makedonya cumhur İyet İ Ülke raporuhedefi olmu ştur. karma şık bir etnik yapıya sahip olan...

MAKEDONYA ÜLKE RAPORU

1

KONYA TİCARET ODASI

MAKEDONYA CUMHURİYETİ ÜLKE RAPORU

Etüd-Araştırma Servisi Mart 2007


2

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM I

MAKEDONYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1.1. Ülke Kimliği.........................................................................................................................4

1.2. Kısa Tarihçe .........................................................................................................................5

1.2. Siyasi Yapı ...........................................................................................................................5

BÖLÜM II

GENEL EKONOMİK DURUM

2.1. Temel Ekonomik Göstergeler ..............................................................................................8

2.1.1.Büyüme .......................................................................................................................9

2.1.2. Enflasyon....................................................................................................................9

2.1.3. Döviz Kuru.................................................................................................................9

2.1.4. Cari Denge................................................................................................................10

2.2. Ekonomideki Belli Başlı Sektörler.....................................................................................10

2.2.1. Madencilik ve Melalurji ..........................................................................................10

2.2.2. Enerji ........................................................................................................................10

2.2.3. Kimyasal Ürünler .....................................................................................................11

2.2.4. İnşaat ve İnşaat Malzemeleri ....................................................................................11

2.2.5. Makine İmalat ve Elektronik Sanayi ........................................................................11

2.2.6. Tekstil .......................................................................................................................12

2.2.7. Tarım ........................................................................................................................12

2.2.8. Gıda Sanayi...............................................................................................................12

2.2.9. Turizm ......................................................................................................................13

2.2.9. Bankacılık-Finans.....................................................................................................13

2.3. Dış Ticaret ............................................................................................................................14

2.3.1. Makedonya’nın Dış Ticaret Politikası......................................................................14

2.3.2. Makedonya’nın Dış Ticaretinin Genel Durumu.......................................................15

2.3.3.Makedonya’nın Serbest Ticaret Anlaşmaları. .......................................................... 15

2.4.Yabancı Sermaye...................................................................................................................15


3

BÖLÜM III

TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ

3.1. Dış Ticaret İstatistikleri (Ülkenin istatistiklerine göre, Dolar bazlı)..................................17

3.2. Türk Firmalarının Yatırımları ............................................................................................18

3.3. Müteahhitlik Hizmetleri .....................................................................................................19

3.4. Türk Eximbank Kredileri ...................................................................................................19

3.5. Ticari ve Ekonomik İlişkilerde Karşılaşılan Sorunlar.. ......................................................19

3.6. İşbirliği İmkanları...............................................................................................................20

3.7. Ticari ve Ekonomik Nitelikli Anlaşmalar ..........................................................................20

3.8. İhracatçılarımızın İrtibat Kurmasında Yarar Görülen Kurum ve Kuruluşlar.....................21

3.9. Öneriler ve Düşünceler.......................................................................................................21

KAYNAKÇA……………….………………………………………………………………22


4

BİRİNCİ BÖLÜM

MAKEDONYA HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1.1. ÜLKE KİMLİĞİ

Resmi Adı: Makedonya Cumhuriyeti Yönetim Biçimi: Cumhuriyet Başkent: Üsküp (Skopje) Cumhurbaşkanı: Branko Crvenkovski Başbakan: Vlado Buckovski Komşuları: Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan, Arnavutluk Yüzölçümü: 25.333 km² Nüfusu: 2.1 milyon Nüfus Artışı: % 0,26 Etnik Yapısı: Makedon (%66,5), Arnavut (%25,1), Türk (%3,5), Romen (%2,7), Sırp (1,8) Diller: Makedonca (%70), Arnavutça (%21), Türkçe (%3), Sırpça-Hırvatça (%3),

diğer %3 Dinler: Makedonya Ortodoksları (%67), Müslümanlar (%30), diğer (%3) Başlıca Kentleri: Kalkandelen, Manstır, Veles, Ştip, Ohrid, Gostıvar, Kumanova. Para Birimi: Makedon Dinarı (MKD) Para Kuru: 1 $ = 47,5942 MKD (8 Haziran 2006) Saat Farkı: Türkiye saati -1


5

1.2. KISA TARİHÇE

Eski Yugoslavya’dan çatışma olmaksızın ayrılan tek ülke olan Makedonya, bağımsızlığını

kazandığı 1991 yılından itibaren iç ve dış politikasını çok hassas dengeler üzerine oturtmuştur.

Karmaşık bir etnik yapıya sahip olan Makedonya, adını, kimliğini ve ayrı bir ulus olduğunu

tanımayan komşu ülkelerle çevriliydi. Bağımsızlık ilanıyla birlikte ülke nüfusunun ¼’inin

oluşturan Arnavutların Makedonya içinde bir sorun teşkil etmesi de bölge halklarının

huzursuzluk yaşayacağının habercisi olmuştur.

Balkanların etnik yapı çeşitliliği açısından en karmaşık sorunu olan Makedonya,

Yugoslavya’nın parçalanması sürecinde de Yeni Makedonya Sorunu olarak anılmaya

başlamıştır. Makedonya’nın bağımsızlığı Türkiye tarafından biraz geç olsa da tanınırken, bu

bağımsızlık Sırbistan ve Yunanistan açısından endişe uyandırmıştır. Özellikle Yunanistan’ın

yeni kurulan devlet ismine kendisinden toprak talebi geleceği kaygısıyla uzun süre muhalefeti

aşılamamış, Yunanistan Makedonya’yı ancak 1995’te ABD’nin arabuluculuk yapması ile

tanımıştır. Bu çerçevede Makedonya Birleşmiş Milletlere “Eski Yugoslavya Cumhuriyeti

Makedonya” adıyla üye olmuştur.

Makedonya bağımsızlık sonrasında Bulgaristan, Yunanistan ve Sırbistan arasındaki rekabetin

hedefi olmuştur. Karmaşık bir etnik yapıya sahip olan Makedonya’nın dış politikası da

Bulgaristan, Yunanistan ve Arnavutluk gibi komşularıyla arasında bulunan Makedon azınlıkları

sorunuyla şekillenmiştir.

1.3. SİYASİ YAPI

Makedonya yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin ayrılığı ilkesine dayalı parlamenter bir

demokrasidir.Anayasa ülkenin en yüksek yasasıdır.

Cumhurbaşkanı beş yıllık bir dönem için halkoyu ile seçilir. Cumhurbaşkanı başbakanı atar.

Kabine ya da bakanlar kurulu Sobranje'de salt çoğunluk göre seçilir.

Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı devletin başıdır, Cumhuriyeti temsil eder, Makedonya orduları

başkomutanıdır ve milli güvenlik konseyine başkanlık eder. Cumhurbaşkanı genel, gizli ve

doğrudan seçimle beş yıllık bir dönem için üst üste en fazla iki kez seçilir. Cumhurbaşkanının

bazı görevleri şunlardır: Hükümetin kurulması için gerekli işlemleri gerçekleştirmek,

büyükelçilerin ve diğer diplomatik görevlilerin atanması ya da görevden alınması ile ilgili

kararnameleri hazırlamak; yargıçlar arasında anayasa mahkemesi ve cumhuriyet yargı konseyine

üye seçilmesi teklifinde bulunmak; güvenlik konseyi üyelerini atamak, vb.

Yürütme

Yürütme gücü başbakan ve bakanlardan meydana gelen hükümettedir. Cumhurbaşkanı

başbakanı atar, bu atama meclisin onayına tabidir. Hükümet meclisteki tüm milletvekili sayısının

salt çoğunluğu ile seçilir. Hükümet günlük hükümet işlerini yapar ve meclise karşı sorumludur.

Meclise yasa teklifleri sunar ve yasama organınca onaylanan yasa ve düzenlemelerin nasıl


6

uygulanacağını kararlaştırır. Hükümet ayrıca kararnameler hazırlar ve yasaların uygulanması ile

ilgili diğer düzenlemeleri gerçekleştirir. Bunlara ek olarak hükümetin anayasa ve kanunlar

çerçevesinde kamu görevlilerini göreve atama ya da görevden alma yetkisi vardır. Hükümet

bakanlardan ve yasaların belirlediği diğer mülki erkandan oluşur.

Yasama

Yasama gücü Sobranjeadlı 120 üyeli meclistedir. 120 üyenin 85'i doğrudan halkoyu ile, 35'i

ise partilerin nispi oy oranlarına göre dört yıllık bir dönem için belirlenir. Meclis Üsküp'te

toplanır ve yasalar, önergeler hazırlamak; uluslararası anlaşmaları onaylamak vb. işleri yürütür.

Yargı

Yargı gücü mahkemelerdedir. 1995 Mahkeme kanununa göre 27 bidayet mahkemesi, 3

temyiz mahkemesi ve bir yüksek mahkeme vardır. Ayrıca üyeleri Sobraine tarafından seçilen bir

anayasa mahkemesi de mevcuttur. Mahkemeler özerk ve bağımsızdır. Hakimler anayasa, yasalar

ve anayasaya uygun olarak onaylanmış uluslararası anlaşmalara göre karar verirler. Mahkeme

tipleri, mahkemelerin görev ve yetki alanları, kuruluşları, fesihleri, örgütlenmeleri ve oluşumları

ile izleyecekleri süreçler Sobraine temsilcilerinin 2/3'ünün oyu ile onaylanan bir yasa tarafından

belirlenmektedir. Sobraine yargıçların dokunulmazlıklarını da güvence altına alır. Bir yargıcın

görev ve yetkileri diğer kamu görevleri ya da siyasi bir parti üyeliği ile kıyaslanamaz.

Yargıçların siyasi etkinlikte bulunmaları yasaktır. Makedonya Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi

ülkedeki en yüksek mahkemedir ve diğer mahkemelerin yasalarla uyum içinde çalışmalarını

sağlar.


7

İKİNCİ BÖLÜM

GENEL EKONOMİK DURUM

Makedonya, Orta ve Doğu Avrupa’yı Güney ve Güneydoğu Avrupa ile bağlayan önemli

ulaşım yollarının kesiştiği bir noktada bulunan ve Dünya Bankası tanımlamalarına göre aşağı-

orta milli gelir seviyesinde yer alan bir ülkedir. Ülkenin bir yandan denize açılımı olmaması ve

diğer yandan da ekonomisinin dışa açıklığı (dış ticaret, GSYİH’nin yüzde 90’ına tekabül

etmektedir), Makedonya’nın küresel ekonomideki gelişmelere büyük ölçüde bağımlı bir şekilde

hareket etmesine yol açmaktadır. Bu durumun olumlu yanları olduğu kadar, olumsuz sonuçları

da olmuş ve Makedonya özellikle son 10 yıl içerisinde büyük ölçüde dış kaynaklı ekonomik

krizlere sıklıkla maruz kalmıştır.

Makedonya Cumhuriyeti parlamenter demokrasiyi kurma sürecinde ihracat merkezli açık

ekonomiye geçişi hedef edinmiştir. Bu süreç içinde, özel mülkiyetin dokunulmazlığı ve dış

ticaretin serbestleştirilmesi de ekonominin temel vasfı olmuştur. Hükümet, artan üretimin temeli

olan makroekonomik istikrarı yakalamak için gerekli koşulları sağlamaya büyük önem

vermektedir ve ekonominin yeniden yapılandırılması için ihracat artışını temel faktör olarak

görmektedir.

Geçiş süreci yaşamı her yönüyle etkilemiştir. Yani, gerçekleştirilen değişiklikler mülkiyet ile

sınırlı kalmamış; bunun yanında para sistemi, mali sistem, vergi ve gümrük sistemi ve dış ticaret

sisteminde değişiklikler yaşanmıştır. Keza, bu reformlar kamu yönetiminde, yasamada, yargıda,

eğitimde, sağlıkta ve çevre korumada da gerçekleşmektedir.

Makedonya Cumhuriyeti’nin Avrupa iktisadi entegrasyon sürecinde yer alabilmesi için

gereken koşulların yerine getirilmesi de Makedon hükümetinin temel öncelikleri arasında yer

almaktadır. Bu dönemde, Makedonya çabalarını, özellikle ticaret politikası öncelikli olmak

üzere, yasalarını Avrupa Birliği’ninkilerle yakınlaştırma sürecini hızlandırmaya, ekonomisini

Avrupa pazarı kaynaklı tehditlere hazırlamaya, OECD ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmeye ve

Dünya Ticaret Örgütü üyeliğine yoğunlaştırmıştır.

Makedonya, komşularıyla olan ekonomik ilişkilerini geliştirebilmek ve serbest ticareti

yerleştirebilmek amacıyla, eski Yugoslav Cumhuriyetleri, Bulgaristan, Türkiye ve EFTA ile

Serbest Ticaret Anlaşması imzalamıştır. Makedonya, son olarak Arnavutluk ile bir STA

akdetmiş, Bosna Hersek ile ise parafe etmiştir.

Hizmet sektörü, Makedonya ekonomisinin yüzde 60’ına karşılık gelmektedir ve özellikle

ticaret, taşımacılık ve telekomünikasyon alanlarında yoğunlaşmaktadır. Makedonya’nın planlı

ekonomiden pazar ekonomisine geçiş sürecinde sanayinin ekonomi içerisindeki payı ciddi bir

oranda azalmış ve 1990’lı yıllarına basında yüzde 45 iken 2004 itibariyle yüzde 26’ya inmiştir.

Sanayide ağırlık demir-çelik, tekstil ve metalürjidedir. Tarım sektörünün ise GSYİH’deki payı

yüzde 14’tür.


8

Son dönemlerde yaşanan siyasi istikrarsızlıklara rağmen Makedonya’nın uygulamaya

koyduğu ekonomik reform programında olumlu ilerlemeler kaydedilmiştir. Bununla birlikte

ülkenin büyüme oranlarının halen istenen seviyeye ulaşamamış olması ve ekonomiye giren

doğrudan yabancı yatırımın yetersiz kalması nedeniyle Makedonya’da yatırım ortamının

iyileştirilmesine ve özel sektörden güç alan bir büyüme eğilimi sağlanmasına ihtiyaç olduğunu

söylemek mümkündür.

Makedonya hükümetinin temel öncelikli amacı Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyeliktir. Nisan

2001’de AB ile istikrar ve işbirliği Anlaşması’nı imzalayan Makedonya, Nisan 2004 itibariyle de

tam üyelik için başvurusunu yapmıştır.

2.1. TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER

GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 16.91 milyar $ (2006)

GSYİH - reel büyüme: %4 (2006)

GSYİH - sektörlere göre: Tarım: %13, Endüstri: %27.7, Hizmet: %59.3 (2006)

Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %3 (2006 )

İş gücü: 880,000 (2006)

İşsizlik oranı: 35% (2006)

Endüstri: Kömür, metalik krom, kurşun, çinko, ferronikel, tekstil, ahşap ürünler, tütün

Endüstrinin büyüme oranı: %3.5 (2006)

Elektrik üretimi: 6.271 milyar kWh (2005)

Elektrik tüketimi: 7.933 milyar kWh (2005)

Elektrik ihracatı: 0 kWh (2005)

Elektrik ithalatı: 1.662 milyar kWh (2005)

Tarım ürünleri: Pirinç, tütün, buğday, mısır, darı, pamuk, susam, dut yaprağı, narenciye,

sebzeler, sığır, domuz, kümes hayvanları, koyun

İhracat: 2.341 milyar $ (2006 verileri)

İhracat ürünleri: Meyve ve sebzeler, tütün, şarap, et ve canlı hayvan, madenler

İhracat ortakları: Sırbistan ve Karadağ %22.5, Almanya %17.8, Yunanistan %15.3, İtalya

%8.3 (2005)

İthalat: 3.631 milyar $ (2006 )

İthalat ürünleri: Makine ve parçaları, motorlu araçlar, gıda maddeleri, konserveler, kimyevi

maddeler, pamuk, traktör ve ziraat aletleri

İthalat ortakları: Rusya %13.2, Almanya %10.4, Yunanistan %9.2, Sırbistan ve Karadağ %8.2,

Bulgaristan %7.3, İtalya %6 (2005)

Dış borç tutarı: 2.138 milyar $ (2006)


9

2.1.1. Büyüme

2000 yılında yüzde 4.5 oranında büyümüş olan Makedonya ekonomisi, bir sonraki yıl

ülkenin yasamış olduğu iç istikrarsızlıklardan son derece olumsuz bir yönde etkilenmiş, mali

yapı ve ödemeler dengesi bozulmuş, reform sürecinde bir duraklama yasanmış ve GSYİH, yüzde

4.5 oranında küçülmüştür. Buna rağmen enflasyonun kontrol altında tutulabilmesi ve döviz

kurunun istikrarını koruması olumlu olarak değerlendirilmektedir.

Krizin olumsuz etkileri 2002 yılında da devam etmiş ve azalan sanayi üretimi nedeniyle

ekonomik büyüme sadece yüzde 0.9 oranına gerçekleşebilmiştir.İlerleyen yıllarda ise Makedon

ekonomisinin hızla toparlandığı görülmektedir. İç koşulların istikrar kazanması, bölgesel

ekonomilerin gelişmesi ve hizmet sektörünün güç kazanması sayesinde 2003 yılında büyüme

oranı yüzde 2.8’e yükselmiştir. Bu süreç 2004 yılında da devam etmiş ve büyüme yüzde 4.1

olarak gerçekleşmiştir.

2005 yılında yüzde 4.0 oranında büyüyen Makedon ekonomisinin 2006 yılında da %4

oranında büyümüştür. Makedon ekonomisinin 2007 yılında ise hız kazanarak yüzde 4.5

seviyesine çıkması beklenmektedir. Sınai üretimdeki (özellikle demir-çelik sektöründe) artış ve

düşük faiz oranları sayesinde artan yatırımlar, büyümenin itici gücü olmaktadır. Bununla birlikte

yatırım ortamının halen istenen seviyeye gelmemiş olması ve uygulanmakta olan sıkı mali ve

politikalar büyümenin hızını kesen etkenler olarak görülmektedir.

2.1.2. Enflasyon

Gıda fiyatlarındaki düşüşün, uluslararası piyasalarda artan petrol fiyatlarını karşılaması

nedeniyle Makedonya’da 2005 yılında sıfıra yakın bir oranda gerçekleşmiştir. Ancak Merkez

Bankası’nın son aylarda para politikalarında daha gevsek bir uygulamaya geçmesi ve sınai

üretici fiyatlarının artması nedeniyle 2006 yılında enflasyonist etkilerin söz konusu olduğu

gözlemlenmektedir. Bununla birlikte tütün ürünleri ve elektrik fiyatlarına yapılan zamların da

enflasyonu yukarı çekmesi beklenmektedir. 2006-2007 döneminde yıllık enflasyon oranının

yüzde 3 civarında seyretmesi öngörülmektedir. Bununla birlikte Makedonya’nın tüm geçiş

ekonomileri arasında enflasyon açısından en kuvvetli istikrarı sağlamış olan ülkelerden birisi

olduğunun da altı çizilmelidir.

2.1.3. Döviz kuru

Makedonya’nın para birimi olan “Dinar”, Euro’nun değerine sabitlenmiş (“peg”)

durumdadır. Bununla birlikte Makedonya’nın Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapmış olduğu

anlaşmaya göre parasal politikalarda döviz kuru istikrarına öncelik verilmektedir. Ülkeye

doğrudan yabancı yatırımlar aracılığıyla girmekte olan dövizin kur üstünde yaratmakta olduğu

baskı Merkez Bankası müdahaleleri ile giderilmektedir. Enflasyonun sıfıra yakın, büyümenin

düşük olması ve mevcut cari açık nedeniyle önümüzdeki dönemde Makedonya’nın daha esnek

bir kur rejimine geçmesi muhtemel görülmektedir.


10

2.1.4. Cari denge

Makedonya’da cari açığın GSYİH’ye oranı 2004 yılında yüzde 7.7 iken 2005 yılı itibariyle

yüzde 1.4’e inmiş durumdadır. Bunun sebebi ise ticaret açığının kapanmaya başlaması ve ülkeye

giren net transferlerdeki artıştır. Ancak yüksek petrol fiyatları nedeniyle önümüzdeki dönemde

ticaret açığının tekrar büyümeye başlaması beklenmektedir. 2006 yılında ise cari açık/GSYİH

oranı yüzde 4.2 seviyesindedir.

2.2. EKONOMİDEKİ BELLİ BAŞLI SEKTÖRLER

2.2.1. Madencilik ve Metalürji

Yeraltı kaynakları açısından oldukça zengin olan Makedonya’da kursun-çinko (Zletovo,

Sasa ve Toranica’da), bakır (Bucim’de), demir mineralleri, manganez, nikel, krom, altın,

titanyum ve uranyum bulunmaktadır. Özellikle kursun ve çinko üreten tesislerin ivedilikle

yenilenmesi gerekmektedir. Madencilik, GSYİH’ye yüzde 3 oranında katkıda bulunmaktadır.

Üretimin yüzde 70’i AB ülkelerine ve ABD’ye ihraç edilmektedir. Metalürji ise GSYİH’ye

yüzde 5.4 ve ülkenin toplam ihracatına yüzde 2.37 oranında katkıda bulunmaktadır.

Madencilik ve metalürji sektörü halen kapasitesinin altında çalışmaktadır. Sektördeki

firmaların teknolojisinin yenilenmesi ve enerji tasarrufu sağlayacak teknolojilere geçiş

düşünülmektedir. Mevcut fabrikalar arasında en önemlileri şunlardır:

- Üsküp Demir-Çelik Fabrikası [1.2 milyon ton sıcak ve soğuk haddelenmiş çelik]

- HEK Yugohrom (Jegunovce) [80.000 ton çelik alasımlar] – özelleştirildi

- FZC 11 Oktomvri (Kumanova) [200.000 ton çelik üretimi] - özelleştirildi

- Jenimak (Kavadarci) [14.500 ton ferro-nikel üretimi] - özelleştirildi

2.2.2. Enerji

Makedonya’nın kömür rezervleri oldukça zengindir. Ancak mevcut kömür düşük kalitedir

ve metal islemede kullanılan kok kömürü ve antrasit ithal edilmektedir. Diğer yandan 221 km.lik

Selanik-Üsküp petrol boru hattı projesi 1999’da başlatılmış ve Hellenic Petroleum tarafından

gerçekleştirilen projeye EBRD (Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası) kaynak sağlamıştır. Boru

hattının 2.5 milyon ham petrol taşıması ve petrolün taşınacağı Okta rafinerisinin Sırbistan ile

Bulgaristan’a petrol satışı yapması beklenmektedir.

910 km.lik AMBO projesi ise Burgaz limanı, Makedonya ve Arnavutluk’un Vlore limanı

hattını inşa ederek Kafkaslardaki petrolün Avrupa’ya nakledilmesini hedeflemektedir. 1.2 milyar

dolarlık projenin inşasına 2005 yılında başlanmıştır.

Hidroelektrik santrallerin enerji üretimine katkısı sebebiyle, mevcut santrallerin yenilenmesi

ve yenilerinin inşasının karar mekanizması olan Makedonya Elektrik Kurumu’nun

özelleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Vardar Vadisi’nde kurulması öngörülen barajların

yanı sıra, Mala nehrinin Üsküp-Debar-Ohri şehirleri sınırları içinde kalan bölümünde Bsohkov


11

Most Hidroelektrik santralinin inşası hedeflenmektedir. Ayrıca Vrutok, Raven, Vrben,

Globacica, Tikves, Shpilje hidroelektrik santrallerinin yenilenmesini içeren projeye Dünya

Bankası 25 milyon Dolar tutarında kredi sağlamaktadır. Enerji nakil hatlarının inşası Makedonya

içinde enerji alt yapısının güçlendirilmesinde önem taşımaktadır. Bu projelerin hazırlık

çalışmaları sürmektedir.

2.2.3. Kimyasal Ürünler

Kimya sektöründe üretimde kullanılan ham maddelerin yüzde 90'ı yurtdışından temin

edilmektedir. Sektöre yeterli yatırım sağlanamamaktadır. Sanayi üretiminin yüzde 10’unu

oluşturan sektör, ürünlerinin yüzde 5’ini ihraç etmektedir. Diğer sektörlere hammadde sağlayan

kimya sanayinin GSYİH’ye katkısı yüzde 13 oranındadır.

Sektör yılda ortalama 2.5 milyon ton petrokimya ürünü, 1,800 ton ilaç, 2,700 ton sabun,

2,600 ton kozmetik, 38,000 ton deterjan, 120,000 ton karma gübre, 204,250 ton temel kimyasal

üretmektedir. İlaç sektöründe yabancı yatırımlar bulunmaktadır. ICN Corporation firması

(ABD), Makedon ilaç üreticisi OHIS ile ortaklık kurarak 15 milyon Dolar tutarında yatırım

gerçekleştirmiştir. Bu ortaklık sonucu kurulan ICN Makedonija geniş spektrumlu ilaç üretimi

yapmaktadır. Alpha Plan (Almanya) ve Saxonia Medical (Almanya) OHIS ile ortaklık kurmuş ve

Alman pazarına yönelik üretime başlamıştır.

2.2.4. İnşaat ve İnşaat Malzemeleri

Makedonya’da 1998-1999 döneminde Treska Hidroelektrik Santrali, Demirkapı-Gevgelija

otoyolu inşaatı ve diğer altyapı projelerinin etkisiyle inşaat sektörü ivme kazanmıştır. 1999

yılında hükümet Kosova bölgesini de kapsayan ucuz konut projesini başlatarak sektöre katkıda

bulunmuştur. Firmalar Ortadoğu, Almanya, Doğu Avrupa, Rusya ve eski Yugoslav

Cumhuriyetleri’nde projelerde görev almaktadır.

İnşaat malzemesi üretimi için hammaddeler ülkede mevcuttur. Strumitsa'da kalsiyum

karbonat, Kriva Palanka'da betonit, Bitola'da kuartz yatakları bulunmaktadır. Cementarnica Usja

ülkenin tek çimento fabrikası Titan Cement (Yunanistan) tarafından satın alınmıştır. Ülkede

seramik sanayi de oldukça gelişmiştir. Radikal (Debar) adlı fabrikada yıllık 16,000 ton ham alçı

ve 450,000 ton pişirilmiş alçı üretilmekte, Vosje (Üsküp) adlı fabrikada da yıllık 1 milyon ton

portland çimentosu üretilmektedir.

2.2.5. Makine İmalat ve Elektronik Sanayi

Dayanıklı tüketim malları, sanayi üretiminin yüzde 10.5’ini oluşturmakta ve elektrikli ev

aletleri (yüzde 5.1), binek araçları (yüzde 1.4), mühendislik (yüzde 0.8) olmak üzere üç grupta

toplanmaktadır. Binek araçları üretiminde en önemli firmalar Mlaz-treyler fabrikası (Bogdancı),

Ruen (Kochani), Zastava AGP (Ohri), FAS 11 Oktomvri (Üsküp) ve MZT Hepos (Üsküp) olarak

sıralanmaktadır. Elektrikli cihaz üretiminde baslıca firmalar ise Frinko (Bitola), Dinamo-Levu

(Veles), Tehnozavod (Delchevo), Eurotek village Aldacı (Krushevo) olarak belirtilmektedir.


12

2.2.6. Tekstil

Makedonya’da toplam işgücünün yüzde 27’sini istihdam eden sektörün baslıca merkezleri

Tetova, Stip ve Strumica’da yer almaktadır. İplik sektöründe faal olan baslıca kuruluşlar;

Jugoteks (Strumica), Makedonka (Stip), Strumickanka (Strumica), Veteks (Veles)’dir. Hazır

giyimde ise Teteks (Tetovo), Astibo (Stip), Oteks (Ohri), Nokateks (Veles) firmaları

aktiftir.Tekstil üretiminin yüzde 70'i AB ve ABD’ye ihraç edilmektedir. Sektörde model

çeşitlendirilmesine ve teknolojik yenilemeye ihtiyaç duyulmaktadır.

Makedonya’daki deri isleme tesislerinin teknolojisi oldukça yenidir. Ülkede ayakkabı üretimi

de gelişmiştir, yılda 7 milyon çift ayakkabı üretilmektedir. CIK (Kumanova) adlı fabrikada yıllık

üretim 3 milyon çift, Gazela (Üsküp)'da ise 2.5 milyon çifttir. Üretimin yüzde 80’i Almanya,

İtalya, ABD ve Hollanda pazarlarına ihraç edilmektedir.

2.2.7. Tarım

Ülkenin uygun iklim şartları, gelişmiş bir tarım sektörünün oluşumuna yol açmıştır. Tarım

sektörü GSYİH’nin yüzde 11.9’unu ve toplam istihdamın yüzde 24.3’ünü karşılamaktadır.

Ülkede islenilebilir toprak 1.3 milyon hektardır. 1999’da yürürlüğe giren kanun, bireylere toprak

mülkiyeti hakkı tanınmaktadır. Kanun uzun vadeli toprak kiralama hakkı ve islenebilir toprak

için 40 yıla, hayvancılık yapılacak toprak kullanımı için 20 yıla varan vergi muafiyetleri

vermektedir.

Tütün, tarım sektöründeki ihracata yönelik en önemli üründür. Yıllık üretimi ortalama 30,000

tondur. Baslıca 20 firmanın ürettiği 20,000 ton tütünün yüzde 50’si ihraç edilmektedir. 1998’den

bu yana devlet desteğindeki azalmaya paralel olarak üretimde düşüş kaydedilmektedir.

2.2.8. Gıda Sanayi

Makedonya’da gıda sektörünün geliştirilmesi, ülke ekonomisi için büyük önem taşımaktadır.

Ülkede yılda 25,000 ton islenmiş meyve ve 30,000 islenmiş sebze üretilmektedir. Bu üretimin

yüzde 90’ı ihracata yöneliktir. Hedef pazarlar AB ve komşu ülkelerdir. Sebze ve meyve üreten

baslıca firmalar PTP Makedonija (Negotina), ZIK Vinojug DOO Zora (Gevgelija), ZIK Strumica

DOO Moska Pijade (Strumica), Vitaminka (Prilep) olarak sıralanmaktadır.

Değirmencilik ve fırıncılık alanında 15 devlet firması ve 150 özel firma çalışmaktadır. 12

büyük ve 250 küçük özel tesiste yılda ortalama 46,000 ton seker ve 38,000 ton sekerli mamuller

üretilmektedir. Bu üretimin yüzde 50'si ihraç edilmektedir. Seker ve sekerli mamüllerin

üretiminde baslıca firmalar Evrapa (Üsküp), Kras Progres (Bitola), Agroplod (Resen), Jadran’dır

(Negotina).

Ülkede yılda üretilen 230,000 ton şarabın 100,000-120,000 tonluk kısmı Almanya, İngiltere,

İsveç, Japonya, Kanada, ABD, Fransa’ya ihraç edilmektedir. Ülkenin kuzey bölümü kırmızı

şarap, sıcak güney bölümü ise beyaz şarap için uygun koşullara sahiptir.


13

Yıllık bira üretimi 1,800,000 hektolitredir. Üsküp, Prilep ve Bitola'da bira fabrikaları

bulunmaktadır. Dünya Bankası kredisini alma ön koşulu olan zarar eden kuruluşların

özelleştirilmesi çerçevesinde Bitola’da bulunan Bitola Brewery firması Ocak 2000’de Kenri

GmbH (İsviçre) tarafından 51,000 Dolar’a satın alınmıştır. Kenri kurumun 2.4 milyon Dolar

tutarındaki borcunu da ödemeyi kabul etmiştir ve mevcut personelin istihdamını devam

ettirmektedir. Kenri yeni Alman teknolojisi ile üretime başlayarak komşu ülkelere ve ABD’ye

ihraç etmeyi planlamaktadır. Skopje Brewery firması Heineken (Hollanda) ve Hellenic Bottling

(Yunanistan) ortak yatırımıyla ülkede etkili bir bira üretim fabrikası konuma getirilmektedir.

Alkollü içecek üreten baslıca firmalar VV Tikves (Kavadarci), VV Povardarie (Negotina),

VV Lozar (Veles), VV Vinojug (Gevgelija), alkolsüz içecek üreten firmalar ise Pivara (Üsküp,

Bitola, Prilep) ve Inospektor (Üsküp) olarak sıralanmaktadır.

2.2.9. Turizm

Makedonya’daki otellerin 80,000’den fazla yatak kapasitesi mevcuttur. Sektördeki

özelleştirmenin yavaş ilerlemesi ve iç istikrarsızlıklar sebebiyle bu alandaki mevcut potansiyel

değerlendirilememektedir. Ülkenin en önemli turizm merkezi Ohri, Prespa ve Dojran gölleridir.

Aynı zamanda ülkede bir çok termal su kaynağı ve dağ turizmi açısından uygun olanaklar

bulunmaktadır. Ülkede 2000 metrenin üzerinde yüksekliğe sahip 14 dağ bulunması, kıs turizmi

olanaklarını artırmaktadır. Uzun süre kar bulunan bu merkezlerde kayak pistleri oldukça

büyüktür. Eski Yugoslav cumhuriyeti ülkelerinin yanı sıra Alman ve İtalyan turistlerin yoğun ilgi

gösterdiği gözlenmektedir.

Popova Sapka, Mavrovo, Pelister, Galicica ve Osogova kıs turizm merkezlerinde yol, kayak

pistleri, teleferik gibi alt yapı yenilenmesini takiben, bu merkezler bütün Avrupa'dan turist

çekmeye başlamıştır. Güney Koreli firma DAEWOO Corp. Üsküp'te 50 milyon dolar tutarında

bir otel inşa etmektedir.

2.2.10. Bankacılık-Finans

Bankacılık sektörünün temeli Mayıs 1993'te kabul edilen Bankacılık Kanunu’dur. Banka

kuruluş lisansı Merkez Bankası tarafından verilmektedir ve zorunlu kuruluş sermayesi ticari

bankalar için 7 milyon Euro, tasarruf bankaları için 300 bin Euro’dur. Uluslararası ödeme ve

kredi işlemleri yapan bankalar için ise en az 21 milyon Mark değerinde sermayeye sahip olma

şartı aranmaktadır.

Makedonya'da 7’si yabancı sermayeli 21 banka faaliyet göstermektedir. Bankacılık sistemi

Dünya Bankası tarafından verilen 85 milyon Dolar’lık kredi çerçevesinde yenilenmektedir.

Ayrıca EBRD tarafından da sistemi yenilemeye yönelik çalımsalar yürütülmektedir. Bu

çerçevede, ülkenin önde gelen bankalarından Stopanska Banka’nın özelleştirmesi tamamlanmış

ve yüzde 65’i Yunanistan Ulusal Bankası, yüzde 10’u EBRD, yüzde 10’u IFC tarafından toplam

87 milyon Dolar’a alınmıştır. T.C.Ziraat Bankası’nın da Üsküp’te bir şubesi faaliyet

göstermektedir.


14

2.3. DIŞ TİCARET

2.3.1. Makedonya’nın Dış Ticaret Politikası

Makedonya Cumhuriyeti dış ticaret işlemlerini Dış Ticaret İşlemleri yasasıyla düzenlemiştir

(Makedonya Cumhuriyeti Resmi Gazetesi 31/93, 41/93, 78/93, 59/96, 15/97 ve13/98). İthalat ve

ihracat, dış ticaret işlemleri için kayıtlı birimlerin gümrük beyannamelerine dayanarak serbestçe

yapılır. İthalatta, ithal edilecek ürünlerin kaynakları ve finansman araçlarının ithalat belgesinde

belirtilmesi zorunludur. Yasal düzenlemelere göre ithalatta miktar sınırlamaları yoktur. Fakat,

uluslararası anlaşmalar doğrultusunda silahların ve savaş araç gereçlerinin ihracatı, sanatsal

ürünlerin, belirli soylu metallerin ve narkotik ürünlerin ithalat ve ihracatı izne bağlıdır. Keza,

sağlık, veterinerlik ve patolojik kontrol ya da miktar kontrolü gerektiren ürünler gereken

koşulları sağlamadıkları müddetçe ithal edilemezler. Bu durum, üretildiği ülkede yasak olan

ürünlerin ithali içinde geçerlidir; fakat, Dış İşleri Bakanlığı’nın izni ile buna istisna

getirilebilmektedir.

Ayrıca, tarım ürünleri sağlık denetimine tâbidir, denetimin sonuçlarına göre ithalata izin

verilmekte ya da yasaklanmaktadır.

Makedonya Cumhuriyeti ve AB arasındaki İşbirliği Anlaşmasına göre, demir-çelik

ürünlerinin çifte kontrolü sistemi için Ekonomi Bakanlığı tarafından bir ihracat belgesi

düzenlenmektedir.

Makedonya Cumhuriyeti ve AB arasındaki belirli tekstil ürünlerinde çifte kontrol sisteminin

kurulması için yapılan anlaşmaya göre Ticaret Bakanlığı AB’ye ihraç edilecek ürünler için bir

lisans düzenlemektedir.

İhraç edilecek nihai ürünlerin üretiminde kullanılacak ara mallar geçici olarak ithal

edilebilmektedir.

Dış Ticaret İşlemleri Yasası uzun vadeli imalat yapacak şirketlere özel önem vermektedir ve

şirket varlığını sürdürdüğü müddetçe onu ithalat rejiminden muaf tutmaktadır.

Gümrük Vergileri Yasası, Dünya Ticaret Örgütü ve AB ilkelerine dayanmaktadır. DTÖ’nün

Harmonize Sistemi ile tamamen ve AB’nin Kombine Nomenklatörü ile % 90 düzeyinde

uyumludur. Bu yasa ile çok sayıda ithalat ödemesi kaldırılmış ve tüm gümrük ödemeleri tek bir

vergi haddinde birleştirilmiştir. Böylece, ortalama gümrük vergisi haddi yüzde 16 ya düşmüştür.

Zirai ürünler için vergi haddi yüzde 60 a kadar yükselebilmektedir.

Hizmetler, gümrük vergisine, ek ödeme ya da vergiye tâbi değildir.

Makedonya dış ticaretini büyük ölçüde STA akdettiği ülke ve ülke grupları ile

gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda Türkiye, Bulgaristan, Hırvatistan, Ukrayna, EFTA ve AB

sayılabilir. Ülkenin Bulgaristan, Slovenya ve Türkiye ile olan ticaretinde ithalatın ihracatı aşması

eğilimi 2002 yılı Ocak-Temmuz döneminde de sürmüştür. Bu dönemde, bu üç ülkeyle olan

ticaret açığı 145 milyon $ dır.

İhraç edilen malların yüzde 57 si ara malı niteliğindedir, ki bu da ihracatta ürünlerin işlenme

derecesinin düşük olduğunu gösterir.


15

2.3.2. Makedonya Dış Ticaretinin Genel Durumu

TABLO 1. Yıllar İtibariyle Dış Ticaret İstatistikleri

Milyar $ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

İhracat (CIF) 1.319 1.155 1.112 1.359 1.672 2.040 2.341

İthalat (FOB) 2.085 1.688 1.916 2.211 2.785 3.097 3.631

Dış Ticaret Dengesi

- 766 - 533 -804 -812 -1113 -1057 -1290

Makedonya’nın başlıca ihraç ürünleri meyve ve sebzeler, tütün, şarap, et ve canlı hayvan,

madenlerdir. İhracat ortakları ise Sırbistan ve Karadağ (%22.5), Almanya (%17.8), Yunanistan

(%15.3) ve İtalya’dır. (%8.3)

Makedonya’nın başlıca ithalat ürünleri ise makine ve parçaları, motorlu araçlar, gıda

maddeleri, konserveler, kimyevi maddeler, pamuk, traktör ve ziraat aletleridir. İthalat ortakları

ise Rusya (%13.2), Almanya (%10.4), Yunanistan (%9.2), Sırbistan ve Karadağ (%8.2),

Bulgaristan (%7.3), İtalya’dır. (%6)

Görüldüğü üzere Makedonya’nın dış ticaretinde komşu ülkeler ilk sırayı almaktadır.

2.3.3. Makedonya’nın Serbest Ticaret Anlaşmaları

ÜLKE TARİH ÜLKE TARİH Sırbistan-Karadağ 1996 Hırvatistan 2002 Slovenya 1996 Bosna-Hersek 2002 Bulgaristan 2000 Arnavutluk 2002 Türkiye 2000 Romanya 2004 Ukrayna 2001 Moldova 2004

2.4. YABANCI SERMAYE

Eski Yugoslavya Sosyalist Cumhuriyetler Birliğinin dağılmasıyla Makedonya’nın bulunduğu

bölge henüz siyasi istikrara kavuşmadığı için yabancı yatırımcılar bu ülkede yatırım yapma

yönünde ilgi göstermemektedir. Yabancı sermayeyi çekecek teşvik tedbirleri yeterli ve cazip

görülmemekte, dolayısıyla mevzuattan kaynaklanan sebepler bulunmaktadır. Ancak, yeni

kurulan Hükümet yabancı sermayeyi çekmek için yeni ve cazip teşvik tedbirlerinin uygulamaya

konulmasını kararlaştırmıştır. Öngörülen teşvik tedbirlerinin en önemlileri, yatırım yapacak

yabancı yatırımcılara bedava arsa tahsisi ve 10 yıl gelir vergisinden muafiyettir.


16

Bu konuları takip edecek Başbakanlığa bağlı ayrı bir Yabancı Sermaye Dairesi

Başkanlığı kurulmuştur. Öngörülen bu teşviklerin uygulamaya konulmasıyla Makedonya

yabancı yatırımcılar için cazip bir ülke haline gelecektir. İlgilenecek iş adamlarımızın şimdiden

ilgililerle temasa geçmesinde yarar görülmektedir. Ülke, sosyalist ekonomi sisteminden serbest

pazar ekonomisi sistemine geçmesi nedeniyle devlet kuruluşu olan firmaları özelleştirmeyi

planlamıştır.

Özelleştirme Ajansı da doğrudan Başbakanlığa bağlı olarak çalışmaktadır. Uygulanan

Özelleştirme Kanununda firma ve kurumlarda çalışanlara % 51 oranında hisse verilmesini

hükme bağlamıştır. Ancak, bu şekilde yapılan özelleştirme ile firmaların verimli olarak

çalıştırılması sağlanamamıştır. İşletmelerin teknolojisi eskidir, yenilenmesi gerekmektedir ve

döner sermayeye ihtiyaç bulunmaktadır. Bunu göz önüne alan yeni hükümet Özelleştirme

Kanununda da değişiklik öngörmüştür. Yapılacak olan değişiklikle çalışanlara tanınan % 51

oranındaki hisse hakkı kaldırılacaktır.

Makedonya’da yatırıma en uygun sektörler; islenmiş tekstil ve deri, ayakkabı üretimi,

meyve-sebzecilik, islenmiş gıda ve paketleme, şarapçılık, tütüncülük ve sigara, turizm, metal

isleme, kimyasal ve ilaç endüstrisi, binek araçları üretimi, elektrikli cihazlar, inşaat, alt yapı,

bankacılık, Telecom ve diğer servisler olarak sıralanmaktadır.


17

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN GELİŞİMİ

Makedonya 1991 yılında Yugoslavya’dan ayrılarak bağımsızlığına kavuşmuştur. Türkiye

Makedonya’yı ilk tanıyan ülkedir. Siyasi ilişkilerimiz en üst seviyelerdedir. Ancak, ticari ve

ekonomik ilişkiler yönünden bunu söylemek mümkün değildir. Bağımsızlığın elde edildiği ilk

yıllarda hızlı başlayan ticari ve ekonomik ilişkiler zamanla azalmaya başlamıştır. 1992 yılında iki

ülke arasında dış ticaret hacmi ülkeler sıralamasında ikinci olan Türkiye 15. sıraya düşmüştür.

3.1. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ

TABLO 2. Yıllar İtibariyle Türkiye-Makedonya Dış Ticareti (Milyon Dolar)

YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE İHR/İTH 1995 76.7 50.4 126.8 26.1 1.5 1996 74.2 31.4 105.6 42.8 2.4 1997 77.4 30.2 107.6 47.2 2.6 1998 68.2 13.2 81.4 55.0 5.2 1999 93.7 7.9 101.5 85.8 11.9 2000 107.8 10.5 118.2 97.3 10.3 2001 89.8 9.1 98.4 80.7 9.9 2002 100.5 14.9 115.4 85.6 6.7 2003 121.9 27.3 149.2 94.6 4.5 2004 149.9 51.9 201.3 97.4 2.8 2005 162.1 51.6 213.7 110.5 3.1

Kaynak: TÜİK

Bağımsızlığın ilk yıllarında Makedonya’nın geçiş döneminde bavul ticareti yoluyla kaliteli,

kalitesiz mal ayırımı yapılmamış, yine normal yollardan mallarımız bir kısıtlamaya tabi

tutulmadan pazarda yer almıştır.Yine geçiş döneminde gümrük kapılarında fazla zorluk

çıkarılmadan, fiyat, kalite, standart kontrollerine tabi tutulmadan mallarımız Makedon pazarına

girmiştir. Bu şekilde pazardaki payımız ve dış ticaret hacmi yükselme göstermiştir. Kredili mal

satımları da ihracatımızın artmasına yardımcı olmuştur. Ancak, zamanla yeni düzenlemelerin

yapılarak, kalite, fiyat ve standart kontrollerinin sıklaştırılması ve Makedon ihracatçıların

zamanla borçlarını gecikmeli ödemeleri veya hiç ödememeleri ihracatımızın gerilemesine,

dolayısıyla dış ticaret hacminin düşmesine sebep olmuştur.

Türkiye’nin Makedonya ile dış ticaret hacmi senelere göre 70-100 milyon $ arasında

değişmektedir. 50 milyon $ civarında malımız bavul ticareti yolu ile bu ülke pazarına

girmektedir. Yatırım yapan ve özelleştirme yolu ile firmalara hissedar olan iş adamlarımızın

sayısı yok denecek kadar azdır.


18

Bu ülke ile olan dış ticaretimizi karşılıklı olarak yükseltmek ve bu ülkeye iş adamlarımızın

yatırım yapmalarını sağlamak üzere 2000 yılında Serbest Ticaret Anlaşması parafe edilmiştir. Bu

sayede iki ülke arasındaki dış ticaret hacminde önemli oranda artış olmuştur.

TABLO 3. Maddeler İtibariyle Türkiye- Makedonya Dış Ticareti (2005)

İHRACAT (000 $) İTHALAT (000 $) Maddeler Değer % Maddeler Değer % Hububat ve Un 9,610 5,9 Demir Çelik 35,780 69,3 Plastikler 8,811 5,4 Ham Postlar 4,386 8,5 Halılar 8,461 5,2 Pamuk 2,275 4,4 Yenilen Meyveler 8,447 5,2 Tuz, Kükürt vs. 1,826 3,5 Kazanlar - Makineler 8,290 5,1 Çeşitli Gıda Müsth. 1,679 3,3 Demir-Çelik Eşya 7,642 4,7 Hububat 1,110 2,2 Mobilyalar 6,915 4,3 Demiryolu Aksamı 658 1,3 Kağıt Karton 6,709 4,1 Elektrikli Makinalar 573 1,1 Pamuk 6,672 4,1 Seramik Mamulleri 485 0,9 Elektrikli Makinalar 6,523 4,0 Örülmemiş Giyim Eşya 424 0,8 Diğer 83,992 52,0 Diğer 2,402 4,7 TOPLAM 162,072 100.0 TOPLAM 51,598 100.0

Kaynak: TÜİK, DTM

3.2. TÜRK FİRMALARININ YATIRIMLARI

İkili ekonomik ilişkilerdeki gelişmeye rağmen Türk işadamlarının faaliyetleri ticaret

ağırlıklıdır. Makedonya’da kayıtlı Türk firma sayısı 200 olmakla birlikte, T.C. Üsküp

Büyükelçiliği Ekonomi Müşavirliği tarafından 40 civarında Türk firması tespit edilmiştir.

Toplam yatırım tutarının 100 milyon dolar olduğu tahmin edilmektedir.

Makedonya'nın dünya standartlarında ilk alışveriş, ticaret ve kültür merkezi olan 25 bin

metrekare kapalı alana sahip Ramstore Alışveriş Merkezi, Üsküp’te Haziran 2005 itibariyle

faaliyete geçmiştir. 20 milyon dolar tutarında bir yatırımla gerçekleştirilen alışveriş merkezinde

20 bin çeşit mamul tüketicilere sunulmakta ve bin kişiye istihdam sağlanmaktadır.

Ziraat Bankası 1998’de 10.4 milyon dolar tutarında yatırım ile Üsküp’te kurulmuştur.

2003’de sermaye artırımı kaydedilmiştir. Ülkede eksikliği duyulan bireysel tüketici kredileri,

vadeli ihracatın finansmanı ve elektronik bankacılık hizmetleri konusunda hizmet vermeyi

planlamaktadır.

Netas Makedonya'da 10 kırsal telefon santrali ve birkaç özel santral kurmuş, 1,000 adet

ankesörlü telefon makinesi satmıştır.

Özelleştirme sürecine Türk firmalarının ilgisi devam etmektedir ve Gostivar’da tuğla üreten

Dolomite Vardar firması Haznedar Refrakter tarafından satın alınmıştır. Halihazırda bir milyon

euro yatırım yapılan tesise 4 milyon euro değerinde ilave yatırım öngörüldüğü bildirilmiştir.


19

2000 yılında Uzel Makine’nin M.Ferguson adı altında Makedonya’da yaptığı

yatırım sonucu başlanan traktör üretim tesisi faaliyetlerine devam etmektedir. Ayrıca Türkiye’de

yerleşik tarım ekipmanı üreticilerinin temsilciliklerini üstlenen firma, bölge pazarında daha etkin

olmayı hedeflediğini belirtmektedir.

Türk firmalarının diğer yatırımları Probistip’te akümülatör fabrikası, Ustunca’da ayçiçek

yağı üretimi, Manastır’da bira fabrikası, Dubrova’da tarım kompleksi olarak sıralanmaktadır.

Bazı Türk firmaları ise Makedonya’da ambalaj, gübre, ayakkabı, gıda, tekstil ürünleri, temizlik

ürünleri ve tarım ürünleri ticareti yapmaktadır.

3.3. MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ

Türk inşaat firmaları toplu konut, kamu yatırım projeleri, otoyol inşaatı gibi projelere yönelik

çalışmalarını sürdürmektedir. Firmalar aynı zamanda Makedonya'daki altyapı ve enerji

projelerine gittikçe daha büyük ilgi göstermektedir. Özellikle tarım, sulama, ulaştırma ve enerji

sektörlerindeki çalışmalarla bölgesel kalkınmayı amaçlayan "Vardar Vadisi" Projesinin gelişimi

Türk firmaları tarafından takip edilmektedir. Türk ve Makedon taahhüt firmalarının Bosna-

Hersek ve BDT piyasasında ortak çalışma yapması da bir diğer işbirliği alanı olarak gündeme

gelmektedir. Üsküp havaalanı ihalesi birçok yabancı yatırımcı ile birlikte Türk firmaları

tarafından ilgi görmüş ancak daha sonra iptal edilmiştir.

3.4. TÜRK EXİMBANK KREDİLERİ

Türk Eximbank devlet garantisi veya muteber bir bankanın garantisi altında proje bazında

kredi tekliflerini değerlendirmektedir. Makedonya’da basta havaalanı yenilenmesi ve inşası,

toplu konut inşası, enerji tesisleri, otoyol gibi önemli altyapı projelerini takip eden Türk ve

Makedon firmalarının Eximbank tarafından sağlanabilecek bu krediden yararlanmak üzere

çalışma yapmaları önem kazanmaktadır.

3.5. TİCARİ VE EKONOMİK İLİŞKİLERDE KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Ticari faaliyette bulunan Türk firmaları ulaşımda, karayolu altyapısının yetersizliğinden

kaynaklanan sıkıntılar yasamaktadır. Gerek Bulgaristan, gerek Makedon sınır kapılarında

yaşanan sorunlar caydırıcı olabilmektedir. Dolayısıyla, Arnavutluk- Makedonya-Bulgaristan-

Türkiye Koridorunun (Batı-Doğu Koridoru) bir an önce inşa edilmesi firmalarımızın ticari

faaliyetleri açısından önem taşımaktadır.

Makedonya’da is yapan Türk firmalarının temel sıkıntısı iki ülke bankaları arasındaki

yetersiz ilişkilerden dolayı banka transferlerinde ve diğer banka işlemlerindeki güçlüklerdir.

Bankacılık alanındaki temel sorun; Makedonya’daki bankacılık mevzuatından dolayı

Türkiye’den ihraç edilen malların akreditiflerinin ancak malın Makedonya gümrüğündeki

işlemleri bittikten sonra serbest bırakılmasıdır. Gümrük işlemlerindeki gecikmeler sebebiyle

akreditifin serbest bırakılması gecikmekte ve bu normal akreditifi vadeli akreditife

dönüştürmekte, dolayısıyla ticareti de yavaşlatmaktadır.


20

Makedonya küçük ve orta ölçekli Türk firmalarının ilgisini çekmektedir, pazar

boyutları nedeniyle büyük firmalarımız bu ülkeye pek fazla ilgi göstermemektedir.

Makedonya’da faaliyet gösteren Türk şirketlerinin toplam sermayesi düşük olup, çoğu şirket

ticaret ve hizmetler alanında faaliyet göstermektedir.

3.6. İŞBİRLİĞİ İMKANLARI

Taahhüt: Dünya Bankası ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) gibi uluslararası

finans kuruluşlarından gelen krediler çerçevesinde hazırlanan Makedonya’nın altyapısının

yenilenmesine yönelik projeler Türk müteahhitlik firmaları tarafından izlenmektedir. Ayrıca

Eximbank tarafından sağlanabilecek kredi kapsamında havaalanı yenilenmesi ve inşası, toplu

konut inşası, enerji tesisleri, otoyol gibi önemli altyapı projelerinde Türk ve Makedon

firmalarının ortak çalışma imkanları bulunmaktadır.

Makedonya Çevre ve İmar Bakanlığı tarafından Prespa ve Ohri Göllerinin temizlenmesi, atık

su tesisleri inşası, Vardar Projesi basta olmak üzere 156 yatırım projesi için 2,126 milyon Euro

bütçe öngörüldüğü iletilmektedir.

Pan Avrupa 8. Koridorunun Makedonya sınırında kalan 315 km.lik bölümü için Avrupa

Yatırım Bankası ve Dünya Bankası tarafından fon alınmasının beklendiği, PHARE kapsamında

Üsküp-Kalkandelen-Tetova-Gostivar bölümleri için altyapı projeleri için çalışmaların sürdüğü

belirtilmektedir.

EBRD’nin önümüzdeki dönemde alt yapı inşaatına, özellikle enerji üretim ve dağıtım ağı,

otoyol ve bölgesel sulama sistemleri alanlarındaki projelere finansman sağlayacağı

iletilmektedir.

Tekstil ve Gıda: Tekstil sektöründe model çeşitlendirmesi, et – süt isleme ve şarap üretimi

alanların basta olmak üzere gıda sektöründe, Türk ve Makedon firmalarının stratejik ortaklıklarla

üçüncü pazarlarda rekabet güçlerini artırabilecekleri öngörülmektedir.

3.7. TİCARİ VE EKONOMİK NİTELİKLİ ANLAŞMALAR

“Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması” 17 Mart 1994 tarihinde Ankara'da imzalanmış ve

3 Nisan 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

“Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” 16.6.1995 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır.

Söz konusu Anlaşma 28.11.1996 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, vergilendirmeye ilişkin

hükümleri 1.1.1997 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır.

“Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması” 14 Temmuz 1995 tarihinde

imzalanmış, 27 Ekim 1997 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye-Makedonya Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) I. Dönem Toplantısı 26-29

Ağustos 1996 tarihlerinde Ankara ve İzmir'de yapılmış olup, KEK II. Dönem Toplantısı 9- 12

Mart 1998 tarihleri arasında Üsküp’te gerçekleştirilmiştir. KEK III. Dönem Toplantısı ise 3-4

Temmuz 2002 tarihleri arasında Ankara’da gerçekleştirilmiştir. KEK IV. Dönem Toplantısı 26-

29 Nisan 2005 tarihleri arasında Üsküp’te gerçekleştirilmiştir.


21

3.8. İHRACATÇILARIMIZIN İRTİBAT KURMASINDA YARAR

GÖRÜLEN

KURUM VE KURULUŞLAR

• Devlet Bakanı – Adnan Kahil (Türkiye ile yalnız ekonomik ve ticari işlerden sorumlu)

• Makedonya Ekonomi Odası

• Başbakanlık Makedonya Özelleştirme Ajansı

• Ticaret Bakanlığı

• Vardar Vadisi Konsorsiyumu Genel Direktörlüğü

• Yabancı Sermaye Başkanlığı

• Matiad – Makedonya Türk İş Adamları Derneği

• Başbakanlık Makedonya Yabancı Yatırımcıları Teşvik Dairesi Başkanlığı

3.9. ÖNERİLER VE DÜŞÜNCELER

İki ülke arasındaki dış ticaret hacminin artırılması için,

• Makedonya’da ve Türkiye’de karşılıklı olarak ticaret merkezleri açılmasının,

• Karşılıklı olarak fuarlara milli düzeyde katılımın sağlanmasının,

• Makedonya’da iş yapacak ve ihalelere katılacak olan müteahhitlerimize ve yatırımcılara

finans desteği sağlanmasının uygun olacağı düşünülmektedir..

• Savaştan sonra tekrar Makedonya’ya gelecek iş adamlarımıza alt yapı yatırımları ile ilgili

proje ve fizibilite raporları hakkında zamanında tam ve doğru bilgi vermek ve gelen

heyetlerle ilgilenmek aynı şekilde dış ticaret mevzuatını takip ederek gerekli

değişiklikleri ilgili yerlere iletmek üzere Makedonya - Üsküp’te Ticaret Müşavirliğimizin

tekrar açılması yerinde bir karar olacaktır.


22

KAYNAKÇA

Makedonya Ülke Raporu, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK), Haziran 2006

Makedonya, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı

Makedonya Ülke Bilgileri, Southeast European Times

Makedonya, Ülkeler Rehberi, http://www.ulkeler.net/makedonya.htm

Makedonya Cumhuriyeti, Vikipedia, http://tr.wikipedia.org/wiki/Makedonya_Cumhuriyeti

Makedonya Cumhuriyeti Ülke Profili, Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı

(TİKA), Şubat 2005

makedonya cumhur İyet İ Ülke raporuhedefi olmu ştur. karma şık bir etnik yapıya sahip olan...

Documents