mantik İlk 7 hafta Özet ve soru ÇaliŞmasi

http://erzurumilitam.blogcu.com

HAZIRLAYAN : ERZURUM İLİTAM ETÜT GRUBU 2011

ÖZET

Mantık, bilinenden bilinmeyenin elde edilmesine vasıta olan bilim; ilkelerine uyulduğunda zihni hataya düşmekten koruyan bir disiplin ve sanat şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanımlardan birincisi mantığı konusunu, diğeri ise amacını göstermektedir. Bu tanımları göz önünde bulundurarak mantığın, doğru ve tutarlı bir düşünme olduğunu söyleyebiliriz. Tutarlı düşünme, akıl yürütmenin akıl ilkeleri denen ilkelere uygun olmasıyla mümkün olmaktadır. Doğru düşünme, akıl yürütme ya da akıl yürütmeler zinciridir. Akıl yürütme ise, hükümler arasında bağ kurarak zihnin bilinenlerden bilinmeyeni elde etmesi demektir. Akıl yürütme aklın belirli ilkeleriyle olur. Bu ilkeler; özdeşlik, çelişmezlik, üçüncü halin yokluğu ve yeter neden ilkesidir. Mantık, kendisine kavramları, kavramlardan oluşan önermeleri ve önermeler arası ilişkileri, önermeler vasıtasıyla düzgün çıkarımlarda bulunmanın ölçü ve kurallarını incelemeyi konu edinir.

Mantığın insana sağladığı büyük yararlar bulunmaktadır. Örneğin, sağlam bir mantık bilgisi, günlük pratik sorunlarımızın çözülüp aydınlatılmasında önemli bir araçtır. Mantık insana açık-seçik düşünme ve düşündüklerini anlaşılır bir dille ifade etme olanağı sağlar. Mantık tutarlı olmayı, birbiriyle çelişen düşünce ve iddialara zihinde yer vermemeyi, yeter derecede kanıtlanmamış hiçbir iddia ve teoriyi doğru kabul etmemenin gerekliliğini öğretir. Mantık doğru ile yanlışı, ispat edilenle edilemeyeni ayırma gücü verir. Mantığın, bilgi teorisi, psikoloji ve sosyolojiyle yakın bir ilişkisi vardır.



DEĞERLENDĠRME SORULARI

1. Bilinen kavramlardan bilinmeyen kavramlara ne ile ulaşılmaktadır?

a) Akıl yürütmelerle

b) Beş duyu ile

c) Deneyle

(d) Tanımlarla

e) Önermelerle

2. Hükümler arasında bağ kurarak zihnin bilinenlerden bilinmeyeni elde etmesine ne ad verilir?

(a) Akıl yürütme

b) Tanımlama

c) Deneme yanılma

d) Doğru düşünme

e) Tutarlı düşünme

3. Aşağıdakilerden hangisi mantığın konusu olamaz?

a) Kavramlar

b) Beş sanat

c) Kıyas

d) Önermeler



(e) Sözcükler

4. Aşağıdakilerden hangisi akıl ilkelerinden biri değildir?

a) Çelişmezlik

(b) Deneme yanılma

c) Özdeşlik

d) Yeter neden ilkesi

e) Üçüncü halin imkânsızlığı

5. Aşağıdakilerden hangisi mantığın kullanım alanlarından biri değildir?

a) Teknik

b) Bilim

c) Felsefe

d) Pratik hayat

(e) Mitoloji

6. Klasik mantığın kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?

a) Sokrates

b) Platon

(c) Aristoteles

d) De Morgan

e) Descartes



7. Hakikatin ölçüsünün insan olduğu şeklindeki düşünce aşağıdakilerden hangisine aittir?

a) Sokrates

(b) Protagoras

c) Aristoteles

d) Platon

e) Zenon

8. Aşağıdakilerden hangisi Organon’un içerisinde yer almaz?

a) Topikler

b) Sofistik deliller

c) II. Analitikler

d) Kategoriler

(e) Mitolojik düşünceler

9. Aşağıdakilerden hangisi Fransız sosyoloji okulunda yer almayan bir düşünürdür?

a) A. Comte

b) E. Durkheim

c) L. Bruhl

d) İ. Piaget

(e) Leibniz



10. Aşağıdakilerden hangisi Aristoteles mantığını reddeden düşünürlerden biri değildir?

(a) Gazâlî

b) İbn Salah

c) İbn Teymiyye

d) İbn Kayyım el-Cevziyye

e) Celaleddin es-Suyûtî

CEVAP ANAHTARI

I.ÜNİTE

1.D 2.A 3.E 4.B 5.E 6.C 7.B 8.E 9.E 10.A

2.ÜNİTE: KAVRAMLAR

ÖZET

Kavramın ne olduğu Sokrates’ten beri felsefenin temel sorunlarından birisi olmuştur. Kavram, filozofların üzerinde çokça tartıştıkları ve birbirlerine muhalefet ettikleri bir konudur. Klasik mantıkta doğru düşünme yollarının gösterilmesi çok önemli olduğu için, Aristoteles akıl yürütme yollarından dedüksiyona vurgu yaparak, dedüksiyonun bir şekli olan kıyası esas almıştır. Kıyasın ortaya konulabilmesi için öncelikle kavramların, sonra da önermelerin ele alınması gerekmektedir.

Kavramlar, doğru ya da yanlış olamazlar. Yanlışlık ve doğruluk değerleri önermelere aittir. Kavramların dış nesnel dünyada karşılıkları varsa gerçek, karşılıkları yoksa gerçek değildir. Önermeler birkaç kavramın bir araya gelmesiyle oluşur. Doğruluk ve yanlışlık birkaç kavramdan oluşmuş yargı bildiren önermelere aittir. Kavramlar, sözlü ya da sözsüz olan birtakım



işaretlerle ifade edilirler. Kavramların birtakım işaretlerle dile getirilmesine delâlet denir. Delâlet farklı şekillerde ele alınmaktadır. Ancak bu delâlet çeşitlerinden mantığı sözlü vaz’î delâlet ilgilendirmektedir.


1. Bir şeyin zihindeki tasavvuruna ne denir?

a) Önerme

b) Hayal

c) Kimlik

d) Delâlet

(e) Kavram

2. Kavramın dil ile ifade edilmesine ne denir?

(a) Terim

b) Yüklem

c) Hüküm

d) Önerme

e) Hayal

3. Genel bir varlığı değil, özel bir varlığı zihinde tasavvur etmeye ne denilir?

a) Kavram



b) Hayal

c) Kimlik

d) Önerme

e) Hüküm

4. Bireyler grubunu ifade edip grupta gerçekleşen kavramlara ne ad verilir?

a) Distribütif

b) Soyut

c) Tikel

d) Açık ve seçik

e) Kolektif

5. Aşağıdaki kavramlardan hangisi tekil bir kavramdır?

a) Meclis

b) Şu cetvel

c) İnsanlık

d) Sendika

e) Ordu

6. Aşağıdaki kavramlardan hangisi distribütif kavramlara örnek teşkil eder?

a) Sendika

b) Ordu

c) Meclis



d) İşçi

e) Sivil toplum

7. Aşağıdaki delâlet çeşitlerinden hangisi mantığı ilgilendirir?

a) Sözlü tabii

b) Sözlü aklî

c) Sözsüz tabii

d) Sözsüz vaz‟î

e) Sözlü vaz‟î

8. Aşağıdaki kavram çiftlerinden hangisi eksik kapsama girer?

a) İnsan-kuş

b) Memeli-balık

c) Taş-tavşan

d) Canlı-cansız

e) Cansız-ağaç

9. Aşağıdakilerden hangisi Kant felsefesinde bir kategori olarak kabul edilmez?

a) Nitelik

b) Nicelik

c) Cevher

d) Zaman

e) Nedensellik



10. Aşağıdakilerden hangisi kavramlar arası ilişki türüne girmez?

a) Eşitlik

b) Ayrıklık

c) Tam-girişimlik

d) Eksik-girişimlik

e) Özdeşlik

CEVAP ANAHTARI

2.ÜNİTE

1.E 2.A 3.B 4.E 5.B 6.D 7.E 8.B 9.D 10.E

3. ÜNİTE : BEŞ TÜMEL

ÖZET

Mantıkta beş tümelin ilk defa Porphyrios’un İsâgoji adlı eserinde işlendiği bilinmektedir. Ancak beş tümelin Aristoteles tarafından da özellikle üzerinde durulduğu ifade edilmelidir.

Beş tümel; cins, tür, ayrım, özgülük ve ilintiden oluşmaktadır. Altında türlerin sıralandığı terime cins, cinsin altında bulunan ve öz bakımından bağlı bulunduğu cinsle kısmen özdeş olan genel kavrama tür, cinsleri ve türleri birbirinden ayıran ana karakterlere ayrım, bir türe ya da kişiye ait olup aynı cinsten diğer bir tür ve şahısta bulunmayan niteliğe özgülük, fertlerde geçici olarak bulunmakla birlikte varlığı ferdin varlığına bağlı olmayan, diğer fertlerin de paylaştıkları özelliklere ise ilinti denir.




1. Beş tümel ilk defa aşağıdaki eserlerden hangisinde işlenmiştir?

a) Porphyrios-İsâgoji

b) Aristoteles-Topikler

c) Platon-Kanunlar

d) Descartes-Metod Üzerine Konuşma

e) Kant-Saf Aklın Eleştirisi

2. Altında türlerin sıralandığı şeye ne ad verilir?

a) Tür

b) Cins

c) Ayrım

d) Özgülük

e) İlinti

3. Aşağıdakilerden hangisi özsel tümel içinde yer alır?

a) Özgülük

b) İlinti

c) Tür

d) Tekil

e) Tikel



4. “Ney nefesli bir çalgı aletidir” önermesinde yer alan “nefesli” ifadesi beş tümelden hangisine girer?

a) Cins

b) Ayrım

c) Tür

d) Özgülük

e) İlinti

5. Varlık-bitki şemasında yer alan “bitki” kavramı beş tümelden hangisine girer.

a) Cins

b) İlinti

c) Özgülük

d) Tür

e) Ayrım

6. Bir türe ya da bir kişiye ait olup aynı cinsten diğer bir tür ve şahısta bulunmayan nitelik nedir?

a) Tür

b) Cins

c) İlinti

d) Ayrım

e) Özgülük

7. Fertlerde geçici olarak bulunmakla birlikte varlığı ferdin varlığına bağlı olmayan diğer fertlerin de paylaştıkları özelliklere ne denir?

a) İlinti



b) Özgülük

c) Tür

d) Cins

e) Ayrım

8. Aşağıdaki kavramlardan hangisi ilintisel tümel içerisinde yer alır?

a) Cins

b) Tür

c) Ayrım

d) Özgülük

e) Tikel

BEŞ TÜMEL

Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi

10

9. Uzak cinsi bölen ana karaktere ne ad verilir?

a) Uzak ayrım

b) Yakın ayrım

c) Uzak cins

d) Yakın cins

e) İlinti

10. “Hâkim bilgisi güçlü kişidir” önermesinde yer alan “hâkim” beş tümelden hangisinde yer alır?

a) Cins

b) Tür



c) Ayrım

d) Özgülük

e) İlinti

CEVAP ANAHTARI

1.A 2.B 3.C 4.B 5.D 6.E 7.A 8.D 9.A 10.B

4. ÜNİTE : TANIM

ÖZET

Bir kavramın tanımı, bölmesi ve bölmenin özel şekli olan sınıflandırılması aynı zihin işlemini gerektirmektedir. Bunların üçü de kavramın belirtilmesi ile ilgilidir. Tanım bir kavramın içlemini, bölme ise kaplamını belirtir. Her iki işlem birbirini tamamlar. Tanım bir şeyin ne olduğunu açıklayan sözdür. Bir başka ifadeyle tanım, bir kavramın içlemini ortaya koyan zihin işlemidir. Tanım olan bir önermede tanımlanan ve tanımlayan diye iki unsur bulunmaktadır. Tanımlanan, önermenin öznesi; tanımlayan ise yüklemidir. Özne-yüklem arasındaki bilgi ilişkisi tanımların türlerini belirlemektedir.

Bölme ise, bir kavramın kaplamı ile ilgilidir. Tanımda nasıl kavramın içlemi dikkate alınıyorsa, bölmede de kaplamı dikkate alınmaktadır. Mantık dili ile söyleyecek olursak bölme, bir terimin ve bir fikrin, kaplamını tahlil etmektir.

Sınıflandırmaya gelince, sınıflandırma, terimleri kaplam derecesine göre ayırmaktan ibarettir. Yani varlıkları cins ve türlerine bölerek, bir sıra, bir düzen içinde göstermektir. Sınıflandırma işleminde varlıklar ve eşya benzerliklerine ve farklılıklarına göre ayrılır ve basitten karmaşığa gidecek şekilde sıralanır. Burada özet olarak şunu belirtmek gerekir ki, sınıflandırma bölmeden farklıdır. Çünkü bölme daha geneldir. Her sınıflandırma bir bölmedir. Ancak her bölme bir sınıflandırma değildir. Zira sınıflandırmada benzerlik ve ayrı oluş rol oynar. Yine sınıflandırmada cins ve türlerin basitten karmaşığa doğru bir dizilişi vardır. Ve her sınıflandırma hiyerarşik bir yapı gösterir. Oysa bölmede, aynı cinse ait nesneler toplamının bireylerine ayrılması söz konusudur.




1. Bir terimin ana nitelikleri ve esaslı karakterlerinin belirtilmesine ne denir?

a) Tanım

b) Bölme

c) Sınıflandırma

d) Önerme

e) Kıyas

2. Aşağıdakilerden hangisi beş tümele göre tanım çeşitleri içinde yer almaz?

a) Tam özsel tanım

b) Eksik özsel tanım

c) Tam ilintisel tanım

d) Gerçek tanım

e) Eksik ilintisel tanım

3. Deney ve gözlem yoluyla tanıdığımız nesnelerin tanımına ne denir?

a) Rasyonel tanım

b) Kayıtlı tanım

c) Gerçek tanım

d) Uyarıcı tanım

e) İlham verici tanım



4. Daha önce insanlar tarafından belirlenmiş bir şeyi yeni bir ifadeyle tanımlamaya ne denir?

a) Kayıtlı tanım

b) Adsal tanım

c) Uyarıcı tanım

d) Gerçek tanım

e) Empirik tanım

5. “Nokta iki doğrunun kesiştiği yerdir” önermesi nasıl bir tanımdır?

a) Rasyonel tanım

b) Empirik tanım

c) Analitik tanım

d) Betimsel tanım

e) Kayıtlı tanım

6. Aşağıdakilerden hangisi tanımın şartlarından biri değildir?

a) Tanım tam olmalıdır

b) Bir şey kendisinden daha açık olmayan bir şeyle tanımlanmamalıdır.

c) Tanımda kısırdöngü bulunmamalıdır.

d) Tanım, ne çok uzun ne de çok kısa olmalıdır.

e) Tanım tasvirî olmalıdır.



7. Aşağıdakilerden hangisi bölmenin şartlarından biri değildir?

a) Bölme tam olmalıdır.

b) Bölümlerden biri, bölünenin aynı ya da ona aykırı olmamalıdır.

c) Bölünen terim, bölümlerden daha genel olmalıdır.

d) Bölünen terimler birbirine döndürülmemeli ve birbirini içine almamalıdır.

e) Bölme ne çok uzun ne de çok kısa olmalıdır.

8. Eşya ve varlıkları başta gelen niteliklerine göre sınıflandırmaya ne denir?

a) Doğal

b) Yapay

c) Estetik

d) Kavramsal

e) Betimsel

9. Varlıkları cins ve türlerine bölerek onları bir düzen içinde göstermeye ne denir?

a) Bölme

b) Tanım

c) Sınıflandırma

d) Kavramsallaştırma

e) Betimleme



10. “Su hidrojen ile bir oksijen molekülünden oluşan bir cisimdir” önermesi nasıl bir tanımdır?

a) Uyarıcı

b) Betimleyici

c) Kayıtlı

d) Analitik

e) Empirik

CEVAP ANAHTARI

1.A 2.D 3.C 4.B 5.A 6.E 7.E 8.A 9.C 10.D

5. ÜNİTE : ÖNERMELER

ÖZET

Önerme, doğru ya da yanlış olan cümlelere denir. Doğru ya da yanlış olabilen cümleler yargı bildirmektedirler. Bu anlamıyla önermeler bir cümledir; ancak her cümlenin bir önerme olduğunu söyleyemeyiz. Çünkü dilbilgisi içerisinde birçok çeşit cümle vardır.

Yalnızca bir iddiayı, yargıyı ve tanımı dile getiren cümlelere önerme demekteyiz. Buna göre, önermelerin bir doğruluk değeri taşıdıkları ortadadır. Önermeler gerektirdiği yargı sayısı, yargının niteliği, niceliği ve kipliği bakımından çeşitlere ayrılır. Eğer önerme tek bir yargıyı gerektiriyorsa, buna basit, yüklemli ya da kategorik önerme, birden fazla yargıyı gerektiriyorsa, buna bileşik önerme denir. Önermelerin birbirleriyle ilişkisi bulunmaktadır. İki önermenin birbiriyle iki türlü ilişkisi vardır. Bunlar; karşı olma ve eşdeğer olma bakımından önermeler arası ilişki ya da bağıntıdır.




1. Yargı bildiren cümlelere ne denir?

a) Önerme

b) Terim

c) Sözcük

d) Kavram

e) Bölme

2. Aşağıdakilerden hangisi önermenin unsurlarından biridir?

a) Terim

b) Kavram

c) Sözcük

d) Yüklem

e) Tanım

3. Aralarındaki bağ kaldırıldığı zaman iki tarafta da terimin kaldığı önermelere ne denir?

a) Bileşik

b) Şartlı

c) Basit

d) Kipli

e) Analitik



4. “Pencere açılırsa serinlik gelir” önermesi nasıl bir önermedir?

a) Basit

b) Bileşik

c) Analitik

d) Bitişik şartlı

e) Ayrık şartlı

5. “Memleketini seven insan iyi insandır” önermesi hangi tür önermeler grubuna girer?

a) Karmaşık

b) Şartlı

c) Ekli

d) Karşılaştırmalı

e) Çıkarmalı

6. “Ne Ali ne de Veli çalıştı” önermesi hangi tür bir önermedir?

a) Şartlı

b) Karmaşık

c) Nedenli


e) Bağlantılı



7. Aşağıdakilerden hangisi Aristoteles‟in kipli önermelerinden biridir?

a) Özel imkân

b) Zorunluluk

c) Genel imkân

d) İmkânsızlık

e) Basitlik

8. Aşağıdakilerden hangisi İslâm mantıkçılarının kabul ettiği kipli önermelerden biri değildir?

a) Genel imkân

b) Konunun özünden doğan zorunluluk

c) İmkânsızlık

d) Basitlik

e) Özel imkân

9. “Bekâr evlenmemiş kişidir” önermesi hangi tür bir önermedir?

a) Analitik

b) Sentetik

c) Şartlı


e) Karmaşık

10. Mantık dilinde olgusal içerikli olan önermelere ne denir?



a) Analitik

b) Karmaşık

c) Bileşik


e) Sentetik

CEVAP ANAHTARI

1.A 2.D 3.C 4.D 5.A 6.E 7.B 8.D 9.A 10.E

6. ÜNİTE : ÖNERMELERİN BİRBİRLERİYLE İLİŞKİLERİ

ÖZET

Önermelerin birbirleriyle ilişkisi bulunmaktadır. İki önerme arasında iki tür bir ilişki vardır. Bunlar; karşı olma ve eşdeğer olma bakımından önermeler arası ilişki ya da bağıntıdır. Karşı olma ilişkileri üç tanedir. Bunlar; karşıtlık, altık ve çelişikliktir.

Bir önermenin doğruluk değerini bozmadan o önermeden elde edilen yeni önerme ile arasındaki ilişkiye eşdeğerlilik denir. Klasik mantıkta doğruluk değerinin iki olduğu bilinmektedir. Bunlar; doğru ve yanlış kavramlarıdır. Bir başka ifadeyle, bir doğru önermeden yine bir doğru önerme elde etmeye eşdeğerlilik adı verilir. Basit önermeler arasındaki eşdeğerlilik ilişkileri iki türlüdür. Birisi düz döndürme, diğeri ise ters döndürmedir.




1. İki önerme ya nitelikleri ya da nicelikleri veya her ikisi bakımından birbirinden farklı ise bunlara ne ad verilir?

a) Karşı olma

b) Çelişiklik

c) Düz döndürme

d) Ters döndürme

e) Eşdeğerlilik

2. Konu ve yüklemi aynı olan iki önerme nitelik bakımından farklı ise bunlara ne ad verilir?

a) Çelişik

b) Eşdeğerlilik

c) Ters döndürme

d) Karşıt

e) Bileşik

3. Karşıtlık ilişkisi tikel önermeler arasında olursa bu önermelere ne ad verilir?

a) Üst karşıtlık

b) Altık

c) Alt karşıtlık

d) Şartlı

e) Basit



4. İki önerme nitelik bakımından aynı nicelik bakımından farklı ise bu tür önermelere ne denir?

a) Karşıtlık

b) Çelişiklik

c) Şartlı

d) Altık

e) Eşdeğerlilik

5. Konu ve yüklemleri aynı olan iki önerme hem nitelik hem de nicelik bakımından birbirinden farklı ise bu önermelere ne ad verilir?

a) Çelişik

b) Altık

c) Basit

d) Karmaşık

e) Düz döndürme

6. Bir önermenin doğruluk değerini bozmadan o önermeden elde edilen yeni önermeye ne ad verilir?

a) Çelişik

b) Altık

c) Karşıtlık

d) Şartlı

e) Eşdeğerlilik



7. A-O ve E-I simgeleri hangi önermeleri karşılar?

a) Altık

b) Çelişik

c) Ters döndürme

d) Düz döndürme

e) Karşıtlık

8. Basit bir önermenin niteliğine ve doğruluk değerine dokunmadan konusunu yüklem yüklemini konu yapmaya ne ad verilir?

a) Çelişik

b) Analitik

c) Sentetik

d) Düz döndürme

e) ters döndürme

9. A-I ve E-O simgeleri hangi önermeleri karşılar?

a) Altık

b) Çelişiklik

c) Karşıtlık

d) Düz döndürme

e) Ters döndürme



10. Bir önermenin olumlu ve olumsuzluğuna dokunmadan öznesinin karşıt halini yüklem yükleminin karşıt halini özne yapmaya ne ad verilir?

a) Düz döndürme

b) Altık

c) Karmaşık

d) Basit

e) Ters döndürme

CEVAP ANAHTARI

1.A 2.D 3.C 4.D 5.A 6.E 7.B 8.D 9.A 10.E

7. ÜNİTE: AKIL YÜRÜTME (İSTİDLÂL)

ÖZET

Mantıklı düşünme, doğru düşünme ve tutarlı düşünmenin kendisini, akıl yürütmede (kıyas) gösterdiğini söyleyebiliriz. Genellikle üç türlü akıl yürütmeden söz edilir:

4. Tümdengelim (Dedüksiyon, Ta’lil)

5. Tümevarım (Endüksiyon, İstikra)

6. Analoji (Temsil)

Mantıkta, üzerinde en çok durulan akıl yürütme, “Tümdengelim”dir. Tümdengelimde zihin, bir veya birkaç hükümden hareket ederek zorunlu bir sonuca varır. Akıl yürütmede en çok kullanılan yöntem, Tümdengelim metodudur. Bu nedenle klasik mantık, akıl yürütmede esas olarak kıyası ele almıştır. Diğer iki akıl yürütme şekli olan tümevarım ve analoji gibi yöntemler



ise mantığın yanı sıra Sosyal Bilimler ve özellikle Din Bilimlerinde de kullanılmıştır.

Zihnin tümel veya genel bir önermeden tikel veya tekil bir önermeye geçiş suretiyle yaptığı akıl yürütmeye tümdengelim (dedüksiyon, ta’lil) denir. Tümdengelimin prensibi “bütün için doğru olan, parçaları için de doğrudur” prensibine dayanır. Bu prensip “özdeşlik” prensibini temel alır. Tümdengelimde öncüller sonuç için yeterli ve onu zorunlu kılıcıdır.

Tümdengelimin en önemli kısmını kıyas oluşturmaktadır. Kıyas, Aristo geleneğine bağlı olan Müslüman filozofların mantığının merkezini oluşturur.

Aristo, kıyası şöyle tanımlamaktadır: “Kıyas öyle bir sözdür ki, kendisine doğru ya da yanlış olarak kabul edilen bazı şeylerin konulmasıyla, bu konulan şeylerden başka bir şeyin bunlar vasıtası ile zorunlu olarak ortaya çıkmasıdır.”

Mübalağa etmeden denebilir ki modern bilim dedüksiyonun zaferidir, dedüksiyonun özü ise kıyastır.


1. Zihnin bir veya birkaç hükümden hareket ederek zorunlu bir sonuca vardığı akıl yürütme türü aşağıdakilerden hangisidir?

a) Tümdengelim

b) Tümevarım

c) Analoji

d) Mantıklı düşünme

e) Felsefi düşünme

2. Bir söze bazı şeylerin konulması ile bu konulan şeylerden zorunlu olarak bir sonucun çıkmasına ne denir?



a) Tümdengelim

b) Tümevarım

c) Kıyas

d) Analoji

e) Tanım

3. Aşağıdakilerden hangisi bir kıyas kuralı değildir?

a) Orta terim sonuçta bulunmalıdır

b) Orta terim iki öncülde de tikel olarak alınamaz.

c) Sonuç daima öncüllerin zayıf olanına bağlıdır.

d) İki tikelden sonuç çıkmaz

e) Öncüller olumlu ise sonuç olumsuzdur.

4. Descartes’in “Metod Üzerine Konuşma” adlı eseri aşağıdaki bilim dallarından hangisini ilgilendirir?

a) Sosyoloji

b) Psikoloji

c) Felsefe

d) Mantık

e) Bilim Tarihi

5. “Kıyaslar, insan zihninin en güzel, hatta en muteber buluşlarından birisidir.” sözü Hangi düşünüre aittir?



a) Descartes

b) Stuart Mill

c) Leibniz

d) Aristo

e) Farabi

6. Aşağıdaki kıyas modlarından hangisi sonuç veren bir moddur?

a) E A E

b) A A E

c) A E O

d) I O I

e) O I O

7. Aşağıdaki kıyas modlarından hangisi sonuç vermeyen bir moddur?

a) A A I

b) A E E

c) A I I

d) E I O

e) I A O

8. Aşağıdakilerden hangisi bir akıl yürütme çeşidi değildir?

a) Analoji

b) Kıyas



c) Bölme

d) Tümevarım

e) Tümdengelim

9. “Çam ağaçtır

Meşe de ağaçtır”

Yukarıdaki iki öncülde tekrar edilen “ağaç” kavramı neden tikeldir?

a) Birinci Mantık Aksiyomu gereğince

b) İkinci Mantık Aksiyomu gereğince

c) Orta terimin sonuçta bulunmaması nedeniyle

d) Öncüllerin olumlu olması nedeniyle

e) İki olumsuz öncülden bir sonucun çıkmaması nedeniyle.

10. Stuart Mill ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

a) Kıyas genelden özele bir çıkarımdır.

b) Bütün çıkarımlar özelden özele olur.

c) Bütün çıkarımlar tümelden tümele olur.

d) Bütün çıkarımlar somuttan soyuta olur

e) Hiçbiri.

CEVAP ANAHTARI

1.A 2.C 3.E 4.D 5.C 6.A 7.E 8.C 9.A 10.B

mantik İlk 7 hafta Özet ve soru ÇaliŞmasi

Documents