mananghid hao kan mo na ina dinah

18

Upload: others

Post on 05-Jan-2022

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: mananghid hao kan mo na ina Dinah

1

Page 2: mananghid hao kan mo na ina Dinah

2

Dayna M. Lumbres

Yanaggoriwod

Lovella Melflor A. Baron Nagpangotana

Dante Nanoy

Elsie M.Cagampang Natividad L. Macopahon

Inhibad

Ritchie Rico Michael A. Baron Ronel Gasulas Villablanca

Wilbert Maclay Castro Ya porma daw bayho

Lutzie B. Maglunsod

Arden L. Flandez Nagplastar

Adonis G. Cuevas

Cenderella C. Jamero Mercedita C.Albiñ0 Carlos A. Odtojan

Editors

Constancio D. Sarte Jr. Indazaw

i

Gipalambo ug Gimantala sa:

Departamento sa Edukasyon, Rehiyon sa Caraga

Gipundohan sa:

Government of Australia through the

Philippines’ Response for Indigenous Peoples

and Muslim Education (PRIME) 2013

ii

Page 3: mananghid hao kan mo na ina Dinah

1

Isa ka aldaw, nagkara-kara si Dalisay

kadaw karoko sa ha eskoylahan.

“ Ina, ang karo hao ka eskoylahan,”

mananghid hao kan mo na ina Dinah.

“ A-nak, poyde diri ana iko na ang

magkaro ka eskoylahan koman? Kay

maghipos kita kay mamalhin kita ka hol-

anan nita,” pagsabot na ina Dinah kan

Dalisay.

Page 4: mananghid hao kan mo na ina Dinah

2

“ Ina ono sang koman sa kita magbalhin nga ting-

iskoyla sa nami? Ka damlag di kontana ina kay

wara say iskoyla kay Sabado sa?”, ya laong ni

Dalisay.

“Kaan ka gayed kita magbalhin anak kay lensad

say bolan kamhan madazaw sab ya panahon”,

sambag ni Yaya Dinah.

“ Haen sa kita mamalhin?” nangotana si Dalisay.

“ Doro di kita maghola sa baryo Timamana a-nak.

Ab keta gihanzo kan congressman iza na

tagtobag. Kamay mahol-an nita didto Timamana

kay kani tade nga lona matokoran ne lagkaw.”

Page 5: mananghid hao kan mo na ina Dinah

3

Minhoo si Dalisay ka laong na ina.

Mingsoyat koman si Dalisay kanerang maestro nga

diri siza moeskoyla. Entabangan ya to ina panghipos

ka mga botang.

Page 6: mananghid hao kan mo na ina Dinah

4

Kamhan ka kanirang pagpanaw,

“Anak, sin-o sa matood ya kanmong inpadarhan ka

soyat ka kanmong magtotoldo?”

“Kanaong kaibanan ina. Iza koman ya maghatag

kan ma’am,” sambag ni Dalisay.

“ Ina madazaw kontana kon dini si ama ani? Diri

kontana ko mabeg-atan pagdara kakanitang mga da-

ra”, laong ni Dalisay ka ina.

“Ani gani kontana anak. Hala lamang diri sa sab

kon mabeg-at. May henahena sa ya Magbabaza ka

kanmong ama. Mangezamet lamang kita anak bisan

kita-kita ka”, pagpahagdam na ina kan Dalisay.

Page 7: mananghid hao kan mo na ina Dinah

5

Kaneng balhen deseran pasingod ka bag-o nga

hola sa Timamana may kanerang enhimo nga ritwal.

Pagkakamhan na ritwal, nangotana si Dalisay ka

toong ina.

“ Ina ono sang ingkinahanglan sa henangon ang

ritwal ka diri pang keta anselod ke lagkaw,” pangotana

ka Dalisay kan ina.

“ Tongod kay ani ni koltora neta kantang tribo anak,

para kiang kapanalanginan na Magbabaja kantang

paghola dini, para nga diri kita masakit,” sambag ka

Yaya Dinah ka ijang anak.

Page 8: mananghid hao kan mo na ina Dinah

6

Pagloon neran ka lagkaw, implastar neran

ang kanerang gamit daw entoldoan ni Yaya Dinah

ka kanerang parte ka lagkaw.

“ Ani ini ya kantang sala, anak. Diri koman

keta magplastar kon mangaon di kita,

pagkakamhan dini naa keta matorog. Nagostohan

mo anak ining kantang lagkaw?”, pangotana ni

Yaya Dinah ka Dalisay.

“ Okey ka sa ini hao ina, madazaw inin lagkaw

neta kontara ka ona,” malipajong tobag ni Dalisay

ka ina.

Page 9: mananghid hao kan mo na ina Dinah

7

Nagapadajon seran kapagsosi ka kanerang

lagkaw hangtod ka kanerang na kosina.

“ Dini magloto anak ka kantang pagkaon. Ani ini ya

kantang kosina, dini tapad diri keta manghogas ka

kantang mga palate,” pagpasabot ni Yaya Dinah

kang Dalisay nga na nga nalingaw pagsolongka

kanerang lagkaw.

Page 10: mananghid hao kan mo na ina Dinah

8

Sonod nga aldaw,

“Nag-ono ka dizan anak ka likod?,” pagsosi nan

inani Dalisay.

“ Nagtanom hao kabozag, daw kalibri, daw iba pon

mga itanomay kay naglaong kanaming maestro ka

eskoylahan kay maghinang hao ka gamay nga garden

para matamnan ka nitang makaon. Kay lugar sanin

bale ani nga ingtamnan kaman nao.”

Page 11: mananghid hao kan mo na ina Dinah

9

“Madazaw anak, pero paghoyat kay toldoan ta ko ka

pagtanom,” sambag ni Yaya Dinah ka toong anak.

Minpanii si Yaya Dinah garing ka kanerang lagkaw,

entaparan si Dalisay daw entoldoan ono say a

saktong pagtanom.

“ Sendon ka ini pagtanom anak,” pagtoldo ni Yaya

Dinah kan Dalisay.

Salamat ina kay entoldoan mo hao,” sambag ni

Dalisay ka ina.

Page 12: mananghid hao kan mo na ina Dinah

10

“Salamat anak kan kakogi mo. Kay dako la nga

tabang ini kay dali ka kita makakawa ka mga

golay,makadazaw ka kilid na lagkaw,” laong ni

Yaya Dinah ka anak.

Page 13: mananghid hao kan mo na ina Dinah

11

Mga Pangotana:

1. Basi ka kan mong imbasa, sino sa ya nagkapoliki?

2. Hain sa kontana ankaro si Dalisay?

3. Ano sa nga din man sikan paeskwelahon kong

kanikang ina?

4. Hain sa mga baryo siran anbalhin?

5. Sino ya an tabang kaniran ka daw makakita ka

hel-anan ka daw kanirang mahel-an?

6. Ono sa nga parte ka kaneran nga lagkaw neran

ni Dalisay? Iholagway matag parte.

7. Onoy enhenang ni Dalisay ka kaneran bong-

saran?

8. Ono say entoldo na ina ngaro kan Dalisay?

9. Kong iko si Dalisay, ganahan ba ko nga iko ya

maka baton ka permanenteng hel-anan? Ono

sa ganahan iko?

10. Ono na panawagtawag inhimo nan ina

Da lisay adeser somolod kan lagkaw?

Ono sa ini man inhimo ija ina?

11. Ono sa nga madazaw na kinaija enpaketa ni

Dalisay?

Page 14: mananghid hao kan mo na ina Dinah

12

(English version)

OUR HOUSE

One day, Dalisay was so busy getting ready

for school. “Mother, I am going to school now,”

said Dalisay to her mother Mrs. Dinah.

“My dear daughter, do you mind to be

absent from school today?” We need to prepare

and pack all our things so we can transfer to our

new dwelling place,” Mrs. Dinah explained to

Dalisay.“ Mother, why do we need to transfer

now? I still have class. Could we do it next day

instead for it will be Saturday?”, suggested

Dalisay.

“We need to transfer today my dear because it is

so timely. The moon is in its full shape. Besides,

the weather is also very good”, answered Mrs.

Dinah.

“Where shall we transfer then, mother?”

asked Dalisay.

“We will be moving and stay for good there

in Barangay Timamana, my dear. Our request to

our generous congressman is now being

granted. We now have a portion of land in

Timamana where we can build our house and

stay there permanently, my dear,” explained Mrs.

Dinah to Dalisay.

Page 15: mananghid hao kan mo na ina Dinah

13

Dalisay then agreed to her mother’s

request. She just sent an excuse letter to her

teacher telling the reason why she couldn’t

come. She helped her mother in keeping and

packing all their things.

While walking going to their new place,

“ By the way my dear, who gave your

excuse letter to your teacher?, queried Mrs.

Dinah

“I requested one of my classmates

mother. She just hand it to our teacher”, said

Dalisay.

“Mother, how I wished father is here. You

should not be bothered carrying all our heavy

baggage now”, said Dalisay.

“You are right, my dear. Just let it be,

anyway these baggage are not that heavy though.

Regarding your father, God surely has good plans

for him. Let’s just do our best now, my dear”,

explained Mrs. Dinah to Dalisay.

When they transfer to their new house in

Timamana, they performed a short ritual.

After the ritual, Dalisay asked her mother.

“ Mother , why do we have ritual before

getting inside our new house?”

Page 16: mananghid hao kan mo na ina Dinah

14

“It is because of our tribe’s culture my

dear, and we do it to receive blessings and so

that we will be away from any illness while we

live here,” answered Mrs. Dinah to her daughter.

Upon getting inside their new abode, they

then set all their baggage to its place then Mrs.

Dinah showed to Dalisay the parts of their

house.

“This is our living room my dear, and we

will be utilizing this same part as our dining

room, then we will be sleeping here too. Do you

like it Dalisay?”, Asked Mrs. Dinah to Dalisay.

“It is alright with me my dear mother, this is

even better than our previous house,” joyfully

answered Dalisay to her mother.

They then continued to survey the other part of

their new house going to their kitchen.

“This is our kitchen, it is where we shall cook

our food and right beside is our kitchen sink where

we shall wash our dishes’” explained Mrs. Dinah to

Dalisay who enjoyed watching their new place.

On the next day, Dalisay was busy cleaning

and planting at their backyard.

Page 17: mananghid hao kan mo na ina Dinah

15

“Dayna, what are you doing there, my

dear?” asked Mrs. Dinah.

“I am planting camote, cassava and other

vegetables mother. Our teacher taught us that

having a backyard garden can certainly help us

and somehow support our need of food. It’s very

spacious here at the back so I just utilize this

portion for our garden.”

“That’s very nice my dear, but wait a minute,

let me help you how to do it,” suggested Mrs.

Dinah to her daughter.

Mrs. Dinah got down from their hut and stay

beside Dalisay and then taught Dalisay how to

plant following their way of planting .

“ Thank you so much mother for teaching me

how to plant these crops.”said Dalisay to her

mother.

“Thank you too my dear daughter for being

so industrious. It is indeed a great help for us. It

also makes our surroundings lovely my dear.

Our small hut looks beautiful now”, said

Mrs.Dinah.

Page 18: mananghid hao kan mo na ina Dinah

16

6. What are the parts of their new house?

Describe briefly each part.

7. What did Dalisay do in their backyard?

8. What did her mother taught her?

9. If you are Dalisay, will you be happy to

have a permanent place to stay? Why?

10. What did Dalisay’s mother do before

getting inside their new house? Why does

her mother did it?

Questions:

1. Based on the story, who is very busy?

2. Where shall Dalisay be going?

3. Why does her Mother requested her not

to go to school on that day?

4. To what barangay will they transfer?

5. Who helped them to have a place to stay

where they can also build their home?