magazyn oktany / numer 010 / 2014

ISSN 2300-4533

OKTANY.EU / 010 / 2014 / ZANIM NASTA CZAS COBRYOKTANY.EU / 010 / 2014 / ZANIM NASTA CZAS COBRY

002

Redaktor naczelny:Maciej Tarkowski

mail: redakcja@oktany.eu

Public relations:Marcin Gierlicz

mail: marcin.gierlicz@oktany.eutel: +48 609 091 721

Pisz dla nas:Tomasz Szczerbicki

Wiktor Sup-OstrawskiMaciej TarkowskiPiotr Szymaski

Art director / fotograf:Piotr Szymaski

Reklama:mail: reklama@oktany.eu

+48 794 794 218

Wydawca OKtany / Maciej Tarkowski02-647 Warszawa,

ul. Bachmacka 1 m. 12mail: redakcja@oktany.eu

tel: +48 794 794 218

oktany.eufacebook.com/oktany

plus.google.com/+OktanyEutwitter.com/oktanyeuoktany.tumblr.com

Druk:WEMA Sp. z o.o.

OKtany2012-2014 Wszystkie prawa zastrzeone

Dziesity numer Magazynu OKtany!

Skd wzi si stereotyp Polaka pijaka? Warto pochyli si nad tym problemem w kontekcie informacji dotyczcych wypadkw drogowych z udziaem pijanych kierowcw. Niektre zachodnie publikacje donosz, e dawka miertelna alkoholu dla Polakw i Rosjan jest wysza ni dla pozostaych nacji. Zreszt ju od cza-sw redniowiecznych zarzuty te paday pod adresem, nie tylko Polakw Sowian w ogle. Wydaje si, e problem tkwi poczt-kowo nie w iloci przyswajanego trunku, ale jego mocy. Z czasem jednak i w iloci spoywania osignlimy szczyty.

Mieszkacom z nad Wisy nie wystarczao kulturalne delekto-wanie si modym, lekkim winem to byo charakterystyczne dla poudnia Europy. Rodzime, redniowieczne trunki byy mocniej-sze, a dwoma gwnymi napojami alkoholowymi byy mid i piwo. Jak mocny by nasz mid wiadczy relacja woskiego podrnika, ktry rysuje obraz wesela: Prawie wszyscy si upili i byli bardzo nie-bezpieczni. Nie majc wina robi pewien napj z miodu, ktry upija ludzi znacznie bardziej ni wino. Piwo byo natomiast trunkiem niezwykle powszechnym, pitym na co dzie w kadym domu. Przyrzdzano na nim nawet polewki i zupy. Leszek Biay, ksi krakowski tumaczy papieowi, e jego nieobecno na krucjacie do Ziemi witej wynika z tego, i wina ani zwykej wody pi nie moe, przywyky do picia jedynie piwa lub miodu.

W kolejnych stuleciach mid i piwo zaczy traci swoj pozy-cj. Zaczto uwaa piwo za napj posplstwa a mid, od po-cztku XVI wieku zacza zastpowa nowo wdka, ktra przybya do Polski z Europy Zachodniej. Gorzaka wkroczya w wielkim stylu i w XVII i XVIII wieku ju kady folwark posia-da gorzelni, czsto bardzo prymitywn, ale jednak.

W czasach staropolskich mieszkacy Rzeczpospolitej nie pili jed-nak a tak duo. Pod wzgldem spoycia alkoholu znajdowalimy si dopiero w poowie rankingu. Kiedy chopstwo, mieszczastwo i drobna szlachta zachowywali wzgldy umiar, magnaci pozwalali sobie ju na wiele. Z biegiem czasu pijastwo jednak roso i ju pod koniec XVIII wieku stawo si niemal cech narodow. Liba-cje byy norm, byy kulminacj spotka towarzyskich i transakcji handlowych. Rozpijanie chopstwa ma te korzenie w przymusie propinacyjnym dwr mia monopol na produkcj i sprzeda alko-holu, mnoyy si przypadki zmuszania chopw do jego zakupu.

XIX wiek to ju prawdziwie alkoholowa epoka. W caej Europie zwikszaa si ilo karczm i szynkw. Wynalezienio te produk-cj wdki z ziemniakw. Ceny poleciay w d. Wdk pili ju waciwie wszyscy, bez wzgldu na wiek i pe. Moni nic ze-go nie widzieli w rozpijaniu chopstwa. Znaczce s wypowiedzi

003

typu: Jeeli bowiem uycie wdki ma dobroczynnie wywrze wpyw, powinno by regularne i codzienne. Dowodem wrcz szacunku dla chopw bya wypata w wdce! Na Kresach Wschodnich zna-ne s przypadki, e wocianie nie wyszli w pole, gdy nie dostali wczeniej gorzaki. Do smutne s opisy Schultesa, ktry widzia drog wiodc do karczmy, pokryt ludem pci obojga, opiym i tarzajcym si w bocie oraz chopw pracujcych w polu, ktrzy nie mog si prosto na nogach utrzyma.

W miastach pili robotnicy, kupcy, studenci i artystyczna bohema. Wadze nie byy bez winy. W Austro-Wgrzech a 31% dochodw pastwa, z tytuu sprzedanego alkoholu, pochodzio z samej tylko Galicji. Nie zapominano oczywicie o efekcie lecznicznym. Wdk uwaano powszechnie za zoty rodek w leczeniu wszelakich chorb, podawano j nawet niespokojnym niemowltom.

Sytuacja ta budzia oczywicie niepokj. Na polu przeciwdzia-ania aktywnoci wykazyway si koci katolicki i kocioy protestanckie. W Galicji koci zakada przy parafiach bractwa trzewoci, organizowa te misje. Chopi przysigali przed o-tarzem i wsi, e bd si powstrzymywa od picia w adwencie czy Wielkim Pocie. Ksia wraz z animatorami trzewoci na-chodzili te karczmy i uywajc wiconej wody przepdzali pija-kw. Takie argumenty czasem przemawiay, ale na krtko. Potem wikszo wracaa do wdki i pia jej jeszcze wicej.

Czasy Polski Ludowej to ju prawdziwy armagedon. Polacy stali si jednym z najbardziej rozpitych narodw na wiecie. Za pocztki wzrostu pijastwa uznawa jednak naley czas II woj-ny wiatowej. Frustracja, ch odreagowania, brak rozrywek to gwne przyczyny sigania do kieliszka. W latach 40. alkohol by te rodkiem patniczym, bardzo stabilnym.

Pito wszdzie dzie wypaty stawa si okazj, podobnie imie-niny czy inne uroczystoci rodzinne. Poza specjalnymi okazja-mi pito po to aby wprawi si w dobry nastj i uciec od szarej rzeczywistoci PRL-u. Alkohol podnosi wskaniki zadowole-nia spoecznego a butelka naleaa do najpopularniejszych pre-zentw. Nikt te nie przejmowa si jazd po pijanemu. Kuli-sy w 1966 roku pisay: We wsi Bogdanowo skoczya si wiejska zabawa. Sala opustoszaa [] Uwag przechodniw przyku nie-codzienny widok: na placyku przed tancbud stao 200 motocykli, ktrych nikt nie rusza, do ktrych nikt si nie zblia. Waciciele trwali w opotkach. Motocykle na parkingu. Czas zamar. Sprawc okaza si by milicjant z kompanii ruchu, ktry sta sobie opodal parkingu. Widocznie ani jeden waciciel motoru nie by trzewy, a wszyscy dwustu zamierzali jecha po pijanemu do domu. Z kolei w 1967 roku pijani straacy jadcy do poaru wpadli samocho-dem do rzeki. Zwycizca losowania totolotka ze witochowic, z radoci wypi sam 5 litrw wdki i po 6 tyg. wyszed ze szpitala

lepy i guchy. W 1980 roku Trybuna Wabrzyska donosia: Miej-scowi zodzieje, ktrzy okradli sklep GS z wdki, nie mieli pomysu co zrobi z tak iloci trunku. Wobec tego sprzedali j, a nastpnie uzyskane w ten sposb pienidze wydali na wdk.

Nigdy nie byo problemu z dostpem do alkoholu. Produkcj al-koholu trudniy si zarwno firmy, jak i osoby prywatne. Nielegalna produkcja w azienkach, warsztatach czy stodoach kwita. Czsto cae wioski zajmoway si tym procederem. W 1978 roku jeden punkt sprzeday alkoholu przypada na 631 osb, co czynio Polsk krajem najlepiej zaopatrzonym na caym kontynencie.

W poowie lat 60. odnotowano 1,5 mln alkoholikw, 10 lat pniej 3 mln. Zjawisko picia wrd nieletnich to nie tylko dzisiejszy pro-blem. W 1965 roku przeprowadzono ankiet w warszawskich szko-ach. Wdk pito ju powszechnie w wieku 17 lat, wino 14 lat, a po piwo sigali nawet 11-letni chopcy. W latach 80. alkohol w budecie domowym wyprzedza wydatki na higien czy ubrania i obuwie.

Wadza ludowa z rnymi efektami walczya z alkoholizmem. W pierwszych latach komunizmu wadza skupia si na walce z nie-legalnym obrotem alkoholem. Sprzeda wdki bya dla pastwa bardzo dochodowa i nie specjalnie palono si do zmniejszenia jej dystrybucji. Z czasem, kiedy alkoholizm zachacza o plag odbijajc si na gospodarce, podjto mao skuteczne dziaania. Podnoszono ceny, sprzedawano wdk w mniejszych pojemnociach. W latach 80. zwalczano pijastwo metodami administracyjnymi, poprzez okrelanie godzin i iloci sprzeday trunkw. Prbowano zastpowa wdk piwem, ale z powodu jakoci tego drugiego odnioso to marny skutek. Zreszt zarwno wdka jaki i piwo byo podej jakoci, na-prawd dobre towary przeznaczano na eksport.

Pierwsze dziesiciolecie III RP to zmiana lidera. Piwo wyprze-dza w iloci sprzeday wdk. Mimo to Polska nadal znajduje si w grupie krajw o najwyszym spoyciu czystego alkoholu w przeliczeniu na osob doros.

Nie dziwi, w kontekcie przytoczonych faktw, e widz marne szanse na szybkie rozwizanie problemu pijanych kierowcw po-wodujcych tragedie na drogach. Tylko zmiana mentalnoci moe odmieni obecny stan rzeczy. Wydaje si jednak, e nikomu na tym nie zaley, bo walka z tradycj pijastwa to walka z wiatrakami.

Zapraszam do zapoznania si z dziesitym zeszytem Magazynu OKtany.

Maciej Tarkowski i redakcja Magazynu OKtany

Bibliografia:

A. Chwalba, Historia Polski 1795-1918, Krakw 2001

Obyczaje w Polsce, pod redakcj A. Chwalby, Warszawa 2004

W. Kot, PRL jak cudnie si yo, Pozna 2010

Sayan, Krtka historia pijastwa w Polsce, 2011

004

006 / CARROLL SHELBY / ZANIM NASTA CZAS COBRY

026 / RAPIDA E SEMPLICE / KODA RAPID SPACEBACK

040 / DO ZAKOCHANIA 1 KROK / BMW 1

052 / ZAPIEKANKA / NISSAN MICRA

66 / NOTE (S) / NISSAN NOTE

088 / WITO BARBARY PATRONKI GRNIKW / BARBRKA 2013

005

006 / 026 / 066 / 088

06

Carroll Shelby zanim nasta czas Cobry

Wiktor Sup-Ostrawski, zdjcia dziki uprzejmoci: Louis Galanos i www.virhistory.com

07

08

Carroll Shelby to osoba znana w wiecie motoryzacji, szcze-glnie za spraw legendarnej Cobry czcej w sobie to, co po obu stronach Atlantyku najlepsze. Zgrabne nadwozie stylizo-wane na Ferrari 166MM Barchetta wyprodukowane przez bry-tyjskie zakady AC Cars z potnym fordowskim V8. Kim by czowiek, ktry rzuci wyzwanie Il Commendatore z Modeny? Najpierw za spraw Cobry, potem kierujc teamem Forda GT w batalii z Ferrari, rozgrywanej na torach wiata z per w koro-nie w postaci 24 h LeMans. Warto przyjrze si uwaniej drodze jak przeby Carroll Shelby, zanim nastay czasy Cobry.

09

010

Carroll Shelby urodzi si 11 stycznia 1923 roku w miejsco-woci Leesburg w stanie Teksas. Pomimo tego, e w trakcie swojego bujnego ycia spdzi sporo w podrach, na zawsze pozosta Teksaczykiem. Jego zainteresowanie motoryzacj sigao wczesnych lat mod