Marsl

Andy Weir

ngilizce aslndan eviren: Emre Aygn

thaki Yaynlar

Marsl

Andy Weir

Orijinal Ad: The Martian

thaki Yaynlar 982

Yayna Hazrlayan: Burcu Arman

Dzelti: Alican Sayg Ortanca

Kapak Uygulama: kr Karako

Kapak Fotoraf: NASA

1. Bask, Aralk 2014, stanbul E-kitap:

1. Srm, Ocak 2015 Aralk 2014 tarihli 1. basks esas alnarak hazrlanmtr.

Sertifika No: 11407

Trke eviri Emre Aygn, 2014 thaki, 2014

Andy Weir, 2014

Bu eserin tm haklar Onk Telif Haklar Ajans araclyla satn alnmtr. Yayncnn yazl izni olmakszn alnt yaplamaz.

thaki Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. ti.nin yan kuruluudur. Bahariye Cad. Dr. hsan nler Sok. Ersoy Apt. A Blok No: 16/15 Kadky/stanbul

Tel: (0 216) 330 93 08 - 348 36 97 / Faks: (0 216) 449 98 34 ithaki@ithaki.com.tr - www.ithaki.com.tr - www.ilknokta.com

Andy Weir On be yandan beri programclk yapan ve halihazrda yazlm mhendisi

olarak alan Andy Weir, ilk roman Marsly internette yaymlamasnn ardndan byk bir ilgiyle karlat. Bu ilginin ardnda yayn haklar satn alnp baslan roman, Ridley Scott tarafndan filme ekilmektedir.

Bana Turum diyen anneme ve Adamm diyen babama

1. Blm

GNLK GR: SOL 6

Neresinden bakarsanz bakn, sm durumdaym. Bu benim deerlendirmem. Stm. Hayatmn en harika iki ay olmasn beklediim srecin sadece alt gnn

yaayabildim ve gerisi tam bir kbusa dnt. Bunu kimin okuyacan bile bilmiyorum. Herhalde eninde sonunda birisi

bulacaktr. Kim bilir, belki bundan yz yl sonra falan. Kaytlara gesin diye sylyorum: Ben Sol 6da lmedim. phesiz,

mrettebatn kalan ldm sanmtr ve bu konuda onlar sulayamam. Belki benim iin bir gn ulusal yas ilan edilir ve Vikipedi sayfamda, Mark Watney Marsta hayatn yitiren tek insandr, yazar.

Ve iin gerei de bu olacaktr, muhtemelen. nk hakikaten burada leceim ben. Sadece herkesin sand gibi Sol 6da deil.

imdi bir bakalm... nereden balasam? Ares Program. nsanln Marsa ilk kez insanl uzay arac gndererek yeni

ufuklara yelken amas, falan filan. Ares 1 mrettebat grevlerini tamamlayp kahraman olarak dnd. Onlar iin yryler dzenlendi, an hret sahibi oldular ve tm dnyann sevgisini kazandlar.

Ares 2 de ayn eyi, Marsn farkl bir blgesinde yapt. Eve dndklerinde, karlnda sk bir tokalama ve scak bir fincan kahve aldlar.

Ares 3. Bu, ite benim grevimdi. Tamam, yani aslnda grevin bandaki ben deildim. Sorumlumuz Kumandan Lewisti. Ben sadece onun mrettebatndan biriydim. Aslna bakarsanz, ben mrettebattaki en dk rtbeli kiiydim. Ancak grevde son hayatta kalan kii ben olursam, kumanda etme yetkisi bana geerdi.

Kimin aklna gelirdi ki? u an yetki bende. Acaba bu gnlk, mrettebatn geri kalan yallktan lmeden bulunur mu?

Dnyaya sorunsuzca vardklarn farz ediyorum. Millet, bunu okuyorsanz, sizin bir suunuz olmadn bilin. Siz yapmanz gerekeni yaptnz. Sizin yerinizde olsam, ben de aynsn yapardm. Sizi sulamyorum, kurtulduunuz iin mutluyum.

* * *

Sanrm meslee aina olmayp bunu okuyan insanlar iin, Mars grevlerinin nasl gerekletiini anlatsam iyi olur. Dnya yrngesine normal ekilde, sradan bir uzay mekiiyle varp Hermese ulatk. Tm Ares grevlerinde Marsa gidi

geliler iinHermes kullanlr. Hermes gerekten ok byk ve inas olduka pahalya patlad, o yzden NASA sadece bir tane ina etti.

Hermese vardktan sonra, biz yolculuk iin hazrlklarmz tamamlarken, drt insansz uu bize yakt ve tehizat getirdi. Her ey hazr olduunda Marsa doru yola ktk. Fakat bu hzl bir yolculuk deildi. Ar kimyasal yaktlarn yakld ve Marsa gitmek iin pskrtme yrngelerinin kullanld gnler geride kald artk.

Hermes iyon motorlar tarafndan altrlyor. Ufak bir ivme kazanmak iin geminin arka ksmndan ok hzl bir ekilde argon gaz atyorlar. Bunun yarar; fazla yakt yaklmasna gerek kalmamas, bylece kk bir miktar argon (ve cihazlar altran bir nkleer reaktr) tm yol boyunca srekli olarak hzlanarak Marsa varmamz salyor. Kk bir ivmeyle, uzun bir srete ne kadar hzlanabileceinizi bilseniz hayret edersiniz.

Size yolculuun ne kadar elenceli getiine dair hikyeler anlatp sizi elendirebilirim fakat anlatmayacam. u an o zamanlar hatrlamak istemiyorum. Ksacas 124 gn sonra, birbirimizin boazna sarlmadan Marsa varmay baardk.

Oradan, MAyla (Marsa ni Arac) yzeye indik. MA aslnda birka hafif itici ve parat taklm geni bir kutudan ibaret. Bu aracn tek amac, alt kiiyi Mars yrngesinden yzeyine lmeden inmelerini salamak.

imdi geldik Mars kefinin asl srrna: Tm malzemelerin biz gelmeden nce gnderilmi olmas...

Yzey operasyonlar iin ihtiyacmz olacak her ey toplam on drt insansz uula Marsa indirildi. Tm malzeme konteynrlarn ayn geni araziye indirebilmek iin ellerinden gelenin en iyisini yaptlar ve bu konuda gayet baarl oldular. Malzemeler insanlar kadar narin deil, bu yzden yere ok daha sert braklabilir. Ancak byle durumlarda yerden sekmeye daha meyilliler.

Doal olarak tm malzemelerin yzeye baarl bir ekilde indirilip hibirinin muhafazasnn almadn dorulamadan bizi Marsa gndermediler, ikmal grevleri de dahil, bir Mars grevi batan sona yaklak yl sryor. Hatta, Ares 2 mrettebat eve dn yolundayken, Marsa doru yola km olan Ares 3 ikmalleri vard.

nceden gnderilen ikmaller arasnda en nemlisi, elbette, MTA idi. Marsa Trmanma Arac. Yzey operasyonlar tamamlandnda Hermese bu ekilde geri dnecektik. MTA yumuak bir ini yapmt (dier ikmallerin balon gibi bolca sektirilmesinin aksine). Elbette MTA, Houston ile srekli iletiim halindeydi ve herhangi bir problem km olsayd Marsa ini yapmadan gezegeni geer, dorudan eve dnerdik.

MTA gerekten kaliteli bir ara. yle ki, Mars atmosferiyle tepkimeye giren bir dizi kimyasal sayesinde, Marsa getirdiiniz her bir kilogram hidrojen karlnda 13 kilogram yakt sahibi oluyorsunuz. Fakat bu olduka yava bir ilem. Deponun dolmas 24 ay sryor. Bu yzden onu buraya bizden ok nce gnderiyorlar.

MTAnn gitmi olduunu grdmde, ne kadar byk bir hayal krklna uradm tahmin edebilirsiniz.

* * *

Beni lmn eiine bir dizi gln olay getirmiti; kurtulmam ise bir dizi, daha da gln olay salad.

Grev saatte 150 kilometreye varan kum frtnalarna dayanacak ekilde tasarlanmt. O yzden saatte 175 kilometrelik rzgrlara maruz kaldmzda Houston anlalr bir biimde endielendi. Olur da Hab basn kaybeder diye, her birimiz uzay uuu elbiselerimizi giydik ve Habn ortasna tktk. Fakat sorun Hab deildi.

MTA bir sr narin paradan oluan bir uzay arac. Belli bir seviyeye kadar frtnalara dayanabilir fakat sonu gelmeyen kum frtnalarnn altndan kalkamaz. Bir buuk saat aralksz devam eden rzgrdan sonra, NASA grevi iptal emri verdi. Kimse aylk bir grevi alt gnde sonlandrmak istemiyordu fakat MTA daha fazla rzgra maruz kalrsa, hepimiz burada mahsur kalrdk.

Habdan MTAya gidebilmek iin frtnaya kmamz gerekiyordu. Bu tehlikeli olacakt fakat baka ne seeneimiz vard ki?

Benim dmda herkes MTAya varabildi. Habdan Hermese sinyallerin gnderilmesini salayan ana iletiim anamz

bir parat gibi davranarak kknden koptu ve rzgrda savruldu. Yolu zerinde, sinyal antenlerine arpt. Daha sonra o uzun ince antenlerden biri ucu denk gelecek ekilde bana arpt. Tereyan delen bir kurun gibi elbisemi yrtt ve bedenimin yan tarafm kestiinde hayatmda hissettiim en byk acy hissettim. Nefesimin kesildiini (daha dorusu bedenimden sklp alndn) ve elbisemin iindeki basn dtke kulaklarmn ac verici ekilde uuldamaya baladn az da olsa hatrlyorum.

Hatrladm son ey, Johanssenn umutsuzca bana uzanmaya almasyd.

* * *

Elbisemdeki oksijen alarmyla uyandm. Beni derin ve iddetli bir ekilde hissettiim geberme arzusundan ekip karan durmak bilmeyen, mide bulandrc bir bipleme sesi...

Frtna sakinlemiti, yzst yatyordum ve neredeyse tamamen kuma gmlmtm. Sersemlemi bir halde kendime geldiimde, niye daha fazla l olmadm merak ettim.

Anten, elbisemi ve beni delecek kadar iddetli bir biimde arpmt fakat leen kemiim onu durdurmutu. O yzden elbisede (ve elbette bedenimde) tek bir delik vard.

Darbe beni olduka geriye savurmutu ve sarp bir tepeden yuvarlanmtm. Nasl olduysa, antenin giysimde at delii kapatacak bir ada yzst dmm. Bu da az da olsa bir koruma salamt.

Daha sonra yaramdan bolca akan kan delie doru akm. Kan yrta yaklatka iindeki su, hava akm ve dk basn sebebiyle buharlam ve geriye yapkan bir kelti brakm. Yaradan daha da kan akm ve o kan da

kelti haline gelmi. Nihayetinde, deliin etrafndaki boluklar tkam ve sznty elbisenin baa kabilecei bir seviyeye indirmi.

Elbise grevini baarl bir ekilde yerine getirmi. Den basnc fark edince, eitlemek adna iini nitrojen tpmdeki havayla srekli doldurmu. Sznt baa klabilir bir hale geldiinde, elbiseye bir tek szan havann yerine yavaa yenisini koymak kalm.

Bir sre sonra, elbisedeki CO2 (karbondioksit) emicileri tkenmi. Yaam destein asl snrlayc etkeni budur; yannda getirebilecein oksijen miktar deil de dar atabilecein CO2 miktar... Habda bir oksijen verici var; bu, oksijeni havaya geri kazandrmak iin CO2i paralayan byk bir alettir. Fakat uzay elbiselerinin tanabilir olmas gerekiyor, o yzden ksa mrl filtrelerle basit bir kimyasal emme ilemi kullanyorlar. Filtrelerimin mr tkenene kadar baygn kalmm.

Elbise bu problemi grm ve mhendislerin kan kayb ismini verdikleri bir acil durum moduna gemi. CO2i ayrmann bir yolu kalmaynca, elbise kasten Mars atmosferine hava verip eksii nitrojenle kapatm. Yrtk ve kan kayb birleince, ksa srede nitrojen de bitmi. Geriye bir tek benim oksijen tpm kalm.

Bylece elbisem, beni hayatta tutmak iin yapabilecei tek eyi yapm. Eksii saf oksijenle kapatmaya balam. Ar yksek seviyedeki oksijen sinir sistemimi, cierlerimi ve gzlerimi yakmakla tehdit ederken, imdi de oksijen zehirlenmesinden lme tehlikesiyle kar karya kaldm. Yrtk bir uzay elbisesi giyen biri iin ironik bir lm: Fazla oksijen.

Tm bu aamalarda bipleyen alarmlar ve uyarlar bulunuyordu. Fakat beni uyandran, yksek oksijen uyarsyd.

Bir uzay grevi iin almanz gereken eitimin miktar dudak uuklatcdr. Dnyadayken uzay elbiselerinin acil durum tatbikatlarn renmek iin bir hafta harcamtm. Ne yapmam gerektiini biliyordum.

Dikkatle kaskmn yan tarafna uzanarak yrtk kitini aldm. Bu kk ucunda bir vana, geni ucundaysa inanlmaz yapkan reine bulunan huniden baka bir ey deil. Olay u: Vanay ayorsunuz ve geni ucu deliin zerine dayyorsunuz. Hava vanadan kaabiliyor, bylece reinenin delii iyice kapatmasnn nne gemiyor. Daha sonra vanay kapatyorsunuz ve yrt kapatm oluyorsunuz.

in zor ksm anteni karmak olacakt. Elimden geldiince hzla ektim; aniden den basn bam dndrp yan tarafmdaki yara acdan yandka, yzm buruturdum.

Yrtk kitini deliin zerine yerletirdim ve delii kapattm. Tekrar almad. Elbise eksik havay daha fazla oksijen pompalayarak doldurdu. Kolumdaki okumalara baktmda, elbisenin u an yzde 85 oksijenle dolu olduunu grdm. Karlatrma iin; Dnyann atmosferi yzde 21 oksijenden oluuyor. Bu ekilde uzun sre geirmediim srece iyi olacaktm.

Haba ulamak iin tepeye trmanmaya baladm. Tepeye vardmda beni hem ok mutlu eden hem de ok zen iki eyle karlatm: Hab salamd (oley!) ve MTA gitmiti (th!).

te o an bamn belada olduunu anladm. Darda, yzeyde lmek istemiyordum. Topallayarak Haba vardm ve el yordamyla hava kilidine girdim. Hava eitlendii gibi kaskm kafamdan attm.

Habn iine girdiimde, elbiseyi kardm ve ilk kez yaram adam gibi inceleyebildim. Diki atlmas gerekiyordu. Neyse ki, hepimiz temel tbbi prosedrler konusunda eitim almtk ve Habn tbbi malzemeleri harikayd. Kk bir lokal anestezi inesi, yaray ykayarak temizle, dokuz diki ve oldu bitti. Birka hafta antibiyotik almam gerekecekti ama onun dnda iyileecektim.

Umutsuzca bir aba olduunu biliyordum fakat yine de iletiim dizilimini altrmay denedim. Sinyal yoktu tabii ki. Ana uydu ana kopmutu, unuttunuz mu? Yannda alc anteni de gtrmt. Habda ikincil ve ncl iletiim sistemleri de vard fakat bunlar sadece MTA ile konumak iindi; MTA da oradan daha gl sistemleriyle mesaj Hermese iletiyordu. Sorun u ki, bu sadece MTA buradayken alyordu.

Hermesle konumak iin hibir yolum yoktu. Zaman iinde yzeydeki ana bulabilirdim fakat herhangi bir tamirat yapmak haftalarm alrd ve yine de ge kalm olurdum. Grev iptali durumunda, Hermes yrngeden yirmi drt saat iinde ayrlrd. Ne kadar erken ayrlrsanz, yrngesel dinamikler yolculuu daha gvenli ve ksa hale getiriyordu, o yzden niye beklesinler ki?

Elbisemi kontrol ettiimde, antenin biyo-monitrl bilgisayarm delip gemi olduunu grdm. Gemi d faaliyetlerde (GDF), mrettebattaki herkesin elbiseleri birbiriyle balantl oluyor, bylece birbirimizin durumlarn grebiliyoruz. Mrettebatn geri kalan elbisemin iindeki basncn neredeyse sfra dtn ve hemen ardndan da biyo-sinyallerimin dz izgiye dndn grmtr. Bir de bunun stne kum frtnasnn ortasnda, vcuduma saplanm bir mzrakla bir tepeden yuvarlanmam grmelerini ekleyin. Evet. ldm sanmlardr. Nasl sanmasnlar ki?

Cesedimi alma konusunda ksa bir tartma yapm olabilirler fakat kurallar bu konuda gayet net. Mrettebattan birisi Marslayken hayatn kaybederse, Marsta braklr. Cesedi geride brakmak, MTAnn dn yolculuu iin tayaca yk azaltyor. Bu da harcanabilecek daha fazla yakt ve dn yolu itii iin daha fazla hata pay kalmas anlamna geliyor. Duygusallk yapacam diye bundan vazgemenin bir mant yok.

* * *

Yani durum byle. Marsta mahsur kaldm. Ne Hermesle ne de Dnyayla iletiime geme imknm var. Herkes ldm sanyor. Otuz bir gn dayanmas iin tasarlanm olan bir Habdaym.

Oksijen verici bozulursa, boulurum. Su artcs bozulursa, susuzluktan lrm. Habda yrtk oluursa, bir nevi patlarm. Bunlarn hibiri olmazsa, en sonunda yiyeceklerim biter ve alktan lrm.

Yani byle. Stm.

2. Blm

GNLK GR: SOL 7

Pekl, gece gzel bir uyku ektim ve durum dn olduu kadar umutsuz grnmyor artk.

Bugn malzeme saym ve dardaki ekipmanlarn durumunu kontrol etmek iin ksa bir GDF yaptm. Durumum u:

Yzey grevinin otuz bir gn srmesi gerekiyordu. Fazla olsun diye, ikmal roketleri tm ekibe elli alt gn yetecek kadar yiyecek getirdi. Bylece roketlerden bir iki tanesinde sorun karsa, yine de grevi tamamlayacak kadar yiyeceimiz olacakt.

Kzlca kyamet koptuunda grevin altnc gnndeydik, yani geriye alt kiiyi elli gn boyunca doyuracak yiyecek kalm oluyor. Bir tek ben varm, o yzden yiyecekler bana yz gn yetecek. Ve bu yiyeceklerimi hesapl tketmezsem byle. O yzden belli bir miktar zamanm var.

GDF elbiseleri ynnden de sknt ekmeyeceim. Ekipteki herkesin ikier tane uzay elbisesi vard: ini ve trman srasnda giyilecek bir uuu elbisesi ve yzey operasyonlar srasnda giyilecek, ok daha byk ve direnli bir GDF elbisesi. Benim uzay uuu elbisemin ortasnda bir delik var ve dier bei Hermese geri dnerken dier be uzay uuu elbiselerini giyiyordu. Fakat GDF elbiselerinin alts da hl burada ve mkemmel durumda.

Hab frtnaya sknt karmadan dayanm. Darda ise durum pek de i ac deil. Uydu antenini bulamyorum. Muhtemelen kilometrelerce teye savruldu.

MTA da gitti, tabii ki. Ekip arkadalarm onunla Hermese ktlar. Geri alt ksm (ini platformu) hl yerinde. Asl dman arlk iken, trmanta onu da gtrmenin bir anlam yok. Platformda ini takm, yakt tehizat ve NASAnn, trmanta gereksinim duyulmayacana karar verdii dier her ey bulunuyor.

MA devrilmi ve gvdesinde bir delik var. Grne gre frtna yedek paratn (inite kullanmamza gerek kalmamt) kapan koparm. Parat dar knca da, MAy drt bir yana srkleyip onu alanda bulunan her bir kayaya arpm. Geri MAnn bana bir yarar olmayacak. ticileri kendi arln bile tayamaz. Ama yedek para iin deerli olabilirdi. Hl da olabilir.

ki yzey arac da yar yarya kuma gmlm ama baka bir sorunlar yok. Basn kapaklar salam durumda. Mantkl geri. Frtnaya tutulduundaki iletme prosedr hareketi kesip frtnann gemesini beklemekten ibaret. Bu aralar frtnalara dayanmak iin tasarlandlar. Bir gnlk almayla onlar kumdan karabilirim.

Habdan birer kilometre uzaklkta, drt farkl ynde bulunan hava istasyonlaryla iletiimi kaybettim. Her eye ramen mkemmel durumda

olabilirler. u anda Habn iletiimleri yle zayf ki muhtemelen bir kilometreye bile eriemez.

Gne hcresi tertibat kumla kaplanm ve ie yaramaz bir durumda (pucu: Gne hcrelerinin elektrik retebilmeleri iin gne na ihtiyalar var). Fakat hcreleri sprdmde, tam kapasiteye geri dndler. Artk ileride her ne yapacaksam, onun iin bol bol elektriim olacak. ki yz metrekarelik gne hcrelerinin yannda bolca enerji depolamak iin hidrojen yakt hcreleri... Tek yapmam gereken her birka gnde bir hcreleri sprmek.

Habn direnli tasarm sayesinde, ierideki durum harika. Oksijen verici zerinde tam bir hata tans yrttm. ki kere. Mkemmel

durumda. Eer bir sorun karrsa, ksa sreli kullanm iin de bir yedeim var. Fakat bu sadece, ana aleti tamir ederken acil durumlarda kullanmak iin. Yedek olan, CO2i paralayp oksijeni yakalamyor aslnda. Sadece uzay elbiseleri gibi CO2i emiyor. Filtreler doymadan nce be gnlk alma sresi var. Bu, benim iin 30 gn demek (alt kii yerine nefes alan tek bir kii var). Yani burada belli bir sigorta var.

Su artcs da mkemmel alyor. in can skc ksm, su artcsnn bir yedei olmamas... Eer alet almay keserse, sidik kaynatmak iin ilkel bir damtc ayarlarken su rezervlerini tketmeye balayacam. Ayrca Habn nemlilik oran maksimuma ulap su her yzeyin zerinde younlamaya balayana kadar nefes verirken her gn yarm litre su kaybedeceim. Ardndan sra duvarlar yalamaya gelecek. Yaasn. Her neyse, imdilik su artcsnda herhangi bir sknt yok.

Yani byle. Yiyecek, su, barnma tamam. Yiyecei imdiden idareli kullanmaya balayacam. nler zaten olduka kk ama her nn drtte lk porsiyonunu yiyip yine salkl kalabilirim. Bu yz gn, drt yz gne karr. Reviri kartrrken ana vitamin iesini buldum. iede bana yllarca yetecek kadar multivitamin var. O yzden herhangi bir besin sorunum olmayacak (ama yiyeceklerim bittiinde, ne kadar vitamin alrsam alaym yine de alktan leceim).

Revirde acil durumlar iin morfin de var. lmcl bir doza yetecek kadar hem de... Demedi demeyin, yavaa alktan lmeyeceim. O noktaya gelirsem, kolay yolu seerim.

Grevdeki herkesin iki uzmanl vard. Ben botanist ve makine mhendisiyim; ksacas, grevin bitkilerle oynayan tamircisiyim. Bir eyler bozulursa, makine mhendislii hayatm kurtarabilir.

Buradan nasl sa kurtulabilirim, onu dnyorum. Durumum tamamen umutsuz deil. Drt sene iinde, Ares 4le birlikte insanlar Marsa dnecek (lmmn ardndan program iptal etmedilerse, tabii ki).

Ares 4, benim bulunduum Acidalia Planitiadan 3200 kilometre uzaklktaki Schiaparelli kraterine ini yapacak. Oraya kendi bama gidebilmemin bir imkn yok. Fakat iletiim salayabilirsem, o zaman kurtulma ansm olabilir. Ellerindeki kaynaklarla bunu nasl becerirler, bilemem ama NASAda bir sr akll insan bulunuyor.

Yani imdiki grevim bu. Dnya ile iletiim kurmann bir yolunu bul. Onu beceremezsem, o zaman bundan drt yl sonra Ares 4 ekibini getirdiinde Hermesle iletiim kurmann bir yolunu bul.

Elbette, elimdeki bir yllk yiyecekle, drt yl nasl hayatta kalacam bilmiyorum. Ama her ey srayla. imdilik karnm tok ve bir amacm var: Kahrolas telsizi dzelt.

GNLK GR: SOL 10

GDF daha yaptm ve iletiim anann izine rastlamadm. Yzey aralarndan birini kumdan kardm ve etrafta biraz turladm ama gnler

sren aramann ardndan, sanrm artk pes etmenin zaman geldi. Frtna muhtemelen ana uzaklara srkleyip takip edilebilecek herhangi bir srtnme izini ortadan kaldrmtr. anak muhtemelen kuma da gmlmtr.

Bugnn ounu darda, iletiim tertibatnn kalntlar arasnda geirdim. Gerekten zc bir manzarayd. Dnyaya doru barsam daha byk baar elde ederim.

ssn etrafnda bulduum metallerden derme atma bir anak yapabilirim fakat basit bir telsiz kullanmyorum ki burada. Marstan Dnyaya iletiim byk bir i ve zel ekipmanlara ihtiya duyuyor. Alminyum folyo ve sakz kullanarak bir eyler ayarlayamam.

Yiyeceklerim gibi GDFlerimi de idareli kullanmalym. CO2 filtreleri temizlenmiyor. Bir kere doldular m, kullanlamaz duruma geliyorlar. Grev her ekip yesi iin gnde drt saatlik bir GDF olacan hesaba katyordu. ansma, CO2 filtreleri hafif ve ufaklar, o yzden NASA gerektiinden fazlasn gnderme lksne sahip oldu. Toplamda, yaklak 1500 saatlik CO2 filtrem var. Ondan sonra yapacam her GDFyi, kan kaybyla yapmak durumundaym.

On be bin saat okmu gibi grnebilir fakat eer kurtulmak iin bir umudum olacaksa, her haftann minimum miktarda saatini darda gne hcresi tertibatn sprerek drt sene geireceim. Her neyse. Gereksiz GDF yapmak yok.

* * *

Dier balklara gelecek olursak, yiyecek iin bir fikir bulmaya baladm. Botanik yeteneklerim bir ie yarayacak gibi grnyor.

Marsa neden bir botanist getiresiniz ki? Ne de olsa Mars orada hibir eyin yetimemesiyle mehur. Ama bitkilerin Mars yerekiminde ne kadar etkili bydn ve Mars toprayla bir eylerin yaplp yaplamayacan renmekti. Bunun ksa cevab: Baya bir eyler yaplabilir... neredeyse yani. Mars topra bitki bymesi iin gerekli ana yaptalarna sahip ama Dnya atmosferine konulup bolca sulansa bile Mars topra Dnya topranda bulunan her eyi iermiyor. Bakteriyel aktivite, hayvan yaamnn salad belli bal besinler vs... Bunlarn

hibiri Marsta yok. Buradaki grevlerimden biri Dnya ve Mars toprayla atmosferinin eitli kombinasyonlarnda bitkilerin nasl bydn bulmakt.

Bu yzden yanmda kk bir miktarda Dnya topra ve bir miktar tohum var. Fakat fazla heyecanlanmann lzumu yok. Elimdeki toprak pencere n

iekliine konulacak miktarda ve elimdeki tohumlar sadece birka im ve erelti otu cinsinden oluuyor. Bunlar Dnyada en dayankl olan ve kolay yetien bitkiler, o yzden NASA deneyler iin bunlar seti.

imdi iki sorunum var: yeteri kadar topram yok ve dikecek yenilebilir bitkim yok.

Ama ben bir botanistim ulan. Bunun bir yolunu bulabilmeliyim. Eer bulamazsam, bir sene iinde olduka a bir botanist olacam.

GNLK GR: SOL 11

Acaba Cubs bu sezon ne durumda?

GNLK GR: SOL 14

niversite diplomam Chicago niversitesinden aldm. Botanik okuyan insanlarn yars doal bir dnya sistemine dn yapabileceklerini sanan hippilerden oluuyordu. Nasl olacaksa, yedi milyar insan toplayclkla besleyeceklerdi. Zamanlarnn ounu daha iyi esrar yetitirmenin yollarn aramakla geiriyorlard. Onlardan hi holanmadm. Ben bu ie bilim iin girmitim, Yeni Dnya Dzeni samal iin deil.

Organik gbre bekleri toplayp ellerine geirebildikleri her canl maddeyi muhafaza etmeye altklarnda, onlarla dalga getim. u aptal hippilere bakn! Arka bahelerinde kompleks bir global ekosistem oluturmak iin verdikleri zavall uralara bakn.

Elbette imdi tam olarak ayn eyi kendim yapmaya alyorum. Bulabildiim her biyo-madde zerresini muhafaza ediyorum. Her nn artklar gbre kovasna gidiyor. Dier biyolojik atklara gelince...

Habn sofistike tuvaletleri var. Bok genellikle vakumla kurutulup yzeye atlacak kapal torbalarda toplanr.

Ama bu gemite kald! Hatta, ekip ayrlmadan nce atlan bok torbalarn toplamak iin bir GDF bile

yaptm. Tamamen kurutulduu iin bu boklarn iinde herhangi bir bakteri kalmamt fakat kompleks proteinler hl iindeydi ve bunlardan gbre olarak yararlanlabilirdi. Suya eklendiinde, aktif bakteriler ksa srede bunun drt bir yann sarar ve Kyamet Tuvaleti tarafndan ldrlenlerin yerini alrd.

Byk bir kap buldum ve iine biraz su koyduktan sonra kurumu boku ilave ettim. O zamandan beri, kaba kendi bokumu da ekledim. Ne kadar kt kokarsa, o kadar iyi durumda demektir. Bu bakterilerin almaya baladklarnn gstergesi!

eriye Mars topra getirdiimde, bokla kartrp yayabilirim. Daha sonra da en ste Dnya topra serpebilirim. Bunun nemli bir adm olduunu dnmeyebilirsiniz fakat gayet nemlidir. Dnya topranda yaayan dzinelerce bakteri eidi var ve bu bakteriler bitkinin bymesi iin gereklidir. Yaylacaklar ve ey gibi... ite bakteriyel bir enfeksiyon gibi yaylacaklar.

nsanlar asrlardr insan atn gbre olarak kullanr. Hatta ona gzel bir isim bile koymular: insan gbresi. Normalde, bu mahsul yetitirmenin ideal bir yolu deildir nk hastalklarn yaylmasna neden olur: nsan atnn iinde doru tahmin ettiniz insanlar hasta eden patojenler bulunur. Ama bu benim iin bir sorun deil. Bu atklarn iindeki tek patojen, oktan vcudumda bulunanlar.

Bir hafta ierisinde, Mars topra bitkilerin filizlenmesi iin hazr hale gelecek. Ama hemen ekim yapmayacam. Dardan daha ok cansz toprak getirip zerine biraz canl toprak serpeceim. Bu, yeni topraa bakterileri bulatracak ve bata elimde bulunan topra ikiye katlam olacam. Baka bir haftann ardndan, toprak miktarn tekrar ikiye katlayacam. Byle gidecek. Elbette bu srada, urama yeni gbre de eklemeye de devam edeceim.

Beni hayatta tutmak iin gtm de beynim kadar alyor. Burada uydurduum yeni bir konsept deil bu. nsanlar onlarca yldr Mars

topranda nasl bitki yetitirilebilecei zerine kafa yormaktayd. Ben sadece bu fikirleri ilk kez deneyeceim.

Yiyeceklerimin arasna baktm ve ekebileceim bir sr ey buldum. rnein bezelyeler... Bir sr fasulye de var. Ayrca birka tane patates buldum. Bunca zahmetten sonra ilerinden biri hl filizlenebilirse, harika olur. Neredeyse sonsuz vitaminin yannda hayatta kalmak iin tek ihtiyacm olan herhangi bir eit kalori...

Habn zemini toplamda 92 metrekare. Zeminin tamamn bu giriime ayrmay planlyorum. Toprak zerinde yrmek sorun deil benim iin. ok i kacak ama tm zemini 10 santimetrelik derinlikte toprakla doldurmam gerekecek. Bu da Haba 9.2 metrekp Mars topra sokmam gerektii anlamna geliyor. Tek seferde belki ancak bir metrekpn onda biri kadar topra hava kilidine sokabilirim ve bu topra toparlamak olduka yorucu bir i olacak. Ama sonunda, eer her ey beklediim gibi giderse, 92 metrekarelik ekilebilir topram olacak.

te byle bir botanistim ulan ben! Korkun benim botanik glerimden!

GNLK GR: SOL 15

Ah! Bu ok yorucu bir i! Bugn GDFlerde 12 saat geirip Haba toprak getirdim. ssn sadece, belki

be metrekarelik bir kesini kaplamay becerebildim. Byle giderse, tm topra toplamam haftalarm alacak. Ama ne de olsa elimde zamandan bol ey yok.

lk birka GDF olduka verimsizdi; kk kaplar doldurup onlar hava kilidinden ieri soktum. Daha sonra aklm bama geldi ve hava kilidine byk bir kap koydum ve dolana kadar kk kaplarla buna toprak tadm. Bu ileri olduka hzlandrd nk hava kilidinden gemek yaklak on dakika alyor.

Her yerim aryor. Elimdeki krekler de kaz yapmak iin deil, rnek toplamak iin yaplmlar. Srtm beni ldryor. Revirin altn stne getirdim ve biraz Vicodin buldum. Yaklak on dakika nce itim Vicodini. Yaknda etkisini gsterir.

Her neyse, bir ilerleme grmek gzel... Bakterilerin bu mineraller zerinde almaya balama zamanlar geldi. le yemeinden sonra... Bugn idareli yemek yok; bugn tam n hak ettim.

GNLK GR: SOL 16

Daha nce aklma gelmeyen bir engel var: Su. Demek ki, birka milyon yl Marsta kalmak topraktaki tm suyu ortadan

kaldryormu. Botanik dalnda yaptm yksek lisans, bitkilerin yetimek iin slak topraa ihtiya duyduklar konusundaki phelerimi doruluyor. Bir de bakterilerin bu toprakta daha nceden yayor olmalar gerekiyor, tabii ki. ansma, suyum var. Ama istediim kadar deil. Yeterli olmas iin, topran metrekp bana 40 litre suya ihtiyac var. Planm 9.2 metrekp topraa ihtiya duyuyor. Yani nihayetinde topra beslemek iin 368 litre suya ihtiyacm olacak.

Habn harika bir su artcs var. Dnyada var olan en son teknoloji rn. O yzden NASA dnm ki, Niye oraya bol su gnderelim ki? Acil bir duruma yetecek kadar gnderelim yeter. nsanlar rahat olabilmek iin gnde litre suya ihtiya duyarlar. Bize kii ba 50 litre verdiler, yani Habda toplamda 300 litre su var.

Acil durumlar iin saklanan 50 litre dnda kalan tm suyu bu ama iin kullanmaya hazrm. Yani 10 santimetre derinlikle 62.5 metrekare alan sulayabilirim. Habn zemininin te ikisi kadar... Yetmek zorunda. Uzun sreli planm byle. Bugnlkse, amacm be metrekareydi.

Yola kan ekip arkadalarmn battaniyelerini ve niformalarn st ste koyarak ekim yapacam saksnn bir kenarn hazrladm. Dier kenarlar da Habn kavisli duvarlarndan oluuyordu. Be metrekareye en fazla bu kadar benzetebildim. Buray 10 santimetrelik derinlikte kumla doldurdum. Daha sonra da toprak tanrlarna 20 litre su kurban ettim.

Daha sonra sra iren ilere geldi. Koca bok kutumu topran zerine dktm ve koku yznden midem azma geldi. Toprakla boku bir krekle kartrdm ve eit olacak bir ekilde tekrar yaydm. En ste de Dnya toprandan serptim, ie koyulun, bakteriler. Size gveniyorum. Koku bir sre havada kalacak byle. Cam falan da aamyorum ki. Yine de insan alyor ite.

Dier balklara gelince, bugn kran Gn. Ailem Chicagoda, anne babamn evinde her zamanki ziyafet iin toplanacak. On gn nceki lmm yznden, toplantnn pek de elenceli geeceini sanmyorum. Tanrm, muhtemelen cenazem bile daha yeni yaplmtr.

Acaba burada olanlar bir gn renebilecekler mi? Hayatta kalmakla o kadar megul olunca, ailemin yerinde olmann nasl bir ey olacan dnmedim hi. u anda, insann aklna gelebilecek en byk acy yayorlar. Hl hayatta olduumu onlara syleyebilmek iin neler vermezdim ki.

Bunun acsn karmak iin sadece hayatta kalmam gerekiyor.

GNLK GR: SOL 22

Vay be. Baya bir ilerleme kaydettim. Tm kumu ieri getirdim ve kum hazr durumda. ssn te ikisi artk

topraktan oluuyor. Ayrca bugn topra ilk kez ikiye katladm. Bir hafta oldu ve eski Mars topra zengin ve gzel bir durumda. Topra iki kere daha ikiye katladmda, her yeri kaplam olacam.

Tm bu iler moralime iyi geldi. Bana bir ura oldu. Ama iler biraz toparlandktan sonra Johanssenn Beatles arivini dinlerken moralim yeniden bozuldu.

Hesaplarma gre, bu beni alktan kurtarmayacak. Kalori kazanmak iin en iyi seeneim patatesler. Patatesler hem verimli olarak

yetiiyorlar hem de olduka iyi bir kaloriye sahipler (kilo bana 770 kalori). Elimdeki patateslerin filizleneceinden olduka eminim. Sorun u ki yeteri kadar patates yetitiremem. 62 metrekarede, 400 gnde (yiyeceklerimin bitmeden elimdeki sre) belki 150 kilogram patates yetitirebilirim. Gnde 288 kaloriyle, toplamda 115 bin kalori demek oluyor bu. Boyum ve kilomla, biraz da a kalmay gze alrsam, gnde 1500 kaloriye ihtiyacm var.

Hi de yeterli deil. Demek ki tamamen topraa bel balayarak yaayamam. Ama mrm

uzatabilirim. Patatesler bana 76 gn yetecek. Patatesler srekli bymeye devam edecekler, yani o 76 gn ierisinde 22 bin

kalorilik patates daha yetitirebilirim. Bu da beni bir 15 gn daha hayatta tutacak. Bu noktadan sonra, bu ekilde devam etmenin bir anlam yok. Toplamda patatesler bana yaklak 90 gn kazandracak.

Yani imdi alktan lmeye Sol 400 yerine Sol 490dan itibaren balayacam. Bu da bir ilerleme saylr ama hayatta kalma konusunda umutlanmak istiyorsam, Ares 4n Marsa inecei Sol 1412ye kadar hayatta kalmam gerekiyor.

Hemen hemen yiyeceim olmayan bir 1000 gn daha var ve bu eksii kapatmak iin bir planm yok.

Kahretsin.

3. Blm

GNLK GR: SOL 25

Matematik dersinde sorulan o eski havuz problemlerini hatrlyor musunuz? Su havuza bir musluktan belli bir hzla dolarken, baka bir musluk farkl bir hzla havuzu boaltyordu ve sizden havuzun ne zaman tamamen boalacan zmeniz isteniyordu hani? te bu konsept, zerinde altm Mark Watney lmeyecek projesinde nemli bir yere sahip.

Kalori retmem gerekiyor. Ares 4 gelene kadar 1387 sol yetecek kadar kaloriye ihtiyacm var. Ares 4 tarafndan kurtarlmazsam, her trl lym. Bir sol bir gnden 39 dakika daha uzun, yani toplamda 1425 gn oluyor. Hedefim de bu: 1425 gnlk yiyecek.

Elimde bol bol multivitamin var; ihtiyacm olann iki katndan fazlas... Ayrca her yiyecek paketinde ihtiyacm olan minimum proteinin be kat protein bulunuyor, bylece porsiyonlar idareli kullandmda en azndan drt senelik protein ihtiyacm karlanm oluyor. Genel beslenmem tamam yani. Bir tek kaloriye ihtiyacm var.

Her gn 1500 kaloriye ihtiyacm var. Balang iin 400 gnlk yiyeceim var. Burada kaldm sre boyunca, 1425 gn hayatta kalabilmek iin gnde ka kalori retmeliyim?

Hesab sizin yerinize yaptm ben. Cevap 1100 civar. Ares 4 buraya gelene kadar hayatta kalmak iin iftilik uralarm sonucu gnde 1100 kalori retmem gerekiyor. Aslnda bakarsanz, bundan biraz daha fazlasn retmeliyim nk u an Sol 25 ve daha hibir ey ekmedim.

62 metrekarelik tarlamda, gnde 288 kalori retebilirim. Yani hayatta kalmak iin u anki planmn neredeyse drt kat daha fazla retim yapmalym.

Bu da retim iin daha fazla alana ve topra sulamak iin suya ihtiyacm olduu anlamna geliyor. Sorunlar teker teker zmeye alalm.

Gerekten ne kadar tarla oluturabilirim? Habda 92 metrekare yer var. Diyelim ki onun tamamm kullandm. Ayrca kullanlmayan be tane yatak var. Diyelim ki onlarn zerine de toprak

koydum. Yatak ba 2 metrekareden 10 metrekare daha kazandm. 102 metrekare oldu.

Habn 2 metrekareden tane de laboratuvar masas var. Bir tanesini kendi kullanmm iin saklamak istiyorum. Bylece dier iki tanesini tarla iin kullanabilirim. Buradan gelen 4 metrekareyle toplam tarla 106 metrekareye kyor.

ki tane Mars yzey aracm var. Bu aralarn, uzay elbiseleri olmadan uzun sre boyunca yzeyde seyahat edilebilmesine olanak salayan basn kapaklar var. Bitki ekmek iin ok skklar ve gerektiinde onlar kullanabilmek istiyorum zaten. Ama iki aracn da birer acil durum adr bulunuyor.

adrlar tarla olarak kullanma konusunda birok sknt var ama her birinin 10 metrekarelik zemini var. Bu sorunlar aabildiimi varsayarsak, bana 20 metrekare daha alan salayarak toplam alan 126 metrekareye kartrlar.

Ekilebilecek yz yirmi alt metrekarelik alan... Bununla ie koyulabilirim. Hl tm bu topra nemlendirecek suyum yok ama dediim gibi, teker teker.

Kafa yormam gereken bir baka ey de, patatesleri daha verimli yetitirip yetitiremeyeceim konusu. Alacam mahsul zerine yaptm tahminleri Dnyadaki patates endstrisine dayanarak yaptm. Fakat patates yetitiren iftiler benim gibi lm kalm mcadelesinde deiller. Daha fazla verim alabilir miyim acaba?

Balang olarak, her bitkiye ayr ayr ilgi gsterebilirim. Gerektiinde budayp salkl kalmalarn ve birbirlerine karmamalarn salayabilirim. Ayrca iek aan gvdeleri yzeye ktka, onlar daha derine tekrar ekip stlerine daha gen bitkileri ekebilirim. Normal patates yetitiren iftiler iin bunlar yapmak pek akl kr deil nk onlar milyonlarca patates bitkisiyle urayorlar.

Ayrca bu tarz bir iftilik topra mahveder. Bunu yapan herhangi bir ifti, on iki sene ierisinde tarlasn orak bir araziye dntrr. Srdrebilecek bir ey deil. Ama kim takar? Benim sadece drt sene hayatta kalmam gerekiyor.

Bu taktikleri kullanarak yzde 50 daha fazla verim alabileceimi tahmin ediyorum. 126 metrekarelik tarlayla (u an elimde olan 62 metrekarenin iki katndan azck daha fazla) gnde 850 kalorinin zerine kabilirim.

Bu iyi bir ilerleme. Yine de alktan lme tehlikesiyle kar karya gelirim ama bu beni hayatta kalma snrna sokar. Alk ekerek ama tamamen lmeyerek baarabilirim belki. Ar ileri azaltarak kalori kullanmm drebilirim. Habn ssn normalden yukarya ekebilirim, bylece vcudum ssn korumak iin daha az enerji harcar. Bir kolumu kesip yiyebilir, deerli mi deerli kalorileri kazanp ayn zamanda toplam kalori ihtiyacm da azaltabilirim.

Yok, bunu yapmam gibi.

Peki diyelim ki o kadar tarla oluturabildim. Ki gayet yaplabilir grnyor. Suyu nereden bulacam? 10 santimetre derinlikte, 62 metrekareden 126 metrekareye kmak demek, 6.4 metrekp daha fazla topraa ihtiyacm olacak demek (daha fazla kaz, yaasn!). Bu da 250 litreden fazla suya ihtiya duyacak.

50 litreyi, su artc bozulursa iebileyim diye saklayacam. Yani 250 litre, amacmdan 250 litre kadar uzaktaym.

Peh. Ben yatmaya gidiyorum.

GNLK GR: SOL 26

Yorucu ama verimli bir gn oldu. Kafa yormaktan bkmtm, o yzden 250 litre suyu nereden bulurum diye

dnmek yerine biraz ar i yaptm. u anlk kuru ve ie yaramaz olsa da, Haba daha bir dolu toprak getirmem gerekiyor.

Yorgun dmeden nce bir metrekp ieri sokabildim. Ardndan bir saat sren ufak bir toz frtnas kt ve gne toplayclarn zerini

tozla kaplad. O yzden bir kez daha elbisemi giyip,baka bir GDF daha yapmak zorunda kaldm. Tm bu sre zarfnda olduka keyifsizdim. Koca bir gne hcresi tertibatn sprmek skc ve yorucu bir i. Ama ii bitirdiimde, Ovadaki Kk Evime geri dndm.

Bir kez daha topra iki katna karma zaman gelmiti, o yzden arada onu da halledeyim dedim. Bu da bir saat srd. Bunu bir kere daha yaptm m kullanlabilir topran tamam hazr olacak.

Ayrca mahsul ekmenin zamannn geldiine karar verdim. Yeteri kadar kullanlabilir toprak oluturdum, o yzden ufak bir kesine dokunmadan durabilirim. Kullanabileceim on iki tane patatesim vard.

Dondurularak kurutulmadklar ya da malla yetitirilmedikleri iin olduka anslym. NASA neden soutulmu ama dondurulmam on iki btn patates gnderdi peki? Ayrca neden dier Hab malzemeleriyle birlikte bir kutuda deil de bizimle birlikte basnc dzenlenmi kargo olarak gnderdi? nk kran Gn, biz yzey operasyonlarn yrtrken gerekleecekti ve NASAnn psikiyatristleri, birlikte yemek hazrlamamzn bize iyi geleceini dnmler. Sadece birlikte yemek deil, yemei de birlikte hazrlamak... Bunun kendine ait bir mant vardr elbet, ama kim takar?

Her bir patatesi drt paraya bldm ve her bir parann iki delii olduundan emin oldum. Filizler bu deliklerden kacaklar. Sertlemeleri iin birka saat beklettim ve ardndan patatesleri keye, aralarnda boluk brakarak ektim. Yolunuz ak olsun, patatesikler. Hayatm size bal.

Normalde, tam boyutlu mahsullerin yetimesi en az 90 gn sryor. Fakat ben o kadar uzun bekleyemem. Bu mahsulden gelen tm patatesleri keserek tarlann kalanna ekmem gerekiyor.

Habn ssn 25.5 dereceye ayarlayarak, bitkilerin daha hzl bymesini salayabilirim. Ayrca i klar bol bol gne salayacaktr ve bitkileri gzel gzel sulayacam (suyu nasl bulacam zdkten sonra tabii). Ne kt hava artlar, ne bitkilere zarar verecek parazitler ne de toprak ya da besinler iin rekabet edecek istenmeyen otlar olacak. Tm bu rahatlklarla, krk gn ierisinde salkl, filiz veren yumrularn yetimesi gerekiyor.

Bugnlk yeteri kadar iftilik oynadma karar verdim. Akam yemei iin tam n... Bunu hak ettim. Ayrca bir dolu kalori yaktm

ve onlar geri kazanmak istiyorum.

* * *

Kiisel fla belleini bulana kadar Kumandan Lewisin eyalarn kartrdm. Herkes istedii dijital elenceyi getirme imknna sahipti ve Johanssenn Beatles albmlerinden sklmaya balamtm. Bakalm Lewis neler getirmi.

Uyduruk televizyon dizileri... Bunlar getirmi. Unutulmu zamanlardan kalma bir sr televizyon dizisi.

Eh. Umduumu deil bulduumu kullanacam. Threes Company o zaman.

GNLK GR: SOL 29

Son birka gnde, ihtiyacm olan tm topra ieri getirdim. Topra tasnlar diye masalar ve yataklar hazrladm ve topra yerletirdim bile. Hl topra kullanlr hale getirmek iin suyum yok ama aklmda baz fikirler var. Gerekten kt fikirler ama fikir sonuta.

Bugnn byk baars adrlar kurmakt. Aralarn adrlarnn asl sorunu, bunlarn srekli kullanm iin tasarlanmam

olmalar. Plan, adr kurup iine girmek ve kurtarlmay beklemekti. Hava kilidi, birka

vana ve iki kapdan fazlas deil. Kendi tarafndaki hava kilidini eitle, ieri gir, br tarafn hava kilidini eitle ve dar k. Bu her kullanmda byk miktarda havann kaybedilmesi anlamna geliyor. Benim de oraya gnde en az bir kere girmem gerekecek. adrlarn hacmi zaten baya dk, o yzden adrn hava kaybetmesini gze alamam.

adrn hava kilidini, Habn hava kilidine balamann bir yolunu bulabilmek iin saatler harcadm, Habda tane hava kilidi var. ki tanesini adrlara ayrabilirdim. Bu harika olurdu.

Can skc ksm, adrlarn aslnda dier hava kilitlerine balanabilecek ekilde tasarlanm olmalar! adrda yaral birileri olabilir ya da yeterli sayda uzay elbisesi olmayabilir. nsanlar Mars atmosferine maruz brakmadan oradan karabiliyor olmanz lazm.

Fakat adrlar ekip arkadalarnzn sizi bir arala kurtaraca dncesiyle tasarlanmlar. Habn hava kilitleri ok daha geni ve aralardaki hava kilitlerinden tamamen farkl bir yapdalar. Zaten durup dndnzde, adrlar Haba balamanz iin hibir neden yok.

Elbette Marsta mahsur kalmanz, herkesin sizi l sanmas ve hayatta kalmak iin zamana ve engellere kar umutsuz bir sava iinde olmanz dnda. Ama dediim gibi, bu u nedenler dnda, baka da bir neden yok.

O yzden nihayetinde olduu ekilde yapmaya karar verdim. adrlara ne zaman girsem ya da adrlardan ne zaman ksam biraz hava kaybedeceim. yi haber her adrn dnda bir hava girii vanas bulunmas. Unutmayn, bunlar acil durum barnaklar. eridekiler havaya ihtiya duyuyor olabilir ve siz de dardaki aratan bir hava yolu balayarak bunu salarsnz. Bu hava yolu, aracn havasyla adrn havasn eitleyen bir tpten baka bir ey deil.

Hab ve yzey aralar ayn vana ve tp standartlarn kullanyorlar, o yzden adrlar dorudan Haba balayabildim. Bu otomatik bir ekilde, giri ve klarmda (biz NASA alanlar buna ingres ve egres diyoruz) kaybettiim havay tamamlayacak.

NASA bu acil durum adrlarn hazrlarken iini ciddiye alm. Arataki panik dmesine bastm anda, kulak trmalayan bir ime sesiyle araca bal olarak adr dar frlad. Bu, yaklak 2 saniye srd.

Ara tarafndan hava kilidini kapattm ve gzel, izole bir adrn karsnda buldum kendimi. Eitleme hortumunu kurmak kolayd (sonunda ekipmanlar

kullanlmalar gerektii gibi kullanabildim). Ardndan, hava kilidinden birka kez geerek (kaybedilen hava Hab tarafndan otomatik bir ekilde eitlendi) topra ieri soktum.

Dier adrda da ayn eyi yaptm. Her ey gayet kolay bir ekilde ilerledi. Aah ah... Su.

Lisedeyken, Zindanlar ve Ejderhalar ok oynardm. (Bu botanist/makine mhendisinin lisede tam bir inek olduunu tahmin etmemi olabilirsiniz ama yleydim akas.) Oyunda rahip olurdum. Yapabileceim bylerden biri de Su Yarat bysyd. Hep bu bynn ok aptalca bir by olduunu dnmtm ve onu hi kullanmadm. Var ya, imdi bunu gerek hayatta yapabilmek iin neler verirdim neler.

Her neyse. Bu yarnn sorunu. Bu gecelik, Threes Companyye geri dnmem gerekiyor. Dn gece Bay

Ropern karlat bir eyi yanl anlad blmn ortasnda brakmtm.

GNLK GR: SOL 30

htiyacm olan suyu bulmak iin aptallk derecesinde tehlikeli bir planm var. Ve tehlikeli derken; gerekten tehlikeli. aka yapmyorum. Ama baka seeneim de yok. Aklma baka bir fikir gelmiyor ve birka gn ierisinde topra bir kere daha katlamam gerekiyor. Son bir kere daha katladmda, ieri getirdiim yeni topraklarn zerine gelecek artk. Eer o topra nceden slatmazsam, lp gider.

Marsta pek fazla su yok. Kutuplarda buzullar var ama onlar da ok uzakta. Eer su istiyorsam, sfrdan yaratmam gerekecek. ansma, tarifini biliyorum: Hidrojeni al, oksijen ekle, yak.

Teker teker ilerleyelim. Oksijenle balayacam. Belli bir miktar O2 rezervim var ama 250 litre su yapmaya yetecek kadar yok.

Habn bir ucunda bulunan iki yksek basn tank elimdeki tm O (elbette bir de Habn iindeki hava var). Her biri 25 litre sv oksijen ieriyor. Hab bunlar sadece acil bir durumda kullanacaktr; atmosferi dengelemek iin oksijen verici var zaten. O2 tanklar uzay elbiseleri ve aralara oksijen verebilmek iin burada.

Her neyse, tanklardaki oksijen sadece 100 litre su yapmaya yeter (50 litre O2,

tek bir O ieren 100 litrelik molekl yapar). Bu da GDFleri ve acil durum rezervlerini unutmak anlamna geliyor. Yine de ihtiyacm olan suyun yarsndan azn retmi olurum. Sz konusu bile olamaz.

Fakat Marsta oksijen bulmak tahmin edebileceinizden daha kolay. Atmosferin yzde 95i CO2ten oluuyor. Bende de tek amac CO2ten oksijeni karmak olan bir makine var. Yaasn, oksijen verici!

Bir sorun var: Buradaki atmosfer ok dk; dnyadakinin yzde 1inden az. O yzden havay toplamas da ok zor. Dardan ieriye hava getirmek neredeyse imknsz. Habn ana amac byle bir eyin olmasn engellemek. Hava kilidini kullanrken ieri kaan ufak miktarda havann ise lafn bile etmeye demez.

te burada MTAnn yakt reticisi devreye giriyor. Ekip arkadalarm MTAy haftalar nce gtrdler. Fakat alt ksm geride

kald. NASAnn yrngeye gereksiz eyler karmak gibi bir alkanl yok. ni takmlar, ingres rampas ve yakt retici hl burada. MTAnn Mars atmosferinden kendi yaktn nasl oluturduunu hatrlyor musunuz? lk adm CO2i yakalayp yksek basnl bir tanka koymak. Yakt reticiyi Habn sistemine baladmda, bana dur durak bilmeden saatte yarm litre sv CO2 verecek. 10 solun ardndan, elimde 125 litre CO2 olacak. Bunu oksijen vericiden geirdikten sonraysa elime 125 litre O2 geecek.

Bu da 250 litre su yapmaya yeter. Yani oksijen iin bir planm var. Hidrojen ise biraz daha zor.

Hidrojen yakt hcrelerine bir baskn dndm ama geceleri enerji salamalar iin onlara ihtiyacm var. Gece enerji olmazsa, ok souk olur. Ben kendimi sarp sarmalayabilirim ama mahsullerim lr. Hem zaten her bir yakt hcresinde dk miktarda H2 var. ok az bir kazan iin bu kadar ilevi feda etmeye demez. Sahip olduum tek olumlu ey, enerjinin bir sorun olmamas. Bundan feragat etmek istemiyorum.

O yzden farkl bir yol denemem gerekiyor. imdiye kadar ounlukla MTAdan bahsettim. imdi MAdan bahsetmek

istiyorum.

Hayatmn en korku dolu yirmi dakikas srasnda, Martinez MAy yzeye indirmeye alrken dier drt ekip arkadamla ben altmza yapmamaya altk. Bu deneyim, amar kurutucusunun ierisinde olmaya benziyordu.

ncelikle Hermesten ayrldk ve doru dzgn dmeye balayabilmek iin yrnge hzmz kestik. Atmosfere girene kadar her ey gayet sakindi. Eer saatte 720 kilometreyle giden bir uan trblansnn sert olduunu sanyorsanz, bir de saatte 28 bin kilometrenin nasl olacan dnn.

Dmz yavalatmak iin farkl zamanlara ayarlanm paratler otomatik olarak ald ve daha sonra Martinez dmz yavalatmak ve yanal hareketimizi kontrol etmek iin iticileri kullanarak elle bizi yere indirdi. Bunun iin yllarca eitilmiti ve iini harika bir ekilde yerine getirdi. Tm muhtemel ini beklentilerini at ve bizi hedefimizden sadece dokuz metre uzaa indirdi. Adam iniin hakkn verdi cidden.

Teekkr ederim, Martinez! Hayatm kurtarm olabilirsin! Bunu kusursuz ini iin sylemiyorum, geride kullanlmam bu kadar ok yakt

brakt iin sylyorum. Yzlerce litre kullanlmam hidrazin... Her hidrazin moleklnn iinde drt hidrojen atomu bulunuyor. Yani her bir litrelik hidrazinde iki litre suya yetecek kadar hidrojen var.

Kontrol etmek iin bir GDF yaptm bugn. MAnn tanklarnda 292 litre yakt var. Neredeyse 600 litre su yapmaya yetecek kadar var! htiyacm olandan ok daha fazlas!

Tek bir sknt var ite: Hidrazinden hidrojeni ayrmak... roketler byle alyor ite. ok ama ok scak ve tehlikelidir. Eer bunu oksijen atmosferinde yaparsam, scak ve yeni ayrlm hidrojen patlar. Bu patlamann sonunda ortaya bir sr H2O kacaktr ama ben bunun sefasn srmek iin fazlasyla l olacam.

Esasnda, hidrazin olduka basittir. Almanlar II. Dnya Savanda roket destekli sava uaklar iin hidrazini yakt olarak kullanyorlard (ara sra da kendilerini patlatyorlard).

Tek yapmanz gereken hidrazini bir katalizrden (bunu MAnn motorundan rahatlkla skebilirim) geirmek. Bunun sonucunda hidrazin nitrojen ve hidrojene ayracaktr. Size kimya dersi vermeyeceim imdi ama sonu olarak be hidrazin molekl, be zararsz N2 moleklyle on gzelim H2 moleklne dnr. Bu sre srasnda, hidrazinin amonyaa dnt bir ara admdan geilir. Kimya yine yapacan yaparak, hidrazinle etkileime girmeyen kk bir miktar amonyan kalacan garanti altna alr, bu yzden de bunlar amonyak olarak kalrlar. Amonyak kokusunu sever misiniz? O benim giderek cehenneme dnen varlmn bir paras olacak.

Kimya benim tarafmda. Peki bu tepkimeyi yavaa nasl yapabilirim ve hidrojeni nasl yakalayabilirim? Cevap: Bilmiyorum.

Bir eyler dnyorum diye farz ediyorum. Ya da lrm. Her neyse, daha da nemlisi: Chrissynin yerine Cindynin getirilmesine

katlanamyorum. Threes Company bu fiyaskonun ardndan bir daha eskisi gibi olmayacak. Greceiz bakalm.

4. Blm

GNLK GR: SOL 32

Su planmda birka przle karlatm. Hedefim 600 litre su oluturmakt (hidrazinden ayrtrabileceim hidrojenle

snrl). O zaman 300 litre sv O2e ihtiyacm olacak. O2i rahatlkla oluturabilirim. MTAnn yakt hcresinin 10 litrelik tankn

CO2 ile doldurmas yirmi saat sryor. Oksijen verici bunu O2e dntrebilir ve atmosfer dzenleyici Habdaki oksijen ieriinin fazla olduunu grnce, bunu havadan ekip ana O2depolarnda depolayacak. Bu tanklar dolacak, o yzden O2i aralarn tanklarna tamam, hatta gerekirse uzay elbiselerinin tanklarn kullanmam gerekecek.

Fakat oksijeni ok hzl oluturamam. Saatte yarm litre CO2 hznda, ihtiyacm olan oksijeni yaratmam yirmi be gnm alacak. Bu istediimden daha uzun bir sre.

Ayrca hidrojeni depolama sorunu da var. Habn hava tanklar, aralar ve tm uzay elbiseleri toplamda 374 litre depolama salyor. Su iin btn materyalleri depolamam iin dudak uuklatc bir 900 litre depolama alanna ihtiyacm var.

Yzey aralarndan birini depo olarak kullanmay dndm. Bunlar yeteri kadar geni ama bu kadar basnca dayanacak ekilde tasarlanmadlar. Tahmin ettiiniz gibi, tek bir atmosferi tutmak iin tasarlandlar. Bana bunun elli katna dayanabilecek muhafazalar lazm. Bir yzey aracnn bu basnta patlayacandan eminim.

Su malzemelerini depolamann en iyi yolu, onlar suya dntrmek. Yani bunu yapmam gerekecek,

* * *

Konsept olduka basit fakat bunu hayata geirmek inanlmaz derecede tehlikeli olacak.

Her yirmi saatte bir, MTAnn yakt hcresi sayesinde 10 litre CO2 elde edeceim. Bunu Habn atmosferine eklemeyi, depoyu MTAnn ini platformundan skp, Habn iine tayp boalana kadar vanasn amak gibi yksek derecede bilimsel bir metotla gerekletireceim.

Oksijen verici keyfine gre bunu oksijene evirecek. Daha sonra hidrazini, N2 ve H2e evirmek iin iridyum katalizrn zerine, ok

ama ok yavaa salacam. Hidrojeni ufak bir alana ynlendirip yakacam. Grdnz gibi, bu plan benim byk bir patlamada lmem iin birok frsat

sunuyor.

lk olarak, hidrazin fena bir ekilde ldrr Herhangi bir hata yaparsam, geriye Habn eskiden bulunduu yerde alacak Mark Watney Ant Krateri dnda hibir ey kalmayacak.

Hidrazinle almay becerdim diyelim, hl hidrojeni yakma olay var. Yangn kartacam. Habn ierisinde. Hem de kasten.

NASAda alan her bir mhendise, Hab iin en kt durumun ne olacan sorarsanz, her biri yangn diye cevap verir. Bunun sonucunda ne olacan sorarsanz, yangnda cayr cayr yanmak diye cevap verirler.

Fakat bunu baarabilirsem, hidrojeni ya da oksijeni depolamaya ihtiyacm kalmadan, srekli olarak su retiyor olacam. rettiklerim atmosfere nem olarak karacak ama su artc suyu atmosferden ekip alacaktr.

Hatta plann hidrazinle yakt reticisinden gelen CO2i tam tamna denk getirmem bile gerekmiyor. Habda ve rezervlerde bol miktarda oksijen var. Sadece su yaparken O2i tamamen bitirmemeye dikkat etmem gerekiyor.

MTAnn yakt reticini Habn sistemine baladm. ansma, ikisi de ayn voltaj kullanyor. Dur durak bilmeden benim iin CO2topluyor.

Akam yemei iin porsiyonun yars... Bugn tek baardm ey beni ldrecek bir plan yapmak oldu ve bu da pek fazla enerji istemiyor.

Bu akam Threes Companynin kalann izleyeceim. Drst olmak gerekirse, Bay Furleyi Roperlardan daha ok seviyorum.

GNLK GR: SOL 33

Bu benim son giriim olabilir. Sol 6dan beri byk ihtimalle burada leceimin farkndaydm. Fakat bunun

yiyeceklerimin bittii zaman olacan tahmin ediyordum. Bu kadar erken olacan dnmemitim.

Hidrazini yakmaya balamak zereyim. Grevimiz, her bir makinenin tamire ihtiya duyaca gz nne alnarak

tasarland, o yzden bir sr aletim var. Uzay elbisesi ierisindeyken bile, MAnn giri panellerini ap ierideki alt hidrazin tankn alabildim. ok fazla snmalarn engellemek iin onlar yzey aralarndan birinin glgesine koydum. Habn yannda daha fazla glge ve daha dk bir scaklk var ama balarm yle ie. Patlayacaklarsa, evimi deil aralar patlatsnlar.

Daha sonra tepkime odasn kardm. Bu biraz uratrd ve karmaya alrken kahrolas eyi atlattm ama sonunda kardm. Sorunsuz bir yakt tepkimesine ihtiya duymadm iin anslym. Aslna bakarsanz, sorunsuz bir yakt tepkimesi istemiyorum kesinlikle.

Tepkime odasn ieri soktum. Bata, riski azaltmak iin hidrazin tanklarn teker teker getirmeyi dndm. Fakat kafadan hzlca yaptm bir hesap tek bir tankn bile Hab havaya uurabileceini syledi. O yzden tm tanklar ieri aldm. Neden olmasn?

Tanklarn zerinde manuel boaltma vanalar var. Bunlarn ne ie yaradklarndan tam olarak emin deilim. Bu tanklar kullanmamz hibir zaman gerekmeyecekti. Sanrm bu vanalar retim ve yakt dolumundan nce yaplan birok kalite kontrol testleri srasnda basnc boalmak iin kullanlyordu. Nedeni ne olursa olsun, kullanabileceim vanalarm var. Tek ihtiyacm olan bir ngiliz anahtar.

Su artcsndan fazla bir su hortumu kardm. Bir niformadan kopardm biraz iplikle (kusura bakma, Johanssen), hortumu vana kna baladm. Hidrazin bir sv olduu iin tek yapmam gereken hidrazini tepkime odasna (artk daha ok bir tepkime ksesi) ynlendirmek.

Ayn zamanda, MTAnn yakt reticisi hl alyor. oktan bir CO2 tankn getirip atmosfere kartrdm ve tekrar dolmas iin yerine taktm.

Artk mazerete yer yok. Su yapma zaman geldi. Habn yanm kalntlarn bulursanz bu yanl bir ey yaptm demektir. Bu

gnl iki yzey aracna da kopyalyorum, o yzden zarar grmeden kurtulma ihtimali daha yksek.

Hadi hayrls bakalm.

GNLK GR: SOL 33 (2)

Henz lmedim. lk olarak GDF elbisemin iliini giydim. Elbisenin csseli ksmn deil de

eldiven ve botlar da dahil altna giydiim kyafeti giydim sadece. Daha sonra revirden bir oksijen maskesi ve Vogeln kimya setinden bir laboratuvar gzl aldm. Vcudumun neredeyse her yeri kapanm oldu ve tanktan nefes alyordum.

Neden mi? nk hidrazin ok zehirlidir. ime fazla ekersem, ar akcier sorunlar yaarm. Derime temas ederse, hayatmn geri kalannda kimyasal yanklarla gezerim. imi ansa brakmyordum.

Hidrazin damlamaya balayana kadar vanay atm. Bir damlann iridyum kseye dmesine izin verdim.

Pek bir numaras olmadan czrdayp kayboldu. Benim de istediim buydu zaten. Hidrojen ve nitrojeni serbest brakm oldum

bylece. Yaasn! Elimde bol bol bulunan eylerden biri de torbalar. Mutfakta kullanlan p

torbalarndan pek de farkl deiller ama sz konusu NASA olunca eminim 50 bin dolar falan tutmulardr.

Kumandanmz olmann yannda, Lewis ayrca grevin jeolouydu. Operasyon alannn (10 kilometrelik bir alan) drt bir yanndan ta ve toprak rnekleri toplayacakt. Arlk kstlamalar Dnyaya getirebilecei miktar kstlyordu, o yzden nce toplayabildiini toplayacak, ardndan da en ilgin 50 kilogram eve getirecekti. Torbalar bu rnekleri saklayp etiketlemek iindi. Bunlarn kimisi kilitli buzdolab poetlerinden bile kkken kimisiyse p torbalar kadar byk.

Ayrca koli bandm da var. Hani nalburdan aldnz sradan, bildiiniz koli bandndan... Grne gre NASA bile koli bandnn tasarmn iyiletirememi.

p torbas boyutundaki birka torbay kesip derme atma bir adr yapmak iin paralar birbirine bantladm. Aslnda daha ok, ar byk bir torba oldu bu. lgn bilim insan tertibatmn olduu masay tamamen kaplayabildim. Plastik iridyum, kseye demesin diye masaya birka vr zvr yerletirdim. ansma torbalar effaf, o yzden ne oluyor ne bitiyor grebiliyorum.

Daha sonra uzay elbiselerinden birini amacma feda ettim. Bir hava hortumuna ihtiyacm vard. Bir sr uzay elbisem var nasl olsa. Toplamda alt tane; her ekip yesi iin bir tane... O yzden ilerinden birini kullanlmaz hale getirmekte saknca grmyorum.

Plastiin st tarafn keserek bir delik atm ve hortumu oraya bantladm. Yaltm iyi oldu sanrm.

Johanssenn elbiselerinden biraz daha iplik kopararak, hortumun dier ucunu iki tane al iplikle Habn tavanna astm (hortumun deliini tkamamak iin byle astm). Artk ufak bir bacam da oldu. Baca bir santimetre geniliinde. Umarm bu genilik yeter.

Hidrojen tepkimenin ardndan scak olacak ve yukar gitmek isteyecek. Ben de onun bacaya kmasna ve oradan ayrlrken de yanmasna izin vereceim.

Ardndan atei kefetmek zorunda kaldm. NASA buradaki her eyin yanmaz olduunu garanti altna almak iin byk

emek harcam. Buradaki her ey ya metalden ya da alev geciktirici plastikten yaplm. niformalarn kumalar da sentetik. Alev tutacak, bir tr iaret olarak kullanlabilecek bir eye ihtiyacm vard. Alevi srdrmek iin yeteri kadar H2i kendimi ldrmeden salayacak kadar yeteneim yok. Oradaki burun fark ok dk.

Herkesin kiisel eyalarn aradktan sonra (bir kere, eer mahremiyet istiyorlarsa, beni Marsta tek bama brakmayacaklard), aradm zm buldum.

Martinez dindar bir Katoliktir. Bunu biliyordum. Bilmediim ey ise yannda ufak bir ahap ha getirdiiydi. NASAnn bu konuda onun zerine gittiinden eminim fakat ayn zamanda Martinezin inatnn nde gideni olduunu da biliyorum.

Bir pense ve tornavida kullanarak Martinezin kutsal dini eyasn uzun kymklara bldm. inde bulunduum durumu gz nne aldnzda, eer bir Tanr varsa, yaptma kzacan pek sanmyorum.

Elimdeki tek dini eyay mahvetmem beni Marsl vampirlere kar savunmasz brakacaksa, bu riski gze almak zorundaym.

Etrafta bir kvlcm oluturmak iin bir sr tel ve pil vard. Fakat odunu sadece ufak bir elektrik kvlcmyla yakamazsnz. O yzden yerel palmiye aalarndan eritler kestim. Ardndan birka dal paras topladm ve tutumas iin yeterli srtnme salanana kadar dallar birbirine...

Hayr, yle deil tabii ki. ubuu saf oksijene maruz braktm. Bir kvlcm aktm; kibrit p gibi alev ald.

Ufak mealem elimde, yava bir hidrazin akn balattm. ridyum zerinde czrdad ve kayboldu. Ksa srede bacada ufak ate patlamalar grlmeye balad.

Yapmam gereken asl ey sya dikkat etmekti. Hidrazin paralanmas darya byk miktarda s verir. O yzden iridyum odaya taktm s pilinin okumasndan gzm ayrmadan, hidrazini yava yava paraladm.

Ksacas, ilem ie yarad! Her hidrazin tanknn ierisinde 50 litrenin biraz zerinde hidrazin bulunuyor.

Bu da 100 litre su yapmak iin yeterli. Oksijen retimim beni snrlyor ama u an biraz heyecanlym, o yzden rezervlerimin yarsn kullanmaya razym. Uzun lafn ksas, tank yar yarya boaldnda duracam ve sonunda elimde 50 litre su olacak!

GNLK GR: SOL 34

Bu baya bir zaman ald. Koca gece hidrazinle uratm. Ama sonunda ii bitirdim.

Daha hzl bitirebilirdim ama kapal alanda roket yakt yakarken dikkatli olmakta fayda var.

Yalnz, demedi demeyin; u an ierisi tropik orman gibi. Is neredeyse 30 C ve ar nemli. Havaya bir ton s ve 50 litre su saldm. Bu ilem srasnda, zavall Hab dank bir bebein annesi olarak rol ald.

Kullandm oksijenin yerini dolduruyor ve su artc nemlilii katlanlr seviyeye ekmeye alyordu. Is konusunda elden gelen bir ey yok. Habda bir havalandrma yok, aslna bakarsanz. Mars souk. Ar s baa kmay beklediimiz bir durum deildi.

Srekli alan alarmlarn sesine altm. Artk yangn falan kalmaynca, yangn alarm da sonunda sustu. Dk oksijen alarm da yaknda susar. Yksek nemlilik alarmnn susmas biraz daha zaman alacak. Su artcs bugn mesai yapacak.

Bir sreliine baka bir alarm daha ald. Su artcnn ana tank dolmu. Yr be! Bana byle sorunlarla gelin ite!

Dn kullanlmaz hale getirdiim elbiseyi hatrlyor musunuz? Onu yerine astm ve ona artcdan kova kova su tadm. inde bir atmosfer tutabiliyor. Birka kova suyla da baa kabilir.

Vallahi yoruldum. Koca gece ayaktaydm ve artk yatma vakti geldi. Fakat ryalar lemine Sol 6dan beri en byk keyifle geeceim.

ler sonunda benim istediim gibi gitmeye balad. Hatta harika durumda her ey! Galiba yaama ansm var gerekten!

GNLK GR: SOL 37

Mahvoldum ve leceim! Pekl, sakin ol. Eminim bunun da bir yolunu bulurum. Gelecein sevgili Mars arkeolou, bunu sana ikinci aratan yazyorum. u an

neden Habda olmadm merak ediyor olabilirsin. nk dehetle oradan katm, bu yzden! Ve imdi ne yapacam bilemiyorum.

Sanrm neler olduunu aklamalym. Bu benim son giriim olursa, en azndan bunun nedenini renmi olursunuz.

Son birka gndr, mutlu mesut bir ekilde su yapyordum. Her ey su gibi gidiyordu. (aktnz m? Su gibi?)

Hatta MTAnn yakt kompresrn bile glendirdim. Bunu yapmak byk bir teknik bilgi gerektirdi (pompann voltajn arttrdm). Yani artk suyu daha da hzl yapyorum.

lk seferde yaptm 50 litrenin ardndan, yavalamaya ve elime geen O2 kadar su yapmaya karar verdim. 25 litrelik rezervin altna inmeyi istemiyorum. O2 ok azalrsa, O2 orann 25 litrenin baya bir zerine karana kadar hidrazinle oynamay kesiyorum.

nemli not: 50 litre su dediimde, bu bir tahmindi aslnda. Elime 50 litre su gemedi. Haba getirdiim ek topraklar ar derecede kuruydu ve grmemiler gibi nemin byk ksmn emdiler. Zaten suyu oraya gitsin diye yapyordum, o yzden bunu pek umursamyorum ve su artc 50 litreye yakn su karmadnda armadm.

Pompay glendirince, artk 10 litre CO2i on be saatte alyorum. Bu ilemi drt kere yaptm. Hesaplamalarm bana ilk yaptm 50 litre de dahil, sisteme 130 litre su eklemi olmam gerektiini sylyor.

Ama hesaplamalarm yalancnn nde gideni! Uzay elbisesinden bozma su tankna 70 litre su tadm. Duvarlarda ve kubbe

tavanda baya younlama oldu ve toprak da kesinlikle kararnca emiyor. Ama bu ortaya kmayan 60 litreyi oluturmuyor. Bir eyler yolunda deildi.

te bu srada dier O2 tankn fark ettim. Habn iki tane rezerv O2 tank var. Gvenlik nedenleri yznden her biri bir

tarafta duruyor. Hab ne zaman isterse, hangisini kullanacan seebilir. Grne gre atmosferi 1 numaral tanktan ald oksijenle tamamlyormu. Fakat ben sisteme (oksijen vericiyi kullanarak) O2 eklediimde, Hab kazanlan oksijeni iki tank arasnda eit olarak datyormu. 2 numaral tank yava yava oksijen kazanyormu.

Bu bir sorun deil. Hab sadece iini yapyor. Fakat bu zamanla O2 kazandm gsteriyor. Bu da demektir ki oksijeni sandm kadar hzl kullanmyorum.

Bata, Yaasn! Daha ok oksijen! Artk daha hzl su yapabilirim! diye dndm. Fakat ardndan daha korkutucu bir dnce dt aklma.

Bir dinleyin: O2 kazanyorum. Fakat dardan getirdiim miktar belli. Yani oksijen kazanabilmemin tek yolu sandmdan daha az oksijen kullanmak oluyor. Fakat hidrazin tepkimesini tamamn kullandm varsayarak yapyordum.

Bunun tek muhtemel aklamas var, o da havaya saldn hidrojenin hepsini yakmyor olmam.

imdi dnnce bu olduka ak aslnda. Fakat hidrojenin bir ksmnn yanmayaca hi aklma gelmedi. Alevin yanndan geip yoluna gitmi. Kahretsin Jim, botanistim ben kimyager deil!

Kimya dank bir i, o yzden imdi havada yanmam hidrojenler var. Drt bir yanmda. Oksijenle karm durumda. ylece... asl duruyorlar havada. Bir kvlcm bekliyorlar Hab havaya uurmak iin.

Bunu anlayp kendimi dizginlediimde, buzdolab poeti byklndeki rnek torbalarndan birini aldm, havada saa sola salladm ve azn kapattm.

Atmosferik tahlil cihazlarn tuttuumuz yzey aralarndan birine acele bir GDF yaptm. Nitrojen: yzde 22. Oksijen: yzde 9. Hidrojen: yzde 64.

O zamandan beri arata saklanyorum ite. Hab u an Hidrojen Kyne dnm durumda. oktan patlamad iin ok anslym. Kck bir statik boalm kendi

zel Hindenburgme yol aabilirdi. Yani u an 2 numaral yzey aracndaym. Arataki ve uzay elbisemdeki

CO2 filtreleri dolmadan bir, bilemediniz en fazla iki gn burada kalabilirim. Bununla nasl baa kacam zebilmek iin o kadar zamanm var.

Hab artk bir bombaya dnt.

5. Blm

GNLK GR: SOL 38

Hl ara ierisinde saklanyorum ama dnecek zamanm oldu. Hidrojenle nasl baa kacam biliyorum.

Atmosfer dzenleyici hakknda kafa yordum biraz. Havada nelerin bulunduuna dikkat edip bunu dengeler. eri getirdiim fazla O2bu ekilde tanklara aktarlyor. Sorun u ki, dzenleyici havadan hidrojeni ekmek iin yaplmad.

Dzenleyici ayrmsal damtma yaparak gazlar ayrr. Havada ok fazla oksijen olduuna karar verdiinde, havay bir tankta toplamaya balar ve tank 90 kelvine getirir. Bu oksijenin svya dnmesine neden olurken nitrojen (younlama noktas 77 kelvin) gaz halinde kalr. Daha sonra da O2i depolar.

Fakat ayn ilemi hidrojen iin uygulamasn salayamam nk hidrojenin svya dnmesi iin scakln 21 kelvinin altna inmesi gerekir. Dzenleyici de scakl o kadar dremiyor. kmaz sokak.

zm yle: Hidrojen patlayabilecei iin tehlikelidir. Fakat sadece yannda oksijen varsa

patlayabilir. Oksijen olmadan hidrojen zararszdr. Dzenleyicinin amac da havadan oksijeni ekmek.

Dzenleyicide, Habn oksijeninin ok dk seviyelere inmesinin nne geen drt farkl kilit bulunuyor. Fakat bunlar teknik arzalara kar alnm nlemler, kasti sabotaja kar deil (muhahaha!).

Uzun lafn ksas, dzenleyiciyi Habdaki tm oksijeni ekmesi iin kandrabilirim. Daha sonra (nefes alabileyim diye) bir uzay elbisesi giyerek patlama korkusu olmadan ne istersem yapabilirim.

Bir O2 tankn kullanarak hidrojene ufak ufak oksijen skacam ve biraz tel ile bir pil kullanarak bir kvlcm kartacam. Bu hidrojeni yakacak fakat sadece oksijen bitene kadar.

Bunu kontroll bir ekilde, tm hidrojeni yakana kadar tekrar tekrar yapacam. Bu planda tek bir kusur var: Topram lecek. Toprak, iindeki bakteriler sayesinde bir ie yaryor. Eer tm oksijeni

ekersem, bakteriler lecek. Elimde 10 milyar minik uzay elbisesi yok. Yarm bir zm en azndan. Dnmeye ara vermenin zaman geldi. Bu arac en son kullanan Kumandan Lewisti. Sol 7de tekrar kullanacakt ama

onun yerine eve gitti. Kiisel seyahat antas hl arkada. antay kartrrken bir protein bar ve muhtemelen sr srasnda dinlemek iin iinde mzik bulunan bir USB buldum.

Bar mideye indirip kumandanmn dinlemek iin ne getirdiine bakalm.

GNLK GR: SOL 39 (2)

Disko. Lanet olsun, Lewis.

Sanrm bir zm buldum. Toprak bakterileri klara alk. Kn daha az aktif oluyorlar ve hayatta kalmak

iin daha az oksijene ihtiya duyuyorlar. Habn ssn 1 Cye drebilirim ve bakteriler k uykusuna yatarlar. Bu tarz eyler Dnyada srekli yaanyor. Bu ekilde birka gn hayatta kalabilirler. Dnyamdaki bakterilerin uzun sren souklarda nasl hayatta kaldklarn merak ediyorsanz, aslnda hayatta kalmyorlar. Scakln daha yksek olduu, yerin daha altnda bulunan bakteriler llerin yerini almak iin yukarya doru ryorlar.

Biraz oksijene ihtiyalar olacak ama fazla deil. Sanrm yzde 1 yetecektir. Bu geride, bakterilerin nefes almas iin yeterli ama atein uzun srmesi iin yetersiz miktarda oksijen brakacaktr. Bylece hidrojen de patlamayacak.

Fakat bu da beraberinde baka bir sorunu getiriyor. Patates bitkileri bu plandan pek holanmayacak.

Oksijen eksiklii onlara dokunmuyor ama souk onlar ldrecek. O yzden bitkileri saksya koyup (daha dorusu torbaya doldurup) yzey aralarndan birine tamam gerekecek. Henz filizlenmediler, o yzden a da ihtiyalar yok.

Ara kullanlmyorken stcnn srekli almasn salamak artc derecede sinir bozucuydu. Fakat onun da yolunu buldum. Ne de olsa burada zamandan bol

bir eyim yok.

* * *

Plan byle ite, ilk olarak patates bitkilerini torbaya doldur ve araca ta (kahrolas stcnn kapanmayacandan emin ol). Daha sonra Habn ssn 1 Cye dr. Daha sonra O2 ieriini yzde 1e ek. Daha sonra hidrojeni bir pil, biraz tel ve bir tank O2 ile yak.

Evet. Bu tamamen felaket dourmayacak harika bir plana benziyor. Bu alayd, bu arada. Neyse katm ben.

GNLK GR: SOL 40

Plan yzde 100 baarl deildi. Hibir plan uygulamayla ilk temasndan sa kmaz, derler. Buna katlmak

durumundaym. Olaylar yle gitti: Haba geri dnmek iin cesaretimi topladm, ieri girdiimde, biraz daha

yreklendim. Her ey braktm gibiydi. (Hem ne bekliyordum ki? Marsllarn eyalarm kartrmasn m?)

Habn soumas biraz zaman alacakt, o yzden ilk olarak sy 1 Cye ekerek baladm.

Patates bitkilerini torbaya koydum ve bu srada durumlarn kontrol etme frsat da buldum. Gzelce kk salyorlar ve filizlenmek zereler. Dnmediim eylerden biri de Habdan araca onlar nasl getireceimdi.

Bunun cevab olduka basit. Torbalar Martinezin uzay elbisesine doldurdum. Daha sonra srkleyerek dar kardm ve geici bir fidanlk olarak hazrladm araca getirdim.

Istcnn ak kalacan garantiye aldktan sonra, Haba geri dndm. eri girdiimde, hava oktan serinlemiti. oktan 5 Cye inmiti. Titreyerek

ve nefesimin gzlerimin nnde buharlamasn izleyerek, birka kat daha giyindim. ansma pek de csseli biri deilim. Martinezin kyafetleri benimkilerin; Vogelnkiler de Martinezinkilerin zerine geti. Bu uyduruk kyafetler ss kontrol edilen bir ortamda giyilmek zere tasarlandlar. kat kyafetle bile hl yordum. Ranzama trmanp snmak iin battaniyelerin altna girdim.

Is 1 Cye dtnde, bakterilerin artk yavalamann vakti geldiine dair uyary aldndan emin olmak iin bir saat daha bekledim.

Daha sonra dzenleyicide bir baka soruna rastladm. Kendime olan tm gvenime ramen, makineye istediimi yaptramyordum. Dzenleyici havadan ok fazla O2 ekmeyi hi mi hi istemiyordu. Becerebildiim en dk oran yzde 15 oldu. Bunun ardndan daha aaya inmeyi reddetti ve ne yaptysam ie yaramad. ine girip tekrar programlamak gibi planlarm vard ama gvenlik protokollerinin ROMdan olutuu ortaya kt.

Aleti sulayamam. Makinenin ana amac atmosferin lmcl bir hal almasn engellemek. NASAdaki kimse, Hey, herkesin lmne yol aacak bu lmcl oksijen eksikliine olanak salayalm! diye dnmemitir.

Daha ilkel bir plana bavurmak zorunda kaldm. Dzenleyici havadan rnek alrken, ana hava ayrm iin kullandndan farkl

bir giri seti kullanyor. Ayrmsal damtma ilemi uygulanan hava, ana nitede bulunan geni bir aklktan giriyor. Fakat havadan rnei alrken ana niteye uzanan dokuz ufak akl kullanyor. Bylece Habn iyi bir ortalamasn alyor ve aklklarda oluabilecek bir dengesizlik dzenleyiciye yanl bilginin gitmesini engelliyor.

Azlardan sekizini bantlayarak sadece bir tanesini alr durumda braktm. Daha sonra p torbas byklndeki bir torbay, bir uzay elbisesinin (bu sefer Johanssennki) boyunluuna bantladm. Torbann arkasnda ufak bir delik aarak, bunu alan aza bantladm.

Ardndan torbay elbisenin tanklarndan saf O2 ile doldurdum. Vay canna! diye dnd dzenleyici, Bu O2i bir ar nce ekmeliyim!

Kusursuz alt. Uzay elbisesini de giymemeye karar verdim. Atmosfer basnc bir sorun

olmayacakt. Tek ihtiyacm olan oksijendi. O yzden revirden bir O2 kutusu ve nefes maskesi kaptm. Bu ekilde kat kat daha fazla hareket zgrlm oldu. Hatta maske suratmda dursun diye lastik bandm bile vard!

Geri artk Hab atmosferin yzde 100 oksijenden olutuuna inand iin, Habn asl oksijen seviyesini gzlemlemek iin bir uzay elbisesine ihtiyacm vard. Bir bakalm... Martinezin uzay elbisesi aracn iinde. Johanssennki dzenleyiciyi kandryor. Lewisnkini su tank olarak kullanyorum. Benimkiyle oynamak istemiyordum (kalb falan hep zel onun!). Geriye kullanabileceim iki elbise kalmt.

Vogeln elbisesini aldm ve kask kartarak isel hava sensrlerini altrdm. Oksijen yzde 12ye dtnde, maskemi taktm. Oksijenin dmesini seyrettim. Yzde 1e geldiinde, dzenleyicinin gcn kestim.

Dzenleyiciyi batan programlamayabilirim ama hergeleyi tamamen kapatabilirim.

Kritik bir g kesintisi durumunda, Habn drt bir yannda acil durum klar bulunuyor. Bu klardan birinin LED ampuln kopardm ve ypranm elektrik kablolarn birbirlerine yakn bir ekilde braktm. Iklar yaktmda, ufak bir kvlcm kt.

Vogeln elbisesinden bir oksijen kutusu alp iki tarafna bir kay balayarak omzumdan sarkttm. Daha sonra kutuya bir hava yolu taktm ve ucunu parmamla sktrdm. Ardndan ok hafife O2i saldm; parmamla sktrdm yeri zorlamayacak kadar hafif.

Bir elimde ateleyici, tekinde oksijenimle masann zerinde dururken, uzandm ve bir deneme yaptm.

Ha siktir, ie yarad! Ateleyicinin zerine O2 gnderirken, n dmesine bastm ve harika bir alev iplii tpten frlad. Elbette yangn alarm da almaya balad. Fakat alarm o kadar ok duymutum ki artk onu fark etmiyordum bile.

Ardndan bir kez daha yaptm. Sonra bir kez daha... Ksa ksa. Arya kamak yok. Acele etmeden yapmakta bir saknca grmyordum.

Havalara umutum! Bu imdiye kadar yaptm en iyi pland! Hidrojeni temizlemekle kalmyordum, ayn zamanda su da yapyordum!

Patlamaya kadar her ey harika gitti.

* * *

Bir an mutlu mesut hidrojeni yakyordum; sonra kendimi Habn te tarafnda buldum ve her ey yerlere salmt. Yalpalayarak ayaa kalktm ve Habn darmadan olduunu grdm.

Aklma ilk gelen ey: Kulaklarm ok acyor! Daha sonra, Bam dnyor, diye dndm ve dizlerimin zerine yldm.

Yzkoyun kapaklandm. O derece bam dnyordu. ki elimle kafam kavradm ve umutsuzca var olmadn umduum bir yara aramaya baladm. Skntl bir ey yok gibiydi.

Fakat kafam ve suratm incelerken asl sorunla karlatm. Oksijen maskem patlamada suratmdan kmt ve byk lde saf nitrojen soluyordum.

Yerler Habn drt bir yannda uan vr zvrla doluydu. Tbbi O2 tankn bulmann imkn yoktu. Bilincimi kaybetmeden, bu karklkta hibir eyi bulmann imkn yoktu.

Ama sonra Lewisin elbisesinin olduu yerde durduunu grdm. Patlama srasnda yerinden kmldamamt. Zaten normalde ard ve bir de iinde 70 litre su bulunuyordu.

Hemen oraya gittim, O2i atm ve kafam boyunlua soktum (kask ok ncesinde, suya rahat eriebileyim diye karmtm). Bamn dnmesi hafifleyene kadar bir sre nefes aldm ve derin bir nefes alp bunu tuttum.

Nefesimi tutarken, dzenleyiciyi kandrmak iin kullandm uzay elbisesine ve torbaya gzm kayd. in kt yan onlar oradan karmamtm. in iyi yan patlama karmt. Dokuz azdan sekizi hl kapalyd ama en azndan bir tanesi doruyu syleyecekti.

Sendeleyerek yanna gittikten sonra, dzenleyiciyi altrdm. ki saniyelik bir alma ileminin ardndan (bariz nedenlerden dolay abuk

almas iin tasarlanmt), hemen sorunu tanmlad. Dzenleyici atmosfere gvenli bir ekilde salabildii kadar hzla saf oksijen

salarken oksijen alarm, dk ve tiz bir sesle Habn drt bir yannda almaya balad. Atmosferden oksijen ayrmak zorlu ve zaman alan bir ilem, fakat oksijen eklemek bir vanay amak kadar kolay.

Enkazn zerinden glkle Lewisin uzay elbisesine geldim ve hava almak iin yine kafam soktum. dakika ierisinde, dzenleyici Habn oksijenini normal seviyelere karmt.

Bu srada ilk kez kyafetlerimin ne kadar ok yanm olduunu fark eltim. kat kyafet giymek iin iyi bir zaman semitim. Hasarn byk ksm elbisenin kollarndayd. D kat tamamen gitmiti. Orta kat baz yerlerde delinecek kadar yanmt. Benim kendi niformam olan i kat ise yine daha iyi bir durumdayd. Yine ansm yaver gitmi gibi grnyordu.

Ayrca Habn ana bilgisayarna gz attmda, scakln 15 Cye km olduunu grdm. ok scak ve ok patlayc bir ey olmutu ve ben bunun ne olduundan emin deildim. Ya da nasl olduundan...

u an bu durumdaym ite. Ne olduunu dnyorum. Onca iten ve patlamadan sonra, bitik durumdaym. Yarn milyon tane ekipman

kontrol yapmak ve neyin patladn bulmak zorundaym ama imdilik sadece uyumak istiyorum.

Bu gece yine yzey aracnn iindeyim. Hidrojen bitmi olsa da nedensiz yere patlamay seven bir Habda geceyi geirme konusunda biraz isteksizim. Ayrca bir sznt olup olmad konusunda da emin olamam.

Bu sefer yanmda adam gibi bir yemek ve dinlemek iin disko olmayan bir eyler getirdim.

GNLK GR: SOL 41

Btn gn Habda bulunan her bir sistem zerinde hata tanmlamas yaparak geirdim. nanlmaz derecede skc bir iti ama hayatta kalmam bu makinelere

bal, o yzden bu iin yaplmas gerekiyordu. Bir patlamann uzun sreli bir hasara neden olmadn ylece varsayamam.

lk nce en kritik olan testleri yaptm. Bir numara Habn brandasnn salamlm kontrol etmekti. Brandann iyi bir durumda olduu konusunda iimde gayet iyi hisler vard nk Haba dnmeden nce arata birka saat uyudum ve hava basnc hl iyi durumdayd. Bilgisayar geen zamanda, sda ufak bir dalgalanmann dnda, hava basncnda herhangi bir deiim gstermiyordu.

Daha sonra oksijen vericiyi kontrol ettim. Eer o bozulursa ve onu tamir edemezsem, ldm demektir. Burada da sorun yok.

Sonra atmosfer dzenleyici... Yine bir sknt yok. Istma nitesi, ana ak tertibat, O2 ve N2 depolama tanklar, su artc, hava

kilidinin her biri, aydnlatma sistemleri, ana bilgisayar... bu byle devam etti ve her kontrol ettiim sistemin kusursuz bir ekilde altn grdke giderek daha da iyi hissetmeye baladm.

NASAnn hakkn yememek lazm. Bu malzeme retme iini ciddiye alyorlar. Ardndan sra kritik ksma geldi; topra kontrol etmeye. Habn drt bir

yanndan (zemin toprakla kapl, unuttunuz mu?) birka rnek aldm ve slayt hazrladm.

Titreyen ellerle, slaytlardan birini mikroskopa koydum ve grnty ekrana yansttm. Karmdaydlar ite! lerini yapan salkl, aktif bakteriler!.. Sol 400de alktan lmeyeceim demektir bu. Kendimi bir sandalyeye braktm ve nefesimin normale dnmesine izin verdim.

Daha sonra etraf toplamaya baladm. Ne olduu konusunda kafa yormak iin bolca zamanm oldu.

Peki ne oldu? Bu konuda bir teorim var ite. Ana bilgisayara gre, patlama srasnda ierideki hava basnc 1.4 atmosfere

frlam ve s bir saniyenin altnda bir zamanda 15 Cye km. Fakat hava basnc abucak 1 atmosfere dm. Atmosfer dzenleyici alyor olsa bu mantkl olabilirdi ama onun elektriini kesmitim.

Is patlamann ardndan bir sre 15 Cde durmu, o yzden herhangi bir s genlemesinin hl burada olmas gerekir. Fakat hava basnc tekrar dt, peki basn fark nereye gitti? Isnn ykselmesi ve ieride ayn sayda atomu barndrmak hava basncn temelli olarak ykseltmeliydi. Ama ykseltmedi.

Cevab ksa srede buldum. Hidrojen (yanabilecek tek ey) oksijenle birleip (patlamann nedeni) suya dnt. Su gaz halindeyken yz kat daha youndur. Yani s basnc ykseltirken, hidrojen ve oksijenin suya dnmesi basnc tekrar drd.

Milyon dolarlk soru u: Oksijen nereden geldi? Btn plan oksijeni kstlayp bir patlamann gereklemesini engellemekten ibaretti. Patlamadan nce gayet de ie yaryordu.

Sanrm bunun da cevabn biliyorum. Bu beynimin almay kesmesiyle alakal. Uzay elbisesi giymemeye karar vermemi hatrlyor musunuz? O karar beni neredeyse ldryordu.

Tbbi oksijen tank saf oksijeni etraftaki havayla kartrdktan sonra maskeden geirerek size verir. Maske, boynunuzun arkasndan geen bir lastik bantla suratnzda durmaktadr. Bu hava geirmez bir yaltm deil.

Ne dndnz biliyorum. O maske oksijen szdrd. Fakat yle olmad. Ben oksijeni soluyordum. Nefes alrken, maskeyi suratma doru emerek byk lde hava geirmez bir yaltmn olumasn salyordum.

Asl sorun nefes vermekteydi. Normal bir nefes aldnzda havadaki oksijenin ne kadarn aldnz biliyor musunuz? Ben de bilmiyorum ama yzde 100n almyorsunuz. Her nefes verdiimde, sisteme biraz daha oksijen ekledim.

Bu hi aklma gelmemiti. Gelmeliydi ama. Eer akcierleriniz tm oksijeni yakalyor olsayd, o zaman suni teneffs ie yaramazd. Bunu dnemediim iin tam bir malm! Ve mallm beni neredeyse ldryordu!

ok daha dikkatli olmak zorunda kalacam gerekten de. yi ki hidrojenin byk ksmn patlamadan nce yakmtm. Yoksa patlama

sonum olurdu. Gerekleen halinde, patlama Hab delecek kadar gl deildi. Geri neredeyse kulak zarlarm yrtacak kadar glyd.

Tm bu olay benim su retiminde 60 litrelik bir ak olduunu fark etmemle balad. Benim bilerek yakmamla beklenmedik bir patlama derken, artk eksii kapattm. Su artc dn gece grevini baaryla gerekletirmi ve havadan 50 litre yeni retilmi su ekmi. Suyu Lewisin uzay elbisesinde depoluyor. Ona artk Sarn diyeceim nk bu daha haval bir isim. Geri kalan 10 litre su kuru toprak tarafndan dorudan emildi.

Bugn bir sr fiziksel i yaptm. Tam n hak ettim. Haba geri dndm ilk gecemi kutlamak iin, arkama yaslanp biraz Kumandan Lewisin ltfuyla uyduruk yirminci yzyl dizisi izleyeceim.

The Dukes of Hazzard demek? Deneyelim bakalm.

GNLK GR: SOL 42

Bugn ge kalktm. Hak ettim bunu. Arata geirdiim drt rezil gecenin ardndan, ranzam yaplm en yumuak, en harikulade ty yatak gibi geldi.

En sonunda yataktan kalktm ve patlama sonras temizliin kalann yaptm. Patates bitkilerini geri tadm bugn. Tam da zamannda hem de.

Filizleniyorlar. Salkl ve mutlu grnyorlar. Bu kimya, tp, bakteriyoloji, beslenme analizi, patlama dinamii ya da son zamanlarda yaptm dier herhangi uyduruk ilerden biri deil. Bu botanik. En azndan iine smadan biraz bitki yetitirebileceime eminim.

Haksz mym? Canm ne skyor, biliyor musunuz? Sadece 130 litre su yaptm. Daha yapmam

gereken 470 litrem var. ki kere lmn kysndan dnnce, hidrazinle oynamay keser diyorsunuz ama hayr. Daha on gn boyunca, her on saatte Habn iinde hidrazini ayrtrp hidrojen yakacam. Bundan sonra daha dikkatli olacam ama.

Temiz bir yanma beklemenin yerine, ufak bir atele sk sk hidrojen temizlii yapacam. Hidrojeni Mark ldren seviyeye getirmeden ufak ufak yakacam.

Bir sr bo zamanm olacak. Her bir CO2 tanknn dolmas on saat sryor. Hidrazini ayrtrp hidrojeni yakmak sadece yirmi dakika sryor. Kalan zaman televizyon izleyerek geireceim.

Ayrca... General Leenin polis arabalarndan kaabildii ortada. Neden Rosco Duke iftliine gidip altlarnda bir araba yokken onlar tutuklamaya almyor ki?

6. Blm

Venkat Kapoor ofisine dnd, evrak antasn yere brakt ve deri koltuuna gmld. Bir an pencerelerden dar bakt. 1 numaral binadaki ofisi, ona Johnson Uzay Merkezinin ortasndaki byk parka bakan bir manzara salamt. Onun tesinde, uzaktaki Mud Lakee kadar dalm dzinelerce bina manzaray kaplyordu.

Bilgisayarnn ekranna gz attnda, acilen dikkatini isteyen krk yedi okunmam e-posta olduunu grd. Onlar bekleyebilirlerdi. Bugn zc bir gn olmutu. Bugn Mark Watneynin anma treni yaplmt.

Bakan bir konuma yapm, Watneynin cesareti ve fedakrlyla, Kumandan Lewisin ekibini gvene kavuturmadaki abuk hareketlerini vmt. Kumandan Lewis ve hayatta olan ekip, Hermesten yaplan uzun mesafe konumasyla kaybettikleri arkadalar iin derin uzaydan anma konumas yapmlard.

Ynetici de bir konuma yapmt ve herkese uzay yolculuunun inanlmaz derecede tehlikeli olduunu ve zorluk karsnda ylmayacamz hatrlatmt.

Venkata da konuma yapmak isteyip istemediini sormulard. Venkat reddetmiti. Bunun ne anlam vard ki? Watney lmt. Mars operasyonlarnn direktrnn syleyeceini ho szler onu geri getirmeyecekti.

Sen iyi misin, Venk? diye tandk bir ses geldi kapdan. Venkat etrafnda dnd. yiyim sanrm, dedi. Teddy Sanders tertemiz spor ceketinin zerindeki serseri bir iplii sprd. Bir

konuma yapabilirdin. imden gelmedi. Bunu biliyorsun. Evet, biliyorum. Benim de gelmedi. Ama ben NASAnn yneticisiyim.

Benden beklenen bir ey. Sen iyi olduuna emin misin? Evet, bir eyim yok. Gzel, dedi Teddy kol dmelerini ayarlarken. imize geri dnelim o

zaman. Elbette. Venkat omuz silkti. yleyse bana uydular kullanmam iin yetki

vererek balayabiliriz. Teddy i geirerek duvara yasland. Yine bu. Evet, dedi Venkat. Yine bu. Sorun nedir? Pekl, akla o zaman bana. Tam olarak neyin peindesin? Venkat ne doru eildi. Ares 3 baarsz oldu ama ondan bir eyler

kurtarabiliriz. Bize be Ares grevi iin para saland. Kongreden altncs iin gerekli paray alabiliriz bence.

Bilemiyorum, Venk... ok basit, Teddy. Venkat devam etti. Alt sol ardndan Marstan ayrldlar.

Orada neredeyse btn bir greve yetecek kadar ikmal var. Normal bir greve harcayacamzn sadece ufak bir ksm tutar. Bir alan hazrlamak iin normalde on drt ikmal roketi gndermemiz gerekiyor. Eksik olanlar , belki de iki roketle gnderebiliriz.

Venk, alandan saatte 175 kilometrelik bir frtna geti. ok kt bir durumdadr.

Bu yzden grnt istiyorum ite, dedi Venkat. Bana sadece alann birka grnts gerekiyor. Bunlardan birok eyi renebiliriz.

Ne gibi? Her eyin kusursuz altndan emin olmadan Marsa birilerini gndereceimizi mi sanyorsun?

Her eyin kusursuz olmasna gerek yok, dedi Venkat hemen. Bozuk olanlarn yerine yenisini gndeririz.

Grntlerden neyin alp neyin almadn nasl anlayacaz? Bu sadece ilk adm. Tahliyenin sebebi rzgrn MTA iin bir tehdit olmasyd

ama Hab ok daha fazlasna dayanabilir. Hl olduu gibi duruyor olabilir. Bunu anlamak da ok kolay. Eer delindiyse, tamamen snp km olur.

Ama hl ayaktaysa, o zaman iindeki her ey iyi durumda demektir. Hem yzey aralar da salam. Marsta yaanabilecek herhangi bir frtnaya dayanabilirler. Bir kere bakmama izin ver Teddy, tek istediim bu.

Teddy pencerenin nne geldi ve karda genilie yaylm binalara bakt. Uydulara eriim isteyen bir tek sen deilsin. Ares 4 tedarik grevleri yaklat. Schiaparelli kraterine odaklanmamz gerekiyor.

Anlayamyorum, Teddy. Buradaki sorun nedir? diye sordu Venkat. Baka bir grev eklemekten bahsediyorum ben. Mars yrngesinde on iki uydumuz var; bir ya da iki tanesini birka saatliine bana ayrabilirsin herhalde. Her birinin Ares 3 iin doru aya gelecei zamanlar sana gn-

Sorun uydulara eriim deil, Venk, diye szn kesti Teddy. Venkat dondu kald. O zaman... ama... ne... Teddy onunla yz yze gelmek iin dnd. Biz kamuya ak bir

organizasyonuz. Sr ya da gizli bilgi diye bir ey yok burada. Ne olmu? Elde ettiimiz her grnt halka alyor. Tamam da ne olmu? Mark Watneynin cesedi Habn 20 metrelik bir alannda olacak. Belki de

kuma yar gmlm olacak ama yine de gsne saplanm bir iletiim anteniyle olduka grnr bir halde olacak. Alacamz her grnt bunu gsterecek.

Venkat bakakald ve ardndan ters bir ekilde bakmaya balad. Bu yzden mi benim grnt isteklerimi iki ay boyunca reddettin?

Venk, imdi- Ciddi misin, Teddy? diye sordu. Bir halkla ilikiler sorunundan m

korkuyorsun? Medyann Watneynin lmyle olan saplants nihayet sona ermeye balad,

dedi Teddy sakince. ki aydr eletiri ve kt haberlerden geilmiyor. Bugnk anma treni insanlar iin bir kapan oldu ve medya artk baka bir hikyeye geebilir. stediimiz son ey bunu daha fazla kurcalamak.

Ne yapacaz o zaman? Cesedi rmeyecek. Sonsuza kadar yle kalacak. Sonsuza kadar deil, dedi Teddy. Bir yl iinde, normal hava hareketlerinden

dolay kuma gmlecek.

Bir yl m? dedi Venkat ayaa kalkarak. Bu samalk. Bunun iin bir yl bekleyemeyiz.

Neden ki? Ares 4 be yl daha frlatlmayacak. Bol bol vakit var. Venkat derin bir nefes alp bir an dnd. Peki, unu bir dn: Watneynin ailesine gsterilen sempati olduka yksek.

Ares 6 onun cesedini geri getirebilir. Grevin amac budur demeyiz ama bir ksmnn bunu ierdiini belli ederiz. Eer bu ekilde dile getirirsek, Kongreden daha fazla destek alabiliriz. Ama bir sene beklersek bu ans kaar. Bir seneye, insanlar umursamyor olacak.

Teddy enesini ovuturdu. Hmm...

* * *

Mindy Park tavana uzun uzun bakt. Yapacak pek bir ii yoktu. Sabah vardiyas olduka skcyd. Sadece ard arkas kesilmeyen kahve onu ayakta tutuyordu.

Transferi kabul ettiinde, Mars etrafndaki uydular gzlemlemek heyecan verici bir teklif gibi gelmiti. Fakat uydular kendi balarnn aresine bakabiliyorlard. i, grntler geldike onlar e-postayla gndermekten ibaretti.

Makine mhendisliinde yksek lisans yaptm o kadar, diye homurdand. Ama btn gece ak olan bir fotoraf kabininde alyorum.

Kahvesinden bir yudum ald. Ekranndaki bir hareketlenme gnderilmek zere yeni grntlerin geldiini

haber verdi. stei kimin yaptna bakt. Venkat Kapoor. Veriyi dorudan i sunuculara gnderdi ve Dr. Kapoora bir e-posta yazd.

Grntnn enlem ve boylamn yazarken, rakamlar tand. 31.2N, 28.5W... Acidalia Planitia... Ares 3? Meraktan on yedi resimden ilkini at. phelendii gibi, bu Ares 3n alanyd. Orann grntlerini ekeceklerini

duymutu. Kendinden bir miktar utanarak, Mark Watneynin cesedine dair bir iz var m diye grnty inceledi. Bir dakikalk sonusuz bir aratrmann ardndan, ayn anda hem rahatlam hem de hayal krklna uramt.

Grntnn geri kalann incelemeye balad. Hab salamd; Dr. Kapoor bunu grdne sevinecekti.

Kahve kupasn dudaklarna gtrd, sonra birden dondu. Aa... diye homurdand. Aaa... NASA intranetini at ve Ares grevlerinin detaylarnn olduu sitede gezindi.

Ksa bir aratrmann ardndan, telefonunu eline ald. Hey, ben Uydu Kontrolden Mindy Park. Bana Ares 3n grev gnl lazm,

bunu nereden bulabilirim? A-ha... a-ha... Tamam... Teekkr ederim. ntranette biraz daha zaman geirdikten sonra, koltuuna yasland. Artk uyank

kalmak iin kahveye ihtiyac kalmamt. Telefonu tekrar eline ald ve konumaya balad. Alo, Gvenlik? Ben Uydu

Kontrolden Mindy Park. Dr. Venkat Kapoorun acil durum numarasna ihtiyacm var. Evet, bu acil bir durum.

* * *

Venkat yorgun argn ieri girerken Mindy koltuunda kprdand. Mars operasyonlar direktrnn Uydu Kontrol ziyaret etmesi olaandyd. Onu kot pantolon ve bir tirt giyerken grmek daha da olaandyd.

Mindy Park sen misin? diye sordu suratnda iki saat uykuyla hareket eden birinin somurtmasyla.

Evet, dedi sesi titreyerek. Sizi buraya srklediim iin kusura bakmayn. Bunun iin iyi bir nedenin olduunu varsayyorum. Nedir? Aa, dedi yere bakarak. ey... stediiniz grntler... Aa. Gelin bir bakn. Venkat bir sandalye ekip oturdu. Bu Watneynin cesediyle mi ilgili? O

yzden mi bu kadar ok olmu durumdasn? Hayr, dedi. Aa, ey... ah. Kendi acemiliine yzn buruturup ekran

iaret etti. Venkat resmi inceledi. Hab hl tek para gibi grnyor. Bu iyi bir haber.

Gne hcresi tertibat iyi durumda grnyor. Aralarda da sorun yok. Ana anak etrafta grnmyor. Bu artc deil. Acil durum nedir?

Aa, dedi parmayla ekrana dokunarak. u. Venkat eildi ve daha yakndan bakt. Habn hemen altnda, aralarn yannda

kum zerinde iki beyaz daire vard. Hmm. Habn brandasna benziyor. Belki de Habn durumu o kadar da iyi deildir? Herhalde bir paras koptu ve-

ey, diye szn kesti Mindy. Bunlar aralarn adrlarna benziyorlar. Venkat tekrar bakt. Hmm. Muhtemelen yle. Peki nasl kuruldular? diye sordu Mindy. Venkat omuz silkti. Kumandan Lewis muhtemelen tahliye srasnda

kurulmalarn istemitir. Kt de bir fikir deil. MTA almazsa ve Hab delinirse diye acil durum barnaklarn hazrlamak...

Evet, ey... dedi Mindy bilgisayarnda bir dosya aarak. Bu Sol 1den Sol 6nn sonuna kadarki btn grev gnl. MAnn iniinden MTAnn acil durum kalkna kadar.

Tamam, yani? Bunu batan sona okudum. Birka kez hem de. adrlarn alma emri yok.

Son kelimeye geldiinde sesi atlad. Eee... dedi Venkat alnn krtrarak. Belli ki emir verilmi, sadece gnle

ilenmemi. ki acil durum adrn kurup kimseye sylemed