vustralya ve Yeni Zelanda OrduBirlikleri (Anzaklar), BirinciDünya Savafl›'nda, ‹ngiltere'nin

yan›nda Osmanl› ‹mparatorlu¤u'nakarfl› savaflt›. 1915'te Çanakkale'de,Gelibolu'da yenilen bu devletler,1918'de Suriye-Filistin cephesindegalip geldiler; ve yenilgiyi kabuleden Osmanl› ‹mparatorlu¤u,30 Ekim 1918'de imzalad›¤›Mondros Mütarekesi'yle, teslimoldu. 10 A¤ustos 1920 günlüSevr Anlaflmas›'nda, ‹ngiltere,Fransa, ‹talya ile birlikte, Avus-tralya ve Yeni Zelanda'n›n daimzas› vard›. Sevr anlaflmas›ylatarihe gömüldü¤ü düflünülenTürklerin, Yunan ordusunu

1921 bafl›nda ‹nönü'de durdurmas›,bütün dünyada oldu¤u gibi Avustral-ya'da da büyük bir flaflk›nl›kla karfl›la-nacakt›. Dünya bas›n›, k›sa süre öncesilahlar› ellerinden al›n›p ordular›terhis edilen ve tarihten silindi¤ineinan›lan Türkler'in, General Mustafa

Kemal önderli¤in-de aya¤a dikildi-¤ini yaz›yordu.Avustralyal› Ge-neral Sir HarryChauvel, ilkin1915 ÇanakkaleSavafl›'nda, Geli-

BD ARALIK 2015

33

Avustralya Bas›n›nda"Mustafa Kemal'i

Esir Alan Anzaklar"

Masal›

OtopsiCengiz Özak›nc›

A

Avustralya OrdusuGenerali Sir HarryChauvel.

34

bolu'da, daha sonra 1918 Suriye cep-hesinde, Halep'te, iki kez MustafaKemal'in komuta etti¤i ordu birlikle-riyle karfl›laflm›flt›.

Gözler, "Türkleri Suriye cephe-sinde yenen komutan" olarak tan›nanChauvel'e döndü. Avustralya Silahl›Kuvvetleri Müfettifli Chauvel, 28fiubat 1921 günü United ServiceClub'ta yapt›¤› konuflmada Türklerindiriliflini flöyle aç›klayacakt›: "MustafaKemal, ateflkes (Mondros Mütarekesi)imzaland›¤›nda (30 Ekim 1918),‹ngilizler'e karfl› çok ac›mas›z birtutum tak›nd›. Kendisinin üzerineyürümeyip, bu sert davran›fl›n› ‹stan-bul'a (‹ngiliz Komutanl›¤›'na) bildir-meye ve ‹stanbul'a dönmesi için hertürlü yard›m›n sa¤lanmas›na kararverildi. Ancak o, nas›l olduysa,

‹stanbul'a varmadan tafl›ttan indi,ondan sonra bir ordu oluflturupYunanlara çok fliddetli bir dayak att›."1

Birinci ‹nönü Zaferi, Avustralya'da iflte böyle yank›lanm›fl-t›. Mustafa Kemal'in 26A¤ustos 1922 günü bafllat-t›¤› Büyük Taarruz'laYunan ordusunu kovala-maya bafllamas›, tümdünyada oldu¤u gibiAvustralya'da da büyükyank› uyand›racakt›.

vustralya'l› savaflmuhabiri H. S.Gullett2, 7 Eylül

1922'de yay›mlanan ma-kalesinde, 1918'de yenilenTürkler'in, M. Kemaltaraf›ndan nas›l aya¤akald›r›ld›¤›n› flöyle anlat›-

yordu:Avustral-

yal›lar Kema-l'i iyi tan›r. OGelibolu'dakiyetenekli Türkliderlerdenbiriydi. (...)GeneralChauvel,Halep yak›n-lar›nda onun-la yenidenkarfl› karfl›yageldi, bir süreonu esir olarak tuttu. Ateflkesten(30.10.1918-Mondros Mütarekesi'n-den) iki gün sonrayd› (01.11.1918);Chauvel, Kemal Pafla'n›n Türk süvari

BD ARALIK 2015

General Sir Harry Chauvel (ortada) 1915Çanakkale Savafl›'nda, Gelibolu'da, karargahsubay› Walter P. Farr (sa¤da) ile birlikte.

A

Avustralyal› savaflmuhabiri H. S. Gullett.

birlikleriyle Halep'ten Ba¤dat'a do¤ru40 mil uzakl›kta konufllanm›fl oldu¤u-nu ö¤rendi. Bir karargah subay›,teslim olmas›n› talep etmek üzereotomobille ona gönderildi.

Kemal güldü ve kusursuz Fran-s›zcayla "Söyle Chauvel'e" dedi,"gelsin de beni kendisi teslim als›n."Kemal, (Halep'te bulunan ‹ngiliz HintSüvari Birliklerinin komutan›) MacAndrew'in3 askerlerinin ve atlar›n›ndurumunun, bunu (kendisiniteslim almaya gelmelerini)olanaks›z k›ld›¤›n› biliyordu.Bir kaç gün süren görüflmeler-den sonra, her nas›lsa, Kemaldurumunun umutsuzlu¤unukabul etti, ve Halep'e gidipMac Andrew'a teslim oldu. (...)

Kendisine çok nazik dav-ran›lan Kemal, bir süre MacAndrew'in esiri olarak kald›.(...) K›sa süre sonra, onun‹ngilizlerin elinde olan ‹stan-bul'a trenle devam etmesi içinemirler geldi. Kemal, lüks devlet oto-mobilinde gülümseyerek, MacAndre-

w'e "Benimgerçekten‹stanbul'agitmemibeklemiyor-sunuz, de¤ilmi?" diyerekgitti. Onun,yeniden‹ngilizlereesir olaca¤›‹stanbul'agitmeye hiçniyeti yoktu.

35

Anadolu'nun kasabalar›n›n birinde,treni terketti ve Yunanlar› ülkeden ko-vacak güce dönüflecek karargâhlar›n›,iflte o zaman kurdu.4

* * * 922'de yay›mlanan bu makaledead› geçen Mac Andrew, üç y›l önce1919'da ölmüfltü; Avustralyal›

General Chauvel ise, 29 Eylül 1922günü Royal Colonial Institute'deyapt›¤› konuflmada, yaz›lanlar› ana

çizgileriyle yineleyecekti. Ona göre: 30Ekim 1918 Mondros Mütarekesi'ndensonra, teslim olmas› istenen MustafaKemal, ‹stanbul'a gönderilmek üzeretrene bindirilmifl; ancak o, asla ‹stan-bul'a gitmeyip, yar› yolda, Konya'datrenden inmifl; 1922'de Yunan ordusu-nu denize dökecek olan direnifli, 1918'de Konya'da örgütlemiflti.5

Avustralya bas›n› 1922'de yay›lanbu uydurmalar›, 15 y›l sonra yinele-yecek6 The Age gazetesi, MustafaKemal'in ölümünden iki gün sonra 12Kas›m 1938 günü yay›mlad›¤›

BD ARALIK 2015

Henry John MilnesMacAndrew © NationalPortrait Gallery, London.

1

Avustralyal› General Sir H. Chauvel, 1918'deSuriye cephesinde.

"Kemal'in Teslimi" bafll›kl› yaz›da;General Chauvel'in karargâh subay-lar›ndan Walter P. Farr'›n, Mütareke'den sonra Mustafa Kemal'i ‹stanbul'agitmekte olan trende yakalay›p, k›l›c›-n› teslim ald›¤›n› ileri sürecekti.7

Ayn› gazete, bir y›l sonra, Musta-fa Kemal'in k›l›c›n› W. P. Farr'a teslimetti¤i uydurusunu bir yana b›rakarak,bu kez de Mustafa Kemal GeneralChauvel'eteslim oldu,diyecekti.8

Avustral-ya bas›n› ko-nuyu son kez1940'ta, Al-bay W. P.Farr'›n ölümhaberindeyeniden gün-deme getir-di.8 Bafll›klarflöyleydi: "MustafaKemal'in K›l›-c›n› TeslimAlan Adam Yarbay W. P. Farr Öldü","Kemal Pafla'y› Esir Eden Adam;Yarbay Farr Öldü", "Mustafa Kema-l'in Teslimi" vs...

* * *Avustralya ba-

s›n›n›n MustafaKemal'i Anzaklarateslim olmufl göste-

ren bu yay›nlar› gerçek d›fl›d›r. M.Kemal'in k›l›c›, Atatürk ve KurtuluflSavafl› Müzesi'ndedir. 1922'deçekilmifl foto¤rafta, k›l›c›n belindeoldu¤u görülmektedir.

Mütareke'nin imzaland›¤› 30Ekim1918 ve sonraki günlerde,Mustafa Kemal'in hangi gün, hangi

BD ARALIK 2015

1918 Suriye cephesindeGeneral H. Chauvel'inkarargâh subay› Walter

P. Farr.

18 Kas›m 1940 günlüThe Mercury gazetesi:"Mustafa Kemal'in K›l›c›n›Teslim Alan AdamYarbay W. P. Farr Öldü"

18 Kas›m 1940 günlü Newcastle MorningHerald gazetesi: "Kemal Pafla'y› Esir EdenAdam; Yarbay Farr Öldü"

36

saatte, neredeoldu¤u, kimlerlegörüfltü¤ü bel-gelerle ortada-d›r. Belgeler1926 y›l›ndaHakimiyeti Mil-liye gazetesindeve daha sonrakitap olarakyay›mlanm›flt›r.

li FuatCebesoyda Milli

Mücadele Hat›-ralar› kitab›nda, Suriye cephesi veMütareke günleriyle ilgili ayr›nt›l›bilgiler vermifltir. Belge ve bilgiler,Avustralya bas›n›ndaki bu yay›nlar›ngerçe¤e ayk›r› oldu¤unu kan›tl›yor. •

cengizozakinci@butundunya.com.tr

Kaynakça: 1- Brisbane Courier, Tuesday 1 March1921,"Near East".2- Gullett, Sir Henry Somer (Harry) (1878–1940) AustralianDictionary of Biography, Volume 9, (MUP), 19833-The Times, 24 July 1919- Major-General Sir Henry John MilnesMacandrew, K.C.B., D.S.O., died from heart failure, resulting fromburns on the 16th inst. in Syria, where he was serving in commandof the 5th (Indian) Cavalry Division.4-The Journal (Adelaide), Thursday 7 September 1922, p.1. KEMALPASHA. THE MAN AND HIS ARMY. The Register (Adelaide,SA) Friday 8 September 1922, p.7 KEMAL PASHA. THE MANAND HIS ARMY. Kalgoorlie Miner (WA) Thursday 21 September1922, p.6 KEMAL PASHA. THE MAN AND HIS ARMY. WesternArgus (Kalgoorlie, WA), Tuesday 3 October 1922, p.2: KEMALPASHA. THE MAN AND HIS ARMY.5- The Sydney Morning Herald (NSW)-Monday 18 September 1922,p.9: KEMAL PASHA. INCIDENT IN THE WAR, ORIGIN OFPRESENT TROUBLE. * The Argus (Melbourne), Monday 18September 1922, p.7: "Anything Might Happen." Sir Harry Chauvel'sView. * The Sydney Morning Herald (NSW), Saturday 30 September1922, page 14: Palestine and Syria. * The Armidale Chronicle(NSW), Wednesday 4 October 1922, page 7: Productions of War.Mustapha Kemal's Rise. How He Build Up The Army. * MorningBulletin (Rockhampton), Friday 6 October 1922, p.8: Kemal theSoldier. * The Richmond River Express and Casino Kyogle Advertiser(NSW), Friday 6 October 1922, Great Military Leader.6- The Cairns Post, Wednesday, 23 June 1937, p.8. Father of TheTurks. Kemal Ataturk. * The Western Star, Wednesday, 7 July 1937,Liberator of Turkey, The Rise of Kemal Ataturk. * The SheppartonAdvertiser. Sunday, 28 March 1938, p.9: Armageddon.

7- The Age, 12 November 1938, p.30: Kamal's Surrender. By theironies of fate, Kamal Ataturk, who deliberately chose the emblemof the grey wolf, which occasionally ravages the steppes of AsiaMinor, and who manifested many of its characteristics, died peacefullyin his bed practically on the twentieth anniversary of the armistice.It was almost 20 years to the day since a Melbourne officer acceptedKamal's sword as a token of surrender at Aintab, a village about 40miles on the Euphrates side of Aleppo. His resource and prowessas a soldier were well known to the Anzacs since the Gallipollidays. Although the Turkish armistice had been signed, and Kamal'sarmy of the Euphrates captured or scattered, Kamal himself, withhis staff, was reported to be heading in a special train to the railwayjunction at Aleppo, but the advance section of Chauvel's Australiancavalry got there first. Colonel Farr, of the Staff Corps ("Wally"Farr to everybody from the G.O.C. to his batman), by hard ridingat the head of a squadron of troopers, intercepted Kamal's train ata siding. The Turk, who spoke good French and a little English,was truculent at first, and refused to hand over his sword to any buta lieutenant-general. Some of the men suggested so the colonel togive him a "belt under the ear," but Farr was equally Oriental andsuave. He explained that he personally represented General Chauvel,on whose behalf he would accept an honorable surrender. The trainwas luxuriously appointed, but the troopers searched it in vain forthe bullion it was reported to contain. Kamal, however, had fourbeautiful Arab ponies which he had looted. He was not taken intocaptivity. After a few days he managed to obtain a large sum ingold from the Turkish Ministry of the Interior, upon the paymentof which he was allowed by the British authority to take his trainon to Anatolia. That release probably changed the course of historyin the Near East.8- The Age, 11 November 1939. p.26: 21 Years Ago. Some"Armistice Day" Thoughts.9- The Mercury (Hobart), Monday 18 November 1940, p.3: COL.W. P. FARR DEAD. Man Who Received Sword From MustaphaKemal Pasha. > The Argus (Melbourne), Monday 18 November1940, p.5: "Obituary DISTINGUISHED SOLDIER Lt.-Col. W. P.Farr. > Newcastle Morning Herald and Miners' Advocate (NSW), Monday 18 November 1940, p.6: MAN WHO CAPTUREDKEMAL PASHA Colonel Farr Dead. > Daily Advertiser (NSW)Monday 25 November 1940, p.6: Mustapha Kemal's Surrender.

BD ARALIK 2015

ABüyük Taarruz öncesi, Atatürk ve ‹smet ‹nönü, k›l›çlar› bellerinde.

37