale media inzetten om je leerlingen gerichter feedback te geven? Als leerkracht word je steeds meer geconfronteerd met de digitale vooruitgang. In dit boek tonen de auteurs je hoe je tools, zoals Twitter of

Facebook, concreet kunt gebruiken. Ze verzamelen een hele reeks werkvormen en zoeken naar digitale hulpmiddelen die je kunt gebruiken.

De social teacher | Lars Mattys

ISBN 97894629925656

CULTUUREDUCATIE MET KWALITEIT HEEFT GROTE IMPACT OP DE BASISSCHOOLIn opdracht van Cultuurmij Oost en de provincie Gelderland onderzocht Edwin van Meerkerk, cultuurwetenschapper aan de Radboud Universiteit Nijmegen, de rol van de leerkrachten in het provinciale programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Uit het onderzoek blijkt dat deze regeling grote impact heeft op het dagelijkse programma van de leerkracht. Van Meerkerk: “Alle lijntjes komen bij elkaar in de klas: daar moet het gebeuren. Scholen zijn heel verschillend, elk met een eigen onderwijsvisie en zoeken dan ook allemaal iets anders bij de mogelijkheden van kunst en cultuur. In het onderwijs is heel lang gestuurd op zekerheid met inzet van methodes en systemen. Daarom is het lastig voor leerkrachten om het resultaat niet te weten en dat is nu net inherent aan kunstonderwijs. Kunstdocenten kunnen helpen om een onderzoekende houding bij leerkrachten te ontwikkelen. Hun inzet verrijkt het onderwijs.”

Bekijk het volledige onderzoeksrapport:cmkgelderland.info/nieuws/cultuureducatie-met-

kwaliteit-heeft-grote-impact-op-de-basisschoo

32 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Hoe zetten jullie cultuureducatie in? Het schrijven en illustreren van een kinderboeken-schrijver bestaat, voor ons, na uitgifte van het boek niet alleen uit het voorlezen van eigen werk, leesbevordering en promotie. In onze boeken stoppen we altijd een educatief component, bijvoorbeeld: natuurproefjes, quizzen en doe-opdrachten. We komen regelmatig op scholen waar we dan gastlessen geven. We bieden op maat gemaakte programma’s aan met een educatief tintje, dan sluiten we bijvoorbeeld aan bij thema’s of vakgebieden.

Hoe reageren kinderen op jullie komst?Li: Kinderen vinden het heel bijzonder en spannend dat er een schrijver in de klas komt. Ze zijn erg nieuwsgierig naar wat je te vertellen hebt. Leuk is dat sommige kinderen mij bijvoorbeeld op straat of in de bioscoop herkennen. Dat blijft een heel bijzonder gevoel. Soms komen ze zelfs naar me toe om te vertellen dat ze veel geleerd hebben van mijn gastles of boek. Bijvoorbeeld dat vlinders met hun poten proeven. Dat leren is overigens ook wederzijds, ik leer ook veel van de kinderen. Deze ervaringen gebruik ik soms ook in mijn boeken. Daar word ik blij van.

Margot: Ik vind het mooi om te zien dat kinderen zo uitkijken naar je komst. Kinderen zijn ook erg nieuwsgierig, zo kreeg ik laatst de vraag hoeveel ik verdien door te illustreren. Tijdens de gastlessen zijn er soms kinderen die meteen van zichzelf zeggen niet te kunnen tekenen of verhalen te kunnen schrijven. Ik probeer kinderen te motiveren tijdens de lessen dat niets onmogelijk is. Het is fantastisch om te zien dat deze kinderen aan het eind van de les alle eigen twijfels voorbij streven en je ze dan hoort zeggen: ‘Ik wist helemaal niet dat ik dit kon!’. Je hebt dan echt het gevoel dat je wat bijdraagt aan hun ontwikkeling. Bij sommige kinderen zie je bijvoorbeeld dat ze een nieuwe motivatie hebben om boeken te lezen. Interactie met kinderen is de leukste kant van dit beroep. Schrijver en illustrator zijn is immers een vrij eenzaam beroep, het is fijn dat je contact hebt met je doelgroep.

LI LÉFÉBURE EN MARGOT SENDEN Li Lefébure is kinderboekenschrijfster van de ‘Raaf en Papegaai’ boekenserie, ‘Het Magische Wereldfeestenboek’ en van de boekenserie ‘Draakje Donatius’. Daarnaast is Li bezig met een nieuwe serie, waar ze op dit moment nog niet zoveel over mag vertellen.

Margot Senden is grafisch vormgever en illustrator van kinderboeken. Margot is illustrator van de boekenserie ‘Draakje Donatius’ en illustrator van de boekenserie ‘Draakje Donatius’ en ‘Willewete’. Daarnaast verzint Margot veel (wetenschappelijke) doe-opdrachten, proefjes of quizzen die in de boeken verwerkt zitten - en is ze bezig met haar eigen prentenboek. Samen maken ze de boekenserie van het ‘Draakje Donatius’. Momenteel zijn ze bezig met een bundel voor kinderen van 4 tot en met 7 jaar, dat zijn twaalf verhalen met vier liedjes per seizoen één en opdrachten en recepten; en Li heeft een Samen Leren Lezen serie voor drie niveaus (groep 3, 4 en 5) ontwikkeld. Het eerste deel is in mei verschenen. Jenny Bakker is de illustrator van deze serie.

Graag geSIENE gast

”INTERACTIE MET KINDEREN IS DE LEUKSTE KANT VAN DIT BEROEP”

Li en Margot tijdens een workshop op OBS de Speurneus (Landgraaf)

33Oktober 2016

Hoor je van leerkrachten terug dat er na jullie komst wat veranderd is? Li: Soms horen we van leerkrachten dat kinderen weer boeken zijn gaan lezen, soms krijgen we na de les tekeningen opgestuurd. Voor sommige kinderen was dit een leuke leerzame les en doen ze er verder niets meer mee, van anderen hoor je dat

ze ineens fan zijn geworden van onze boeken. Margot: We laten voor de leerkracht lesbrieven achter na ons bezoek. Bij de uitwerking van de lessen hebben we rekening gehouden met de cito-normen en kerndoelen van het primair onderwijs. De leerkracht kan dan vervolgens verder met het materiaal. Het is natuurlijk ook mogelijk om dit al voorafgaand aan onze gastles te doen. Door dit beschikbaar te stellen aan leerkrachten beperken we kinderen niet tot wat wij hebben gedaan tijdens de gastles, maar kunnen leerkrachten uitdiepen op diverse manieren, bijvoorbeeld door de koppeling te maken met vakken zoals wereldoriëntatie.

Wat is jullie achtergrond?Margot: Ik heb gestudeerd aan het conservatorium en heb als onderdeel hiervan een aantal jaren voor de klas gestaan als muziekleerkracht. Daarna ben ik illustratieve vormgeving gaan studeren. Ik heb er toentertijd voor gekozen om mij meer te focussen op mijn illustratieve carrière. De reden hiervoor is dat ze van plan waren de creatieve vakken af te schaffen op scholen. Ik wilde eigenlijk altijd al wel iets met kinderen doen, daarom heb ik deze twee gecombineerd. Ik geef naast het illustreren en co-schrijven van boeken gastlessen illustratie op scholen op zowel basis- als middelbaar onderwijs, het kan zijn dat we dan een boekomslag maken, of dat we samen een tentoonstelling voorbereiden.

Li: Mijn achtergrond is een studie Russisch en Frans, ik heb dus eigenlijk geen achtergrond in het onderwijs. De ervaring die ik in het onderwijs heb, heb ik opgedaan door eigen verdieping. Ik vind het belangrijk kennis over te dragen aan kinderen op een leuke, plezierige en interactieve manier. Op deze creatieve manier blijft het kinderen ook veel langer bij en zo proberen we creativiteit terug te brengen in het onderwijs en kinderen te stimuleren probleemoplossend te werken.

Waarom onderwijs? Het mooiste is om kinderen te treffen in de klas. Je kunt het als schrijver en illustrator hebben

Margot SendenLi Léfébure

“SOMS HOREN WE DAT KINDEREN NA ONS

BEZOEK WEER BOEKEN ZIJN GAAN LEZEN“

>>

34 GOED GeSIEN magazine nummer 4

van boekpresentaties, maar het is veel leuker om met kinderen aan de slag te gaan, gewoon in de klas zelf. Kinderen vinden het heel prettig om het echte gezicht te zien van een kinderboekenschrijver. Dat vinden ze veelal ook erg spannend. Het is een activiteit die ze langer onthouden en bij ze blijft. De lesmaterialen die we ontwikkeld hebben, hebben een toegevoegde waarde, blijkt uit uitvoering. Met het lespakket dat we achterlaten voor de leerkracht, kan de leerkracht zelf aan de slag. We vinden het belangrijk om leerkrachten in te laten zien wat alle mogelijkheden zijn bij het gebruik van onze boeken. Het is een duurzaam project wat langer gebruikt kan worden.

Wat is jullie drijfveer?Li: Het creatieve uit de mens kun je niet uit iemand halen. Je hebt bijvoorbeeld veel fantasie, je wil iets creëren of wat moois maken. Mijn drijfveer is altijd geweest om mooie educatieve boeken te maken. Het hoeft niet perse belerend te zijn, mijn doel is dat kinderen na afloop wat geleerd of gefilosofeerd hebben zonder dat ze dit zelf in de gaten hebben gehad. Dat je ziet dat kinderen blij worden van de boeken en lessen, dat vind ik heel bijzonder.

Margot: Een andere belangrijke drijfveer is om creativiteit terug te brengen naar het onderwijs. Naar mijn idee beperk je kinderen als je alleen maar rekenen of taal zou doen. Door een stukje creativiteit toe te voegen aan bijvoorbeeld leesbevordering, stimuleer je het probleemoplossend vermogen en denkvermogen van een kind. Hoe diverser de activiteiten, hoe meer hersencapaciteit wordt aangesproken en hoe groter je intelligentie wordt. Ieder kind heeft zijn talent. Het is zo fijn dat je er, door middel van creativiteit en cultuureducatie in te zetten, als middel achterkomt dat je veel dingen wel kunt. Dat doet veel voor het zelfvertrouwen en de eigenwaarde van een kind.

Hoe zien jullie het onderwijs van de toekomst?Margot: Ik denk dat het onderwijs veel gedifferen-tieerder zal worden. Dat je op verschillende niveaus les kunt krijgen en er meer aandacht is voor talenten en oog voor het individu. De goede dingen er uit halen, zonder het af te vlakken. Kinderen krijgen dan de kans om door te kunnen groeien.

Li: Wat ik persoonlijk denk is dat er in het onderwijs van de toekomst ruimte komt voor creatieve, praktische werkvormen. Ik heb het gevoel dat kinderen hier ook echt aan toe zijn. Je ziet dat veel scholen hier al op inhaken, sommigen doen dit echter nog helemaal niet. Ik ben op scholen geweest waar leerkrachten al

een flink aantal jaren meedraaiden, je merkt dat zij het moeilijker vinden om met de veranderingen in het onderwijs om te gaan, terwijl kinderen hier al wel aan toe zijn.

Hebben jullie nog tips voor anderen of ervaringen die jullie willen delen? Margot: Wees open naar kinderen, ze begrijpen en snappen veel meer dan dat wij eigenlijk denken. Vaak denken we voor de kinderen en vullen we in wat ze vinden en voelen, maar kinderen zijn veel slimmer dan je denkt.

Li: Luister, kijk naar en leer van het kind. Kinderen kijken door een andere bril naar de wereld dan wij, dat geeft wat ze zien zoveel meerwaarde. Zo liep ik onlangs met mijn zoontje naar de supermarkt, dat is een route die ik vaak loop en waar ik van A naar B loop. Mijn zoontje ziet onderweg vanalles waardoor hij verwonderd wordt of wat hem opvalt, terwijl mij die dingen niet meer opvallen. Mijn boeken worden geboren door het kijken door een andere bril. Ik denk vaak: ik heb het op deze manier nog niet eerder bekeken. De wijsheid van kinderen, daar moeten we veel meer aandacht aan besteden.

Meer info over Li, Margot of

benieuwd naar de boeken?

lilefebure.moart-design.nl

& margot.moart-design.nl

35Oktober 2016

Het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg wordt mede mogelijk gemaakt door:

Goed GeSIEN magazine wordt 3x per jaar onder Limburgse scholen en culturele partners verspreid en is daarnaast ook online te lezen.

Ontvang je het magazine nog niet automatisch en wil je het magazine ontvangen? Stuur dan een e-mail met je adresgegevens naar info@bijsien.nl, o.v.v. ‘Ik wil Goed GeSIEN magazine ontvangen’.

Volgende keer in Goed GeSIEN magazine.. . slotakkoord

35Oktober 2016

In december presenteert Team SIEN in begin van de avond het Slotakkoord CMK 2013-2016. Het slotakkoord is voor bestuurders, icc’ers, leerkrachten en het culturele veld, ter afsluiting van vier jaar CMK in Limburg. Deze avond zal in het teken staan van het delen van alle resultaten en opgedane kennis. Ontdek hoe je cultuur in kan zetten op school, 21e eeuw vaardigheden en deskundigheidsbevordering. Laat je inspireren en verwonderen!

Hou www.bijsien.nl en onze social media kanalen in de gaten voor de laatste ontwikkelingen.

dinsdag 13 december 2016

36 GOED GeSIEN magazine nummer 4

Postbus 7048 | 5980 AA Panningeninfo@bijsien.nl | bijsien.nlfacebook.com/bijsien | instagram.com/bijsien | twitter.com/bij_sien