1

به نام خدا

ورزش و بهداشت روان

احمد خاکی)دانشجوي دکتری روانشناسی تربیتی(

عباس شعبانی)دانشجوی دکتری تربیت بدنی(

فهرست مطالب

2

فص���������ل اول: مقدم���������ه ای ب���������ر ورزش و بهداش���������ت4روان .................................................................

فص������������ل دوم: تع������������اریف ان������������واع بیماریه������������ای روانی ..........................................................................

24

فص�������ل س�������وم: جامع�������ه شناس�������ی بیم�������اری ه�������ای 63روانی .....................................................................

فص��������������������ل چه��������������������ارم: روانشناس��������������������یس��المت ..........................................................................

...............80

فص������������ل پنجم: ت������������اثیر ورزش ب������������ر بهداش������������ت روان ............................................................................

105

فص�������������ل شش�������������م: بهداش�������������ت روان ب�������������رای..................................................................... ورزشکاران

...130

من��������������������������������������������������������������������������������������ابع ومآخ��ذ .............................................................................

...........................................152

3

مقدمه مولف

ام,,روزه علي رغم ايج,,اد تغي,,يرات عمي,,ق در ش,,يوه ه,,اي زن,,دگي و تكنول,,وژي و پيشرفت هاي مختلف در عرصه هاي اجتماعي، فرهنگي ، اقتصادي و... بس,,ياري از افراد در رويارويي با مسائل زندگي فاقد توانايي هايي الزم و اساسي هس,,تند و همين امر آنان را در مواجهه ب,ا مش,كالت زن,دگي روزم,ره آس,يب پ,ذير ك,رده است. بررسي هاي مختلف نش,,ان داده ان,,د ك,,ه بس,,ياري از مش,,كالت جس,,مي و اختالفات رواني، عاطفي ريشه هاي رواني اجتماعي مانن,,د ع,,زت نفس ض,,عيف، ناتواني در بيان احساسات فقدان مهارت هاي ارتباطي و عدم مهارت همدلي و تص,,ميم گ,,يري و... ودر نه,,ايت ع,,دم بهداش,,ت رواني دارن,,د ك,,ه نقش ورزش و مهارت هاي جسمي و آموزش مهارت هاي زندگي مي توان,,د دو جنب,,ه جس,,مي و رواني را بهبود ببخشد و در حقيقت ب,,اعث ب,,ه ارتق,,اء بهداش,,ت رواني و جس,,مي

فرد گردد.

در اينجا دارد از همكار محترم آقا عباس شعباني دانشجوي دكتري ت,,ربيت ب,,دني به سبب مساعدت در ت,,دوين اين كت,,اب و ديگ,,ر آث,,ار تش,,كر نم,,وده و امي,,دواريم مطالعه اين كتاب براي دانشجويان و خانواده محترم شان بتواند مفيد واقع گردد

و ما را از دعاي خيرشان بي نصيب نگردانند.

احمدخاكي

ديما1391ه

فصل اول: مقدمه ای بر ورزش و بهداشت روان

4

سالمتی چه به صورت فردي و چه به صورت جمعي، بي تردي,,د مهم,,ترين مس,,ئله حيات است. در طی چندین دهه گذشته، س,,المتی ب,,ه عن,,وان ی,,ک ح,,ق بش,,ری و هدف اجتماعی در جهان شناخته شده است، یعنی، سالمتی برای ارضاء نیازه,,ای اساسی انسان الزم است و باید براي همه انسان ها باشد. سالمتی انسان تحت تاثیر عوامل بسیاری مانند وراثت، فعالیت بدنی، محیط زندگی، الگوه,,ا و ع,,ادت های فردی، مراقبت های پزشکی و به طور کلی شیوه زندگی و سایر زمینه های

خانوادگی، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع است.

افراد دارای مش,,کالت روانی در مع,,رض ب,,روز بیم,,اری ه,,ای ناگه,,انی مرتب,,ط ب,,ا نداشتن فعالیت بدنی همچون دیابت و بیماری های قلبی و عروقی هستند. بهب,,ود سبک زندگی و س,,المت جس,,مانی رابط,,ه مع,,نی داری ب,,ا بهداش,,ت رواني دارد . ارتباط بین فعالیت بدنی با احساسات بیمار گون,ه، افک,,ار خودکش,,ی و رفتاره,ای

م,,رد و زن نش,,ان داد ک,,ه فع,,الیت ب,,دنی می توان,,د ب,,ه عن,,وان1870روانی بین بخشی از راهکارهای بهبود سالمتی مورد استفاده ق,,رار گ,,یرد. تمرین,,ات ه,,وازی نيز موجب س,المت روانی می گ,ردد مش,کالت روانی و جس,مانی را ک,اهش می دهد و موجب بهبود خلق و خوی و رفتار می شود. همچنین پدید آمدن خلق به,,تر پس از فعالیت جسمانی، نتیجه تولی,,د م,,واد نش,,اط آوری اس,,ت ک,,ه ب,,دن در اث,,ر

ورزش تولید شود.

مقایسه بین فعالیت های ورزشی منظم با س,,المت عم,,ومی زن,,ان ش,,هر ته,,ران نش,,ان داد ک,,ه بین ورزش ک,,ردن ب,,ا س,,المت جس,,مانی، م,,یزان اض,,طراب، کارکردهای اجتماعی، افسردگی و سالمت عمومی نمونه ها ارتب,,اط مع,,نی داری وجود دارد. با اين که نقش مثبت تمرین,,ات ب,,دنی در کن,,ترل س,,المت عم,,ومی و بهبود کیفیت زندگی اقشار مختلف گزارش ش,,ده اس,,ت، ولي در بعض,,ی م,,وارد نیز نتایج متفاوتی به دست آم,,ده اس,,ت. مثال پس از برنام,,ه ه,,ای آم,,ادگی قل,,بی عروقی هیچ تاثیری بر احساس خستگی، پریشانی روانی و کیفیت زندگی مرتبط با تندرستی مشاهده نشد. و یا افزایش مق,,اومت در براب,,ر ابتال ب,,ه بیم,,اری ه,,ای روان شناختی بر اثر ورزش منظم مشاهده نگردید. حتی پس از یک دوره برنامه های هوازی هیچ ارتباط معنی داری بین توان هوازی و بهبود افسردگی مش,,اهده نشد. از مجم,وع نت,,ایج مطالع,ات درب,,اره فرض,,یه اث,,ر بخش,,ی فع,,الیت ب,,دنی ب,,ر وض,,عیت س,,المت عم,,ومی و روانی، چ,,نین ب,,ر می آی,,د ک,,ه ظ,,اهرا ن,,وع تم,,رین

ورزشی، شدت و مدت، پیامدهای متفاوتی در پی خواهد داشت.

به موازات کاهش عم,,ومي فعاليت ه,,اي حرک,,تي و ف,,يزيکي، در س,,ال هاي اخ,,ير، افزايش قابل توجهي در ميزان مرگ و مير و عوارض ناشي از بيماري هاي قل,,بي و عروقي در بين اقش,,ار مختل,,ف جوام,,ع ص,,نعتي و در ح,,ال توس,,عه دي,,ده ش,,ده

5

است. شواهد زيادي حکايت از شيوع ناراحتي ها و بيماري هاي عصبي و رواني در جوامع امروزي دارد. بسياري از شهروندان برخوردار از رف,,اه و آس,,ايش زن,,دگي ماش,,يني از مش,,کالت و ناماليم,,ات متع,,دد ارگ,,انيکي، عض,,الني و مفص,,لي رنج مي برند و اين قبيل عوارض ناش,,ي از رش,,د و نف,,وذ تکنول,,وژي در زن,,دگي عص,,ر

حاضر، روز به روز در حال فزوني مي باشد

فشار روانی معموال وقتی ایجاد می گردد که فرد با چالش، تهدید و ی,,ا تح,,ولی   مواجه گردد، به عبارت دیگر بین توان فرد برای انجام کار و کار خواسته شده از وی توازن وجود نداشته باشد. بن,,ابراین فش,,ار روانی در ح,,االت خ,,اص ذی,,ل و ب,,ا

تعامل فرد ومحیط کاریش افزایش می یابد:

- وقتی فرد در شرایط تهدید، چالش و یا آسیب قرار می گیرد.

- وقتی فرد در می یابد که کاری که انجام خواه,,د داد در آرامش و رف,,اه زن,,دگیاو موثر می باشد

- وقتی که فرد مطمئن نیست بتواند از چالش ایجاد شده با موفقیت بگذرد و ی,,ا از تهدی,,,,,,,,,,,,,د ایج,,,,,,,,,,,,,اد ش,,,,,,,,,,,,,ده اجتن,,,,,,,,,,,,,اب نمای,,,,,,,,,,,,,د.

- افراد معم,,وال در پ,ذیرش مق,,دار،ن,وع و دوره ی,,ا م,دت فش,ار روانی و راهه,ای مقابله با آن متفاوت می باشند. ب,,ه ه,,ر ح,,ال اف,,راد در اک,,ثر م,,وارد ایج,,اد تغی,,یر وفشار روانی را در می یابند، ولی مشکل این جاست که هیچ کاری برای مقابل,,ه

با آن نمی توانند انجام دهند.

انگیزش و فشار روانی: برای درک بهتر فش,ار روانی ش,,ناخت چگ,,ونگی ایج,اد انگ,,یزش ک,ه ی,,ک فرآین,,د چرخشی است ضرورت دارد. چرخه انگیزش معموال از ب,,روز و ظه,,ور ی,,ک نی,,از آغاز می گردد. فرد می خواهد ک,,ار را انج,,ام ده,,د ) انگ,,یزه( و نتیجت,,ا آن ک,,ار را

کاری را که انجام می دهد او را ب,,ه ه,,دف م,,ورد نظ,,رش نزدی,,ک انجام می دهد. کند درآن موقع احساس رضایت می کند و در صورتی که ناموفق باشد احساس نارضایتی کرده و ممکناست باع افزایش شدت نیاز وفشار گردد. درهر حال این چرخه پایان نمی پذیرد و فرد آماده می گردد ت,,ا ک,ار جدی,دی ب,رای دس,,تیابی ب,,ه هدف جدیدی را انجام دهد. این امر ب,,دان معناس,,ت ک,,ه رض,,ایتمندی اف,,راد دوام ابدی ندارد و این منبع عمده فشار روانی برای مدیران می باشد. ب,,رای م,,دیران

6

امکان دارد فشار روانی خود را با ایجاد انگیزش درکارکنان کاهش دهند. هرچن,,د که ممکن است ایجاد انگیزش بطور مستقیم درکارکنان اتف,,اق نیافت,,د، لیکن می توان با فراهم نمودن محیط مناسب زمینه ایجاد انگ,,یزش در کارکن,,ان را ف,,راهم نمود و این امر برای مدیران ساده تر وهم ثمربخش تر می باشد. تفک,,ر ق,,دیمی ک,,ه درم,,ورد انگ,,یزش وج,,ود دارد عب,,ارت اس,,ت از ) هرچ,,ه فش,,ار بیش,,تری ب,,ه کارکنان وارد آید کار بیشتری را انجام میدهند(. این تئوری انگیزشی اشتباه بوده و یا حداثل کافی نمی باشد. حقیقت پیچیده تر از آن است. تا یک ح,,دی این ام,,ر واقعیت دارد که هرچه به کارکنا فشار بیشتری وارد شود کار بیشتری انج,,ام می دهند، ولی از آن به بعد کارآئی ف,,رد ث,,ابت می مان,,د ودر این ح,,الت اگ,,ر م,,دیری بخواهد از این طریق کارآئی فرد را افزایش دهد نتیجه معکوس می گ,یرد، ح,تی

( و " دادسون« )Yerksممکن است کارآئی فرد با نقصان مواجه گردد. " یرکز" )Dodson دو عامل را در ارتب,,اط چرخ,,ه انگ,,یزش و فش,,ار روانی1908( در سال

معرفی نمودند. اول اینکه هرچه کار ساده تر باشد سطح تحمیل انگیزش بیش,,تر می باشد، دوم اینکه هر چه کار کوت,,اه ت,,ر باش,,د ب,,از هم س,,طح تحم,,ل انگ,,یزش بیشتر می باشد. در نتیجه انگیزش خواه کم باشد و خ,,واه زی,,اد، منج,,ر ب,,ه ب,,روز رفتار فشارزا می گردد. نکته مهم این است ک,,ه ب,,رای اک,,ثر م,,ردم فش,,ار روانی باعث عدم کنترل و بیماری آنان نمی گردد. فشار روانی به مع,,نی ب,,دخود وق,,تی به کار می رود که بین فرد، کاری که از او خواسته شده که انجام گ,,ردد و روش

انجام کار درخواست شده تطابقی وجود نداشته باشد.

ترس و نگرانی

ترس نوع خاصی از فشار روانی می باشد. تجرب,,ه ت,,رس قب,,ل از حادث,,ه و ی,,ا در خالل حادثه معموال تغییرات روانی را ایجاد می کند که منجر به فش,,ار روانی می گردد. انسانها اغلب ترس واقعی را تجربه نمی کنند، لیکن اکثرا ب,,ه نح,,وی دچ,,ار نگرانی شده ان,د. نگ,رانی عب,ارت اس,,ت از ت,رس از چ,یزی ک,ه ت,ا کن,ون اتف,اق نیافتاده است و یا هرگز اتفاق نخواهد افتاد نگرانی ممکن است انس,,ان را ح,,تی

وقتی اتفاق می افتد که فرد ع,,ادت1از شروع کار باز دارد. نگرانی ناخودآگاهانه به احساس نگرانی کن,,د، ح,تی اگ,ر چ,,یز نگ,ران کنن,,ده ای وج,,ود نداش,,ته باش,,د. مواجه با این نوع نگ,,رانی بس,,یار مش,,کل می باش,,د زی,,را منب,,ع و عام,,ل نگ,,رانی

مشخص نمی باشد تا بتوان آن را از بین برد.

7

B و Aشخصیت نوع

( از متخصصانRosenman( و " روزنمن " )Friedman "فردمن " )1960در سال نف,,ر دریافتن,,د ک,,ه بعض,,ی از اف,,راد رفتارخاص,,ی از3000قلب آمریکا با مطالعه

خود بروز می دهند که استعداد آنها برای ابتال به بیماری قلبی را دو براب,,ر بیش,,تر و آنهایی را که احتمال کمتری بهAاز سایر افراد می سازد. آنها نوع اول را تیپ

نامیدند.Bابتال به بیماری قلبی داشتند تیپ

عبارت است از:Aویژگیهای اصلی رفتار تیپ

 - احساس ناامنی از موقعیت

- پرخاشگری زیاد

- خشم

- عجله درانجام امور

- خودخوری

زودتر به فشار روانی پاسخ می دهند. این تیپ افراد به دلی,,لAافراد دارای تیپ انتظار باالی خودشان به شدت آسیب پذیر می باشند و به اص,,طالح از ک,,اه ک,,وه

پس از ه,,ر م,,وقعیتAمی سازند ک,,ه در نتیج,,ه درک,,ارآیی آن,,ان ت,,أثیر دارد. تیپ فش,,ارزا، س,,ریعا خ,,ود را ب,,رای درگ,,یری در م,,وقعیت بع,,دی آم,,اده می س,,ازد،

م,,دتی ط,,ول می کش,,د ت,,اانرژی از دس,,ت رفت,,ه خ,,ود راBدرحالیک,,ه ب,,رای تیپ

8

شاید بیانگر این باشد ک,,هAبازیافته و آماده نبرد بعدی گردد. تفسیر فوق از تیپ راB ن,,امطلوب ب,,وده و م,,دیران ب,,رای انج,,ام به,,تر ک,,ار می بایس,,ت تیپ Aتیپ

 تشویق نمایند.

این نکته درستی نیست و درارتباط با تیپ ناسالم و غیر موثر ص,,ادق می باش,,د. %6 دچار عارضه قلبی می گردند، در مقابل فق,,ط A% تیپ 11در مطالعه فوق

اف,,رادیA% اف,,راد ب,,ا تیپ 89 مبتال می شوند. این بدان معنی اس,,ت ک,,ه Bتیپ سالم هستند. بنابراین سازمانها نیازمند این قبیل افراد برای انجام س,,ریع وم,,وثر

موثر، کار را سریعتر و بهتر انجام می دهند و برایAکار می باشند.افراد با تیپ غیر م,,وثر، ک,,ارAکار بعدی سریعتر آماده می گردند. در مقابل افراد دارای تیپ

را سریع ولی با ضایعات بیشتری و ص,,رف ان,,رژی زی,,اد غ,,یر ض,,روری انج,,ام میدهند و دیرتر برای انجام کار بعدی آماده می گردند.

فیزیولوژی فشار روانی

برای فهم ومقابله با فشار روانی، بهتر است ف,,رد بدان,,د وق,,تی ب,,ا ت,,رس،تهدی,,د، نگرانی یا فشار روانی مواج,ه میگ,ردد دقیق,,ا چ,ه اتف,,اقی ب,رای او رخ می ده,,د. شروع فشار روانی وقتی احساس می گ,ردد ک,ه فردن,وعی از تهدی,د را دری,افت دارد. این تهدید می توان,,د ش,,امل برخ,,وردی در ت,,اریکی، ظ,,اهر ش,,دن ف,,ردی در جلوی ماشین و یا گفته تندی از طرف رئیس باشد. منبع هر چه باشد، ب,,ه محض اینکه پیام به مغز برسد و احتماال تهدید زا تلقی گردد، تغییراتی س,ریع اتف,اق می

افتد.

اطالعات مربوط به عوامل فش,,ارزای خ,,ارجی از طری,,ق ی,,ک ی,,ا چن,,د حس وارد ک,,ورتکس ) س,,لولهای خاکس,,تری ک,,ه غش,,ای سیس,,تم ب,,دن می گ,,ردد وتوسط

خارجی مغز را تشکیل می دهند( زمینه های فشارزائی داخلی که معم,,وال ناش,,ی از خاطرات، افکار و تصورات می باشند وهمیشه با انسانها هم,,راه هس,,تند خ,,ود

به خود تحریک می گردند.

در هر صورت عالئم به هیپوتاالموس ) اندامی به ان,,دازه نخ,,ود ک,,ه درمیان,,ه مغ,,ز قرار دارد( می رسد واز آنجا منشعب میگردد. انشعاب اول به غده هیپوف,,یز می

( درخون و فعالیت غ,,ددACTHرسد و باعث ترشح هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک ) فوق کلیوی می گردد. غدد فوق کلیوی مانند دو کاله کوچک هر ی,,ک ب,,ر روی ی,,ک کلیه قرار گرفته اند. الیه خارجی غدد فوق کلیوی کورتیزول تولید می کند ک,,ه در سیس,,تم دف,,اعی ب,,دن ت,,أثیر داش,,ته و ب,,اعث ک,,اهش ت,,ورم و ن,,یز س,,وخت و

9

سازکربوهیدرات، چربی و پروتئین درتمامی بافتهای بدن ب,,رای تولی,,د ان,,رژی می گردد.

مسیر دوم از هیپوتاالموس به سیستم عصب س,,مپاتیک می رس,,د ک,,ه مس,,ئولیت تنظیم تمام پاسخ های فیزیکی و طبیعی ب,دن را دارد. سیس,تم عص,,ب س,,مپاتیک در جای خود قسمت میانی غدد فوق کلیوی را تحری می نماید ک,ه ب,اعث ترش,ح آدرنالین می گردد. آدرنالین باعث افزایش ضربان قلب، هدایت خون از اندامهای داخلی به ماهیچه ها و باعث افزایش فشارخون ازطریق انقب,,اض رگه,,ای خ,,ونی می گردد. به هر حال فرداز هیچ یک از اتفاقات فوق آگاهی ن,,دارد ولی از آن ب,,هبع,,,,,,,,,داین عوام,,,,,,,,,,ل ب,,,,,,,,,,ه ت,,,,,,,,,,دریج ظ,,,,,,,,,,اهر می گردن,,,,,,,,,,د.

تغییرات فیزیولوژیکی زیر پس از اعمال فشار روانی حادث می گردد:

- مردمک چشم گشادتر می ش,,ود ت,,ا ن,,ور بیش,,تری وارد ش,,ده و منب,,ع ه,,ر خط,,راحتم,,,,,,,,,,,,الی به,,,,,,,,,,,,تر و واض,,,,,,,,,,,,ح ت,,,,,,,,,,,,ر رویت گ,,,,,,,,,,,,ردد. - شنوائی دقیق تر می شود تا بتوان خطر را از فاصله بیشتری احساس و چ,,ارهای ب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,رای آن اندیش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,یده ش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ود.

میزان اکس,,یژن درخ,,ون را اف,,زایش می - تنفس سریعتر می گردد. این واکنشدهد که منبع سوخت مورد نیاز برای هر عملی می باشد.

- قلب خ,,ون را س,,ریعتر و ب,,ا فش,,ار بیش,,تری پمپ می نمای,,د، در نتیج,,ه توزی,,ع سوخت سریعتر شده و همچنین مواد زای,,دی ک,,ه در نتیج,,ه س,,وخت وس,,از ایج,,اد

شده خارج می گردد.

- رنگ و روپریده می گردد، زیرا خون از سطح خ,,ارجی ب,,دن ب,,ه س,,طح مرک,,زی رانده می شود، بنابراین در صورت جراحت خونریزی کمتری ایجاد شده ونیز ب,,ه لخته شدن خون در قسمت بریده شده احتمالی کمک می کند و نتیجتا خ,,ونریزی

کمتر می گردد.

- احساس مریضی ودل به هم خوردگی دست می دهد، چون دراین ح,,الت خ,,ون از سیست هاضمه رانده شده ودر صورت لزوم منجر ب,,ه اس,,تفراغ واس,,هال میگ,,,,,ردد ت,,,,,ا غ,,,,,ذای اض,,,,,افی را خ,,,,,ارج و دوی,,,,,دن را آس,,,,,انتر نمای,,,,,د. - تعویق بیشتری انجام ی شود، برای اینکه فعالیت های فیزیکی تولی,,د گرم,,ا می کند و بازده بیشتر کاری دریک درجه حرارت مطل,,وب انج,,ام می ش,,ود. بن,,ابراین تعریق باعث خنک شدن شده وگرمای اضافی ب,,ا ع,,رق ک,,ردن در س,,طح ب,,دن از

بین می رود.

10

- به دلیل سفت شدن عضالت ل,,رزش ص,,ورت می گ,,یرد. درص,,ورتی ک,,ه تعری,,ق باعث خنکی زیاد بدن گردد لرزش جبران آن را نم,,وده و ب,,اعث گ,,رمی ب,,دن می

شود.

تمامی تغییرات فوق ط,,بیعی ب,,وده و ب,دلیل اطمین,,ان ب,,رای زن,ده مان,,دن در ی,ک حالت اضطراری ایجاد می گردد. نکته مهم این است ک,,ه ان,,رژی ایج,,اد ش,,ده در یک حالت فشار روانی می بایست به صورت سازنده و یا غیر مضر خ,,الی گ,,ردد

درغیر اینصورت مضر است.

هزینه فشارهای روانی

مدیران معموال ترجیح می دهند در راههایی که بازده قاب,,ل ان,,دازه گ,,یری داش,,ته باشند هزینه کنند. این مطلب فی النفس,ه ص,حیح اس,,ت ولی اگ,,ر ب,,رای متع,ادل کردن فشار روانی هزینه نشود، برای از بین بردن آن هزینه بیشتری می بایس,,ت صرف گردد. در حال حاضر به جزاز بیماریهای مرتبط با فشار روانی ) که م,,دت آن بیش از س,,ه روز ب,,وده و قاب,,ل ثبت درمراک,,ز درم,,انی اس,,ت( اگ,,ر ص,,رفا بیماریه,,ای س,,اده ای ک,,ه کمم,,تر از ی,,ک روز م,,دت داش,,ته و غ,,یر قاب,,ل ثبت می باشند) مانند سردرد، بیماریهای عصبی و روانی و ناتوانی ( محاسبه گ,,ردد هزین,,ه هنگفتی معادل دو برابر حوادث صنعتی بدست خواهد آمد. ) سایر ان,,واع بیم,,اری که منشأ روانی دارد مانند سوء هاضمه، بیماریهای جلدی، درده,,ای ماهیچ,,ه ای و کمردرد و بیماریهای قلبی در این محاسبه در نظر گرفته نشده است(. روزهای,,از

میلیون روز120دست رفته که منشأ آن فشار روانی می باشد سالیانه بیش از می شود که هزینه باالئی را در ب,,ردارد. این رقم نگ,,ران کنن,,ده اس,,ت ولی تم,,ام داستان نیست. هزینه اشتباهاتی که افراد مبتال به فشار روانی مرتکب می شوندهن,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,وز تخمین زده نش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ده اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت.

محاسبه هزینه های تحمی,,ل ش,,ده ب,,ه س,,ازمان ک,,ه ناش,,ی از تص,,میم گیریه,,ای   اشتباه، اوقات تلف شده، طوالنی تر شدن ساعات صرف غذا، مص,,رف الک,,ل و سیگار بیش از حد و .... که ناشی از نامتوازن بودن فش,,ار روانی در ی,,ک محی,,ط ک,,اری اس,,ت بس,,یار مش,,کل می باش,,د. خس,,تگی ه,,ای ص,,نعتی غالب,,ا ریش,,ه در

نامتعادل بودن فشار روانی دارد.

عوامل ایجاد فشار روانی

11

مردم به طرق مختلفی نسبت به یک محیط خاص واکنش نشان می دهند. چیزی که ممکن است برای گروهی از اف,,راد انگ,,یزه زا باش,,د ممکن اس,,ت درع,,ده ایدیگ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ر ایج,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اد فش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ار نمای,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د. با در نظر گرفتن این موضوع عوامل ایجاد کننده فشار روانی مورد بررسی قرارمی گ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,یرد:

عوامل فیزیکی -1

سروصدا عامل فشار روانی برای اکثر مردم بوده و ت,,داوم آن مت,,داولترین منب,,ع ایجاد فشار روانی می باش,,د. ب,,رای ک,,اهش سروص,,دا اک,,ثر ک,,ارگران از گوش,,ی اس,,تفاده می نماین,,د. ب,,ا این ح,,ال خس,,ارات ناش,,ی از سروص,,دا همچن,,ان رو ب,,ه افزایش است. این نکته را هم باید به خاطر داشت که در بعضی ح,االت س,,کوت بیش از حد ممکن است ایجاد خطر نماید خستگی به دلی,,ل اینک,,ه ب,,اعث نقص,,ان توانایی انجام کار می گردد ایجاد فشار روانی می نمای,,د. ب,,دتر از هم,,ه اینک,,ه در مرحله اولیه خستگی فرد متوجه عدم کارآیی خود نمی گردد و فکر می کند همه چ,,یز درس,,ت پیش می رود ت,,ا اینک,,ه ب,,اعث اش,,تباه یاخط,,ای ب,,زرگی می ش,,ود. درمرحله پیشرفته نیز بدلیل خستگی زیاد ف,,رد متوج,,ه اخط,,ار دیگ,,ران در م,,وردک,,,,,,,,,,,,,اهش ک,,,,,,,,,,,,,ارآئی خ,,,,,,,,,,,,,ود ن,,,,,,,,,,,,,یز نمی گ,,,,,,,,,,,,,ردد.

افراد نوبت کار، به دلی,,ل اینک,,ه موق,,ع اس,,تراحت خ,,ود ب,,ه انج,,ام ک,,ار دیگ,,ری   مب,,ادرت می ورن,,د معم,,وال ب,,دلیل خس,,تگی و ایج,,اد فش,,ار روانی نمی توانن,,د کاراصلی و کار دوم را درس,,ت انج,,ام دهن,,د. ب,,رای جلوگ,,یری ازاین مش,,کل بای,,د برنامه کاری طوری تنظیم شود که حتی االمکان فرد دراوقات استراحت ب,ه ک,اردیگ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ری ن,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,پردازد. پروازهای هوائی طوالنی ن,یز ب,,ه دلی,,ل تغی,,یر اف,ق زم,انی ب,,اعث ن,وع خاص,ی از

ح,,الت خستگی می گردد که غالبا فشار زا می باشد. توصیه ش,,ده اس,,ت درایناز اتخاذ تصمیم های مهم ممانعت شود.

اکثر سازمانها به کارکنان خود توصیه می کنند پس از یک مسافرت طوالنی قبل ساعت استراحت نمایند. رطوبت و درجه حرارت نیز می توان,,د24از شروع کار

عامل فشارزا باشد بهتر است کنترل گردد. مقررات معموال سطح ک,,ار مطل,,وبرا در درج,,ه ح,,رارت و رط,,وبت مناس,,ب تع,,یین ک,,رده ک,,ه بای,,د رع,,ایت گ,,ردد.

حجم کار -2

درخواست کار زیاد پدیده آشنائی است. سه نوع کار اضافی و ی,,ا ترکی,,بی از اینس,,,,,,,,,,,,,,,ه ن,,,,,,,,,,,,,,,وع ش,,,,,,,,,,,,,,,ناخته ش,,,,,,,,,,,,,,,ده اس,,,,,,,,,,,,,,,ت:

سطح مهارت مورد نیاز برای انجام کاردرخواستی ممکن است ب,,رای ش,,خص -1خیلی باال باشد.

12

سرعت انجام کارممکن است بیش از توان فرد باشد. -2

حجم کار نیز می تواند بیش از توان شخص باشد. -3

کم کاری نیز اتفاق می افتد هر چند کمتر از آن صحبت می شود، به هر حال سهنوع کم کاری نیز شناخته شده است:

سطح مهارت مورد نیاز برای انجام کار ممکن است پائین باشد ) ب,رای مث,,ال -1از ی,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ک ف,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ارغ

التحصیل درخواست گردد کاری در سطح یک دیپلمه انجام دهد(.

سرعت کار بسیار پائین باشد ) برای مثال یک جلسه درتمام ط,,ول روز ب,,رای -2تصمیم برای کاری که می تواند در یک ساعت انجام شود تشکیل گردد(.

حجم کار بسیار کم باشد ) یک منشی در طول روز فقط چند کار ساده انجام -3ده,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د(.

محیط کار جدی,,د ) مانن,,د روز اول ش,,روع ک,,ار در س,,ازمان ( می توان,,د عام,,ل   ایجاد فشار روانی گ,,ردد، زی,,را اطمین,,ان فردهن,,وز جلب نش,,ده اس,,ت. احس,,اس تهدیدهای شخصی، احس,,اس در مخ,,اطره ب,,ودن محی,,ط اختصاص,,ی ک,,اری ف,,رد، ایس,,تادن رئیس مربوط,,ه درحین انج,,ام ک,,ار و ص,,حبت درن,,زدیکی کارمن,,دی ک,,ه قرب,,انی تص,,میمات واهی و غ,,یر منطقی ش,,ده و .... ف,,رد را دچ,,ار فش,,ار روانی کرده درنتیجه کارآیی او نقصان می یابد. حذف کلی تهدیدات شخصی در کار ن,,یز می تواند باعث نقصان کارآئی گردد، برای مثال اگر فرد برای کارغیر مثب,,تی ک,,ه انجام می دهد مورد مواخ,,ذه ق,,رار نگ,,یرد ک,,ارآیی اش ک,,اهش می یاب,,د. روش,,ن نبودن نوع کاری که فرد می بایست انجام دهد و یاعدم آگاهی از نتیجه کارانج,,ام

شده نیز می تواند عامل ایجاد فشار روانی گردد.

- مسائل خانوادگی4

عوامل فشارزا در خان,ه ن,یز ی,,افت می گردن,د ف,,وت بس,,تگان،ن,,زاع خ,انوادگی و مسائل مالی زوجها درهر مرحله زندگی می توان,,د در ک,,ارآئی ف,,رد ت,,أثیر گ,,ذارد. ایجاد ارتباط مناسب مشکل اساسی زوجها می باشد. برای مثال مرد روز ک,,اری سختی را گذرانده و برای استراحت به منزل آمده است. همسر نیز روز ط,,اقت فرسایی را با فرزندان سپری نموده است هر کدام از این زوج می خواهند فقط مسائل خود را مطرح کنند،درنتیجه این امر منجر به نزاعهای خانوادگی می گردد که یقینا در کارآیی فرد در سازمان نیز تأثیر می گذارد. بدتر از همه این که هردو نفر کارمند بوده و بخواهند به نحوی مسائل و مشکالت ک,,اری خ,,ود را ب,,ه م,,نزل

13

بکش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,انند. ارتقاء نیز در بین خانواده های کارمند می تواند عامل مهمی برای ایجاد فش,,ار  

روانی باشد. چه کسی مالک است مرد یا کسی که درآمد بیشتر وامتی,,از ب,,االتریبرای اداره منزل دارد.

عالئم فشار روانی

و واکنش2درک عالئم فش,,ار روانی در ص,ورت آگ,اهی از فش,,ار واکنش دف,,اعی ت,,دافعی س,,اده اس,,ت. در ش,,رایط فش,,ار روانی کوت,,اه م,,دت، تش,,خیص م,,اهیت دفاعی وتدافعی واکنش ها س,,اده اس,,ت، ولی در ش,,رایط فش,,ار ط,,والنی م,,دت

کامال واضح نمی باشد.

واکنش دفاعی درصورتیکه فرار از آن ممکن باشد، با فشار روانی کوتاه مدت و با نزاعهای کوچک لفظی یا فیزیکی همراه می باش,,د. واکنش دف,,اعی وق,,تی ک,,ه فرار از آن ممکن نباشد ب دو صورت تحمیل یا انتقال آن به خود ودیگران اتفاق می افتد. اگر فشار روانی به دیگران منتقل شود نتیجتا کارکنان در ط,,ول روز از آن رنج خواهند برد و اگر به خود فرد تحمیل گردد ت,ا آخ,ر روز دلتن,گ و افس,رده خواه,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د ب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ود. واکنش تدافعی در صورتکیه فراراز آن ممکن باش,,د، معم,,وال ب,,ا بیم,,اری، ص,,رف وقت طوالنی د رهنگام غ,,ذا، اس,,تعفاء و ی,,ا بازنشس,,تگی زودرس هم,,راه اس,,ت. نکته اصلی این است که فرد خ,,ود را از این م,,وقعیت ره,,ا کن,,د. واکنش ت,,دافعی وقتی فرار از آن ممکن نباشد، ممکن است با کندی حرکت فرد، احتیاط بیش از حد درانجام امور و به هر حال تعلل از درگیر شدن در مشغله های ک,,اری هم,,راه گردد. دراین حالت آهنگ فرد در انجام ام,,ور کن,,دتر ش,,ده وب,,ه اص,,طالح ف,,رد ب,,ه

خواب می رود.

فشار روانی طوالنی مدت

بعضی مواقع برای یک ناراحتی جسمی دلیل فیزیکی خاصی وج,,ود ن,,دارد. دراین حالت ممکن است بیماریهای روانی عامل بروز بیماری باش,,د. نارس,,ائیهای نظ,,یر زخم معده، بیماری قلبی، سکته ، سوءهاضمه، میگ,,رن،ناراحتیه,,ای جل,,دی، آکن,,هوکم خ,,وابی و پرخ,,وابی ممکن اس,,ت تاح,,دی بافش,,ار روانی مرتب,,ط باش,,د.

   آمادگی برای ابتال به بیماریها ن,,یز نتیج,,ه فش,,ار روانی می باش,,د. ف,,رد معم,,وال نسبت به بیماریهای آسیب پذیر می گردد که ممکن است درحالت عادی بسادگی آن را دفع نماید. همچنین دراین حالت بهبودی فرد ن,,یز کن,,د می گ,,ردد. غیبت می تواند عالئم دیگر فشار روانی ط,والنی م,دت باش,,د ک,ه معم,وال ش,امل ت,أخیر ی,ا

14

تظاهر به مریضی ونهایتا ترک کار می باشد.مصرف زیاد غذا، ص,,رف مش,,روبات الکلی و سیگار از عالئم مطمئن فشار روانی طوالنی مدت هستند. مصرف بیش از حدهر یک از اقالم فوق که درنتیج,,ه فش,,ار روانی ص,,ورت می گ,,یرد زی,,ان آور می باشد. گاهی دلبستگی به تصاحب زیورآالت نیز می تواند نتیج,,ه فش,,ار روانی باشد. تمایل جنسی بیش از حد به جنس مخالف نیز اغلب نتیجه فشارهای شدیدوغیرقاب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ل ح,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ل اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت.

می تواند شامل دزدیهای بزرگ دزدی نیز تحت فشار روانی افزایش می یابد که و یا حتی کوچک ) درحد بلن,,د ک,,ردن ل,,وازم التحری,,ر اداری، اس,,تفاده شخص,,ی از تلفن، تلف کردن وقت هنگامص,,رف غ,,ذا و ی,,ا اس,,تفاده شخص,,ی از وقت اداری( باشد. دزدیدن کاال و مواد قاب,,ل کش,,ف وکن,,ترل اس,,ت، ولی دزدی زم,,ان و وقت نامشخص و پیشگیری و کنترل آن مشکل می باشد. فع,,الیت ه,,ای ج,,ایگزین ن,,یز که طی آن فردهر نوع کاری را به غیر از کار اصلی خ,,ود انج,,ام می ده,,د عالمتدیگ,,,,,,ر فش,,,,,,ار روانی ک,,,,,,ه نهایت,,,,,,ا ایج,,,,,,اد مش,,,,,,کل می نمای,,,,,,د.

واکنش های اضافی به حوادث عادی عالمت دیگر فشارروانی می باشد. رئیس   برای انجام یک کار معمولی فرد را فرا می خواند، کارمند گرفت,,ار فک,,ر می کن,,د ممکن است ارتقاء یافته یا اخ,,راج ش,,ده باش,,د. تغی,,یر ب,,ارزترین مشخص,,ه ب,,روز فش,,ار روانی می باش,,د. غمگی,,نی، افس,,ردگی، خوش,,حالی و ..... ممکن اس,,ت

از شخصیت اصلی یک م,,دیر را تش,کیل ده,د ولی تغی,,یر آنی ومک,رر ب,ه ه,ر یک حاالت فوق نشان دهنده بروز فشار روانی دراو می باشد.

روشهای مقابله با فشار روانی

چهار روش و تکنیک که می تواند به نحو مثبتی تغییراتی ایج,,اد نمای,,د ک,,ه طی آنفرد بتواند فشار روانی را کنترل نماید وجود دارد:

15

ورزش -1 قدم زدن تاحدی که باعث تعریق اندکی شود، شنا کردن و یا هر کار لذت بخشی که باعث می شود حرکات قلبی و ریوی کمی تندتر از حالت عادی صورت گ,,یرد باید سه بار در هفته ادامه یابد.درهر ک,ال تمرین,,ات بای,د ب,,ا ت,وان ف,رد هم,,اهنگی

داشته باشد.

بازخورد حیاتی -2

بازخورد حیاتی به فرد می آموزد چگونه و به ط,,ور آگاهان,,ه بعض,,ی از واکنش,,های فار روانی فیزیکی را که در شرایط عادی حالت خودکار دارند کنترل نماید. برای مثال استفاده ای دستگاههای سنجش نبض و پوست مناسب می باش,,د. معم,,وال در حالت فشار روانی شدید ضربان قلب افزایش و مقاومت پوستی ک,,اهش می یابد بااستفاده از بازخورد حاصل از دستگاه فرد می آم,,وزد چگون,,ه ض,,ربان قلب را کاهش و یا مقاومت پوستی خود را افزایش دهد. بعداز چن,,د جلس,,ه آموزش,,ی فرد بدون استفاده از دستگاه می توان,,د مق,,داری از ض,,ایعات فش,,ار روانی خ,,ود

بکاهد.

روش های شناختی -3

این روش به فرد کمک میکند که فشارهای روانی گذشته وراههای مقابله باآن را به خاطر آورد و بتواند ب,,ا اندیش,,ه به,,تر راهه,,ای م,,وثرتری ب,,رای مقابل,,ه ب,,ا اک,,ثر فشارهای روانی بیابد. این روش بیشتر برای افرادی که ح,,التی احساس,,ی دارن,,د

مناسب می باشد.

روش تمدید اعصاب -4

تمرینه,,,ای تنفس,,,ی و بعض,,,ی از روش,,,های پزش,,,کی ب,,,اعث اف,,,زایش تحم,,,ل فیزیولوژیکی و روانی در فرد می شود، البت,ه تکنیکه,ای ف,وق در ص,ورتی ک,ه ب,ا

موثر می باشد و ب,,رعکس درAدقت و احتیاط به کار رود برای افراد دارای تیپ ص,ورتی ک,ه درس,ت بکارگرفت,ه نش,ود ت,اثیر منفی دراینگون,ه اف,راد بج,ا خواه,دگذاش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت. عالوه بر چهار تکنیک گفته شده تکنیکهای ذیل ن,,یز ب,,رای کن,,ترل فش,,ار روانی در

بعضی از افراد کارسازو موثر می باشد.

کنترل پرخوری-1

16

پرخوری به هر شکل که باشد مضر و باعث صرف انرژی، هزین,,ه وزم,,ان می گردد و می تواند باعث افزایش فشار روانی شود. مش,,روبات الکلی وس,,یگار در هر صورت باعث تشدید فش,,ار روانی دراف,,راد می گ,,ردد. ه,,ر چ,,ه م,,یزان مصرف بیشتر شود فشار روانی وارده افزایش می یابد و کنترل آن دشوارتر می گردد.سابقا عقیده براین بود که موارد فوق آرامش دهن,,ده ان,,د درحالیک,,ه

تحقیقات علمی اخیر خالف آن را ثابت کرده است.

طریقه صحیح نشستن و حرکت کرد-2

طوری بنشینید که تنفسی راحت داشته و جه,از هاض,مه فض,,ای عم,ل داش,,ته باشد، درست راه بروی,,د، ط,,وری بایس,,تید ک,,ه س,,تون فق,,رات کش,,یده و س,,رراس,,,,,,,,,ت باش,,,,,,,,,د ونهایت,,,,,,,,,ا ح,,,,,,,,,رکت داش,,,,,,,,,ته باش,,,,,,,,,د.

کنترل تنفس -3

راحت گوشه ای بنشینید و بطور طبیعی نفس بکشید و آن را برای س,,ه ثانی,,ه حفظ کنید. سپس اجازه دهید به آرامی خارج گ,,ردد. به,,تر اس,,ت ک,,ه چش,,مها دراین حالت بسته نگه داشته شود. این ک,,ار را روزی دوب,,ار ب,,رای م,,دت س,,ه هفته انجام دهید. بع,,د از آن درخواهی,,د ی,,افت ک,,ه بط,,ور ط,,بیعی هوش,,یارتر و آرامتر شده اید و در نتیجه به,,تر می ت,,وانی ب,,ا فش,,ار روانی احتم,,الی مقابل,,هکنی,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د.

رو ش های متضاد -4

سعی کنید کاری را که در روز انجام می دهی,,د در عص,,ر واواخ,,ر هفت,,ه تغی,,یرداده و کار دیگری با ماهیت متفاوت انجام دهید.

روش های مقابله با فشار روانی در محیط کار

در هر شرایطی می توانن,,د قری,,انی فش,,ار روانی گردن,,د و هیچ کس نمی  افراد تواند از فشار روانی در امان باشد. به هر حال غلبه بر این فشار نیازمند ص,,رفوقت وان,,,,,,,رژی زی,,,,,,,اد ) ب,,,,,,,رای مه,,,,,,,ار و ی,,,,,,,اکنترل آن ( اس,,,,,,,ت.

رعایت موازین ذیل در این خصوص می تواند کار ساز باشد:

- علل احتمالی فشار روانی می بایست مورد تجزیه و تحلیل قرار گ,,یرد. کش,,فعلل فشارهای روانی مشکل نیست، آنچه مشکل است پذیرش آن است.

17

در صورت امکان سعی بر رهایی و خالصی از موقعیت فشار زا گردد، شرکت - در دوره های آموزشی، مسافرت و.... مناس,,ب می باش,,د.ولی مقایس,,ه مزای,,ای

فرار از موقعیت و مقاومت در برابر آن ضرورت دارد.

- در موقعیت فشارزا بخصوص اگر قرار است کسی با طرح سواالت سریع وتند تنش ایجاد نماید بهتر است فرد در ارائه پاسخ عجله نکند، این کار نه تنه,,ا ب,,اعث

آرامش خود فرد بلکه باعث آرام نمودن فرد فشارزا نیز می گردد.

- اطمینان داشته باشید که اگر آخر روز فشار روانی را همراه خود داشته باش,,ید مانند این است که مواد منفجره ای را با خود حمل می کنید. سعی کنی,,د ب,,ه ه,,ر نحو که می توانید ان,,رژی خ,,ود را تخلی,,ه نمائی,,د. اینک,,ار می توان,,د ش,,امل ورزش

سنگین، کندن زمین، فریاد زدن و ...... باشد.

راههای مقابله با فشار روانی در منزل

توجه داشته باشید فشار روانی برای هر زوج و خانواده ای اتف,,اق می افت,,د، ل,,ذا سعی کنید علل آن را مشخص وتحلیل نمائی,,د. مش,,کل را ص,,ریح و ب,,از ) قب,,ل از اینکه آنقدر مشکل شود که دیگر نتوان درباره آن صحبت کرد( با یکدیگر مط,,رح نمائید. در طرحها و فعالیت های زندگی با یکدیگر مشارکت داشته باشید و سعی نشود خوسرانه عمل گردد. باهمسر وخانواده ارتباط برقرار کنید و مسائل پولیوم,,,,,,,,,,,,,الی را ب,,,,,,,,,,,,,ا خ,,,,,,,,,,,,,انواده درمی,,,,,,,,,,,,,ان بگذاری,,,,,,,,,,,,,د. در امور با یکدیگر مشورت شود و بدون مشاوره و اطالع کاری نشود که ب,,اعث فشار شود. برای مثال بدون اطالع قبلی نس,,بت ب,,ه دع,,وت همک,,اران ب,,ه م,,نزل اقدام نشود. قلمرو هر ف,رد ه,,ر چن,,د کوچ,ک باش,,د می بایس,ت رع,ایت گ,ردد و دوست، همسر و سایر اعضای خانواده نیازمندن,,د در بعض,,ی مواق,,ع تنه,,ا باش,,ند. درک این موضوع برای همسر مهم واحترام بدان می توان,,د از خیلی از م,,وقعیت

های فشارزا جلوگیری نماید.

فشار روانی در مراحل پیشرفته

سالم( فعال و خشنود می باشند. دراینگونه از افراد س,,طحAافراد دارای ) تیپ هورمون آدرنالین باال وسطح هورمون کورتیزول پ,,ایین می باش,,د. عالقمن,,دی ب,,ه کار با استقالل و تالش فرد دو چندان می گردد. فشار روانی در این گون,,ه اف,,راد

ناسالم( فعال و مضطرب می باشند.Aمثبت وسازنده است. افراد دارای ) تیپ عالقمندی به کار در آنها غیر قابل کنترل است که درنتیجه هم به فعالیت وهم به

18

نگرانی ختم می گردد. دراین حالت سطح آدرنالین و کورتیزول به شدت در ف,,رداف,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,زایش می یاب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د.

سالم( خشنود و کم تحرک می باشند. سطح آدرن,,الین و B افراد دارای ) تیپ    س,,الم( اف,,رادی آرامBکورت,,یزول ه,,ر دو پ,,ایین می باش,,د. اف,,راد دارای ) تیپ

وساکن هس,,تند ک,,ه نش,,انه تالش واض,,طراب در آنه,,ا دی,,ده نمی ش,,ود. این ب,,دان معنی نیست که اینگونه افراد قادر به انجام هیچگونه کاری نیستند، بلکه آنه,,ا می توانند افراد خالقی باشند که قادرند نیازکاری خود را با آرامش و بدون عصبانیت

ناس,,الم( اف,,رادی منفع,,ل و مض,,طربند. س,,طحBانجام دهند. اف,,راد دارای ) تیپ آدرن,,,الین دراین اف,,,راد ان,,,دکی ب,,,اال وس,,,طح کورت,,,یزول ب,,,ه ش,,,دت ب,,,اال می

ناس,,الم( اف,,رادی منفع,,ل و مض,,طرب هس,,تند ک,,هBباش,,د. اف,,راد دارای ) تیپ هیچگونه عالقه ای برای انجام کار از خود نشان نمی دهن,,د و در حقیقت اف,,رادیدرمان,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ده ب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه ش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,مار می رون,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د. از مطالعات به عمل آم,ده در ارتب,اط ب,,ا کن,,ترل فش,ار روانی درتع,داد زی,ادی از

مدیران سطح باال نتایج ذیل حاصل شده است:

افراد سطح معلومات وتحص,,یالت ب,,اعث درک وس,,یعتر ف,,رد از جه,,ان ومحی,,ط •اطراف خود می گردد و توان حل مسائل دراو افزایش می یابد.

افرادی که از نظر فیزیکی فعال هستند باعث مصرف ان,,رژی و ک,,اهش فش,,ار •روانی شده و در عین حال دارای سیستم قلبی و عروقی فعالتر هستند.

دارد درانجام وظایف کاری وغیر کاری توازن وجود داشته باش,,د ت,,ازا ضرورت •نظر روانی وابستگی زیادی به کار ایجاد نگردد.

ارتباطات اجتماعی و دلگرم کننده ) حمایتی( ت,,أثیر مثب,,تی در اف,,زایش روحی,,ه • توان مقابله فرد در حل مشکالت و تعادل فش,,ار روانی فرد و در نهایت افزایش

دارد.

ضرورت دارد به طور سیستماتیک در محیط کاری تغییر ایجاد گ,,ردد ت,,ا فض,,ای •خالق، سازنده و سالم برای حیات کاری فرد بوجودآید.

وظایف سازمان در قبال فشار روانی

19

سازمانها به تنهائی هیچ کاری دراین زمینه نمی توانند انج,,ام دهن,,د. این م,,دیران هستند که می توانند قدمی دراین زمینه بردارند. آنچه را ک,,ه م,,دیران و کارکن,,ان

دراین زمینه انجام می دهند می توان به سازمان نسبت داد:

اقدامات درمانی

اگر مشکلی پیش آید باید سریعا با آن مقابله شود. •

قبول کنید که مشکلی پیش آمده است، آن را نادیده نگرفت,,ه و ب,,ه امی,,د اینک,,ه •خودش برطرف می گردد نباشید.

آیا فرد گرفتار مجب,,ور اس,,ت در م,,وقعیت پیش آم,,ده ب,اقی بمان,د؟ اگ,,ر چ,نین •نیست رهاییش دهید وبرای مقابله با آن کمکش کنید.

اگر فرد دچارمشکل جدی است و عل,,یرغم اینک,,ه مش,,کل ظ,,اهرا از بین رفت,,ه • گرفتاری همچنان باقی است از متخصص ذیربط کمک گرفته شود و سعی نشود اینکار راسا توسط مدیر انجام شود، زیرا توجه وحساسیت زیاد ب,,ه مس,,ئله خ,,ود

فشارزا می باشد.

بازخورد مکرر کارآیی فرد باعث بازگشت اعتماد به نفس و توان او می گردد. • وظایف کوتاه مدتی که در حد توانائی فرد می باش,,د ب,,ه او مح,,ل نمائی,,د و ب,,ه او اطمینان دهی,د ک,ه می دانی,د خ,ودش ک,ار را انج,ام داده اس,,ت. بت,دریج وظ,ایف

و ط,,والنی ت,,ر را مح,,ول نمائی,,د و در ه,,ر ح,,ال از بازخورده,,ای مثبت مش,,کلتراستفاده نمائید، تا زمانی که فرد به قدرت واقعی خود دست یابد.

اگر فرد درانجام پ,,اره ای از وظ,,ایف محول,,ه شکس,,ت خ,,ورد آن را ب,,زرگ نکنی,,د وق,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,دمی عقب

گذارده و دوباره شروع کنید. انتظار تشکر وقدردانی نداشته باشید. آنان نیازمن,,داحس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اس اعتم,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اد به نفس ان,,د، پس اج,,ازه دهی,,د روی پ,,ای خ,,ود بایس,,تند. مط,,الب ف,,وق پ,,اره ای ازوظ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ایف م,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,دیران بعن,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,وان

قسمتی از سازمان برای درمان و کنترل فرد فشارزده می باشد.

اقدامات پیشگیرانه

20

برای مدیران بهتر است از ایجاد فشار روانی جلوگیر نمایند تااین که صبر کنند • و پس از ظه,,ور درص,,دد م,,داوای آن برآین,,د. ب,,ه ه,,ر ح,,ال اق,,دامات ذی,,ل ب,,رای جلوگیری از فشار روانی مفید می باشد. س,,عی ش,,ود اطالع,,ات مرتب,,ط بافش,,ار روانی مانن,,د اخ,,راج ک,,ارگران، غیبت، ت,,أخیر،دزدی، ح,,وادث، م,,یزان شایس,,تگی سالیانه وفرم نظرخواهی کارکنان جمع آوری شود. به هر حال گوش به زنگ ه,,ر

گونه تغییری باشید.

از ایجاد فش,,ارهای عم,,ومی مانن,,د انتق,,ال ناگه,,انی و ب,,دون اطالع ف,,رد وی,,ا در • انتظار گذاردن طوالنی و بدون دلیل کارمند برای دریافت ه,,ایی ک,,ه مس,,تحق آن

است اجتناب گردد.

سازمانهایی هستند که به دلیل عدم تخص,,ص درگم,,اردن اف,,راد درج,,ای واقعی • خود از بدو کاراشتباه می کنند. س,,عی ش,,ود ه,,رکس باتوج,,ه ب,,ه عالق,,ه و لی,,اقت وتخصص درجایی که باید باشد قرارگیرد. بویژه اگر ف,رد روی پس,تی ق,رار گ,یرد که باالتر از سطح کارآیی وی باشد. این کار هم باعث خراب شدن کارمن,,د و هم

کارخواهد شد ودرنهایت تعادل روانی کار به هم خواهد خورد.

سعی کنید افراد کاردان وبا تجربه را در س,,مت ه,,ای کلی,,دی و م,,دیریتی ق,,رار • دهید و بادراختیار قراردادن امکانات و اطالعات مورد نی,,از زمین,ه م,وفقیت وی و

درنهایت سازمان را فراهم نمائید.

آموزش کارکنان می تواند درایجاد محیطی آرام با افزایش بنی,,ه علمی ودانش • کارکنان موثر باشد. بقول معروف اگر کارمند س,,وار ک,ارخود باش,,د باعالق,,ه ک,ار خواهد کرد و همیشه مورد تشویق و ترغیب قرار می گیرد که عامل اصلی برهم

خوردن تعادل در فشار روانی می باشد.

از طرز انجام کار کارمند به ط,,ور مک,,رر ب,,ازخورد داش,,ته باش,,ید. س,,عی ش,,ود • اضافات شایستگی به صورت ی,,ک روان اداری و روتین درنیای,,د و اطمین,,ان یابی,,د آنچه را که باید اندازه بگیرید، عمل نم,,وده اس,,ت. ض,,منا روی نت,,ایج آن حس,,اس

باشید.

طراحی شغلی اگر درست انجام گیرد در موفقیت سازمان تأثیر بسزائی دارد. • اگر عوامل شغلی ط,,وری تعری,,ف گردن,,د ک,,ه اس,,تاندارد و باتوان,,ائی ه,,ای اف,,راد سازگاری و مطابقت داشته باشند یقینا باعث خشنودی سازمان و کارمند خواهند

شد.

21

اخبار ناخوشایندی جدی گرفته شود و اگر واقعی است از ابتدا و قب,,ل ازاینک,,ه •خیلی دیر شود با آن مقابله شود.

انتقال خل,,ق و خ,,وی دم,,دمی م,,زاجی و ع,,دم تمای,,ل ب,,ه تص,,میم گ,,یری ق,,اطع • وسازنده آفتی برای سازمان به شمار می رود، زیرا این خالق وخو اگر در ص,,ف گس,ترش یاب,د ب,اعث اض,محالل روانی و درنه,ایت افت س,,تاد س,,ازمان میگ,ردد. همانطور که گفته شد انگیزش و فش,,ار اگ,,ر ب,,ه درس,,تی ب,,ه ک,,ار گرفت,,ه ش,,ده و متعادل باشند سازنده می باشند، پس سعی شود از فشارهای روانی نتایج مثبت گرفت,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه ش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ود. در پایان ضرورت دارد این نکته یادآوری گردد ک,,ه در ه,,ر س,,ازمان بای,,د قس,,متی برای مشاوره و بهداشت روانی وجود داشته باشد تا کارمند بتواندمشکالت خ,,ود را مطرح و در واقع مشاوره بگیردو شادابی روحی خود را حفظ نماید. مش,,اوره اگر به صورت دوس,,تانه و محران,,ه ص,,ورت پ,,ذیرد عام,,ل م,,وثر و مثب,,تی درایج,,اد

روحیه کارمند، حل مشکالت و تعادل روانی در وی است.

22

فصل دوم: تعاریف انواع بیماریهای روانی

اختالل افسردگی

(، و داستان خودکشی آژاکس در ایلیادKing Saulداستان عهد عتیق شاه سائول) سال قبل از400هومر، هر دو یک سندرم افسردگی را توصیف کرده اند. حدود

میالد، بقراط اص,,طالح م,,انی و مالنک,,ولی را ب,,رای توص,,یف اختالالت روانی بک,,ار-De-re( در کتاب celsus میالدی، پزشک رومی، سلسوس)30برد. در حدود سال

Medicinaمالنکولی را ناشی از ص,,فرای س,,یاه مع,رفی نم,ود. [از ریش,,ه یون,,انی melan سیاه( و(Chole [)صفرا(

folie، ژول فالره حالتی را توصیف نموده و آن را جن,,ون ادواری )1854در سال circulaireنامید. چنین بیمارانی متناوبا حاالت خلقی مانی و افسردگی را تجرب,,ه )

،کارل کالبام روانپزشک آلمانی، با اس,,تفاده از اص,,طالح1882می کنند. در سال سایکلوتایمی مانی و افسردگی را مراحل مختلف یک بیماری توصیف نمود. امیل

، براس,,اس معلوم,,ات روانپزش,,کان فرانس,,وی و آلم,,انی،1899کرپلین در س,,ال مفهوم بیماری منیک-دپرسیو را شرح داد ک,,ه ش,,امل اک,,ثر مالک ه,,ای تشخیص,,ی

از آن ها استفادهIاست که امروزه روانپزشکان برای تشخیص اختالل دو قطبی می کنند. فقدان سیر رو به دمانس و تباهی در پس,,یکوز منی,,ک-دپرس,,یو آن را از دمانس پره کوز)اسکیزوفرنی آن زمان( تفکیک می نمود. کرپلین نوع خاص,,ی از افسردگی را نیز شرح داد که پس از یائس,,گی در زن ه,,ا و اواخ,,ر بزرگس,,الی در

involutionalمردها شروع می شود و بعدا به افس,,ردگی رجع,,تی ) melancholia) معروف شد، و از آن به بعد یکی از معادل های اختالالت خلقی با شروع دیررس

شمرده می شود.

تا10افسردگی شایع ترین بیماری روانی است که افراد را دچار می کند. ح,,دود درصد مردم در دوره ای از زندگی خود دچار افسردگی می شوند.افسردگی15

23

شایع ترین علت خودکشی در جهان است. هم مردان و هم زنان دچار افسردگی می شوند، اما تحقیقات نشان داده است که خانم هایی که سابقۀ� قاعدگی ه,,ای نامنظم و قاعدگی های شدیدا دردناک داشته اند یا اولین قاع,,دگی ش,,ان قب,,ل از

سالگی رخ داده است بیشتر در خطر ابتالء به افسردگی هستند.10سن

عالئم و نشانه های افسردگی عبارتند از :

عدم عالقه و توجه نسبت به چیزی

افزایش خواب (–اختالل خواب )بی خوابی

کاهش اشتها

از دست دادن تمرکز

کاهش سطح فعالیت ها

احساس گناه

کاهش انرژی )خستگی (

افکار خودکشی در سر داشتن

اضطراب

24

ابتال به بعضی از بیماری ها می تواند باعث ایجاد افس,,ردگی ش,,ود.بعض,,ی از این بیماری ها عبارتن,,د از : پ,ر ک,اری تیروئی,د، بیم,اری احتق,,اقی قلب، س,,کته قل,بی، س,,کته مغ,,زی، پارکینس,,ون، بیم,,اری آلزایم,,ر، توم,,ور مغ,,زی، ام اس، هپ,,اتیت،

آنفوالنزا، انواع سرطان و ایدز.

افس,,ردگی، ی,,ک بیم,,اری روحی و جس,,می اس,,ت و اک,,ثر اف,,راد هم دارای عالیم روحی این بیم,,اری هس,,تند و هم دارای عالیم جس,,می آن، ام,,ا م,,اهیت آنه,,ا از

شخصی به شخص دیگر متفاوت می باشد.

افسردگی

افس,,ردگی پاس,,خ ف,,رد ب,,ه از دس,,ت دادن ی,,ک چ,,یز مهم اس,,ت. ن,,امزد، ش,,غل، سالمتی یا ع,زت نفس چیزه,ایی هس,تند ک,ه ممکن اس,ت اگ,ر ف,ردی آنه,ا را از دس,,ت ده,,د دچ,,ار افس,,ردگی ش,,ود. وق,,تی ف,,رد چ,,یز مهمی را از دس,,ت می دهد،طبیعی است که ب,,رای آن ن,,اراحت ش,,ود. ب,,ه این ح,الت افس,,ردگی ط,,بیعی گفته می شود که کوتاه مدت است و پس از م,دت کوت,,اهی ب,,ا امی,,د ب,ه آین,ده و موقعیته,,ای به,,تر از بین می رود. افس,,ردگی مرض,,ی م,,وقعی پیش می آی,,د ک,,ه شدت و مدت افسردگی طبیعی طوالنی باشد یا اینکه چند حالت افسرده کنن,,ده

بالفاصله پس از یکدیگر فرد را درگیر کند و فرد نتواند با آنها کنار بیاید.

( حالتی است که به دلیل ناکامی ایجاد می شود و عالیمDepressionافسردگی( آن از خستگی و بی قراری شروع و به بی هدفی و تصمیم به خودکشی ختم می

شود.

افسردگی ممکن است با احساسات زیر همراه باشد: احساس گن,,اه و انتق,,اد از خ,,ود، اف,,زایش خط,,ا، ناامی,,دی، ن,,اراحتی و ان,,دوه، بی اش,,تهایی، بی خ,,وابی، بی عالقگی به جنس مخالف، کم عالقگی به فعالیتهای تف,,ریحی و ل,,ذت بخش،دوری از ارتباطات اجتماعی، ناتوانی در تمرک,,ز و تص,,میم گ,,یری، ک,,اهش ع,,زت نفس،

تاکید بر افکار منفی در زندگی.

علل افسردگی عبارتند از:

: مثل فک,,ر ک,,ردن درب,,اره مش,,کالت ی,,ا ناک,,امی )ع,,دم رس,,یدن ب,,هعلل روانیخواسته های مورد نظر(؛

: تغییرات هورمونی مثل تغییرات هورمون اس,,تروژن پس ازعلل فیزیولوژیکحاملگی یا در دوران یائسگی ؛

25

: فرصت های کمتر برای کم,,ک طلبی,,دن در مقاب,,لعلل اجتماعی و فرهنگی مشکالت یا برای ابراز شخصیت.

( ک,ه ممکن اس,,ت ب,دونMildافسردگی دارای س,ه درج,ه ش,دت اس,ت: مالیم ) ( که بعد از شش ماه بهب,,ود می یاب,,د؛ وModerateدرمان از بین برود؛ متوسط )

( که با خطر تصمیم به خودکشی هم,,راه و تج,,ویز داروSevereافسردگی شدید ) ضروری است.

روشهای مختلفی برای درمان افسردگی پیشنهاد شده است. در روش,,های رفت,,ار درمانی شناختی، فرد با افکار منفی و بیان آنها با دیگران و تحلیل آنه,,ا ب,,ه ط,,ور واقع بینانه آشنا می ش,,ود. اف,,زایش رواب,ط اجتم,اعی ب,,ه وی,ژه ب,ا اف,,راد آگ,,اه و همچنین افزایش فعالیتهای تفریحی با دوستان در کاهش افسردگی موثر اس,,ت. داروهای شیمیایی به دلیل آثار جانبی فقط در نوع شدید طبق نظر پزشک تجویز

می شود.

مانی

دوره مانی دوره مشخص )حداقل به م,,دت ی,,ک هفت,,ه ی,,ا کم,,تر از آن اگ,,ر بیم,,ار بستری شود( با خلق نابهنجار و مستمرا باال منبسط یا تحریک پ,,ذیر اس,,ت. دوره

روز طول می کشد و شبیه دوره مانی است به استثناء اینکه4هیپومانی حداقل شدت آن در حدی نیست که موجب تخریب در کارکرد اجتماعی یا شغلی شود و عالئم پس,,یکوتیک ن,,یز در آن وج,ود ن,,دارد. م,,انی و هیپوم,,انی ه,,ر دو ب,,ا اف,,زایش احترام به نفس، کاهش نیاز ب,,ه خ,,واب، فع,,الیت جس,,می و روانی ب,,اال، و درگ,,یر

اختاللDSM-IV-TRشدن افراطی در رفتارهای لذت بخش همراه هستند. طبق اختاللی با سیر بالینی مرکب از یک یا چن,,د دوره م,,انی و گ,,اهی دورهIدو قطبی

26

mixedهای افس,,ردگی اساس,,ی اس,,ت. دوره مختل,,ط) episode.دوره ای اس,,ت ) هفته که در آن یک دوره مانی و یک دوره افسردگی تقریبا ه,,ر1حداقل به مدت

روز روی می دهند. نوعی از اختالل دو قطبی مش,خص ی,ا دوره ه,ای افس,ردگینامیده می شود. IIاساسی و هیپومانی به جای مانی، اختالل دو قطبی

افسردگی

افرادی که می گویند»افسرده هستم« اغلب منظورشان این است ک,,ه»غمگینم. زن,,,دگی من هم اکن,,,ون خ,,,وب پیش نمی رود«. در روان شناس,,,ی افس,,,ردگی

اختالل شدیدتری است که حداقل ب,,ه م,,دت دو هفت,,ه، معم,,وال بیش,,تر، 1اساسی ادمه می یابد و فرد در طول این مدت به هیچ چیزی عالقه چن,,دانی ن,,دارد، ل,,ذت کمی می برد، و برای انجام دادن هر گونه فع,,الیت ثم,,ربخش انگ,,یزش کمی داد. افرادی که افسرده هستند حتی نمی توانند تصور کنند که چیزی آنها را خوشحال کند. آنها مشکل تمرکز مردن دارند. آنه,,ا عالق,,ه ب,,ه غ,,ذا و فع,,الیت جنس,,ی را از

دقیق,,ه15( زنی را توصیف کرد ک,,ه ب,,ه م,,دت 1973)2دست می دهند. آرون بک جلوی آسانسور ایستاد زیرا میل کافی برای فشار دادن تکمه را نداشت. افرادی که افسردگی بادوام دارند حتی بع,,د از دی,,دن فیلم غم انگ,,یز ب,,ه ان,,دازه معم,,ول گریه نمی کنند، زیرا برای گری,,ه ک,ردن ان,,رژی ندارن,,د)راتن,,برگ، ک,,راس، ویلهلم،

(.2002نجمی، و گاتلیب،

(.16-8تقریبا تمام افراد افسرده نابهنجاریهای خواب را تجرب,,ه می کنن,,د)ش,,کل می ش,,وند.REM دقیقه بع,,د از ب,,ه خ,,واب رفتن وارد خ,,واب 45آنها ظرف مدت

اغلب افراد افسرده زود بیدار می شوند و دوباره نمی توانند بخوابند. وقتی صبح فرا می رسد، احساس می کنند ک,,ه اس,,تراحت ک,,افی نک,,رده ان,,د. در واق,,ع آنه,,ا اوایل صبح معموال بیشتر احساس افسردگی می کنن,,د. آنه,,ا در ط,,ول روز کم,,تر

احساس خواب آلودگی می کنند.

درصد بزرگساالن ظ,,رف ه,,ر5افسردگی از نوجوانی تا پیری شایع است. تقریبا درص,,د در م,,واقعی از زن,,دگی افس,,رده20 ت,,ا 10سال معینی افسرده هستند و

هستند. اغلب اف,راد مبتال ب,ه افس,ردگی می گوین,,د ک,ه چن,,د س,ال قب,ل از اولین مالقات با درمانگر تا اندازه ای افسرده بوده اند. برخی گزارشها نشان می دهند که افسردگی ظرف چند دهه گذشته شایع تر ش,,ده اس,,ت ولی پ,,ژوهش درب,,اره این موضوع مبهم است. البته متمایز کردن تغییرات در میزان ش,,یوع از تغی,,یرات

در مالکهای تشخیص دشوار است.

خبر خوب این است که تع,,داد کمی از اف,,راد ب,,رای همیش,,ه افس,,رده می مانن,,د. معموال دوره افسردگی افراد کمتر از چند ماه ادامه می یابد، بعد ب,,ه م,,دت چن,,د ماه یا چند سال بهبود می یابند، و س,,پس ب,,ه دوره افس,,ردگی دیگ,,ری دچ,,ار می

27

شوند. به طور متوسط، دوره های افسردگی و دوره های بهب,,ودی اولی,,ه از دوره(.1997بعدی طوالنی تر هستند)سولومون و همکاران،

( ی,,اSAD)1افراد مبتال به نوع خاصی از افسردگی ک,ه ب,,ه اختالل ع,اطفی فص,,لی افسردگی دارای الگوی فصلی معروف اس,,ت)ش,,کل زی,,ر(، در فص,,ل خاص,,ی از سال مکررا افسرده می شوند. این اختالل در کشورهای اسکاندیناوی که تفاوت

(،2002بین تابستان و زمستان زیاد است شایع می باشد)هاگارتی و همک,,اران، و در بین کاوشگرانی که مدت زیادی را در قطب جنوب به س,,ر می برن,,د تقریب,,ا

(. با اینک,,ه افس,,ردگی زمس,,تانی س,,الیانه بیش,,تر2003همگانی است)پالینکاس، شهرت یافته است، ولی افسردگی تابس,,تانی س,,الیانه ن,,یز روی می ده,,د)ف,,ادا و

(. برخالف سایر بیم,,اران افس,,رده، اغلب اف,,راد مبتال ب,,ه اختالل1993همکاران، عاطفی فصلی در طول دوره های افسردگی خود بیش از ح,,د می خوابن,,د و می خورند. در ضمن، برخالف سایر بیماران افسرده که عموما زود خواب آلود ش,,ده

و زود بیدار می شود، آنها دیر می خوابند و دیر بیدار می شوند.

اغلب افراد در طول تابستان احساس بهتری از زمستان دارند ک,,ه روزه,,ا کوت,,اه تر هس,,تند. این تف,,اوت در اف,,راد مبتال ب,,ه اختالل ع,,اطفی فص,,لی خیلی بیش,,تر

است.

اختالل عاطفی فصلی با نشستن جلوی نور درخش,,ان ب,,ه م,,دت چن,,د س,,اعت در روز، ترجیحا هنگام صبح، تسکین می یابد. نور صبح ریتم شبانه روزی را جلو می برد، بنابراین فرد زودتر بی,,دار ش,,ده و زودت,,ر احس,,اس خ,واب آل,ودگی می کن,,د. تغییر شدید در ریتم شبانه روزی برای ت,,أثیر ضدافس,,ردگی ض,,روری اس,,ت، ولی اینکه چرا این تغییر به افسردگی کمک می کند معلوم نیست)ترمن، ل,,و و ک,,وپر،

28

(. ب,,ا اینک,,ه ت,,أثیرات نوردرم,,انی ب,,ه ط,,ور کام,,ل ش,,ناخته نش,,ده ان,,د، ولی2001قدرتمند و مطمئن هستند و هزینه و عوارض جانبی اندکی دارند.

معروف بود اختاللی است ک,,ه2 که قبال به اختالل مانیک-دپرسیو1اختالل دوقطبی به موجب آن فرد بین دوره های افسردگی و دوره های مانیک که ح,الت مخ,,الف افس,,ردگی اس,,ت در نوس,,ان اس,,ت. بع,,دا اختالل دوقط,,بی را ب,,ه ط,,ور مش,,روح

بررسی خواهیم کرد.

تأثیرات وراثت

با اینکه هیچ ژنی به تنهایی با افسردگی ارتباط ندارد ولی چن,,د ژن خط,,ر ابتال ب,,ه این اختالل را افزایش می دهند. در یک تحقیق، تأثیر انواع مختلف یک ژن را ک,,ه توانایی نورونها را در جذب مجدد انتقال دهن,,ده س,,روتونین بع,,د از آزاد ش,,دن آن کنترل می کنند بررسی کردند. در جوانانی که تحت استرس کم یا بدون استرس قرار داشتند، خطر افسردگی صرف نطر از این ژن پایین بود. اما در افرادی ک,,ه تجربیات استرس زا داشتند، آنهایی که از ن,,وع»کوت,,اه« این ژن برخ,,وردار بودن,,د بیشتر از آنهایی که نوع»بلن,,د« این ژن را داش,,تند افس,رده می ش,,دند و ه,,ر چ,ه میزان استرس بیشتر بود، تفاوت بین افراد دارای نوع بلن,,د و کوت,,اه این ژن ن,,یز

(. یع,نی، آم,ادگی ژن,تیکی، ت,أثیر2003بیشتر بود)کاس,پی، س,,اگدن و همک,اران، افسرده کننده تجربیات استرس زا را افزایش می داد.

احتمال اینکه شما افسرده شوید زمانی بیشتر خواهد بود ک,,ه خویش,,اوندان ت,,نی 30نزدیکی داشته باشید ک,,ه ب,,ه افس,,ردگی مبتال باش,,ند، مخصوص,,ا اگ,,ر قب,,ل از

سالگی افسرده ش,,ده باش,,ند. افس,,ردگی از این نظ,,ر ب,,ه س,,ایر اختالله,,ای روان شناختی و عصب شناختی شباهت دارد: افرادی که شروع زودهنگام دارند بیشتر از آنهایی که شروع دیرهنگام دارن,,د از خویش,,اوندانی برخوردارن,,د ک,,ه ب,,ه هم,,ان اختالل مبتال هستند. با این ح,ال، احتم,اال ژن مخص,,وص افس,ردگی وج,ود ن,دارد. افراد مبتال به افسردگی بیشتر از دیگران احتمال دارد ک,,ه خویش,,اوندان مبتال ب,,ه سوء مصرف مواد، اختالل شخصیت ضداجتماعی، اختالل کاستی توجه، پرخ,,وری عص,,بی، س,,ردردهای میگ,,رن، و ان,,واع اختالل ه,,ای دیگ,,ر داش,,ته باش,,ند)ف,,و و

(. اگ,,ر1995؛ کن,,دلر و همک,,اران، 2003؛ هادسون و همک,,اران، 2002همکاران، ش,,ما وال,,دین اختی,,اری مبتال ب,,ه افس,,ردگی داش,,ته باش,,ید ن,,یز در مع,,رض خط,,ر

را ببینی,,د(. یع,,نی،16-10افس,,ردگی ق,,رار داری,,د ولی ن,,ه خیلی زی,,اد)ش,,کل

29

افسردگی هم ب,,ه وراثت و هم ب,,ه ت,,أثیرات خ,,انواده و تجربی,,ات خ,,ارج از محی,,طخانواده بستگی دارد.

تفاوت جنست

افسردگی قبل از نوجوانی شایع نیست، ولی از نوجوانی به بعد در زنان دوبراب,,ر بیشتر از مردان روی می ده,,د و این نس,,بت ب,,رای افس,,ردگی ح,,اد خیلی بیش,,تر است. زنان در کلیه فرهنگهایی که اطالعاتی از آنها در دست داریم بیش,,تر دچ,,ار

افسردگی می شوند.

چرا افسردگی در زنان شایع تر از مردان است؟ زنان افسرده به طور متوس,,ط از سطح هورمون تقریبا برابر با زنان دیگر برخوردارند، بن,,ابراین هورمونه,,ا نمی توانند دخالت داشته باشند. یک فرضیه این اس,,ت ک,,ه زن,,ان بیش,,تر از م,,ردان ب,,ا

(. ب,,رای مث,,ال،2001رویدادهای ناگوار روب,,رو می ش,,وند)ه,,انکین و آبرامس,,ون، سوء استفاده جنسی شدید در کودکی خطر افسردگی بعدی را افزایش می دهد و دخترها بیشتر از پسرها مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند. قوی ت,,رین دلی,,ل ب,,رای ت,,أثیر س,,وء اس,,تفاده جنس,,ی از تحقیقی ب,,ه دس,,ت آم,,ده اس,,ت ک,,ه دوقلوهایی را بررسی کردند که یکی از آنها و نه دیگری از سوء استفاده جنس,,ی در کودکی خبر داد. به طور متوسط، دوقلوهایی که از سوء استفاده جنسی خبر دادند بیش,تر از دوقلوه,ای دیگ,ر ب,ه افس,ردگی مبتال بودن,د)نلس,ون و همک,اران،

(. البت,,ه این نتیج,,ه گ,,یری ف,,رض می کن,,د ک,,ه ه,,ر دو دوقلوه,,ا روی,,دادهای2002کودکی را دقیقا گزارش داده اند.

( معتقد است که افسردگی بیشتر در زن,,ان1991،1990سوزان نولن- هوکسما) با نحوه ای که افراد ب,,ه ن,,اراحتی هیج,,انی واکنش نش,,ان می دهن,,د ارتب,,اط دارد: هنگامی که مردان احساس افسردگی می کنند، عموما می کوشند ح,,واس خ,,ود را پرت کنند. آنها به جای اینک,,ه ب,,ه نح,,وه ای ک,,ه احس,,اس می کنن,,د فک,,ر کنن,,د، بسکتبال بازی می کنند، فیلم تماشا می کنند یا کار دیگری انجام می دهند. زن,,ان به احتمال بیشتری در فکر فرو می روند- فکر می کنن,,د ک,ه چ,را افس,رده ش,,ده اند، درباره احساسات خود با دیگران صحبت می کنن,,د، ح,,تی ب,,ه م,,دت ط,,والنی گریه می کنند. به عقیده نولن- هوکسما، فک,,ر ک,,ردن ب,,ه افس,,ردگی فق,,ط آن را بدتر می کند. بنابراین فکر کردن به افسردگی در حل مشکل اختالل ایجاد ک,,رده و فرد را به سمت ارزیابی بدبینانه موقعیت سوق می دهد. امتیاز این توجی,,ه این است که می توان به زنان) و مردان( کمک کرد تا از افسردگی اجتناب ک,,رده ی,,ا آن را به حداقل برسانند. با این حال، این توجیه روش,,ن نمی کن,,د ک,,ه چ,,را زن,,ان بیشتر از مردان به فکر فرو می روند و کمتر از مردان حواس خ,,ود را پ,,رت می

30

کنند. سئوال مشکل دیگر: آیا فکر کردن به افس,,ردگی ب,,ه افس,,ردگی منج,,ر میشود یا اینکه این نوع فکر کردن نشانه مقدماتی افسردگی است؟

رویدادهایی که باعث وقوع افسردگی می شوند

به عنوان یک قاعده، افراد زمانی افسرده می شوند که اتفاق,,ات ن,,اگواری ب,,رای آنها پیش می آیند. احتم,,ال افس,,ردگی بع,,د از وقایعیک,,ه ب,,اعث می ش,,وند اف,,راد عالوه بر احساس غمگینی احساس خواری و گناه ک,,رده و معتق,,د باش,,ند روی,,داد ناگوار تقصیر آنها بوده خیلی بیشتر است. با این حال، رویداد به خودی خود تنه,,ا علت افسردگی نیست؛ وقتی افراد مختلف تجربه تقریب,ا یکس,انی دارن,د، ب,رخی

افسرده می شوند و برخی نمی شوند.

هفت,,ه2در یک تحقیق دانشجویانی را در دانشگاه کالیفرنیا پی گ,,یری کردن,,د ک,,ه به یک پرسشنامه درب,,اره س,,االمت روانی1989قبل از زلزله ای عمده در سال

خ,,ود پاس,,خ داده بودن,,د. روان شناس,,ان از همین دانش,,جویان خواس,,تند ت,,ا این هفته بعد از زلزله پر کنند. نتایج نشان دادن,,د7 روز و 10پرسشنامه را بار دیگر

دانشجویانی که قبل از زلزله تا حدودی افسرده بودند افسرده شدند و افس,,رده ماندند؛ دانشجویانی که افسرده نبودند به سرعت بهبود یافتند)ن,,ولن- هوکس,,ما و

(. به عبارت دیگر این رویداد اس,ترس زا ب,ر اف,رادی ت,أثیر نیرومن,د1991مورو، داشت که از قبل تا حدودی افسرده بودند.

جنبه های شناختی افسردگی

افسردگی به رویدادهایی ک,,ه پیش می آین,,د کم,,تر از نح,,وه ای ک,,ه اف,,راد آنه,,ا را تعبیر می کنند وابسته است. ب,,رای مث,,ال، دع,,وت نش,,دن ب,,ه ی,,ک میه,,انی ممکن است کسی را که آن را دلیل بر طرد شدن می داند، افسرده کند. افراد مبتال به افسردگی به جای اینکه معتقد باشند هر ابری یک الیه نقره ای دارد معتقدند ک,,ههر الیه نقره ای ابری دارد. شاید الگوهای فکر آنها به افسردگی منجر می شود.

فرض کنید در یک امتحان رد شده اید. توجیه احتمالی خود را انتخاب کنید:

امتحان مشکل بود. احتماال دانشجویان دیگر نیز نمره خوبی نگرفتند.من در مقایسه با اکثر دانشجویان کالس زمینه تحصیلی ضعیف تری دارم

من فرصت کافی برای مطالعه نداشتم

31

من آدم کودنی هستم. مهم نیست چقدر تالش کنم، همیشه افتضاح به بارمی آورم

هیچ یک از سه توجیه اول شما را افسرده نخواهد کرد. آنها شکست ش,,ما را ب,,ه چیزی موقتی، خاص یا قابل اصالح نسبت می دهن,,د ام,,ا اگ,,ر انتس,,اب چه,,ارم را بکنی,,د- و چنانچ,,ه نم,,رات ب,,رای ش,,ما اهمیت داش,,ته باش,,ند- احتم,,اال احس,,اس

افسردگی خواهید کرد.

در یک موقعیت خاص، ممکن است دلیل خوبی برای یک انتساب یا انتسابی دیگر داشته باشید. برای مثال، اگر در امتحان زب,,ان فرانس,,ه نم,,ره کم بگیری,,د، ش,,اید واقع,ا تنه,ا کس,ی در کالس باش,,ید ک,ه زب,ان فرانس,ه را در دبیرس,,تان نگذران,ده است. با این حال، هر کسی یک سبک تبیینی دارد: گرایش ب,,ه پ,,ذیرفتن ی,,ک ن,,وع توجیه برای موفقیت یا شکست بیش,,تر از توجیه,,ات دیگ,,ر. در قس,,ت ه,,ای قب,,ل گفتیم که انتساب درونی علت را به درون فرد نسبت می دهد: )»به این دلیل رد شدم ک,ه خ,وب درس,,ت نخوان,دم«(. انتس,اب ب,یرونی علت را ب,ه خ,ارج از ف,رد نسبت می دهد: )»به این دلیل رد ش,,دم ک,,ه امتح,,ان خیلی س,,خت ب,,ود«(. اغلب افراد در مورد اینکه چگونه موقعیت های خود را توجیه می کنند بی ثبات هس,,تند ولی در مورد اینکه چگونه شکست های خ,,ود را توجی,,ه می کنن,,د ثب,,ات بیش,,تری

دارند.

البته، سرزنش کردن خود همیشه اشتباه نیست. با این ح,,ال، هم,,واره س,,رزنش کردن خود حتی زمانی که مش,کل تقص,,یر ش,,ما نیس,ت س,,بک تبیی,,نی بدبینان,ه را ایجاد می کند، مخصوصا اگر انتسابهای شما برای شکست کلی و پای,,دار باش,,ند. افراد دارای سبک تبیینی بدبینان,,ه احتم,,اال بیش,,تر از دیگ,,ران در گذش,,ته افس,,رده

(. در واق,,ع، ب,,ه1999بوده اند و در آینده افسرده خواهند بود)آلوی و همک,,اران، عقیده آرون بک، افراد افسرده تقریبا تمام تجربیات خود را به صورت ن,,امطلوب تعبیر می کنند. اگر کسی بدون اظهار نظری از کنار آنها رد شود، پاسخ احتم,,الی آنها این اس,,ت ک,,ه»ب,,بین، آدمه,,ا ب,,ه من بی ت,,وجهی می کنن,,د. آنه,,ا م,,را دوس,,ت ندارند«. »من بعد از هر نوع شکستی احساس ناامیدی می کنم«. افراد افسردهشکس,,,,,,,,,,,,,ت ه,,,,,,,,,,,,,ای خ,,,,,,,,,,,,,ود را ب,,,,,,,,,,,,,زرگ جل,,,,,,,,,,,,,وه می دهند، موفقیت های خود را کوچک می شمرند، و بع,د از ح,,تی ب,,دبیاری ه,,ای

جزئی احساس افسردگی می کنند.

پژوهشگران سبک تبیینی افراد مشهور، حتی افرادی که مرده ان,,د را ب,,ا خوان,,دن سخنرانی ها و نوشته های آنها بررسی ک,,رده ان,,د ت,,ا بفهمن,,د آنه,ا م,,وقعیت ه,,ا و شکست ها را چگونه توجیه می کردن,,د. روان شناس,,ان ب,ا اس,,تفاده از این روش

32

معلوم کرده اند که ره,بران سیاس,,ی ب,,دبین محت,,اط، م,تزلزل و نافع,ال هس,,تند. رهبرانی که سبک تبیینی خوش,,بینانه دارن,,د اق,,دامات جس,,ورانه و ح,,تی مخ,,اطره آمیز انجام می دهند. ورزشکارانی که سبک بدبینانه دارند بعد از شکس,,ت ناامی,,د ش,ده و کم,تر تالش می کنن,د. ورزش,کارانی ک,ه س,بک خوش,,بینانه دارن,د بع,د از شکست بیشتر سعی می کنند زیرا معتقدند که اگر سخت تر بکوشند می توانن,,د

بر شکست های خود چیره شوند.

درمانها

چند درمان برای مب,,ارزه ب,,ا افس,ردگی م,ؤثر هس,تند، از جمل,ه دو درم,,ان ب,دون هزینه یا عوارض جانبی: یکی داشتن برنامه خ,,واب منظم اس,,ت)ور و همک,,اران،

(. افراد افسرده مشکل خواب دارند و مشکل خ,,واب خط,,ر افس,,ردگی را1998 افزایش می دهد. روش دیگ,,ر، ش,,روع م,,ردن ورزش اروبی,,ک مس,,تمر، مانن,,د دو آهس,,ته، راه رفتن س,,ریع، ی,,ا ن,,رمش ب,,ا موس,,یقی اس,,ت. این ورزش ص,,رفا ب,,ا افزایش دادن جری,ان خ,ون ب,ه مغ,ز مفی,,د واق,ع می ش,,ود)لپام,اکی، پ,,ارتونن، و

(. البته، این توصیه عمدتا به افرادی می ش,,ود ک,,ه افس,,ردگی2002لونکویست، خفیف دارند. کسی که به افسردگی حاد مبتالست انرژی کافی برای خارج شدن

از تخت ندارد چه برسد به اینکه ورزش کند.

در مورد افراد مبتال ب,,ه افس,,ردگی اساس,,ی، آماره,,ا از این ق,,رار هس,,تند: از بین کسانی که درمان نداشته یا فقط دارونم,,ا مص,,رف ک,,رده ان,,د، تقریب,,ا ی,,ک س,,وم ظرف چند ماه بعدی به نحو چش,,مگیری بهب,,ود خوان,,د ی,,افت. از بین کس,,انی ک,,ه داروهای ضدافسردگی مصرف می کنند، بیشتر از نیمی بهبود خواهن,,د ی,,افت. از بین آنهایی ک,,ه تحت روان درم,,انی می,,ان ف,,ردی ی,,ا ش,,ناختی- رفت,,اری ق,,رار می گیرند، دوباره افزون بر نیمی بهبود خواهند یافت. درمان روان پویشی، از جمل,,ه روان کاوی، کمتر آزمایش شده ولی به نظر می رس,,د ک,,ه ت,,أثیر کم,,تری داش,,ته

(. 2002باشد)هولون، تاس و مارکوویتز،

انرو

دی فر

ن میا

ی-خت

,نا,,,,

,,,,ش,,

ری

فتار

وهادار

رودا

اها نم

33

تقریبا یک سوم بیماران افسرده بدون درمان بهب,,ود می یابن,,د، ش,,مار دیگ,,ری ب,,ادرمان بهبود می یابند و بیش از یک سوم به درمان، خوب جواب نمی دهند.

تفکر نقادانه: داروها و روان درمانی

پژوهشگران می گویند ترکیب داروها به عالوه روان درمانی به اندازه هر یک ب,,ه (. چگونه1997تنهایی به درصد یکسانی از افراد کمک می کند)تاس و همکاران،

می توانیم بفهمیم که آیا داروها به همان افرادی که به روان درم,,انی پاس,,خ دادهاند کمک می کنند.

روان درمانی

به طوری که در شکل باال نشان داده اس,,ت، اغلب پ,,ژوهش ه,,ایی ک,,ه در م,,ورد روان درمانی برای افسردگی اجرا شده اند روی دو روش که غالبا م,,ؤثر هس,,تند

است که روی کنار آمدن ب,,ا مش,,کالتی ک,ه1تمرکز دارند. یکی درمان میان فردی فرد در زمان حال یا گذشته با آنها روبرو شده است، مانن,,د م,,رگ ف,,ردی عزی,,ز، ازدواج ناگوار، تغییرات در وضعیت زندگی، و فقدان مهارته,,ای اجتم,,اعی تمرک,,ز

(. درمانگر سعی می کند از مشکالت آگاه شود و به2002دارد)هال و همکاران، درمانجو کمک کند تا راهبرد و مهارتهایی را برای حل و فصل کردن آنها پ,,رورش

دهد.

درمان شناختی، به صورتی که قبال درباره آن بحث کردیم، روی تغییر دادن افکار و عقاید افراد و ترغیب کردن زندگی فعال ت,,ر تمرک,,ز می کن,,د. ب,,ه عقی,,ده آرون بک، پیشگام درمان شناختی، افراد افسرده به وسیله افکار و فرض های خاص,,ی هدایت می شوند که به ط,,ور مبهم از آنه,,ا آگ,,اه هس,,تند. او ب,,ه »مثلث ش,,ناختی

منفی افسردگی« اشاره می کند:

من محروم یا شکست خورده هستمدنیا پر از موانع است

آینده تهی از امید است

افراد افس,,رده براس,,اس این»افک,,ار خودک,,ار« م,,وقعیت ه,,ای مبهم را ب,,ه ض,,رر خودشان تعبیر می کنند. وقتی کاری با اشکال مواجه می شود، آنها ب,,دون اینک,,ه

روان دارور

34

(. درم,,انگر1991گزینه دیگری را در نظر بگیرند خود را سرزنش می کنند.)بک، روی عقیده ای مانند»هیچ کس مرا دوست ن,,دارد« تمرک,,ز می کن,,د، اش,,اره می کند که این یک فرضیه است و از درمانجو می خواهد شواهدی را ب,,رای آزم,,ودن

این فرضیه گردآوری کرده و در صورت امکان آن را دور بریزد یا تعدیل کند.

درمان شناختی عالوه بر تمرکز بر تغییر دادن افکار و عقاید، افراد را ترغیب می کند فعال تر شوند و در فعالیت ه,,ای بیش,,تری مش,,ارکت کنن,,د ک,,ه ممکن اس,,ت لذت بخش باشند یا احس,,اس م,,وقعیت را ب,,ه ارمغ,,ان آورن,,د. در ص,,ورت ل,,زوم، درمانگر به فرد کمک می کند مهارت ه,,ای اجتم,,اعی را بهب,,ود بخش,,د ی,,ا ب,,ر ه,,ر عادت ناخوش آیندی که مانع از فعالیت بیشتر می ش,,ود غلب,,ه کن,,د. پ,,ژوهش ه,,ا معلوم کرده اند که دادن این رهنمود به سمت فعالیت بیشتر به اف,,راد افس,,رده، تقریب,,ا هم,,ان ت,,أثیر ضدافس,,ردگی درم,,ان ش,,ناختی کام,,ل را دارد)ژاکوبس,,ون،

(. به یافته مشابهی که قبال به آن اشاره ش,,د فک,,ر کنی,,د: شخص,,یت ب,,رون1996 گرا از رفتار دوستانه، فعال، معاشرتی و لذت بردن از زندگی تشکیل می ش,,ود. درون گرایانی ک,,ه »وانم,,ود می کنن,,د« ب,,رون گ,,را هس,,تند و ب,,رای م,,دتی بیش,,تر ص,,حبت می کنن,,د و معاش,,رتی ت,,ر هس,,تند، می گوین,,د احس,,اس می کنن,,د ک,,ه خوشحال ترند. همین موض,,وع در این م,,ورد ن,,یز ص,,دق می کن,,د: ص,,رفا ت,,رغیبکردن افراد به انجام دادن کارها به آنها کمک می کند بر افسردگی چیره شوند.

داروهای ضدافسردگی

داروه,,ای س,,ه حلق,,ه ای، بازدارن,,ده ج,,ذب مج,,دد س,,روتونین و بازدارن,,ده ه,,ایمون,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,وآمین

)مثل ایمی پرامین، با ن,,ام تج,,اری توفرانی,,ل( از1اکسیداز: داروهای سه حلقه ای

35

جذب مجدد انتقال دهنده های عصبی دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین بعد از-12)ش,,کل اینکه آنها توسط پایان,,ه آکس,,ون آزاد می ش,,وند جلوگ,,یری می کنن,,د.

(. بنابراین داروهای سه حلقه ای تأثیر این انتقال دهنده های عصبی برگیرنده16 های سلول پس سیناپسی را طوالنی می کنند. با اینک,,ه این داروه,,ا ب,,رای اف,,راد زیادی مؤثر هستند، عوارض جانبی ناخوش آین,,دی مانن,,د خش,,کی ده,,ان، مش,,کلادرار ک,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ردن، بی نظمی ه,,ای قلب و خ,,واب آل,,ودگی ایج,,اد می کنن,,د)هورس,,ت و پرس,,کورن،

(. بسیاری از افراد این داروها را به خاطر ع,,وارض ج,,انبی ت,,رک ک,,رده ی,,ا1998مقدار مصرف آنها را کاهش می دهند.

معموال بعد از آزاد شدن انتقال دهنده عصبی، ب,,رخی از مولکوله,,ا توس,,ط تکم,,ه ( تجزی,,هMAOپایانی جذب مجدد شده و برخی توسط آنزیم مون,,وآمین اکس,یداز)

( از ج,,ذبSSRIsمی شوند. )ب( بازدارنده های جذب مجدد گزینشی سروتونین) مج,,دد س,,روتونین جلوگ,,یری می کنن,,د. داروه,,ای س,,ه حلق,,ه ای از ج,,ذب مج,,دد دوپامین، نوراپی نفرین و سروتونین جلوگیری می کنند. )ج( بازدارنده مون,,وآمین

( از آنزیم مونوآمین اکسیداز جلوگیری کرده و بنابراین موجودیMAOIsاکسیداز)انتقال دهنده عصبی را افزایش می دهند.

) مانن,,د فلوکس,,تین، ب,,ا2(,, SSRIsبازدارنده های جذب مجدد گزینشی سروتونین) نام تجاری پروزاک( شبیه داروهای سه حلقه ای هستند ولی ت,,أثیرات اختصاص,,ی تری دارند. آنها از ج,,ذب مج,,دد انتق,,ال دهن,,ده عص,,بی س,,روتونین جلوگ,,یری می کنند. عوارض جانبی آنها معموال به تهوع یا سردرد خفیف محدود می ش,,وند و در نتیجه خیلی از افراد می توانند آنها را به مقدار بیشتر از داروه,,ای س,,ه حلق,,ه ای مصرف کنند. با این حال، بازدارنده های جذب مجدد گزینش,,ی س,,روتونین گ,,اهی م,,وجب عص,,بیت ی,,ا ن,,اآرامی می ش,,وند، بن,,ابراین آنه,,ا را ب,,رای اف,,رادی ک,,ه هم افسردگی و هم اضطراب دارند توصیه نمی کنند. داروه,,ای رایج دیگ,,ر در طبق,,ه

و5، سیتالوپرام)سلکسا(4، فلووکسامین)لووکس(3عبارتند از سرترالین)زولوفت(.6پاروکستین)پاکسیل یا سروکسات(

)مانند فنلزین، با ن,,ام تج,,اری ناردی,,ل(7(MAOIsبازدارنده های منوآمین اکسیداز) از تجزی,,ه ش,,دن متابولیس,,می دوپ,,امین، ن,,وراپی نف,,رین و س,,روتونین آزاد ش,,ده

ج(. بن,,ابراین16-12توسط آنزیم مونوآمین اکس,,یداز جلوگ,,یری می کنن,,د)ش,,کل بازدارنده های مونوآمین اکسیداز نیز توانایی انتقال دهن,,ده ه,,ای آزاد ش,,ده را در

تحریک کردن نورون پس سیناپسی طوالنی می کنند.

بازدارنده های مونوآمین اکسیداز معموال کم,,تر از داروه,,ای ضدافس,,ردگی دیگ,,رتأثیر دارند، ولی به افرادی که به داروهای دیگر جواب نمی دهند کمک می کنند.

36

»گروه« دیگری از داروهای ضدافسردگی به ج,,ز اینک,,ه در س,,ه گ,,روه اول ق,,رار نمی گیرن,,د، وی,,ژگی مش,,ترک کمی ب,,ا هم دارن,,د. این داروه,,ای ضدافس,,ردگی

عوارض جانبی خفیفی ایجاد کرده و به خیلی از بیمارانی که به عموما 1نامتعارف داروهای ضدافس,,ردگی دیگ,,ر ج,,واب نمی دهن,,د کم,,ک می کنن,,د. رایج ت,,رین این

عمدتا با جلوگیری از ج,,ذب مج,,دد دوپ,,امین2داروها به نام بوپروپریون)ولباترین(تأثیر می گذارد.

چیزه,,ایی ش,,نیده ای,,د. این گی,,اه خ,,واص3احتم,,اال درب,,اره گی,,اه س,,نت ج,,ان ضدافسردگی داشته و حاوی چند ماده شیمیایی است ک,,ه مانن,,د س,,ایر داروه,,ای ضدافسردگی از جذب مجدد دوپامین و سروتونین جلوگیری می کند. چ,,ون گی,,اه سنت جان ماده ای طبیعی است، نسبتا ارزان و بدون نس,,خه دک,,تر در دس,,ترس قرار دارد. این گیاه تقریبا به اندازه سایر داروهای ضدافس,,ردگی ت,,أثیر دارد ولی اشکاالتی نیز دارد. اوال، چون وزارت غذا و دارو فروش داروهای گیاهی را کنترل نمی کند، خلوص این دارو از یک بط,ری ب,ه بط,ری دیگ,ر تف,اوت دارد. ثانی,,ا، این دارو ع,,وارض ج,,انبی، از جمل,,ه ن,,اراحتی مع,,ده- روده ای، خ,,واب آل,,ودگی، و حساسیت ناراحت کننده نس,,بت ب,,ه ن,,ور ایج,,اد می کن,,د. ثالث,,ا، این دارو عارض,,ه جانبی بسیار جالب دیگری، نیز دارد: آنزیم کبد را که انواع مواد ش,,یمیایی س,,می گیاه را تجزیه می کند فعال می سازد. کمک کردن به تجزیه مواد سمی ب,,ه نظ,,ر مفید می رسد و در واقع می تواند چنین باشد. اما این آنزیم اغلب داروها را ن,,یز تجزیه می کند. بنابراین، مصرف کردن گیاه سنت جان ت,,أثیر داروه,,ای س,,رطان، داروه,,ای ای,,دز، و ح,,تی ق,,رص ه,,ای کن,,ترل موالی,,د را ک,,اهش می ده,,د)م,,ور و

(. بن,,ابراین، ب,,ه اف,,راد افس,,رده توص,,یه می ش,,ود ک,,ه فق,,ط در2000همک,,اران، صورتی که داروهای دیگر را مصرف نمی کنند می توانند مصرف گیاه سنت جان

را در نظر بگیرند.

داروهای ضد افسردگی به ت,,دریج ت,أثیر می گذارن,د. ه,ر گون,ه ت,,أثیری ک,ه اف,,راد هفت,,ه اول گ,,زارش دهن,,د اث,,ر دارونماس,,ت؛ یع,,نی، ب,,ه انتظ,,ار ف,,رد از2ظ,,رف

هفت,ه ش,روع3 تا 2احساس بهتر شدن وابسته است. تأثیرات این داروها بعد از هفت,,ه بع,,دی اف,,زایش می یابن,,د. ح,,تی بع,,د از این م,,دت،5 ت,,ا 4می شوند و در

بخشی از آنچه که به نظ,,ر می رس,,د ت,,أثیر دارو باش,,د ن,,یز اث,,ر دارونم,,ا ی,,ا ت,,أثیر گذشت زمان است. یعنی، افرادی که دارو مص,,رف می کنن,,د معم,,وال بهب,,ود مییابن,,,,,,,,,,,,,د، ولی خیلی از اف,,,,,,,,,,,,,رادی ک,,,,,,,,,,,,,ه دارو مص,,,,,,,,,,,,,رف نمی کنند یا داروی بی ت,,أثیری را مص,,رف می کنن,,د ن,,یز ت,,ا ان,,دازه ای بهب,,ود می

یابند.

37

این واقعیت که داروهای ضدافسردگی فع,,الیت سیناپس,,ی را ظ,,رف ی,,ک ی,,ا چن,,د ساعت تغییر می دهند ولی خلق بیمار بعد از چند هفته بهبود می یابد ب,,ه م,,ا می گوید که توجیه برحسب سیناپسها باید ناقص باش,,د. نوی,,دبخش ت,,رین فرض,,یه ب,,ه رشد سلولی مربوط می شود. هنگ,,امی ک,,ه اف,,راد افس,,رده می ش,,وند، اجس,,امس,,,,لولی نورونه,,,,ا در چن,,,,د منطق,,,,ه مغ,,,,ز ب,,,,ه ط,,,,رز آش,,,,کاری کوچک می شوند- البته به طرز آشکار زیر میکروسکوپ)کاتر، ماکای، الن,دائو، ک,روین و

(. داروهای ضدافسردگی رش,,د ن,,ورونی را تحری,,ک می کنن,,د ک,,ه از2001اورال،(.2003قرار معلوم برای بهبود خلق ضروری است)سارالینن و همکاران،

انتخاب بین روان درمانی و داروهای ضدافسردگی

درمان شناختی هیچ عوارض جانبی ایجاد نمی کند و منافع آن عموما طوالنی ت,,ر از من,,ابع داروه,,ای ضدافس,,ردگی اس,,ت. یع,,نی، اف,,رادی ک,,ه مص,,رف داروه,,ای ضدافسردگی را ت,,رک می کنن,,د بیش,,تر از کس,,انی ک,,ه تحت روان درم,,انی ق,,رار گرفته اند احتمال دارد که چند ماه یا چند س,,ال بع,,د ب,,ه دوره افس,,ردگی دیگ,,ری برگشت کنند. با این حال، مصرف داروهای ضدافسردگی اف,,زایش یافت,,ه اس,,ت.

شاید از خود بپرسید چرا؟

دو دلیل آن راحتی و هزینه است. اگر یک بیمار افسرده وقت و پول کافی داشته باشد، در این ص,,ورت روان درم,,انی گزین,,ه خ,,وبی اس,,ت. ب,,ا این ح,,ال قرص,,های ضدافسردگی ارزانتر هستند و فقط به چند ثانیه در روز به عالوه چ,,ک آپ گ,,اه و

بیگاه در مطب دکتر نیاز دارند.

درمان با شوک برقی تشنج آور

درمان معروف اما بحث انگیز دیگر برای افسردگی درمان با شوک برقی تش,,نج است.1(ECTآور)

فوبی خاص و فوبی اجتماعی

( به ترس شدید از یک شیء یا موقعیت یا وض,,عیت اطالقphobiaاصطالح فوبی) می شود. فوبی خاص ترس شدید و پای,,دار از ی,,ک ش,,یء ی,,ا م,,وقعیت اس,,ت. در حالیکه فوبی اجتماعی ترس شدید و مستمر از م,,وقعیت ه,,ایی اس,,ت ک,,ه در آن حالت ممکن است شرمندگی روی دهد. تشخیص فوبی خاص و فوبی اجتم,,اعی،

38

هر دو مستلزم بروز اضطراب شدید، حتی تا حد هراس، در مواجهه ب,,ا ش,,یء ی,,اموقعیت ترساننده است.

افراد مبتال به فوبی خاص ممکن است منتظر آسیب دیدن)مثال م,,ورد حمل,,ه ی,,ک سگ قرار گرفتن( باشند یا از تصور از دست دادن کن,,ترل دچ,,ار ه,,راس ش,,وند، مثال اگر از ب,,ودن در داخ,ل آسانس,ور بترس,,ند ممکن اس,,ت نگ,ران دچ,ار ض,عف شدن پس از بسته شدن در آن نیز باشند. مبتالیان به فوبی اجتماعی)ک,,ه اختالل [اضطراب اجتماعی خاص، نظ,,یر گفتگ,,و در جم,,ع،دف,,ع ادرار در ت,,والت عم,,ومی

shyاصطالحا مثانه خجالتی) bladderو ص,,حبت در ق,,رار]( هم نامی,,ده می ش,,ود ، مالقات به شدت می ترسند. تشخیص یک نوع فوبی اجتم,,اعی منتش,,ر ک,,ه غالب,,ا یک اختالل مزمن و ناتوان کننده مشخص با اجتناب فوبیک از اکثر م,,وقعیت ه,,ای

اجتماعی است، از اختالل شخصیت دوری گزین دشوار است.

همه گیری شناسی

مطالعات همه گیری شناسی اخیر به این نتیجه رسیده اند که فوبی ها شایعترین درص,,د جمعیت مبتال ب,,ه10 ت,,ا 5اختالالت روانی در ایاالت متحده هستند. تخمینا

این اختالالت ناراحتی برانگیز و گاهی ناتوان کننده هستند. تخمین هایی که کم,,تر درصد جمعیت ارائه شده اند. ناراحتی مرب,,وط ب,,ه25محتاطانه بوده اند، در حد

فوبی ها، بخصوص وقتی در ح,,د اختالالت روانی ش,,ناخته نش,,ده و اعالم نش,,وند، می توانند به عوارض دیگر، از جمله سایر اختالالت اضطرابی، اختالل افس,,ردگی اساسی، و اختالالت وابس,,ته ب,,ه م,,واد، مخصوص,,ا اختالالت مص,,رف الک,,ل منج,,ر شوند. هر چند فوبی ها از اختالالت ش,,ایع روانی هس,,تند، درص,,د ب,,االئی از اف,,راد مبتال به فوبی برای تسلط به ف,وبی ه,ای خ,ود در پی درم,ان نمی آین,,د ی,ا موق,ع

39

ارزیابی پزشکی یا روانپزشکی تشخیص درست دریافت نمی کند. م,,یزان ش,,یوع 3 درصد و میزان شیوع فوبی اجتم,,اعی بین 11فوبی خاص در طول عمر حدود

درصد گزارش شده است.13تا

فوبی خاص

فوبی خاص شایعتر از فوبی اجتماعی است. فوبی خاص شایعترین اختالل روانی بین زن ه,,ا و دومین اختالل ش,,ایع روانی، پس از اختالالت وابس,,ته ب,,ه م,,واد بین

درص,,د اف,,راد10 ت,,ا 5مرده,,ا اس,,ت. ش,,یوع ش,,ش ماه,,ه ف,,وبی خ,,اص ح,,دود 1/16 ت,,ا 6/13(. میزان های ف,,وبی ه,,ای خ,,اص در زن ه,,ا)16-3-1است)جدول

درصد(.7/6 تا 2/5درصد( دو برابر بیشتر از مردها است)

هر چند در فوبی های مربوط به خون، تزریق، و جراحت)انواعی از فوبی ک,,ه در اس,,ت. اوج س,,ن1 ب,,ه 1این بخش ش,,رح داده خواهن,,د ش,,د( این نس,,بت تقریب,,ا

9 ت,,ا 5شروع برای انواع مربوط به محیط طبیعی، خون، تزریق و جراحت حدود سالگی است. هر چند ش,,روع در س,,نین ب,,االتر هم روی می ده,,د. ب,,رعکس، اوج سن شروع برای نوع موقعیتی)به استثناء ترس از بلندی( در اواسط دهمه س,,وم عمر است، که به سن شروع گذرهراسی نزدیکتر است. اش,,یاء و م,,وقعیت ه,,ای منبع ترس در فوبی خاص)برحسب فروانی نزولی( عبارتند از حیوانات، طوف,,ان،

بلندی، بیماری، جراحت و مرگ.

فوبی اجتماعی

درصد گ,,زارش13 تا 3مطالعات مختلف شیوع فوبی اجتماعی را در طول عمر درص,,د نف,,ر اس,,ت در3 ت,,ا 2کرده اند. شیوع شش ماهه فوبی اجتم,,اعی ح,,دود

مطالعات همه گیری شناسی، زن ها بیشتر از مردها مبتال شناخته می شوند، اما در نمونه های بالینی عکس موضوع صادق است. دالی,,ل این مش,,اهدات متف,,اوت معلوم نیست. اوج شروع فوبی اجتماعی در دهه دوم عمر است. هر چند شروع

سالگی هم شایع است.35 سالگی یا باالتر مثل 5در سنین پائینتر مثل

بینش گرا نباید تنه,,ا مبت,,نی ب,,ر وج,,ود عالئم فوبی,,ک باش,,د، بلک,,ه س,,اختمان ایگ,,و شخص، و الگوهای زندگی او باید استفاده از این روش درمانی را ایج,,اب نمای,,د. رواندرمانی بینش گرا بیمار را ب,,ه درک ریش,,ه ف,,وبی، پدی,,ده نف,,ع ث,,انوی و نقش مقاومت قادر ساخته و برای یافتن را ه های بهتری ب,,رای م,,دارا ب,,ا مح,,رک ه,,ای

اضطراب انگیز او را کمک می کند.

40

روش های درمانی

هیپنوتیزم، درما حمایتی، و رواندرمانی خانواده ممکن اس,,ت در درم,,ان اختالالت فوبیک مفید واقع گردند. خواب تلفینی برای تقویت تلقین درم,,انگر مب,,نی ب,,ر این که موضوع فوبیک خطرناک نیست مورد اس,,تفاده ق,,رار می گ,,یرد، در عین ح,,ال می توان آن را به بیمار یاد داد تا به عنوان ی,,ک روش آرام س,,ازی در مواجه,,ه ب,,ا شیء فوبیک استفاده نماید. رواندرمانی حمایتی و روان,,درمانی خ,,انواده غالب,,ا در کمک به بیمار برای رویاروئی فعال با شیء فوبیک در جریان درم,,ان مفی,,د واق,,ع می گردد. رواندرمانی خانواده ن,,ه تنه,,ا می توان,,د حم,,ایت خ,,انواده را در درم,,ان بیمار جلب کند، بلکه به اعضاء خانواده در درک م,,اهیت مش,,کل بیم,,ار کم,,ک می

کند.

اختالل اضطراب منتشر

اضطراب را می تواند یک پاسخ طبیعی و انطباقی نسبت بر تهدید تصور کرد ک,,هاورگانیسم را برای ستیز یا گریز آماده می سازد.

کسانی که به نظر می رس,,د تقریب,,ا در م,,ورد ه,,ر چ,,یزی نگ,,ران هس,,تند احتم,,االgeneralized anxietyتش,,خیص اختالل اض,,طراب منتش,,ر) disorderدری,,افت می )

کنند. متن بازنگری شده چهارمین ویراست راهنمای تشخیصی و آم,,اری اختالالتgeneralized( اختالل اض,,,طراب منتش,,,ر)DSM-IVروانی) anxiety disorderرا )

اضطراب و نگرانی شدید در مورد چندین رویداد یا فعالیت تعریف می کند که در م,,اه دوام داش,,ته اس,,ت. کن,,ترل نگ,,رانی مش,,کل6اکثر روزها در ضمن ح,,داقل

است و عالئم جسمی نظیر تنش عض,,النی، تحری,,ک پ,,ذیری، اش,,کال در خ,,واب و بیقراری با آن همراه است. اضطراب متمرک,,ز ب,,ر خصوص,,یات ی,,ک اختالل دیگ,,ر

نیست، ناشی از مصرف مواد یا بیماری طبی عمومی نمی باشد، و فقطIمحور در جریان یک اختالل خلقی یا روانی ظاهر نمی گردد. کن,,ترل اض,,طراب مش,,کل است، از نظر ذهنی ناراحتی برانگیز است و در زمینه ه,,ای مهم زن,,دگی ش,,خص

اختالل ایجاد می کند.

همه گیری شناسی

اختالل اض,,طراب منتش,,ر ی,,ک اختالل ش,,ایع اس,,ت؛ تخمین ه,,ای معق,,ول بیم,,اری 1 ب,,ر 2 درصد است. نسبت زن به مرد ح,,دود 8 تا 3شیوع یک ساله اختالل بین

است، اما این نسبت در زن ها و مرده,,ایی ک,ه ب,,رای درم,,ان این اختالل بس,تری

41

است. میزان شیوع در طول عم,,ر طب,,ق مطالع,,ه هم,,ه گ,,یری1 بر 1می شوند درصد است. در کلینی,,ک ه,,ای اختالالت5شناختی منطقه تحت پوشش نزدیک به

درصد بیماران مبتال به اختالل اضطراب منتش,,ر ش,,ناخته می25اضطرابی حدود شوند. شروع اختالل در اواخر نوجوانی یا اوان جوانی است و ه,,ر چن,,د م,,واردی در سنین ب,,االتر هم دی,ده می ش,,ود. همچ,,نین ش,,واهدی ح,اکی اس,,ت ک,ه ش,,یوع

اختالل اضطراب منتشر مخصوصا در مراکز مراقبت اولیه باالتر است.

توأم شدن با سایر اختالالت

اختالل اضطراب منتشر احتماال شایعترین اختاللی است که ب,,ا ی,,ک اختالل روانی دیگر، معموال یک اختالل اضطرابی دیگر یا یک اختالل خلقی دیده می شود. شاید

درصد مبتالیان به اختالل اضطراب منتش,,ر ی,,ک اختالل روانی دیگ,,ر هم90 تا 50دارند.

درصد بیماران باالخره به اختالل ه,راس مبتال می گردن,د، درص,,د ب,االئی از25تا این بیم,,اران احتم,,ال دارد ب,,ه اختالل افس,,ردگی اساس,,ی مبتال ش,,وند و س,,ایر اختالالت شایع وابسته به اختالل اض,,طراب منتش,,ر عبارتن,,د از افس,,رده خ,,وئی و

اختالالت وابسته به مواد.

سبب شناسی

مثل بسیاری از اختالالت روانی، علت اختالل اضطراب منتشر معلوم نیس,,ت. ب,,ا تعریف دقیق، اختالل اضطراب منتشر احتماال چون درجاتی از اضطراب ط,,بیعی و انطب,اقی اس,ت، تفکی,ک اض,طراب بهنج,,ار از اض,طراب بیم,ار گون,ه و تفری,ق عوامل سببی زیست شناختی از عوامل روانی- اجتماعی مشکل اس,,ت. عوام,,لزیس,,,,ت ش,,,,ناختی و روانی اجتم,,,,اعی احتم,,,,اال بط,,,,ور ت,,,,وأم م,,,,ؤثر واقع

می گردند.

عوامل زیست شناختی

(-BuSparاثرات درمانی بنزودیازپین ها و آزاسپیرونها- ب,,رای مث,,ال، ب,,ا س,,پیرون) تالش های پژوهشی زیس,ت ش,ناختی را ب,ر سیس,تم ه,ای نورترانس,میتری گام,ا

( و س,,روتونین متمرک,,ز س,,اخته اس,,ت. بنزودی,,ازپینGABAآمینوبوتیری,,ک اس,,ید) ها)که آگونیست های گیرن,,ده ه,,ای بنزودی,,ازپین هس,,تند( ب,,ه کاس,,تن از س,,طح

( )ی,,ک آنتاگونیس,,ت گیرن,,دهMaziconاضطراب مشهورند، در حالیک,,ه فلومازنی,,ل) بنزودیازپین(، به ایجاد اضطراب شهرت دارند. هر چن,,د ق,,رائن ق,,انع کنن,,ده ای از نابهنجاری گیرنده های بنزودیازپینی در بیماران مبتال به اختالل اض,,طراب منتش,,ر

42

در دست نیست، بعضی از پژوهش,,گران ک,,ار خ,,,ود را ب,,ر ل,,وب پس س,,,ری، ک,,ه باالترین تجمع گیرنده های بنزودیازپین را دارد متمرکز کرده ان,,د. ن,,واحی دیگ,,ری در مغز که فرض می شود در اختالل اضطراب منتشر درگیر هستند مشتملند ب,,ر هسته های قاعده ای، سیس,,تم لیمبی,,ک و قش,,ر ل,,وب پیش,,انی، چ,,ون باس,,پیرون

است، چندین گروه پژوهشی ب,,ر این HTA1-5دارای فعالیت آگونیستی درگیرنده فرضیه تمرک,,ز ک,,رده ان,,د ک,,ه تنظیم سیس,,تم س,,روتونرژیک در اختالل اض,,طراب منتش,,ر نابهنج,,ار اس,,ت. س,,ایر سیس,,تم ه,,ای نوروترانس,,میتری ک,,ه در اختالل اضطراب منتشر موضوع پژوهش بوده اند، مشتملند بر نوراپینفرین،گلوتامات، و کوله سیستوکینین. قرائنی وج,ود دارد ک,ه در بیم,اران مبتال ب,ه اختالل اض,طراب منتشر گیرنده های آلفا- دو-آدرنرژیک کاهش حساسیت نشان می دهند، بط,,وری

( مشخصCatapresکه با آزاد شدن کند هورمون رشد پس از انفوزیون کلونیدین)است.

مع,,دودی مطالع,,ات تص,,ویرگیری از مغ,,ز در بیم,,اران مبتال ب,,ه اختالل اض,,طراب ( گزارشPETمنتشر به عمل آمده است. در مطالعه توموگرافی نشر پوزیترون)

شد که میزان متابولیسم در هسته های قاعده های و ماده سفید مغز در مبتالیان-6-1به اختالل اضطراب منتشر در مقایسه با گروه ش,,اهد پ,,ائینتر اس,,ت)ش,,کل

(. مطالعه ژنتیک ن,,یز در این زمین,,ه مع,,دود ب,,وده اس,,ت. در ی,,ک مطالع,,ه این16 نتیج,,ه بدس,,ت آم,,د ک,,ه ممکن اس,,ت رابط,,ه ای بین اختالل اض,,طراب منتش,,ر و اختالل افسردگی اساسی در زن ها وجود داشته باشد. در مطالعه ای دیگ,,ر ی,,ک

25جزء ژنتیک مشخص، اما دش,,وار از نظ,,ر تع,,یین کمیت، مش,,اهده ش,,د ح,,دود درصد بستگان درجه یک مبتالیان به اختالل اض,,طراب منتش,,ر ن,,یز ب,,ه این اختالل مبتال هس,,تند. بس,,تگان م,,رد احتم,,ال دارد ب,,ه اختالل مص,,رف الک,,ل مبتال باش,,ند.

درص,د و در50بعضی از مطالعات میزان تط,ابق را در دوقولوه,ای ی,ک تخمکی (. انواعی از نابهنجاری16-5-1 درصد گزارش کرده اند) جدول 15دو تخمکی ها

های الکتروآنسفالوگرافیک در ریتم آلفا و پتانس,,یل ه,,ای فراخوان,,ده م,,ورد توج,,ه خواب عدم تداوم خواب، کاهش دلتا، ک,,اهش EEGقرار گرفته است. مطالعات

را نشان داده اند. این تغی,,یرات مش,,اهده REM خواب و کاهش خواب 1مرحله ش,,ده در س,,اختار خ,,واب از تغی,,یرات مش,,هود در اختالالت افس,,ردگی متف,,اوت

هستند.

عوامل روانی-اجتماعی

43

دو مکتب عمده تفک,,ر در م,,ورد عوام,,ل روانی اجتم,,اعی ک,,ه ب,,ه پی,,دایش اختالل اضطراب منتشر منج,,ر می گردن,,د عبارتن,,د از مکتب ش,,ناختی- رفت,,اری و مکتب روانکاری. مکتب شناختی- رفتاری بر این فرض است که بیماران مبتال به اختالل اضطراب منتشر به خطرات اشتباها بدون دقت درک شده پاسخ می دهند، ع,,دم دقت از توج,,ه انتخ,,ابی ب,,ه جزئی,,ات منفی در محی,,ط، درگرگ,,ونی در پ,,ردازش اطالعات، و برداشن منفی از توانایی های خ,,ود ب,,رای مقابل,,ه، ناش,,ی می ش,,ود. مکتب روانکاوی چنین فرض می کند که اضطراب عالمتی از تظاهر تعارض ه,,ای حل نشده ناخودآگاه اس,,ت. این نظری,,ه روانش,,ناختی اض,,طراب اول ب,,ار توس,,ط

با توصیف هانس کوچولو مطرح ش,,د؛ پیش از آن1909زیگموند فروید در سال فروید برای اضطراب اساس فیزیولوژیک قائل بود.

سلسله مراتبی از اضطراب ها به سطوح مختلف رشد ارتب,,اط دارد. در ابت,,دائی ترین سطح، اضطراب ممکن است به ترس از فنا ی,,ا در آمیختن ب,,ا ف,,ردی دیگ,,ر مربوط باشد. در سطح پخت,,ه ت,,ر رش,,د، اض,,طراب ب,,ه ج,,دائی از ش,,یء محب,,وب مربوط است. در سطح پخته تر از آن، اضطراب با از دست دادن محبت یک یک شیء مهم ارتباط دارد. اضطراب اختگی ب,,ه مرحل,,ه ادیپ,,ال رش,,د ارتب,,اط دارد و یکی از باالترین سطوح اضطراب تلقی می شود. اضطراب سوپر ایگو، ت,,رس از ناامید شدن از آرمان ها و ارزش های خود)مشتق از والدین درونی شده(، پخت,,ه

ترین شکل اضطراب است.

.

سایر اختالالت اضطرابی

اختالل اضطرابی ناشی از اختالل طبی عمومی

بسیاری از اختالالت طبی با اضطراب هم,,راه هس,,تند. عالئم آن ممکن اس,,ت ب,,ه ص,ورت حمالت ه,راس، اض,طراب منتش,ر، اعم,ال و افک,,ار وسواس,,ی، و س,,ایر نشانه ه,ای ن,اراحتی ظ,اهر ش,,ود. در تم,ام م,وارد عالئم و نش,انه ه,ا ب,ه اث,رات

فیزیولوژیک مستقیم اختالل طبی مربوط است.

همه گیری شناسی: وقوع عالئم اضطرابی مربوط به اختالل طبی عمومی ش,,ایع است. هر چند میزان بروز اختالل ب,,رای ح,,االت ط,,بی عم,,ومی مختل,,ف متف,,اوت

است.

سبب شناسی: طیف وسیعی از اختالالت طبی می توانند عالئمی مشابه آنچه در اختالالت اضطرابی دیده می شود ایجاد کنند. پرک,,اری تیروئی,,د، کمک,,اری تیرئی,,د،

44

غالب,,ا ب,,ا عالئم اض,,طرابی همراهن,,د، B12کمکاری پاراتیروئی,,د، و کمب,,ود ویت,,امین فئوکروموسیتوم اپی نفرین تولید می کن,,د، ک,,ه می توان,,د دور ه,,ای گهگ,,یر عالئم اض,,طرابی ب,,ه وج,,ود آورد. بعض,,ی از ض,,ایعات مغ,,ز و ح,,االت پس از آنس,,فالیت گزارش شده است که عالئمی شبیه اختالل وسواسی- جبری را ایج,,اد می کنن,,د. بعض,,,ی از اختالالت ط,,,بی دیگ,,,ر، نظ,,,یر آریتمی ه,,,ای قل,,,بی می توانن,,,د عالئم فیزیولوژی,,ک اختالل ه,,راس ب,,ه وج,,ود آورن,,د. هیپوگلس,,یمی ن,,یز می توان,,د عالئم اختالل اضطرابی را تقلید نماید. انواع مختلف اختالالت طبی که می توانن,,د عالئم اض,,طرابی ایج,,اد کنن,,د ممکن اس,,ت از طری,,ق مکانیس,,م مش,,ترک، سیس,,تم نورآدرنرژیک، عمل نمایند، هر چند اثرات سیستم سروتونرژیک نیز تحت مطالعه است. هر یک از این اختالالت با اضطراب بارز مشخص هستند که نتیجه مستقیم

یک آشفتگی فیزیولوژیکی زمینه ای است.

اختالل اضطراب- افسردگی مختلط

این طبق,,ه بیم,,ارانی را در ب,,ر می گ,,یرد ک,,ه هم عالئم اض,,طرابی دارن,,د و هم افسردگی و مشمول مالک های تشخیصی برای ی,,ک اختالل اض,,طرابی ی,,ا اختالل خلقی نمی گردند. ت,,رکیب عالئم اض,,طرابی و افس,,ردگی م,,وجب اختالل ک,,ارکرد قابل مالحظ,,ه در ش,,خص مبتال می گ,,ردد. این اختالل مخصوص,,ا ممکن اس,,ت در ک,,ار م,,راقبت اولی,,ه و کلینی,,ک س,,رپائی بهداش,,ت روانی بیش,,تر مش,,اهده ش,,ود. مخالفین معتقدند که وجود این تشخیص سبب می ش,,ود ک,,ه پزش,,کان از ص,,رف وقت ب,,,رای تفکی,,,ک اختالالت افس,,,ردگی واقعی از اختالالت اض,,,طرابی واقعی خودداری کنند. در اروپا، مخصوصا در چین بسیاری از این بیماران تش,,خیص ن,,ور

آستنی دریافت می کنند.

45

همه گیری شناسی: وجود توأم اختالل افسردگی اساسی و اختالل ه,,راس ش,,ایع است. تا دو سوم مبتالیان به عالئم افسردگی عالئم بارز اض,,طرابی هم دارن,,د، و یک سوم آنها ممکن است واج,,د مالک ه,,ای اختالل ه,,راس باش,,ند. پژوهش,,گران

درصد مبتالی,,ان ب,,ه اختالل ه,,راس دوره ه,,ای90 تا 20گزارش کرده اند که بین اختالل افسردگی اساسی دارند. این داده ها حاکی اس,,ت ک,,ه ت,,وأم ش,,دن عالئم افسردگی و اض,,طراب، در حالیک,,ه هیچ ک,,دام واج,,د مالک ه,,ای تش,,خیص اختالل افسردگی یا اضطرابی نیستند، ممکن است شایع باشد، معهذا، در ح,,ال حاض,,ر، داده ه,,ای هم,,ه گ,,یری شناس,,ی رس,,می در م,,ورد اختالل اض,,طراب- افس,,ردگی مختلط در دست نیست. با وجود این، بعض,,ی از پزش,,کان و پژوهش,,گران تخمین

درص,,د و در کلینی,,ک ه,,ای10زده ان,,د ک,,ه ش,,یوع این اختالل در جمعیت کلی ت,,ا 1 درصد اس,,ت، ه,,ر چن,,د تخمین ه,,ا محافظ,,ه کاران,,ه ح,,دود 50مراقبت اولیه تا

درصد در جمعیت کلی است.

استرس

آیا تا به حال برای اینکه موعدی را برآورده کنید چند شب بی خوابی کشیده اید؟ یا در منطقه خطرناکی منتظر کسی بوده اید که قرار بوده به شما ملحق ش,,ود؟ یا دوست ص,,میمی داش,,ته ای,,د ک,ه ناگه,,ان نخواس,,ته باش,,د دیگ,,ر ش,,ما را ببین,,د؟

تجربیات بسیار زیادی می توانند موجب استرس شوند.

مفهوم استرس سلیه

( پزشک متول,د ات,ریش ک,ه در دانش,,گاه م,,ک گی,,ل1979)3به عقیده هانس سلیه واقع در مونترآل کار می کرد، استرس پاسخ نامشخص بدن به هر گونه فش,,اری است که بر آن وارد شود. هر فشاری بر بدن پاس,,خ ه,,ای مشخص,,ی را ن,,یز ف,,را می خواند. بدن به کم خونی به یک طریق و به بی خوابی به طری,,ق دیگ,,ر پاس,,خ می دهد. اما تمام فشارها بر بدن پاسخ های کلی مانن,,د اف,,زایش پاس,,خ دس,,تگاه عصبی سمپاتیک، افزایش آزاد شدن هورمون اپی نفرین و تمرکز ضعیف را ف,,را

می خوانند. هنگامی که افراد می گویند»اخیرا تحت استرس زیادی قرار داش,,ته ام« معم,,وال به تجریبات ناخوش آیند اشاره دارند. مفهوم استرس سلیه گسترده ت,,ر اس,,ت و هر گونه تجربه ای که تغییری را در زندگی ش,,خص ایج,,اد کن,,د ش,,امل می ش,,ود. برای مثال ازدواج کردن و ترفیع گ,,رفتن ظ,,اهرا تجربی,,ات خ,,وش آین,,دی هس,,تند، ولی آنها نیز به تغییراتی در زندگی شما نی,,از دارن,,د، بن,,ابراین از نظ,,ر س,,لیه آنه,,ا استرس ایجاد می کنند. با این حال توجه کنید ک,,ه طب,,ق تعری,,ف س,,لیه، ت,,أثیرات فقر، نژادپرستی، یا معلولیت دایمی استرس به حساب نمی آیند زیرا ب,,ا گذش,,ت

46

زمان تغییر نمی کنند. از این نظر تعریف سلیه بسیار محدود است. ب,,رای مث,,ال، تجربه سیاهپوستان آمریکا در مورد اینکه به آنها توهین می ش,,ود، از آنه,ا فاص,لهمی گیرن,,,,,,,,,,,,,,,د، آنه,,,,,,,,,,,,,,,ا را از امکان,,,,,,,,,,,,,,,ات مح,,,,,,,,,,,,,,,روم می کنند، و غیره قطعا استرس زا به نظر می رسد و مشکالت جسمانی مرتبط

با آن را تشدید می کند.

سلیه معتقد بود که بدن در پاسخ به روی,,داد اس,,ترس زا س,,ه مرحل,,ه را طی می دوره کوت,,اه ب,,رانگیختگی زی,,اد دس,,تگاه عص,,بی اس,,ت: 1کند: مرحله اول هش,,دار

اما برخی از رویدادهایسمپاتیک که بدن را برای فعالیت نیرومند آماده می کند. استرس زا بیشتر از آنچه که بدن بتواند این حالت برانگیختگی زیاد را تحمل کن,,د ادامه می یابند. اگر شغل پراسترسی داشته باشید ی,,ا نزدی,,ک فرودگ,,اه ش,,لوغی زندگی کنید، نمی توانید با فعالیت شدید بر مشکل خود چ,,یره ش,,وید. ش,,ما وارد

2مرحل,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه مق,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اومت مرحله طوالنی ولی مالیم برانگیختگی. سطح اپی نفرین ش,,ما روزه,,امی شوید:

قشر غده فوق کلی,,وی ش,,ما کورت,,یزول ترش,,حو هفته های متوالی باال می ماند. می کند، هورمونی که قند خون را باال می برد و س,,وخت و س,,از را اف,,زایش می دهد. افزایش تأمین سوخت برای سلولها آنها را قادر می س,,ازد ت,,ا ب,,رای تحم,,ل کردن استرس طوالنی، سطح فعالیت را باال و ثابت نگه دارد. با این ح,,ال، دیگ,,ر احساس نمی کنید که برای فعالیت نیرومند آمادگی دارید؛ احساس می کنید ک,,ه بیشتر اوقات نافعال هستید، عملکرد شما رو به وخ,,امت می گ,,ذارد و از ک,,اهش کیفیت زندگی شکایت می کنید. ب,,دن ب,,ا مش,,کالت ط,,والنی و گریزناپ,,ذیر هم,,ان گونه برخورد می کند که با بیماری برخورد می نماید: ش,,ما تب می کنی,,د، بیش,,تر می خوابید، کمتر می خورید و مقدار زیادی از سایق جنسی خود را از دست می

دهید. سطح باالی کورتیزول بازیابی حافظه را نیز مختل می کند.

در صورتی ک,ه اس,,ترس ش,دیدتر و ط,والنی ت,ر باش,د، ب,دن وارد مرحل,ه س,وم، می شود. کورتیزول و هرومونهای دیگر انرژی را به س,,مت اف,,زایش3فرسودگی

قند خ,ون و س,,وخت و س,از تغی,یر جهت داده و آن را از س,,اختن پروت,ئین ه,ا، از جمله پروتئین های الزم برای سیتم ایمنی دور می کنند. این تغییر در کوتاه مدت ممکن است مشکل ساز نباشد؛ اما استرس شدید به م,,دت چن,,د م,,اه می توان,,د فرد را در برابر انواع بیماریها آسیب پذیر سازد. نتیجه نهایی با ض,,عف، خس,,تگی،

بی اشتهایی و بی عالقگی کلی مشخص می شود.

اختالل استرس پس از آسیب

47

اس,,ت.1(PTSD یکی از نت,,ایج اس,,ترس ش,,دید اختالل اس,,ترس پس از آس,,یب) افرادی که استرس شدید را تحم,,ل ک,,رده ان,,د احس,,اس اض,,طراب و افس,,ردگی

این اختالل در دوره های پس از جنگ در طول ت,,اریخ تش,,خیصطوالنی می کنند. داده شده و اس,,امی مختلفی مانن,,د»خس,,تگی می,,دان جن,,گ« ی,,ا »روان رنج,,وری جنگ« به آن داده ش,,ده اس,,ت. این اختالل در قربانی,ان تج,,اوز جنس,,ی، قربانی,,ان شکنجه، بازماندگان سانحه هوایی یا تصادف شدید اتومبیل و کس,,انی ک,,ه ش,,اهد

قتل بوده اند نیز روی می دهد.

افراد مبتال به اختالل استرس پس از آسیب از کابوسهای مکرر، طغیانهای خشم، ناخشنودی و گناه رنج می برند. ی,,ادآوری مختص,,ر تجرب,,ه مص,,یبت ب,,ار می توان,,د آغازگر بازگش,ت ب,,ه گذش,,ته باش,,د ک,,ه ب,,ه وحش,,تزدگی ش,,باهت دارد. مش,,کالت

مختصر، حتی سالها بعد از رویداد اصلی، خیلی استرس زا به نظر می رسند.

با این حال، اغلب کسانی که متحمل رویدادهای ش,,دیدا آس,,یب زا می ش,,وند ب,,هPTSD مبتال نمی شوند. اغلب افراد چند هفته اول رنج زیاد می کش,,ند ولی بع,,دا

به تدریج بهبود می یابند. شماری از روان شناسان ف,رض ک,رده ان,د ک,ه ه,ر چ,ه واکنش اولیه به رویداد استرس زا شدیدتر باشد، فرد به احتم,,ال بیش,,تری دچ,,ار

PTSDمی شود. اگر چ,نین باش,,د، در این ص,ورت مداخل,,ه ف,وری مانن,د ص,,حبت کردن با یک درمانگر بالفاصله بع,,د از روی,,داد آس,,یب زا بای,,د ب,,ه ک,,اهش احتم,,ال

PTSDکمک کند. با این حال گرچه این معقول به نظر می رسد، ولی ش,,واهد از آن حمایت نمی کنند. شدت پاسخ فرد در چند هفته اول بعد از آس,,یب، پیش بین

استو اغلب تحقیقات ب,,ه این نتیج,,ه رس,,یده ان,,د ک,,ه ص,,حبتPTSDضعیفی برای کردن با درمانگر درست بعد از رویداد آسیب زا تأثیر قابل مالحظ,,ه ای ب,,ر ایج,,اد

PTSD.ندارد

یک احتمال این است که برخی افراد صرفا بیشتر از دیگران آسیب پذیر هس,,تند. هیپوکامپ کوچک,,تر از معم,,ول دارن,,د و مغ,ز آنه,ا ب,,ه ط,ورPTSDاغلب قربانیان

متوسط با مغز افراد دیگر از چند نظر دیگر تفاوت دارد. در آغاز این نت,,ایج مبهم هستند ی,,ا معل,,ولPTSDبودند، زیرا معلوم نبود که این نابهنجاریهای مغزی علت

آن. با این حال، در یک تحقیق، دو قلوهای همانند مرد را مقایسه کردن,,د ک,ه یکی شده بود و دیگری در جنگ نب,,ود و دچ,,ارPTSDاز آنها بعد از تجربیات جنگ دچار

ش,,دیدتر بودن,,د، PTSDاین اختالل نشده بود. نتیجه این بود: هر چه نش,,انه ه,,ای و دوقلوی بدون آن کوچکتر ب,,ود)گیلبرتس,,ون وPTSDهیپوکامپ دوقلوی مبتال به

(. این نتایج نشان می دهند که هیپوک,,امپ قب,,ل از آس,,یب جنگی2002همکاران، احتماال به دالیل ژنتیکی کوچک بوده است. به عبارت دیگر برخی افراد بیش,,تر از

آسیب پذیر هستند. PTSDدیگران در برابر

48

کنار آمدن با استرس

اینکه چگونه به یک رویداد واکنش نشان دهید نه تنها به خود آن روی,,داد بلک,,ه ب,,ه نحوه ای که آن را تعبیر می کنید نیز بستگی دارد. آیا روی,,داد به,,تر ی,,ا ب,,دتر از آن است که انتظار داشتید؟ بهتر یا بدتر از آن است که برای دیگ,,ران اتف,,اق افت,,اده است؟ اینکه چه احساسی درباره یک رویداد داشته باشید به شخصیت ش,,ما ن,,یز بستگی دارد. برخی افراد حتی در صورت روبرو ش,,دن ب,,ا روی,,دادی مص,,یبت ب,,ار ترتیبی می دهند تا روحیه خود را حف,,ظ کنن,,د؛ ب,,رخی دیگ,,ر ب,ا ب,,دبیاریهای ج,زئی نابود می شوند. کنار آمدن با استرس فرایند ترتیب دادن روشهایی برای ک,,اهش

دادن تأثیرات آن و پرداختن به تکالیف به رغم استرس است.

افراد به چند طریق با استرس کنار می آیند. اغلب روش های کن,,ار آم,,دن را می )ی,,ا اداره1توان در دو طبقه گروه بندی کرد. یک طبقه کن,,ار آم,,دن مش,,کل م,,دار

کردن( است که موجب آن افراد دقیقا ب,,ه روی,,داد اس,,ترس زا توج,,ه می کنن,,د و ) ی,,ا2می کوشند اقدامات مؤثری انجام دهند. طبقه دیگر کنار آمدن هیجان م,,دار

کم اثر کردن( است که به موجب آن افراد سعی می کنن,,د واکنش هیج,,انی خ,,ودرا ضعیف کنند.

برای مثال، اگر در مورد امتحانی قریب الوقوع عصبی هس,,تید، مطالع,,ه ک,,ردن جدی تر برای آن روش کنار آمدن مشکل مدار است، در ح,,الی ک,,ه تم,,رین ه,,ای تنفس عمیق روش هیجان مدار می باشد. روش های مشکل مدار ب,,ه ط,,ور کلی مؤثرتر هستند،، ولی اگر با مش,,کالتی س,,روکار داری,,د ک,,ه از کن,,ترل ش,,ما خ,,ارج

هستند، روش های هیجان مدار تنها گزینه هستند.

البت,,ه این تم,,ایز چن,,دان قطعی نیس,,ت. ب,,رای مث,,ال، ی,,ک راه ب,,رای کن,,ار آم,,دن، درخواس,,,ت کم,,,ک و حم,,,ایت دوس,,,تان اس,,,ت. حم,,,ایت آنه,,,ا ب,,,ه آرام ک,,,ردن هیجانها)هیجان مدار( کمک می کند ولی امکان دارد به ح,,ل و فص,,ل ک,,ردن خ,,ود مشکل نیز کمک کند)مشکل م,,دار(. در واق,,ع، حم,,ایت ک,,ردن اجتم,,اعی دیگ,,رانس,,,,المتی را ح,,,,تی بیش,,,,تر از حم,,,,ایت ش,,,,دن از ج,,,,انب دیگ,,,,ران تق,,,,ویت

می کند

راهبردهای مشکل مدار)اداره کردن(

کسب هر گونه درک کنترل بر یک موقعیت، آن را کم,تر اس,,ترس زا می کن,د. دو 24موقعیت فرضی را در نظر بگیرید. اوال، تصور کنید که یک ش,,کنجه گ,,ر روزی

49

ساعت شما را بیدار نگه می دارد. شما راهی برای گریختن ندارید و به هیچ وجه روز ادام,,ه3نمی دانید که این شکنجه چه مدت ادامه خواهد یافت ولی در واقع

می یابد تا اینکه یک نفر شما را نجات می ده,,د. ب,,رعکس این تجرب,,ه، آزمایش,,ی روز بی خ,,وابی بکش,,ید. ش,,ما می توانی,,د ه,,ر3است که قبول می کنید به مدت

وقت که بخواهید این آزمایش را ترک کنید ولی در واقع این کار را نمی کنید.

مقایسه ای دیگر: کوالک شدیدی شما را در کلبه کوچکی گیر انداخته است. غ,,ذا 5و سوخت کافی دارید، ولی نمی دانید که چه مدت گرفت,ار خواهی,,د ب,ود. ب,رف

روز بعد آب می شود و شما را قادر می س,,ازد ت,,ا کلب,,ه را ت,,رک کنی,,د. این را ب,,ا موردی مقایسه کنید که تصمیم می گیرید برای تمام کردن یک نقاشی خود را به

روز در یک کلبه منزوی کنید.5مدت

روز ب,,دون5 روز ب,,دون خ,,واب ی,,ا 3در هر دو مورد شرایط طبیعی یکی اس,,ت- ترک کردن کلبه. اما اگر شما کاری را به صورت ارادی انجام دهید می دانی,,د ک,,ه چه انتظ,اری داش,,ته باش,,ید، می دانی,,د ک,ه می توانی,,د آن را ت,رک کنی,,د و م,,یزان

استرس خیلی کمتر است.

هنگامی که بیماران بستری در بیمارستان ی,,ا س,,اکنان خان,,ه س,,المندان گفت,,ه می شود که چه انتظاری داشته باشند و امکان مق,,داری تص,,میم گ,,یری ب,,ه آنه,,ا داده می شود، احساس به,تری می کنن,,د، هوش,یاری و حافظ,ه آنه,ا بهب,ود می یاب,د و

؛ ش,,اپیرو،1986بطور متوس,,ط ب,,ه م,,دت ط,,والنی ت,,ری زن,,ده می مانن,,د)رودین، (. افراد زیادی باور دارند که ایمان مذهبی به آنه,,ا کم,,ک1996شوارتز و آستین،

می کند تا با استرس کنار بیایند زیرا مقداری احساس کنترل ب,,ر مس,,ائل در آنه,,اایجاد می کند که در غیر این صورت غیر قابل کنترل محسوب می شدند.

چرا رویداد قابل پیش بینی و قابل کنترل از رویداد غیرقابل پیش بینی و غیرقابل کنترل استرس کمتری ایج,,اد می کن,,د؟ ی,,ک دلی,,ل آن این اس,,ت ک,,ه می ترس,,یم رویداد غیرقابل پیش بینی و غیرقابل کنترل آنقدر شدید شود که سرانجام تحم,,ل ناپذیر شود. اگر مقداری کنترل داش,,ته باش,,یم، ب,,ه خودم,,ان می گ,,وییم ک,,ه اگ,,ر اوضاع غیرقابل تحمل شود می توانیم چ,,اره ای ب,,رای آن بیندیش,,یم. دلی,,ل دیگ,,ر این است که وقتی رویدادی قابل پیش بینی است، می توانیم در موق,,ع مناس,,ب

برای آن آماده شویم و در مواقع دیگر آرمیده باشیم.

افراد می توانند با مرور ک,,ردن مش,,کالت آین,,ده در تخی,,ل خ,,ود ب,,ر این مش,کالت احساس کنترل کسب کنند. برای مثال، می توانید آنچه را که کسی ممکن اس,ت بگوید یا انجام دهد و بعد آنچه را که امکان دارد در پاسخ ب,,ه او بگویی,,د ی,,ا انج,,ام

50

دهید تجسم کنید. البته، هر چه بهتر بتوانید موقعیتی را پیش بینی کنید، راحت ت,,رمی توانید پاسخ خود را به آن مرور ذهنی کنید.

بسیاری از کتابهای خودیاری به شما توصیه می کنند که» موفق شدن خ,ود را در کاری تجسم کنید«. پژوهش ها حکایت دارند که تجسم ک,,ردن خودت,,ان در ح,,الی که نمرات خوبی گرفته اند، جایزه ای را برنده شده اید، ی,,ا افتخ,,اراتی را کس,,ب کرده اید تأثیر ناچیزی داشته یا فایده ای ندارد. آنچه که مفید واقع می ش,,ود این است که خو در حالت انجام دادن کاری تجسم کنید زیرا تجسم ک,,ردن این عم,,ل نوعی تم,رین اس,,ت. در مق,,ام دانش,جو می توانی,د تجس,م کنی,د ک,,ه در کتابخان,,ه مشغول مطالعه هس,,تید ی,,ا مقال,,ه پژوهش,,ی ط,,والنی را می نویس,,ید. ب,,ا تجس,,م کردن این کار، زودتر آن را ش,,روع ک,,رده، وقت خ,,ود را به,,تر تنظیم می کنی,,د، و زودتر آن را به پایان می برید. شما همچنین احساس کنترل کس,,ب می کنی,,د ک,ه

باعث می شود تکلیف کمتر استرس زا باشد.

تجربه استرس زا در صورتی کمتر ناراحت کننده اس,,ت ک,,ه بدانی,,د چ,,ه انتظ,,اری داشته باشید، ولی اگر قبال تجربه ای را امتحان نکرده باشید به سختی می توانید بدانید که چه انتظاری باید داشته باشید. گاهی راه حل خوب این است که تجربه استرس زایی را که ممکن اس,,ت بع,,دها ب,,ا آن روب,,رو ش,,وید در مقی,,اس کوچ,,ک امتحان کنید. به عبارت دیگر، شما می توانید خود را»واکسینه کنی,,د« ی,,ا خ,,ود را

در برابر تجربیات استرس زا ایمن سازید.

یک راه برای واکسینه کردن خود در برابر روی,,دادهای اس,,ترس زا این اس,,ت ک,,ه ؛1983خود را از پیش با مقادیر جزئی این گونه رویدادها مواجه سازید)ج,,انیس،

(. برای مث,,ال، خیلی از ارتش ه,,ا از1983؛ مایکنبام و کامرون، 1985مایکنبام، سربازان می خواهند مهارتهای میدان جنگ را تحت شرایط واقعی، و ح,,تی تحت تیراندازی واقعی تمرین کنن,,د. روش دیگ,,ر از طری,,ق نقش گ,,زاری اس,,ت. ب,,رای مث,,ال، در ح,,الی ک,,ه دو نف,,ر نقش زن و ش,,وهری را ب,,ازی می کنن,,د ک,,ه دع,,وای خشونت آمیزی دارند، یک کارآموز پلیس ممکن است وانمود کن,,د ک,,ه در دع,,وای آنها مداخله می کند. اگر شما در مورد رفتن به س,,راغ ص,,احبخانه ب,,رای ش,,کایت کردن نگران هستید، می توانید از دوست خود بخواهید نقش ص,,احبخانه را ب,,ازی

کند و بعد آنچه را که قصد دارید بگویید تمرین کنید.

ثابت شده اس,,ت ک,,ه واکس,,ینه ک,,ردن در م,,ورد اف,,رادی ک,,ه از»اض,,طراب ق,,رار مالقات« رنج می برند موفقیت آمیز است. برخی جوانان به قدری در مورد بیان کرد حرف مناسب یا انجام دادن رفتار مناسب نگران هستند که از تمام فرص,,ت ه,,ای ق,,رار مالق,,ات اجتن,,اب می کنن,,د. آنه,,ا ب,,ه وس,,یله نقش گ,,زاری می توانن,,د

51

رفتارهای قرار مالقات را تمرین را تم,,رین ک,,رده و در م,,ورد آن کم,,تر احس,,اسنگرانی کنند.

راهبردهای هیجان مدار)کم اثر کردن(

راهبردهای هیجان مدار سعی ندارد مشکالت زیربنایی ما را حل کنند بلکه ب,,ه م,,ا کمک می کنند واکنش های خود را به آنها کنترل ک,,نیم. چه,,ار م,,ورد رایج عبارتن,,د

از: تعبیر مجدد، آرمیدگی، ورزش و حواسپرتی.

تعبیر مجدد موقعیت، یافتن معنی متفاوت است. برای مثال، هنگ,,امی ک,,ه اف,,رادب,,,,,,,,ه ی,,,,,,,,ک س,,,,,,,,ری عکس,,,,,,,,های اف,,,,,,,,راد مج,,,,,,,,روح نگ,,,,,,,,اه می کنند معموال آنها را خیلی ناراحت کننده می دانند. با این حال، برخی به خ,,ود می گویند:»جنگ این سرباز تمام ش,,ده و اکن,,ون او تحت م,,داوای پزش,,کی ق,,رار می گیرد« یا »یک نفر برای تسلی دادن به این کودک گریان خواهد آم,,د«. دی,,دن عکسها در حالتی امیدوارکننده، تنش را کم می کند. همچ,,نین، بس,,یاری از اف,,راد مذهبی به خود می گویند حتی رویدادهای مصیبت ب,,ار بخش,,ی از برنام,,ه خداون,,د

هستند و به این طریق تنش خود را کاهش می دهند.

آرمیدگی روش دیگر کنار آمدن هیجان مدار است. گ,,اهی اف,,راد مش,,کلی واقعی دارند، نظیر عمل ج,,راحی ق,,ریب الوق,,وع ک,,ه نمی توانن,,د آن را کن,,ترل کنن,,د. در مواقع دیگر آنها عصبی می شوند بدون اینک,,ه مش,,کلی واقعی داش,,ته باش,,ند. در چنین مواقعی سعی در آرمیده شدن مفید واقع می شود. چند توص,,یه زی,,ر ارای,,ه

شده اند:

مکان ساکتی را پیدا کنید. روی سکوت مطلق اصرار نکنی,,د؛ فق,,ط مک,,انیرا پیدا کنید که سر و صدا کمتر آزارنده باشد

وضعیت راحتی به خود بگیرید و عض,,الت خ,,ود را ش,,ل کنی,,د. اگ,,ر مطمئن نیستید که چگونه این کار را انجام دهید، ب,,ا ح,,الت معک,,وس ش,,روع کنی,,د: عضالت خود را سفت کنید ت,,ا ک,,امال آگ,,اه ش,,وید ک,,ه چگون,,ه احس,,اس می شوند. بعد آنها را یکی یکی شل کنید؛ از انگشتان پا شروع کنید و به ط,,ور

منظم به سمت سر پیش بروید. منابع تحریک، از جمله افکار خودتان را کاهش دهید. چشمان خ,,ود را روی شیء ساده ای که هیجان انگیز نباشد متمرک,,ز کنی,,د. ی,,ا چ,,یزی مانن,,د ی,,ک

52

و خالصه هر چیزی که برای ش,,ماOmجمله، عبارت، دعا، یا هجای هندوی آرام بخش است را بارها تکرار کنید.

در مورد هیچ چیزی نگران نباشید، حتی درباره آرمیدگی. اگر افکار نگ,,رانکننده به ذهن شما رسوخ کردند، آنها را با »اوه، بسیار خوب« دور کنید.

برخی افراد این تمرین را مراقبه)مدیتیشن( می نامند. اف,,رادی ک,,ه این روش را تمرین می کنند می گویند استرس کمتری را احساس می کنند. بس,,یاری از آنه,,ا

(. در ی,,ک تحقی,,ق1977،1985س,,المت کلی خ,,ود را تق,,ویت می کنن,,د)بنس,,ون، هفته ای را انج,,ام دادن,,د در مقایس,,ه ب,,ا12معلوم شد کسانی که برنامه مراقبه

افراد گروه گواه که همین مدت را صرف گوش کردن به سخنرانی درباره نح,,وهکاستن از استرس کردند، کاهش اضطراب و افسردگی بادوامی داشتند.

ورزش نیز می تواند به کاهش استرس کمک کند. شاید این گفته که آرمی,,دگی و ورزش استرس را کاهش می دهند متناقض به نظر برسد، ولی ورزش به اف,,راد کمک می کند آرمیده باشند. فرض کنید درباره ک,اری ک,ه بای,,د ف,ردا انج,,ام دهی,,د عصبی هستید. دستگاه عصبی سمپاتیک شما بسیار برانگیخته می شود، اما عمال هیچ کاری از دست شما بر نمی آید. تحت چنین شرایطی بهتر است که مق,,داری

انرژی اضافی را از طریق ورزش مصرف کنید و بعد آرمیده شوید.

افرادی ک,,ه وض,,عیت جس,,مانی خ,,وبی دارن,,د ن,,یز کم,,تر از دیگ,,ران ب,,ا ش,,دت ب,,ه رویدادهای استرس زا واکنش نشان می دهن,,د. روی,,دادی ک,,ه ض,,ربان قلب را در برخی افراد شدیدا باال می برد، در فردی که به طور منظم ورزش می کند فقط

اندکی باال می برد.

چهارمین راهبرد قدرتمند کم اثر کردن استرس، حواسپرتی اس,,ت. ب,,رای مث,,ال، خیلی از افراد متوجه می شوند که می توانند با بازیهایی ویدیویی یا تماشا کردن فیلم های خنده دار از تلویزیون، دندان درد یا درد پس از جراحی را کاهش دهند.

به زنان حامله یاد می دهند تا درد زایمان را با تمرکز کردن روی1در روش المیز تمرین های تنفس متوقف کنند. اگ,,ر بیم,,اران بس,,تری بتوانن,,د ب,,ا ی,,ک منظ,,ره ی,,ا موسیقی ل,ذت بخش ح,واس خ,ود را پ,,رت کنن,,د، می توانن,,د درد خ,ود را تحم,,ل نمایند. افراد زیادی می گوین,د ک,ه ب,ا خری,د ک,ردن می توانن,,د ح,واس خ,ود را از

(.2001رویدادهای استرس زا پرت کنند)هاما،

اثر بخشی حواس پرتی ت,,ا ان,,دازه ای ب,,ه انتظ,,ارات اف,,راد بس,,تگی دارد. در ی,,ک آزمایش از دانشجویان خواستند انگش,تان خ,ود را در آب یخ نگ,ه دارن,د ت,ا اینک,,ه تحمل کردن آن خیلی دردناک شود. برخی از آنها به موس,,یقی انتخ,,اب خودش,,ان

53

گوش کردند و به آنها گفتند که گوش کردن به موسیقی درد را کاهش می ده,,د. دیگران نیز به موسیقی گوش کردند ولی به آنها تلقین نش,,ده ب,,ود ک,,ه موس,,یقی درد را کاهش می دهد. دانشجویان دیگر به هیچ چیزی گوش نکردند ولی به آنه,,ا گفته شد که »صدای التراسونیک)فراصوتی(« خاص,,ی انتق,,ال داده می ش,,ود ک,,ه درد را کاهش خواهد داد. افراد گروهی ک,,ه ب,,ه موس,,یقی گ,,وش دادن,,د و انتظ,,ار داشتند درد را کاهش دهد به,,تر از دو گ,,روه دیگ,,ر درد را تحم,,ل کردن,,د. از ق,,رار معلوم، نه موسیقی و نه تلقین کاهش درد به تنهایی مؤثر بودن,,د بلک,,ه ه,,ر دو ب,,ا

هم تأثیر داشتند.

استرس و بیماری

هنگامی که استرس ادامه می یابد یا روش های کنار آمدن شکس,,ت می خورن,,د، خی,,الی ی,,ا وانمودس,,ازی1نتیجه آن افزایش خطر بیماری است. بیماری روان تنی

نیست، بلکه نوعی بیماری است که تحت تأثیر تجربیات فرد- مخصوصا تجربی,,ات استرس زا- و واکنشهای او به این تجربیات قرار دارد. یعنی، چیزی در ارتباط ب,,ا رفتار فرد یا شیوه زندگی او ب,,ر ش,,روع و ادم,,ه بیم,,اری ت,,أثیر می گ,,ذارد. از این

نظر اغلب بیماریها تا اندازه ای روان تنی هستند.

پژوهشگران فرض نمی کنند که هیجانها مستقیما به بیماری منجر می شوند. یک مسیر احتم,الی این اس,ت ک,ه اف,راد مبتال ب,ه مش,کالت هیج,,انی احتم,اال واکنش مفرط نشان می دهند، س,,یگار می کش,,ند، آم,,یزش جنس,,ی ن,,اامن دارن,,د، و الی آخر. تجربیات استرس زای طوالنی می توانند به سیستم ایمنی نیز صدمه زده و آسیب پذیری فرد را در براب,,ر ان,,واع اختالله,,ا، از عف,,ونت ه,,ای ج,,زئی گرفت,,ه ت,,ا

سرطان افزایش دهند.

54

هیجانها می توانند سالمتی را ب,,ه ش,,یوه ه,,ای عجیب و غ,,یر مس,,تقیم ن,,یز تحلی,,ل ماه سه بچه دخ,,تر ب,,ه دنی,,ا آورد و13برند: سالها قبل زدن میانسالی روز جمعه

سالگی خواهند م,,رد. دو23اعالم کرد که هر سه آنها افسون شده اند و قبل از سالگی خود رسید، به بیمارستان23بچه اول در کودکی مردند و سومین زن به

مراجعه کرد و کارکنان را از ترس خود آگاه ساخت. کارکنان متوجه شدند ک,,ه او با تنفس عمیق و شدید به اضطراب خود می پردازد. این زن مدت کوت,اهی قب,,ل از سالروز تولد خود نفس نفس زد و م,,رد. چگون,,ه این اتف,,اق روی داد؟ معم,,وال زمانی که افراد به صورت ارادی تنفس نمی کنند، ب,,ه ص,,ورت بازت,,ابی نفس می کشند؛ این بازتاب توسط دی اکسید کربن در خون راه اندازی می شود. این زن با نفس نفس شدید آنچنان دی اکسید کربن زیادی را بیرون داده ب,,ود ک,,ه مق,,دار کافی برای شروع تنفس بازتابی باقی نگذاشته بود. هنگ,,امی ک,,ه او تنفس ارادی را متوق,,ف ک,,رد، نفس کش,,یده را ب,,ه ط,,ور کلی متوق,,ف ک,,رده ب,,ود. این نمون,,ه آشکاری از پیش بینی معطوف به مقصود اس,,ت: این واقعیت ک,,ه او معتق,,د ب,,ود افسون به مقصود خود رسیده است. این تأثیر غیر مستقیم هیجان بر سالمتی را

نیز نشان می دهد.

بیماری قلبی

یک رویه دوز که مبل های اتاق انتظار یک پزشک را تعمیر می کرد یک بار متوجه شد که قسمت جل,,وی نش,,یمن مبله,,ا قب,,ل از قس,,مت عقب آنه,,ا پوس,,یده ش,,ده بودند. این پزشک برای اینکه بفهم,,د چ,,را، بیم,,اران را در ات,,اق انتظ,,ار زی,,ر نظ,,ر گرفت. او دریافت که بیماران قلبی او بنابر عادات در لبه جلوی مبل می نش,,ینند و با بی صبری منتظر می مانند تا آنها را ب,,رای ق,,رار مالقاتش,,ان ص,,دا کنن,,د. این مشاهده باعث شد که این پزشک بین بیماری قلبی و شخص,,یت م,,وفقیت گ,,را و

معروف است، رابطه ای را فرض کند.Aناشکیبا که به تیپ شخصیت

بسیار رقابت جو هستند؛ آنها معتقدن,,د ک,,ه همیش,,هAافراد دارای تیپ شخصیت باید برنده شوند. آنها ناشکیبا هس,,تند، همیش,,ه عجل,,ه دارن,,د، و اغلب عص,,بانب و

نس,بتا آس,ان گ,یر، ن,هBمتخاصم هستند. در مقابل، اف,راد دارای تیپ شخص,یت ؟ ب,,اB هس,,تید ی,,ا تیپ Aچندان عجول و کمتر متخاصم هس,,تند. آی,,ا ش,,ما از تیپ پاسخ دادن به سئوالهای شکل زیر خود را آزمایش کنید.

آیا برای شما سخت اس,ت ک,ه جل,,وی خ,ود را از ب,ه عجل,,ه وادار ک,ردندیگران در صحبت آنها بگیرید)جمالت آنها را برایشان کامل کنید(؟

آیا اغلب سعی می کنی,,د ه,,ر ب,,ار بیش از ی,,ک ک,,ار را انج,,ام دهی,,د)مث,,لخوردن و خواندن به طور همزمان(؟

آیا اگر وقت اضافی را مصرف استراحت کنید اغلب احس,,اس گن,,اه میکنید؟

آیا گرایش دارید یکدفعه در تعداد زیادی پروژه درگیر شوید؟

پرسشنامه

55

اگ,,ر ب,,ه اغلب این موض,,وعات پاس,,خ »بلی« بدهی,,د، ش,,ما احتم,,اال دارای تیپ هستید. اما آنها این نکته را در نظر می گیرند که چگونه پاس,,خ ه,,ایAشخصیت

خ,,ود را توض,,یح می دهی,,د، بن,,ابراین این پرسش,,نامه فق,,ط ب,,رآوردی تقری,,بی ازشخصیت شما ارایه می دهد.

، مخصوص,,ا در ارتب,,اط ب,,اAاز لح,,اظ آم,,اری بین بیم,,اری قل,,بی و رفت,,ار تیپ خصومت، رابطه وجود دارد ولی این رابطه ضعیف است. هنگامی ک,,ه خص,,ومت و فشار خون ب,,اال همبس,,تگی دارن,,د، نمی ت,,وانیم نتیج,,ه بگ,,یریم ک,ه یکی م,,وجب دیگری شده است. بررسی بهتر این است که خصومت را اکن,,ون و فش,,ار خ,,ون باال را بعدا ارزی,,ابی ک,,نیم. تحقیق,,اتی از این ن,,وع، ب,,ه همبس,,تگی فق,,ط در ح,,دود

(.2002 دست یافته اند)راتلج و هوگان، 08/0

قوی ترین تأثیر فیزیولوژیکی شناخته ش,,ده ب,,ر بیم,,اری قل,,بی حم,,ایت اجتم,,اعی است. افرادی که روابط دوستی و پیوندهای خانوادگی عمیق دارند معم,,وال به,,تر از خود مراقبت کرده و ضربان قلب و فشار خون خود را تحت کن,,ترل ق,,رار می دهند. افرادی که روشهای کنترل کردن استرس را یاد می گیرند نیز فش,,ار خ,,ون

خود را پایین آورده و خطر بیماری قلبی را کاهش می دهند.

تنوع در م,یزان ش,,یوع بیم,اری قل,,بی در فرهنگه,ا ممکن اس,,ت ت,أثیرات رفت,,اری داشته باشند. برخی فرهنگها آهنگ سرعت پرشتاپ دارند؛ م,,ردم س,,ریع راه می روند؛ آنها سریع صحبت می کنند؛ تقریبا همه ساعت بر مچ دس,,ت دارن,,د؛ مغ,,ازه داران به مشتریان خود توجه فوری دارند. فرهنگهای دیگر آهنگ زندگی آرام,,تری دارند؛ مردم به ندرت عجله دارند؛ اف,,راد مع,,دودی س,,اعت ب,,ر مچ دس,,ت دارن,,د؛ اتوبوسها و قطارها به ندرت طبق برنامه می رسند ولی ب,,ه نظ,,ر نمی رس,,د ک,,ه کسی اهمیتی بدهد. همان گونه که حدس زدید، بیماری قل,,بی در کش,,ورهایی ک,,ه

آهنگ زندگی پرشتاب دارند شایع تر است.

سرطان

سرطان، انواع و علت های متعددی دارد که هنوز کامال شناخته نشده اند. رفت,,ار نیز می تواند بر شیوع سرطان و گسترش آن)حداقل به طور غیر مستقیم( تأثیر داشته باشد. برای مثال، زنانی که ب,ه ط,,ور منظم پس,,تانهای خ,ود را معاین,,ه می کنند می توانند در مرحله اولیه به سرطان پستان پی ببرند، زمانی که درمان به احتمال بیشتری موفقیت آم,,یز اس,,ت. ب,,ا این ح,,ال،اغلب زن,,ان معاین,,ه شخص,,ی

آیا برای شما سخت اس,ت ک,ه جل,,وی خ,ود را از ب,ه عجل,,ه وادار ک,ردندیگران در صحبت آنها بگیرید)جمالت آنها را برایشان کامل کنید(؟

آیا اغلب سعی می کنی,,د ه,,ر ب,,ار بیش از ی,,ک ک,,ار را انج,,ام دهی,,د)مث,,لخوردن و خواندن به طور همزمان(؟

آیا اگر وقت اضافی را مصرف استراحت کنید اغلب احس,,اس گن,,اه میکنید؟

آیا گرایش دارید یکدفعه در تعداد زیادی پروژه درگیر شوید؟

56

منظم را انجام نمی دهند، زیرا نمی دانند چگونه آن را انج,,ام دهن,,د ی,,ا اینک,,ه می ترسند، و یا اینکه تردید دارند که معاینه کردن منظم مفید واق,,ع می ش,,ود. زن,,ان آمریکایی التینی در ایاالت متحده بیشتر از زنان دیگر ب,,ه س,,رطان رحم مبتال می شوند، تا ان,,دازه ای ب,,ه این علت ک,,ه کم,,تر از زن,,ان دیگ,,ر ب,,ه ط,,ور منظم ب,,رای آزمایشهای مخصوص به دکتر مراجعه می کنند. پیشگیری ی,,ا درم,,ان س,,رطان از

چند نظر به مداخله های رفتاری و پزشکی نیاز دارد.

آیا استرس مستقیما در س,,رطان دخ,,الت دارد؟ اس,,ترس مختص,,ر عمال سیس,,تم ایمنی را تقویت می کند، ولی استرس طوالنی یا افس,ردگی آن تحلی,ل می ب,رد،

ضعیف می کند، و آسیب پذیری در برابر عفونتها را افزایش می دهد.

استرس و افسردگی احتماال خطر س,,رطان را اف,,زایش می دهن,,د ولی این ت,,أثیر بیم,,ار مبتال ب,,ه س,,رطان پس,,تان بین673ضعیف است. برای مث,,ال، در بررس,,ی

رویدادهای استرس زای قبل از بیماری و مدت زمان زنده ماندن بیماران رابط,,ه (. ام,,ا حم,,ایت2001ای پی,,دا نش,,د)مانس,,ل، بریس,,ون، مون,,دور، ورالت و دش,,نز

اجتماعی سیستم ایمنی را تقویت می کند)کوهن، دوی,,ل، ترن,,ر، آل,,پر و اس,,کونر، ( و زمان زنده ماندن و کیفیت زن,,دگی بیم,,اران س,,رطانی را اف,,زایش می2003

دهد. یعنی، حتی اگر استرس علت قطعی سرطان نباشد، کاهش استرس سالحخوبی برای مبارزه با سرطان است.

اختالل وحشتزدگی

دوره ه,,ای مک,,رر اض,,طراب و حمالت گ,,اه و1افراد مبتال ب,,ه اختالل وحش,,تزدگی بیگاه وحشتزدگی دارند- تنفس سریع، اف,زایش ض,,ربان قلب، درد قفس,ه س,,ینه، عرق کردن، غش، و لرزش. حمله وحشتزدگی معموال فقط به مدت چن,,د دقیق,,ه ادامه می یابد ولی می تواند یک س,,اعت ی,,ا بیش,,تر دوام داش,,ته باش,,د. اف,,راد در مدت جمله و پس از آن، درباره غش کردن، حمله قلبی، مردن، یا دیوان,,ه ش,,دن

نگران هستند.

درص,,د بزرگس,,االن در مقطعی از زن,,دگی آنه,,ا در3 ت,,ا 1اختالل وحش,,تزدگی در سرتاسر جهان روی می دهد. این اختالل در زنان شایع ت,ر از م,,ردان اس,,ت و در جوانان شایعتر از افراد مسن است. در واقع، کال گرایش به اضطراب با افزایش

ف,,رد مبتال ب,,ه اختالل24سن ض,,عیف می ش,,ود. در ی,ک تحقی,,ق معل,,وم ش,,د ک,ه سال ک,,امال بهب,,ود یافتن,,د در ح,,الی ک,,ه ب,,اقی11 نفر ظرف مدت 8وحشتزدگی

حمالت وحشتزدگی کمتری از قبل داشتند)سوبودا، آمرینگ، ویندهابر، و کاشنیگ،2003.)

57

چن,,د تحقی,,ق ب,,ه دخ,,الت وراثت اش,,اره داش,,ته ان,,د ولی این نت,,ایج ژن خاص,,ی را ؛ هتما،2003؛ هامیلتون و همکاران، 2001مشخص نکرده اند) کرو و همکاران،

(. در بررس,,ی اف,,راد اس,,پانیایی مبتال ب,,ه اختالل وحش,,تزدگی2001نیل، و کن,,دلر، معلوم شد که بین اختالل وحشتزدگی و شلی مفصل)توانایی خم کردن انگشتان بیشتر از اندازه معمول( هم پوشی وج,,ود دارد. پژوهش,,گران گ,,زارش دادن,,د ک,,ه

15اختالل وحشتزدگی و شلی مفصل ب,,ا ک,,پی اض,,افی ی,,ک بخش از کروم,,وزوم (. ب,,ا این ح,ال، پژوهش,گران2001انسان ارتباط دارن,د)کراتاک,اس و همک,,اران،

؛ شوماچر و2001دیگر نتواسته اند این یافته را تکرار کنند)بنجامین و همکاران، (.2003؛ تابینر، 2003همکاران،

ی,,ا تنفس عمی,,ق2یکی از نشانه های اص,,لی اختالل وحش,,تزدگی نفس نفس زدن سریع است. افرادی که به ه,,ر دلیلی مس,,تعد نفس نفس زدن هس,,تند، از جمل,,ه

بیشتر از دی,,,,,گران اح,,,تمال3سیگار کشیدن، آلرژیها، آسم، و عدم تحمل گلوتن دارد ک,ه به اختالل وحشتزدگی مبتال ش,,وند. تقریب,,ا ه,,ر چ,,یزی ک,,ه م,,وجب نفس نفس زدن شود باعث می شود ک,,ه ب,,دن ط,,وری واکنش نش,,,اندهد انگ,,ار ک,,ه در حال خفه شدن است، بنابراین پاسخهای دیگر دس,,تگاه عص,,بی س,,مپاتیک مانن,,د عرق کردن و افزایش ضربان قلب را ایجاد می کند. اگر این برانگیختگی بع,,د از ورزش روی ده,,د، اف,,راد ب,,ه ص,,ورت هیج,,انی واکنش نش,,ان نمی دهن,,د زی,,را ب,,رانگیختگی خ,,ود را ب,,ه ورزش نس,,بت می دهن,,د. در واق,,ع، ح,,تی اگ,,ر این برانگیختگی به وسیله چیز دیگری ایج,,اد ش,,ده باش,,د، اف,,راد ف,,رض می کنن,,د ک,ه ورزش مسبب آن بوده و دیگر درباره آن فکر نمی کنند. با این حال، فرض کنی,,د که تنفس، ضربان قلب و عرق کردن ش,,ما ناگه,ان اف,,زایش یابن,د و ش,,ما ندانی,,د چرا. علت آن می تواند استرس، چیزی که خورده ای,,د، م,,یزان ب,,االی دی اکس,,ید کربن در اتاق، یا مش,,کل موق,تی دیگ,,ری باش,,د، ولی علت آن دقیق,ا ب,,رای ش,,ما معلوم نیست و اگر برانگیختگی ناگهانی شما را شگفت زده کن,,د در این ص,,ورت تعبیر شما از آن اهمیت پیدا می کند. اگر به آن اعتنایی نکنید، حمله وحش,,تزدگی دارید بدون اینکه دچار اختالل وحشتزدگی شوید. ب,,ا این ح,,ال اگ,,ر درب,,اره حمل,,ه بعدی نگران باشید، نگران از اینکه ممکن است م,,وجب ش,,رمندگی ش,,ما جل,,وی م,,ردم ش,,ود، و م,,واردی دیگ,,ر، نگ,,رانی ش,,ما خط,,ر حمالت بع,,دی را بیش,,تر می

(.2002کند)مک نالی،

58

فصل سوم: جامعه شناسی بیماریهای روانی

یکی از معضالت ومشکالت جوامع ام,,روزی بیماریه,,ای روانی اس,,ت . بیماریه,,ای روانی همواره در اجتماعات بشری وجودداش,,ته اس,,ت . ولیکن اطالع,,ات آم,,اری وعینی در این م,,وارد ان,,دک ب,,ود ، ام,,ا ام,,روزه ب,,ا گس,,ترش اطالع,,ات پژوهش,,ی

وآماری می توان معیار نسبتا واقعی از بروزوشیوع بیماریهای روانی ارائه داد.

البته شیوع بیماریهای روانی در گذشته به شدت وکثرت امروز نبوده است ،چ,,را که هیچ عص,,ری ، ع,واملی ک,ه ب,ر سیس,تم عص,بی انس,ان فش,ار وارد می کنن,,د وموجبات نا بسامانی وپریشانی افکار وعواطف وی می گردند مانند عصر حاضر

نبوده است.

گذشته از صداهای گوش خ,,راش کارخان,,ه ه,,ا ووس,,ائل نقلی,,ه ، نیازه,,ای بیش از از ی,,ک س,,وی…حدانسان ، رقابتها ، تعصبات ، آپارتای,,د ، جنگه,ای س,,رد وگ,,رم و

ودامنه گسترده جهان امروز وافزایش علوم وفنون مختلف وتوجه انسان به آنه,,ا و بهت وحیرت روزافزون آدمیان از سوی دگر ،از جمله ع,واملی هس,,تند ک,ه می توانند تعادل روانی وعاطفی انس,,ان را ب,,رهم زده وموجب,,ات ن,,اراحتی وپریش,,ان حالی وی را بیش از بیش س,بب گردن,د . عالوه ب,ر این مس,ائل ، ظه,ور فلس,فه های جدید وایدئولوژیهای نوین از کمونیسم تا اگزیستانسیالیسم )فلسفه اص,,الت

در واژگونی ارزش,,های اخالقی وم,,ذهبی نقش زی,,ادی داش,,تند . آزادی…وجود( و کامل در افکار علنی وج,ود پرودرگ,,ار ع,الم وپش,,ت پ,,ا زدن ب,,ه اص,,ول وم,,وازین اخالقی واجتماعی ک,,ه طی ق,,رون متم,,ادی م,,ورد اح,,ترام واعتم,,اد آدمی,,ان ب,,وده وزن,,دگی م,,ادی ومعن,,وی آنه,,ا را نظم می داده اس,,ت ، ب,,اعث پریش,,ان ح,,الی وسرگردانی افراد ، بخصوص افراد کم ظ,,رفیت می گ,,ردد . بررس,,یهای مختل,,ف ثابت نموده اس,,ت ک,,ه بین عوام,,ل مختل,,ف اجتم,,اعی وبیماریه,,ای روانی رواب,,ط

بین عوام,,ل ت,,وارثی ن,,یز در ب,,روز بیماریه,,ای خاص موجود است . هر چند دراین روانی نقش دارد ، ولیکن نمی توان گفت بیماریهای روانی مرضی موروثی است . چرا که در پیوند با تظاهرات بالینی وکلینیکی بیماریهای روانی محرکهای پیچیده ای مانند عوامل بیولوژیکی ، اجتماعی ، فرهنگی وروانی واقتصادی دخ,,الت دارد تاثیر این عوامل در افراد گوناگون بر حسب س,,ازگاری شخص,,یتی آن,,ان متف,,اوت

است ، در نتیجه واکنشهای مختلفی رادر افراد پدید می آورد.

شاید نظریه کاملی را که بتواند انگیزه های پیدایی بیماریه,,ای روانی را در کالمی فشرده مطرح سازد ،چنین عنوان کنیم که بیماریهای روانی نتیج,,ه کنش متقاب,,ل عوام,ل ارثی وسرش,,تی از ی,ک س,,وی وعوام,ل محیطی وب,یرونی از س,,وی دگ,ر اس,,ت . در این خص,,وص ب,,رخی ب,,ه عوام,,ل ارثی وسرش,,تی به,,ای بیش,,تری می دهندودر مقابل برخی دیگر عوامل محیطی وبیرونی م,,وثرترمی دانن,,د . در واق,,ع

59

نقش عوامل محیطی واجتماعی درب,,روز بیماریه,,ای روانی از نقش عوام,,ل ارثی وسرشتی نیرومند ت,,ر اس,,ت . ب,,ه عب,,ارتی دیگ,,ر زمین,,ه ای ک,,ه می توان,,د آنه,,ا را بپروران,,د ارثی اس,,ت ، از این رو ب,,ا تع,,یین محی,,ط س,,الم می ت,,وان از پی,,دایش بیماریهای روانی جلوگیری کرد وحتی کس,,انی را ک,,ه زمین,,ه مس,,اعد دارن,,د از آن محفوظ ومص,,ون نگهداش,,ت . در عص,,ر م,,ا در ه,,ر ح,,وزه ای پیش,,گیری به,,تر ازدرم,,,,ان اس,,,,ت وبای,,,,د زمین,,,,ه پی,,,,دایش بیماریه,,,,ا را از می,,,,ان برداش,,,,ت . متاسفانه در جوامع کنونی ، از یک طرف شناخت و آگاهی مردم از مسائل روان شناختی وروانپزشکی ونهایتا بیماری روانی اندک است واز طرف دیگر امکان,,ات و شرایط محیطی جهت پیشگری وافی وکافی نیس,,ت . از این رو معم,,وال اف,,راد مبتال به بیماریهای روانی پس از آنکه به ترتیب نزد دوستان وخویش,,اوندان ، دع,,ا نویسان وکف بینان وس,,ایر اش,,خاص بی ص,,الحیت دیگ,,ر اظه,,ار ن,,اراحتی وچ,,اره جویی نمودند ، سرو کارشان به روانپزشک وروان شناس می افتد چه بسا که دراین م,,,,,,,,,,,,دت ن,,,,,,,,,,,,اراحتی آنه,,,,,,,,,,,,ا ش,,,,,,,,,,,,دت می یاب,,,,,,,,,,,,د . بیمارستانهای روانی وآسایشگاههای مربوطه برای پ,,ذیرش ودرم,,ان س,,یل عظیم بیماران روانی آمادگی الزم را ندارند واین موسسات ن,,یز معم,,وال بیم,,اران را در محیط واوضاع واحوالی که از زندگی واقعی برکنار ومتفاوتند قرار می دهند ، از این رو بیمار که وضع خودرا با وضع جامعه وخ,,ارج )از بیمارس,,تان( یکس,,ان نمی بینند ، بیشتر احساس تنهایی وواماندگی می کند. مسلما چ,,نین احساس,,ی ب,,رای کسی که به علت ناهماهنگی خود با جامعه بیم,,ار ش,,ده اس,,ت ، زی,,ان بخش می  باش,,د . بیمارس,,تاها وآسایش,,گاههای روانی بای,,د ب,,ه ص,,ورت جامع,,ه ای کوچک وسازنده در آینده که از هر حیث به جامعه بزرگ شبیه باشند وبیماران را ازهم,,ه مجالهای اجتماعی بهره ور کنند . ولی اکثر مراکز مرب,,وط ب,,ه نگه,,داری بیم,,اران روانی جای مناسب ومفیدی برای بیم,,اران نب,,وده چ,,را ک,,ه ب,,رخی از محیطه,,ا از حداقل امکانات رفاهی ودرمانی برخوردار است وبیماران نه تنها بهبود نمی یابند

بلکه بر مسائل ومشکالت بیماریزای آنان در چنین محیطی افزوده می شود .

بیماریهای روانی یکی از مشکالت بزرگ جوامع امروزی است ، مطالعات متع,,دد ثابت نموده است که بین عوام,,ل اجتم,,اعی وبیماریه,,ای روانی رابط,,ه ای خ,,اصموج,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ود اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت .

، نه تنها به این علت که در اوض,اع وش,,رایطبیماری روانی امری اجتماعی است اجتماعی پدید می آید ، بلکه به این دلیل که ریشه ه,,ای آن در س,,اختمان جامع,,ه قرار دارد. بیماری روانی را باید بیماری جامعه دانست ، ن,,ه بیم,,اری اف,,رادی ک,,ه جامعه از ایشان تشکیل می شود . البته نباید تصور کنیم ک,,ه تظ,,اهر بیم,,ار گون,,ه

60

معلول فرهنگ است وشخصیت فرد دستخوش ساختمان ف,,رهنگی مس,,لط ق,,رار دارد زیرا همه افراد در برابر تاثیرات محیط اجتماعی بیک روش,,ن واکنش نش,,ان نمی دهن,,د . ب,,رخی ب,,ه آس,,انی تس,,لیم ت,,اثیر محی,,ط می ش,,وند وب,,رخی دیگ,,ر در برابرآن ایستادگی به خرج می دهند . حتی در وضع س,,اده آزمایش,,گاهی هم نمی توان مطمئن بود که محرک خارجی واحد در نظر دو ف,رد ب,ه ی,ک مع,نی اس,ت ، زیرا سراسر هستی گذش,,ته ایش,,ان ممکن اس,,ت در واکنش آن,,ان م,,وثر باش,,د .

در تجزیه وتحلیل رابطه میان شخصیت وفرهنگ این چنین تعبیر می کن,,د" پالنت" که اگر چه فرهنگ شخصیت را می سازد وبه قالب معینی در می آورد ، ف,رد هم به نوبه خود در محیط فرهنگی واجتماعی تاثیر می گذارد . به عبارت دیگر ، فرد صرفا دستگاهی گیرنده یا منفعل نیست ، بلکه کالبدی ایت که ق,,ادر ب,,ه کنش ی,,ا

)متقاب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ل( می باش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د . واکنش ی,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ا واکنش بنابراین شخصیت چه بهنجار باشد ، چه نابهنجار باید هم درباره فرهن,,گ مطالع,,ه ک,,رد وهم در خص,,وص ف,,رد . س,,ازگاری اجتم,,اعی ب,,ه عن,,وان مهم,,ترین ش,,اخص سالمت روان از جمله مباحثی است که جامعه شناس,,ان ، روان شناس,,ان ، روان کاوان وخصوصا مربیان در دهه اخیر توجه خاصی به آن مبذول داشته ان,,د . پیش از آنکه روان شناسی وروان ک,,اوی در دنی,,ای ناش,,ناخته درون انس,,ان ب,,ه ک,,اوش پردازد وپیش از آنکه که بهداش,,ت روانی ونقش آن در حف,,ظ س,,المت ارتباط,,ات اجتماعی شناخته شود ، اغلب ناسازگاریها ورفتارهای غ,,یر اجتم,,اعی ب,,ه علته,,ای نامعلوم نسبت داده می شد وبه جای هر نوع درمان وکمک به بیمار صرفا از راه

مجازاتهای غیر عادالنه ظلمی مضاعف بر اوروا می داشتند.

این شیوه ها نه تنها از بیماریهای اجتماعی نمی کاس,,ت ، بلک,,ه اف,,راد مبتال را ب,,ه ورطه ای هولناکتر سوق می داد . اکنون تردی,,دی ب,,اقی نمان,,ده اس,,ت ک,,ه ان,,واع بزهکاریها وجرائم ضداجتماعی ریشه در نابسامانیها وآش,,فتگیهای روانی دارد ک,,ه آن نیز خ,,ود اگ,,ر عل,,ل زیس,,ت ش,,ناختی نداش,,ته باش,,د ، معل,,ول محی,,ط ناس,,الم اجتماعی است . محیط ناس,,الم اجتم,,اعی ، محیطی اس,,ت ک,,ه نمی توان,,د ب,,رای اکثریت قریب به اتفاق افراد شرایطی فراهم نماید ک,,ه بتوانن,,د نیازه,,ای خ,,ود را درمراتب مختلف برآورده سازند . برای مثال : اعتیاد گاهی ناشی از فش,,ار فق,,ر

وگاها در بسیاری از موارد هم بسته بودن درهای اجتماع بروی که استعداد است وآمادگی پیشرفت دارد، باعث اعتیاد می شود . ایشان که در حد اس,,تحقاق خ,,ود امکانات تحقق خویش را نمی یابد ، اگر نتواند ازطری,,ق راهه,,ای س,,الم اع,,تراض خود را ابراز دارد برای گریز از فشار روانی ناچارا شیوه ای رادر پیش می گ,,یرد که هم خود راویران می کند وهم در تخ,,ریب جامع,,ه ای ک,,ه روب,,روی او ایس,,تاده

موثر واقع می شود .

61

حفظ بهداش��ت روانی در جامع��ه مس��تلزم رع��ایت اص��ولی اس��ت از قبیل:

عدالت اجتماعی ، فراهم نمودن امکانات جهت شکوفایی افراد ، رف,,ع تبعیض,,ات وتعص,,بات غ,,یر منطقی وغ,,یر عقالنی ،ایج,,اد ام,,نیت اجتم,,اعی ، فض,,ایی زاین,,ده

ت,,ا این گون,,ه…وبالنده که ف,,رد بتوان,,د در آن آین,,ده خ,,ود رابرنام,,ه ری,,زی نمای,,د و شرایط آماده نشود انتظار رفتار سازگارانه وخالق از افراد بیهوده وعبث است . البته یک جامعه نمی تواند برای همه افراد در همه شرایط ، امکان,,ات ش,,کوفایی وارضاء نیازها را فراهم آورد . همیشه خواه ناخواه عده ای ناراضی باقی خواهند ماند ، این مهم نیست ، مهم اینست که این افراد چند درصد مردم یک جامعه اند

ونوع نی,,ازی ک,,ه رف,,ع نش,,ده اس,,ت چیس,,ت ؟ ، شدت نارضایتی آنان چقدر است نارضایتی برای کمی حقوق ودستمزد یا کمبود مسکن را می توان زود چاره کرد اما نارضایتی هایی که به نیازهای عالی یا ثانوی انسان مربوط می شود ومعموال بیشتر از سایر نیازها ، بیماریهای روانی ایجاد می کند ، چاره اش نه آسان اس,,ت ون,,ه بس,,رعت امک,ان پذیراس,,ت . ناس,الم ب,,ودن جامع,ه نخس,ت خ,,ودرا در نه,اد  خانواده می نمایاند وبیش از هر جا بنیاده,,ای آن را سس,,ت وم,,تزلزل می س,,ازد واگر همچنان ادامه یابد گسیختگی اجتم,,اعی ودر نه,ایت ه,رج وم,رج ودگرگ,ونی

شخصیت افراد نخس,,ت در خ,,انواده پی ری,,زی اجتماعی را درپی خواهد داشت . می شود اگر پدر وم,,ادری خ,,ود در تزل,,زل روحی واض,,طراب ب,,ه س,,ر برن,,د نمی

توانند کودکان قوی وسالم از نظر روحی تربیت نمایند.

نارضایتی اجتماعی پدر ومادر اثر ویران گر ومخ,,رب خ,,ود را برشخص,,یت ک,,ودک باقی می گذارد واز آنج,,ا ک,,ه بخش اعظم شخص,,یت وی,,ا بن,,ا ب,,ه اظه,,ارات اغلب متخصصان کل ارگان آن تا هفت سالگی شکل می گ,,یرد می ت,,وان اهمیت نقشخانواده را در استحکام وس,,المت رواب,,ط اجتم,,اعی در ی,,ک جامع,,ه تص,,ور ک,,رد . انسان زمانی از نظر اجتماعی رشد یافته محسوب می شود که در این زمینه به

62

شکوفایی رسیده باشد ، یعنی به سطحی از مه,ارت در رواب,ط اجتم,اعی دس,,ت یافته باشد که بتواند با مردم راحت زندگی کند وس,,ازگاری داش,,ته باش,,د . ش,,اید بتوان گفت که رشد اجتماعی مهم,,ترین جنب,,ه رش,,د وج,,ودی ه,,ر ش,,خص اس,,ت. معیار اندازه گیری رشد اجتماعی هرکس میزان میزان س��ازگاری او

دوس,,تان ، اف,,راد خ,,انواده ، :ب��ا دیگ��ران اس��ت . این دیگ��ران عبارتن��د از همکاران ، بستگان ، همسایه ها ، معلمان وکسانی که برای نخستین ب,,ار ب,,ا آنه,,ا برخورد می کند . رشد اجتماعی نه تنها در سازگاری با اطرافیانی ک,ه هم اکن,,ون با انسان سروکار دارند موثر است ، بلک,,ه همیش,,ه در م,,یزان ش,,غلی وپیش,,رفت های آینده نیز تاثیر دارد . ه,,ر چق,در ک,ه انس,,ان بیش,,تر می آم,وزد وتجرب,,ه ه,ای زیادتری می اندوزد ،بیشتر به این واقعیت پی می برد که از راه مبادله عواط,,ف واحترام با دیگران است که رضایت بدست می آید وروز به روز بیشتر تعیین می کنند که احساس مفید بودن وخوشبختی او بمیزان رشد اجتماعی بس,,تگی دارد . این سخن تا بدانجا بدیهی است که در تعریف انسان گفته اند : “انس,,ان حی,,وانی اجتماعی است” . به این معنی که انسان بالغ ورشد یافته در طول س,,الهایی ک,ه پشت سر می گذارد کم کم به این نتیجه می رسد که چاره ای نیست جز آن ک,,ه رض,,ایتش را در زن,,دگی ب,,ا هم,,ان م,,ردمی ک,,ه در اط,,رافش هس,,تند ودر هم,,ان محیطی که زندگی می کند جستجو نماید . رشد وتوسعه ناقص شخصیت وفشارزی,,,,,,,,,,اد علت العم,,,,,,,,,,ل رفت,,,,,,,,,,ار غ,,,,,,,,,,یر ع,,,,,,,,,,ادی اس,,,,,,,,,,ت. نوع سازش وانطباق در ه,ر زم,ان نتیج,ه دو عام,ل رش,,د شخص,,ی وم,,یزان ن,وع فشار روانی است که شخص باید با آن مقابله نماید . هر عاملی که س,,بب رش,,د معیوب شخصیت ویا افزایش فشار روانی گ,,ردد م,,وجب ن,,اراحتی می ش,,ود ، در برخی از موقعیت ها مانند : جنگ ، فشار روانی ش,,دید نقش اساس,,ی وغ,,الب را بازی می کند ودر مواقع دیگر مثال در مورد اطفالی که پدران ومادرانشان آنها را طرد کرده ویا درخانوادهای از هم پاشیده تر بیت ورشد یافته اند ، رشد معی,,وب شخصیت عامل مهم رفتار غیر عادی است . البته نه تنها رواب,ط معی,وب وال,دین وفرزند نقش مهمی در رشد بیماریهای روانی برعهده دارد بلک,,ه ارتب,,اط ش,,خص

باسایر افراد دیگر )غیراز اعضای خانواده( دارای اهمیت حیاتی است .

هرگاه در بررسی عوامل موثر در طرح ریزی شخصیت فقط به عوام,,ل زیس,,ت ش,,ناختی وروان ش,,ناختی پرداخت,,ه واز نف,,وذ عم,,ق فرهن,,گ اجتم,,اعی در رش,,د

"مارگ��ارت م��یر"وتکامل شخصیت غافل بمانیم ،دچار خطای بزرگ ش,,ده ایم ، فرهن,,گانسان ش�ناس مش��هور این موض��وع را چ��نین بی��ان می کند

وتعلیم وتربیت یک حادثه ناگهانی ویا ی,,ک رش,,ته از وق,,ایعی ک,,ه موج,,ود زن,,ده در

63

مع,,رض آن ق,,رار دارد ، نیس,,ت بلک,,ه ی,,ک جزاساس,,ی در رش,,د تکام,,ل ش,,خص محسوب می شود که باعث نوع سازمان رفتاری وطرز عمل خاص می گردد ب,,اف,,رد دیگ,,ری ک,,ه در فرهن,,گ دیگ,,ر ت,,ربیت ش,,ده اس,,ت ک,,امال متف,,اوت اس,,ت. طرز عمل هر قسمت از بدن انس,,ان تحت ت,,اثیر ف,,رهنگی ک,,ه در آن ت,,ربیت می ش,,ود ق,,رار می گ,,یرد واین ن,,ه فق,,ط ب,,ر حس,,ب رژیم غ,,ذایی ، ن,,ور خورش,,ید ، بیماریه,,ای واگ,,یر وعف,,ونی ، فش,,ارهای روانی ش,,دید ، خط,,رات ش,,غلی وبالی,,ای

است بلکه بر حسب طرقی ن,,یز می باش,,د ک,,ه…ناگهانی وتجارب تکان دهنده و وی در اجتماع مخصوص خود تغذیه شده ، بخواب رفته ، پرورش یافته وتحس,,ین وتنبیه شده است . عالوه بر تغییرات زیست شناختی که در اثر نوع فرهنگ ایجاد می شود مطالعات مردم شناسی ثابت ک,,رده اس,,ت ک,,ه در س,,ازمانهای مختل,,ف اجتماع اختالالت )پسیکولوژیک( روان شناختی با یکدیگر متف,,اوت اس,,ت ح,,تی در ی,ک جامع,ه ن,یز بین اختالالت روانی ده نش,ینان وش,,هر نش,,ینان وم,ردمی ک,ه در سطوح مختلف اجتماعی ،اقتصادی قرار دارن,,د تف,,اوت وج,,ود دارد . اجتم,,اع ن,,یز مانند فرد ممکن است بطرق ناسالمی توسعه یابد وبه بیماری دچ,,ار گ,,ردد ،واین رشد معیوب اجتماعی عالوه بر کاهش قدرت تحمل فشار در افراد آن اجتم,,اع ، محیط بیماری زا نیز برای آنان محس,,وب می ش,,ود . زی,,را هم,,ان ط,,ور ک,,ه ف,,رد ممکن است در مقابل فشار روانی زیاد دچار عدم تعادل گ,,ردد ، اجتم,,اع ن,,یز در مقابل فشارهای گوناگون گوناگون گاه موازنه خودرا از دست می دهدواین عدم موازنه به نوبه خود بر افراد آن اجتماع موثر می افتد . تاثیر فرهنگ اجتماعی ب,,ر

اجتم,,اعی هم در اتخ,,اذ–طرح رفتار شخص مضاعف است زیرا عوامل فرهنگی طرز تفکر وطرز تلقی واکنشهای فردی سهیم است وهم فشارهای کاروانی ک,,ه

    تعیین می کند  فرد با آنها روبرو می شود را

در ادامه مطلب الزم به توضیح است که روندهای اجتم��اعی ب��ه س��ه می کنند: طریق در ایجاد بیماریهای روانی مداخله

  در محتویات عالئم.-1  در میزان شیوع.-2در نوع خاص واکنش روانی که ایجاد می شود.-3

محتویات عالئم بر حسب عوامل ف,,رهنگی متف,,اوت اس,,تمحتویات عالئم :   یک افریقایی ممکن است فک,ر کن,د ک,ه دخ,تر س,احری می خواه,د او راافس,ون کند ، در حالی ک,,ه ی,,ک اروپ,,ایی خی,,ال می کن,,د ک,,ه پلیس در تعقیب اوس,,ت ولی انواع اختالالت روانی در اجتماعات مختلف شبیه به یکدیگر است وب,,ا آنک,,ه هم,,ه اختالالت روانی در تم,,ام جوام,,ع ی,,افت می ش,,ود ب,,رخی عوام,,ل ک,,ه در بیم,,ارانروانی یک جامع شایع است ممکن است در جامع,,ه دیگ,,ر وج,,ود نداش,,ته باش,,د .

64

تاثیر دقیق شرایط اجتماعی وفرهنگی در شیوع بیماریهای روانی ک,,امالشیوع : روش,ن نیس,ت . ولی ب,ه ط,ور کلی مش,اهده می ش,,ود ک,ه در اجتماع,ات اولی,ه میزان اختالالت روانی به ان,,دازه اجتماع,,ات پیش,,رفته نب,,وده اس,,ت، بت,,دریج ک,,ه اجتماعات اولیه در معرض تمدن وپیشرفت قرار می گیرند بر م,,یزان بیماریه,,ای

روانی در آن جوامع افزوده می شود .

ن,,ه تنه,,ا در ش,,یوع کلی اختالالت روانیان��واع خ��اص واکنش��های روانی : اختالف وجود دارد بلکه نوع خاصی از واکنشهای روانی وج,,ود دارد ک,,ه خ,اص آنجامع,,,,,ه وفرهن,,,,,گ ب,,,,,وده وب,,,,,ا س,,,,,ایر جوام,,,,,ع متف,,,,,اوت اس,,,,,ت .

دیدگاه جامعه شناسی در مورد بیماریهای روانی:

با توجه به نزدیکی هر چ,,ه بیش,,تر روان شناس,,ی بخص,,وص ش,,اخه ب,,الینی آن ب,,ه جامع,,ه شناس,,ی مطالع,,ه اختالالت روانی ام,,روزه بخش مهمی از پژوهش,,های جامعه شناسی را تشکیل می دهد . در این دیدگاه علیرغم تع,,اریف روانپزش,,کان وروان شناسان بالینی که بطور معمول در بیماریه,ای روانی ف,,رد را م,,ورد تاکی,,د

قرار می دهند .

مطلب از دی,,دگاه جمعی وگ,,روهی م,,ورد بررس,,ی ق,,رار می گ,,یرد . ب,,ه عب,,ارتی بیماریهای روانی رابر اساس فرایندهای گ,روهی وبزرگ,تر از گ,روه می بینن,,د ک,ه برش,,رایط وح,,االت روانی آن,,ان آس,,یب وارد می س,,ازد ، این فراین,,دها در غ,,الب موارد بر اساس معیارهای اجتماعی نظیر سن ، جنس ، نژاد وطبق,,ات اجتم,,اعی که باعث تمایز افراد می شود م,,ورد بررس,,ی وپ,,ژوهش ق,,رار می گ,یرد . )البت,,ه

روند مسلط برروان شناسی حاکم برجامعه نیز دخالت دارد(.

از دی,,دگاه جامع,,ه ش,,ناختی ، بیم,,اری روانی انح,,راف از رفت,,ار ط,,بیعی اس,,ت ، رفتاری که توسط اکثریت افراد یک جامعه ب,,ه عن,,وان ن,,رم وهنج,,ار م,,ورد قب,,ول قرار گرفته است . یعنی اگرچه کانون بیم,اری روانی در درون ف,,رد اس,,ت ، ولی عامل تعیین کننده که فرد مزبور بیمار است یا خ,یر معیاره,ا ونرمه,ای اجتم,اعیمی باش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د .

همه گیر شناسی اجتماعی در مورد بیماریهای روانی:

یکی از کمکهای عمده جامعه شناسی به تش,,خیص بیماریه,,ای روانی اس,,تفاده از تحقیقات موجود در زمینه جامعه شناسی به تشخیص بیماریه,,ای روانی اس,,تفاده از تحقیقات موجود در زمینه جامع,,ه شناس,,ی بمنظ,,ور تع,,یین وی,,ژگی ه,,ا وان,,واع بیم,,اری روانی اس,,ت ، در بس,,یاری از عوام,,ل هم,,ه گ,,یر شناس,,ی نظ,,یر طبق,,ه اجتماعی ، محل سکونت ، تاهل وتجرد ، وضعیت تحصیلی وحرفه ای ، ودر برخی

65

موارد مذهب ونژاد )در پژوهشهای خارجی ( روابط مهمی بین عوام,,ل اجتم,,اعی وبیماریه,,ای روانی وج,,ود دارد . در این قس,,مت ب,,ه عوام,,ل هم,,ه گ,,یر شناس,,ی بیماری اسکیزوفرنی در سطح بیماران روانی در استان اص,فهان و تحلی,,ل انج,ام

شده است اشاره مختصری خواهیم داشت :

در بررسی های انجام شده مشخص گردید ک,,ه بین طبق,,اتطبقه اجتماعی: اجتماعی وبیماریهای روانی رابطه ای خاص موجود است ، اما در برخی از طبقه های اجتماعی انواع خاصی از بیماریهای روانی بیشترشایع اس,,ت . از ط,,رفی در کل می توان این طور مطرح نمود که م,,یزان ش,,یوع بیماریه,,ای روانی در طبق,,ه

اجتماعی پایین از سایر طبقات اجتماعی بیشتر است.

نخستین مطالع,,ه منظم بیماریه,,ای روانی در ی,,ک جامع,,ه ب,,زرگ از۱۹۳۰در سال بیم,,ار ک,,ه خ,,دمات۳۵۰۰۰ش,,یکاگو ب,,ر اس,,اس نقش,,ه ش,,هری ومح,,ل اق,,امت

روانپزشکی دولتی یا خصوصی را دریافت می کردند صورت گرفت که بیش,,ترین میزان شیوع بیماری اسکیزوفرنیا در طبقه اجتماعی پایین بوده است . در زمین,,ه رابطه بین طبقات اجتماعی واختالالت روانی پژوهشی بوسیله “فاریس ورانهام”

انجام گرفت ،خ,,اطر نش,,ان س,,اختند ک,,ه طبق,,ات اجتم,,اعی پ,,ایین۱۹۳۹در سال فشارهای روانی بیشتری داشته در نتیجه بیشتر به اسکیزوفرنیا مبتال می گردند .

تحلیلی الزم به توضیح اس,,ت ک,,ه در بحث ونتیج,,ه گ,,یری در این م,,ورد توص,,یفی خواهیم داشت . در پژوهش اخیر نیز طبقه اجتماعی پایین دارای بیشترین درصدبیم,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اری ب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ود .

این دی,,دگاه ونظ,,ر ک,,ه اختالالت روانی در ش,,هرها ب,,ه علتمح��ل س��کونت: فشارزندگی بیش,,تر ازروستاس,,ت نمی توان,,د در مجم,,وع ص,,ادق باش,,د . ه,,ر چ,,ه میزان شیوع اسکیزوفرنیا ، اضطراب واختالالت شخصیت درمراکز شهری بیشتر

افس,,ردگی( درروس,,تاها–از روستاهاست . ولی بیماران مانیک دپرسیو )شیدایی بیشتر از شهرهاست ، اما علت آن به طور کام,ل مش,خص نیس,ت . ع,املی ک,ه مسائل باال را مغشوش می کند ، مهاجرت روستائیان ب,,ه ش,,هرها ومس,,اله تض,,اد فرهنگی سطوح زندگی وانتظارات آن,,ان اس,,ت . ش,,اید بخش,,ی از این مه,,اجرینروس,,,,,,تایی بیم,,,,,,اری روانی را ب,,,,,,ا خ,,,,,,ود ب,,,,,,ه ش,,,,,,هر آورده باش,,,,,,ند.

Stephen” و “اس,,تفن وب gohncollteطب,ق تحقیق,ات و بررس,یهای “ج,ان کالت,ه webb در نیوزیلند معلوم شد که تعداد نسخه های حاوی داروهای۱۹۷۷” در سال

آرام بخش در روستاهای نیوزیلند دوبراب,,ر م,,یزان آن در بزرگ,,ترین ش,,هرهای این کشور است . نگارنده نیز در بررسی همه گیر شناس,,ی اس,,کیزوفرنیا ودر زمین,,ه فوق به نتایجی دست یافت . مطابق این پژوهش افراد س,,اکن در من,,اطق پ,,ایین

66

ومتوس,,ط ش,,هر ب,,ه ت,,رتیب دارای بیش,,ترین م,,یزان واف,,راد س,,اکن در روس,,تاهاومهاجرین دارای درجات بعدی بودند.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که بین دو جنس در رابطهسهم جنسیت: ب,,ا س,,ایکوز ب,,ه ط,,ور کلی واس,,کیزوفرنی ب,,ه ط,,ور احض ، تف,,اوت مهمی وج,,ود ندارد . اگ,,ر چ,,ه در ب,,رخی از بیماریه,,ای روانی از جمل,,ه اس,,کیزوفرنیا واختالالت ع,,اطفی واض,,طراب م,,یزان اختالالت در زن,,ان بیش,,تر از م,,ردان ودر ب,,رخی از بیماریها مانن,,د اختالالت شخص,,یت در م,,ردان بیش,,تر اززن,,ان می باش,,د ، ام,,ا این تفاوتها مع,,نی دار نیس,,ت . تف,,اوت بین زن وم,,رد در بیماریه,,ای روانی ودر م,,ورد عوامل زیستی ، اجتماعی وفرهنگی است .منشا تفاوتها از این دیدگاهها ، بخاطر نقشی است که جامعه برای این دو جنس قائل می باشد . مطالعه ایکه در سال

انجام گرفت نشان داد که میزان شیوع بیماری در پس,,ر بچ,,ه ه,,ا بیش,,تر از۱۹۷۴ دختر بچه هاست در ح,,الی ک,,ه در دوره بل,,وغ م,,یزان در دخ,,تران بیش,,تر اس,,ت . محققینی که در این زمینه کار کردند تفاوت مذکور را ناشی از توقعاتی می دانند که از یک دختر نوجوان است . جرا که دختر جوان در معرض فشارهای بیش,,تری از پسر جوان است . از قبیل دل نازکی وتمکین در برابر م,,ردان ، م,,ادر ش,,دن ، اهمیت دادن به مسائل خانوادگی ومسئله اشتغال واتکا به مردان می باش,,د . ت,,ا قب,,ل از بل,,وغ فش,,ار بیش,,تری روی پس,,رها ب,,وده اس,,ت . زی,,را رش,,د ش,,عوری وجسمانی آنها کندتر است . لذا توق,ع آن,ان ب,ه ان,دازه دخ,تران اس,,ت . از جمل,هبررس,,,,,,ی دیگ,,,,,,ر توج,,,,,,ه ب,,,,,,رروی نقش زن,,,,,,ان خان,,,,,,ه دار اس,,,,,,ت.

مطالعاتی که توسط کارول آنشنسل وهمک,,اران وی انج,,ام گ,,رفت۱۹۸۱در سال نشان داد : هنگامی که زن وش,,وهر ه,,ر دو ش,,اغل باش,,ند وی,,ا وق,,تی فق,,ط م,,رد

شاغل وزن خانه دار است باز زنان بیشتر از مردان دچار افسردگی هستند.

پاول ن,,ه ب,,ارت ص,,ورت گ,,رفت نش,,ان داد در۱۹۷۴در نمونه ای دیگر که در سال خانوادههایی که بچه ها به دنبال کاروکسب منزل را ترک می کنند آس,,یب پ,,ذیری زن,,ان در این گون,,ه خ,,انواده ه,,ا در مقاب,,ل افس,,ردگی بیش,,تر از م,,ردان خ,,انواده است . شاید علت عدم تش,,ابه زن,,ان وم,,ردان در مس,,اله اض,,طراب وافس,,ردگی واختالالت ع,,اطفی کال ب,,ه علت تف,,اوت نقش,,های اجتم,,اعی وف,,رهنگی از این دو جنس است . تفاوت دو جنس در میزان پذیرش بخشهای روان پزشکی هم ت,,اثیر

راج,ع ب,ه این۱۹۷۹” در س,,ال William Rushingگذاشته است . ویلیام راشینگ “ مساله تحقیقی انجام داده است ولی به این نتیجه دست یافت زمانی ک,,ه معی,,ار سنجش اختالالت روانی عملکرد افراد باشد ، احتم,,ال اینک,,ه م,,ردان روانی تلقی

۱۹۷۰ش,,,ده وی,,,ا بس,,,تری ش,,,وند بیش,,,تر از زن,,,ان اس,,,ت . در اواخ,,,ر س,,,ال

67

تئودووهمک,,ارانش در م,,ورد نقش جنس,,یت وبس,,تری ش,,دن ب,,ه علت اض,,طراب وعقب ماندگی پژوهشی را انجام داده اند نظریه آنان این بود که نقش اجتماعی زنان طوری است که آنه,,ا رامعم,,وال کم,,تر از م,,ردان الی,,ق می دانن,,د . همچ,,نین معلوم شد که مردانی که عالئم سایکوتیک داشتند زودتر از زنان بس,,تری ودیرت,,ر از آنان مرخص ش,,دند . در م,,ورد اض,,طراب بین زن وم,,رد از نظ,,ر اینک,,ه زودت,,ر بستری شوند تفاوتی نبود ولی مردان بیشتر از زن,,ان در بیمارس,,تان ماندن,,د . در

پژوهشی توسط سارا روز نفیلد ص,,ورت گ,,رفت ک,,ه نش,,ان داد ، هم۱۹۸۲سال زنان وهم م,,ردان زم,,انی ک,,ه رفت,,ار ناب,,ه هنجارش,,ان ب,,ر خالف رل جنس,,ی آن,,ان باشد ، واکنش بیشتری نش,,ان می دهن,,د . این پ,,ژوهش ومطالع,,ه ک,,ه در یکی از اورژانس های بزرگ شهر نیویورک انجام گرفت نشان داد که زنان بیشتر در اث,,ر اضطراب وافسردگی ومردان بیش,,تر در اث,,ر اختالالت شخص,,یتی ومص,,رف م,,واد

مخدر بستری شدند .

الزم به تذکر است در پژوهشی که در م,,ورد پراکن,,دگی بیم,,اران اس,,کیزوفرن در توسط استاد فقی,,ددکتر م,,یر سپاس,,ی در بیمارس,,تان۱۳۳۱ – ۱۳۴۱طی سالهای

روانی روزبه تهران انجام گرفت . تعداد بیماران اسکیزوفرن در مردان بیشتر از زن,,ان ب,,وده اس,,ت . در تحقیقی تحت عن,,وان بررس,,ی اپی,,دمیولوژیک بیم,,اری

در س,,طح اس,,تان اص,,فهان ص,ورت گ,رفت۱۳۵۷-۱۳۶۶اسکیزوفرنیا در س,,الهای تعداد مردان اسکیزوفرن از تعداد زنان بیشتر بوده است .

بررسی های انجام شده چه در ایران وچ,,ه در خ,,ارج بی,,ان گ,,روضعیت تاهل:  این است که افراد متاهل نسبت ب,,ه اف,,راد مج,,رد دارای بهداش,,ت روانی به,,تری هس,,تند چ,,را ک,,ه مت,,اهلین در برخ,,ورد ب,,ا مش,,کالت روانی از حمایته,,ای ع,,اطفی واجتماعی بیشتری برخوردارند . در بین مردان ، مردان متاهل نسبت ب,,ه م,,ردان مجرد مشکالت روحی کمتری دارند ، اما این مساله در بین خانمها امتیاز خاص,,ی بین متاهلین ومجردین در ب,,روز بیماریه,,ای روانی نیس,,ت ، بخص,,وص در طبق,,ات پایین اجتماع این مساله بیشتر صادق است . علت معی,,ار ق,,رار گ,,رفتن وض,,عیت تاهل به عنوان عام,,ل پیش آگهی در ب,,روز بیماریه,,ای روانی اینس,,ت ک,,ه احتم,,اال بیم,,اران روانی کم,,تر ازدواج می کنن,,د . در برس,,یهای نگارن,,ده ن,,یز مج,,ردین در

مقایسه با متاهلین درصد باالتری از میزان شیوع اسکیزو فرنی را دارا بودند.

(۱۵-۲۴ مط,,ابق بررس,,ی ه,,ای انج,,ام ش,,ده ده,,ه س,,نی )وض��عیت تحص��یلی: بیششترین شیوع بیماری روانی را بط,,ور اعم واس,,کیزوفرنی را بط,,ور احض ب,,ه

متوس,,طه و–خود اختصاص می دهد . که مقارن با س,,الهای تحص,,یلی راهنم,,ایی عالیه می باشد . سطوح تحصیلی متوسطه روره حساس,ی اس,,ت ب,,ر نقط,,ه اوج

68

بیماری روانی که افراد بیشتری را از تحصیل می اندازد . بحرانه,,ا ومس,,ائلی ک,,ه ف,,رد ج,,وان در این زم,,ان ب,,ا آن مواج,,ه می ش,,ود بیش,,تر از س,,ایر دوران )قبلی وبعدی( بر فرد وشخصیت وی اثر گذاشته واورا به انزوا وکناره گ,یری از اجتم,,اع ونهایتا بیماری روانی می کشاند . بیس,,وادان ن,,یز دارای درص,,د ب,,االیی در م,,یزان شیوع بیم,,اری روانی می باش,,ند . این مس,,اله بیش,,تر ب,,ه طبق,,ه پ,,ایین اجتم,,اعی مربوط بوده که خود زائیده فقر ومحرومیت اقتصادی وشرایط بد فرهنگی است

.

از آنجاییک,,ه ک,,ار عام,,ل پیش,,رفت زن,,دگی وتکام,,ل انس,,انوضعیت حرفه ای: بوسیله حرفه با دیگر انسانها وافراد جامعه ارتباط برقرار می کند ، بدیهی است فقدان کار )بیکاری( موجب انزوا وسرخوردگی وگسستگی ارتباط اجتماعی ف,,رد ب,,ا دیگ,,ران می ش,,ود ، طب,,ق بررس,,یهای انج,,ام ش,,ده توس,,ط نگارن,,ده وس,,ایر پژوهش,,,گران بیک,,,اران ذارای ب,,,االترین رقم ابتال ب,,,ه بیم,,,اری روانی مخصوص,,,ااس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,کیزوفرنیا هس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,تند.

این ادع,,ا ک,,ه در آمریک,,ا اقلیته,,ای ن,,ژادی بیش از س,,فید پوش,,ان دچ,,ارن��ژاد: بیماریهای روانی می شوند . دالیل قانع کننده ای در دست نیست . اما به عن,,وان یک عامل پیش بینی کننده طبقه اجتماعی در بروز بیماری روانی اهمیت بیشتری از ن,,ژاد دارد ، تف,,اوت چن,,دانی بین س,,یاهان وس,,فیدان از لح,,اظ م,,یزان ش,,یوع بیماریهای روانی نیست . البته این بدان معنی نیست که بگ,وییم اقلیته,ای ن,ژادی نسبتا از مشکالت روانی وروحی ناشی از تبعید وآپارتاید فارغ هستند ، بلکه بدان مع,,نی اس,,ت ک,,ه از لح,,اظ ذاتی ن,,ژاد ب,,اعث تفاوته,,ای مهم در الگ,,وی اجتم,,اعی

اجتماعی بهداشت روانی نخواهد بود.

تحقیقات انجام شده در کشورهای غ,,ربی ح,,اکی از آن اس,,تمذهب وعقیده: که میزان اختالالت روانی در کاتولیکها برابر نسبت آن در ک,ل جامع,ه اس,ت . در پروتستانها میزان شیوع پایین تر بوده ولی در مورد یهودیها در گزارش لغو ش,,ده

معذالک در یهودیه,ا م,,یزان اض,طراب ب,,االتر ب,,وده ولی عالئم س,,ایکوتیک است . شدید بطور مشخص پایین است . یهودی,,ان از پ,,یروان س,,ایر م,,ذاهب ، زودت,,ر از

می گیرند. خدمات روانپزشکی کمک

حوادث زندگی ونقش آن بروز بیماریهای روانی:

مطلبی که اخیرا در جامعه شناسی وسایر علوم رفتاری مورد توجه ق,,رار گرفت,,ه است رابطه بین حوادث زندگی وبیماریهای روانی اس,,ت . م,,وقعیت ه,,ای خ,,اص

69

واستثنایی نظیر زلزل,,ه ، گردباده,,ای س,,خت ، س,,یل ، جن,,گ ، مس,,ائل ومش,,کالت ( فرصت خاصی را ب,,رای بررس,,ی ن,,اراحتی…اقتصادی )قحطی ، تورم وگرانی و

های روانی در افرادی که در معرض اضطراب قرار گرفته ان,,د بوج,,ود می آورد . قربانی,,ان قهره,,ای ط,,بیعت از ن,,اراحتی ه,,ای ح,,اد روانی ، مش,,کالت هیج,,انی واض,,طراب ناش,,ی از م,,رگ عزی,,زان ومص,,دومین وفش,,ارهای م,,ادی رنج می برند .ولیکن تاثیرات قهرهای هر چند در ابتدا سخت وشدیداست ولی مدت زمان آن کوتاه بوده ودر اکثر موارد خودبخود برطرف می شود وتعداد مع,,دودی دچ,,ار حالت خاص روانی می شوند . معذالک این مس,,ائل دراف,,راد مس,,تعد ب,,ه بیم,,اری ت,,اثیرات ن,,امطلوب وس,,ویی دارد ، از ط,,رفی خ,,ود س,,بب مق,,اومت روحی در

 بسیاری از افراد جامعه می شود.

گاه وقایع وحوادثی که در درازمدت ادامه می یابد خود سبب سازگاری اف,,راد ب,,ا شرایط موجود می شود . مث,,ل مس,,ائلی ک,,ه در اردوگاهه,ای ن,,ازی ه,,ای آلم,,انی

سال بعد از کشتار وقتل عام توس,,ط ک,,وره۳۰بوجود آمده است . چرا که حدود های آدم سوزی هیتلری معلوم شد که اکثر نج,,ات یافتگ,,ان از اردوگاهه,,ای ن,,ازی توانستند با سخت ترین ش,,رایط زن,,دگی س,,ازش نم,,وده وزن,,دگی نس,,بتا ط,,بیعی داشته باشند . بنابراین رابطه استرس ، وقایع زندگی و بهداش,,ت روانی عل,,یرغم روز مرگی آن در زندگی مردم ، س,,المت روانی اف,,راد مس,,تعد ب,,ه ابتال را بیش,,تر

م,,رگ غزی,,زان ، طالق ، از دس,,ت تحت تاثیر قرار می دهد . این وقایع می تواند باشد . این وقایع غیر عادی نیستند اما در زندگی فردی که ب,,ا آن…دادن شغل و

درگیراست غیرعادی است . بیشتر تحقیق,,اتی ک,,ه این,,ک دراین م,,وارد انج,,ام می شود اینست که کدام بعدازابعاد حوادث زندگی بیشتراسترس آوراست ، مثال نوع

و شدت وقوع حادثه وغیره.

توج,ه زی,,ادی در این م,,ورد ص,رف ش,,ده ک,ه آی,ا ص,,رف تغی,,یر س,,اده ی,ا ح,وادث نامطبوع ب,,اعث اس,,ترس ودر نتیج,,ه مش,,کالت روانی ش,,دید می ش,,ود ی,,ا خ,,یر ؟ تحقیق در مورد افسردگی های درازمدت وبیکاری نشان می دهد که وقایع منفی بیش از وقایع مثبت برروی بهداش,,ت روانی اف,,راد ت,,اثیرمی گ,,ذارد . اثرتغی,,یرات س,,ریع ب,,ه این بس,,تگی دارد ک,,ه آی,,ا این تغی,,یرات مطب,,وع احس,,اس می ش,,ود یانامطبوع ؟ بسیاری از سواالت در مورد حوادث زن,,دگی ب,,ه عن,,وان زمین,,ه س,,از بیماریه,,ای روانی بایس,,تی ج,,واب داده ش,,ود. در موردکس,,انی ک,,ه زمین,,ه ارثی دربیماریهای روانی دارند بررسی حوادث زندگی می تواند کمک کندکه این وق,,ایعچط,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ور عم,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ل می کن,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د .ب,,,,,,رخی ازح,,,,,,وادث زن,,,,,,دگی و نقش آن در ب,,,,,,روز بیماریه,,,,,,ای روانی:

جن,,گ و تهدی,,دهای ناش,,ی از آن ، ت,,رقیاسترس وض��ربه ه��ای اجتم��اعی:

70

وت,,نزل کااله,,ا ، ازدواجه,,ای دور از س,,عادت ، نارض,,ایتیهای ش,,غلی ، رقابته,,ای افراطی ، امتیازات نژادی وتغییرات سریع از مسائل اجتماعی هس,,تند ک,,ه ایج,,اد فش,,ارجدید ش,,دید ف,,ردی واجتم,,اعی می کنن,,د . ش,,رایط جنگی واز هم پاش,,یدن سازمان اجتماعی حاصل ازآن تعداد زیادی از افراد رادرمعرض فش,,ار ق,,رار می دهند . مردانی ک,,ه از خ,,انواده وزن,,دگی خ,,ود جدامان,,ده ودر س,,ازمانهای مختل,,ف تحت سلطه رژیم های خشن خدمت می کنند ودر معرض وحشت جنگهای جدی,,د قرار می گیرند ممکن است اختالالت شدید شخصیتی در آنان ب,,روز کنن,د . ب,,رای شهرنشینان تاثیر جنگ مربوط است به م,,دت جن,,گ ومحرومیته,,ای حاص,,ل از آن واز دست دادن افراد محبوب ونظایر آن واز آنجا که هنوز راه حلی برای مس,,اله جن,,گ پی,,دا نش,,ده اس,,ت میلیونه,,ا م,,ردم در سراس,,ر دنی,,ا دچ,,ار ت,,رس از جن,,گ

وتسلیحات جدید اتمی ومیکربی وشیمیایی می باشند .

( احتم,,ال وق,,وعFellows برطبق عقیده فلوز )تغییرات اقتصادی واجتماعی: بیماریهای روانی چنانچه از آمار بیمارستانهای روانی برمی آید بموازات تغی,,یرات اقتصادی دچار تغییر می شود ، همواره زندگی دس,,تخوش تغی,,یر اس,,ت . اطف,,ال بزرگ می شوند وازدواج می کنند ، ص,,احب فرزن,,د می ش,,وند م,,رگ عزی,,زان را می بینیم متحمل خس,,ارات م,,ادی می گ,ردیم واجب,,ارا نس,بت ب,,ه تم,,ام تغی,,یرات کوچک وبزرگ دیگری ک,,ه در زن,,دگی اتف,,اق می افت,,د س,,ازش می ک,,نیم . بعالوه تغییرات بسیاری در اساس سازمان اجتماعی که طرح زندگی مابرآن پایه گذاری شده است اتفاق می افتد واین تغییرات اجتماعی سریع اص,ول وارزش,,های قبلی مارا ویران می کنند وسبب می ش,,وندنومیدانه وبی خ,,بر ب,,رای ی,,افتن ارزش,,های تازه وفلسفه نوینی که برای حیات خود تک,,اپو نم,,اییم وح,تی کمکه,ای م,,ادی ن,,یز معنی وارزش خودرااز دست داده وارضای خ,,اطره ای ک,,ه ازآنه,,ا عای,,دافراد می شودمحدود گردیده وپیشرفتهای تکنولوژیک ن,,یز منجرب,,ه س,,عادت بش,,ر نگردی,,دهاس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت. البته واکنش,,های عص,,بی وروانی در می,,ان هم,,ه جماع,,ات وگروهه,,ای اقتص,,ادی ، اجتماعی یافت می شود، مثالبزهکاران ویا تجار موف,,ق واس,,اتید دانش,,گاه وح,تی سیاس,,تمداران هم,,ه ممکن اس,,ت س,,همی از واکنش,,های عص,,بی وروانی داش,,ته باشند، وی اختالفات وس,یعی از نظ,ر وق,وع ون,وع واکنش,ها در هرفرهن,گ وج,ود دارد. مثال هیستری بین افراد طبقه عوام وم,,ردمی ک,,ه ازنظ,,ر اقتص,,ادی فقیرن,,د شایعتر است در حالی که وسواسهای فک,,ری وعملی وتش,,ویش بیش,,تر درم,,ردم ثروتمند وت,,ربیت ش,,ده ی,,افت می ش,,ود . مثال درجن,,گ جه,,انی دوم هیس,,تری بین درجه داران شایع بود درحالی ک,,ه افس,,ران بیش,,تر واکنش تش,,ویش واض,,طرابی

71

یا همچنین آمار نشان می دهد که در میان ده نشینان اختالالت نشان می دادند . عصبی پسیکوسوماتیک بسیارنادر است . از مط,,الب ب,,اال ب,,ر می آی,,د ک,,ه هرگ,,اه شرایط زندگی وبخصوص رواب,ط اجتم,اعی ناپای,دار وبغ,رنج گ,ردد امک,ان وق,وع بیماری روانی افزایش می یابد . با آنکه عالئمی مبنی بر اهمیت عوامل اجتماعی در ایجاد این اختالالت وجوددارد ، معه,,ذا چگ,,ونگی دخ,,الت این عوام,,ل بدرس,,تیش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ناخته نش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ده اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت. مثال تمایل وقوع بیماریهای مختل,,ف در جوام,,ع مختل,,ف یکس,,ان نیس,,ت . میگ,,رن درشهر نشینان شایعتراز ساکنان ده,,ات اس,,ت . زخم مع,,ده در طوای,,ف ابت,,دایی جن,,وب آمریک,,ا وج,,ود ن,,دارد . بن,,ابرااین عوام,,ل ف,,رهنگی واجتم,,اعی وش,,رایطاقتص,,ادی موج,,ود دری,,ک جامع,,ه س,,بب اختالف در ن,,وع بیماریه,,ا می ش,,ود .

بسیاری از روانشناسان معتقدند رواب,,ط اولی,,ه بین وال,,دینمحیط خانوادگی : وفرزندان عامل اصلی رش,,د بس,,یاری از بیماریه,,ا ی روانی اس,,ت . ب,,ه خص,,وص نظریه پردازان متعددی براین باورندکه والدینی که از نظر عاطفی سرد هستند ، والدین طردکننده، کمال گراوکسانیکه مح,,افظت بیش ازح,,د )حم,,ایت اف,,راطی( می نمایند درفرزندان تضادهایی ایجاد می نمایند که سبب اضطراب ، کش,,مکش ونهایتا بیماری روانی می شود ، البته بهترین نتیج,,ه گ,,یری این می باش,,د عوام,,ل ژنتیکی واسترسهای محیطی هردو به احتم,,ال بیش,,تر ت,,رکیب آن دو ب,,اهم عام,,ل ابتال به بیماری روانی می باشد . در مورد محی,,ط خ,,انواده وت,,اثیر آن بای,,د گفت ، هرکودک باقابلیتهای بالقوه انسانی پا به عرصه وجود نهاده وهر خ,,انواده درخالل رشد کودک ازاو انتظارات معی,,نی دارد . این اس,,تعدادها وانتظ,,ارات توام,,ا نح,,وه مراقبت خانواده از فرزندان راتعیین می کنند . این فرایند اجتماعی شدن نامیده می شود وشامل تاثیرات پیچیده محیط اجتم,,اعی ف,,رهنگی وانض,,باط وال,,دین در رفتار کودک می باشد مثال در یک خانواده آمریکایی مادر سمبل اجتم,,اعی ش,,دن می باشد . بعد ازمادر وپدر ، گروه همسن، معلم وباالخره جامعه دررش,,د رفت,,ار

کودک سهم بسزایی ایفاء می کند.

نگرش وشناخت نسبت به بیماری روانی :

خ,,انوادگی ودوس,,تانه اینس,,ت ک,,ه فالن–قضاوت نخست در گروههای اجتم,,اعی فرد بیمار روانی است یا خیر؟ چراکه برای اشخاص عادی تصمیم گیری در مورد اینکه چه حالت بیماری روانی است وچه حالت نیست ، مشکل بوده ونمی دانن,,د

درباره بیمار چه باید بکنند وچگونه شاهد رفتار غیر عادی او باشند.

erwingبه نظر اروینگ گ,,وفمن )  goffmanمس,,اله مهم در اینج,,ااین نیس,,ت ک,ه ) خانواده احساس می کند محیط خانواده توسط ف,,رد بیم,,ار ن,,امطبوع می ش,,ود . چراک,,ه ممکن اس,,ت این ن,,امطبوعی قبال هم در خ,,انواده وج,,ود داش,,ته اس,,ت ،

72

بنابراین مسئله اصلی برهم خوردن معنای هستی خانوادگی است . عالئم بیماری روانی بیشتر ازسایر انحرافات روابط اجتماعی رامخت,,ل نم,,وده زی,,را ک,,ه عش,,ق ومحبت واحترام وحس مسئولیت که باعث ت,,داوم خ,,انواده اس,,ت را آش,,فته می

meldredس,,ازد . مطالع,,ات انج,,ام ش,,ده توس,,ط م,,ل درد یاس,,و ) yassow) نش,,ان۱۹۶۱ وهارول,,د ساپس,,ون وهمک,,اران در س,,ال ۱۹۶۵وهمکارانش در سال

می دهد . همسران بیماران روانی سعی می کنند قبل از آنکه رابطه شان بطور کامل با همسرانشان گسسته شود ب,,ا رفت,,ار همس,,ران خ,,ود س,,ازش می کنن,,د . البته این کوشش توسط همسر سالم ص,,ورت می گ,,یرد . تحقیق,,اتی ک,,ه توس,,ط

در آمریکادر م,,ورد نح,,وه کم,,ک ج,,ویی از۱۹۸۱ژوزف وروف وهمکاران در سال انجام شده نشان داد که من,,ابع غ,,یر رس,,می کم,,ک کنن,,ده ب,,ه۱۹۷۶ تا۱۹۵۷سال

افراد جهت سازگاری با شرایط سخت زندگی خانواده ودوستان هستند . م,,ردان بهنگام بحرانهای روحی وروانی بیش از زنان تنها می شوند زیرا اغلب از صحبت درباره احساسهای خود وادراک طفره می رون,,د زی,,را م,,ردان وابس,,تگی کم,,تری دارن . افراد طبقه پایین وفقیر روشهای سازشی از قبیل دعا وکف بینی را بک,,ار می گیرند که عالمت تسلیم واضح است ت,,ا اق,,دام ب,,ه عم,,ل هم چ,,نین اف,,راد کم سواد در برابر مشکالت روانی از مکانیسم دفاعی انک,,ار اس,,تفاده می کنن,,د . ب,,ا تغییری که در مراقبتهای روانپزشکی به عمل آمده وبیشتر روی بیماران س,,رپایی تاکید می شود تا بیماران بستری اکثر تحقیق,,ات جامع,,ه شناس,,ی جنب,,ه موسس,,ه زدایی )بیمارس,,تان زدایی( دارد . م,,وفقیت ی,,ا شکس,,ت در مس,,ئله درم,,ان ب,,رای بیم,اران روانی مشخص,ا ب,ه چن,د عام,ل اجتم,اعی دارد این عوام,ل عبارتن,د از : سازش ب,,ا احس,,اس آبروری,,زی ، فرص,,ت ب,,رای رواب,,ط مثبت اجتم,,اعی ، پ,,ذیرش بیم,,اران توس,,ط خ,,انواده ودوس,,تان وایج,,اد ح,,الت خودکف,,ایی وداش,,تن وض,,عیت مناس,,ب اقتص,,ادی وم,,الی وش,,رایط خ,,وب زن,,دگی . بس,,یاری از بیم,,اران روانی براحتی می توانند از بیمارستان روانی به دنیای خارج برگردند ، بخصوص اگ,,ر از

حمایت اجتماعی برخوردار باشند .

ی,,ک عام,,ل در کم,,ک ب,,ه بازس,,ازی این بیم,,اران تغی,,یر در رون,,د جامع,,ه ودی,,دگاهاجتم,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اعی اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت.

نشان می ده,,د ک,,ه در گذش,,ته دی,,د۱۹۶۰واویل ۱۹۵۰بررسی ها در خالل سالهای اجتماعی نسبت به بیماران روانی منفی بوده است . در حالیکه امروزه ب,,ه علت برنامه های آموزشی اصالحی توسط رسانه های گروهی ومراکز بهداشت روانی و اجتماعی ودولتی میزان آگاهی مردم در زمینه بهداشت روانی باال رفته اس,,ت، اگرچه دیدگاه اجتماعی درم,,ورد بیم,,اران روانی ممکن اس,,ت دی,,دی منفی باش,,د معذالک مطالع,,ات نش,,ان داده اس,,ت ک,,ه برخ,,ورد اجتم,,اع ب,,ا بیم,,اران روانی درس,,,,,الهای اخ,,,,,یر بیش,,,,,تر ب,,,,,دون تعص,,,,,ب وآزادان,,,,,ه ب,,,,,وده اس,,,,,ت.

73

البته ادعا نمی شود که بیمارستان زدایی کامال موفقیت آمیز ب,,وده اس,,ت . گ,,اه  بیماران زیادی وارد جامعه شده ونتایج سوئی رابه بار آورده اند . وبرخی مرتکب جنایات وهتک حرمت جامعه شده وقضاوت روانپزشکان وروان شناسان ودادگاه به شدت زیر سوال بوده اند . اگر چه دراکثر موارد مراکزنگهداری برای بیم,اران روانی که نمی توانند از خود مراقبت نمایند از وضع مناسب ومطلوبی برخ,,وردار است . ولی بعضی از بیماران می توانند ب,,ا اس,,تفاده از مراقبته,,ای اجتم,,اعی در

جامعه زندگی کرده واز اضمحالل آنهادر مراکز نگهداری جلوگیری شود.

فصل چهارم: روانشناسی سالمت

روان شناس,,ی س,,المت، زی,,ر گ,,روهی از روان شناس,,ی اس,,ت و تقریب,,ا تم,,ام متخصص,,ان آن، روان ش,,ناس هس,,تند و در آن مس,,تقیما از بس,,یاری از مط,,الب گ,,رایش ه,,ای دیگ,,ر این رش,,ته مانن,,د روان شناس,,ی ب,,الینی، رش,,د، تج,,ربی،

فیزیولوژی و اجتماعی استفاده می شود.

74

مهم این است که توجه داشته باشیم که این سه رشته بیشتر از لحاظ سازمانی از یکدیگر مجزا هستند. بسیاری از متخصصان عضو هر سه سازمان هستند و از این نظریه حمایت می کنند که س,,المت و بیم,,اری، نتیج,,ه تعام,,ل می,,ان نیروه,,ای زیس,,تی، روانی و اجتم,,اعی اس,,ت. در نتیج,,ه، این رش,,ته ه,,ا در پی آنن,,د ک,,ه ب,,ا همکاری یکدیگر، ب,,ه منظ,,ور اف,,زایش س,,المتی و ک,,اهش بیماریه,,ا، از معلوم,,ات رشته های گوناگون استفاده کنن,,د. گرچ,,ه موض,,وع اص,,لی کت,,اب اساس,,ا درب,,اره روان شناسی سالمت و سالمتی است، باید در نظ,,ر داش,,ت ک,,ه مط,,الب رش,,ته های پزشکی روان تنی و پزش,کی رفت,اری، ب,ا روان شناس,ی س,المت همپوش,,ی

دارند.

دیدگاه کنونی درباره سالمت و بیماری

زمانی که فرد را به الگوی زیستی-پزش,,کی اض,,افه ک,,نیم، تص,,ویری وس,,یع ت,,ر و متفاوت تر در این باره که سالمت و بیم,,اری چیس,,تند، ب,,ه دس,,ت می آوریم. این دیدگاه جدید شامل تأثیر متقاب,,ل جنب,,ه ه,,ای زیس,,تی، روانی و اجتم,,اعی زن,,دگی

می2ش,,خص اس,,ت. در نتیج,,ه، این دی,,دگاه را الگ,,وی زیس,,تی روانی اجتم,,اعی(.1982، 3؛ شوارتز1980، 1977خوانند)انگل،

دیدگاه زیستی روانی اجتماعی

نقش عوامل زیستی

عوام,,ل زیس,,تی ش,,امل چ,,ه چیزه,,ایی می ش,,وند؟ این واژه ش,,امل ژن,,تیکی و فرایندهایی است که ما به واسطه آنها، ویژگی ه,,ایی را از وال,,دین خ,,ود ب,,ه ارثمی بریم. و همچنین کارکردهای فیزیولوژی فردی است. برای مث,,ال، آی,,ا ب,,دن: )

( دارای ساختاری ناقص، مانند نقصی در دریچه قلب، یا آس,,یبی در مغ,,ز اس,,ت1 ( آیا به طور مؤثر از خود دفاع می کن,,د،2که فعالیت های عضو را مختل کرده؛ )

( آیا در بعضی از م,,وارد، واکنش زی,,اده از ح,,د، مانن,,د3مانند مبارزه با عفونت؛ ) واکنش های حساسیتی به مواد غیر مض,,ری مانن,,د گ,,رده گیاه,,ان ی,,ا گ,,رد و غب,,ار

نشان می دهد؟

زندگی اجتماعی ما، گسترده تر از مردمی است که می شناسیم ی,,ا مالق,,ات می کنیم و شامل دوایر اجتماعی مختلفی مانند جامعه ما و خ,,انواده ماس,,ت ک,,ه ه,,ر

سطحی از آن، پر سطح دیگر اثر می گذارد. جامعه ما، با ارجحیت دادن به بعضی از ارزش های فرهنگی، در س,,طحی نس,,بتا وسیع، بر سالمت اعضایش اثر می گذارد. یکی از این ارزش ها، خ,,وب دانس,,تن

75

سالمتی و تناسب بدنی است. اغلب رسانه های گروهی- تلویزیون، مطبوع,,ات و غیره- این ارزش ها را با ارائه مث,,ال ه,,ایی مانن,,د توج,,ه داش,,تن ب,,ه رژیم غ,,ذاییمناس,,,ب و دوری جس,,,تن از م,,,واد مخ,,,در و نوش,,,ابه ه,,,ای الکلی منعکس می کنند. رسانه های گروهی در بهبود سالمت نقش مهمی دارند ولی در بعض,,ی از موارد، رفتارهای غیر بهداشتی را نیز تش,,ویق می کنن,,د. آی,,ا اف,,راد ب,,ر ارزش های اجتماعی گروهی، برنامه ه,,ای تلویزی,,ونی و فیلم ه,,ای س,,ینمایی، و تج,,ارت

موادی که برای سالمت مفیدند، تأثیر بگذاریم.

اجتماع ما شامل اف,,رادی اس,,ت ک,,ه نزدی,,ک ب,,ه یک,,دیگر زن,,دگی می کنن,,د، مانن,,د افرادی که در یک شهر یا یک کشور زندگی می کنند. رابطه ای که ب,,ا این م,,ردم داریم، اغلب مستقیم اس,,ت و ت,أثیر دو جانب,ه ای دارد. این ت,,أثیر را می ت,,وان در رفتارهایی مانند سیگار کشیدن و استفاده از رژیم غذایی پرچربی مشاهده ک,,رد. ب,,رای مث,,ال، س,,یگار کش,,یدن در نوجوان,,ان، در نتیج,,ه فش,,ار گ,,روه همس,,االن

(. در بعضی موارد، مشاهده نوجوانانی که به چنین رفتاری1984،, 2است)جسور مشغولند، آنان را تشویق به انجام دادن این کار می کند. آنان دوس,,ت دارن,,د ک,,ه محبوب واقع شوند یا خود را نسبت به سایر افراد در اجتماع، قوی نش,,ان دهن,,د. این مث,,ال ه,,ا، نش,,انه عناص,,ر انگیزش,,ی روش,,ن و قدرتمن,,دی اس,,ت ک,,ه م,,اهیت

اجتماعی دارند.

برای اغلب مردم، نزدیک ترین و بادوام ت,رین رواب,ط، در می,,ان اعض,ای خ,انواده اتفاق می افتد. امکان دارد این روابط، افراد غیرخانواده را هم که ف,رد در می,ان آنان زندگی می کند و نسبت به آن,,ان هم عواط,,ف ق,,وی مش,,ترکی دارد، ش,,امل ش,,,ود. در اوای,,,ل رش,,,د در ک,,,ودکی، خ,,,انواده ت,,,أثیر بس,,,یار مهمی ب,,,ر اف,,,راد

(. کودکان بسیاری از رفتارهای بهداشتی و1986،, 3دارد)سارافینو و آرمسترانگ اعتق,,ادات را زم,,انی می آموزن,,د ک,,ه پ,,در و مادرش,,ان الگ,,وی خ,,وبی در زمین,,ه رفتارهای بهداشتی، مانند استفاده از کمربند ایمنی، خ,,وردن غ,,ذاهای مناس,,ب و غیره باشند. آنان همچنین رفتارهای مناسب را زمانی که پدر و مادرش,,ان ب,,ه آن رفتارها عمل می کنند، یاد می گیرند. همان گونه ک,,ه بیش,,تر ذک,,ر ش,,د، ف,,رد می تواند یک واحد اجتماعی وسیع را تحت نفوذ قرار دهد. امکان دارد که خ,,انواده از خوردن بعضی از غذاها، مانند ماهی یا بعضی از سبزی ها، دوری کن,,د، ص,رفا ب,ه

این دلیل که یکی از بچه ها آنها را دوست ندارد.

نقش عوامل زیستی، روان شناختی و اجتماعی را در سالمت و بیماری می توان به وضوح دید. اما درک چگونگی تأثیر متقابل این عوامل بر س,,المت، آنگون,,ه ک,,ه در الگوی زیستی روانی اجتماعی مطرح شده، مشکل است. قسمت بع,,دی، ب,,ه

این تأثیر متقابل می پردازد.

بدن از دستگاه های فیزیولوژیکی بس,,یار پیچی,,ده ای تش,,کیل ش,,ده اس,,ت. ب,,رای مثال، بدن شامل اندام ها، استخوان ها و اعصابی است که آنها نیز از بافت ه,,ا،

76

سلول ها، مولوکل ها و اتم ها درست شده ان,,د. ک,,ارکرد م,,ؤثر، کارآم,,د و س,,الماین دستگاه ها به عملکرد و تعامل این اجزاء با یکدیگر بستگی دارد.

نقش عوامل روانی

درآغاز هنگامی که درباره نقش شیوه زن,,دگی و شخص,,یت در س,,المت و بیم,,اری بحث کردیم، توصیفی از رفتار و فراین,,دهای روانی ی,,ا ب,,ه عب,,ارت دیگ,,ر، عوام,,ل روان ش,,ناختی ارائ,,ه ک,,ردیم. رفت,,ار و فراین,,دهای روانی، مرک,ز توج,,ه علم روان

شناسی هستند که عبارتند از: شناخت ها، احساسات و انگیزه ها.

شناخت فعالیتی اس,ت روانی ش,امل دری,افت، ی,ادگیری، ب,ه ی,اد آوردن، تعب,یر و تفسیر، فکر کردن، باورها، و حل مشکل. عوامل شناختی، چگونه بر سالمت اثر می گذارند؟ برای مثال، امکان دارد شما اعتقاد داشته باشید که » زندگی ب,,دون چیزهایی که من از آنها لذت ببرم ارزشی ندارد«. چنانچه شما از کسیدن س,,یگار لذت می برید، آیا حاضرید برای کاهش خط,ر ابتال ب,ه س,رطان ی,ا ن,اراحتی ه,ای قلبی، آن را ترک کنید؟ شاید نه. اگر احساس ناراحتی و شکم درد داشته باش,,ید و به یاد آورید که در گذشته هم به چنین ناراحتی هایی دچار شده بودی,,د ک,,ه پس از یکی دو روز از میان رفته بود، آیا باز هم به فکر درم,,ان می افتادی,,د؟ ب,,از هم، شاید نه. این مث,,ال ه,,ا ص,,رفا در نمون,,ه از نقش ش,,ناخت ب,,ر س,,المت و بیم,,اری

است.

هیجان ها به احساسات ذهنی ما گفته می شوند که بر افکار، رفتار و فیزیولوژی م,,ا اث,,ر می گذارن,,د و از آنه,,ا اث,,ر می پذیرن,,د. بعض,,ی از هیج,,ان ه,,ا مثبت ی,,ا خوش,,ایندند، مانن,,د خوش,,حالی و دلبس,,تگی، و بعض,,ی دیگ,,ر منفی هس,,تند مانن,,د خشم، ترس و افسردگی. برای مثال، اشخاصی که هیجان های آنان نس,,بتا مثبت است، در مقایسه با آنانی که هیجان های نسبتا منفی دارند، کمتر مستعد بیماری اند و احتماال به میزان بیش,,تری از س,,المت خ,,ود م,,راقبت می کنن,,د و زودت,,ر، از بیم,,اری بهب,,ود می یابن,,د. درب,,اره نقش شخص,,یت و رابط,,ه آن ب,,ا بیم,,اری، بع,,دا مطالبی رائه خواهد شد. همچنین هیجان ها ممکن اس,,ت در تص,,میم گ,,یری ه,,ای مردم درباره درمان مهم باشند. مردمی که از پزشک و دندانپزشک ترس دارن,,د،

ممکن است که از بهره گرفتن از خدمات آنان منصرف شوند.

انگیزه، مفهومی است در تبیین چرایی رفتار مردم)چرا آنگونه رفت,,ار می کنن,,د(؛ اینکه چرا بعضی از فعالیت ها را ش,,روع، جهت آن ه,,ا را انتخ,,اب، و درب,,اره آنه,,ا پافشاری می کنند؟ شخصی ک,,ه انگ,,یزه خ,,وب ش,,دن و به,,تر ش,,د داش,,ته باش,,د، امکان دارد جهت رسیدن به هدف خود، یکی برنام,ه ورزش,ی را اتخ,,اب و ب,,ه آن عمل کند. در بعضی از مردم، خواسته کسانی که برایش,,ان مهمن,,د، ب,,اعث ایج,,اد انگیزه می شود. والی,دنی ک,ه ب,دین علت ک,ه بچ,ه هایش,ان از آن,ان می خواهن,دمواظب سالمت خود باشند، سیگار را ترک می کنند، مثالی در این باره هستند.

77

نقش عوامل اجتماعی

مردم در دنیایی اجتماعی زندگی می کنند، ما با گروه ها ی,,ا اف,,راد مختل,,ف- یکی آشنا، دوست یا اعضای خانواده خود- در ارتباطیم. به موازات تماس ب,,ا دیگ,,ران،

هم آنها بر ما اثر می گذارند و هم ما بر آنان اثر می گذاریم.

تأثیر استرس بر سالمت

در پژوهش,,ی، پژوهش,,گران ب,,ه تع,,دادی از اف,,راد، قط,,ره بی,,نی ح,,اوی وی,,روس س,,رماخوردگی و ب,,ه تع,,دادی محل,,ول دارونم,,ا دادن,,د. س,,پس این اف,,راد را ب,,رای

و1مشاهده نشانه های عفونت و س,,رماخوردگی قرنطین,,ه کردن,,د) ک,,وهن، ت,,یرل (. پیش از ریختن قطره بی,نی، م,یزان اس,,ترس اف,راد ب,ه وس,,یله1991اسمیت،

% افراد27% افراد پراسترس و 47پرسشنامه ارزیابی شد. از میان این افراد، کم استرس، به بیم,,اری س,,رماخوردگی مبتال ش,,دند. ش,,واهد دیگ,,ری نش,,ان داده است افرادی که در برابر استرس م,,یزان واکنش پ,,ذیری در آنه,,ا ب,,اال اس,,ت، در شرایط استرس زا بیشتر در معرض خطر عفونت های تنفسی ق,,رار دارن,,د. چ,,ه چیزی در استرس وجود دارد که موجب بیماری می شود؟ توالی اتفاقی استرس

( مسیری مستقیم، که نتیجه تغییراتی1و بیماری ممکن است به دو گونه باشد: ) ( مسیری غیر مس,,تقیم2است که استرس در فیزیولوژی بدن ایجاد می کند؛ یا )

که شامل تأثیر بر سالمت از طریق رفتار ف,,رد اس,,ت. اج,,ازه بدهی,,د اول درب,,ارهمسیر رفتاری سخن بگوییم.

استرس، رفتار و بیماری

استرس می تواند بر رفت,,ار ت,,أثیر بگ,,ذارد و رفت,,ار ن,,یز خ,,ود ممکن اس,,ت ب,,اعث (. ارتب,,اط می,,ان اس,,ترس و1994بیماری یا تشدید وضعیت بیم,,ار ش,,ود ) ب,,اوم،

بیماری را می توان در بسیاری موقعیت های اس,,ترس زا، از جمل,,ه هنگ,,ام طالق مشاهده کرد. در بسیاری از موارد، در طی یک س,,ال پس از ج,,دایی، وال,,دی ک,,ه سرپرستی کودک,,ان را برعه,,ده می گ,,یرد. نمی توان,,د مانن,,د گذش,,ته ب,,ه کودک,,ان رسیدگی کند. تغییرات رفت,,اری ناش,,ی از م,,وقعیت ه,,ای اس,,ترس زا، ش,,رایط را برای همه اعضای خانواده ناسالم می سازد، از جمله به صورت ایج,,اد بی نظمی در وعده های غذا و ساعت خواب، به ت,,أخیر افت,,ادن م,,راقبت ه,,ای بهداش,,تی، و

پیروی نکردن از دستورهای پزشک.

تحقیقات نشان داده است که در شرایط بس,,یار اس,,ترس زا، اف,,راد ب,,ه گون,,ه ای عمل می کنند که احتمال ابتال به بیماری یا آسیب دیدگی را در آنان اف,,زایش می دهد برای نمونه، مصرف سیگار، الک,,ل و قه,,وه در این اف,,راد بیش,,تر می ش,,ود. مص,,رف این م,,واد ب,,ا ایج,,اد بیم,,اری ه,,ای متع,,ددی ارتب,,اط دارد. اف,,زون ب,,راین، عواملی رفتاری، مانند مص,,رف الک,,ل ی,,ا بی احتی,,اطی، احتم,,اال در م,,یزان ب,,االی

78

تصادم در اف,,راد دچ,,ار اس,,ترس، نقش دارد. پ,,ژوهش ه,,ا نش,,ان داده اس,,ت ک,,ه کودکان و بزرگساالنی که بیش از اندازه استرس دارند، بیشتر احتم,,ال داراد ک,,ه به آسیب های ناشی از حوادث اتفاقی در منزل، هنگام ب,,ازی، مح,,ل ک,,ار، و حین

(.1984؛ کوئیک و کوئیک، 1986رانندگی دچار شوند) جنسون،

استرس، فیزیولوژی و بیماری

استرس در سیستم های فیزیکی ب,,دن تغی,,یرات ف,,راوانی ایج,,اد می کن,,د ک,,ه می توانند بر سالمت اثر بگذارند. به هنگام استرس، ارتباط روش,نی می,ان بیم,اری و میزان واکنش پذیری سیستم ایمنی، قلبی عروقی و غدد درون ری,,ز یافت,,ه ش,,ده

است.

( ارتب,,,اط می,,,ان اس,,,ترس و1995،1988اس,,,تفان م,,,انوک و همک,,,اراننش) آترواسکلروزیس را در آزمایش با میمون ها نشان دادن,,د. در تحقیقی، بعض,,ی از میمون ها، به تناوب به گروه های مختلف منتقل می ش,,دند، یع,,نی در ش,,رایطی قرار می گرفتند که مستلزم سازگاری با عوامل استرس زای اجتم,,اعی و روانی برای کسب سلطه اجتماعی بود، و میمون های دیگر در گروه ه,,ای ث,,ابت، ب,,اقی می ماندند. قطع نظر از میزان کلسترول غذا، )کم یا زیاد( در میم,,ون ه,,ایی ک,,ه در ش,,رایط اس,,ترس زا ق,,رار داش,,تند، آترواس,,کلروزیس بیش,,تری ایج,,اد ش,,د ت,,ا میمون های تحت استرس کم. احتماال ت,أثیر اس,ترس برانس,ان ه,ا ن,یز ب,ه همین صورت است. پژوهش ها نشان داده است افرادی که به استرس شدید و مزمن دچارند، بیشتر احتمال دارد به آترواسکلروزیس مبتال شوند. پژوهش ها همچ,,نین حاکی است که افرادی که حمایت اجتماعی بسیاری برخوردارن,,د، در مقایس,,ه ب,,ا افراد بهره مند از حمایت کمتر، واکنش کمتری به لحاظ غ,,دد درون ری,,ز از خ,,ودنش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ان

می دهند.

واکنش پذیری سیستم ایمنی و بیماری

ترشح کاتکوالمین ها و کورتیکواستروئیدها هنگام ب,,رانگیختگی از راه دیگ,,ری ن,,یز بر سالمت اثر می گذارد: بعضی از این هورمون ها در کار سیستم ایم,,نی اختالل ایجاد می کنند. برای مثال، اف,,زایش کورت,,یزول و اپی نف,,رین ب,,ا ک,,اهش فع,,الیت

بر ض,,د آن,,تی ژن ه,,ا ارتب,,اط دارد. ب,,ه نظ,,ر می رس,,د ک,,اهشB و Tسلول های فعالیت لنفوسیت در ایجاد و پیشرفت بیماری ه,ای عف,ونی گون,,اگون و س,,رطان

و همک,,اران، زن,,انی را ک,,ه6(. س,,اندرالوی1995مهم باش,,د) کیک,,الت، گالس,,ر، سرطان پس,,تان داش,,تند م,,ورد بررس,,ی ق,,رار دادن,,د و دریافتن,,د در بیم,,ارانی ک,,ه

79

کشنده زیاد بود، گس,,ترش س,,رطان ب,,ه ب,,افت ه,,ایTمیزان فعالیت سلول های اطراف، کمتر بود.

فراین,,دهای دس,,تگاه ایم,,نی، همچ,,نین ب,,دن را در براب,,ر م,,واد س,,رطان زا، مانن,,د ، قطران تنباکو، و پنبه نسوز محافظت می کنند. مواد سرطان زا میXپرتوهای سلول ها آسیب برسانند و آنها ن,,یز ب,,ه س,,لول ه,,ای جهش یافت,,ه DNAتوانند به

تبدیل می شوند و گسترش می یابند. خوشبختانه تماس مردم ب,,ا م,,واد س,,رطان احتم,,اال ب,,هDNAزا، به میزانی اندک و به مدتی کوت,,اه اس,,ت و بیش,,تر تغی,,یرات

(. زمانی ک,,ه س,,لول ه,,ای جهش1985سرطان نمی انجامند)گالسر و همکاران، یافت,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه ایج,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اد

، به آنها حمله می کند.Tمی شوند، دستگاه ایمنی، به وسیله سلول های کشنده در حقیقت، بدن پیش از جهش یافتن سلول ها، زم,,انی ک,,ه م,,واد ش,,یمیایی وارد بدن می شوند، به دفاع از خود می پردازد و به وسیله آنزیم ها، مواد سرطان زا

آسیب دی,,ده را ت,,رمیم می کن,,د. تحقیق,,ات نش,,ان دادهDNAرا از بین می برد یا می DNAاست که استرس زیاد، م,,وجب ک,,اهش تولی,,د این آن,,زیم ه,,ا و ت,,رمیم

؛ کیک,,الت-1986؛ کیک,,الت- گالس,,ر و گالس,,ر، 1985ش,,ود)گالس,,ر و همک,,اران، (.1985گالسر و همکاران،

ایمنی شناسی عصبی روانی

همان گونه که در این فصل و فصل های پیشین مش,,اهده ک,,ردیم، سیس,,تم ه,,ای زیستی و روانی به هم بستگی دارند- تغییرات ایجاد شده در ی,,ک سیس,,تم، اغلب بر دیگر سیستم ها اثر می گذارد. تشخیص این مسئله و ارتباط آن ب,,ا بیم,,اری و سالمت، پژوهشگران را بر آن داشت ت,,ا رش,,ته جدی,,دی ب,,ه ن,,ام ایم,,نی شناس,,ی عصبی روانی ایجاد کنند.در این رشته، ارتباطات میان فرایندهای روانی اجتماعی و فعالیت سیستم های اعصاب، غدد درون ری,,ز و ایم,,نی بررس,,ی می ش,,ود. این سیستم ها با هم یک حلقه پس,,خوراند را تش,,کیل می دهن,,د: سیس,,تم ه,,ای غ,,دد درون ریز و اعصاب، پیام های شیمیایی را از طریق هدایت کننده ه,ای عص,بی و هورمون ها که موجب افزایش ی,,ا ک,اهش ک,ارکرد ایم,,نی می ش,,ود، ارس,,ال می

تولی,,د می کنن,,دACTHدارند و سلول های سیستم ایمنی، موادی شیمیایی مانند که اطالعات را به مغز می رسانند. مغز مانند مرکز فرم,,ان عم,,ل می کن,,د و در کار سیستم ایمنی، تعادل به وجود می آورد، زیرا فعالیت کم سیستم ایمنی، فرد را مستعد ابتال به عف,,ونت می س,,ازد و فع,,الیت بیش از ان,,دازه آن، ممکن اس,,ت

موجب بیماری های خود ایمن شود.

هیجان ها و کارکرد سیستم ایمنی

80

هیجان های مردم- چه مثبت و چه منفی- نقش حیاتی در تعامل ک,ارکرد سیس,تم ایم,,نی ب,,ازی می کنن,,د. پژوهش,,ی نش,,ان داده اس,,ت ک,,ه ب,,دبینی، افس,,ردگی و استرس ناشی از رخ,دادهای کوچ,ک و ب,,زرگ، ب,,ا اختالل سیس,,تم ایم,,نی ارتب,,اط دارند. برای مثال، پژوهشی نشان داد کارکرد سیس,تم ایم,نی همس,ران بیم,اران مبتال به آلزایمر، پایین تر بود و طی یک سال، آنها بیشتر از گ,,روه ش,,اهد م,,ریض

(. ام,,ا هیج,,ان ه,,ای مثبت می توان,,د1991ش,,دند)کیک,,الت- گالس,,ر و همک,,اران، ( و1994موجب تقویت دستگاه ایمنی ش,,ود. در پژوهش,,ی توس,,ط آرتوراس,,تون)

همکاران، از مردان بزرگسال خواس,ته ش,,د وق,ایع مثبت و منفی زن,,دگی روزان,ه خود را ثبت کنند و هر روز، نمونه بزاق دهانشان برای بررسی میزان آن,,تی ب,,ادی گرفته می شود. رخ,,دادهای منفی م,,وجب ک,,اهش آن,,تی ب,,ادی در هم,,ان روز می

شد، اما رخدادهای مثبت، سبب افزایش آنتی بادی تا دو روز بعد می شدند.

بعضی رخدادهای استرس زا با یک بحران آغ,,از می ش,,ود ام,ا پیام,دهای هیج,انی آن، برای مدتی به سرکوب فراین,,دهای ایم,,نی ادام,,ه می ده,,د. این موض,,وع، در پژوهش طولی فرایند پیر شدن سالمندان س,,الم نش,,ان داده ش,,د. از س,,المندان خواستند همین که بحرانی شدید، مانند تشخیص بیم,,اری ج,,دی، ف,,وق همس,,ر ی,,ا فرزند، در زندگیشان بروز کرد، با پژوهشگران تماس بگیرند. پ,,انزده نف,,ر از این سالمندان با بحران روبه رو شدند. یک ماه پس از بحران و سپس چن,,د م,,اه بع,,د از آن، پژوهشگران میزان لنفوسیت و کورتیزول خون، رژیم غذایی اخیر، وزن و استرس روانی این افراد را اندازه گرفتند. به دلیل طوالنی بودن، پژوهش، برای مقایسه از اطالعات مشابه پیش از بحران استفاده شد. تحلیل داده ها نشان داد که پس از بحران، میزان لنفوسیت، کالری مصرفی و وزن بدن، کاهش و م,یزان کورت,,یزول و اس,,ترس روانی اف,,زایش ی,,افت، ام,,ا چن,,د م,,اه پس از بح,,ران، این میزان ها به حالت پیش از بحران بازگشت. زمانی که افراد به رخدادهای ج,,زئی واکنش نشان می دهند، مانند حل مس,,ئله ریاض,,ی در م,,دتی کوت,,اه، تغی,,یرات در تعداد و فعالیت سلول های ایمنی برای مدت کوتاهی- چند دقیقه یا چند س,,اعت- ادامه پیدا می کنند. میزان تغییرات، بسته ب,,ه ش,,دت و م,,دت و ن,,وع رخ,,داد- بین فردی، غیر اجتماعی فرق می کند. رخدادهای تکان دهنده، طوالنی مدت و می,,ان فردی، باعث ایجاد تغییرات بسیاری در دس,,تگاه ایم,,نی می ش,,ود. البت,,ه، واکنش پذیری دستگاه ایمنی در افراد مختلف متفاوت است؛ ام,,ا م,,یزان واکنش پ,,ذیری فرد نسبت به رخداد، در فاصله چند هفته یکسان است. بنابراین، واکنش فرد ب,,ه

یک رخداد استرس زا، در طول زمان به نسبت ثابت است.

عوامل تعدیل کننده روانی اجتماعی در واکنش پذیری دستگاه ایمنی

81

همانگونه که پیشتر مشاهده کردیم، عوام,,ل روانی اجتم,,اعی می توانن,,د م,,وجب تعدیل استرس شوند که افراد احساس می کنند. این عوامل، ب,,ر پاس,,خ دس,,تگاه ایمنی نیز مؤثرند. برای نمونه، تحقیقات نشان داده است اف,,رادی ک,ه ب,ه هنگ,,ام دچ,,ار ش,,دن ب,,ه اس,,ترس ش,,دید و ط,,والنی م,,دت، از نظ,,ام حم,,ایت اجتم,,اعی قدرتمندی برخوردارند، دستگاه ایمنی قویتری دارند. ضعف دس,,تگاه ایم,,نی آن,,ان از کسانی که از حمایت کمتری بهره می برن,,د، کم,,تر اس,,ت. تحقیق,,ات همچ,,نین نشان داده است که ورزش های آئروبیک و استراتژی های ک,,اهش اس,,ترس، میتوانند کارکرد دستگاه ایمنی افراد مبتال به ایدز را تقویت کنند)آنتونی و همکاران،

1990.)

یکی از راه های روانی اجتم,,اعی تع,,دیل اس,,ترس، تش,,ریح احساس,,ات در م,,ورد رخداد استرس زاست که امکان دارد باعث تغی,,یر ارزی,,ابی از اس,,ترس ش,,ود. در یک تحقیق، با استفاده از این روش، تأثیر بیان احساسات ب,,ر م,,یزان آن,,تی ب,,ادی

می5 ک,,ه ب,,اعث بیم,,اری منونوکلئ,,وزیس4های خون بر ضد ویروس اپس,,تاین-ب,,ار (. در پژوهش,,ی،1994شود، مورد بررس,,ی ق,,رار گ,,رفت)اس,,ترلینگ و همک,,اران،

20دانشجویان به سه گروه تقسیم شدند که هفته ای سه بار و هر بار ب,,ه م,,دت دقیقه تشکیل جلسه می دادند. گروه اول به صورت ش,,فاهی درب,,اره رخ,,دادهای استرس زای زندگیشان توض,یح می دادن,,د، گ,روه دوم هم,,ان ک,ار را ب,ه ص,ورت کتبی ب,,ه انج,,ام می رس,,اندند، و گ,,روه س,,وم در م,,ورد موض,,وعی)بی ارتب,,اط ب,,ا استرس( به صورت کتبی توضیح می دادند. دانش,,جویان ه,,ر س,,ه گ,,روه، پیش از آغاز پژوهش، سطح کن,,ترل ایم,,نی مش,,ابهی در براب,,ر این وی,,روس داش,,تند. ام,,ا بررسی نمونه های خونی که یک هفته پس از آخرین جلسه گرفته شد، نشان داد که بهبود کنترل ایمنی در گروه اول بس,یار چش,م گ,یر، و در گ,روه دوم متوس,ط بود و در گروه سوم، کمی کاهش یافته بود. پژوهش های دیگر نشان داده اس,,ت که تشریح احساسات در مورد رخدادهای استرس زا، در تق,,ویت دس,,تگاه ایم,,نی اف,,,رادی ک,,,ه بس,,,یار متخاص,,,مند، م,,,ؤثرتر از اف,,,راد غ,,,یر متخاص,,,م ب,,,وده

(.1996 و همکاران،6است)کریستنسن

شیوه زندگی و کارکرد ایمنی

آیا شیوه زندگی مردم ب,,ر ک,,ارکرد دس,,تگاه ایم,,نی آن,,ان اث,,ر می گ,,ذارد؟ بعض,,ی شواهد نشان دهنده چنین رابطه ای است. عملکرد دستگاه ایم,,نی ب,,دن کس,,انی که به طور کلی شیوه زن,,دگی س,,المی دارن,,د- ش,,امل ورزش ک,,ردن، ب,,ه ان,,دازه خوابیدن، متعادل غذا خوردن و سیگار نکش,,یدن- قوی,,تر اس,,ت)کوزاک,,ا، کون,,دو و

(. سایر پژوهش ه,,ا نش,,ان داده اس,,ت ک,,ه ب,,د خوابی,,دن، ک,,ار1992،,, 1موریموتو

82

دستگاه ایم,,نی ب,,دن را در روز بع,,د مخت,,ل می س,,ازد. و اف,,رادی ک,,ه س,,یگار میکشند بیشتر مستعد ابتال به سرماخوردگی هستند.

شرطی شدن کارکرد دستگاه ایمنی

تحقیقات درباره ایمنی شناسی عصبی روانی ب,,ا حیوان,,ات نش,,ان داده اس,,ت ک,,ه تأثیر فرایندهای روان شناختی بر کار دس,,تگاه ایم,,نی ب,,دن، مح,,دود ب,,ه اس,,ترس نیست. بلک,,ه اثرگ,,ذاری آن، بس,,یار وس,,یع ت,,ر و ش,,ایع ت,,ر اس,,ت. راب,,رت آدل,,ر و

( در پژوهش هایی نش,,ان داده ان,,د ک,,ه س,,رکوب1975 و 1985نیکوالس کوهن) دستگاه ایمنی ممکن است شرطی بشود. آنان در ابتدا می خواس,,تند بدانن,,د ک,,ه حیوان,ات چگون,ه می آموزن,د بعض,,ی طعم ه,,ا را دوس,,ت نداش,,ته باش,,ند. در این آزمایش، به موش ها آب با طعم ساکارین داده شد)ک,,ه آن را دوس,,ت داش,,تند(، سپس به آنها دارویی تزریق شد که در صورت خوردن آب ساکارین دار، ب,,ه آنه,,ا حالت تهوع دست می داد. برای بررسی این مسئله که آیا دوست نداشتن طعم، به شدت آن بستگی دارد با نه، برای بعضی از موش ها طعم س,,اکارین ق,,وی ت,,ر بود. در طول چند هفته بعد، دیگر از دارو استفاده نشد، اما به آنه,,ا هن,,وز هم آب با طعم ساکارین داده می شد.طی این مدت، تعدادی از موش ها م,,ریض ش,,دند و مردند- و این ها موش هایی بودند که در موقع شرطی شدن، بیشترین مق,,دار

ساکاراین را خورده بودند.

مرگ موش ها با سرکوب دستگاه ایم,,نی ب,,دن چ,,ه رابط,,ه ای دارد؟ از آنج,,ا ک,,ه داروی تزریق شده، به طور موقت باعث سرکوب کار دس,,تگاه ایم,,نی می ش,,د، ایدر و کوهن اظهار داشتند که آب ساکارین دار به عنوان محرکی شرطی ش,,ده، توانایی مبارزه با عف,,ونت را در م,,وش ه,,ا س,,رکوب می ک,,رده اس,,ت. تحقیق,,ات بعدی این پژوهشگران و دیگران این فرضیه را تأیید کرد و نشان داد که ش,,رطی

(. اگرچه این1985شدن می تواند در فرایندهای ایمنی اثر بگذارد)آدلر و کوهن، نوع شرطی شدن موجب اختالل دستگاه ایمنی به طور متوسط می شود، ت,,أثیر آن واضح است. افزون براین، تأثیر شرطی شدن، در بیم,,اران مبتال ب,,ه س,,رطان

که مورد شیمی درمانی قرار می گرفتند نیز مشاهده شده است.

ایمنی شناسی عصبی روانی رشته ای جدید و جالب توجه اس,,ت و پژوهش,,گران ارتباطات خیره کننده ای میان فرایندهای زیستی و روانی اجتم,,اعی یافت,,ه ان,,د و راه های کاربرد این دانش را بررسی می کنند. نشان دادن,,د ک,,ه س,,رکوب ایم,,نی شرطی شده، در درمان بیماری های خود ایمنی که در آن ها، دستگاه ایم,,نی ب,,ه

قسمت هایی از بدن خود فرد حمله می کند، ممکن است مؤثر باشد.

83

اختالالت روانی فیزیولوژیکی

واژه روان تنی تاریخچه ای طوالنی دارد و به نشانه های بیماری یا بیماری ه,,ایی گفته می شود که وسیله عوامل روان شناختی، به ویژه اس,,ترس ه,,ای ع,,اطفی، ایجاد یا تشدید می شوند. اگرچه این واژه را هنوز هم متخصصان و مردم به ک,ار می برند، در مفهوم آن تغییراتی ایجاد شده و ام,,روز ن,,ام جدی,,دی گرفت,,ه اس,,ت.

به نشانه های جسمی و بیم,,اری ه,,ایی گفت,,ه3واژه اختالالت روانی فیزیولوژیکی می شود که در نتیجه تأثیر متقابل فرایندهای روانی اجتماعی و فیزیولوژیکی ب,,ه وج,,ود می آین,,د. در این تعری,,ف، ب,,ه گون,,ه ای آش,,کار، از دی,,دی روانی اجتم,,اعی زیستی استفاده شده است. اکنون به تشریح بعضی از بیماری هایی می پردازیم

که از قدیم جزو بیماری های روان تنی طبقه بندی شده بودند.

بیماری های دستگاه گوارش

بیم,,اری ه,,ایی هس,,تند ک,,ه ب,,اعث ایج,,اد زخم در،زخمه,,ا و بیم,,اری الته,,اب روده دستگاه گوارش و در نتیجه درد و خون ریزی می شوند. زخم ها در مع,,ده، اث,,نی عشر یا قسمت باالیی روده کوچک پدید می آیند. بیماری التهاب روده که ش,,امل اختالالتی مانن,,د ک,,ولیت اس,,ت. ممکن اس,,ت هم در روده ب,,زرگ و هم در روده کوچک ایجاد شود. اگرچه این بیماری ها معموال در بزرگساالن ایج,,اد می ش,,وند، در کودکان و نوجوانان نیز امکان بروز دارند. نشانگان روده تحریک پذیر، بیماریگوارشی دیگری است که باعث درد در ناحیه شکم، اسهال و یبوست می شود.

پژوهشگران، به طور کلی، بر این باورند که دلیل پدید آمدن اکثر زخم ها، ترشح بیش از اندازه مایعات اسیدی در دستگاه گوارش است که به طور مزمن ب,,اعث خورده شدن دیواره معده وارث,,نی عش,,ر می ش,,ود ک,,ه براث,,ر عف,,ونت باکتری,,ایی

(. اما به نظر می رسد استرس ن,,یز در1990ضعیف شده است،)رودز و فالنزر، این میان نقشی داشته باشد. در یک پژوهش موردی، بیم,اری ب,,ه ن,,ام ت,,ام م,,ورد

سالگی، ضمن یک عمل ج,راحی، از مع,ده او9بررسی قرار گرفت. جراحان در راهی به خارج بدنش بازکرده بودند. این راهی بود کهتام ب,,رای رس,,اندن غ,,ذا ب,,ه ب,,دنش از آن، س,,ود می ب,,رد و پژوهش,,گران از آن داخ,,ل مع,,ده را مش,,اهده می کردند. زمانی که تام، در شرایط استرس زا، احساس اضطراب یا خصومت می کرد، ترشح اسید معده او به گونه ای چش,,م گ,,یر اف,,زایش می ی,,افت. وق,,تی ب,,ه مدت چند هفت,,ه تحت تنش ه,ای روحی ق,,رار می گ,,رفت، دی,,واره مع,,ده اش ب,,ه

ماه,ه ک,ه ب,ه ط,,ور م,وقت راهی از مع,ده15وضوح قرنز می شد. در یک بیمار اش به خارج باز شده بود، موارد مشابهی مشاهده شد. بیش,,ترین م,,یزان ترش,,ح

(.1956، 11 و سگال10اسید، هنگام عصبانیت در او روی می داد)انگل، رایکزمن

84

علل جسمی بیماری التهاب روده و نشانگان روده تحری,,ک پ,,ذیر، هن,,وز مش,,خص نیستند. بعضی پژوهش ها نشان داده است که استرس، در ع,ود این بیم,اری ه,,ا

،1تأثیر دارد، ولی بعض,,ی از تحقیق,ات چ,نین ش,,واهدی را نیافت,ه اس,ت)دراس,من (. نقش1994؛ س,,,اس، وان و بلنچ,,,ارد، 1990(؛ ش,,,وارتز و بلنچ,,,ارد، 1994

استرس در این بیماری های گوارشی هنوز مشخص نشده است.

آسم

آسم یک اختالل تنفسی است که در آن التهاب، اسپاسم و خل,ط، ب,اعث مس,دود شدن نایژه ها می شود و تنفس را سخت می کند. این بیماری، در کودکان بیش

درص,,د از5 ت,,ا 3از بزرگساالن و در پسر ها بیش از دخترها دیده می ش,,ود. بین 4، ماللی 3؛ جرگن1990،, 2؛ باسALA، 1994مردم آمریکا به این بیماری دچارند)

(. حمالت آس,,م در نتیج,,ه ترکی,,بی از س,,ه عام,,ل روی می ده,,د:1988و اوان,,ز، آل,,,رژی، عف,,,ونت تنفس,,,ی و ب,,,رانگیختگی زیس,,,تی روانی اجتم,,,اعی مانن,,,د

(. در اکثر موارد، عام,,ل حمل,,ه، جس,می اس,,ت، ام,,ا بعض,ی1990استرس)باس،اوقات ممکن است در اساس، جسمی اجتماعی باشد.

مشاهدات متخصصانی که با کودکان بستری در بیمارستان کار کرده اند، حک,ایت از نقش عوامل روانی اجتماعی در آسم دارد. تقریبا در ی,,ک س,,وم کودک,,ان، پس از پذیرش در بیمارستان، کاهش نشانه ه,,ای بیم,,اری مش,,اهده می ش,,د، اگرچ,,ه داروهای آنان تغییری نکرده بود. زمانی که آن,,ان ب,,ه م,,نزل ب,,ازمی گش,,تند، عالیم دوباره ظاهر می شدند. آیا کودکان به بعضی م,,واد م,,نزل حساس,,یت داش,,تند ی,,ا آنکه عوامل دیگری در کار بودند؟ برای پاسخ ب,,ه این پرس,,ش، تحقیقی در م,,ورد کودکانی که به خ,اک خان,ه حساس,یت دش,,تند ط,,راحی ش,د پژوهش,گران، ب,دون اطالع کودکان، از منزل هر یک مقداری خاک جمع آوری کردند و آن را در فضای ات,,اق ک,,ودک مزب,,ور پراکندن,,د. هیچ ی,,ک از کودک,,ان پس از تم,,اس ب,,ا خ,,اک خان,,ه هایشان، مشکل تنفسی پیدا نکردند. بنابراین، س,,اید عوام,,ل روانی اجتم,,اعی در این مسئله دخیل باشند. نتایج پژوهش های دیگر نش,,ان داده اس,,ت ک,,ه اس,,ترس

؛ میل,,ر و وود،1993می تواند باعث شروع حمالت آسم شود) ب,,رانتلی و ج,,ونز، (.1995، 8؛ سارافینو و گلدفدر1994

سردردهای مزمن

85

بعضی از مردم به سردردهای مزمن شدید دچارند. اگ,,ر چ,,ه س,,ردردهای م,,زمن انواع بسیاری دارد، دو مورد از شایع ترین آنها، میگرن و س,,ردرد تنش,,ی هس,,تند. نوع تنشی براثر انقباض دایم ماهیچه های گردن و سر ک,,ه واکنش,,ی معم,,ولی دربراب,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ر اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ترس اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت، ایج,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اد می شود و دردی است خفی,,ف و دائمی؛ گ,,ویی ن,,واری ب,,ه ط,,ور محکم دور س,,ر بسته شده باشد. سردرد تنشی مزمن معموال هفته ای دوبار ی,,ا بیش,,تر پیش میآی,,د و ه,,ر ب,,ار ممکن اس,,ت س,,اعت ه,,ا، روزه,,ا ی,,ا هفت,,ه ه,,ا ادام,,ه یاب,,د)دالزیو

12،1994.)

سردرد میگرنی براثر اتس,اع رگ ه,,ای محص,,ور کنن,,ده مغ,ز ایج,,اد می ش,,ود درد اغلب شدید است و از ی,,ک ط,,رف س,,ر، در ن,,زدیکی ش,,قیقه ش,,روع می ش,,ود و ساعت ها یا در بعضی م,,وارد، روزه,,ا ادام,,ه می یاب,,د. یکی از ان,,واع س,,ردردهای میگرنی با پیش درآمدهایی که از شروع سردرد خبر می دهند، همراه است. این پیش درآمدها معموال شامل پدیده هایی حسی است، مانند دیدن خطوط یا ب,,رق در گستره دید. احساس سرگیجه، تهوع و استفراغ نیز ممکن است ب,,ه دنب,,ال آن بیاید. میگرن مزمن با عالئم ناتوان کننده دوره ای، تقریبا ماهی یک بار، مشخص

(.1994، 2؛ استوارت، شختر و لیپتن1994می شود)دالزیو،

اکثر بزرگساالن و کودکان، دست کم هر از چندگاهی، دچار س,,ردرد می ش,,وند و سردردهای نوع تنشی، بیش,,تر ش,,ایع اس,,تمیزان ش,,یوع میگ,,رن در فرهن,,گ ه,,ای

% است و در زنان بس,,یار10گوناگون متفاوت است، ولی به طور کلی در حدود شایع تر از مردان است و از کودکی تا میانسالی، میزان شیوع با باال رفتن س,,ن،

(.1991افزایش و از آن پس، کاهش می یاب,,د)اس,,توارت، ش,,ختر و راسموس,,ن، بسیاری از کودکان، در دوران پیش دبستانی به نخس,,تین س,,ردرد خ,,ود دچ,,ار می

س,,اله هم مش,,اهده ش,,ده6شوند. سردردهای مزمن، حتی در پسران و دختران (. 1986است)آندراسیک، بلیک و مک کارن،

چ,,ه چ,,یز ب,,اعث آغ,,از س,,ردرد می ش,,ود؟ س,,ردرد اغلب براث,,ر تغی,,یر آب و ه,,وا، نخ,,وردن یکی از وع,,ده ه,,ای غ,,ذا، ق,,رار گ,,رفتن در مع,,رض آفت,,اب، ب,,دخوابی و مصرف بعضی مواد مانند مشروبات الکلی یا شکالت شروع می شود. تحقیق,,ات همچنین نشان داده است که عوامل استرس زا، به وی,,ژه مش,,کالت روزم,,ره، از شایع ترین عوامل شروع کننده سردردهای میگرنی و تنش,,ی اس,,ت. ام,,ا بعض,,ی بیمارانی که ب,,ه س,,ردردهای م,,زمن مبتال هس,,تند زم,,انی ک,,ه تحت اس,,ترس زی,,اد نیستند، مورد حمله میگرنی قرار می گیرن,,د و بعض,,ی در ح,,الت اس,,ترس، دچ,,ار سردرد نمی شوند. به نظ,,ر می رس,,د ک,ه اس,,ترس یکی از عوام,,ل ایج,,اد کنن,,ده

سردرد باشد؛ اما طبیعت علل دیگر هنوز ناشناخته است.

86

سایر اختالالت

اختالالت روانی فیزیولوژیکی دیگری نیز وجود دارد که استرس در ایجاد یا تشدید آنها م,,ؤثر اس,,ت. یکی از این اختالالت، آرت,,ریت روماتوئی,,د )الته,,اب روماتیس,,می مفصل( است؛ بیم,,اری م,,زمن و دردن,,اکی ک,,ه در مفاص,,ل کوچ,,ک مانن,,د دس,,ت، التهاب و سفتی ایجاد می کند. در حدود یک درص,,د از ک,,ل جمعیت }آمریک,,ا{ ب,,ه این بیماری دچارند و قربانیان آن را بیشتر زن,ان تش,کیل می دهن,د. اختالل دیگ,ر

است که میلیون ها زن به آن مبتال هستند و ممکن است با تهوع،2قاعدگی دردنا سرگیجه یا سردرد هم,راه باش,د س,,ومین مش,کل مرتب,,ط ب,ا اس,,ترس، اختالالتی پوستی مانند کهیر، اگزما و پسوریازیس است که در آنها پوست جوش می زن,,د، خش,,ک ی,,ا پوس,,ته پوس,,ته می ش,,ود، ی,,ا ت,,رک می خ,,ورد. در بس,,یاری از م,,وارد،

(.1985حساسیت های خاصی در ایجاد این مشکالت مؤثرند)برگ و اینگال،

اگرچه شواهد موجود، ت,أثیر عوام,ل روانی اجتم,اعی و زیس,تی را در ه,ر ی,ک از اختالالت روانی زیستی نشان می دهد، شواهد هنوز ناقص است و ط,,بیعت ت,,أثیر

متقابل این عوامل، تاکنون روشن نیست.

فشار خون باال

فشار خون باال عام,,ل خط,,رزای عم,,ده ای در بیم,,اری ای ع,,روق کرون,,ر، س,,کته مغزی، و بیماری ه,,ای کلی,,وی اس,,ت. در ای,,االت متح,,ده در ح,,دود ی,,ک چه,,ارم از

(90 روی 140جمعیت بزرگساالن به بیماری فشار خون باال )فشار خ,,ون ب,,االی 40مبتال هس,,تند. م,یزان ش,,یوع فش,,ارخون ب,,اال در بزرگس,,الی، ب,ه وی,,ژه پس از

87

سالگی، افزایش می یابد. خوشبختانه، درصد آمریک,,ایی ه,,ای بزرگس,,ال مبتال ب,,ه فشار خون باال در نتیجه اختالالت سیستم ها یا اعضای مختلف ب,,دن، مانن,,د کلی,,ه ها یا سیستم غدد درون ریز، ایجاد می شوند یا نسبت ب,,ه این بیم,,اری ه,,ا ثانوی,,ه هستند. فشارخون باالی ثانویه، معموال با ت,,دابیر پزش,,کی درم,,ان می ش,,ود. ام,,ا

% آنها(، اولیه هستند، بدین معنا که ساز و90اکثر موارد فشار خون باال)بیش از کارهایی ایجاد کننده آنها، شناخته شده نیستند. شاید گفتن مطلب ب,,اال ت,,ا ان,,دازه ای گمراه کننده باشد. در مورد فشار خون باالی اولیه، پزش,,کان ق,,ادر ب,,ه تع,,یین هیچ گونه علل زیستی پزشکی، مانند عفونت ی,,ا آس,,یب عض,,وی، نب,,وده ان,,د. ام,,ا

، AHAعوامل خطرزای بسیاری با ایج,اد فش,ار خ,ون ب,اال ارتب,اط دارن,د) ؛1994 (.این عوامل عبارتند از:1982شاپیرو و گلدستاین،

فربهی-مواد موجود در رژیم غذایی، مانند نمک، چربی ها و کلسترول-مصرف بیش از حد مشروبات الکلی-عدم تحرک جسمی-سابقه خانوادگی فشار خون باال-عوامل روانی اجتماعی-

عوامل روانی اجتم,,اعی ک,,ه بیش,,ترین توج,,ه را ب,,ه خ,,ود جلب ک,,رده، عبارتن,,د از اس,,ترس و رفتاره,,ای هیج,,انی مانن,,د عص,,بانیت و خص,,ومت. یکی از یافت,,ه ه,,ای تحقیقات نشان داده است اض,طراب ناش,,ی از آزم,ایش فش,ار خ,ون، می توان,د

و1موجب اف,,زایش فش,,ار خ,,ون و در نتیج,,ه تش,,خیص اش,,تباه ش,,ود)م,,گ گ,,ردی(.1990، 2هیگینز

استرس، هیجان ها و فشارخون باال

ش,,غل اف,,راد ممکن اس,,ت منبعی ب,,رای ایج,,اد اس,,ترس و در نتیج,,ه ت,,أثیر ب,,ر فشارخون باشد. افرادی که در برج کنترل فرودگاه ه,,ا ک,,ار می کنن,,د ش,,غلی پ,,ر

( پرونده پزشکی هزاران م,,رد را1973استرس دارند. سیدنی کاب و رابرت رز) که درجه دار نیروی هوایی یا کنترل کننده ترافیک هوایی بودن,,د، بررس,,ی کردن,,د. دارندگان این مشاغل، برای تمدید گواهی کار، باید هر سال مورد معاینه جسمی قرار بگیرند. پرونده ها براساس گروه های س,,نی مختل,,ف بررس,,ی ش,,دند، زی,,را فشارخون، با سن، افزایش می یابد. مقایسه هر گروه سنی نشان داد که میزان شیوع فشار خون باال در میان افراد کنترل کنن,,ده ترافی,,ک ه,,وایی، چن,,دین براب,,ر درجه داران نیروی هوایی بود. پژوهشگران همچنین پرونده پزشکی افراد کن,,ترل

88

کننده ترافیک هوایی را براساس میزان استرس ناشی از سنگینی ترافیک هواییدر محل کار آنها، با هم مقایسه کردند.

استرس همچنین ب,,ا محی,,ط اجتم,,اعی اف,,راد، مانن,,د ازدح,,ام جمعیت و خش,,ونت، ارتباط دارد. تحقیقات روی حیوانات نشان داده است ک,,ه زن,,دگی در محیطی پ,,ر

و همک,,اران،3ازدحام و خشن ب,اعث فش,,ار خ,,ون ب,,االی م,,زمن می ش,,ود)ه,,نری (. در پژوهشی، واکنش پ,,ذیری قل,,بی ع,,روقی اف,,رادی ک,,ه در محل,,ه ه,,ای1993

پرازدحام و کم ازدحام زندگی می کردند با هم مقایسه شد)فلمینگ و همک,,اران، (. این افراد از نظر بعضی ویژگی های مهم مانند سن، جنس,,یت و درآم,,د،1987

همانند بودند. به هنگام انجام دادن یک کار ذهنی استرس زا، افزایش فشار خون و ضربان قلب در ساکنان محله ه,,ای پرازدح,,ام، بیش از اف,,راد س,,اکن در محل,,ه های کم ازدحام بود. یافته های تحقیقات دیگری نشان داده است واکنش پ,,ذیری قل,,بی ع,,روقی زی,,اد ممکن اس,,ت عام,,ل خط,,ر ی,,ا ح,,تی علت فش,,ارخون ب,,اال

(.1989؛ منک,,نز و همک,,اران، 1994؛ مانوک، 1990باشد)فردریکسون و متیوز، به طور کلی، شواهد نشان داده است که استرس مزمن در ایجاد فشارخون باال

نقش مهمی بازی می کند.

تحقیق,اتی ن,یز در زمین,ه نقش خش,ونت و خص,ومت در فش,ار خ,ون ب,اال انج,ام گرفته است. نتایج بعضی پژوهش ها نشان می دهد که افراد مبتال به فشار خون باال بیشتر احتمال دارد که به طور مزمن، خشن و غصب آل,,ود باش,,ند. تحقیق,,ات دیگری آشکار ساخته است که در زندگی روزمره، فشارخون به هنگام عصبانیت و خصومت بیشتر افزایش پیدا می کند تا در هنگام خوشی. در بعضی از خانواده ها، درگیری میان پدر و مادر و فرزندان می توان,,د منب,,ع عم,,ده عص,,بانیت م,,زمن

(. تحقیق,,ات1991باشد که ممکن اس,,ت ب,,ه فش,,ار خ,,ون ب,,اال بینجام,,د)ای,,وارت، نشان داده است که عص,,بانیت و خص,,ومت م,,زمن و ش,,دید می توان,,د ب,,ر فش,,ار

خون بسیاری از مبتالیان مؤثر باشد.

استرس و تفاوت های فرهنگی اجتماعی در فشارخون باال

ت,أثیر عوام,ل ش,,غلی و محیطی اس,,ترس زا ب,ر فش,ار خ,ون ب,اال را ب,,ه وی,,ژه در سیاهپوستان آمریکایی می توان مشاهده کرد. م,,یزان ش,,یوع فش,,ارخون ب,,اال در سیاهپوس,,تان بس,,یار بیش,,تر از سفیدپوس,,تان اس,,ت. بررس,,ی سیاهپوس,,تان و سفیدپوستان شهر دیترویت نشان داد که بیشترین میزان های فشار خون متعلق ب,,ه س,,یاه پوس,,تانی ب,,ود ک,,ه در محل,,ه ه,,ای پراس,,ترس ش,,هر- یع,,نی محل,,ه ه,,ای پرجمعی,,تی ک,,ه در آنه,,ا م,,یزان ج,,رم ه,,ا ب,,اال و درآم,,دها کم ب,,ود- زن,,دگی می

(. ام,,ا سیاهپوس,,تان و سفیدپوس,,تانی ک,,ه در1973کردن,,د)ه,,اربرگ و همک,,اران،

89

محله های کم استرس زندگی می کردن,,د، فش,,ارخون مش,,ابهی داش,,تند. اف,,زون ب,,راین، بررس,,ی اس,,ترس ه,,ای ش,,غلی در می,,ان سیاهپوس,,تان نش,,ان داد ک,,ه فشارخون باال با امنیت کم شغلی، شکست شغلی، و رنگ پوس,,ت را ب,,ه عن,,وان م,,,انعی در راه توفی,,,ق ش,,,غلی دی,,,دن، ارتب,,,اط دارد. نقش تبعیض ن,,,ژادی در فشارخون باال را می توان در نتایج بررسی هایی که به این مهم پرداخته اند دید. نت,,ایج پژوهش,,ی نش,,ان داد ک,,ه فش,,ارخون و رن,,گ پوش,,ت در سیاهپوس,,تانی ک,,ه وض,,عیت اقتص,,ادی اجتم,,اعی پ,,ایینی دارن,,د، ب,,ا هم ارتب,,اط دارن,,د، ولی م,,ه در سیاهپوستانی که م,,یزان درآم,,د و تحصیالتش,,ان باالس,,ت. در می,,ان سیاهپوس,,تان طبقه پایین کسانی که رنگ پوستشان تیره ت,,ر اس,,ت، احتم,,اال من,,ابع اقتص,,ادی و اجتماعی کمتری را در دسترس دارند که این موضوع، موجب اف,,زایش اس,,ترس

(.1991آنان می شود) کالگ و همکاران،

تعدادی نادر از موارد فشارخون باالی اولیه را، تنها عوامل هیجانی ایجاد می کند اکثر موارد فشارخون باال، احتماال بنا به علل متع,,ددی ک,,ه قبال ذک,,ر ش,,دند، پدی,,د

می آیند.

بیماری های عروق کرونر

متخصصان همه گیرشاسی، ده ها سال است که میزان فراوانی و توزیع بیماری ( را در فرهن,,گ ه,ای مختل,ف بررس,ی ک,رده ان,,د. نت,,ایجCHDهای عروق کرون,,ر)

پژوهش های آنان نشان می دهد که بیماری های عروق کرون,,ر ت,,ا ح,,دی بیم,,اری جوامع پیشرفته است- یعنی، میزان ب,,روز بیم,,اری ه,,ای قل,,بی درجوام,,ع ص,,نعتی

(.1983بیش از سایر کشورهاست)ساسر، هوپر و ریچمن،

دالیل متعددی برای این تفاوت وجود دارد. نخست آنکه، م,,ردم جوام,,ع پیش,,رفته بیشتر عمر می کنند و کمتر احتمال دارد ک,,ه براث,,ر بیم,,اری ه,,ای عف,,ونی، مانن,,د ماالریا، بمیرند. در نتیجه مردم جوامع پیشرفته عمری آنقدر طوالنی دارند که ب,,ه بیماری های عروق کرونر ک,,ه اک,,ثرا در س,,المندان ایج,,اد می ش,,ود، مبتال ش,,وند. دوم، عوامل خطرزایی مانن,,د ف,,ربهی و کم تح,,رکی، در جوام,,ع پیش,,رفته بیش,,تر دیده می شود. سرانجام آنکه، در جوامع پیش,,رفته، عوام,,ل اس,,ترس زای روانی اجتماعی با جوامع دیگر متفاوت است و امک,ان دارد بیش,تر ب,اعث بیم,اری ه,ای

عروق کرونر شود.

شواهد فراوانی مبنی بر ارتباط میان استرس و بیماری های عروق کرونر وج,,ود دارد. برای مثال، بررسی استرس های شغلی نشان داده اس,,ت ک,ه ب,,ار ش,,غلی، مسئولیت شغلی و نارضایتی ش,غلی ب,ا م,یزان ب,االی ب,روز بیم,اری ه,ای ع,روق

90

(. بررسی1984؛ کوئیک و کوئیک، 1987کرونر ارتباط دارد )کاتینگتون و هوس، های دیگری، رابطه میان بیماری های قلبی و اس,,ترس ه,,ای عم,,ده زن,,دگی را ب,,ا استفاده از آزمون وقایع زندگی اندازه گیری کردن,,د. پ,,ژوهش ه,,ای گذش,,ته نگ,,ر نشان داده اند که قربانیان سکته قلبی، معم,,وال در چن,,د م,,اه پیش از س,,کته، ب,,ه

(. پ,,ژوهش ه,,ای1979استرس های شدیدی دچار بوده اند )گری,,تی و م,,ارکس،

آینده نگر نیز ارتباط میان استرس و بیماری های عروق کرونر را تأیید کرده ان,,د. در پژوهشی، پژوهشگران وضعیت بیمارانی را که از نخستین س,,کته قل,بی ش,ان

و رای،1جان سالم به در برده بودند، ب,,ه م,,دت هش,,ت س,,ال پی گرفتن,,د )تئ,,ورل (. این بیماران به دو گروه تقسیم شدند: گروهی که دیگر ب,,ه حمل,,ه قل,,بی1975

دچار نشدند و گروهی که باز هم حمله قلبی به سراغشان آمد. افرادی که دچ,,ار حمله های بعدی شدند، طی حدود یک س,,ال پیش از حمل,,ه، وق,,ایع اس,,ترس زای بسیاری در زندگیشان اتفاق افت,,اده ب,,ود. ام,,ا گ,روهی ک,,ه رخ,,دادهای زندگیش,,ان

افزایشی را نشان نمی داد، دیگر دچار حمله نشده بودند.

همانگونه که بیشتر شرح داده شد، استرس باعث افزایش ترش,,ح ک,,اتکوالمین و کورتیکواسروئید از غدد درون ریز می ش,,ود و م,,یزان ب,,االی این هورم,,ون ه,,ا در درازمدت، ممکن است موجب آسیب دیدن شریان ها و قلب شود، آترواسکلروز را شدت بخشد و به فشار خون باال و تصلب شریان بینجام,,د. اس,,ترس همچ,,نین امکان دارد موجب بی نظمی در ضربان قلب، حمله قلبی و مرگ ناگهانی ش,,ود. این ها نمونه هایی است از ارتباط ه,,ای جس,,می می,,ان اس,,ترس و بیم,,اری ه,,ای

(. ارتباط ه,,ای رفت,,اری1986؛ لونسن، 1986عروقی کرونر )اپستاین و جنینگز، ن,یز می,,ان این عوام,ل وج,ود دارن,,د. ب,,رای مث,,ال، اس,,ترس ب,ا س,,یگار کش,,یدن و مصرف زیاد مش,,روبات الکلی ک,,ه عوام,,ل رفت,,اری خط,,ر زا ب,,رای بیم,,اری ه,,ای

عروق کرونر هستند، مرتبط است.

استرس و سرطان

این نظریه که استرس و سایر عوامل روانی اجتم,,اعی در ایج,,اد س,,رطان دخی,,ل ان,,د، س,,ابقه ای ط,,والنی دارد. در ق,,رن دوم میالدی، پزش,,کی رومی ب,,ه ن,,ام »جالینوس« بر این ب,,اور ب,,ود ک,,ه اف,,راد غمگین، افس,,رده ی,,ا مبتال ب,,ه مالیخولی,,ا، بیشتر مستعد ابتال به سرطان هستند تا افراد سرخوش، مطمئن و پرشور)اسکال

91

(. نظریه های مشابهی در نوشته های پزش,,کان پس از او ن,,یز1981ئ آنیسمن، یافت می شود.

سرطان واژه ای است که به طیف وسیعی از بیماری هایی گفته می شود که در آنها سلول ها به صورتی عنان گسیخته، رشد و تکثیر می یابند. بن,,ابراین، منظ,,ور از سرطان، یک بیماری نیست، بلکه این عنوان به تعداد زی,,ادی از بیم,,اری ه,,ایی

؛1985؛ لوی، ACS، 1996که این خصوصیت مشترک را دارند، اطالق می شود ) (. برای نمونه، سرطان هم به لوکیمیا)لوس,,می( ، بیم,,اری ای ک,,ه1990ویلیامز،

در آن مغ,,ز اس,,تخوان بیش از ح,,د، گلب,,ول س,,فید تولی,,د می کن,,د و هم ب,,ه ک,,ار سینوما، بیماری ای که باعث ایجاد تومور روی پوس,,ت و پوش,,ش اعض,,ای داخلی

می شود، گفته می شود.

چون سرطان به شکل های گون,,اگون ظ,,اهر می ش,,ود و ه,,ر ک,,دام وی,ژگی ه,,ای خاص خود را دارد، بررسی علل ایج,,اد آنه,,ا بس,,یار مش,,کل اس,,ت ب,,ا وج,,ود این، بعضی از شواهد حاکی از آن است که امکان دارد استرس در شروع و پیشرفت سرطان نقش داشته باشد. شواهد اولیه در مورد ارتباط استرس و س,,رطان، از پژوهش های گذشته نگر منتج شدند. در اینگونه تحقیق,ات، از بیم,اران س,رطانی خواسته می شد تا به منظور ارزیابی میزان استرسی که طی ی,,ک س,,ال پیش از تشخیص سرطان، به آن دچار شده بودند، پرسشنامه وق,ایع زن,دگی را پ,ر کنن,د. نتایج تعدادی از این بررسی ها نشان داد که بروز بعضی از انواع س,,رطان ه,,ا در کودکان و بزرگساالن با م,,یزان استرس,,ی ک,,ه ب,,ه آن دچ,,ار ش,,ده بودن,,د، مرتب,,ط است. اما روش گذشته نگر اشکاالتی دارد که نتایج را در هاله ای از ابه,,ام ق,,رار

(. 1981؛ اسکالر و آنیسمن، 1987می دهد )فکس،

اول اینکه، س,,رطان معم,,وال س,,ال ه,,ا پس از ش,,روع بیم,,اری تش,,خیص داده می شود. در نتیجه سرطان بیماران، احتماال پیش از سالی که استرس آنان ارزی,,ابی شده، آغاز گشته است. همچنین، برداشت بیماران از استرس های گذشته ی,,ا ب,ه یاد آوردن آن استرس ها، ممکن است به دلیل آگاهی آنان از بیماریشان، تحریف

شده باشد.

رویکرد بهتر برای یافتن رابطه میان استرس و سرطان، استفاده از روش آین,,ده نگر است: اندازه گیری یا گنجاندن عوامل روانی اجتم,,اعی و پی گ,,یری س,,المت افراد تا چند سال پس از آن، در بعضی از تحقیقات، ی,,ا ب,,ه وس,,یله ان,,دازه گ,,یری میزان بروز سرطان در کسانی که در آغاز تحقیق سالم بوده اند، یا با پی گ,,یری پیشرفت سرطان در کسانی که از آغاز تحقیق، بیماریشان تشخیص داده بود، از این رویکرد بهره گرفته اندو بررسی یافته های این تحقیق,,ات چه,,ار نتیج,,ه گ,,یری

92

کلی را نشان می دهد: اول، اگرچ,ه بعض,,ی از تحقیق,ات ک,ه بررس,,ی خ,ود را ب,ا افراد سالم آغاز کرده اند، نشان داده است که احتمال ایجاد سرطان در افرادی که ب,,ه اس,,ترس ش,,دید دچ,,ار می ش,,وند بیش از اف,,راد دیگ,,ر اس,,ت، ام,,ا بعض,,ی تحقیقات به چنین نتیج,,ه ای نرس,,یده ان,,د، بن,,ابراین نقش اس,,ترس هن,,وز روش,,ن نیست افزون بر این، تحقیقات تجربی با حیوانات ن,,یز نت,ایجی متن,,اقض را نش,,ان

(. دوم، بررس,,ی وض,,عیت1981؛ اس,,کالر و آنیس,,من، 1985داده اس,,ت)بلی,,نی، افراد مبتال به سرطان نشان داده که در بیمارانی که عود مجدد دچ,,ار ش,,ده ان,,د، احتمال وجود وقایع استرس زا در زندگیشان بیشتر بوده ی,,ا از حم,,ایت اجتم,,اعی کمتری بهره می برده اندسوم، افرادی که در شرایط اس,,ترس زا، رفت,,اری آرام، مطیع و بی احساس از خود نشان می دهند، بیشتر احتمال دارد که ب,,ه س,,رطان مبتال شوند).. چهارم، بعضی شواهد نشان داده اس,,ت اف,,رادی ک,,ه ب,,رای ک,,اهش استرس مورد درمان قرار می گیرند، بیش از بیماران س,,رطانی دیگ,,ر عم,,ر می

(.1995کنند)کیکالت- گالسر و گالسر،

چنین می نماید که تأثیر استرس بر سرطان به عوامل متعددی مانند نوع یا منب,,ع استرس، م,دت آن، واکنش ف,رد در مقاب,ل اس,ترس و زم,ان آن)پیش ی,ا پس از شروع سرطان(، بستگی دارد. اگر استرس نقشی علی در ایجاد سرطان داشته باشد، این رویداد به وسیله ایجاد اختالل در دستگاه ایمنی بدن فرد در مب,,ارزه ب,,ا بیماری و افزایش عوام,,ل رفت,,اری خط,,رزا مانن,,د س,,یگار کش,,یدن، تحق,,ق یافت,,ه

است.

کمک به خودکشی و قتل از روی ترحم

بعضی از افراد مبتال به بیماری ه,,ای ج,,دی ممکن اس,,ت بخواهن,,د ب,,ه زندگیش,,ان پایان بخشند. آیا پزشکان باید در انجام ی,,افتن این ک,,ار ب,,ه آن,,ان کم,,ک کنن,,د؟ این یکی از بحث انگیزترین موضوعات در سطح جامعه و در میان کارکن,,ان پزش,,کی است. بعضی از پزشکان معتقدند نباید در انجام گرفتن این ک,,ار ب,,ه بیم,,ار کم,,ک کرد، زیرا زندگی مقدس است و کارکنان پزشکی باید حیات ببخشند ن,,ه آنک,,ه آن را بگیرند. بعضی دیگر می گویند: »در صورتی ک,,ه دیگ,,ر امی,,دی ب,,ه بهب,,ود بیم,,ار نباش,,د و او مبتال ب,,ه افس,,ردگی درم,,ان ناپ,,ذیر باش,,د، بای,,د ب,,ه او در انج,,ام دادن خودکشی کمک کرد«. بیماران افسرده ای که می خواهند ب,,ه زندگیش,,ان خاتم,,ه دهند ممکن است در ص,,ورت درم,,ان افس,,ردگی، تغی,,یر عقی,,ده بدهن,,د)زیس,,وک،

(.1995پترکین، شاختر و باردون،

بعضی از پزشکان از دو راه به بیمار کمک کرده اند به زندگی اش پای,,ان بخش,,د. در روش مساعدت به خودکشی، اقدام آخر توسط خ,,ود بیم,,ار انج,,ام می گ,,یرد؛

93

اما پزشک داروهای مورد نیاز را تجویز می کند و در م,,ورد مق,,دار و روش انج,,ام (. در روش قت,,ل1989گرفتن کار، برای بیمار توضیح می دهد)وانزر و همکاران،

از روی ترحم ، پزشک یا فردی دیگر آخرین اقدام را انج,ام می ده,د ک,ه معم,وال شامل دادن دارو برای خاتمه دادن به زندگی بیمار اس,,ت. در هلن,,د، تحت بعض,,ی شرایط، قتل از روی ترحم مجاز است. اگر در آینده، جوامع، کمک به بیمار را در پایان دادن به زندگی مجاز بدانند، آنگاه ب,,رای ارزی,,ابی وض,,عیت هیج,,انی بیم,,ار و توان,,ایی او ب,,رای تص,,میم گ,,یری عاقالن,,ه، ب,,ه وج,,ود روان شناس,,ان نی,,از خواه,,د

(.1997بود)کلی،

کانون های توجه آینده در روان شناسی سالمت

اگرچه تحقیقاتی که به دانش ما از روان شناسی سالمت افزوده، از رش,,ته ه,,ای گوناگون گرفته شده، تحقیقات اولیه چشم انداز به نسبت محدودی از فرایندهای زیستی روانی اجتماعی درباره س,المت و بیم,اری ب,ه دس,,ت داده اس,ت، ب,ه این دلی,,ل ک,,ه اغلب پژوهش,,گران، آزم,,ودنی ه,,ای تحقی,,ق خ,,ود را از می,,ان م,,ردان

سال انتخ,,اب می ک,,رده ان,,د. این تمرک,,ز دالی,,ل60 تا 18آمریکایی سفیدپوست متعددی داشته است- از جمله آنکه این مردان دسترس پ,,ذیرتر از دیگ,,ران ب,,وده اند و بعضی از محققان، به غلط، تصور می کرده اند که نتایج اینگونه پژوهش ها

،1980را می توانن,,د خیلی آس,,ان ب,,ه جمعیت ه,,ای دیگ,,ر تعمیم دهن,,د. در ده,,ه پژوهشگران دید خود را وسعت بخشیدند و افراد مورد آزمایش خ,,ود را از می,,ان طیف وسیع تری از مردم انتخاب کردند. این روند مسلما در آینده نیز ادامه پی,,دا

خواهد کرد.

طول عمر، سالمت و بیماری

مشکالت بهداشتی که مردم با آنه,,ا رو ب,,ه رو هس,,تند و م,,یزان اس,,تفاده آن,,ان از خدمات بهداشتی، با گذشت سن، تغییر می کند. افرادی که بسیار مسن یا جوان هستند، بیش از دیگران از خدمات بهداشتی استفاده می کنن,,د و مس,,ن ه,,ا بیش

از جوانان، احتمال ابتال به مشکالت بهداشتی مزمن دارند.

از نطفه تا نوجوانی

محیط دوران بارداری تأثیری عمده بر س,,المت ج,,نین می گ,,ذارد. هم,,ه س,,اله در ایاالت متحده شمار فراوانی نوزاد بیمار یا ناقص به دنیا می آیند ک,,ه مشکلش,,ان ناشی از تماس با شرایط یا مواد شیمیایی مضر در دوران ب,,ارداری ب,وده اس,,ت، به ویژه زمانی که مادر در دوران ب,,ارداری، از مش,,روبات الکلی، م,,واد مخ,,در ی,,ا

94

سیگار استفاده کرده باشد. مشکالتی که این کودکان پیدا می کنن,,د ممکن اس,,ت به مدت چند سال یا همه عمر، ادامه پیدا کند. روان شناسان سالمت برای بهبود وض,,عیت محیطی کودک,,ان در دوران ب,ارداری، در ح,ال بررس,,ی راه ه,,ایی مانن,,د

(. اگرچ,,,ه این روش ه,,,ا1990مش,,,اوره و آم,,,وزش زوج ه,,,ا هس,,,تند)واینمن، سودمندند، نیاز به پیدا کردن را ه های مؤثرتری برای پیشگیری از این مش,,کالت

وجود دارد.

کودکی و نوجوانی دور هایی مهم از زندگی فرد به شمار می آیند، زی,,را بس,,یاری ش,,کل می گیرن,,د)واینمن، از باوره,,ا و ع,,ادت ه,,ای بهداش,,تی، در این س,,,,الها

(. ما به خوبی آگاهیم ک,,ه تالش ب,,رای ارتق,,ای س,,المت، بای,,د بس,,یار زود و1990 پیش از به وجود آمدن باوره,,ا و ع,,ادت ه,,ای غ,,یر بهداش,,تی انج,,ام گ,,یرد. دوران کودکی زمان مناسبی برای ایجاد رفتارهایی مانند پیروی از رژیم غذایی مناسب، ورزش کردن، مراقب از دندان ها، و استفاده از کمربند ایم,,نی اس,,ت. در دوران نوجوانی مداخالت باید در مورد پیشگیری از سیگار کشیدن، مصرف مواد مخ,,در و روابط جنسی ناایمن صورت گیرد. به عنوان مثال، همان گون,ه ک,ه در قس,مت های قبل دیدیم، برنامه های تدوین شده برای پیشگیری از آغ,,از س,,یگار کش,,یدن در کودکان، تا حدودی موفق بود. همچنین مشاهده کردیم رفتارهایی که افراد را در معرض خطر ابتال به ایدز قرار می دهد، می تواند به گونه ای چش,,مگیر تغی,,یر

بای,,د تش,,دیدHIVکند و از میزان خطر بکاهد. تالش برای پیشگیری از گس,,ترش شود. برای طراحی برنامه های ارتقای سالمت مؤثر، باید تحقیقات بیش,,تری- ب,,ه ویژه تحقیقات طولی- در مورد شکل گیری و تغییر رفتارهای مرتب,,ط ب,,ا س,,المت

در کودکی و نوجوانی انجام گیرد.

بزرگسالی و سنین پیری

هنگامی که مردم ب,,ه س,,نین بزرگس,,الی می رس,,ند، اک,,ثر ارزش ه,,ا و رفتاره,,ای مرتبط با سالمت در آنها، شکل گرفته و تغییرشان مشکل اس,,ت. ش,,یوه زن,,دگی مردم در دوران بزرگسالی و میانسالی، بر احتم,,ال ابتالی آن,,ان ب,,ه بیم,,اری ه,,ای مزمن، به ویژه بیماری های قلبی و سرطان، تأثیر می گذارد. آنان هر چه زودت,,ررفتارهای غیر بهداشتی خود را تغییر دهند، از میزان خطر ابتال به آنها می کاهند.

در اکثر نقاط دنیا، عمر م,,ردم ط,,والنی ت,,ر ش,,ده و نس,,بت اف,,راد مس,,ن ب,,ه ک,,ل جمعیت، رو به افزایش گذاشته است. با پیر شدن جمعیت، نسبت افراد مبتال ب,,ه بیماری های ناتوان کننده ی,,ا مهل,,ک ن,,یز اف,,زایش پی,,دا خواه,,د ک,,رد ک,,ه مس,,تلزم خدمات بهداش,,تی و م,,داخالت روانی اجتم,,اعی بیش,,تری خواه,,د ب,,ود. ب,,ه عن,,وان مثال، پس از جنگ جهانی دوم، در ایاالت متحده، میزان موالید ب,,ه گون,,ه ای غ,,یر

95

معمول افزایش یافت. این نس,,ل هم اکن,,ون دوران میانس,,الی را می گذران,,د. در آینده، زمانی که خطر مشکالت بهداشتی آنان افزایش یاب,,د، چ,,ه اتف,,اقی خواه,,د

افتاد؟

نظام مراقبت های بهداشتی آمریک,,ا چگون,,ه پاس,,خگویی این ب,,ار اض,,افی خواه,,د بود؟ این مسئله، یافتن راه هایی برای کمک ب,,ه م,,ردم ب,,رای پیش,,گیری ی,,ا تغی,,یر شیوه زندگی خطرناک، به وی,,ژه در زمین,,ه رژیم غ,,ذایی، ورزش و مص,,رف م,,واد مخدر را حیاتی تر می سازد. حتی باید روش های بهتری برای کم,,ک ب,,ه خ,,انواده ها در راه سازگار شدن با مشکالت مراقبت از اق,,وام پ,,یر را در نظ,,ر گ,,رفت. از

، تعداد پژوهش هایی که به مسائل سنین پیری پرداخته اند، ه,,ر1980اوایل دهه سال افزایش یافته است و این مسئله در آین,,ده ن,,یز م,,ورد توج,ه روان شناس,,ان

سالمت خواهد بود.

عوامل فرهنگی اجتماعی مؤثر بر سالمت

تفاوت های فرهنگی اجتماعی در ایاالت متحده و جهان، ب,,ا س,,المت و رفتاره,,ای بهداشتی ارتباط دارد. به عن,,وان مث,,ال، آمریک,,ایی ه,,ای سیاهپوس,,ت، اس,,پانیایی زبان ها و کسانی که از طبقات اجتماعی پایین ترند، در مقایسه با سفیدپوس,,تان و افراد متعلق به طبقات اجتماعی باالتر عادات های بهداشتی و وضعیت سالمت

بدتری دارند.

مدت هاست که پژوهشگران به وجود چ,,نین تف,,اوت ه,ایی پی ب,,رده ان,,د. اگرچ,,ه آنان در پی یافتن دالیل وجود این تفاوت ها و راه هایی برای کاستن از آنها ب,,وده اند، دانش ما در مورد این موضوعات هنوز خیلی دقیق نیس,,ت. ب,,رای مث,,ال، م,,ا هنوز نمی دانیم که آداب و رسوم و عوام,ل اقتص,,ادی اجتم,,اعی، چگون,ه زن,,دگی

؛1995روزمره گروه های قومی مختلف را شکل می دهد)اندرسون و آرمس,,تد، 1995کاپالن، (. به همین دلیل، تمایل به نتیجه گیری های کلی پیدا می کنیم، مثال

می گوییم افراد متعلق ب,,ه فالن گ,,روه اقلیت »در محیطی زن,,دگی می کنن,,د ک,,ه مشوق رفتارهای بهداشتی نیست« روان شناسی سالمت باید ب,,رای موض,,وعات فرهنگی اجتماعی اهمیت بیش,,تری قای,,ل ش,,ود ت,,ا در آین,,ده بتوان,,د راه ح,ل ه,,ای

مشخص تر و مفیدتری ارائه دهد.

تحقیقات میان فرهنگی نیز به تأکید بیشتری نی,,از دارد. م,ا اطالع,ات پراکن,,ده ای در مورد تفاوت های میان شیوه زندگی، درک نش,انه ه,,ای بیم,اری و اس,تفاده از خدمات بهداشتی داریم و اکثر تحقیقات در این زمینه ها قدیمی و ناکامل اس,,ت. خارج از ایاالت متح,,ده، ح,,تی در اروپ,,ا، روان شناس,,ی س,,المت پیش,,رفت کن,,دی

96

داشته است. در کشورهای در حال توسعه، س,,وء تغذی,,ه و بیم,,اری ه,,ای عف,,ونی سال می میرن,,د، تع,,داد5 میلیون کودک زیر 16بیداد می کند، هر سال بیش از

در آفریقا و سایر مناطق در حال توسعه، ح,,یرت آورHIVافراد آلوده به ویروس (. کشورهایی ک,,ه بیش از هم,,ه نی,,از ب,,ه1994است و رشد سریعی دارد)کاولی،

تغییر عوامل خطرزای رفتاری دارند، هنوز متوجه نیستند که اصول روان شناسی سالمت می تواند به آنان در ارتق,,ای س,,المت م,,ردم کم,,ک کن,,د. اف,,زون ب,,ر این، روان شناسان سالمت باید تحقیقات بیشتری برای تطبیق اص,,ولی ک,,ه در ای,,االت متحده و سایر کشورهای صنعتی دنیا کاربرد دارد، ب,,ا نیازه,,ای کش,,ورهای دیگ,,ر،

(.1989انجام دهند)الدر و همکاران،

تفاوت های میان دو جنس و مسایل بهداشتی زنان

، موضوعات بهداشتی مربوط به زنان و تفاوت های میان دو1980 تا اوایل دهه جنس نیز در تحقیقات روان شناسی سالمت نادی,,ده گرفت,,ه ش,,ده بودن,,د)بلچمن،

(. از آن زم,,ان ب,,ه بع,,د، پژوهش,,گران ش,,روع ب,,ه بررس,,ی1989؛ م,,تیوز، 1983 مسایل ویژه زنان کردند، مانن,,د مش,,کالت قاع,,دگی، واکنش در مقاب,,ل س,,رطان پستان و تفاوت های موجود میان زنان و مردان در مورد بس,,یاری از موض,,وعات

، خطر ایدز و بیم,,اری ه,,ایBو A نظیر واکنش به استرس، الگوهای رفتاری نوع قلبی، تنظیم وزن، و مصرف الکل و تنباکو. به عنوان نمونه، پژوهش,,گران نش,,ان داده ان,,د انج,,ام دادن م,,اموگرافی، ب,,ه گون,,ه ای چش,,م گ,,یر از م,,یزان م,,رگ و میرناش,,ی از س,,رطان پس,,تان می کاه,,د و دیگ,,ر آنک,,ه، بعض,,ی از برنام,,ه ه,,ا در تشویق زنان به انجام دادن ماموگرافی، بیشتر موفق بوده اس,,ت)کرلیکوفس,,کی

(.1994؛ رایمر، 1995و همکاران،

بررس,,ی ه,,ای مرب,,وط ب,,ه دو جنس، یکی از موض,,وعات مهم م,,ورد توج,,ه روان شناسی سالمت در آین,,ده اس,,ت. این تحقیق,,ات، منحص,,ر ب,,ه ف,,رد ب,,ودن زن,,ان و مردان را در زمینه سالمت، رفتاره,ای بهداش,,تی و م,,داخالت وی,ژه ای ک,ه ب,,رای

ارتقای سالمتشان نیاز دارند، مشخص می سازد.

97

فصل پنجم : تاثیر ورزش بر سالمت روان

مقدمه

علم پزشكي عالوه بر معاين,,ات و تج,,ويز داروه,,ا و اعم,,ال ج,,راحي ك,,ه در م,,ورد بيماري هاي مختلف انج,,ام مي ده,,د، از ورزش ن,,يز ب,,ه عن,,وان وس,,يله اي در جهت بهب,,ود و س,,المتي بيم,,اران به,,ره مي ب,,رد. بعض,,ي از پزش,,كان در م,,واردي مث,,ل كم خ,,وابي ، كم ك,,ردن وزن و ض,,عف هاي عض,,الني مث,,,,,,,,ل كم,,ردرد، كس,,ب هماهنگي هاي عصبي و عضالني در بعض,,ي از ان,,واع فلج ، توان بخش,,ي ، نداش,,تن اش,,تها ، داش,,تن اض,,طراب ي,,ا هيجان,,ات روحي ، بي قراري ه,,ا ، افس,,ردگي ها ، احساس پوچي و بسياري ديگر از موارد ، بيمار خود را به ورزش ك,,ردن تش,,ويق مي نمايند. در اسالم نيز به ورزش شنا ، تيراندازي ، سواركاري و حتي پي,,اده روي س,فارش ش,ده اس,,ت. پي,امبر اك,رم )ص,لي اله علي,,ه و آل,ه وس,لم( پي,اده روي را به,,ترين درم,,ان ب,,راي بس,,ياري از بيماري ه,,ا مع,,رفي می کنن,,د. ان,,واع ورزش را مي توان بر حسب م,,يزان فع,,اليت جس,,ماني و ان,,رژي مص,,رفي در واح,,د ، نيم,,ه سنگين و سنگين تقسيم كرد. به طور كلي ورزش ه,,اي س,,بك اث,,رات مفي,,دي ب,,ر جسم و روان انسان دارد نتايج تحقيقات مختلف نشان داده است كه انجام انواع مختلف نرمش ها ، عالوه بر فوايد جسمي فراوان ، بر مقابله با مشكالت عصبي و رواني ن,,يز آث,,ار مفي,,دي دارد. ب,,ا توج,,ه ب,,ه اث,,رات مثبت ورزش ب,,ر س,,المت و تندرستي انس,,ان فرهن,,گ ورزش,,ي بيش,,تر پرداخت,,ه ش,,ود. از ط,,رف ديگ,,ر ب,,راي رسيدن به توسعه پايدار در هر جامعه اي عالوه بر برنامه ريزي ، مديريت صحيح و استفاده از فن آوري مناسب ، استفاده از منابع انساني كارآم,,د اهميت بس,,ياري دارد. جامعه اي كه نيروي انساني س,,الم و ش,,ادابي داش,,ته باش,,د ، اين امك,,ان را خواه,,د داش,,ت ك,,ه در جهت توس,,عه واقعي ، س,,ريع تر گ,,ام ب,,ردارد. همچ,,نين جامعه اي كه داراي افرادي توانمند و قدرتمند باشد، دشمنانش ه,,وس تج,,اوز ب,,ه

آن جامعه را نخواهد داشت

زندگی ام,,روز م,,ا ماش,,ینی ش,,ده وهمین ام,,ر ب,,اعث تنبلی اف,,راد ورزش یکی از ارکان اصلی زندگی است که در تمام دنیا به این امر مهم توص,,یه ش,,ده و س,,عی

دقیق,,ه ورزش و حرک,,ات ورزش,,ی20 تا 15شده در برنامه روزانه افراد حداقل گنجانده شود ورزش روحیه انسان را شاداب و باعث ش,,ادی ونش,,اط و س,,المتی

می شود

98

مسلما عدم س,,ازش وج,,ود و اختالالت رفت,,اري در ه,,ر طبق,,ه و ص,,نفي و در ه,,ر گروه و جمعي بسيار مشهود است عوامل مختلفي را مي توان در بوج,,ود آوردن يا پايه ري,,زي ع,,دم س,,المت روان ذك,,ر نم,,ود: فش,,ارهاي اجتم,,اعي، فق,,ر م,,ادي، اختالف,,ات خ,,انوادگي، تص,,ادفات، بيماريه,,ا، م,,رگ و ميره,,اي پيش بي,,ني نش,,ده و بسياري از عوامل خانوادگي و اجتماعي همراه با عوامل وراثتي، اف,,راد را دچ,,ار عدم تعادل روان مي سازد. بنابراين براي پيش گ,,يري از بيم,,اري رواني و حف,,ظ

سالمت روان توصيه هاي مختصري در نظر گرفته مي شود

كاهش حركت و فعاليت هاي بدني در زن,,دگي ام,,روزيهمان گونه كه اشاره شد كه با توسعه و پيشرفت فن آوري و صنعت و غلبه ماشين بر زندگي انسان سايه

هاي زن,,دگي ن,,وين ب,,روز افكنده و با گسترش امكانات رف,,اهي ب,,ه ص,,ورت ش,,يوه توان,,د ش,,رايط را ب,,راي ك,,اهش س,,المت عم,,ومي آح,,اد مختل,,ف نموده است، مي

جامعه فراهم آورد. انجام فعاليت هاي حركتي و ورزشي و آثار مثبت آن بر روي سالمت انسان از موضوعات بسيار مهم پژوهشي به شمار مي رود ك,,ه رابطه ي نزديكي با ديگر فعاليت هاي زندگي دارد و تحقيق,,ات و مطالع,,ات علمي متع,,ددي تأثير فعاليت هاي ورزشي را بر س,,المت رواني و تندرس,,تي انس,,ان م,,ورد تأيي,,د و

( ب,,ا بررس,,ي هاي خ,,ود نتيج,,ه گ,,رفت ك,,ه2000تاكي,,د ق,,رار داده ان,,د، ف,,انتين ) فعاليت هاي ب,دني انف,رادي و گ,روهي، بهداش,ت رواني را بهب,ود مي بخش,د و ب,ه

( ن,يز ث,ابت ك,رد ك,ه2000كاهش اضطراب و افسردگي كم,ك مي كن,د. كوه,ل ) شركت در ورزش هاي منظم ورزشي باعث كاهش افس,,ردگي و بهب,,ود بهداش,,ت

( در2002و همك,,اران ) رواني و توس,,عه س,,المتي ورزش,,كاران مي گ,,ردد. آرنيو تحقيق خود چنين نتيجه گرفتند كه آزمودني هاي فعال و غير فع,,ال از نظ,,ر ب,,دني داراي س,,,المت عم,,,ومي به,,,تر و رواب,,,ط اجتم,,,اعي مناس,,,ب تري نس,,,بت ب,,,ه

( نيز نتيج,,ه گرفتن,,د ك,,ه2002آزمودني هاي غيرفعال بودند برهام و همكارانش ) بين آمادگي جسماني با چربي بدن و آمادگي بدني با عامل هاي خطرزاي بيم,,اري كرونري قلب، از جمله فشار خون سيس,,توليك و دياس,,توليك، ارتب,,اط متوس,,طي وجود دارد و افرادي كه داراي آمادگي جس,,ماني به,,تري هس,,تند، داراي س,,المتي قلبي و عروقي باالتر و مقدار پايين تر چربي ب,,دن مي باش,,ند. يافته ه,,اي اس,,دي و

درص,,د از اس,,اتيد دانش,,گاه ته,,ران55( نش,,ان مي ده,,د ک,,ه 1382گ,,ودرزي ) 37فعاليت هاي حرکتي و ورزشي را در افزايش کيفيت فعاليت ه,,اي آموزش,,ي و

درصد بر کميت فعاليت هاي آموزشي خود به ميزان زيادي مؤثر مي دانس,,تند. هم درصد از اعضاي هيئت علمي نقش ورزش را بر روي س,,المت رواني و64چنين

درصد بر روي سالمت جسماني در حد بسيار زيادي مفيد ذکر کردن,,د. از بين58 درصد انجام منظم فعاليت هاي حرکتي و بدني را عامل بس,,يار40اساتيد مذکور

تأثير گذاري بر روي بر قراري ارتباط با همکاران و دانشجويان معرفي کردند.

99

چگونگي مبارزه با بيماري رواني:

سعي كنيد به انجام فعاليته,,اي ورزش,,ي بپردازي,,د زي,,را ورزش تنش,,هاي-رواني را از بين مي برد و اخمها را به لبخند تبديل مي نمايد.

در رابطه با نگراني خود با ديگ,,ران ص,,حبت كني,,د و اگ,,ر مش,,كل ش,,ما-جدي است از مراجعه به پزشك روان درمان مضايقه نكنيد.

موقعيت خود را بشناسيد و بجاي جنگيدن ب,,ا آن خ,,ود را ب,,ا ان س,,ازگار- س,,ازيد. ب,,ا تغذي,,ه مناس,,ب ورزش مناس,,ب، اس,,تراحت كام,,ل م,,واظب

سالمت جسم خود باشيد.با ديگران معاشرت و دوستي نمائيد.- براي انجام هر كاري زمان خاص و منظمي را در نظر بگيريد.- در نهايت ياد بگيريد كه هميشه خونسرد و فرد راحتي باشيد.-

ورزش و اهمیت آن چیزی است كه بر كمتر كس,,ی پوش,,یده مان,,ده اس,,ت. بش,,ر همواره به سالمتی و جاودانگی میاندیشید؛ لذا از همان نخستین دورهه,,ای ت,,اریخ حیات، سعی بر آن دارد تا تن و روان خود را ورزیده كند و راهی ب,,رای جاوی,,دان

داني,,د ك,,ه ورزش ب,,راي س,,ر ن,,يز س,,ودمند اس,,ت. س,,اختن خ,,ویش بیاب,,د آي,,ا مي ه,,ا ب,,راي افس,,ردگي روان درم,,اني و دارودرم,,اني هس,,تند. ترين درمان ش,,ايع

توان,,د س,,ومين راه درم,,ان ان,,د انج,,ام ح,,ركت ورزش,,ي مي روانشناس,,ان دريافتهافسردگي به شمار آيد.

- ورزش هم در م,,دت كوت,,اه و هم در ط,,والني م,,دت ي,,ك داروي ضدافس,,ردگيمفيد است.

هاي م,,ورد مطالع,,ه - گرچه ورزش باعث كاهش افسردگي در ميان همه جمعيت ش,,ده، بيش,,ترين ت,,اثير را در اف,,رادي داش,,ته ك,,ه از فع,,اليت ب,,دني بيش,,تري

برخوردارند.

100

اي از افس,,ردگي - گرچه ورزش در همه طبق,,ات س,,ني ب,,ه م,,يزان قاب,,ل مالحظه كاهد، هر چه بر سن افراد افزوده شود، كاهش افس,,ردگي در اث,,ر آن بيش,,تر مي

است.

- ورزش ب,,,راي ه,,,ر دو جنس زن,,,ان و م,,,ردان س,,,ودمند اس,,,ت و ب,,,ه ص,,,ورتكن,,,,,,,,,,,,,,,,د. ضدافس,,,,,,,,,,,,,,,,ردگي مناس,,,,,,,,,,,,,,,,بي عم,,,,,,,,,,,,,,,,ل مي

روي و دوي آرام بيش از ساير انواع حركات ورزشي م,,ورد مطالع,,ه ق,,رار - پيادههوازي در كاهش افسردگي موثرند. اند اما همه انواع شامل هوازي و بي گرفته

- هر چه م,,دت برنام,,ه ورزش,,ي و تع,,داد جلس,,ات آن بيش,,تر باش,,د ، ت,,اثير آن دركاهش افسردگي بيشتر است.

- م,,وثرترين و به,,ترين روش درم,,ان افس,,ردگي هم,,راه س,,اختن روان درم,,اني وورزش اس,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ت. بنابراين متخصصان، ورزش را به عنوان بخشي از برنام,,ه درم,,ان افس,,ردگي ب,,ه

كنن,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د. بيم,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,اران توص,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,يه مي ش,,ود. اوال يك ورزش خاص براي عموم افراد يا مبتاليان به افسردگي تجويز نمي

افراد بايد ورزش را تدريجا آغاز كنند. ثانيا انواع مختلف آن در اش,,خاص متف,,اوت تاثير مشخصي دارد. براي برخي پياده روي، دو يا شنا مفيد است. بعضي يوگا را

دهند. به هر حال ورزش فرصتي براي افزايش تماس با ديگران اس,,ت ترجيح مي اند س,,ودمند اس,,ت. كه به ويژه براي كساني كه در اث,,ر افس,,ردگي م,,نزوي ش,,ده ش,,ان دقت كنن,,د ت,,ا افراد بايد با شروع ورزش به هر گونه تغي,,ير در خل,,ق و خوي

متوجه ش,,وند چ,,ه ورزش,,ي و در چ,,ه ح,,دي ب,,ه آنه,,ا در ك,,اهش افس,,ردگي كم,,ككند. مي

آیا تا به حال دقت کرده اید که بعضی افراد بدون توجه ب,ه مس,ائل و مش,کالت , چقدر در سر زن,,دگی و ش,,اد ب,,ودن توان,,ا هس,,تند؟ تحقیق,ات نش,,ان می ده,,د این حالت ذاتی یا خدادادی نیست بلکه یک مهارت است ک,,ه این اف,,رادآن را در خ,,ود پرورش داده اند . شما هم اگر بخواهید می توانی,,د این مه,,ارت را کس,,ب کنی,,د و زندگی خود را لبریز از شادی و نشاط سازید. هر کسی تق,,دیری در زن,,دگی دارد و این به عهده خودش است که با قسمت خود بجنگد یا با آن همکاری کند اما ایا این حرف به این معنی است که با قسما خود بجنگند یا با آن همکاری کن,,د . ام,,ا ایا این حرف به این معنی است که فرد بای,د دراز بکش,د و بگ,,ذارد زن,دگی رون,د خود را طی کند؟ مسلما نه! در ع,,وض می توان,,د روش,,ی در پیش گ,,یرد ک,,ه ب,,ه بهترین وجه ممکن با مسایل مواجه ش,,ود و ح,,داکثر تالش خ,,ود را در این زمین,,ه نشان دهد در ان ص,ورت متوج,,ه راه ه,,ای جدی,,دی می ش,,ود و ب,,ا کش,,ف آن ه,,ا

101

انرژی تازه ای کسب می کند . زندگی می خواهد شخص , تق,,دیر و س,,ر نوش,,ت خود را بفهمد آیا ترجیح نمی دهید به جای جنگ ب,ا زن,دگی کن,ار بیایی,د؟ اش,خاص شاد فقط مثبت نمی اندیشند بلکه مثبت عمل می کنن,,د. مثبت اندیش,,ی مس,,لما جای خودش را دارد. برای شاد بودن باید افکار خود را عوض کنید. اما منتظ,,ر از راه رسیدن احساسات نباشید. اشخاص دارای قدرت کنترل مس,,تقیم ب,,ر چگون,,ه عمل کردن و چگونه اندیشیدن خ,,ود هس,,تند. اگ,,ر می خواهی,,د ش,,خص ش,,ادتری باشید , شادمانه تر عمل کنید. اگر می خواهید شخص مهربان تر و با عاطفه ت,,ر عمل کنید. اگر می خواهید منش دوستاه ت,,ری داش,,ته باش,,ید دوس,,تانه ت,,ر عم,,لکنی,,,,,,,,د. احساس,,,,,,,,ات پس از عم,,,,,,,,ل ک,,,,,,,,ردن از راه می رس,,,,,,,,ند. اشخاص شاد آن چه را که احتیاج دارند طلب می کنند. همان طور ک,,ه نعمت ه,,ا معموال از آسمان به زمین نمی افتند, از شکایت کردن نیز چیزی عای,,د اش,,خاص نمی شود. اگر به ضرب المثل هر چه بکارید همان را درو می کنید اعتق,اد داری,,دپس ب,,,,,,,,ه ج,,,,,,,,ای ش,,,,,,,,کایت ک,,,,,,,,ردن ب,,,,,,,,ه دنب,,,,,,,,ال خواس,,,,,,,,ته های خود بروید. این ناتخاب شماس,,ت. می توانی,,د ب,,ه همین روی,,ه ادام,,ه بدهی,,د, دیگران را متهم کنید و همچنان چیزی عایدتان نشود یا می توانید خیلی راحت آنچ,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه را ک,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه خواهی,,,,,,,,,,,,,,,,,,د طلب کنی,,,,,,,,,,,,,,,,,,د. اشخاص شاد مش,تاق تغی,یر هس,تند. ث,ابت مان,دن و تغی,یر نک,ردن مخ,,الف هم,ه قوانین طبیعت اس,,ت . اگ,,ر تالش کنی,,د ک,,ه ث,,ابت اتف,,اق بیفتی,,د، در این ص,,ورت همیشه ناراحت خواهید بود اگر اجازه بدهید ترس از تغییر کردن شما را متوقف سازد , با محروم شدن از خواسته های خود مواف,,ق هس,,تید ش,,ما می توانی,,د ب,,ر این باور باشید که تغییر باعث آزار اشخاص می شود و در مقابل آن مقاومت ب,,ه خرج دهید. یا در عوض می توانید تغییرات را با آغوش باز پ,,ذیرا باش,,ید و معتق,,دباش,,,,,,ید ک,,,,,,ه وج,,,,,,ود آن ه,,,,,,ا ب,,,,,,ه ش,,,,,,ما کم,,,,,,ک خواه,,,,,,د ک,,,,,,رد. همه این ها بستگی به این موضوع دارد که تص,,میم بگیری,,د ک,دام عقی,,ده را ب,,اورکنی,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د. اشخاص شاد به خود اجازه شکست خ,,وردن نمی دهن,,د. شکس,,ت ب,,ه این مع,,نی نست که هیچ گاه به ه,دف خ,ود نرس,ید و ی,ا دلیلی ب,,ر دس,,ت کش,,یدن از ه,دف نیست به هدف دست نیافتن تنها یک معنی دارد: شما به تمرین و تجربه بیشتری احتیاج دارید و مشتاق اش,تباه ک,ردن باش,ید و تس,لیم نش,وید. اج,ازه ندهی,د ی,ک شکست شما را به گونه ای تحت تاثیر قرار بدهد که هم,,ه تالش ه,,ای خ,,ود را از بین ببری,د و درس,ت مث,ل ی,ک دون,ه ل,ذت ب,ه خ,ط پای,ان رس,,یدن را حس کنی,,د.

اشخاص شاد در زمان حال زندگی می کند.

همانطور که تمرینات ورزشی می تواند سالمت جسمی شما را تأمین کند، اتخاذ برخی حاالت و حرکات زیر نیز می توان,,د س,,المت روحی ش,,ما را ف,,راهم نمای,,د.

102

ورزش عالوه بر ایج,,اد نش,,اط وش,,ادابی در روحی,,ه ش,,ما می توان,,د ب,,اعث بهب,,ود وضعیت سالمتی و قدرت جسمانی شما ش,,ود. فعالیته,,ای زی,,ادی وج,,ود دارد ک,,ه بتنهائی و یا همراه دوستان و خانواده خود می توانید آنها را انجام دهید . مس,,لما يک شخص ورزشکار با تنبلي و کس,,الت بيگان,,ه اس,,ت و عالوه ب,ر داش,,تن هيکلي

ي ب,,اال و ش,,ادابي ن,,يز برخ,,وردار اس,,ت و اين متناس,,ب و خ,,وش ف,,رم از روحيه موفقيت، ارتباطات وي را در زندگي روزمره، چه در خانواده و چه در اجتم,,اع ي,,ا

کند. مسلما کارفرمايان در استخدام افراد، اين معياره,,اي محيط کار تضمين مي مهم را در نظر خواهند گرفت. بنابراين يک شخص سالم و تندرست، از موقعيت

و کم تحرک برخوردار خواهد بود.افراد چاقو پيشرفت شغلي بهتري نسبت به

تعریف روانشناسی از "ورزش و سالمت روحی "

ریف روانشناسی سالمت، ابتدا باید سعی شود ک,,ه س,,المت ب,,هعدر تالش برای ت مثابه یک مفهوم تعریف شود. مشهورترین تعریف سالمت در نظامنامه س,,ازمان

( به شرح زیر صورت گرفته است:world heal the organizationبهداشت جهانی )

سالمت حالت کامل آسایش و کامیابی زیستی، روانی و اجتماعی است و صرف فقدان بیم,,اری ی,,ا معل,,ولیت )ن,,اتوانی( س,,المت نیس,,ت. ابع,,اد منفی و مثبت این

( مورد مالحظه ق,,رار گرفت,,ه اس,,ت.1996تعریف به وسیله داونی و همکاران ) در قسمت اول تعریف، آنها اعتقاد دارند که سالمت ب,,ه مثاب,,ه ی,,ک مفه,,وم مثبت نگریسته می شود ) کیفیت مثبت: آسایش، بهزیس,,تی( در قس,,مت دوم تعری,,ف، سالمت در بعد منفی ب,,ه مثاب,,ه فق,,دان بیم,,اری ی,,ا معل,,ولیت نگریس,,ته می ش,,ود )اشاره ضمنی به ابعاد منفی دارند(. با در نظ,,ر گ,,رفتن ه,,ر دو بع,,د تعری,,ف، این

103

مطلب را می رس,,اند ک,,ه س,,المت حقیقی هم ش,,امل پیش,,گیری از نابهنج,,اری و بیماری )مثل نا خوشی ، بیماری( و نیز ارتقای سالمت مثبت اس,,ت ک,,ه این ام,,ر)ارتف,,,,,ای س,,,,,المت مثبت( خیلی م,,,,,ورد غفلت ق,,,,,رار گرفت,,,,,ه اس,,,,,ت.

( تعریف سالمت بر مبنای کامل صحت و آسایش زیستی، روانی1996بنیارد )    و اجتماعی را مورد انتقاد قرار داده و اظهار می کند که رسیدن به آن ح,,الت در عمل خیلی مشکل است. از سوی دیگر این تعریف از عوامل گسترده اجتماعی، اقتصادی و سیاس,,ی ک,,ه ممکن اس,,ت در این ح,,الت س,,هیم باش,,ند، غفلت ک,,رده اس,,ت. این تعری,,ف همچ,,نین مس,,تلزم آن اس,,ت ک,,ه اف,,رادی ک,,ه کام,,ل نیس,,تند )لزوما(، سالم نیز نیستند. در زمینه روان شناسی سالمت، رویکردهای متف,,اوتی

Biomedicalوجود دارد از جمله م,دل زیس,تی پزش,کی ) modelو م,دل زیس,تی ) Biopsychosocialروانی اجتماعی ) modelکه در اینجا به آخرین مدل ارائه ش,,ده )

( اشاره می کنیم. مدل جدی,,د س,,المت روحی و1996توسط دوانی و همکاران ) روانی با ورزش به عنوان راهی برای حل بعض,ی از مس,ائل زن,دگی، ب,ا در نظ,ر گرفتن سالمت به مثابه یک مفهوم نسبی، ب,,ه ج,,ای فه,,وم مطل,,ق، را ارائ,,ه داده

اند.

در کل، تمام اید مربوط ب,,ه م,,دل جدی,,د س,,المت ، ب,,ه تعری,,ف س,,المت از ددگ,,اه سازمان بهداشت جهانی ارتباط پیدا می کند و عدم تع,,ادل بین س,,المت مثبت و منفی را دوباره جبران کرده و التی,,ام می بخش,,د. این ه,,دف ب,,ا ارتق,,ای س,,المت مثبت و استفاده از ارتقای سالمت به مثابه وسیله ای برای رس,,یدن ب,,ه س,,المت

م با پیشگیری از بیماری جسمی،أمتعادل مثبت جسمی، روانی و اجتماعی باال تو م ب,,ا پیش,,گیریأروانی و سالمت متعادل مثبت جسمی، روانی و اجتماعی ب,,اال تو

از بیماری جسمی، روانی و اجتماعی قابل وصول است.

تعریف ورزش و تندرستی

عبارت است از یک فع,,الیت نهادین,,ه ش,,ده ک,,ه مس,,تلزم ک,,اربرد ن,,یروی ورزش» جسمانی شدید با استفاده از مهارت ه,,ای جس,,مانی پیچی,,ده ب,,ه وس,,یله ش,,رکت کنندگانی است که توسط عوامل درونی و بیرونی تحریک می شوند. این تعری,,ف با فعالیت های ورزشی سازمان یافته ارتباط پیدا می کند « در جوامع اسالمی با توجه به این که کلیه سیاستگذاری ها در خدمت مکتب می باش,,د ، ت,,ربیت ب,,دنی

ب,,ر مبن,,ای نیز ج,,دا از این اص,,ل کلی نب,,وده و ض,,من این ک,,ه پی ری,,زی این علم مسائل جسمانی و فیزیکی است ولی در نه,,ایت وس,,ییله ایس,,ت ک,,ه در کم,,ال و تعالی انسان ها موثر بوده و می تواند گامی در جهت اهداف غایی انسان ها ک,,ه

ب,,ر دارد. »هم,,انطوری ک,,ه ب,,ا ورزش ق,,وت جس,,مانی همان سیر الی الله است خودت,,ان را تق,,ویت می کنی,,د ، ق,,وای روحانیت,,ان را هم تهی,,ه و تق,,ویت کنی,,د.

104

همانطوری که کوشش میکنید جسمتان قوی باشد ، کوشش کنید که روحتان هم قوی باشد « از نظر سازمان بهداشت جهانی ،»تندرستی صرفا نداشتن بیم,,اری و ضعف نیست؛ بلکه منظور از آن سالمتی کام,ل جس,می ، ذه,نی ، اجتم,,اعی و

  و  دو هدف عمده تندرستی ، به تأخیر ان,,داختن م,,رگ  در حقیقت روحی است .از بیماری است«

چکیده ای از تاریخچه پیوند تن و روان

فیلسوفان در بستر ت,,اریخ هم,,واره درب,,اره دوگ,,انگی ی,,ا ی,,ک پ,,ارچگی تن و روان تردید داشته اند . از شواهد موجود چنین بر می آی,,د ک,,ه در روزگ,,اران کهن تن و روان را یک پارچه می داشتند .در فرهنگ ه,,ای نخس,,تین عقی,,ده ب,,ر این ب,,ود ک,,ه بیماری از رسوخ ارواح خبیثه در بدن ناشی می شود . باستان شنا سان جمجم,,ه های سوراخ شده از عصر سنگی پیدا کرده اند که ب,,ه عم,,د ب,,ا ابزاره,,ای س,,نگی سوراخ شده بودند .گمان می رود که انسان های عص,,ر س,,نگی می خواس,,تند ب,,ا

سوراخ کردن جمجمه ، ارواح خبیثه را از بدن بیمار خارج کنند .

روان را مط,,رح یونانیان از نخستین مردمانی بودن,,د ک,,ه فرض,,یه ی ج,,دایی تن و به ارواح خبیثه نسبت دهند آن را پیامد ب,,ر کردند . آنان به جای آن که بیماری را

هم خوردن تعادل مایعات بدن می دانستند . بر طبق این فرضیه ،که ابتدا توسط بقراط عنوان ش,,د و ج,الینوس آن را بس,,ط داد بیم,,اری از ب,,رهم خ,وردن تع,ادل چهار خلط در ب,,دن ایج,,اد می ش,,ود .این چه,ار خل,,ط عبارتن,,د از:خ,,ون ،س,,وداء ، صفرا و بلغم. از این رو درمان بیماری مس,,تلزم برق,,راری تع,,ادل مج,,دد بین این چهار خلط بود. از شواهد چنین بر می آید ک,,ه در این دوران ت,,أثیر عوام,,ل روانی بر بیماری ک,,امال نادی,,ده گرفت,,ه می ش,,د. در س,,ده ه,,ای میان,,ه س,,بب شناس,,ی و درمان بیماری در قلمرو جن شنایس قرار گرفت. علت بیم,,اری را تنبی,,ه خ,,دایان

می دانستند و برای درمان آن بیماران را شکنجه و آزار می دادند.

با آغاز دوره رنسانس و انجام پژوهش های پزشکی نظریه ب,رهم خ,وردن تع,ادل و نظریه ای به عنوان آسیب شناسی یاخت,,ه  در بدن مردود شناخته شد خلط ها

ای رواج یافت .بر پایه این نظریه آسیب های وارد بر یاخت های بدن عامل کلی,,ه ی بیماری ها به شمار می آمدند .پژوهش های آزمایشگاهی و پیشرفت های روز

در این دوره باعث شدند که توجه این علم به جای روان ب,,ه افزون علم پزشکی عوام,,ل جس,,مانی معط,,وف گ,,ردد .دانش,,مندان در تالش ب,,رای در هم شکس,,تن خرافات گذشته ، از نظریه دوگانگی تن و روان قویا جانب,,داری کردن,,د اکن,,ون م,,ا شاهد تغییرات زی,,ادی در این ش,,یوه تفک,,ر هس,,تیم .در ح,,اال حاض,,ر دانش,,مندان معتقدند سالمت جسمی فرد با عوامل روانی و محی,,ط اجتم,,اعی وی در ارتب,,اط

105

و روان ب,ا یک,دیگر در تعاملن,د و ه,ر دو در س,المت و بیم,اری دخ,الت است .تندارند.

تأثیر ورزش در اجتماعی شدن

پ,,ژوهش ه,,ای اجتم,,اعی ش,,دن در ورزش ب,,ا توس,,عه ی جامع,,ه شناس,,ی ورزش برای تبیین جنب,,ه۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ارتباط مستقیم داشته است .طی دهه

های گوناگون شرکت در فعالیت های ورزشی تالش بس,,یاری ش,,ده اس,,ت .اغلب مطالعات اجتماعی شدن در ورزش ح,,ول دو مس,,أله متمرک,,ز ب,,وده اس,,ت .یکی پیشایندهای شرکت در ورزش یعنی اینکه چگونه و تحت چه شرایطی شخص ب,,ه ورزش رو می آورد و دیگ,,ری پیام,,د ه,,ای ش,,رکت در ورزش .این دو فراین,,د را اجتماعی شدن در نقش اجتماعی و اجتماعی شدن از طریق نقش اجتماعی ن,,یز نامیده اند . لذا در اغلب منابع دو عن,,وان اجتم,,اعی ش,,دن در ورزش و اجتم,,اعی شدن از طریق ورزش به چشم می خورد .در اولی فرد در نقش ورزش,,ی مانن,,د »ورزشکار « اجتماعی می شود و در دومی به یاد گ,,یری نگ,,رش ه,,ا ، ارزش,,ها ،

اش,,اره دارد ک,,ه– مانن,,د ج,,وانمردی ،انض,,باط – گرایش ه,,ایی کلی  مهارت ها و تصور می شود در فعالیت های ورزش,,ی حاص,,ل آی,,د .اجتم,,اعی ش,,دن از طری,,ق

.…ورزش عبارت است از تأثیر ورزش بر باورها ، نگرش ها و

چنین پنداشته می شود ک,,ه در درس ه,,ایی ک,,ه از ش,,رکت ک,,ردن در ورزش می آموزیم به سایر جنبه های اجتم,,اعی انتق,,ال پ,,ذیر اس,,ت و از این طری,,ق ف,,رد را

برای شرکت موفقیت آمیز در آن زمینه ها یاری می دهد .

دانیش اظه,ار می دارد ک,ه کودک,ان مه,ارت ه,ای ارتب,اط و تص,,میم گ,یری را ب,ا شرکت در ورزش کسب می کنند تربیت بدنی در قبول مسولیئت برای پ,,رورش و القای ارزش های اجتم,اعی در اف,راد جامع,ه خصوص,ا دانش آم,وزان م,دارس سهیم بوده و به عنوان عاملی در جهت تقویت ارزش های اجتماعی و رفتار های مطلوب انسانی موثر است . اهتمام به موضوع اجتماعی شدن و رابطه ی آن با ورزش زمانی به اوج خود رسید که سمیناری بین المللی با موض,,وع » اجتم,,اعی

در کانادا برگ,,زار۱۹۷۱شدن از طریق ورزش« بر پا شد این سمینار که در سال گردید به این نتیجه رسید که فرهنگ ب,,دنی ع,,املی مهم در اجتم,,اعی ش,,دن ف,,رد

( به عقیده ی راجر کایو آ »تمدن فق,,ط۲۰۰ ،ص۱۳۸۳می باشد .)انور الخلولی ، در سایه برتری و ارزش واالی قهرمانی یعنی بازی رقابت آمیز و مسابقه ای ک,,ه سر چشمه ی دموکراسی و حکومت مردم بر مردم است به وجود آم,,ده اس,,ت.

کودکان با فعالیت های اولیه ورزشی آنان آغاز میش,,ود و « روند اجتماعی شدن

106

موجبات رشد و تکامل حرکتی در دوره کودکی و مشارکت ورزشی آنان در سال (۴۷۴،ص۱۳۸۷های بعد را فرا هم می کند .)ام .هی وود ،

تأثیر ورزش در شخصیت  

شخصیت اجتم,,اعی بی,,ان کنن,,ده ی رش,,د ص,,حیح و ط,,بیعی روانی اف,,راد اس,,ت . چنانچه تربیت بدنی در یک جامعه مطابق با اصول این علم در نظر باشد ، اف,,راد ورزشکار را از فرد گرایی و خود محوری خارج کرده و رشد روحی,,ات ط,,بیعی را در فرد بهبود می بخشد که در نتیجه شکوفا شدن این استعداد، فرد باسایر افراد اجتماع آسانتر ارتباط بر قرار کرده و در کنار آنها زندگی می نماید .)عزیز آب,,ادی

( ج,,رج کلی از روانشناس,,ان مع,,روف ، »شخص,,یت را۲۰،ص ۱۳۷۳فراه,,انی ، روش و شیوه خاص هر فردی در جستجو برای پیدا کردن و تفسیر معنای زندگی تعری,,ف می کن,,د .« مطالع,,ات انج,,ام یافت,,ه نش,,ان می ده,,د ک,,ه ورزش,,کاران وقهرمان,,ان ،ب,,ا ش,,هامت و ف,,دا ک,,ار می باش,,ند و ب,,ر اراده خ,,ود تس,,لط دارن,,د .

پیوند تنگاتنگی با رشد و تکامل  ( بازی و ورزش۱۷۲و۱۷۱ ،صص۱۳۸۱)کوشافر، شخصیت کودک دارند و آن را به مرحل,,ه نض,,ج و آگ,,اهی اجتم,,اعی می رس,,انند . پژوهشگران تحقیقات فراوانی پیرامون نقش بازی وگیم ها در اجتماعی ش,,دن و همچ,,نین درب,,اره این مس,,أله ب,,ه انج,,ام رس,,انده ان,,د ک,,ه چگون,,ه فع,,الیت ه,,ای بدنی ،روی هم رفت,,ه در تک,,وین تص,,ویر روش,,نی از ب,,دن در ذهن ک,,ودک ،ک,,ه ب,,ه تصویر بدن معروف است ،تأثیر می گذارد .تصویری که مفه,,وم خ,,ود ب,,دنی و در نتیجه مفهوم خ,,ود پن,,داره ب,,ر پای,,ه ی آن اس,,توار اس,,ت و نخس,,تین خش,,ت بن,,ای شخصیت کودک به شمار می آید .فعالیت حرکتی عموما فرصت پ,,ر ب,,اری ب,,رای خود شکوفایی کودک فرا هم می آورند . کودک در ضمن پرداختن به بازی تجربه

و این تجرب,,ه ه,,ا در گس,,ترش  را از س,,ر می گذراند ه,,ای پ,,یروزی و شکست تص,,ورات او و پیون,,د دادن مف,,اهیم و اه,,داف و چش,,م ان,,داز ه,,ای وی ب,,ا واقعیت خ,,ویش ت,,أثیر می گ,,ذارد و ادراک واق,,ع بینان,,ه و غ,,یر مبالغ,,ه آم,,یز او از ح,,دود و توانایی های جسمش را افزایش می دهد که این خود ، شخصیت اجتم,,اعی او را نضج می دهد و به وی اعتماد به نفس می بخشد و باعث دور شدنش از خص,,لت

می گ,,ردد بی آنک,,ه از ارزش او چ,,ه در براب,,ر هایی چون خود ش,,یفتگی و غ,,رور (۸۳و ۸۲ ،ص,,ص ۱۳۸۳ چیزی بکاهد.)انور الخل,,ولی ،  خودش چه در برابر دیگران

دیدگاهی نیز اعتقاد دارد که ورزش به عنوان واسطه و عامل ارتباط بین ف,,رد ب,,ا خودش یا دیگران است. این ش,,ناخت چن,,د جنب,,ه ای می توان,,د در س,,از گاریه,,ای اجتماعی و شخصیت دخیل باشد .درب,,اره ارتب,,اط ورزش ب,,ا ص,,فات شخص,,یتی ، آیزاک با گرد آوری لیست مهمی از نتایج تحقیقات ورزش و شخص,,یت بی,,ان ک,,رد که سه زمینه خوب از شخصیت در رابطه با ورزش از قبیل برون گ,,رایی ، روان

107

رنج,,وری و سایکوتیس,,م وج,,ود دارد و ب,,رخی از ص,,فات ،ح,,االت و خل,,ق و خ,,وی ارتباط خوبی با رفتار ورزشی دارند.وی می گوید: » تغییرات ناشی از ورزش در شخصیت به تدریج و آهسته و پس از س,,الها روی می ده,,د ،زی,,را ورزش اعم,,السیستم عصبی سمپاتیک ،انتظ,ارات و ارزش ه,ا را تغی,یر می ده,د. « )عب,دلی ،

(۶۱ و ۶۰ ،صص۱۳۸۶

 

تأثیر ورزش در اخالق و رعایت حقوق دیگران

چون برنامه های تربیت ب,,دنی امک,,ان و ش,,رایطی دارد ک,,ه شخص,,یت و م,,اهیت  افراد بروز می کند و آشکار می گردد لذا رفتار و اعم,,ال ناشایس,,ته ش,,ناخته می شود و جایگزینی خصایص انسانی و رعایت قوانین صورت می گیرد .ب,,دین گون,,ه هر فرد می تواند از احترام الزم در بین دسته و جامعه خود برخ,,وردار گ,,ردد.این ارتباط مطلوب شکل گرفته و به صورت اخالق در آمده و به قلم,,رو ه,,ای خ,,ارج نیز انتقال یافته و مشاهده می شود. هرب,,رت اغ,,راق نک,,رده اس,,ت آنج,,ا ک,ه می گوید : »من کامال موافقم که تربیت ورزشی تا حدی به پرورش اراده می انجامد .همچنین از این که در مدارس ما زمانی را به بازیها اختصاص می دهند متأس,,ف

…نیستم ،بلکه بر عکس ،این زمان تنها زمانیست که به بهترین وج,,ه می گ,,ذرد اخالق ورزش,,ی روحی,,ه تیمی و گ,,روهی ،ب,,ه س,,نتی ،در کن,,ار دیگ,,ر س,,نت ه,,ای اجتماعی ، تبدیل شده است .« انتقال و کاربرد آموخته های اجتماعی ورزش ه,,ا و انعکاس این رفتار های آموخته شده فرد را برای زندگی در گروه آماده تر می سازد .تجربه اجتماعی کسب شده از راه فعالیت ه,,ای گ,,روهی ت,,ربیت ب,,دنی در حل مسائل اجتماعی بسیار مفید می باشد .تصمیم گیری های منطقی ، قضاوت های اخالقی و تجربه آنها در میادین ورزشی قابل انتقال به زندگی هستند . تقلید از مربی,,ان و ره,,بران در گفت,,ار و ک,,ردار ک,,ه م,,ورد اح,,ترام ش,,رکت کنن,,دگان در فع,,,الیت ه,,,ای ورزش,,,ی هس,,,تند ب,,,اعث ایجادص,,,فات برجس,,,ته و مطل,,,وب در ورزش,,,کاران و دانش آم,,,وزان می گ,,,ردد .کن,,,ترل احساس,,,ات ،اح,,,ترام ب,,,ه قوانین ،رعایت منافع جمعی از جمله عاداتی هستند که در ورزش امکان آموزش آنها موجود است .اغلب ورزشکاران اذعان دارن,,د ک,,ه فلس,,فه زن,,دگی مربی,,ان و طرز رفتار آنها در زندگی اجتماعی و اخالقی این گروه موثر بوده ، زیرا آن,,ان در موقعیت بهتری ب,,رای الگ,,و ب,,رداری ق,,رار دارن,,د .ت,,ربیت اخالقی ورزش,,کاران از رفتار مربیان نشأت می گ,,یرد پس مربی,,ان ب,,ا اعتم,,اد ب,,ه ک,,ار و نقش خ,,ود الزم است اصول انسانی و اخالقی را رع,ایت کنن,,د . از آنج,,ا ک,ه انج,,ام مه,ارت ه,ای

108

ورزش,,ی طب,,ق ق,,وانین و مق,,ررات خ,,اص ه,,ر رش,,ته اج,,را می گ,,ردد و رع,,ایت مقررات بازی برای کلیه بازیکنان ال,زامی می باش,د ،در نتیج,ه ، ب,ازی موقعی,تی است برای آموزش رعایت مق,,ررات و ق,,رار داد ه,,ای اجتم,,اعی ،خصوص,,ا ب,,رای کودکان که درسنین اولیه با مقررات اجتماعی درگیر نیس,,تند اث,,رات ک,,اربردی را

به همراه دارد.

کاهش افسردگی تأثیر ورزش در 

به عقیده ی محققین ،ورزش باعث شادی و نشاط و باال بردن اعتم,,اد ب,,ه نفس  بسیار می گردد زیرا افراد افسرده یا اعتماد به نفس ندارند یا میزان آن در انان

پایین است . ورزش احساس رضایت باطنی شخص را باال برده و ف,,رد حس می کند که به موقعیت هایی دست یافته است . ورزش در درمان بسیاری از بیماری

دقیق,,ه ورزش در روز می توان,,د۳۰ها از جمله افسردگی تأثیر ب,,ه س,,زایی دارد. آثار افسردگی ب,,ه ان,,دازه ی ب,,رخی روش ه,,ای روانی- درم,,انی و داروه,,ای ض,,د افسردگی کاهش دهد .به گزارش پایگاه اینترنتی مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس

ورزش می توان,,د  دقیقه۳۵ ت,,ا ۳۰،بررسی روان پزشکان نشان می دهد روزانه آثار و عوارض افسردگی تا نصف کاهش دهد و این کار برابر با ت,,أثیر روش ه,,ای

درمانی متداول و مصرف برخی داروهای افسردگی می باشد.

ش,,یوه ای مختل,,ط از روانپزش,,کان قص,,د دارن,,د ب,,ا اس,,تفاده از نت,,ایج این تحقیق روش های روان درمانی و ورزش را برای درمان افس,,ردگی اب,,داع کنن,,د . فوای,,د

ورزش در بهبود افسردگی به طور فهرست وار ارائه می شود:

- احساس کاهش قابل مالحضه ی غم واندوه1

- افزایش اعتماد به نفس2

- ایجاد احساس موفقیت3

افزایش خالقیت های فردی-4

109

در یکی از جالبترین تحقیقات کلینیکی مشخص شده است که ورزش ن,,ه تنه,,ا در معالج,,ه افس,,ردگی بس,,یار م,,وثر اس,,ت بلک,,ه نقش ب,,ه س,,زایی در جلوگ,,یری از بازگشت این بیماری دارد و با توق,,ف انج,,ام حرک,,ات ورزش,,ی خط,,ر ب,,روز عالیم افسردگی افزایش چشم گیری خواهد داشت . به گفته یکی از روانشناسان مهم نیست که افراد افسرده به چه میزان ورزش می کنند بلکه مهم این است که به

طور مرتب روزانه وقتی را برای این امر اختصاص دهند.

بسيارى از افراد در سراسر جهان از افسردگى ن,,اتوان کنن,,ده اى رنج مى برن,د.  به گزارش هلث دى تحقيقات نشان مى دهد ورزش، بويژه اگر بصورت گ,,روهى انجام شود الاقل به ان,,دازه داروه,,اى اس,,تاندارد ب,,راى ک,,اهش عالئم در بيم,,اران دچار افسردگى نقش دارد. همچنين مطالعات ديگرى نشان مى دهن,,د ورزش در ورزشگاه و يا دوى سريع روزانه مى تواند به اندازه فعاليت هاى گ,,روهى در دور ک,,ردن افس,,ردگى م,,وثر باش,,د و اينک,,ه م,,دت ورزش خيلى اهميت ن,,دارد. مهم ورزش کردن يا نکردن است. محقق,,ان مى گوين,,د در حاليک,,ه ورزش احتم,,اال ب,,ر مواد شيميايى مغز مانند س,,روتونين و دوپ,,امين ت,,اثير مى گ,,ذارد، فع,,اليت ب,,دنى ممکن است تغييرات مثبتى را در ساير قسمت ها اعمال کند. افسردگى ح,,التى است که با انرژى کم مشخص مى شود و برخى آن را خستگى شديد مى نامند. اما ورزش يک تاثير خلقى دارد که بنظر مى رسد آن حالت نگرانى اما همراه ب,,ا

دقيقه پياده روى در روز منجر١٠بيحالى را برطرف مى کند. ورزش سبک مانند به افزايش انرژى مى شود گرچه اين ميزان براى کاهش استرس کافى نيس,,ت. ورزش هاى شديد تر مانند آئروبيک، بيشتر در کاهش تنش اثر دارد. ح,,تى ممکن است انرژى شما را کم کن,,د چ,,را ک,,ه ب,,اعث خس,,تگى ش,,ما مى ش,,ود. ام,,ا طى يکساعت بعد مجددا انرژى را به بدن باز مى گرداند. افرادى که ورزش مى کنند اعتماد به نفس بيشترى خواهند داشت و باعث مى شود در مورد خودشان به,,تر فکر کنند و تعالى بيشترى را نيز احساس مى کنند. اما بسيارى از افراد مبتال ب,,ه افسردگى، ورزش را شروع نمى کنند. چرا اين افراد آن کارى را ک,,ه ش,,ايد مهم

110

ترين اثر را در آنها داشته باشد، انج,,ام نمى دهن,,د؟ زي,,را افت در ان,,رژى وي,,ژگى عمده افسردگى است بطوريکه فرد احساس مى کن,,د ب,,راى ورزش هيچ ان,,رژى ندارد. تنها راه شکستن اين سيکل، ش,,روع ورزش اس,,ت. فک,,ر درب,,اره رفتن ب,,ه ورزشگاه و انجام همه آن حرکات ورزشى با يک گروه شايد ب,راى ف,,رد افس,رده کمى نگران کننده باشد اما تصور اينکه فقط چند دقيق,,ه اى در خياب,,ان ي,,ا دري,,ک محل فرح بخش پي,,اده روى کن,,د، نقط,,ه آغ,,از خ,,وبى اس,,ت. هيچکس نمى گوي,,د ورزش جايگزين درم,,ان داروئى اس,,ت ام,,ا نقش ورزش و فع,,اليت اجتم,,اعى در تسريع بهبود و رهايى از افسردگى غير قاب,,ل انک,,ار اس,,ت. عالوه ب,,ر ت,,اثير مثبت ذهنى، ورزش فوائد قلبى عروقى را در پى خواهد داشت که با مصرف داروه,,اى

ضد افسردگى نمى توان بدان دست يافت.

زندگی ام,,روز م,,ا ماش,,ینی ش,,ده وهمین ام,,ر ب,,اعث تنبلی اف,,راد ورزش یکی از ارکان اصلی زندگی است که در تمام دنیا به این امر مهم توص,,یه ش,,ده و س,,عی

دقیق,,ه ورزش و حرک,,ات ورزش,,ی20 تا 15شده در برنامه روزانه افراد حداقل گنجانده شود ورزش روحیه انسان را شاداب و باعث ش,,ادی ونش,,اط و س,,المتی

. مسلما عدم سازش وجود و اختالالت رفتاري در هر طبق,,ه و ص,,نفي ومی شود در هر گروه و جمعي بسيار مشهود است عوامل مختلفي را مي توان در بوج,,ود آوردن يا پايه ريزي عدم سالمت روان ذكر نمود: فشارهاي اجتماعي، فقر مادي، اختالف,,ات خ,,انوادگي، تص,,ادفات، بيماريه,,ا، م,,رگ و ميره,,اي پيش بي,,ني نش,,ده و بسياري از عوامل خانوادگي و اجتماعي همراه با عوامل وراثتي، اف,,راد را دچ,,ار عدم تعادل روان مي سازد. بنابراين براي پيش گ,,يري از بيم,,اري رواني و حف,,ظ سالمت روان توصيه هاي مختصري در نظر گرفت,,ه مي ش,,ود. ي,,ك ورزش خ,,اص براي عموم افراد يا مبتاليان به افسردگي تجويز نمي شود. اوال افراد بايد ورزش را تدريجا آغاز كنند. ثانيا انواع مختل,,ف آن در اش,,خاص متف,,اوت ت,,اثير مشخص,,ي دارد. ب,,راي ب,,رخي پي,,اده روي، دو ي,,ا ش,,نا مفي,,د اس,,ت. بعض,,ي يوگ,,ا را ت,,رجيح مي دهند. به هر حال ورزش فرصتي براي افزايش تماس با ديگران است ك,,ه ب,,ه ويژه براي كساني كه در اثر افسردگي منزوي شده اند سودمند است. افراد بايد با شروع ورزش به هر گونه تغيير در خلق و خوي شان دقت كنند تا متوجه ش,,وند

چه ورزشي و در چه حدي به آنها در كاهش افسردگي كمك مي كند.

تاثیر فعالیت جسمانی بر افسردگی

اف,,رادی ک,,ه تمرین,,ات جس,,مانی را انج,,ام می دهن,,د، کم,,تر دچ,ار افس,,ردگی می شوند. و افراد افسرده کم,,تر ب,,ه فع,,الیت می پردازن,,د. گریس,,ت و همک,,ارانش )

Griest et al هفت,,ه در برنام,,ه روان12( آثار تمرین جسمانی را به م,,دت 1979. درمانی بیمارانی که از افسردگی شکایت می کردند بررس,,ی و مقایس,,ه کردن,,د.

111

در پایان مشخص شد ک,,ه ک,,اهش افس,,ردگی ب,,ه زم,,ان روان درم,,انی هم,,راه ب,,ا تمرین بستگی دارد و در صورتی که محدودیت زمانی برای درمان وجود نداش,,ته باشد و بیمار به طور منظم به تمرین بپردازد،اث,,ر آن بس,,یار زی,,اد اس,,ت. دوین و

Doyneهمکارانش et al . (( با اس,,تفاده از آزم,,ون افس,,ردگی ب,,ک )1983 BDI(و مقیاس هامیلتون تاثیر تمرین هوازی )دویدن( و تمرین قدرتی )تم,,رین ب,,ا

وزنه( را در زنان مبتال به افسردگی بررسی کردند. آزمودنیها ب,,ه ط,,ور تص,,ادفی به سه گروه تقسیم شدند: گروه اول برای دویدن،گروه دوم برای تمرین با وزنه و گروه سوم به عنوان گروه گواه)ب,,دون تم,رین( انتخ,اب ش,,دند. درم,,ان هش,,ت

دقیقه در هر جلس,,ه انج,,ام ش,,د. آزم,,ون30هفته و چهار جلسه در هفته و مدت بک و مقیاس هامیلتون قبل و یک ماه پس از درمان اج,,را ش,,د. پس از بررس,,ی نت,,ایج، ک,,اهش قاب,,ل ت,,وجهی در نم,,رات افس,,ردگی ه,,ر دو گ,,روه تم,,رین ک,,رده مشاهده شد که پس از یک ماه پیگیری نیز باقی مانده بود، اما گروه گواه)ب,,دون

تمرین( هیچ تغییری را نشان نداد.

اثر فعالیت جسمانی بر افسردگی عمدتا روی افس,,ردگی مالیم ت,,ا متوس,,ط و در تحقیق شده است. مرور تحقیقات مرب,,وط مورد افراد و نمونه های غیر کلینیکی

به فعالیت جسمانی و افسردگی نشان می دهد ک,,ه فع,,الیت جس,,مانی ب,,ه ط,,ور قابل توجهی افسردگی را در همۀ� سنین و همۀ� سطوح آمادگی کاهش می دهد و هر چه جلسات و برنامه تمرین بیش,,تر و ط,,والنی ت,,ر باش,,د، ک,,اهش بیش,,تری در افسردگی بدست خواهد آمد. بعضی تحقیقات فق,ط ب,ه اث,ر تمرین,,ات ه,وازی در کاهش افسردگی اشاره کرده اند. در مجموع، ادعا می شود که تمرین جسمانی در کاهش افسردگی مالیم و متوسط به ان,,دازه مص,,رف دارو م,,وثر اس,,ت و می توان از آن به عنوان وسیله ای کمکی برای افسردگی شدید نیز اس,,تفاده ک,,رد.)

Sharkey 1996. P.31.)

112

مطالعات انجام شده در افراد میانسال نشان داده است ک,ه اف,,رادی ک,,ه ورزش ه,,,ای منظم و م,,,داوم را ش,,,یوه زن,,,دگی خ,,,ود ق,,,رار داده ان,,,د کم,,,تر دچ,,,ار

اضطراب،فشارهای روانی و عصبی،افسردگی و خستگی می شوند.

مطالعات بر روی زنان افسرده نیز مشخص کرده است که م,,یزان افس,,ردگی و اضطراب در آنان با اجرای فعالیت های ورزش,ی ب,ه ط,,ور قاب,ل ت,وجهی ک,اهش یافته و احساس کمال و اتکاء به نفس در آنها افزایش می یاب,د. تجزی,,ه و تحلی,,ل مطالب موجود حاکی از وج,ود مزای,,ای روانی در فع,الیت ه,ای ب,دنی و ورزش,ی اس,,ت اف,,رادی ک,,ه ب,,ه ط,,ور منظم در فع,,الیت ه,,ای جس,,مانی ش,,رکت می

کنند،احساس آرامش و سالمتی می کنند.

فعالیت های شدیدی که فرد با ج,,دیت و عالق,,ه ب,,ه انج,,ام آنه,,ا مب,,ادرت می کن,,د موجب رهایی از احساس ناکامی و دلسردی می شود. ش,,رکت در فع,,الیت ه,,ای ورزشی حتی اگر با شکست همراه باش,د،احس,اس رض,ایت را در اف,راد تق,,ویت می کند، مانند بعضی از دوندگان که بدون توجه به نتیجه ب,ازی ب,ا اراده مس,افت را طی می کنند.از سوی دیگر فعالیت های جسمانی موجب تج,,ارب اخالقی ن,,یز خواهد شد. ورزشکاران از طریق اجرای حرک,,ات ریتمی,,ک، هیجان,,ات احساس,,ات خود را به شیوه غیر کالمی بیان و نم,,ایش می دهن,,د. اعتی,,اد مثبت ب,,ه ورزش در مقابل اعتیاد منفی به اموری مانند مواد مخ,در نش,ان دهن,ده م,یزان ارتب,اط بین

فعالیت های ورزشی با شخصیت و جنبه های عاطفی و روانی افراد می باشد.

ورزش های هوازی از جمل,,ه ورزش ه,,ای بس,,یار م,,وثر در درم,,ان افس,,ردگی ب,,ه شمار می آیند. در ورزش ه,,ای ه,,وازی تمرین,,ات ب,,ه ص,ورت آرام و کم ش,,دت و طوالنی مدت انجام می گیرند. این تمرینات احتماال به صورت باال ب,,ردن مق,,دار آندروفین ها در کلروپالست، باعث کاهش افسردگی و رفع اضطراب می ش,,وند. بر اساس نظریه های طب ورزشی انس,,ان ه,,ا ب,,رای ایج,,اد و نگه,,داری وض,,عیت متناسب قلبی و تنفسی،تناسب اندام و رهایی از تنش ه,,ا و فش,,ارهای عص,,بی و

دقیقه ورزش هوازی )دویدن،شنا کردن،دوچرخه سواری،پیاده20-15عاطفی به روی، کوه نوردی،طناب زدن به صورت آهس,ته و م,داوم( در روز نی,از دارن,د ک,ه

روز در هفته تکرار ش,,وند.این ک,,ار ب,,اعث خواه,,د5 تا 4این تمرینات باید حداقل شد تا خستگی ها و ناراحتی های روحی و روانی افراد از بین برود.

, برای به,,تر نتیج,,ه گ,,رفتن اف,,راد و ره,,ایی و جلوگ,,یری از بیم,,اری ه,,ای روانی و جلسه در هفته به ورزش بپردازند ک,,ه س,,ه5افسردگی توصیه می شود افراد تا

113

جلس,,ه2جلسه آن شامل ورزش انفرادی و هوازی مثل دوی,,دن ی,,ا کوهن,,وردی و آن ورزش گروهی مورد عالقه فرد همراه با دوستان و وا بستگان فرد باشد، ک,,ه در صورت ادامه روند باال به صورت منظم و طوالنی فرد می تواند به راح,,تی از

بیماری های روانی پیشگیری و در صورت مبتال بودن، درمان و بهبود یابد.

نمونه یک برنامه تمرینی برای یک فرد افسرده یا در معرض ابتالء به افسردگی:

ش,,,,,,,,,,نبه: ی,,,,,,,,,,ک ورزش گ,,,,,,,,,,روهی م,,,,,,,,,,وردعالقه)فوتبال،والیبال،بسکتبال و .....

دقیقه آرام و مداوم در پارک30یکشنبه: دویدن به مدت س,,,,,,ه ش,,,,,,نبه: ی,,,,,,ک ورزش گ,,,,,,روهی ی,,,,,,ا انف,,,,,,رادی

موردعالقه)تنیس،هندبال،فوتبال،تیراندازی( دقیقه30چهارشنبه: دویدن یا شنا کردن به مدت

ساعت(3 تا 2جمعه: کوهنوردی در نصف روز )

تأثیر ورزش در کاهش اضطراب 

استرس هنگامی رخ می دهد که فرد احساس کند بین قابلیت های فردی خود و  آن چه در یک موقعیت خاص الزم است توازن وج,,ود ن,,دارد ،در عین ح,,ال پیام,,د

(۱۱۶ ،ص ۱۳۸۲عمل نیز مبهم باشد .) س .رابرتس و همکاران ،

در زمانی که احس,,اس نگ,,رانی و اض,طراب پیش می آی,,د انس,ان بای,د ب,,ه ک,ار و فعالیتی مشغول شود چون معموال ذهن انسان در یک لحظه نمی توان,,د ب,,ه چن,,د موضوع متفاوت فکر کن,,د .دراین می,,ان ه,,ر ق,,در ک,,ار و فع,,الیت ح,,الت س,,رگرم کنندگی بیشتری داشته باشد موثر تر خواه,د ب,ود . این عم,ل ب,اعث خواه,د ش,د راحتتر با افکار اضطراب زا مبارزه کند . در واقع خ,,واهیم توانس,,ت ذهن خ,,ود را از درگیر شدن با افکار منفی منحرف کنیم.در این خصوص ورزش ک,,ردن ب,,اعث

خونس,,ردی و آرامش بیش,,تری خواهد شد فرد در مواجه با شرایط اض,,طراب زا ک,,,ه ورزش ت,,,أثیرات داش,,,ته باش,,,د . تحقیق,,,ات کارشناس,,,ان نش,,,ان میده,,,د

فیزیولوژیکی بر بدن دارد که این تأثیرات فیزیو لوژی,,ک ف,,راهم کنن,,ده آرامش در دانس,,تن راه و روش زن,,دگی و  ( در دنیای ام,,روزه۱۳۸۸افراد هستند .) پناهی ،

پیشرفت عمال بدون استرس امکان پذیر نیست و در بین جوامع بشر ب,ه ص,ورت قانون در آمده است . نظام پیچیده ی کنونی ما چنان است ک,,ه دس,,تگاه عص,,بی ما در طی روز دائما از سوی تکان های استرس زای کوچک و بزرگ بس,,یار زی,,اد

114

ی بمباران می شود و دستگاه های عصبی- عضالنی ما دائم,,ا در ح,,الت تنش ب,,ه سر می برند . در نتیجه استرس یکی از عمومی ترین مشکالتی است ک,,ه اف,,راد با آن روبرو هستند . و از آنجایی که امروزه مسأله سالم زیس,,تن و رابط,,ه ی آن با فعالیت های بدنی اهمیتی اساسی یافته است ، تمرین و ورزش یکی از س,,اده ترین ابزار هایی است که اس,,ترس را کن,,ترل می کن,,د . م,,ا می دانیم ک,,ه ورزش مداوم بدنی در صورتی که به درستی انجام ش,,ود و ب,,ا بیم,,اری ش,,خص در تض,,اد نباشد در نگهداری سالمت جسم و روان و بهزیستی فرد و پیشگیری از بس,,یاری از بیماری ها ، یکی از مهم ترین عوامل به شمار می رود . و این واقعیتی اس,,ت که فعالیت بدنی ، اس,,ترس ع,,اطفی را ب,,ه ط,,ور م,,وثر می نش,,اند و بس,,یاری از پیامدهای نا خوشایند آن را خنثی می کند اگر چه ورزش مش,,کالت ک,,اری را ح,,ل

کار پلیس راهنمایی و رانن,,دگی را نمی کند و یا وقتی در ترافیک قرار گرفته ایم انجام نمی دهد و راه را برای ما باز نمی کند مطمئنا ب,,ه دلی,,ل فع,,ل و انفع,,االتی

به ما کمک می کند که از عهده فشار روحی بر آییم که در بدن صورت می گیردو از تبدیل آن به یک مسأله مزمن جلوگیری کنیم .

نقش ورزش در پر کردن اوقات فراغت  

فراغت شامل فعالیت هایی ج,دا از اجب,,ار ه,,ای ش,,غلی ، خ,انوادگی و اجتم,اعی  است که در آن فرد فقط به میل خود عمل می کند . در نتیج,ه ف,راغت ، ک,ار ی,ا بی ک,,,اری نیس,,,ت ، بلک,,,ه ی,,,ک تجرب,,,ه ب,,,ا ارزش زن,,,دگی اس,,,ت و ب,,,ه ق,,,ول ارسطو ،فراغت جدیترین مشغله انسان اس,,ت. دک,,تر ن,,اش در کت,,اب فلس,,فه ی تفریحات س,,الم و اوق,,ات ف,,راغت را آن بخش از زن,,دگی تعری,,ف می کن,,د ک,,ه » شخص کار موظف و تکالیف دینی و اجتم,,اعی خ,,ود را انج,,ام دارده و در خ,,واب نیست «. بنا براین ش,,امل س,,اعتی اس,,ت ک,,ه ب,,ا تفریح,,ات و ورزش س,,پری می

اج,,رای برنام,,ه ه,,ای کند . در فراغت ان,,دکی ک,,ه ام,,روزه میس,,ر و ممکن است مناسب تف,,ریحی ورزش,,ی ب,,رای تلطی,,ف زن,,دگی ، کاس,,تن از فش,,ارهای زن,,دگی ماش,,ینی ، ارض,,ای غرای,,ز و تم,,ایالت ذاتی ، ت,,أمین س,,المت جس,,مانی و روانی ضرورت دارد . این امر مورد توجه برنامه ریزان تعلیم و ت,,ربیت ب,,وده و از هفت بند اهداف تعلیم و تربیت در بند ششم : استفاده صحیح از اوقات فراغت جایگاه پیدا کرده و آموزش های الزم نظری و عملی در مدارس صورت می پذیرد یکی

می تواند اوقات فراغت افراد جامعه را زیر پوشش قرار ده,,د از روش هایی که و بسیاری از ضعف ها و کمب,,ود ه,,ای جس,,مانی و روانی را رف,,ع و درم,,ان کن,,د ،

بدنی و ورزش گذش,,ته از ج,,بران ض,,عف ورزش و تفریحات سالم است . تربیت را برای زندگی ، تالش و اهداف مشترک آم,,اده می ها و حفظ تندرستی ، افراد

سازد . استفاده از بازی در اوقات فراغت فرصتی ب,,رای پیش,,رفت ف,,رد ف,,را هم

115

می نمای,,د. ف,,راغت همیش,,گی انس,,ان را گرفت,,ار بی ح,,و ص,,لگی و دلتنگی می سازد .انسان بی کار فرصت پیدا می کند که خاطرات گذشته را تجدید کن,,د و در غم و اندوه گرفتار شود یا به آینده فک,,ر کن,,د و دچ,,ار دله,,ره و اض,,طراب ش,,ود . تربیت بدنی در رفع این عوارض س,,هیم اس,,ت و عام,,ل م,,وثری ب,,رای مب,,ارزه ب,,ا بیحوص,,لگی و پ,,ر ک,,ردن اوق,,ات ف,,راغت ف,,رد می باش,,د. ورزش بعن,,وان یکی از روش های گذران اوقات فراغت در جذب ارزش های ف,,رهنگی م,,وثر اس,,ت . در

گروهی بازیکن تالش می کند تا برای جذب به,,تر درگ,,روه ، رض,,ایت ورزش های سایر بازیکنان را به دست آورد و از این طریق مالک ها ی س,,ازگاری در جم,,ع را در خود ایجاد نماید . از دیدگاه جامعه شناسی ، گذران اوقات ف,,راغت ب,,ا ورزش از غیر پویا شدن و به انحراف رفتن توانایی های اف,,راد جامع,,ه ب,,ه وی,,ژه جوان,,ان جلوگیری می کن,,د و در مقاب,,ل ، ق,,ابلیت تولی,,د و به,,ره وری آنه,,ا در ق,,الب ه,,ای

مختلف اجتماعی و اقتصادی را هر چه بیشتر تقویت می نماید.

به طور کلی ورزش در تم,,ام دوران زن,,دگی انس,,ان ه,,ا ح,,ائز اهمیت اس,,ت ولی چ,,ون مبن,,ای ت,,ربیت جس,,می و روحی در س,,نین ج,,وانی گذاش,,ته می ش,,ود بای,,د

. ورزش عالوه ب,ر آن ک,ه  قائ,ل ب,ود  اهمیت بیشتری در این دوران برای ورزش موجب می شود جوانان س,,رگرمی مناس,,بی ب,,رای گ,,ذران اوق,,ات ف,,راغت خ,,ود

و روحی آن,,ان ت,,أثیر بس,,زایی دارد . داش,,ته باش,,ند در ن,,أمین س,,المت جس,,می بسیاری از آثار نامطلوب محیط اجتم,,اعی ، اقتص,,ادی وض,,ع خ,,انوادگی، وراثت و نظایر آن با استفاده از ورزش می تواند کاهش یابد یا حتی به طور کلی از میان برود .تربیت بدنی و ورزش اگر به طور اصولی و بر اساس ی,,ک برنام,,ه منظم و صحیح استفاده شود در تحقق بسیاری از نیاز های مهم دروران جوانی ، شناخت زندگی سالم اجتماعی و اصالح یا جلو گیری از رفتار های انحرافی نقش م,,وثری

. می تواند داشته باشد

116

تأثیر ورزش بر فرهنگ  

» فرهنگ را می توان به عنوان مجموع ویژگی های رفتاری و عقی,,دتی اکتس,,ابی تعریف کرد واژه تعیین کننده در این تعریف هم,,ان واژه اعضای یک جامعه خاص

( ورزش بخش مهمی از فرهنگ ملل در۳۹ ،ص ۱۳۸۶اکتسابی است « ) کوئن ، جهان معاصر است بحث های محافل گوناگون ، سر فصل روزنام,,ه ه,,ا ، برنام,,ه های رادیوئی و تلویزیونی جایگاه آن را روشن ساخته اس,,ت . اعالم م,,وفقیت در مسابقات ملی و بین المللی میلیون ه,,ا نف,,ر را ش,,اد و و شکس,,ت در برنام,,ه ه,,ا

ب,,ه م,,ردم را غمگین و خش,,مگین می س,,ازد . جلب میلی,,ون ه,,ا نف,,ر تماش,,اچی ، حم,,ایت تماش,,ا گ,,ران و استادیوم ها ،تبلیغات تجاری در کنار و خالل مسابقات

استقبال آنان از تیم های مورد عالقه در کمک به باال بردن استعداد ها و ارائ,,ه ی مطلوب و موزون حرکت ها و فعالیت های ورزشی موثر می باشد .) کوش,,افر ،

( . ورزش ، تم,,,رین تفک,,,ر واق,,,ع گرایان,,,ه و پره,,,یز از تفک,,,ر۱۶۷ ، ص ۱۳۸۱ ورزش ب,,ه فرهن,,گ ای,,ده آلیس,,ت این تفک,,ر ب,,ه نف,,ع ب,,ا ورود  ذهنگرایانه اس,,ت .

فرهنگ رئالیست رنگ می بازد. ابعاد غ,,یر م,,ادی فرهنگنظ,,یر اعتق,,ادات ، آداب و رسوم و ارزش و نیز ابعاد مادی فرهنگ نظ,یر معم,اری و تکنول,وژی ،تحت ت,,أثیر ورزش وارد س,,یر تک,,املی می ش,,وند . یکی از جل,,وه ه,,ای غ,,یر م,,ادی فرهن,,گ ، جایگاه زن در جامع,ه اس,,ت . در جه,ان ورزش تجلی آزادی زن از قی,ومیت م,رد

و مشاهده می شود . پس از تربیت ورزش,,ی زن ب,,ه عن,,وان ی,,ک انس,,ان ش,,جاعسرسخت به جامعه باز می گردد.

تأثیر ورزش بر حافظه 

مدت هاس,,ت ک,,ه فوای,,د ورزش ب,,رای قلب و ع,,روق ش,,ناخته ش,,ده اس,,ت . ام,,ا امروزه مشخص شده است ک,,ه ورزش ب,,رای هم,,ه ی ب,,دن ح,,تی مغ,,ز س,,ودمند است . ورزش جریان خون را در کل بدن افزایش می دهد و بالطبع جریان خون در مغز نیز افزایش می یابد . به نظ,,ر می رس,,د اف,,زایش جری,,ان خ,,ون در مغ,,ز

س,,الگی ش,,روع می۴۰فرایند از دست رفتن بافت سلولی مغز را ک,,ه در ح,,دود شود کند می کند. محققان هنوز مطمئن نیستندکه میزان مورد نیاز ورزش ب,,رای بهتر شدن حافظه چقدر است ، اما چیزی که می دانیم این است که حتی مقدار بسیار کمی ورزش و فعالیت فیزیکی می تواند به بهتر شدن حافظه ش,,ما کم,,ک کند و این تأثیر وقتی بیشتر میشود مرتبا و حداقل سه ب,,ار در هفت,,ه ورزش کنی,,د تحقیقات دکتر هیتر .س.اولی,,ف در دانش,,گاه عل,,وم تندرس,,تی اورگ,,ان در آمریک,,ا نشان داد سالمندانی که یک برنامه تمرینی شامل راه رفتن س,,ریع ب,,ر روی ن,,وار گردان را سه بار در هفته و به مدت یک ساعت ، در طول چهار م,,اه انج,,ام می- دادند حافظه وزمان واکنش آنها ،بهبود یافته بود . تحقیقات بیشتر نش,,ان داد ک,,ه

117

دوچرخه سواری و حرکات موزون نیز مانن,,د راه رفتن آهسته دویدن ، راهپیمایی سریع موجب بهبود حافظه و زمان واکنش در سالمندان می شود . پژوهش,,گران همچنین دریافتند سالمندانی که در ی,,ک برنام,,ه تمری,,نی ، ق,,درتی و انعط,,افی ب,,ه

ماه شرکت کردن,,د عملکردش,,ان در۴ بار در هفته و در طول ۳مدت یک ساعت . اگر چه این گونه بهبود حافظه بیشتر در اجرای آزمون های حافظه بهبود یافت

سالمندانی که تم,,رین ه,,ای ه,,وازی انج,,ام می دهن,,د رخ می ده,,د ام,,ا تحقیق,,ات بیشتر نشان داده است که هیچ تمرین ورزشی نس,,بت ب,,ه تم,,رین ه,,ای ورزش,,ی دیگر از لحاظ تأثیر بر حافظ,ه برت,ری ن,دارد . ب,ه عب,,ارت دیگ,ر بین ورزش ه,ای مختلف از حیث ت,,أثیر ب,,ر حافظ,,ه تف,,اوت مع,,نی داری مش,,اهده نمی ش,,ود ) اچ.

(.در نتیج,,ه تم,,رین ه,,ای ورزش,,ی۲۴۲ و۲۴۱ ، صص۱۳۸۶ویلمور وال . کاستیل ، مداوم میزان جریان خون در مغز افزایش می یابد افزایش جریان خ,,ون م,,وجب اکسیژن رسانی وتغذیه بهتر نرون های مغ,,ز ش,,ده و از تن,,گ ش,,دن ع,,روق مغ,,ز جلوگ,,یری می کن,,د . این ت,,أثیرات خ,,ود م,,وجب پیش,,گیری از فرام,,وش و زوال توانمندی های ذهنی درسالمندی می شود . تمرین های ورزشی همچنین م,,وجب

می شود که می تواند نرون ها را  B.D.N.Fآزاد سازی نوعی فاکتور رشد به نام درمقابل آسیب وصدمه مقاوم نمودو از بروز بیماری های آلزایم,,ر و پارکینس,,ون

تا حدودی جلوگیری کند.

تاثیر ورزش برخواب

از تحقیق,,ات منتش,,ر ش,,ده علمی نش,,ان داد ک,,ه ورزش ب,,ه۲۰۱۰یک بررسی در طور کلی عامل بهبود خواب برای اکثر مردم است، و به اختالالت خواب مثل بی خوابی کمک می کن,د. ش,یوع ش,کایات مرب,وط ب,ه خ,واب و اث,ر بخش,ی مح,دود درمان های دارویی ورزش را ی,,ک ج,,ایگزین مناس,,ب میکن,,د ک,,ه هم ارزان قیمت اس,,ت و هم دارای ت,,اثیرات مثبت ب,,ر سیس,,تم ه,,ای بهداش,,تی متع,,دد ب,,ه ط,,ور

س,,اعت قب,,ل از۸ تا ۴همزمان میباشد. زمان مطلوب برای ورزش ممکن است خواب باشد، گرچه ورزش در هر زمان از روز مفی,,د اس,,ت، احتم,,اال ب,ه اس,,تثنای ورزش های سنگین انجام گرفت,,ه ش,,ده ان,,دکی قب,,ل از زم,,ان خ,,واب، ک,,ه ممکن است خواب را برهم زند. در هر صورت، شواهد کافی ب,,رای نتیج,,ه گ,,یری دقی,,ق

در مورد رابطه بین ورزش و خواب موجود نیست.

توصیه های موثر بر افزایش نشاط از دید روانشناسان با ورزش

118

. تالش در وقت گذاری و رسیدگی به خود : کمک به رفع نیازهای دیگران بدون1 شناسایی و ارضای نیازهای ف,,رد ن,,ا ممکن اس,,ت . بای,,د ف,,رد توج,,ه کن,,د ک,,ه چ,,ه کارهایی او را خوشحال می کن,د ، س,,پس وقت ک,افی ب,رای انج,,ام دادن آنه,ا در

نظر بگیرد.

. سرمایه گذاری در روابط نزدیک و صمیمانه : باید هر فرد وقت و محبت خ,,ود2را به اشخاصی که دوست دارد هدیه دهد.

. تالش در به انجام رساندن کارها مورد عالق,,ه : ه,,ر ف,,رد بای,,د ، دنب,,ال مب,,ارزه3 طلبی هایی بگردد که به ارضای نیاز خود برای انجام دادن کارهای دارای معنی و هدف از نظر خود کمک می کند . هم چنین بای,,د از فرص,,ت ه,,ای ن,,امنتظر ب,,رای

آزمون چیزها و کارهای متفاوت استفاده کند.

. دادن نیرو و انرژی به خود : رسیدگی به وضع سالمت جسمانی برای مراقبت4از سالمت روان اهمیت دارد.

. پرهیز از افراط و تفریط : روحیه همه گاهی قوی و گاهی ضعیف می ش,,ود .5ولی باید سعی کرد که به نوعی حالت تعادل یا حد وسط رسید.

. خوش بین بودن: اگ,ر ف,,رد هم,,واره در پی آن باش,,د ک,,ه ببین,,د در زن,,دگی چ,ه6 کمبودهایی دارد ، آن عیبها را خواه,,د ی,,افت و احساس,,ش نیبت ب,,ه خ,,ود از آنچ,,ه هست بدتر خواهد شد . باید فرد به دنبال جنبه ه,,ای و جل,,وه ه,,ای مثبت زن,,دگی

خود بگردد.

. نوع دوستی: نیکی کردن به دیگران ممکن اس,,ت ب,,اعث ش,,ود ف,,رد احس,,اس7 خوبی و شادی کند . نوع دوستی ، کمک یا بخشش به دیگران بدون توجه به نف,,ع شخصی ، احساس احترام به خود را افزایش می دهد . نوع دوس,,تی , هم چ,,نین ممکن اس,,ت ب,,ه ک,,اهش فش,,ارهای روحی و جس,,می بینجام,,د و از س,,المت و تندرستی فرد محافظت کند . بیشتر ما افرادی نوع دوست هس,,تیم . م,,ا ت,,ا آنج,,ا که توان داشته باشیم به امور خیریه کمک می کنیم ، برای کمک به س,,المندن ی,,ا از کار افتادگان داوطلب می شویم ، به افراد بی سواد خواندن و نوشتن یاد می دهیم و یا آماده ایم به عنوان برادر یا خواهر بزرگتر کودکان و نوجوان,,ان نیازمن,,د

عمل کنیم.

. شوخ طبعی: شوخ طبعی و مزاح ، که به م,,ا اج,,ازه می ده,,د ترس,,ها و دیگ,,ر8 احساسات منفی خود را بدون ایجاد ناراحتی برای خودمان یا دیگران بیان ک,,نیم. یکی از سالمترین راه های مقابله با فراز و نشیب های زن,,دگی اس,,ت . بن,,ابراین

119

( استاد دانشگاه استانفورد ک,,ه ت,,اثیر ه,,ای خن,,ده وWilliamfryدکتر ویلیام فرای ) سال مورد بررس,,ی ق,,رار داد ،3شوخی را بر سالمت جسمی و روحی به مدت

دقیقه ورزش قایق سواری و پ,,ارو زدن ب,,رای ک,,ار10خنده در هر روز به اندازه کردن قلب و عروق بدن مفید است . همچنین باعث تغییر شکل ام,,واج مغ,,زی و ضرب آهنگ تنفس می ش,,ود ، از احس,,اس درد می کاه,,د ترش,,ح هورم,,ون ه,,ای مربوط به استرس را ک,اهش می ده,,د و ب,ا اف,,زایش فع,الیت س,,لولهای کش,,نده

طبیعی بتعث تقویت ایمنی بدن در مقابل بیماری ها می گردد.

. حفظ سالمت جسم : نگه داشتن س,,المت ب,,دن ، ب,,ه وس,,یله ورزش و تغذی,,ه9 صحیح ، به سالمت فکر و روان کمک می کن,,د . علت این موض,,وع آن اس,,ت ک,,ه ورزش میزان بعضی مواد شیمیائی موج,,ود در مغ,,ز را تغی,,یر می ده,,د و جری,,ان خون و جذب اکسیژن را می افزاید . این تغییرات می تواند بر دس,,تگاه اعص,,اب مرکزی اثر گذارند و دگرگونی خوش,,ایندی را در احس,اس و ح,ال ف,,رد ب,,ه وج,,ود آورند . ورزش همچنین ب,,ه ایج,,اد تغی,,یرات روانی ت,,دریجی می انجام,,د . فع,,الیت بدنی به خودی خود می تواند در ذهن انسان را از تمرکز به افکار م,,زاحم و آزار دهنده باز دارد . کسانی که به طور م,,رتب ورزش می کنن,,د ب,,ه ن,,وعی احس,,اس مهارت و تسلط بر خود دست می یابند و عصبانیت و نگرانی خ,ود را ب,,ا حرک,اتورزش,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ی تخلی,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,ه می کنن,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,د . این تغییرات در امر تغذیه صحیح نیز ایجاد می شود داشتن چندین وع,,ره غ,,ذایی کم حجم ولی مغذی و همچنین استفاده صحیح از م,,واد غ,,ذایی از جمل,,ه عوام,,ل

تاثیر گذار بر روان هستند

120

فصل ششم : بهداشت روان برای ورزشکاران

اعتماد به نفس و راهكارهاي افزايش آن در ورزشكاران

اعتماد به نفس و ورزش

اعتماد به نفس،احساس حقيقي و واقعي توانايي رسيدن به ي,,ك ه,,دف مش,,خص است.اين احس,,اس، قس,,مت حي,,اتي شخص,,يت ورزش,,كار را تش,,كيل مي ده,,د و چيزي است كه ديگران درباره شخص او خيلي زود تشخيص مي دهند. اعتماد به نفس موجب افزايش احساس مثبت، توانايي تمركز و تالش براي موفقيت استو اهداف، راهبردهاي بازي و نيروي رواني ورزشكار را تحت تأثير قرار مي دهد.

اعتماد به نفس، انتظار واقع گرايانه ي انجام عمل است. اعتماد ب,,ه نفس غ,,رور ورزشكار پس از انجام كار نيست بلكه قضاوت ورزش,,كار از انج,,ام ك,,اري اس,,ت

كه قادر به انجام آن است.

اعتماد به نفس را مي توان در يك درجه بندي قرار دارد. اين درجه بندي اعتم,,اد به نفس، از عدم اعتماد به نفس شروع مي شود و ب,,ه اعتم,,اد ب,,ه نفس بيش از حد و اندازه ختم مي گردد. بن,,ابراين، مي ت,,وان گفت اعتم,,اد ب,,ه نفس مطل,,وب، بين اين دو حيطه قرار دارد. بين اعتماد به نفس و سطح اج,,راي مه,,ارت رابط,,ه وجود دارد. ميزان اعتماد به نفس مبتني بر تواناييها و عملكرد گذشته است و به

121

تجربي,,ات ورزش,,كار در حيط,,ه دروني و ب,,يروني ورزش بس,,تگي دارد. ب,,رخي از ورزشكاران چنين مي انديشند كه اعتماد به نفس، پيش ب,,اوري و ي,,ا ب,,اور دروني به برد است. اشتباها به ورزشكاران تلقين مي شود كه دائما فكر كنند كه برن,,ده خواهند شد و اگر باور به شكست رقيب نداشته باشند، تفكر و روحيه آنه,,ا مانن,,د بازنده ها خواه,,د ب,,ود و همين خ,,ود، م,,وجب شكس,,ت مي گ,,ردد. اين ب,,اور غل,,ط معموال منجر به شكل گيري و اعتماد به نفس ضعيف و يا اعتم,,اد ب,,ه نفس بيش

از حد و غير واقعي مي شود.

گانه اعتماد به نفس6- منابع 1

- مهارت: تمرين و تكرار حرك,,ات اختصاص,,ي در ه,,ر رش,,ته ورزش,,ي، ب,,اعث1-1 ايجاد مهارت در آن رشته مي شود، و اين مهارت منجر به ايجاد اعتماد ب,,ه نفس

مطلوب در ورزشكار مي گردد.

- برخورداري از آمادگي جسماني:آمادگي جسماني براي رسيدن ب,,ه مه,,ارت1-2 ورزشي در سطح حرفه اي بسيار حائز اهميت است. از اين رو، ورزشكاران بايد هم زم,,,,اني ك,,,,ه دراردوه,,,,اي ورزش,,,,ي هس,,,,تند و هم خ,,,,ارج از اردوه,,,,اي ورزشي،تمرينات مربوط به آمادگي جسماني را انج,,ام دهن,,د و م,,راقب س,,المت

جسماني خود باشند.

- نمايش توان,,ايي: زم,,اني ك,,ه ورزش,,كار، مهارته,,اي خ,,ود را در مع,,رض دي,,د1-3 ديگران ق,,رار مي ده,,د)مانن,,د ش,,رايط ش,,ركت در مس,,ابقات داخلي و خ,,ارجي(، احساس حقيقي و واقعي در رسيدن به ي,ك ه,دف مش,خص در ورزش,كار ش,,كل مي گيرد. به همين خاطر،ديده مي ش,,ود ورزش,,كاري ك,,ه در مس,,ابقات داخلي و خارجي بيشتري شركت كرده اس,,ت از اعتم,اد ب,ه نفس بيش,تري ن,يز برخ,وردار است. در اينجا ممكن است اين سوال پيش بيايد ورزشكاري كه در نقطه شروع

122

ورزش حرفه اي اش، بدون تجربه شركت در مسابقات داخلي و خارجي اس,,ت، چگون,,ه مي توان,,د اعتم,,اد ب,,ه نفس الزم را در زمين,,ه رش,,ته ورزش اش بدس,,ت آورد؟ باي,,د گفت ك,,ه در چ,,نين وض,,عيتي، ت,,ركيب منب,,ع مه,,ارت و برخ,,ورداري از آمادگي جسماني، به ورزشكار اين امكان را مي ده,د ت,ا بتوان,د اعتم,اد ب,ه نفس

الزم را براي نمايش توانايي هايش بدست آورد.

- حمايت اجتماعي: حمايت اجتماعي مشابه تلقين عمل مي كند.. تلقين يكي1-4 از رايج ترين راهبردهاي است كه ورزشكاران مي توانند ب,,راي ايج,,اد و اف,,زايش اعتماد به نفس شان بكار گيرند. روش برخ,,ورد مربي,,ان، وال,,دين و دوس,,تان اث,,ر

مهمي بر تلقين ورزشكار از لياقت خود دارد.

- اعتماد به مربي: ورزشكار ، مانند بيماري كه خودش را با ايم,,ان ب,,ه دس,,ت1-5 پزشك مي سپارد، بايد به شايس,,تگي ه,,ا و مهارته,,اي م,,ربي در تص,,ميم گ,,يري و مديريت، ايمان داشته باشد، ايمان و اعتماد ورزشكار به مهارتهاي مربي م,,وجب مي گردد تا خود ورزشكار در يادگيري و تمرين مهارت ه,,اي ورزش ب,,ا اطمين,,ان

خاطر بيشتري عمل نمايد.

- محي,,ط آرام و راحت: زن,,دگي در دني,,اي ام,,روز مي توان,,د ه,,ر ف,,ردي را در1-6 معرض اضطراب و استرس قرار دهد، كه ورزشكاران نيز از اين قاعده مستثني نيستند. اما چيزي كه ي,,ك ورزش,,كار را از اف,,راد ع,,ادي جامع,,ه ج,,دا مي كن,,د اين است كه ورزش,,كار باي,,د بتوان,,د از ورزش و تمرين,,ات جس,,مي ب,,راي رس,,يدن ب,,ه آرامش رواني استفاده كند. تالش ورزش,كار، باي,د در اين راس,تا باش,,د ك,ه ق,رار دادن خود در محيط آرام و راحت اين امكان را به ورزشكار مي دهد تا بت,,وان ب,,ا افزايش آمادگي جسمي، مهارت الزم را در رش,,ته ورزش,,ي اش بدس,,ت آورده و در نه,,ايت اعتم,,اد ب,,ه نفس مناس,,ب در ورزش,,كار ش,,كل گ,,يرد. در همين راس,,تا، ورزشكار زماني كه در اردوهاي ورزشي ب,,ه س,,ر مي ب,,رد، باي,,د تالش كن,,د تم,,ام توجه اش را بر تمرين و مرور مهارت ها صرف كند و از آنچه كه حاش,,يه نامي,,ده

مي شود، پرهيز كند.

خطاهاي شناختي)الگوهاي فكري منفي( كه باعث ك��اهش اعتم��اد-2به نفس مي شوند:

به اين خطاهاي شناختي و الگوه,,اي فك,,ري منفي توج,,ه كني,,د و آنه,,ا را در رون,,دتفكر خود شناسايي نماييد.

123

-تفكر همه با هيچ: در اين حالت شما همه چيز را خوب- مطلق يا بد- مطلق2-1 مي بينيد. عادت ب,ه چ,نين تفك,ري ص,حيح نيس,ت. به,تر اس,ت هم,ه ج,وانب ي,ك پيروزي يا شكست را در نظر بگيريد. وقتي فردي كه كاري را به نحو عالي انجام نمي دهد به معني بي عرضگي نيست. اينگونه نگاه كردن به دنيا، يعني اينكه دنيا

را فقط با دو رنگ سياه و سفيد ببينيم.

تفكر منطقي جايگزين: اشتباه كردن را ب,,ه عن,,وان بخش,,ي از انس,,ان ب,,ودن ت,,ان قبول كنيد. به خودتان يادآوري كنيد كه شما نمي توانيد همه كاره,,ا را بي عيب و نقص انجام بدهيد. فقط مي توانيد براي انجام دادن كارها تالش كني,,د و ميتواني,,د سعي كنيد كه آنها را خوب انجام بدهيد. اين به ش,,ما كم,,ك ميكن,,د ت,,ا خودت,,ان را

قبول داشته باشيد در حاليكه هنوز براي پيشرفت تالش مي كنيد.

نيمه خالي ليوان را ديدن: با اين الگوي فكري شما تنها جنبه هاي منفي ي,,ك2-2 موقعيت را مي بينيد و تنها ب,,ر روي آنه,,ا متمرك,,ز مي ش,,ويد، ك,,ه اين ب,,اعث مي شود نگاه شما به يك شخص يا موقعيت كامال از مسير درست منحرف شود. ب,,ه عنوان مثال به خ,,ود مي گويي,,د:» چ,,ون من در انج,,ام اين ح,,ركت ي,,ا فن اش,,تباه كردم، حاال همه فك,,ر مي كنن,,د ك,ه من ب,راي اين ك,ار مناس,ب نيس,تم«. ب,دبيني بدترين آفت اعتماد به نفس است.يك نقطه منفي، يك انتقاد يا يك نظر مخ,,الف، تمام واقعيت هاي دروني فرد را تحت شعاع قرار ميدهد.» من در اين مرحل,,ه از

حريفم باختم، خيلي بد شد امكان ندارد بتوانم به مرحله بعدي راه پيدا كنم«.

تفكر منطقي جايگزين: سعي كني يا بگيري كه وقتي كار» اش,,تباهي« اي انج,,ام مي دهيد، بتوانيد به خودتان بخنديد. از گفتگوي دروني به عنوان وسيله اي ب,,راي مقابله با افكار منفي و مخرب استفاه كنيد. تمرين كنيد تا مچ خودتان را در حين افك,,ار منفي بگيري,,د. بع,,د ب,,ه خودت,,ان بگوئي,,د»بس كن«. ب,,ا گفتن بس كن. ب,,ه خودتان اين پيغام را مي دهي,د ك,ه ديگ,ر نمي خواهي,د ب,ه اين افك,ار منفي فك,ر

كنيد، سپس به بيان كالم منطقي با خود شروع كنيد.

- بزرگ كردن نكات منفي- كوچك كردن نكات مثبت: در اين ح,,الت ش,,ما ب,,ا2-3 كوچك شمردن تجربه هاي مثبت و دستاوردهاي مفيد خود، آنها را انكار مي كنيد. به عنوان مث,,ال ب,,ه خ,,ود مي گويي,,د: »فق,,ط ب,,ه اين خاطرك,,ه حريفه,,ايم ض,,عيف بودند،توانستم موفق باشم!« در اينگونه مواقع شما احترام ب,,ه نفس را در خ,,ود مي كشيد. در چنين الگوي فكري،براي ف,,رد نك,,ات مثبت ب,,ه ان,,دازه نك,,ات منفي مهم نيستند.»ميدانم كه شش تا مس,,ابقه را ب,,رده ام ام,,ا اگ,,ر اين يكي را بب,,ازم

حالم از خودم بهم ميخورد«.

124

تفكر منطقي جايگزين: من مسئول هم,,ه م,,وفقيت ه,,ا و شكس,,ت ه,,اي زن,,دگيم هستم. من مهم,ترين ف,رد در زن,دگي خ,ودم هس,تم. اگ,ر توانس,تم از عه,ده اين

مسابقه بربيايم بخاطر تالش و برنامه ريزي خودم براي انجام تمرينات است.

- اشتباه گرفتن احساسات با واقعيت ها: در اين ح,,الت ش,,ما احساس,,ات ي,,ا2-4 عقايد خود را با واقعيت ها اشتباه مي گيريد. مثال به خ,,ود مي گويي,,د» من حس

مي كنم مي بازم، پس حتما مي بازم«

تفكر منطقي جايگزين: احساسات من بر پايه واقعيت ها نيستند،بنابراين نبايد به آنها بها دهم. من تمريناتم را طبق برنامه ري,,زي و مط,,ابق نظ,,ر م,,ربي ام انج,,ام داده ام. به تنها چيزي كه در ح,,ال حاض,,ر باي,,د فك,,ر كنم اين اس,,ت ك,,ه خ,,ودم را

برآنچه بايد انجام دهم ،متمركز كنم.

- تاكي,,د بيش از ح,,د ب,,ر »باي,,دها و نباي,,د« ه,,ا: باي,,دها، اغلب منعكس كنن,,ده2-5 انتظارات ديگران هستند تا بيان كننده انتظارات و خواسته هاي خود ش,,ما. » من بايد برنده شوم،اگر برنده نشوم نگاه ديگران نسبت به من عوض ميش,,ود«؛ » من بايد م,ورد تايي,,د هم,ه اف,راد مهم زن,,دگيم باش,,م«؛ » من باي,د در هم,ه ام,ور

زندگيم موفق باشم«.

تفكر منطقي جايگزين: من بايد استانداردها و ارزشهاي فردي داش,,ته باش,,م ك,,ه كامال وابسته به تاييد ديگران نباش,,د. م,,وفقيت مي توان,د رض,ايت شخص,,ي را در

من تقويت كند اما مرا ارزشمندتر نمي كند.

-برچسب زدن: بر چسب زدن شكل حاد تفك,,ر هم,,ه ي,,ا هيچ چ,,يز اس,,ت. ب,,ه2-6 جاي اينكه بگوييد» اشتباه كردم«،به خ,ود برچس,ب منفي مي زني,د و ميگويي,د » من بازنده هستم«. گاهي هم اشخاص به خود برچس,,ب» احم,,ق« ي,,ا »شكس,,ت خورده« مي زنند. برچسب زدن، ي,,ك عم,,ل غ,,ير منطقي اس,,ت. مفه,,وم انس,,ان وجود خارجي دارد اما»انسان بازنده« و »انس,,ان احم,,ق« وج,,ود خ,,ارجي ن,,دارد. اين برچسب ها، تجربه هاي بي فايده اي هستند كه منج,,ر ب,ه خش,م، اض,طراب، دلسردي و كمي اعتماد به نفس مي شوند. در اردوهاي ورزش,,ي، گ,,اه برچس,,ب متوجه ديگران است. وقتي كسي در مخ,,الفت ب,,ا نظ,,رات ش,,ما ح,,رفي مي زن,,د ممكن است او را متكبر و مغرور بناميد، يا اينكه او را به كلي ب,,د قلم,,داد كني,,د و طبيعي است كه در اين ش,,رايط فض,,اي مناس,,بي ب,,راي ارتب,,اط س,,ازنده و مثبت

ايجاد نمي شود.

125

تفكر منطقي جايگزين: اشتباه كردن را ب,,ه عن,,وان بخش,,ي از انس,,ان ب,,ودن ت,,ان قبول كنيد. به خودتان يادآوري كنيد كه شما نمي توانيد همه كاره,,ا را بي عيب و نقص انجام بدهيد. فقط ميتوانيد ب,,راي انج,,ام دادن كاره,,ا تالش كني,,د و ميتواني,,د سعي كنيد كه آنها را خوب انجام بدهيد. اين به شما كمك مي كن,,د ت,,ا خودت,,ان را

قبول داشته باشيد در حاليكه هنوز براي پيشرفت تالش مي كنيد.

-شخصي سازي و سرزنش: در اين خطا، ورزشكار خود را بي جهت مسئول2-7 حادثه اي قلمداد مي كند ك,,ه ب,,ه هيچ وج,,ه امك,,ان كن,,ترل آن را نداش,,ته اس,,ت. شخصي سازي منجر به احساس گناه، خجالت ناشايسته بودن مي شود. بعض,,ي از ورزشكاران هم عكس اين كار را مي كنن,,د، يع,,ني ديگ,,ران)م,,ربي، داور و هم تيمي ها( و شرايط را علت مسائل خود مي دانند و توجه ندارند كه ممكن اس,,ت

خود در ايجاد مشكل سهمي داشته باشند.

تفكر منطقي جايگزين: من مسئول هم,,ه م,,وفقيت ه,,ا و شكس,,ت ه,,اي زن,,دگيم هس,تم. هركس,,ي در ه,,ر س,,طح از فع,اليت ورزش,,ي و در زن,,دگي شخص,,ي اش، ممكن است دچار خطا و اشتباه ش,,ود. مهم اين اس,,ت ك,,ه بپ,,ذيريم م,,وفقيت ي,,ا شكست، نتيجه تالش خودم است. انتظارات من از ديگران و مقصر دانستن آنها

بي مورد است.

-نتيجه گ,يري ش,,تابزده: ممكن اس,,ت بي آنك,,ه دلي,,ل محكمي داش,,ته باش,,يد،2-8 نتيجه گيري شتابزده مي تواند بصورت ذهن خواني اتفاق بيفتد يعني بدون اينك,,ه بررسي كافي انجام دهيد،ذهن طرف مقابلتان را مي خوانيد و نتيج,,ه مي گيري,,د كه كسي در مورد شما منفي فكر مي كن,,د. نكت,,ه ج,,الب اينجاس,,ت ك,,ه اين ذهن خواني بصورت منفي اتف,اق مي افت,د. عالوه ب,ر اين، نتيج,ه گ,يري ش,تابزده مي تواند بصورت پيشگويي اتفاق بيفتد يعني پيش بيني مي كنيد كه اوض,,اع ب,,رخالف ميل شما در جريان خواهد بود. بدون هرگونه بررسي مي گوييد» آب,,رويم خواه,,د رفت، از عهده انجام اين كار برنخواهم آمد« رفتارها و واكنشهايي كه بدنبال اين تحريف شناختي پيش مي آيد، روابط اجتماعي و بين ف,,ردي اف,,راد را مخت,,ل مي كند ،بطوري كه گاهي فرد به انزوا كشانده شده و يا متوسل به مقابل,,ه ب,,ه مث,,ل

مي شود، كه جز تيرگي روابط و سوءتفاهم نتيجه ديگري ندارد.

تفك,,ر منطقي ج,,ايگزين: من خ,,ودم را دوس,,ت دارم، و مي دانم هم,,انطور ك,,ه ش,باهتهايي ب,ا ديگ,ران دارم، در بعض,ي م,وارد ب,ا ديگ,ران تف,اوت دارم. من اين تفاوتها را مي پذيرم و به خودم اجازه نمي دهم به جاي ديگران تص,,ميم بگ,,يرم و

يا در مورد آنها قضاوت كنم.

126

- فيلتر ذهني: ورزشكاراني كه داراي اين نوع ط,,رز فك,,ر هس,,تند تحت ت,,اثير2-9 يك حادثه منفي همه واقعيت را تار مي بينند. به جزيي از يك حادث,,ه منفي توج,,ه مي كنند و بقيه را فراموش مي كنند. عدم توان,,ايي در دي,,دن بخش ه,,اي مهم,,تر اين حوادث، عاملي است كه ذهن ورزشكار را درگير مي كند. شبيه چكي,,دن ي,,ك قطره جوهر كه بشكه آبي را كدر مي كند. به عنوان مث,,ال، ورزش,,كاري ك,,ه ب,,ه ازاي انجام حركات درست و فني اش توسط مربي اش تش,,ويق مي ش,,ود، ام,,ا زماني كه مربي بخاطر حركات اشتباه ، همين ورزشكار را مورد انتقاد ق,,رار مي ده,,دف ورزش,,كار فق,,ط نق,,د م,,ربي را مي بين,,د و بخ,,اطر همين ممكن اس,,ت

پرخاشگري كند و يا اينكه حركات تمريني بعدي اش را با دلسردي انجام دهد.

تفكر منطقي جايگزين: درك كنيد و بپذيريد كه انتقاد هم مانند تش,,ويق مي توان,,د براي شما سازنده باشد. بپذيريد كه مربي شما، به واسطه تجربه اي كه دارد يك قدم از شما جلوتر است. خودتان را به دستان پرتوان مربي بسپاريد. اعتم,,اد ب,,ه تجربه مربي مي تواند در پذيرش نقدهايي كه از طرف وي عنوان مي ش,,ود،نق,,د مربي با هر لحني)چه با لحن تن,,د و چ,,ه ب,,ا لحن ماليم( ب,,راي ش,,ما اث,,ر تش,,ويقي

خواهد داشت.

- اهميت دادن به گذشته: شما به عنوان ورزشكار ممكن است اينطور فكر2-10 كنيد كه گذشته ي شما، احساسات و رفتار ش,,ما را در زم,,ان حاض,,ر،كن,,ترل مي كند. اگر اينگونه فكر مي كنيد بايد بدانيد ك,,ه اگ,,ر چ,,ه گذش,,ته ي ه,,ر ف,,ردي مي تواند اهميت داشته باشد، اما گذشته كن,,ترل كنن,,ده و ه,,دايت كنن,,ده رفت,,ار فعلي شما نمي تواند باشد. شما از هر زمان كه تص,,ميم بگيري,,د و بخواهي,,د، مي توان,,د

آينده اتان را متفاوت از گذشته تان بسازيد.

تفك,,ر منطقي ج,,ايگزين: من نباي,,د در مقاب,,ل اتفاق,,ات گذش,,ته درمان,,ده باش,,م، گذشته كوچكترين اقتداري بر من ندارد،چون من مشتاقم كه بياموزم و دگرگ,,ون شوم. هر لحظه از زندگي، نقطه آغازي است. ديروز يك رويا بودو فردا يك خيال است . اگر امروز را به خوبي برگزار ك,,نيم، از روي,,اي دي,,روز، ش,,ادي و از خي,,ال

فردا، اميد مي آفرينيم. با اين حساب به امروز خود توجه كنيم.

- راهبردهايي براي افزايش اعتماد به نفس ورزشكاران3

افزايش كيفيت تمرين ورزشكاران: نكته مهم اين است كه اعتماد به نفسي3-1 كه از طريق گسترش مه,,ارت و آم,,ادگي جس,,ماني كس,,ب مي ش,,ود ، منج,,ر ب,,ه موفقيت مي گردد. تمرين جهت باال بردن آمادگي جس,,ماني و اف,,زايش مهارته,,ا، مبناي ساخت اعتماد به نفس است. بعد از اينكه مهارت هاي مورد ني,,از در ش,,ما

127

به عنوان ورزشكار ايجاد شد ، مي توانيد از مربي خ,ود بخواهي,د ت,ا ش,,رايطي را فراهم كند تا بتواند در حضور جمعيت تمرين كنيد. اين تمرين ب,,ه ش,,ما كم,,ك مي كند تا در شرايطي واقعي بازي، زماني كه در حضور تعداد زيادي تماش,,اچي ، ب,ه بازي مي پردازيد، از آم,,ادگي بيش,,تري برخ,,وردار ش,,ويد. همچ,,نين مي تواني,,د در مسابقات دوستانه ش,,ركت كني,,د. از آنج,,ايي ك,,ه حض,,ور در مس,,ابقات دوس,,تانه، شرايط ب,,ازي ب,,ا درج,,ه دش,,واري كم,,تري از مس,,ابقات اص,,لي انج,,ام مي ش,,ود. بنابراين شركت در اين مسابقات، مي توان,,د ب,,ه اف,,زايش اعتم,,اد ب,,ه نفس ش,,ما

كمك كند.

-شناسايي الگوهاي فكري منفي)خطاهاي شناختي( و باورهاي ذهني اشتباه:3-2

از خودتان بپرسيد: آيا نگ,,اهم ب,,ا منط,,ق و واقعيت س,,ازگار هس,,ت؟آي,,ا الگوه,,اي فكري منفي و باورهاي ذهني اشتباه در روند تفكرم وجود دارد؟ با پاس,,خ ب,,ه اين

سوال مي توانيد افكار منفي و باورهاي ذهني اشتباهتان را شناسايي ك,,رده و2 توجه بيشتري به جمالت و افكارتان داشته باشيد. هم اكنون زم,,ان آن اس,,ت ك,,ه

افكار منفي نادرست را با افكار سازنده و دقيق جايگزين كنيد.

- از اعبارات اميد بخش و تلقين مثبت و مكرر به خود استفاده كنيد : نس,,بت3-3 به خود با مهرباني رفتار كنيد و همواره خود را تش,ويق نمايي,,د. يادت,ان باش,,د ك,ه اگر بخواهيد به بدبيني خ,ود نس,بت ب,,ه ي,ك م,وقعيت خ,اص مي,دان دهي,,د، ممكن است به واقعيت بپيوندد. به عنوان مثال اگر دائم ي,,ه اين فك,,ر كني,,د ك,,ه حرك,,ات ورزشي تان به خوبي برگزار نخواهد شد، ممكن است واقعا همين اتف,,اق بيفت,,د. سعي كنيد جمالت اميد بخش ب,ه خ,ود بگويي,,د. مثال ب,,ه خ,ود بگوئي,,د»اين هم ي,ك مسابقه مانند مسابقه هاي ديگر است من از پس آن بر مي آيم« ب,,ا تك,,رار كالم مثبت و منطقي آن را به تمام وجود خود مخ,,ابره نم,,وده، اج,,ازه دهي,,د وجودت,,ان سرشار از اين تفكرات شود. براي تلقين مثبت و مكرر به خود، مي توانيد يك تا سه عبارت و جمله القايي را انتخ,,اب نمايي,,د. س,,پس آنه,,ا را ك,,امال حف,,ظ نم,,وده بطوري كه خيلي راحت و سريع بتوانيد آن را بخاطر آوريد. ش,,بها ، درس,,ت قب,,ل

ب,,ار ب,,ا10 مرتب,,ه خيلي س,,اكت و آرام و در دل، و س,,پس 10از خ,,واب ، ب,,راي بار با صداي بلند عبارت م,ورد نظ,ر را ب,ا خ,ود10صداي نجواگونه ، و در نهايت

مرور كنيد. سپس تا زماني كه به خواب ف,,رو مي روي,,د خ,,ود را عين,,ا آنگون,,ه ك,,هتلقين كرده ايد، تصور نماييد.

- تصوير سازي ذهني:3-4

128

براي تصوير سازي م,,وثر، ابت,,دا يكي از فن,,ون آرامش بخش را بياموزي,,د و در آنميزان آرامش شما بايد آنقدر باشد كه امواج ذهني شما الفا باشد.0عميق شويد

)يعني حالت هوشياري همراه با اس,,تراحت جس,,م و ذهن( . تص,,وير ذه,,ني م,,ورد نظر خود را مشخص نموده و ي,,ك ب,,ار در ذهن خ,,ود م,,رور نمائي,,د. ب,,راي مث,,ال ،

تصوير ذهني ممكن است شامل يكي از موارد زير باشد:

تصوير ذهني يك مهارت

تصوير ذهني يك تكنيك

تصوير ذهني يك اعتماد بنفس خوب

تصوير ذهني داشتن آرامش

تصوير ذهني نشاط و سرزندگي در حين رقابت

بعد از يادگيري يكي از فنون آرام بخش و مشخص كردن ي,,ك تص,,وير ذه,,ني ، در مكان راحت و ساكتي قرار گرفته ، به آرامش فرو رويد و تص,,وير ذه,,ني خ,,ود را مرور نمائيد. هرچه تصاوير ذهني كه انتخاب كرديد، واضح تر باش,,د ، نتيج,,ه به,,تر

خواهد بود.

تصور شرايط پر اضطراب با آرامش مي تواند تسلط ما ب,,ر ش,,رايط را اف,,زايش دهد.بخاطر داشته باشيد كه قدرت تصوير سازي را فق,,ط ب,,ا تم,,رين مي تواني,,د

افزايش دهيد.

زمان هايي كه مي توانيد از تصوير سازي استفاده كنيد عبارتند از:

پيش از تمرين: تصوير سازي ذهني پيش از مرحله تمرين جسماني به ورزش,,كاركمك خواهد كرد تا از نظر ذهني ، خود را آماده انجام مهارت كند.

در خالل تمرين: تصوير س,,ازي ذه,,ني در خالل تم,,رين ب,,ه ورزش,,كار در ي,,ادگيريمهارت هاي جديد و رفع اشتباهاتش كمك خواهد كرد.

بعد از تمرينات جسماني: معم,,وال عض,,الت ورزش,,كار بع,,د از تمرين,,ات جس,,ماني بسيار شل مي شود، در نتيج,,ه در اين زم,,ان ورزش,,كار آم,,ادگي بيش,,تري ب,,راي اس,,تفاده از تص,,وير س,,ازي ذه,,ني دارد و مي توان,,د ب,,ا اس,,تفاده از اين روش ،

مهارت هاي آموخته شده در تمرين را تقويت كند.

129

نكته: تصوير سازي ذهني را با مه,ارت ه,ايي ش,روع كني,د ك,ه خ,وب انج,ام مي دهيد.

-برنامه ريزي كردن و هدفمند بودن: زندگي هدفمند و تالش براي رسيدن به3-5 هدف هاي فردي و جمعي به شما كمك مي كند كه احساس مثبت از خود داشته باشيد. با توجه به نكاتي كه در بخش» توجه و تمركز« در رابطه با هدف گ,,ذاري ورزشي آمده است، اهداف ورزشي خود را تعيين كني,,د. از س,,وي ديگ,,ر، برنام,,ه ريزي، به شما كمك مي كن,,د ت,,ا به,تر ب,,ه اه,,داف م,,ورد نظرت,,ان دس,,ت يافت,,ه و

اعتماد به نفس خود را افزايش دهيد.

-منظم بودن: انضباط چه در هنگام بازي، تمرين يا مسابقه و چ,,ه در زن,,دگي3-6 بزرگ ترين عامل موفقيت است. به وضيعت ظاهري خود، چه در جمع و چ,,ه در تنهايي رسيدگي نماييد. پاكيزه و مرتب باشيد و سعي كني,,د ت,,ا اين وي,,ژگي را ب,,ه شكل عادت دايمي خود درآوريد تا احساس رضايت و ارزشمندي شما از خودتان افزايش يابد. رعايت نظم وانضباط در محيط زندگي ، چه در اردوهاي ورزشي و چه در خارج از اردو، بر نظم ذهني شما مي افزايد. اگ,,ر بداني,,د ك,,ه انض,,باط مي تواند به شما كمك كند تا تشخيص دهيد ك,,ه چ,,ه زم,,اني از چ,,ه تك,,نيكي اس,,تفاده

كنيد و چه زماني از انجام آنها خوداري كنيد، از همين امروز شروع مي كنيد.

قدم ه,,اي رس,,يدن ب,ه اعتم,اد ب,ه نفس ممكن اس,,ت در نگ,,اه اول دش,,وار بنظ,ر برسند. اما با تمرين بتدريج آسان تر خواهن,,د ش,,د. هنگ,,امي ك,,ه ش,,ما ش,,روع ب,,ه شناسايي افكار و عقايد تخريب كننده اعتماد به نفس در خود كنيد. قادر خواهي,,د بود عمال آنها را تشخيص داده و در جهت مبارزه با آنها گام برداريد. بدين ت,,رتيب موفق به دريافتن ارزشهاي خود به عن,,وان ي,,ك انس,,ان مي ش,,ويد . هنگ,,امي ك,,ه اعتماد به نفس در شما تقويت شود، به تدريج احساس بهتري نس,,بت ب,,ه خ,,ود و

زندگي ورزشي و شخصي خود پيدا خواهيد كرد.

اضطراب ورزشي و راهكارهاي كنترل و كاهش آن در ورزشكاران

اضطراب و ورزش

به هنگام مسابقات ورزشي، اكثر ورزشكاران اضطراب را تجربه كرده اند، شايد شما هم خودتان اين مسئله را تجرب,,ه ك,,رده باش,,يد. اض,,طراب عب,,ارت اس,,ت از احس,,اس تش,,ويش ، ن,,اراحتي ، هيج,,ان و فش,,ار روحي، ي,,ا وحش,,ت از خط,,ر ناشناخته، اضطراب را بايد از ترس، كه واكنش ط,,بيعي در مقاب,,ل ي,,ك م,,وقعيت

130

تهديد كننده جدي است، جدا نمود. اف,,راد ب,,راي توص,,يف اض,,طراب از اص,,الحات همچون، عصبي بودن و نگ,,راني اس,,تفاده مي كنن,,د. اض,,طراب ورزش,,ي، ن,,وعي اضطراب عملكردي است كه مي تواند تواناييهايت,,ان را هنگ,,ام ورزش ك,,ردن ب,,ه شدت تحت تثير قرار دهد. وقتي كه شما عاليم اضطرابي را احس,,اس مي كني,,د بدون اينكه بخواهيد عملكردتان را تحت تاثير قرار مي دهد، ياد خواهيد گرفت كه

چطور بر اضطرابتان غلبه كرده و با آن مقابله كنيد.

-نشانه هاي اضطراب را مي توان اينگونه بيان نمود:

نشانه هاي شناختي- كه از طريق فراين,,د تفك,,ر خ,,اص مش,,خص مي ش,,وند،1-1 عبارتند از)دودلي و ترديد، احساس سردرگمي، احساس س,,نگيني، افك,,ار منفي، تمرك,,ز ض,,عيف ،كج خلقي، ت,,رس، فراموش,,ي، از دس,,ت دادن اعتم,,اد ب,,ه نفس، تصاوير شكست، خودگفتاري مربوط به شكست، عجول بودن، احساس ضعف، نارضايتي م,,داوم، ن,اتواني در اج,راي دس,,تورالعمل ه,ا ، افك,,ار اجتن,,ابي، دله,ره، نگ,,راني، بي ق,,راري، ن,,اتواني در حف,,ظ آرامش، دش,,واري در تمرك,,ز، مش,,كالت

خواب، فقدان لذت(

- نشانه هاي جسماني)باليني(- كه از طريق پاسخ هاي جسمي مش,,خص مي2-2 ش,,وند عبارتن,,د از)اف,,زايش ي,,ا ك,,اهش فش,,ار خ,,ون، تپش قلب، اف,,زايش تنفس تعري,,ق، س,,رد و مرط,,وب ش,,دن دس,,ت ه,,ا و پاه,,ا،انقب,,اض مع,,ده، اف,,زايش آدرنالين ،خشكي ده,,ان، تك,,رر ادرار، تنش عض,,الني، س,,فتي گ,,ردن و ش,,انه ه,,ا، لرزش بدن، صحبت كردن پي در پي، راه رفتن بيش از حد، انحراف ديد، كشش و خميازه ،لرزش صدا ،تهوع، استفراق و اسهال، يبوست، از دست دادن اش,,تها، بي خ,,وابي، از دس,,ت دادن مي,,ل جنس,,ي ،س,,رخ ش,,دن ص,,ورت، رن,,گ پري,,دگي،

احساس خفگي(

- نشانه های رفت,,اری-ک,,ه از طری,,ق الگوه,,ای رفت,,اری مش,,خص می ش,,وند،3-2 عبارتند از: ناخن جویدن، جنبش های توام با بی حالی، بازی محتاطانه، توجه ب,,ه درون، بی ق,,راری، اجتن,,اب از برق,,راری تم,,اس چش,,می، پوش,,اندن ص,,ورت ب,,ا دستها(. ب,,ه ط,ور کلی می ت,,وان گفت ترکی,بی از این س,,ه گ,روه از نش,,انگان در افراد مضطرب دیده می شود که شایع ترین آنها عبارتند از : س,,رگیجه و ض,,عفعضالنی، مشکالت تنفسی، تپش قلب، لکنت زبان، پریدگی رنگ و بی اشتهایی.

-روش تشخیص اضطراب در ورزشکاران1

131

- بروز عالئم بالینی اضطراب در ورزشکار از جمله: تپش قلب، ل,,رزش دس,,ت،2دلشوره، تعریق دست و پا.

- معاینه بالینی و مصاحبه روانشناسی توسط روانشناس3

- پیگیری بیماری های داخلی که مولد اضطراب هستند از جمله تیروئی,,د پرک,,ار،4اختالالت قلبی- عروقی

چنانچه شما احساس اضطراب می کنید، یعنی یکی از نشانه های ذک,,ر ش,,ده در باال را در خود می بینید، می توانید مشکل خود را در قدم اول با روانشناس و ی,,ا پزشک تیم خود در میان بگذارید. ب,,ا انج,,ام مص,,احبه، دالی,,ل زیربن,,ایی اض,,طراب شما شناسایی می شود. آزمایش های احتمالی در این زمینه عبارتند از: آزمایش کامل خون، تجزیه و تحلیل خ,,ون، آزم,,ایش ه,,ای مرب,,وط ب,,ه عملک,,رد تیروئی,,د و آزمایش ادرار و مص,,احبه ه,,ای روانش,,ناختی، بع,,د از شناس,,ایی علت اض,,طراب،

روش های درمانی مناسب با علت اضطراب شما تجویز می گردد.

- عوامل اصلی بروز اضطراب در صحنه رقابتهای ورزشی1

- مهم ب,ودن م,وقعیت ورزش,ی ب,رای ورزش,,کار، مانن,,د فین,ال و ی,ا ش,,رکت در2مسابقات قاره ای و غیره.

راهکار پیشنهادی:

-تأکید مربی براستفاده از آموخت,,ه ه,,ای ورزش,,کار ن,,ه رس,,یدن ب,,ه نتیج,,ه پیروزی

-ندادن تذکر نکات فنی و یاد آوری و مرور فنون قبل از لحظات حس,,اس مسابقه از سوی مربی

محیط و شرایط خاص مسابقات)مانند تغییرات آب و ه,,وایی، تغی,,یر س,,اعت و - مانند این(.

راهکار پیشنهادی:

نشان دادن ویژگی های محیطی محل مس,,ابقه ب,,ه ورزش,,کاران ج,,وان و- کم تجربه بصورت فیلم و تصویر سازی ذهنی

-ع,,دم هم,,اهنگی بین توان,,ایی ورزش,,کار و ت,,وان الزم ب,,رای اج,,رای عملک,,رد ورزشی.

132

راهکار پیشنهادی:

استفاده از آموزش مهارت های زندگی به ورزشکاران-بطور خاص، ایجاد و افزایش اعتماد به نفس در ورزشکاران-

- کاهش وزن و رسیدن به وزن مورد نظر برای شرکت در رقابت در ب,,رخی از4رشته های ورزشی

راهکار پیشنهادی:

.توجه به تغذیه و میزان آب مصرفی ورزشکار قبل و بعد از اردو-گنجاندن برنامه بدنسازی برای ورزشکاران داخل و خارج از اردو-

- ترس از شکست و از دست دادن مقام ورزشی5

راهکار پیشنهادی:

»حذف این تفکر که»برد همه چیز نیست-»جایگزین کردن این تفکر که »تالش و تنها مالک ارزش است-

- ترس از آسیب های بدنی6

راهکار پیشنهادی:

تأکید مربی و سرپرستان به سالمت جسم در درجه اول-دادن الگوهای تمرینی درست به ورزشکار-

- دیر حاضر شدن در محل مسابقه و نداشتن فرصت کافی7

راهکار پیشنهادی:

مدیریت زم,,ان و برنام,ه ری,,زی دقی,,ق زم,انی مربی,ان و ورزش,,کاران ب,ه منظ,ورداشتن فرصت کافی.

- ایرادگیری بی دلیل مربی و سرپرستان.8

راهکار پیشنهادی:

ایجاد ارتباط عاطفی مثبت و سازنده بین ورزشکار و مربی

133

آرامش مربی و عدم انتقال اضطراب و نگرانی به ورزشکارلحظات قبل از مسابقه، زمان مناسبی برای یادگیری نیست

نگفتن جمالت امری مثل: نترس، شجاع باش، حمله کن و مانند اینهاندادن تلقین های منفی و ناخواسته

تهیه به موقع وسایل مورد نیاز ورزشکاران)ب,,ه وی,,ژه در لحظ,,ات حس,,اسقبل از مسابقه(

به همراه داشتن مقداری مواد غذایی و نوشابه های ورزش,,ی متناس,,ب ب,,اوضعیت آب و هوای محیط مسابقه

- افزایش شدید و بی رویه اسید الکتی,,ک در اوای,,ل مس,,ابقه و در نتیج,,ه ک,,اهش9احساس آسودگی و نشاط ورزشکار

راهکار پیشنهادی

گرم کردن مناسب قبل از شروع مسابقهماساژ دست ها، صورت و نواختن ضربانی مالیم به بدن ورزشکار

باال ب,,ردن فش,,ار خ,,ون، ریتم تنفس,,ی و ض,,ربان قلب ورزش,,کار)از طری,,قمصرف نوشابه های ورزشی و مانند آن(.

ب,,ه منظ,,ور کن,,ترل و ک,,اهش اض,,طراب ورزش,,ی می ت,,وان از راهکاره,,ای زی,,راستفاده کرد:

تماس با روانشناس یا پزشک تیم برای بررسی عالئم اضطرابیاستفاده از افکار مثبت برای غلبه بر افکار منفی

استفاده از فنون آرامش بخش مانند آران سازی عضالنی و مراقبه برقراری ارتباطات گس,,ترده و عمی,,ق از طری,,ق ش,,رکت در فع,,الیت ه,,ای گروهی، فعالیت هایی که شما را به ارتباط و رفت و آمد سالم با دیگ,,ران

ترغیب می کند.تقویت روحیه معنوی و حفظ آرامش با گفتن ذکر و یاد خدا

تماس با روانشناس یا پزشک تیم برای بررسی عالئم اضطرابی

همانطور که در بخش تشخیص عالئم اضطرابی آمده اس,,ت، اگ,,ر یکی از نش,,انه های اضطرابی را در خود تشخیص دادید، در قدم اول مسأله را با روانش,ناس ی,,ا پزشک تیم در میان بگذارید، تا بتوانی,,د ب,,ه کم,,ک هم راه ح,,ل درس,,ت و مناس,,بی

برای مسأله تان بیابید.

134

استفاده از افکار مثبت برای غلبه بر افکار منفی

افکار منفی تان را پیدا کنید و آنها را با انتظارات واقع بینان,,ه ج,,ایگزین کنی,,د. این انتظارات واقع بینانه به شما کمک خواهد ک,,رد ت,,ا اض,,طراب ب,,ر عملکردت,,ان اث,,ر

نداشته باشد. به نکات زیر توجه کنید:

- قبل از بازی با م,,ربی ت,,ان در م,,ورد افک,,ار مثبت ت,,ان ص,,حبت کنی,,د. افک,,ار و1 تصوراتی مانند اینکه برنده خواهید شد یا اینکه ب,,ه به,ترین ش,,کل تواناییهایت,,ان را نشان خواهید داد. اقکار منفی در مورد عملکردتان را از ذهنتان بیرون کنید و ب,,ر روی حقایقی که می دانید تمرکز کنید، حقایقی مانن,,د اینک,,ه ش,,ما ی,,ک تیم خ,,وب دارید، شما بهترین عملکردتان را به نم,,ایش خواهی,,د گذاش,,ت و اینک,,ه از دس,,ت

دادن نتیجه، پایان زندگی حرفه ای ورزشی شما نخواهد بود.

- با مربی تان، فیلم های مربوط به بازی خود را ببینید و در مورد نقاط ق,,وت و2 ضعف بازی تان صحبت کنی,,د. همچ,,نین می توانی,,د فیلم ب,,ازی تیم ه,ا و بازیکن,,ان

دیگر را نیز ببینید و به همراه مربی خود، بازی آنها را تحلیل کنید.

- به تمرین های تصویرسازی که می تواند به آرام شدن شما قبل از بازی کمک3 کند.، عمل کنید. یادتان باشد که فق,,ط برن,,ده ش,,دن را تصویرس,,ازی نکنی,,د بلک,,ه همچنین مراحلی را که در بازی ب,,اعث می ش,,ود ت,,ا ش,,ما موف,,ق ش,,وید، تص,,ویر سازی کنید. به عنوان مثال، یک بازیکن فوتبال ممکن است یک بازی ب,,دون نقص را تصویرسازی کند، در حالیکه یک دونده ممکن است بهترین شروعی را که می

تواند داشته باشد، تصویرسازی کند.

- افکار واقع بینانه تان را در وضعیت مثبت نگه دارید. افکاری مانن,,د اینک,,ه»تیم4 ما هرگز دعوا نخواهد کرد« را با افکار واقع بینان,,ه مثب,,تی مانن,,د اینک,,ه »من ی,,ک بازیکن خوب هستم، و یک حریف خوب برای تیم طرف مقابل هستم« ج,,ایگزین

کنید.

- روی آرامش هر گروه از عضالت بصورت یک ب,,ه ی,,ک، تمرک,,ز داش,,ته باش,,ید.5 آرامش عضالنی را از پیشانی تان شروع کنی,,د و آرامس,,ازی را در عض,,الت ف,,ک، گردن، شانه ها، قفسه سینه ادامه داده و به همین ترتیب برای همه عضالت بدن بکار ببرید. همانطور که آرام و شل میشوید، مراقب,,ه ی,,ا تصویرس,,ازی را قب,,ل از

مسابقه، برای آرامش بیشتر خودتان امتحان کنید.

- در صورتی که با روش ه,,ای تص,,ویر س,,ازی و آرامس,,ازی عض,,النی نتوانس,,تید6 اضطراب ورزشی خودتان را کنترل کنید با یک روانشناس تماس بگیرید. در واقع

135

اضطراب شما ممکن است نوعی اختالل اضطرابی باشد که می تواند از طری,,ق ترکیبی از جلسات روانشناسی و دارو درمانی یابد. این درمان به شما کم,,ک می کند تا نشانه های اضطرابی تان را کنترل کنید، در حالیکه همچنان عاشق ورزش

و رشته ورزشی تان هستید.

استفاده از فنون آرامش بخش

فنون آرام سازی به آگاهی از بدن کمک می کند و شامل تمرین,,اتی ب,,رای کن,,ترل هیجانات در زندگی روزمره و در ورزش است. آرام سازی عضالنی را می ت,,وان همراه با نمونه ای از آرام سازی بدون انقباض عضالنی انجام داد. در اینجا نمونه

ای از آرام سازی بدون انقباض عضالنی آورده شده است.

مراحل تن آرامی)آرام سازی عضالنی( بدون انقباض عضالنی:

- لطفا چشم هایتان را ببندید

- چند نفس عمیق بکشید

- لطفا پای راست تان را مجسم کنید

- از نوک انگشتان پای راست تا انتهای ران

- در ذهنتان ببینید که پای راست شما در آرامش کامل است.راحت راحت

- اگر جایی از پای راستتان درد یا گرفتگی عضالنی دارد، یک فرم,ان ذه,نی»آرام دقیقه داشته باشید.15باش« بدهید.لطفا همین حالت را برای

- لطفا پای چپ تان را ببندید که کامال آرام است. راحت راحت.

دقیقه داشته باشید15- لطفا همین حالت را برای

- دست راستتان را از نوک انگشتان دست تا کتف ببینید.

- اگر دچار درد یا گرفتگی عضله است با یک فرم,,ان ذه,,نی »آرام ب,,اش«، آن راآرام کنید.

ثانی,,ه5- دست راست شما در آرامش کامل است. لطف,,ا همین ح,,الت را ب,,رای داشته باشید.

136

- لطفا دست چپ تان را در ذهنتان تصور کنید که در آرامش کامل است.

- االن دو پا و دو دست شما در آرامش کامل است.

- عضالت شکم، سینه و پشت را شل کنید. الزم نیست که خیلی سفت و س,,ختبشینید

- چند نفس عمیق بکشید.

- چهره خودتان را در ذهنتان مجسم کنید. همان طوری که خودتان را در آینه میبینید. تجسم کنید که چهره تان کامال آرام است.

- االن همه بدن شما در آرامش کامل است.

مراقبه شهودی:

دقیقه5- نشستن در آرامش بطور صاف و کشیده برای حدود

دقیقه5- مالحظه تنفس از مجرای بینی و ایجاد آرامش در تنفس برای حدود

- توجه انفعالی روی یک جمله،عبارت یا واژه خاص مث,,ل»من در آرامش,,م« و ی,,ا دقیقه5صوتی مانند »یک« و تکرار آن یا تمرکز بر تنفس برای حدود

- برخورد منفعل نسبت ب,,ه تم,,امی تفک,,راتی ک,,ه در ذهن ج,,اری می ش,,ود ب,,رای دقیقه5حدود

- خارج شدن از این حالت با یک تنفس عمیق و بلند. دقایقی استراحت در حالتدرازکش در صورت داشتن فرصت.

مراقبه سکوت:

- با چشمان بسته، صاف و کشیده و آرام بنشینید.

- تفس های آرام، عمیق و شکمی داشته و به تدریج به تنفس ه,,ای خ,,ود آرامشدهید.

- کامال به صداهای اطراف خود بطور انفعالی)بی تفاوت( گوش فرا دهی,,د. ح,,تی کوچک ترین صدا را از راه دور و نزدیک شناسایی و طوری رفتار نمایید که انگ,,ار

137

مراقب همه صداها هستید. بدون اینکه کاری یا عملی انج,,ام دهی,,د، فق,,ط گ,,وشدهید.

- با گوش کردن به این صداها توجه نمایید که چه چیزی فاصله بین آنها را پر میکند. بالفاصله متوجه می شوید که آن چیز همراه و توام با این صدا نیز هست.

- حال به همه صداها از جمله ص,,دایی ک,,ه در س,,ر و س,,ینه و ب,,دنتان می پیچ,,د و معموال به آن بی توجه اید، دقت کنید. متوجه می شوید که در درون ش,,ما چق,,در

جنبش ، لرزش و حرکت وجود دارد.

- با باقی ماندن در این وضعیت، پس از مدت کوتاهی متوجه سکوت می ش,,وید.

سکوتی ک,ه تم,ام وجودت,ان را فراگرفت,ه اس,,ت و هرگ,ز از آن آگ,اه نب,وده ای,د. متوجه می شوید که سرشار از س,,کوت هس,,تید و ط,,نین و عظمت آن را تجرب,,ه

می کنید.

- سکوت و پاکی عمیق را در تمام وجود خود احساس کنی,,د. وق,,تی توانس,,ته ای,,د این را احساس کنید بدانید که این تجلی واقعی شماست. خود خ,,دایی شماس,,ت

و همیشه حاضر و موجود است.

دقیقه باقی بمانید.10- در این حالت هوشیارانه برای حدود

- در انتها با یک تنفس عمیق و بلند از این حالت خارج شوید یا اگر فرصت کافیدر اختیار دارید برای چند دقیقه در حالت درازکش به استراحت بپردازید.

- با تمرین مرتب و روزانه، سکوت و جوهره وجودی خ,ود را بیش,تر و عمی,ق ت,رتجربه خواهید کرد.

مراقبه با موسیقی:

- موسیقی مالیم و زیبایی را انتخاب کنید.

- با چشمانی بسته صاف و کشیده و آرام بنشینید.

- تنفس ه,,ای آرام و عمی,,ق و ش,,کمی داش,,ته و ب,,ه ت,,دریج ب,,ه تنفس ه,,ای خ,,ودآرامش دهید.

- کامال آگاه و هوشیارانه به عمق و صدا موسیقی توجه کنید.

138

- سعی کنید که با موسیقی همراه باشید و ذهنتان از آن منحرف نشود.

دقیقه در این وضعیت باقی مانده س,,پس ب,,ا ی,,ک تنفس20 الی 15- برای حدود عمیق و بلند از این حالت خارج شوید یا اگر فرصت کافی در اختیار داری,,د ب,,رای

چند دقیقه در حالت درازکش به استراحت بپردازید.

- دقت نمایید در مراقبه با موسیقی، حالت خواب آلودگی و رخوت به وجود نیایدزیرا از طبیعت مراقبه به دور خواهد بود.

لیستی از عبارات القایی:

- من در هرجا و هر موقعیتی می توانم با آرامش جسمی و ذهنی حض,,ور داش,,تهباشم.

- خداوند قادر و متعال، بهترین حامی من است.

- من همواره در مسیر آرامش و هوشیاری هستم.

- انرژی های مثبت و قدرتمند کائناتی همواره در من جاری هستند.

- من خوبم، همه چیز خوب است و در مسیر اصالح پیش می رود.

- من همواره تحت حمایت بی وقفه و عمیق خداوند هستم.

- آرامش، شادمانی، شجاعت و اعتماد به نفس من هر روز بیش,,تر و بیش,,تر میشود.

- گذشته ها گذشته اند، فقط باید از آنها درس گرفت.

- هر لحظه از زندگی نقطه شروعی است.

- از ارتباط با دیگران لذت می برم.

- من سرشار از بردباری و صبرم.

- می خواهم زندگی را از نو و بطور شکوهمندی آغاز نمایم.

می توانید از فهرستی که در ب,,اال آم,,ده اس,,ت، اس,,تفاده کنی,,د و ی,,ک فهرس,,ت ازعبارات الفایی برای خودتان تهیه کنید.

139

- نک,,ات مثبت اخالقی ک,,ه ب,,ه عن,,وان ورزش,,کار بای,,د در خودت,,ان تق,,ویت کنی,,د،4عبارتند از:

پیگیری قوانین-پذیرفتن بدون بحث رأی داوران-گفتن تبریک به تیم یا فرد برنده-بازی کردن به شکل سالم و ایمن-اعالم خطای خود و رعایت بازی جوانمردانه- پذیرفتن آم,,وزش م,,ربی، و در ص,,ورت ع,,دم تفهیم درخواس,,ت توض,,یح-

مجددممانعت از صدمه زدن بدنی به خود و دیگران-سؤال به نحو مؤدبانه از مربی و داوران-مأنوس شدن با همبازی های مختلف در هر زمان-تشویق همبازی ها به ویژه آنهایی که تالش بیشتری دارند-کمک و تشویق همبازی غیر ماهر-پشتیبانی از ورزشکارانی که توسط دیگران مسخره می شوند- تمایل به بیرون نشستن در برخی مواقع تا دیگران فرصت بازی و ابراز-

وجود پیدا کنند داشتن احساس خوب درباره تغییر برخی مق,,ررات، ت,,ا دیگ,,ران بتوانن,,د-

بازی کنند یا حتی رقابت بیشتری ایجاد نمایند خ,,ودداری از بک,,ار ب,,ردن اس,,امی ت,,وهین آم,,یز، تهمت آم,,یز و عن,,اوین-

مسخره درباره دیگر ورزشکارانخودداری از زد و خوردهای لفظی و بدنی-

از آنجا که تهیه فهرستی از رفتارهای مطلوب و غیر مطلوب ممکن است دشوار باش,,د و ی,,ا ب,,ه ط,,ول بینجام,,د، بط,,ور کلی پیش,,نهاد می ش,,ود ک,,ه ه,,ر ی,,ک از ورزشکاران باید نسبت به مربیان، داوران، همبازی ها و حریفان خ,,ود ب,,ا اح,,ترام برخورد نمایند و مربیان ن,,یز بای,,د ب,,ه ش,,کل ث,,ابت، نس,,بت ب,,ه این اص,,ول متعه,,د

باشند.

140

منابع و مآخذ:  

، مقایسه سالمت روانی دانش آموزان پسر ورزشکار و1379احمدی، محمد رضا، -1غیر ورزشکار دبیرستان های سنندج، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.

فیزیولوژی ورزشی و فعالیت های بدنی ،– اچ . ویلمور ، جک و ال . کاستیل ، دیوید    -2 چاپ ششم- مترجمین : مینا معینی ؛فرهاد رحمانی نیا ؛ حمید رجبی ؛حمید آقا علی نژاد

پیشروان . (-انتشارات مبتکران۱۳۸۶و فاطمه اسالمی )

مترجمین :– تکامل حرکتی در طول عمر ، چاپ نهم   ام. هی وود،کاتلین-رشد و  -3 انتشارات سمت– ( ۱۳۸۷مهدی نمازی زاد و محمد علی اصالنخانی )

۱۳۸۳ مترجم حمید رضا شیخی ) – ورزش وجامعه ، چاپ دوم – انور الخلولی ، امین   -4(- انتشارات وزارت امور خارجه

مترجم: محمد حسین سروری )– روانشناسی ورزشی ، چاپ اول – توماس، ریموند   -5 (- انتشارات یگانه۱۳۷۰

، فعالیت بدنی، آمادگی1373- پافنبرگر، آر، اس، هاید، تی . رابرت، وینگ و آلوین. ال، 6 جسمانی، تندرستی و طول عمر، ترجمه عباسعلی گایینی، فصلنامه المپیک، سال دوم،

. 37-47، صفحه 3و4شماره ، مقایسه صفات رشد اجتماعی دانش آموران ورزشکار و غیر1385- خادمی، علی، 7

ورزشکار، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیالن. ، تاثیر تمرینات ورزشی بر بهداشت روانی، فصلنامه1373- رحمانی نیا، فرهاد، 8

. 97-110المپیک، سال دوم، شماره های سوم و چهارم، صفحه ، بررسی ارتباط بین آمادگی هوازی و افسردگی دانشجویان1376- رحمانی، احمر، 9

پسر دانشگاه آزاد اسالمی تاکستان، پایان نامه کارشناسی ارشد تربیت بدنی و علومورزشی دانشگاه گیالن.

س . رابرتس ،گلین و س .اسپسنک ،کوئن و ل . پمبرتن،سینتال-روانشناسی  -10 –( ۱۳۸۲ورزشی ، چاپ اول- مترجمین: محمد کاظم واعظ موسوی و معصومه شجایی)

انتشارات رشد

، شیوه رندگی، ورزش و یالمتی، مجموعه مقاالت دومین1378- شکروش، بهجت، 11 کنگره علمی ورزشی مدارس، انتشارات اداره کل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش

. 67-86ص ص: ، معجزه ورزش بر سالمتی، انتشارات آوای ظهور، چاپ1391- شعبانی، عباس، 12

اول. ، بررسی سبک زندگی دانش آموزان ورزشکار و غیر1385- صدیق، سلمان، 13

ورزشکار شهر رشت، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه گیالن.

141

مبانی روانی و اجتماعی تربیت بدنی و ورزش ،چاپ دوم– ( ۱۳۸۶عبدلی ، بهروز )  -14انتشارات بامداد کتاب–

–( ،چاپ هشتم ۲ تربیت بدنی عمومی)– ( ۱۳۷۳- عزیز آبادی فراهانی ، ابوالفضل ) 15تهران ، انتشارات دانشگاه پیام نور

انتشارات– اصول و مبانی تربیت بدنی، چاپ اول –( ۱۳۸۱- کوشافر ، علی اصغر )16دانشگاه آزاد اسالمی تبریز

درآمدی بر جامعه شناسی ، چاپ سیزدهم مترجم: محسن ثالثی)–- کوئن،بروس 17 انتشارات توتیا–( ۱۳۸۶

انتشارات– آمادگی جسمانی ، چاپ چهارم –( ۱۳۸۶- گائینی ، عباس و رجبی حمید )18سمت.

، بررسی بین فعالیت بدنی منظم با سالمت روانی1381- غنی، غالمحسین، 19 همسران پاسدار شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام حسین .

، بررسی و تعیین رابطه بین برخی عوامل آمادگی1385- محمد زاده، امید، 20 جسمانی مرتبط با تندرستی با بهداشت روانی کارمندان دانشگاه، پایان نامه کارشناسی

ارشد دانشگاه گیالن.

(- روانشناسی تندرستی، چاپ اول- انتشارات غزل.۱۳۷۶- منشئی،غالمرضا)21

22. Beebe LH., Tian L., Morris N., Goodwin A., Allen SS., Kuldau J. (2005). Effects of exercise on mental and physical health parameters of person with schizopherenia. 26(6):76- 661.

23. Bonhauser M., Fernandez G., Puschel K., Yanez F., Montero J., Thompson B., Coronado G. (2010). Improving physical fitness and emontion well- being in adolescents if low socioeconomhc status hn chile:result of a schole- based controlled trial. Health promot Int. 2010 Jun,20 (2): 22- 113. EPUD, 23.

24. Brach Js., Simonsick EM., Kritchevsky S., Yaffe K., Newman AB., (2010). Health, Aging and Body Composition Study Reaserch Gropj Am Geriatr Soc Theassociation between physical function and lifestyle activity and exercise in the health, aging and body composition study; (4) :502-9.

25. Brosnahan J., Steffen LM., Lytle L., Paterson J., Boostrom A. (2004). The relation between physical activity and ,mental health among Hispanic and non- Hispanic white adolescents. Arch pediatr Adolesc Med.; 158(8):23-818.

26. Buman, M.P. and King, A.C.: "Exercise as a Treatment to Enhance Sleep", American Journal of Lifestyle Medicine, Nov-Dec 2010.

142

27. Dilorenzo TM., Bargman EP., Stucky- Ropp R., Brassington GS., French PA., Lafontain T. (2002). Long-term effects of aerobic exercise on psychological outcomes. Prev Med.28(1):75-85.

28. Dunn AL., Trivedi MH.,O Neal HA. (2009). Physical activity dose-response effects on outcomes of depression and anxiety .med SCI Sport Exerc. JUN;33(6):s97-587;discussion 10-609.

29. Gang Hu., Noel G. Joako, B. Timo. A. Nissineh, A. and Lakka, A. (2009). Relationship of physical activity and Body Mass hndex to the Risk of Hypertfntion: A prospective study in Finland. Hypertention. 43:25-30.

30. Garcia., K. Eisenmann., JC. Bartee., RT. (2008). Does a family history of coronary heart disease modify the relationship between physical activity and blood pressure hn young adults? Eur. J. cardiovosc prev Rehabhl: 11 (3):20-6.

31. Gleeson M (August 2007). "Immune function in sport and exercise". J. Appl. Physiol. 103 (2): 693–9. DOI:10.1152/japplphysiol.00008.2007. PMID 17303714. http://jap.physiology.org/cgi/content/full/103/2/693.

32. Gert., A. Nielsen., Andersen., L. (2003). The association between high blood pressur, physical fitness, and body mass index in adolescents. Preventive Medician. 36:299- 234.

33. Guszkowska M., (2004). Effects of exercise on anxiety, depression and mood psychhatic pol. Jul-Aug; 38(4):20- 611. Zakladu psychology AWF w Warszawie.

34.Hale., A.S. (1997). ABC of mental health: depression . BMJ, 315, 43-46.

35. Hobfoll., S. E; Ritter., C; Lavin, j; Hulsizer, M. R.., & Cameron., R. P.(1995). Depression prevalence and hnchdence among inner- city pregnant and postpartum women. Journal consulting and clinical psychology.63 (3.445-453).

36. Jia H., Lubetkin EI. (2005). The impact of obesity on health-related quality-of-life in the generaladult US population. J public Health. 27(2):64-156. Epub 2005 Apr 8.

37. Kirkcaldy BD, Shephard RJ, Siefen RG. (2002). The relationship between physical activity and self-hmage and problem behavior among adolescents. Soc psychiatry psychiart Epidemoil. Nov;37(11):50- 544.

143

38. Lee C., Russell A., ( 2003). Effects of physical activity on emontional Well- being among older Astralian women : cross- sectional and longitudinal analyses. J Psychosom Res. Feb., 54 (2): 155-160.

39. McAuley E., Marquez DX., jerme Gj., Blissmer B, Katula j. (2002). physical activity and physique anxiety in older adults: fitness, and efficacy influences. Aging Ment Health. Aug., (3) :222-30.

40. O Connor pj., Youngested SD., (1995). Influence of exercise on human sleep. Exec Sport, Sci Rev; 23 : 105-34.

41. Perri S 2nd., Templer DI. )1984- 85(.The effects of an aerobic exercise program on psychological variables in older adults. Int j Aging Hum Dev.., 20 (3) :167-72.

42. Plante TG., (1999). Could the perception of fitness account for many of the mental and physical health benefits of exercise?, Adv Mind Body Med. Fall, 15 (4): 291- 5.

43. Pyle RP., Mc Quivey RW., Brassington Gs., Striner H, (2003). Hight school student athletes: associations between intensity of participation and health factors, Journal clinical pesiata (phila), 42(8):679-701.

44. Salmon p., (2001). Effects of physical exercise on anxiety, depression, and sensitivity to stress: a unifying theory. Clin psychol Rev. Feb;21(1):33-61.

45. Thase, Michael (2007). "Endorphin Power: Fight Depression With Exercise". everydayhealth.com.

144