Bosna i HercegovinaBRKO DISTRIKTBOSNE I HERCEGOVINEInternacionalniUniverzitet Brko o Y

SEMINARSKI RAD IZ SOCIOLOGIJE

M A R K S I Z A M

Doc.dr. Miodrag orevi Marijana uri Pravni fakultet-kriminalistika Br. indexa: OP306

Brko, maj 2014

S A D R A J

O marksizmu ................................................................................................................... 3

Istaknuti marksisti .......................................................................................................... 5 Karl Marks.................................................................................................................... 5 Fridrih Engels .............................................................................................................. 6 Lenjin .......................................................................................................................... 7 Staljin ......................................................................................................................... 11 Rosa Luksembugr ...................................................................................................... 14 Lav Trocki ................................................................................................................. 15

Komunistiki manifest ................................................................................................. 16

MARKSIZAM

Marksizam je filozovski pravac, odnosno politika ideologija temeljena na spisima njemakog filozofa Karla Marksa ( po kojoj je dobio ime ) i Marksovog prijatelja i saradnika Fridriha Engelsa. Od svih tih spisa najvanija je Marksova nedovrena knjiga Das Kapital.

Marksizam, koji se temelji na engleskoj politikoj ekonomiji, francuskom utopijskom socijalizmu i njemakoj idealistikoj filozofiji iz prve polovine 19. vijeka, nastoji dati kritiku drutva koja je istovremeno nauna i revolucionarna. Marksizam istoriju tumai kroz sukob povlatenih i potlaenih drutveni klasa, te smatra da e svi drutveni problemi biti rijeeni stvaranjem besklasnog drutva zvanog komunizam. Kao prijelazna faza izmeu kapitalizma (koga marksisti smatraju poslijednjim stadijem klasnog drutva) i komunizma bi se trebao uspostaviti socijalizam u kome bi postepeno trebalo biti ukinuto privatno vlasnitvo nad sredstvima za proizvodnju.

Marksizam se danas uglavnom povezuje sa revolucionarnim socijalizmom, odnosno raznim komunistikim pokretima i dravama, iako su sve do 20. vijeka meu marksiste spadali i umjereni socijalisti od kojih e kasnije nastati moderna socijaldemokratija.

Nakon pada Berlinskog zida i propasti komunistiki reima u Istonoj Evropi, marksizam ( koji je bio njihova slubena ideologija ) je izgubio dosta pristalica.

Postoje i druga odreenja marksizma, kao to su:

1. marksizam je istorijski i dijalektiki materijalizam;2. marksizam je teorija socijalizma;3. marksizam je miljenje revolucije;4. marksizam je filozofija revolucije;5. marksizam je teorija komunistike revolucije;6. marksizam je kritika teorija istorije;7. marksizam je najoptija koncepcija svijeta;8. marksizam je kritika teorija drutva;9. marksizam je Weltanschaung, tj. osnova stvaranja nove integralne civilizacije;10. marksizam je cjelovito shvatanje;11. marksizam je nauka o istoriji i drutvu;12. marksizam je filozofski sistem;13. marksizam je filozofsko shvatanje istorije;14. marksizam je teorija o istorijskom procesu;15. marksizam je filozofija slobode;16. marksizam je rukovodstvo za akciju, itd.

Kao to smo mogli vidjeti, postoje razliita odreenja pojma marksizma. Svako od njih je manje ili vie marksistiko, isvako od njih je manje ili vie kontroverzno.

Osnovna drutveno ekonomska postavka marksizma je: U drutvenoj proizvodnji svoga ivota ljudi stupaju u odreene, nune, od njihove volje nezavisne odnose odnose proizvodnje, koje odgovaraju odreenom stepenu razvitka njihovih materijalnih proizvodni snaga. Cjelokupnost tih odnosa proizvodnje sainjava ekonomsku strukturu drutva, realnu osnovu na kojoj se die pravna i politika nadgradnja i kojoj odgovaraju odreeni oblici drutvene svijesti. Nain proizvodnje materijalnog ivota uslovljava drutveni, politiki i duhovni proces ivota uopte. Ne odreuje svijest ljudi njihovo bie, ve obrnuto, njihovo drutveno bie odreuje njihovu svijest. Na izvjesnom stepenu svoga razvitka materijalne proizvodne snage drutva dolaze u protivrijenost sa postojeim odnosima proizvodnje, ili ( to je samo pravni izraz za to ) sa odnosima svojine u kojima su se dotle razvijale. Iz oblika razvitka proizvodnih snaga ti se odnosi pretvaraju u njihove okove. Tada nastupa epoha socijalne revolucije. Sa promjenom ekonomske osnove vri se bri ili sporiji prevrat u itavoj ogromnoj nadgradnji... U optim crtama mogu se azijatski, antiki, feudalni i savremeni buroaski nain proizvodnje oznaiti kao naredne epohe ekonomske drutvene formacije. ( Marks )

ISTAKNUTI MARKSISTI

- Karl Marks -

Karl Hajnrih Marks (1818 1883) je bio uticajan njemaki filozof, ekonomista i revolucionar. Iako je imao dosta uspjeha kao novinar i kao filozof, poznat je po istorijskim analizama meuklasnih odnosa i konflikata. Karl Marks je bio Njemac, iz bogate jevrejske porodice. Njegov otac, koji je bio advokat, poslao ga je da studira pravo, meutim Marks je nakon prve godine napustio pravo i preao na filozofiju.

Najznaajnija djela su mu Kapital, u kojem praktino uspostavlja politiku ekonomiju kao, nauku, i Komunistiki manifest u ijem je pisanju uestvovao i Fridrih Engels. Komunistiki manifest postavlja osnovne ideje koje e kasnije uticati na formiranje i irenje komunistikog pokreta u svijetu.

Jo u svojoj mladosti, Marks raskida sa svojom hegelijanskom prolou i spekulativnom filozofijom i prelazi na materijalistiko shvatanje drutva. Poinju da ga interesuju oblici drutvene prakse, jer njegova tenja nije da tumai svijet ve da ga promjeni. Glavni akcenat u svom radu Marks stavlja na ekonomiju. On zapravo dolazi do zakljuka da su proizvodne snage temelj drutvenog ivota i istorijskog kretanja svakog drutva. tavie, nain proizvodnje materijalnog ivota uslovljava drutveni, politiki i intelektualni ivot. Ovakva materijalistika percepcija drutva vodi nas do Marksovog tumaenja istorije kao niza naina proizvodnje koji se dijalektiki nadovezuju jedni na druge. Proizvodni odnosi ine ekonomsku bazu koja se reflektuje i vri ogroman uticaj na drutvenu nadgradnju: dravu, religiju, porodicu...

Za Marksa istorija svakog dosadanjeg drutva je zapravo istorija klasnih borbi. Ako napravimo jedan istorijski pregled razvoja dosadanjih drutava uoie mo da je ovjeanstvo uvjek bilo podjeljeno na klase. Od drevnih civilizacija pa do danas postojali su klasni antagonizmi koji su, kako to Marks primjeuje, gurali toak istorije unapred. Upravo je tu, on video polugu itavog drutvenog razvoja.

Za kapitalistiko drutvo karakteristino je to to je pojednostavilo klasne antagonizme i ovjeanstvo podjelilo u dve glavne klase: klasu buruja i klasu proletera. Marks je podjelu izvrio na osnovu odnosa prema sredstvima za proizvodnju. Buruji posjeduju sredstva na kojima rade proleteri. Rad proletera stvara viak vrijednosti profit, koji prisvajaju buruji. Marks je isticao ugroenost i potrebu za samoorganizovanjem radnike klase.

Marksovo djelo uticalo je na brojne kasnije, pa i savremene autore poput Gramija, Froma, Sartra, Altiesera i drugih. Marks se smatra jednim od klasika i temelja modernih drutvenih nauka.

- Fridrih Engels -

Fridrih Engels (Barmen, 28. septembra 1820. London, 5. avgusta 1895.) je bio njemaki sociolog, filozof i revolucionar poznat kao bliski saradnik Karla Marksa i jedan od suosnivaa filozofskog pravca i ideologije zvane marksizam.

Porijeklom je bio iz izrazito religiozne i bogate trgovake porodice. Gimnaziju je u rodnom mjestu, nakon ega odlazi u Bremen 1838. godine gdje se posveuje trgovini. Humanistike i slobodarske ideje u Njemakoj kre put, te ostavljaju dubok trag na njemu. Tada tampa prve pjesme i kritike prikaze o raznim njemakim piscima u hamburkom asopisu Telegraph. Na Engelsa naroito djeluje trausovo djelo ivot Isusov, koje ga osvaja. U jesen 1841. odlazi u Berlin na odsluenje vojnog roka gdje se upoznaje sa mladohegelijancima i postaje njihov oduevljeni pristaa. Krajem 1842 upoznaje se sa socijalizmom i komunizmom. Ka komunizmu e se usmjeriti u Engleskoj gdje radi (zahvaljujui oevim vezama) u firmi Erment i Engels. U periodu od 1845. do 1849. Engels se najvie zadrava u Bruxellu (gdje je Marks morao emigrirati iz Pariza) i Parizu te sa Marksom osniva komunistike dopisnike komitete i agitira meu radnicima irei socijalistike ideje.

Nakon izbijanja revolucije u Njemakoj (1848.) Engels se vraa u domovinu, gdje zajedno sa Karl Marksom stoji na krajnje lijevom krilu revolucionarnih snaga i uestvuje u osnivanju lista Nove rajnske novine. Guenjem revolucije, kao i prestankom izlaenja spomenutih novina 19.maja 1849. Engels se pridruuje ustanku Falakoj i kao autant Wilichova dobrovoljakog odreda, nakon sloma ustanka i revolucije, emigrira u vicarsku, a odatle u London. Poslije propasti revolucije dolazi do sukoba u njemakom komunistikom pokretu u kojem Engels i Marks slikovito reeno izvlae deblji kraj. Marks odluujuje zavriti ekonomske studije, a Engels ponovo poinje raditi u firmi svoga oca u Manesteru te materijalno pomae Marksa kako bi ovaj mogao zavriti svoju knjigu Kapital. Engelsova pomo Marksu ogledala se i na drugi nain. Kako je Marks poetkom 1850. ih jo uvijek slabo vladao engleskim jezikom, Engels za njega pie lanke za asopis New York Tribune, a kasnije (1857. 1858.) pomae mu i u saradnji u jednoj amerikoj eciklopediji. Engels je boravak u Manesteru iskoristio i za studij prirodnih i drutvenih nauka. Krajem 1870. godine Engels se definizivno preselio u London i odmah se ukljuio u rad Internacionale (iji je jedan od osnivaa) te postao lan njenog Generalnog vijea. U okviru Internacionale bio je otar kritiar anarhiste Bakunjina i traio je da se on iskljui iz te organizacije. Nakon Marksove smrti 1883. godine Engels intezivno radi na izdanju drugog i treeg sveska Kapitala. Drugi svezak zavrava 1884., a trei 1894. godine.

Zanimljivo je spomenuti da je Engels teno itao i pisao na dvadeset jezika.

- Vladimir Ilji Uljanov Lenjin -

Vladimir Ilji Uljanov Lenjin ( Simbirsk, 22. aprila 1870 Gorki kraj Moskve, 21. januara 1924 ), ruski revolucionar, dravnik, filozof i publicist; predvodnik Oktobarske revolucuje 1917. u Rusiji; osniva prve Komunistike partije i Komiterne; utemeljitelj Ruske Socijalistike Federacije Sovjetskih Republika i Sovjetskog saveza. Potekao je iz ugledne i dobro stojee buroaske porodice, a otac mu je, tavie, za svoje zasluge bio nagrden od cara naslednim plemstvom ( kao advokatski pripravnik Lenjin se, ak i potopisivao kao "nasledni plemi"). Briljantan ak, obrazovan i inteligentan studira i diplomira prava iako je morao mjenjati univerzitet, zato to je imao neprilika zbog umeanosti brata Aleksandra u pripremanje atentata na cara (Aleksandar je obejen kada je Vladimir imao dvadeset godina, ali taj dogaaj, uprkos legendi nije, izgleda, uticao na Lenjinovo revolucionarno opredjeljenje). Po diplomiranju odlazi u Petrograd gde boravi dve godine kao advokatski pripravnik i, u svojoj dvadeset i petoj godini, upoznaje Nadezdu Krupskaju, takodje plemikog porekla, koja ce ga povezati s revolucionarnim krugovima i mlobrojnim ruskim socijal-demokratima marksistike orijentacije. U dvadeset petoj godini, 1895, odlazi prvi put u inostranstvo gde, u vajcarskoj, upoznaje velike figure ruskog marksizma toga doba - Plehanova, Akselroda i Veru Zasulic . Niko njime nije naroito impresioniran, vraca se u Petrograd, postaje "aktivni revolucionar", biva uhapen i osuen i poslan u dvogodinje progonstvo u Sibir, na obale reke Lene. Tamo ce se oeniti Krupskajom, koja e mu ostati saputnica i saradnica itavog ivota, a po reci Leni je uzeo i svoj pseudonim, Lenjin. Tokom dve godine progonstva ita, lovi, eta i pie svoje prve radove. To progonstvo je dobar primjer kako se "krvavi carski rezim" odnosio prema svojim neprijateljima - Lenjin je sam otputovao Transsibirskom eljeznicom u mjesto prinudnog boravka, tamo ne samo da je iveo slobodno, vec je radio i itao sta je hteo, a i viao se bez problema sa svojim istomiljenicima, takoe prognanicima. Poueni, valjda, tim iskustvom Lenjinovi saborci su i stvorili Gulag s malo drugaijim reimom za "narodne neprijatelje". Poetkom 1900, poto je "odsluio kaznu" Lenjin, dakako s urednim pasoem, odlazi u inostranstvo gde e, praktino i s malim prekidima, boraviti sve do 1917. Privatno, Lenjin je krasan, pristojan ovek, privren porodici, koji ivi bez materijalnih problema (najpre se izdrava od oeve imovine, pomau ga majka i sestra Ana, a potom e tata, majka Nadede Krupskaje da mu obezbjeuje egzistenciju, udeci se kako jedan tko pametan ovjek moe da ivi a da "ne radi"). Sa svojom velikom ljubavi, takoe revolucionarkom Inesom Arman, je prekinuo iz obzira prema supruzi i bio je veliki protivnik tzv. "slobodne ljubavi" za koju se zalagala Aleksandra Kolontaj. Malobrojnim prijateljima - ukoliko se u prijateljstvo nije umeala politika - ostao je vjeran i privren do kraja ivota. iveo je uvek komforno, upravo mlograanski, bez pravih materijalnih problema, pa i kad je postao diktator nikakav preteran luksuz ga nije zanimao, niti je grabio nekakve materijalne prednosti, privilegije ili slino. U politici, meutim, to je potpuno drugi ovjek - beskrupulozan, do krajnosti menoralan, pragmatian, surov i krajnje nemilosrdan prema svakom ko mu se usprotivi. "Neradnik" on je zapravo veliki radnik, koji je dobar deo svog boravka u inostranstvu proveo po bibliotekama, itajuci i piui iako njegov doprinos teoriji marksizma nije, izgleda, posebno znaajan kako zakljuuje Elen Dankos ( autor ovog djela ), a ovo stoga to je doktrina za njega "politiki instrument" kako doi na vlast i ouvati je. Borei se, od samog poetka, za prevlast u malobrojnoj ruskoj socijldemokratskoj partiji iji je "krem" u inostranstvu, dolazi do zakljuka da je i radnika klasa zapravo jedna primitivna, neobrazovana gomila, sklona zbog "stihijnosti", kompromisu kroz sindikalizam s buroazijom i kapitalom. On tu gomilu, a seljake posebno, prezire i 1902. Objavljuje svoj uveni tekst ta da se radi? u kome se zalae za stvaranje vrste, vojniki organizovane, centralizovane partije profesionalnih revolucionara koja e oteloviti "klasnu svijest" i biti "avangarda" radnike klase. Bre pameti, sjajan polemiar, on cjepa na kongresima socijaldemokratije svoju partiju na "menjevike" (koji su, zapravo, veina) i "boljevike" na ije se elo uzdie. U politici, zaista, ne poznaje prijatelja, niti je zlopamtilo pa i dugogodinje saradnike odbacuje ako se s njim ne slau, a bez prekora prima u redove svoje partije dojueranje protivnike samo ako mu se priklone. U svjetskom ratu vidi ansu revolucije ukoliko Rusija pretrpi poraz. Dolazi u Rusiju kad je, zahvaljujui Februarskoj revoluciji, sve zapravo gotovo i tano je da koristi njemake pare i uveni "plombirani voz" da bi stigao u Rusiju. Ali taj novac nije nikakvo "mito", ve naprosto sredstvo da se, propagandom, srui privremena vlada, kao sto ni "njemaki voz"nije pomo neprijatelju ve sredstvo da se, pomou jednih "kapitalista" srue oni "domai". Kao sto ni Brest-Litovski mir nije nikakva izdaja zemlje, ve naprosto nunost da se ouva Revolucija. to se samog Oktobarskog prevrata tie, jer tu nikakve "revolucije narodnih masa" nije ni bilo, Lenjinove anse da uspije bile su objektivno zaista ravne nuli, ali je tu on ispoljio svoj politiki genije. Godine 1917. U cijloj mnogomilionskoj Rusiji bilo je svega 24000 lanova boljevike partije, bez ikakkvog uticaja na mase, petrogradski garnizon je brojao oko 200000 vojnika, a svega je oko 20000 bilo boljevicki nastrojeno. Medjutim, Lenjin je imao hrabrosti da pokua i uspio je. Naime, pripremajui Oktobar Lenjin je, iako je stigao u Petrogrtad tek marta 1917, da bi se odmah bojei se hapenja, sklonio u Finsku tada jo deo imperije odakle je i poslao svoje uvene Aprilske teze, ispravno je procenio situaciju. Iako se skoro dvadeset godina borio protiv "stihijnosti" neukih masa, ocenio je da e mu upravo stanje haosa i stihije omoguiti da se doepa vlasti. Izbezumljene mase, iznurene ratom, glau i nesposobnom vlau, elele su mir, seljaci zemlju i svi su bili nezadovoljni haosom u celoj zemlji. Lenjin, nameran da razori postojeu vlast, izbacio je parolu "Sva vlast sovjetima!" i, preuzevi preko dojueranjeg menjevika Trockog kontrolu nad Petrogradskim sovjetom, obeao mir, zemlju i samoopredeljenje potlaenim neruskim narodima imperije i to odmah. Kerenski, koji je potcenjivao malu grupicu boljsevika i mnogo se vie plaio generala Kornilova i eventualne restauracije monarhije, nije uspeo da sprei pu i privremena vlada je rasturena, a lanovi pohapeni. Istorija tekog i krvavog ovladavanja Rusijom kroz gradjanski rat i surov teror nad protivnicima svih boja, odbacivanje kao "burzoaskog relikta" Ustavotvorne skuptine za koju su se boljevici do jue zalagali, "ratni komunizam" i pobune seljaka i mornara u Kronstatu, rekvizicije hrane, streljanje i uzimanje talaca, E.Karer Dankos opisuje i potkrepljuje uverljivim argumentima baziranim na dokumentima i izvorima, dokazujui da je u svemu tome Lenjinova uloga kljuna. Jednom na vlasti Lenjinovi saborci, Kamenjev, Buharin, Zinovjev i drugi, kao i Staljin, dodue u senci, ali nikad u opoziciji vodji, zduno su ga, posle poetnih kolebanja uoi pua, podrzali u svemu. Tuhaevski je bio taj koji je nemilosrdno uguio u krvi pobunu kronstatskih mornara koji su na svojim pleima izneli "Veliki Oktobar", a s jednakom odrutnou je nemilice ubijao pobunjene seljake i njihove porodice u Tambovskoj guberniji. Iako se ovek grozi "sudske farse" u kojoj je Staljin skoro sve te ljude pobio dvadeset godina kasnije, kada se sve ovo proita oni su, oigledno, itekako bili krivi za sve patnje ruskog i ostalih naroda sovjetske imperije. Kao da se kroz njihovu sudbinu ispunila ona poznata biblijska - "Ko mac trgne, od maa ce poginuti!" Bez ikakvog iskustva u upravljanju dravom Lenjin je bio namislio da od imperijalne Rusije stvori nekakvu ogromnu zajednicu tipa Pariske komune to je i opisao u svom najkonfuznijem delu Drava i revolucija, pisanom u Finskoj s prolea 1917. Jednako je bio ubeen da e ruska revolucija biti samo iskra koja e zapaliti pre svega Zapadnu Evropu, gde je radnika klasa najbrojnija. Ali je raunao da e, s pozivom na pravo na samoopredeljenje, u tom globalnom podhvatu ruenja kapitalizma uestvovati i narodi pod kolonijalnom igom. Kada su pokuaji revolucije u Nemackoj, Bavarskoj, Madjarskoj i Austriji propali, odluio je da bar ouva tu iskru za neka bolja vremena. Za svega pet godina svoje vladavine stvorio je stravican dravni Levijatan, skrivsi nezavisnost koju su, u ime prava na samoopredeljenje za koje se sam buno zalagao, izvojevali azijski narodi carske Rusije, tako da je u naslee Staljinu ostavio obnovljenu rusku imperiju. Otiao je relativno rano, tek prevalivi pedesetu godinu ivotai ostae zapamen kao humanista u teoriji i na recima, a jedan od najnehumanijih vladara modernog doba. I prema njegovim poslednjim spisima i pismima, umro je bez trunke grie savesti u odnosu na tolike rtve vlastite utopije. U istoriji e ostati zapamen po tome sto je uspeo da postavi temelje jednoj potpunoj utopiji koja e ipak potrajati skoro itav vek.

Lenjinov kip na Trgu Oktobarske revolucije.

- Josif Visarionovi Dugavili Staljin -

Josif Visarionovi Dugavili Staljin (Gori, Gruzija 21. decembra 1879. Moskva, 5. mart 1953.), boljeviki revolucionar i posle doivotni diktator SSSR-a. Godine 1912. Staljin je na partijskoj konferenciji u Pragu izabran u boljeviki Centralni komitet. 1917. god. bio je urednik lista Pravda dok su Lenjin i najvei deo boljevikog rukovodstva bili u izgnanstvu. Nakon Februarske revolucije Staljin i odbor urednika Pravde pruili su podrku privremenoj vladi Kerenjskog i navodno odbili da objave Lenjinov lanak u kome je pozivao na njeno ruenje. Kada se Lenjin vratio iz izgnanstva objavio je Aprilske teze koje su dodatno urvstile njegov poloaj. U aprilu 1917. godine Staljin je izabran za lana Centralnog komiteta kao trei po redu po broju glasova partije, da bi u maju iste godine bio izabran za lana Politbiroa Centralnog komiteta; na ovoj funkciji ostao je do kraja ivota. Prema svedoenjima mnogih oevidaca Staljin je imao minornu ulogu u revoluciji od 7. novembra koju je uveliao po dolasku na vlast. Meutim, mnogi pisci kao to je Adam Ulam naglaavaju da je svaki ovek u Centralnom komitetu imao svoje zaduenje. Tokom graanskog rata u Rusiji i Poljsko-Sovjetskog rata Staljin je bio politiki komesar u Crvenoj armiji. Njegov prvi poloaj u vladi bila je funkcija Narodnog komesara za nacionalna pitanja (1917-23). Takoe, bio je Narodni komesar za radniku i seljaku inspekciju (1920-23) i lan Centralnog izvrnog komiteta Skuptine Sovjeta (1917). U aprilu 1922. god. Staljin je postao generalni sekretar vladajue Komunistike partije, funkcija koja e vremenom postati najznaajnija u zemlji. Ova pozicija nije bila previe omiljena u partiji ali je Staljin u njoj video odlinu osnovu za sticanje uticaja i moi. Ova funkcija imala je znaajnog uticaja na donoenje odluke ko sme da pristupi partiji to mu je omoguilo da partijske redove popuni svojim pristalicama. Sticanje irokih ovlaenja u Staljinovim rukama izazvalo je zabrinutost kod umirueg Lenjina koji je u svom politikom testamentu pozvao na njegovo uklanjanje. Meutim, ovaj dokument je ostao u tajnosti zahvaljujui lanovima Centralnog komiteta od kojih su mnogi takoe bili kritikovani u testamentu. Posle Lenjinove smrti u 21.1. 1924. god. Staljin, Kamenjev i Zinovjev su zajedno preuzeli upravljanje partijom ideoloki se pozicionirajui izmeu Trockog (predstavnika levog krila partije) i Bukharina (na desnom krilu partije). Tokom ovog perioda Staljin se odrekao tradicionalne boljevike doktrine o sprovoenju internacionalne revolucije u korist politike izgradnje socijalizma u jednoj zemlji to je bilo u direktnoj suprotnosti sa teorijom Permanentne revolucije iji je tvorac bio Trocki. Staljin e uskoro promeniti stranu i prikloniti se Bukharinu. Zajedno su se suprotstavili opoziciji koju su inili Trocki, Kamenjev i Zinovjev. Do 1928. god. (prva godina petogodinjeg plana) Staljin je postao vrhovni voa, a Trocki je sledee godine prognan. Uspevi da izmanevrie Buharinovo desno krilo partije Staljin je zagovarao kolektivizaciju i industrijalizaciju i moe se rei da je u potpunosti preuzeo kontrolu nad partijom i dravom. Ipak popularnosti pojedinih lidera kao to su Sergej Kirov i tzv. Ruitin Afer onemoguavala je Staljinu da ostvari potpunu vlast sve do velike istke koja je sprovedena u periodu od 1936. do 1938. god. Prvi svetski rat i graanski rat imali su katastrofalne posledice za ekonomiju Rusije. Industrijska proizvodnja je 1922. god. iznosila samo 13% od ukupne industrijske proizvodnje iz 1914. god. Pod Staljinovim rukovodstvom nova ekonomska politika koja je dozvoljavala odreeni stepen slobode trita u kontekstu socijalizma, zamenjena je krajem 1920. god. centralizovanim sistemom industrijskog razvoja podeljenim na petogodinje planove. Ovim planovima bila je predviena brza industrijalizacija i kolektivizacija poljoprivrede kojom je upravljao dravni vrh. Uprkos prvobitnim lomovima i neuspesima prvi Petogodinji plan postigao je veoma brzu industrijalizaciju. Sovjetski Savez, generalno oznaen kao najsiromanija zemlja u Evropi je tokom 1922. god. realizovao industrijalizaciju tempom koji je daleko nadmaivao tempo industrijalizacije Nemake u 19. veku i Japana u 20. veku. Bez ikakvog poetnog kapitala, bedne spoljne trgovine i skoro bez ikakve moderne industrije Staljinova vlada finansirala je industrijalizaciju putem ograniavanja drutvene potronje da bi ostvarila viak vrednost za ponovno investiranje u industriju i putem surove eksploatacije imunog seljatva. U najveem broju sluajeva industrijski radnici su bili nedovoljno plaeni. Prvo, zarobljenici u gulazima su korieni kao besplatna radna snaga. Drugo, este su bile mobilizacije komunista i Komsomolaca kako bi uestvovali na realizaciji velikih graevinskih projekata. Staljinov reim pokrenuo je prisilnu kolektivizaciju poljoprivrede. Teorija na osnovu koje je kolektivizacija sprovedena smatrala je da e se proizvodnja prehrambenih proizvoda poboljati ukoliko se male i neefikasne farme zamene velikim farmama za iju obradu bi se obezbedila moderna mehanizacija. Kolektivizacija je znaila i znaajne drutvene promene u obimu koji nije vien jo od ukidanja feudalizma u Rusiji 1861. god. i odvajanja drave od vrenja direktne kontrole nad zemljom i njenim proizvodima. Kolektivizacija je takoe prouzrokovala i znaajan pad ivotnog standarda seljatva (ali ne svog; standard najsiromanijeg sloja seljatva se popravio), to je prouzrokovalo estog otpor ovog sloja stanovnitva koji je poprimao i nasilne elemente. U prvoj godini kolektivizacije poljoprivredna proizvodnja je opala. Staljin je krivicu za loe rezultate svalio na "kulake" (bogate seljake) koji su se opirali kolektivizaciji. Zbog toga je kulake, njihove pomagae i nekadanje kulake trebalo streljati, zatvoriti u gulage ili proterati u udaljene krajeve zemlje, u zavisnosti od teine njihove krivice. Mnogi istoriari se slau u stavu da su poremeaji u drutvu koje je izazvala prisilna kolektivizacija bili glavni uzrok velike gladi zbog koje je samo u Ukrajini i oblasti donje Volge tokom 1932-33. god. umrlo pet miliona ljudi. Staljinova vlada je glavno teite svojih socijalnih delatnosti usmerila na uspostavljanje sistema besplatne zdravstvene zatite. Sprovedene su obimne kampanje suzbijanja zaraznih bolesti kao to su tifus, kolera i malarija; broj doktora je rapidno poveavan brzinom kojom je to dozvoljavao postojei obrazovni sistem; ukupan procenat smrtnosti kao i smrtnost odojadi je bio u stalnom opadanju. Celokupno obrazovanje je bilo besplatno i dostupno svim slojevima stanovnitva. Sprovoeno je masovno opismenjavanje. Obrazovni sistem je znaajno proiren i otvoreni su brojni novi univerziteti. Generacija koja je rasla pod Staljinom bila je svedok otvaranja novih poslovnih mogunosti naroito za ene. Za vreme Staljinove vladavine zvanini ivotni stil nazvan Real-socijalizam dobio je svoj izraz i u umetnosti kroz umetniko slikarstvo, vajarstvo, muziku, dramu i knjievnost. Do tada popularni pravci u umetnosti kao to su revolucionarni ekspresionizam, abstraktna umetnost i ekeperimentalna avangarda bili su obeshrabrivani i odbaeni kao formalistiki. Staljinov odnos prema znaajnim ruskim umetnicima razlikovao se od sluaja do sluaja. Neki su pogubljeni ili poslati u radne logore, dok su drugi uprkos stalnim pritiscima i proganjanjima nastavili da stvaraju. Za trideset godina vladavine Josif Staljin je ubio vie ljudi nego carevi u toku etiri veka. Preokrenuo je narodnu revoluciju zasnovanu na idealima o slobodi i jednakosti u totalitarnu diktaturu, koju je odravao iskljuivo terorom. Iako je, uz to, nainio Sovjetski Savez jednom od dve svetske supersile i proirio njegovu imperiju mnogo dalje od granica koje su postavili carevi, ak su i komunisti koji su ga nasledili potvrdili njegovu preteranumonstruoznost. Lenjin je na samrti upozorio na Staljina, obuarevog sina koji je u rodnoj Gruziji pljakao banke da bi prikupio novac za boljevike, a uzdigao se do partijskog generalnog sekretara 1922. Partijska hijerarhija uinila je ta je mogla, postavivi Zinovjeva i Kamenjeva da dele liderstvo sa Staljinom, ali je on ve bio suvie moan da bi bio zauzdan. Do 1928. bio je neprikosnoveni gospodar Moskve. Nikolaj Buharin, jedan od najbliih Lenjinovih saradnika, poverio se prijatelju kad je bio proteran: "Staljin je Dingis-kan koji e nas sve poubijati." Staljin je Rusiju odveo od drvenog pluga do nuklearnog doba za samo tri decenije. Nadoknadio je napredak koji su napredne drave ostvarile tokom vie vekova, ali u vreme tog procesa ivoti vie od 20 miliona ljudi bili su rtvovani.

Poznatiji Staljinovi citati: - Smrt jednog ovjeka je tragedija, smrt miliona - statistika. - U deset godina mi moramo dostii Europu ili nas nee biti.

- Rosa Luksemburg - Rosa Luksemburg ( 5. marta 1870. 15. januara 1919 ) je njemaka politiarka, filozofkinja i revolucionarni voa. Roena je kao dijete idovske familije u ruskom dijelu Poljske, gdje je u mladosti uestvovala u revolucionarnom pokretu. Nakon to su njeni drugovi stradali od ruskih carski vlasti, emigrirala je vajcarsku gdje je nastavila kolovanje. Godine 1899. dola je Njemaku gdje se pridruila lijevom krilu njemake Socijaldemokratske partije (SPD). Tamo se zalagala za revolucionarni nasuprot revizionistikom marksizmu. S pribliavanjem Prvog svjetskog rata zalagala se za protivljenje militarizmu. Kada su SPD-ovi poslanici u Reichstagu glasali za ratne kredite, to je smatrala linim porazom. Godine 1916. se odmetnula od SPD-a i sa Karlom Liebknechtom osnovala tzv. Spartakovsku ligu, koja e poslije postati jezgrom KP Njemake. Nakon poraza Njemake u ratu i proglaenja republike, Luksemburg se protivila nastanku revolucije po ruskom boljevikom modelu, smatrajui da zato nisu stvoreni uslovi. Kada je dolo do nemira poetkom1919, Lksemburg je uhvaena od desniarske Freikorps milicije, muena i nasmrt pretuena kundacima. Poslije je dobila titulu jednog od najveih komunistikih muenika. Partija, napredna garda radnike klase, treba samo da da uvid radnikim masama da je socijalizam neizbijean, i da pokrene socijalistiku revoluciju. Unutranje kontradikcije kapitalizma, antagonizma izmeu kapitala i rada, e pdravati revoluciju. Revolucija e, meutim, obrazovati mase, i nainie revolucionare od njih, smatrala je Rosa Luksemburg. Ona je jo smatrala da je zadatak da samo obrazuje zaostale mase ka nezavisnosti, da im omogui, da preuzmu mo sa sobom. Uenje o subjektivnom elementu revolucije, je svijest radnike klase o svojoj istorijskoj misli, koju partija moe da ostvari. Do same revolucije moe doi samo kroz radniku klasu. Partija kojha govori u ime radnika, predstavlja ih na primjer u parlamentima i djeluje umjesto njih, e se zaplesti, i sama postati instrument kontrarevolucije. Njen verovatno najpoznatiji citat je: "Sloboda je uvjek sloboda za disidente" (Freiheit ist immer Freiheit der Andersdenkenden, koji se obino citira kao "Sloboda je uvjek i iskljuivo sloboda za onoga koji misli drugaije").

- Lav Trocki - Lev Davidovi Brontajn, poznatiji kao Lev Davidovi Trocki (26. oktobra1879. 21. avgusta 1940.) je ruski politiar, dravnik, vojskovoa i revolucionarni voa poznat kao osniva Crvene armije i smrtni neprijatelj Staljina.Roen u idovskoj familiji, Trocki je odmalena bio sklon buntovnitvu, a u mladosti je prihvatio marksizam zbog ega je bio uhapen i prognan u Sibir, odakle je pobjegao. U Londonu se povezao s Lenjinom, ali vrlo brzo i raziao, prihvativi frakciju menjevika meu ruskim socijaldemokratima. S Lenjinom se pomirio uoi Oktobarske revolucije, gdje je uzeo aktivno uee.Nakon revolucije je Trocki uzimao vane poloaje u boljevikoj vlasti. Vodio je resor vanjskih poslova sve dok zbog protivljenja miru u Brest-Litovsku nije podnio ostavku. Nakon toga je imenovan za narodnog komesara za vojsku i mornaricu gdje se istakao u stvaranju Crvene armije te se smatra jednim od najzaslunijih za boljeviku pobjedu u ruskom graanskom ratu.Nakon Lenjinove smrti u SSSR-u je zapoela borba za vlast i odreivanje kursa kojim e krenuti kako nova drava tako i radniki pokret. Trocki, koji se zalagao za permanentnu revoluciju, izgubio je u okraju sa Staljinom te je izbaen iz Partije i protjeran iz SSSR-a.Ostatak ivota Trocki je proveo u izgnanstvu, koristei svaku priliku za estoku kritiku Staljina i njegove politike kao izdaje marksizma. Godine 1940. Staljinov agent Ramon Mercarder ga je ubio u Meksiku.Po Trockom je nazvana ideologija trockizam.

Koritena literatura

1. Kriza marksizma i kraj socijalizma od Brace Kovaevia2. Internet starnice Wikipedije 3. Internet stranice znanja - www.znanje.org

17