mananghid hao kan mo na ina dinah
TRANSCRIPT
1
2
Dayna M. Lumbres
Yanaggoriwod
Lovella Melflor A. Baron Nagpangotana
Dante Nanoy
Elsie M.Cagampang Natividad L. Macopahon
Inhibad
Ritchie Rico Michael A. Baron Ronel Gasulas Villablanca
Wilbert Maclay Castro Ya porma daw bayho
Lutzie B. Maglunsod
Arden L. Flandez Nagplastar
Adonis G. Cuevas
Cenderella C. Jamero Mercedita C.Albiñ0 Carlos A. Odtojan
Editors
Constancio D. Sarte Jr. Indazaw
i
Gipalambo ug Gimantala sa:
Departamento sa Edukasyon, Rehiyon sa Caraga
Gipundohan sa:
Government of Australia through the
Philippines’ Response for Indigenous Peoples
and Muslim Education (PRIME) 2013
ii
1
Isa ka aldaw, nagkara-kara si Dalisay
kadaw karoko sa ha eskoylahan.
“ Ina, ang karo hao ka eskoylahan,”
mananghid hao kan mo na ina Dinah.
“ A-nak, poyde diri ana iko na ang
magkaro ka eskoylahan koman? Kay
maghipos kita kay mamalhin kita ka hol-
anan nita,” pagsabot na ina Dinah kan
Dalisay.
2
“ Ina ono sang koman sa kita magbalhin nga ting-
iskoyla sa nami? Ka damlag di kontana ina kay
wara say iskoyla kay Sabado sa?”, ya laong ni
Dalisay.
“Kaan ka gayed kita magbalhin anak kay lensad
say bolan kamhan madazaw sab ya panahon”,
sambag ni Yaya Dinah.
“ Haen sa kita mamalhin?” nangotana si Dalisay.
“ Doro di kita maghola sa baryo Timamana a-nak.
Ab keta gihanzo kan congressman iza na
tagtobag. Kamay mahol-an nita didto Timamana
kay kani tade nga lona matokoran ne lagkaw.”
3
Minhoo si Dalisay ka laong na ina.
Mingsoyat koman si Dalisay kanerang maestro nga
diri siza moeskoyla. Entabangan ya to ina panghipos
ka mga botang.
4
Kamhan ka kanirang pagpanaw,
“Anak, sin-o sa matood ya kanmong inpadarhan ka
soyat ka kanmong magtotoldo?”
“Kanaong kaibanan ina. Iza koman ya maghatag
kan ma’am,” sambag ni Dalisay.
“ Ina madazaw kontana kon dini si ama ani? Diri
kontana ko mabeg-atan pagdara kakanitang mga da-
ra”, laong ni Dalisay ka ina.
“Ani gani kontana anak. Hala lamang diri sa sab
kon mabeg-at. May henahena sa ya Magbabaza ka
kanmong ama. Mangezamet lamang kita anak bisan
kita-kita ka”, pagpahagdam na ina kan Dalisay.
5
Kaneng balhen deseran pasingod ka bag-o nga
hola sa Timamana may kanerang enhimo nga ritwal.
Pagkakamhan na ritwal, nangotana si Dalisay ka
toong ina.
“ Ina ono sang ingkinahanglan sa henangon ang
ritwal ka diri pang keta anselod ke lagkaw,” pangotana
ka Dalisay kan ina.
“ Tongod kay ani ni koltora neta kantang tribo anak,
para kiang kapanalanginan na Magbabaja kantang
paghola dini, para nga diri kita masakit,” sambag ka
Yaya Dinah ka ijang anak.
6
Pagloon neran ka lagkaw, implastar neran
ang kanerang gamit daw entoldoan ni Yaya Dinah
ka kanerang parte ka lagkaw.
“ Ani ini ya kantang sala, anak. Diri koman
keta magplastar kon mangaon di kita,
pagkakamhan dini naa keta matorog. Nagostohan
mo anak ining kantang lagkaw?”, pangotana ni
Yaya Dinah ka Dalisay.
“ Okey ka sa ini hao ina, madazaw inin lagkaw
neta kontara ka ona,” malipajong tobag ni Dalisay
ka ina.
7
Nagapadajon seran kapagsosi ka kanerang
lagkaw hangtod ka kanerang na kosina.
“ Dini magloto anak ka kantang pagkaon. Ani ini ya
kantang kosina, dini tapad diri keta manghogas ka
kantang mga palate,” pagpasabot ni Yaya Dinah
kang Dalisay nga na nga nalingaw pagsolongka
kanerang lagkaw.
8
Sonod nga aldaw,
“Nag-ono ka dizan anak ka likod?,” pagsosi nan
inani Dalisay.
“ Nagtanom hao kabozag, daw kalibri, daw iba pon
mga itanomay kay naglaong kanaming maestro ka
eskoylahan kay maghinang hao ka gamay nga garden
para matamnan ka nitang makaon. Kay lugar sanin
bale ani nga ingtamnan kaman nao.”
9
“Madazaw anak, pero paghoyat kay toldoan ta ko ka
pagtanom,” sambag ni Yaya Dinah ka toong anak.
Minpanii si Yaya Dinah garing ka kanerang lagkaw,
entaparan si Dalisay daw entoldoan ono say a
saktong pagtanom.
“ Sendon ka ini pagtanom anak,” pagtoldo ni Yaya
Dinah kan Dalisay.
Salamat ina kay entoldoan mo hao,” sambag ni
Dalisay ka ina.
10
“Salamat anak kan kakogi mo. Kay dako la nga
tabang ini kay dali ka kita makakawa ka mga
golay,makadazaw ka kilid na lagkaw,” laong ni
Yaya Dinah ka anak.
11
Mga Pangotana:
1. Basi ka kan mong imbasa, sino sa ya nagkapoliki?
2. Hain sa kontana ankaro si Dalisay?
3. Ano sa nga din man sikan paeskwelahon kong
kanikang ina?
4. Hain sa mga baryo siran anbalhin?
5. Sino ya an tabang kaniran ka daw makakita ka
hel-anan ka daw kanirang mahel-an?
6. Ono sa nga parte ka kaneran nga lagkaw neran
ni Dalisay? Iholagway matag parte.
7. Onoy enhenang ni Dalisay ka kaneran bong-
saran?
8. Ono say entoldo na ina ngaro kan Dalisay?
9. Kong iko si Dalisay, ganahan ba ko nga iko ya
maka baton ka permanenteng hel-anan? Ono
sa ganahan iko?
10. Ono na panawagtawag inhimo nan ina
Da lisay adeser somolod kan lagkaw?
Ono sa ini man inhimo ija ina?
11. Ono sa nga madazaw na kinaija enpaketa ni
Dalisay?
12
(English version)
OUR HOUSE
One day, Dalisay was so busy getting ready
for school. “Mother, I am going to school now,”
said Dalisay to her mother Mrs. Dinah.
“My dear daughter, do you mind to be
absent from school today?” We need to prepare
and pack all our things so we can transfer to our
new dwelling place,” Mrs. Dinah explained to
Dalisay.“ Mother, why do we need to transfer
now? I still have class. Could we do it next day
instead for it will be Saturday?”, suggested
Dalisay.
“We need to transfer today my dear because it is
so timely. The moon is in its full shape. Besides,
the weather is also very good”, answered Mrs.
Dinah.
“Where shall we transfer then, mother?”
asked Dalisay.
“We will be moving and stay for good there
in Barangay Timamana, my dear. Our request to
our generous congressman is now being
granted. We now have a portion of land in
Timamana where we can build our house and
stay there permanently, my dear,” explained Mrs.
Dinah to Dalisay.
13
Dalisay then agreed to her mother’s
request. She just sent an excuse letter to her
teacher telling the reason why she couldn’t
come. She helped her mother in keeping and
packing all their things.
While walking going to their new place,
“ By the way my dear, who gave your
excuse letter to your teacher?, queried Mrs.
Dinah
“I requested one of my classmates
mother. She just hand it to our teacher”, said
Dalisay.
“Mother, how I wished father is here. You
should not be bothered carrying all our heavy
baggage now”, said Dalisay.
“You are right, my dear. Just let it be,
anyway these baggage are not that heavy though.
Regarding your father, God surely has good plans
for him. Let’s just do our best now, my dear”,
explained Mrs. Dinah to Dalisay.
When they transfer to their new house in
Timamana, they performed a short ritual.
After the ritual, Dalisay asked her mother.
“ Mother , why do we have ritual before
getting inside our new house?”
14
“It is because of our tribe’s culture my
dear, and we do it to receive blessings and so
that we will be away from any illness while we
live here,” answered Mrs. Dinah to her daughter.
Upon getting inside their new abode, they
then set all their baggage to its place then Mrs.
Dinah showed to Dalisay the parts of their
house.
“This is our living room my dear, and we
will be utilizing this same part as our dining
room, then we will be sleeping here too. Do you
like it Dalisay?”, Asked Mrs. Dinah to Dalisay.
“It is alright with me my dear mother, this is
even better than our previous house,” joyfully
answered Dalisay to her mother.
They then continued to survey the other part of
their new house going to their kitchen.
“This is our kitchen, it is where we shall cook
our food and right beside is our kitchen sink where
we shall wash our dishes’” explained Mrs. Dinah to
Dalisay who enjoyed watching their new place.
On the next day, Dalisay was busy cleaning
and planting at their backyard.
15
“Dayna, what are you doing there, my
dear?” asked Mrs. Dinah.
“I am planting camote, cassava and other
vegetables mother. Our teacher taught us that
having a backyard garden can certainly help us
and somehow support our need of food. It’s very
spacious here at the back so I just utilize this
portion for our garden.”
“That’s very nice my dear, but wait a minute,
let me help you how to do it,” suggested Mrs.
Dinah to her daughter.
Mrs. Dinah got down from their hut and stay
beside Dalisay and then taught Dalisay how to
plant following their way of planting .
“ Thank you so much mother for teaching me
how to plant these crops.”said Dalisay to her
mother.
“Thank you too my dear daughter for being
so industrious. It is indeed a great help for us. It
also makes our surroundings lovely my dear.
Our small hut looks beautiful now”, said
Mrs.Dinah.
16
6. What are the parts of their new house?
Describe briefly each part.
7. What did Dalisay do in their backyard?
8. What did her mother taught her?
9. If you are Dalisay, will you be happy to
have a permanent place to stay? Why?
10. What did Dalisay’s mother do before
getting inside their new house? Why does
her mother did it?
Questions:
1. Based on the story, who is very busy?
2. Where shall Dalisay be going?
3. Why does her Mother requested her not
to go to school on that day?
4. To what barangay will they transfer?
5. Who helped them to have a place to stay
where they can also build their home?