masters of arts in sanskrit

MASTERS OF ARTSIN

SANSKRIT

UTKAL UNIVERSITYVANI VIHAR, BHUBANESWAR, ODISHA-751004

HISTORY OF VEDIC, EPIC AND CLASSICAL SANSKRIT LITERATURE

Paper-11

Name of the Study Material: Systems Language & Literature

Author Name: ...................................................................

Edition: 2019

Copyright © Laxmi Publications Pvt Ltd.

No part of this publication which is material protected by this copyright notice may be reproduced or transmitted or utilized or stored in any form or by any means now known or hereinafter invented, electronic, digital or mechanical, including photocopying, scanning, recording or by any information storage or retrieval system, without prior permission from the publisher.

Information contained in this book has been published by Laxmi Publications Pvt Ltd and has been obtained by its authors from sources believed to be reliable and are correct to the best of their knowledge. However, the publisher and its author shall in no event be liable for any errors, omissions or damages arising out of use of this information and specially disclaim and implied warranties or merchantability or fitness for any particular use.

Printed and Published by: Laxmi Publications Pvt Ltd.113, Golden HouseDaryaganj, New Delhi-110 002.Tel: 011-43532500, E-mail: [email protected]

For: Directorate of Distance & Continuing EducationUtkal University, Vaniihar, Bhunabeswar-7, OdishaEmail: [email protected]: www.ddceutkal.ac.in

Book Code - C–Typeset at: Friends Enterprises, Delhi Printed at:

DIRECTORATE OF DISTANCE & CONTINUING EDUCATIONUTKAL UNIVERSITY : VANI VIHAR

BHUBANESWAR-751007

From the Director’s Desk

The Directorate of Distance & Continuing Education, originally established as the University Evening College way back in 1962 has travelled a long way in the last 52 years. ‘EDUCATION FOR ALL’ is our motto. Increasingly the Open and Distance Learning institutions are aspiring to provide education for anyone, anytime and anywhere. DDCE, Utkal University has been constantly striving to rise up to the challenges of Open Distance Learning system. Nearly one lakh students have passed through the portals of this great temple of learning. We may not have numerous great tales of outstanding academic achievements but we have great tales of success in life, of recovering lost opportunities, tremendous satisfaction in life, turning points in career and those who feel that without us they would not be where they are today. There are also flashes when our students figure in best ten in their honours subjects. Our students must be free from despair and negative attitude. They must be enthusiastic, full of energy and confident of their future. To meet the needs of quality enhancement and to address the quality concerns of our stake holders over the years, we are switching over to self instructional material printed courseware. We are sure that students would go beyond the course ware provided by us. We are aware that most of you are working and have also family responsibility. Please remember that only a busy person has time for everything and a lazy person has none. We are sure, that you will be able to chalk out a well planned programme to study the courseware. By choosing to pursue a course in distance mode, you have made a commitment for self improvement and acquiring higher educational qualification. You should rise up to your commitment. Every student must go beyond the standard books and self instructional course material. You should read number of books and use ICT learning resources like the internet, television and radio programmes etc. As only limited number of classes will be held, a student should come to the personal contact programme well prepared. The PCP should be used for clarification of doubt and counselling. This can only happen if you read the course material before PCP. You can always mail your feedback on the course ware to us. It is very important that one should discuss the contents of the course materials with other fellow learners.

We wish you happy reading.

DIRECTOR

Paper-11. History of Vedic, Epic and Classical Sanskrit Literature

Unit-I. History of Vedic literature (Vedic Samhitas, Brahmanas Aranyakas, Upanisads, Vedangas, Brhadde-vata and Anukramani)

Unit-II. History of Epic and Puranic Literature (Ramayana, Mahabharata, Puranas) Unit-III. History of Mahakavyas of Ashvaghosa, Kalidasa, Bharavi, Bhatti, Kumaradasa, Magha and Sriharsa Unit-IV. History of Dramatic Literature- Origin and Development of Sanskrit Drama, Bhasa, Asvaghosa,

Kalidasa, Bhavabhuti, Sudraka, Bhattanarayana, Harsha, Vishakhadatta and Krushna Mishra Unit - V. Prose, Lyric , Champu Literature and Odishan Sanskrit Literature of the poets such as ,

Haladhara Mishra , Jayadeva, Jivadevacharya, Rayadivakara, Krushnananda, Vishvanatha and Visnusharma )

Books Recommended: 1. History of Indian Literature (Vol.I, Part-I) by M. Winternitz, Motilal Banarsi Dass, Delhi 2. History of Indian Vedic Literature, by J. GondaA History of Sanskrit Literature, by A.B. Keith. 3. A New History of Sanskrit Literature, by Krishna Chaitanya 4. Samskrta Sahitya Vimarsah (in Sanskrit) by Dvijendranath Sastri 5. History of Sanskrit Literature, S.K. De and S.N. Dasgupta 6. Vaidika Sahitya aur Samskrti (in Hindi), Baladev Upadhyay, Chowkhamba Publication, Varanasi 7. Samskrta Sahitya ka Itihasa, Baladev Upadhyay, Chowkhamba publication, Varanasi 8. Indian Kavya Literature (Vol-I to IV) by A.K. Warder, Motilal Banarsi Dass, Delhi

1

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑDeO³ee³e%1

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e ‚Ñ

1.0 ue#³e

Sleled DeO³ee³e GÊej DeO³eeef³eved efJeÐeee|Leved meceLe&

mebefnleeveeb heefj®e³eë ;

mebefnleeveeb cenÊedJeb

mebefnleeYee<³eJeÀejeë

lewefÊejer³emebefnlee, cew$ee³eCeermebefnlee, JeÀ"mebefnlee, JeÀefhe<"ueJeÀ"mebefnlee

1.1 ÖemleeJeveecev$eeCeeb mecetnë mebefnlee~ JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes cev$emecegoe³e SJeeç$e mebefnleeheosve

J³eJeËleë~ hejë meefVeJeÀ<e&ë mebefnlee Fl³evesve J³eeJeÀjCe Meeðecelesve JeCee&veeced Del³eblemeefVeefOeë mebefnlee meb%eë m³eeled~ heohee"s cev$em³ewJewÀJebÀ heob he=LeJeÀd ef¯eÀ³eles~ J³eeJeÀjCe¢äd³ee ³eesi³ehe-omecetneveeb meb%ee mebefnlee Deefmle~ cev$eeCeeb mecetnes Jesos ÖeeH³eles~ JesoMeyom³eeLex cev$eyeéïeCe³eesë JesoveeceOes³eefceefle Öeefmeàced, Fl³evesve mebefnlee Fl³em³e YeeieÜ³eb JeÀleg¥ MeJeÌ³eles cev$eªhees yeéïeCeªheM®e~ cev$eªefheCeer mebefnlee $e+iosJemebefnlee, ³epegJexomebefnlee, meeceJesomebefnlee, DeLeJe&Jeso mebefnlee Fl³eeo³emmeefvle~ yeéïeCeªhees JesoYeeiemleg mebefnleeYeeiem³e Yee<³eªHecesJe~ De³eb yeéïeCeYeeieë ³eeieeoerveeb mJeªheeCeeb J³eeK³eeb JeÀjesefle~ efJeefOeefJeefve³eesieeoerveeb efJeOeeveeefve yeéïeCes<eg Öeefleheeefoleeefve meefvle~ cev$eeCeecegheueefyOeë Jesos<eg YeJeefle~ les<eeb cev$eeCeeb Öe³eesieë JegÀ$e YeefJ<³eleerefle efveoxMeeë yeéïeCe ûebLes<eg ÖeeH³evles~ yeéïeCeMeyom³e vewJesÀ DeLee&ë Öeefleheeefoleemmeefv-le~ les<JeLex<eg SJeÀesçLe&ë ³e%e Deefmle~ ye=nd JeOe&ves Oeeleesë efve<heVem³e yeéïeCeefceefle heom³eeLeex efJeÐeles - JeOe&veb, efJemleejes efJeleevees Jee~ yeéïeCeûebLeeë Yeeie$e³es efJeYeÊeÀemmeefvle~ ÖeLecees Yeeieë yeéïeCeefceefle, efÜleer³eesYeeie DeejC³eJeÀefceefle le=leer³eesYeeie Gheefve<eefoefle ®e~

1.2 mebefnleeveeb heefj®e³eceneYeejles Öeefleheeefoleceefmle Jesoeved efJeJ³eeme ³emceeled me JesoJ³eeme Fefle mce=leë~ Jesos<eg

cev$eeCeeb mebJeÀueveceefmle~ ceb$emebefnleeveeb mebJeÀueveb ®elegefJe&Oele³ee mecheeefoleced~ Fl³emceeled

2

JewefoJeÀ ceneJeÀeJ³e Deewj Meem$eer³e mebmJe=Àlemeeefnl³eced FeflenemeM®e

JeÀejCeeled ®eleñeë mebefnleemmeefvle~ $e+JeÌmebefnlee, ³epegëmebefnlee, meecemebefnlee, DeLeJe&mebefnlee ®e~ yenJe=JeÌÖeeefHleMeeK³es ÖeeH³eles efJeÐeles Oecee&o³eë heg©<eeLee& ³ewmles Jesoeë~ mee³eCesve GÊeÀced Deheew©<es³eb JeeJeÌ³eb Jeso Fefle~ Fä ÖeeHlem³eeefveä heefjnej³eesjueewefJeÀJeÀceghee³eb ³ees Jeso³eefle me Jeso Fefle Yee<³eYetefceJeÀe³eecegÊeÀceefmle~ lem³e ÖeceeCeb ÖeeH³eles -

Öel³e#esCeevegefcel³ee Jee ³emlethee³ees ve efJeÐeles~

Sveb efJeoefvle Jesoves lemceeÜsom³e Jesolee~

efmeàebleJeÀewcegÐee ÖeeH³eles-

meÊee³eeb efJeÐeles %eeves JesefÊe efJevles efJe®eeefjCes~

efJevoles efJevoefle ÖeeHleew M³evuegJeÌMvecMesefJe<Jeob ¯eÀceeled~~

De$e meÊeelceJeÀesçLeex efJeÐeles meÊeeb ie=”eefle Jemleg Devesve Fefle Jesoesë Jeslesë~ %eeveelceJeÀesçLe&ë efJeovl³esefYeë Oece&ye´ïeefCe ef¯eÀ³ee %eevece³eb ye´ïe Jee Fefle Jesoes efJeÐeles~ efJe®eejelceJeÀesçLe&ë efJevles efJe®eej³eefle Oece&ye´ïeefCe ef¯eÀ³ee%eevece³eb ye´ïe Jee Fefle Jesoes efJeÐeles~ ueeYeelceJeÀesçLe& efJeÐevles mJeªheb ueYevles Jemleg Devesve Fefle Jesoes efJeÐeles~ mJeeceero³eevevosve Öeefleheeefoleced-efJeoefvle peeveefvle, efJeÐevles YeJeefvle, efJevles efJe®eej³eefle, efJevovles ueYevles meJex ceveg<³eeë meeflJeÐeeb ³ew³ex<eg Jee leLee efJeÜebmeM®e YeJeefvle, les Jesoeë~ Jesoë Fl³evesve heosve $e+i³epeg<eeefoheÐeieÐeieerefleefveyeàm³e ûebLeelceJeÀm³e heoeLe&m³eeJeyeesOees YeJeefle~ MeleheLeye´eïeCes ÖeeH³eles ³eoslevceC[ueb leheefle levcenogJeÌleced lee $e+®eë me $e+®eeb ueesJeÀë~ ³eosleoef®e&oerH³eles, levceneJe´leced, leeefve meeceeefve me meecveeb ueesJeÀë~ DeLe ³e S<e Seflemceved ceC[ues heg©<eë meesçefive leeefve ³epetbef<e, me ³epeg<eeb ueesJeÀë~ mew<ee $e³³esJe efJeÐee leheefle~ De$e efJeÐee$e³em³e JeCe&ves meefle ÖeeH³eles Deives $e+iJesoë Jee³eesë ³epegJexoë, met³ee&lmeeceJesoë~ Jesoeveeb Öe³eesieeë ³e%es<eg ef eÀ³evles~ ®elegCCee¥ JesoeveecevegmeejsCe ³e%es<eg ®elJeejes ÖeOeeve$e+eflJepeë YeJeefvle~ ³es<eeb veeceeefveJeÀ neslee, DeIJe³eg&ë, Godieelee ye´ïee ®e meefvle~ ]$e+iJesom³e $e+eflJeJeÀd neslee YeJeefle~ ³epegJexom³e $e+eflJeJeÀd DeIJe³eg& efJeÐeles~ meeceJe-som³e $e+eflJeJeÀd Godieelee YeJeefle~ DeLeJe&Jesom³e $e+eflJeJeÀd ye´ïee Deefmle~ Sles meJex mJeer³esve JesoevegmeesjCe cev$eeCeeb ³eLeeJemejs Öe³eesieeb JegÀJe&efvle~ De$e ÖecegKemebefnleeveeb veeceeveerlLeb Jele&vles~

$e+JeÌmebefnlee $e+iJesos oMeceC[ueeefve meefvle~ ³es<eg ceC[ues<eg DeäeefJebMel³eesÊejmenñeeefCe metÊeÀeefve meefvle~

De$e SJeÀeMeerl³egÊejheb®eMeleeefOeJeÀeefvemenñeeefCe $e+®emmeefvle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb mecemlecev$eeCeeb j®evee ®elego&Me<eg ívos<eg Deefmle~ MeewveJeÀm³e ®ejCeJ³etnmet$eevegmeejsCe $e+iJesom³e heb®eMeeKeem-meefvle~ Deemeg MeeKeemeg FoeveeR MeeJeÀueMeeKewJe GheueyOeeçefmle~ $e+iJesom³e oMemeg ceC[ues<eg efÜleer³eleë <eìdceC[ues<eg SJeÀ SJe $e+ef<e SJeb les<eeb JebMepeeveeb JeCe&veb ÖeeH³eles~ DeäceceC[ues

3

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚Ñceneef<e& JeÀCJemeefnle les<eeb heefjJeejeCeeb JeCe&veceefmle~ ÖeLeceveJeceoMececeC[ues<eg Öel³esJesÀ<eg metÊesÀ<eg efYeVeefYeVe$e+<eerCeeb les<eeb JebMepeeveeb ®e JeCe&veb ÖeeH³eles~ ³es<eg $e+ef<eJeÀe Deefhe meefvle~

³epegmmebefnleeDem³eeb mebefnlee³eeb ³eeieefJeefOeefJe<e³eeCeeb mebyebefOeleeveeb JeÀce&JeÀeC[er³eÖeef eÀ³eeCeeb JeCe&veceefmle~

Dem³ee³eeë mebefnlee³eeë YesoÜ³eb ¢M³eles~ MegJeÌue³epegJexomebefnleeJe=À<Ce³epegJexomebefnlee ®e~ Meg-JeÌue³epegmmebefnlee³eeë MeeKeeÜ³eb efJeÐeles~ ceeO³eefvoveer³ee JeÀeCJeer³ee ®e~ ceeO³eefvovemebefnlee³eeë Öe³eesieë YeejleJe<e&m³eesllejs Öeevles ÖeeH³eles, JeÀeCJemebefnlee³eeë Öe³eesieë oef#eCes Yeejles ÖeeH³eles~ Je=À<Ce³epegmmebefnlee³eeë ®ele-ñeë MeeKeemeefvle~ lewefÊejer³emebefnlee, cew$ee³eCeermebefnlee, JeÀeCJeme-befnlee JeÀ"mebefnlee ®e~ MegJeÌue³epegmmebefnlee heÐeeeflceJeÀe~ Je=À<Ce³epegmmebefnlee ieÐeheÐeefceefÞelee~

meecemebefnleemeeceJesoer³ecev$eeCeeb Öe³eesieë ®e ³e%eeoerveeceJemejs Godieelee JeÀjesefle~ ceneYee<³es efueefKele-

ceefmle menñeJelcee& meeceJesoë DeLee&led meecemebefnlee³eeë menñeë MeeKee Deemeved~ hejb®esoeveeR efleñeë MeeKeeë ÖeeH³evles~ JeÀewLegcejeCee³eveer³eepewefceveer³ee ®esefle~ JeÀewLegceMeeKee³eeë YeeieÜ³eb ÖeeH³eles~ hetJee&ef®e&JeÀcegÊejeef®e&JebÀ®e~ GYe³eesë cev$ee $e+iJesoeled mebie=nerleemmeefvle~ meeceJesos heb®emeHleefleë he=LeJeÌcev$eemmeefvle~ Jemlegleë meeceJesos cev$eeCeeb iee³eveb YeJeefle~ $e+iJesom³e ieerl³eelceJeÀeveeb $e+®ee mebûenë meeceJesosçefmle~ De$eesYe³eesjeef®e&JeÀ³eesë meefcceefueleeveeb cev$eeCeeb mebK³ee heb®eme-HÊed³eefOeJeÀeäeoMeMeleced Deefmle~

DeLeJe&mebefnleeDeLeJe&Jesos DeefYe®eejeoerveeceg®®eejrveeoerveeced ®e cev$eeCeeb mebJeÀueveceefmle~ ceejCeceesn-

veeefocev$ewmmen Deew<eOeerveeb Öeefleheeovecev$ee DeH³e$emeefvle~ De³eb Jesoë SsefnJeÀecegef<ceJeÀ³eesë heÀueeveeb Öeoelee Deefmle~ Dem³e Jesom³e j®evee ³e%eefJeOeeveeLe¥ veeefmle~ ³e%es<etlheVeeveeb efJeIveeveeb efveJeejCeeLe&cem³e Jesom³e Öe³eesiees YeJeefle~ j®evee¢äd³ee $e+iJeso FJeeefmle DeLeJe&Jesoë hejb®e Öeefle-heeÐe¢äd³ee GYe³eesce&O³es Yeso Deefmle~ DeLeJe&Jesoë Ghe®eejeoerveeb cev$eleb$eeoerveeb ®e Jesoë JeÀL³eles~ Jesom³eem³e MeeKeeÜ³ecegheueyOeceefmle-MewveJeÀMeeKee hewHueeoMeeKee ®e~ Deve³eesë MeewveJeÀMeeKee SJe Öeefmeàe Deefmle~ Deefmceved Jesos yengmebK³eJeÀeë cev$ee $e+iJesoeled mebie=nleemmeefvle~

SleoefleefjÊebÀ lewefÊejer³emebefnlee, cew$ee³eCeermebefnlee, JeÀ"mebefnlee, JeÀefhe<"uemebefnleeM®e-meefvle~

1.3 mebefnleeveeb cenÊedJebmebefnleeveeb yengefyeOeb cenÊedJeb ¢M³eles~ meJex<eeb cenÊedJeeveeb JeCe&vece$eesef®eleVeeefmle~ mebef#e-

HlelelJeev³e$e efJeJesef®eleeefve meefvle~

4


JeÀ - Oeeefce&JebÀ cenÊedJeced -cevegveesÊeÀced - JesoesçefKeuees Oece&cetueced~ Oece&m³e cetuelelJeeveeb %eevee³e cee$ewJeÀmeeOeveceefmle

Jesoë~ JewefoJeÀmebefnleemeg meJe&ÖeJeÀejJeÀeefjCe %eeveev³egheefveyeàeefve meefvle~ De$e meJex<eeb ceeveJeeveeb Je=Àles JeÀlle&J³eeveeb efveoxMeesçefmle~ cevegmce=leew efueK³eles -

³eë JeÀefM®eod JeÀm³eef®eod Oeceex, cevegvee heefjJeÀerefle&leë~

³e meJees&çefYeefnlees Jesos, meJe&%eevece³ees efn meë~~

DeLee&led ³eeflJeÀceefhe Oece& cevegvee Öeefleheeefoleë lelmeJe¥ Jesoeled SJe ÖeeHleë~ helebpeefuevee GÊeÀced-ye´eïeCesve efve<JeÀejCees <e[biees Jesoesç O³es³ees %es³eM®e~ Dem³e JeÀejCeceefmle ³eeefve JeÀcee&efCe Oece&mebhe=ÊeÀeefve YeJeefvle leeefve mec³eÊeÀ³ee mecheeÐevles~ JeÀce&meg Öeceeoë cee YeJesosleoLe¥ Jesos Deeoew Oece&m³e Öeefleheeoveb Je=Àleceefmle~ ueesJesÀçefhe ¢M³eles Oece&ë JeÀjCeer³eesçefmle SleeJelee leefmceved JeÀce&efCe $egefìcee&YeJesefoefle peveeë ef®evle³eefvle~ Oeeefce&JeÀeë pevee Devegef®eleb cee YeJesefoefle ef®evle³eefvle~ DemceeJeÀcee®eejefJe®eejJ³eJenejeo³eë ÖeefleJetÀueb cee YeJesefol³eefhe les ef®evle³eefvle~ mJeJeÀer³eJeÀe³e&#es$es ÖeeHleJeÀÊe&J³eeveeb efveJe&nveb mec³eÊeÀ³ee JegÀJe&efvle~ JewefoJeÀmebefnleeveeb meoe DeY³eemeë JegÀ³ee&efoefle efveoxMesvewJeb Öeleer³eles mJeJeÀÊe&J³eeveeb efJemcejCeb cee YeJesefoefle meJe&oe ef®evleveer³eced~

Ke- meebmJe=ÀefleJebÀ cenlJeced-JewefoJeÀmebefnleeë Yeejleer³emebmJe=Àlesë cetueesodiecemLeeveeefve Öeefleheeefoleeefve meefvle~ Yee-

jleer³emebmJe=Àlesë ³eLeeLe¥ %eeveb mebefnleeefYeë ÖeeH³eles~ cevegceleceefmle Öee®eerves JeÀeues Jemletveeb veeceeefve ceeveJeer³eJeÀÊe&J³eeveeb ®e efveOee&jCeb Jesowë mecheeefoleceemeerod~ ueesJeÀceev³eefleueJeÀceneso³eeveeb celesve JesoÖeeceeC³em³eevegieceveb efnvoglJem³e cegK³eue#eCeceefmle~ ³e%eeveeb mecheeoveefJeOeeveced, vewJesÀ<eeb osJeeveeb hetpeveced, efve<JeÀeceYeeJesve JeÀce&Ceeb mecheeoveced, F&MJejm³e meJe&J³eeheJeÀlee, %eeveJeÀce&-ceeie&³eesë mecevJe³eë, YeewefleJeÀefJe®eejs<JeveemLee, pevcepevceevlejs<eg efJeMJeemeë, peerJevem³eesÎsM³eb cees#em³e ÖeeHleer Fl³eeoerveeb ³eeLeeL³e¥ %eeveb JewefoJeÀmebefnleeefYejs ÖeeH³eles~

ie- Meeðeer³eb cenÊedJeced-Jesoeled meJe¥ Öeefmeà³eleerefle JeeJeÌ³esvesJecegÊebÀ meJee&meeb efJeÐeeveeb ñeesleebefme JewefoJeÀmebefnleem-

meefvle~ mebefnleemeg oeMe&efveJeÀefmeàebleeefve, jepeveerefleMeeðeced, meceepeMeeðeced, ceveesefJe%eeveced, Dee³egJexoMeeðeced, ieefCeleYeewefleJeÀerjmee³eveMeeðeced, JevemheefleMeeðeced, pevlegefJe%eeveced, ÖeewÐeewefieJeÀer%eeveced, Je=efäefJe%eeveced, YetieYe&efJe%eeveced, DeLe&Meeðeced, veeìîeMeeðeced, JeÀeJ³eMeeðeced, JeÀeceMeeðeced leLee efJeefJeOeeveeb JeÀueeveeb MeleMeë cev$eeë JeefCe&leemmeefvle~

5

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚Ñ Ie- Dee®eejeoerveeb %eeveced -mecemleeveeb ceeveJeeveeb JeÀÊe&J³eyeesOee³e ÖeeceeefCeJeÀeë ûebLeemmeefvle Jesoeë~ De$e JeÀÊe&-

J³eeJeÀÊe&J³eeveeb ³eLeemLeeveb efJemle=leb JeCe&veb ÖeeH³eles~ De$e ieg©efMe<³e³eesë JeÀÊe&J³eeJeÀÊe&J³eced, ceeleeefhe$eesë JeÀÊe&J³eeJeÀÊe&J³eced, heeflehelv³eesë JeÀÊe&J³eeJeÀÊe&J³eced, efheleeheg$e³eesë, JeÀÊe&J³ee-JeÀÊe&J³eced efJeMeob efJe®eeefjleceefmle~ SleoefleefjÊebÀ hejesheJeÀeefjefoefJe<e³es, melJeÀcee&efoefJe<e³es, eefleefLemelJeÀejeefoefJe<e³es mebefnleemeg efJemle=leb efJeJejCeb ÖeeH³eles~

[- meeceeefpeJebÀ cenÊedJeced-Öee®eerveYeeleer³emeY³eleeveeb mebmJe=Àleerveeb ®e efJeMeob ef®e$eCeb JewefoJeÀmebefnleemeg ÖeeH³eles~

Öee³eMe $e+JeÌmebefnlee³eeced DeLeJe&mebefnlee³eeb ®e Öee®eervemeceepem³e meY³elee³eeM®e efJemle=leb efJeJejCeb ÖeeH³eles~ ³epegmmebefnlee³eeb ef$ebMeÊecesçO³ee³es heb®eleë ÜeefJebMeefleceb$eeCeeb ceO³es heb®eeMeoeefOeJeÀeveeb J³eJemee³eeveeb efJeJejCeeefve ÖeeH³evles~ Deefhe®e J³eJemee³emebyebefOeveeb peeleerveeb leLee ®e les<eeb JeÀce&Ceeceefhe JeCe&veceefmle~ le$e-ye´ïeCes ye´eïeCeced, #e$ee³e #e$eced, ce©odY³ees JewM³eced.........~

®e - DeeefLe&JebÀ cenÊedJeced-mebefnleemeg Öee®eerveeLe&J³eJemLeeveeb efJeMeob ef®e$eCeb ÖeeH³eles~ le$e Je=Àef<e, DeeoeveÖeoeveJ³e-

JemLee, JeeefCep³eeveeb ªheeefCe, Öe®eefueleeë cegêeë, efJeefJeOeeefve efMeuheJeÀcee&efCe ®e Öeefleheeefoleeefve meefvle~ J³eeheejs meheÀuelee³eeë ÖeeHle³es iegCeÜ³em³e DeeJeM³eJeÀlee mebefnleemeg Öeefleheeefolee Deefmle~ ®eefjlecegeflLeleb ®e~ ®eefjleced-®eefj$eMegàsë J³eeheejJegÀMeuelee ®e~ GeflLeleced-Þeceë, ¢]{efveM®e³e GlmeenM®e~

í.jepeveerefleJeÀcenÊedJeced-mebefnleemeg jepeveerefleMeeðemebyebefOeveeb meeceûeerCeecegheueefyOeë efJeMeole³ee ÖeeH³eles~ De$e

jep³eeCeeb mJeªheeefCe, GÎsM³eeefve, JeÀe³ee&efCe, efJeefJeOeev³ebieeefve, je%eë efveJee&®eveced, mewv³eJ³e-JemLee, oC[efJeOeeveeefve, JeÀjefveOee&jCeeefve Fl³eeoerefve ÖeoÊeeefve meefvle~

pe - SsefleneefmeJebÀ cenÊedJeced-mebefnleemeg SsefleneefmeJeÀcenÊedJeeveeb meeceûeerCeecegheueefyOeë Öe®egjcee$ee³eeceefmle~ ³eLee veoerveeb

veeceeefve, oeMeje%e³egàë, heb®epeveeë, legJe&Meb ³eogced Fl³eeoerveeb peeleerveeb efJeJejCeb ÖeeH³eles~ SleoefleefjÊebÀ Yee<eeJew%eeefveJebÀ cenÊedJeced, JeÀeJ³eMeeðeer³eb cenÊedJeced, meeefnefl³eJebÀ cenÊedJeced, Jew%eeefveJeÀlelJeeveeb cenÊedJeb ®e Öeefleheeefoleceefmle~

1.4 mebefnleeYee<³eJeÀejeëDeefmceved mebefnleeYee<³eJeÀejeCeeb efJe<e³es efJeJes®eveb YeefJe<³eefle~ mebefnleeveeb efJeefJeOeeë

6


Yee<³eJeÀejemmeefvle~ ³eLee- $e+JeÌmebefnlee³eeë Yee<³eJeÀejeë efJeÐevles mJeÀvomJeeefceveë, veeje³eCe-ceneso³eeë, ceeOeJeYeÆceneso³eeë, JeWJeÀìceeOeJeceneso³eeë, Dee®ee³ee&ë Oeeveg<JeÀ³epJee ceneso³eeë, DeevevoleerLe&ceneso³eeë, Deelceevevoe®ee³ee&ë, mee³eCee®ee³ee&M®e~ meecemebefnlee³eeë Dee®ee³ee&ë meefvle ceeOeJeceneso³eeë, iegCeefJe<Cegceneso³eeë YejlemJeeefceceneso³eeM®e~ MegJeÌue³epegmmebefnlee³eeë ceeO³ebefovemebefnlee³eeë Yee<³eJeÀejemmeefvle GJJeìceneso³eeë cenerOejceneso³eeM®e~ JeÀeCJemebefn-lee³eeë Yee<³eJeÀejemmeefvle nuee³egOeceneso³eeë, mee³eCee®ee³ee&ë, Devevlee®ee³ee&ë, DeevevoyeesO-eYeÆesheeO³ee³eceneso³eeMe®e~ Je=À<Ce³epegYee&<³eJeÀejemmeefvle-JegÀefC[vee®ee³ee&ë, Dee®ee³e&#egjeë, YeÆYeemJeÀje®ee³ee&M®e~ DeLeJe&mebefnlee³eeë Yee<³eJeÀejeë YeJemJeeefceceneso³eeë, iegnosJee®ee³ee&M®e meefvle~ Yee<³eJeÀejs<Jes<eg JeÀeflehe³eeveeb Yee<³eeJeÀejeCeece$e efJeMeob efJeJes®eveb YeefJe<³eefle~ Dev³es<eeb Yee<³eJeÀejeCeeb efJeJejCeb leemeg-leemeg mebefnleemeg YeefJe<³eefvle~

mJeÀvomJeeceer

$e+JeÌmebefnlee³eeë mJeÀvomJeeefceceneso³eeë efJeue#eCeb Yee<³eJeÀejemmeefvle~ mJeeefceceneso³em³e Yee<³es Öel³esJeÀm³e metÊeÀm³eejcYes lem³e metÊeÀm³e $e+<esë osJem³e ®eesuuesKees efJeÐeles~ Deefmceved Yee<³es efveIeCìgefve©ÊeÀmeefnleJewefoJeÀeLeexheyeesOeJesÀY³eë ûevLesY³e Ghe³egÊeÀÖeceeCeev³eefhe mebJeÀefueleeefve meefvle~ mJeÀvomJeeefceceneso³em³e Yee<³eceleerJemejueb efcelee#ej_e®eeefmle~ De$e J³eeJeÀjCeefJe<e³e-JeÀeCeeb leL³eeveeceguuesKeë mebef#eHlele³ee ÖeeH³eles~ mJeÀvomJeeefceceneso³eeveeb Yee<³em³e ÖeYeeJe Dee®ee³e&mee³eCem³e $e+JeÌYee<³eesheefj ¢<³eles~ $e+JeÌmebefnlee³eeë ®elegLee&äJeÀhe³e&vlecesJe Yee<³eb mJeÀvomJeeefceceneso³eeveeb ÖeeH³eles~ Mes<eeà&m³e Yee<³em³e mechetefle& Dev³esvee®ee³e&Ü³esve efJeefnlee Deefmle~

veeje³eCeë

mJeÀvomJeeceer veeje³eCe GodieerLeFefle les ¯eÀceeled~

®eJegÀ´ menwJebÀce=iYee<³eb heoJeeJeÌ³eeLe& iees ®ejced~

Fl³evesve MueesJesÀve SJeb ÖeefleYeeefle veeje³eCeesodieerLeew mJeÀvomJeeefceJeÀeueerveew Yee<JeÀejew Deemleeced~ Dee®ee³ee&ë JeWJeÀìceeOeJeceneso³eeë Jeoefvle veeje³eCeë $e+iYee<³es mJeÀvomJeeefceveb Öeefle meene³³eb ®eJeÀej~ veeje³eCeceneso³eeveeb Yee<³eMewueer mJeÀvomJeeefceceneso³eeveeb Yee<³eMewueerJe~ MueesJeÀmLe¯eÀcesCewJeb ÖeefleYeeefle $e+iJesom³e ceO³eYeeies veeje³eCeceneso³eë mJeJeÀer³eb Yee<³eb efueefKeleJeeved~ JeÀeflehe³eefJeÜebmeë meeceYee<³eJeÀejeë ceeOeJem³e efhelegë veeje³eCeb leLee ®e $e+JeÌY-ee<³eJeÀÊee& veeje³eCecesJeÀcesJe cev³evles~ efJebÀ®eeÐeeJeefOe meyeueb ÖeceeCeb ve ÖeeH³eles~

GJJeìceneso³eeë

G®®evles GJJeìceneso³eeë JeÀeMceerefjJeÀes efJeÜeveemeerled~ Devesve ceneso³esve ³epegmmebefn-

7

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚Ñlee³eecegheefj mJeJeÀer³eb Yee<³eb efJejef®eleced ~ ceneso³em³eem³e Je=Àles ³epegmmebefnleeYee<³es heÐecesJebÀ ÖeeH³eles-

$e+<³eeboeRM®e hegjmJe=Àl³e DeJevl³eeceg Jeìes Jemeved~

cev$eYee<³eefceob ®e¯eÀ Yeespes je<ì£s Öe <eemeefle~~

lem³ewJeYee<³em³e ûevLeevlejsçv³eoefhe heÐecesJeÀefcelLecegheueY³eles-

DeevevohegjJeemleJ³eJepe´ìeK³em³e metvegvee~

cev$eYee<³eefceob JeÌue=Hleb Yeespes he=LJeeR ÖeMeemeefle~~

DeeY³eeb heÐeeY³eeb mheäb YeJeefle GJJeìceneso³eeë Jepe´ìceneso³em³e heg$ee Deemeved~ Dem³eeb ceneso³eeveeb JeÀeueë Yeespejepem³e meceJeÀeueerved Deemeerled~ cenejepeë Yeespejepeë Oeejeveiejm³e MeemeJeÀ Deemeerled~ 1018 F&. leë 1063 F&. he³e&vleb ceneje%eë Yeespeë mJeJeÀer³eb jep³eb Je=À leJeeved~ Yeespem³e JeÀeueë SJeÀeoMeMelelecees Je<e&m³eë JeÀeueë cev³eles~ YeespejepemeceJeÀeefueJeÀ GJJeì SJeÀeoMeMeleJeÀm³e hetJee&êdOes yeYetJe Fefle efveM®e³eve JeÊegbÀ MeJeÌ³eles~ GJJeìYee<³es vewJesÀ<eeb cev$eeCeeb DeeO³eelcehejesçLe&ë oef<e&lees çefmle~ Devesve Öeleerlees YeJeefle GJJeìceneso³eeë leefmcevJeÀeues Öeew]{Jeso%e Deemeved~

cenerOejceneso³eeë

Dee®ee³e&cenerOejceneso³eeveeb pevce JeÀeM³eeceYeJeled~ veeiejye´eïeCeJeb<eer³eesç³eb efJeÜevee-meerled~ JeÀeM³eecesJeeçO³e³eveb efJeOee³e JeÀeMeerjepem³eeÞe³es Jesooerhem³e meeceYee<³em³e j®eveeb Je=ÀleJeeved~ ³eÐeefhe Yee<³eefceob ceewefueJeÀVeeefmle leLeeH³eLe&le³ee efveleevleesheeos³eceefmle~ Dem³e Yee<³em³e heeC[gefueefheë mejmJeleerYeJevehegmleJeÀeue³es mebie=nerlee Deefmle~ Dem³e Yee<³eesheefj GJJeìceneso³em³e Öel³e#e®íe³ee ¢<³eles~ Devesve efJeog<ee efve©ÊeÀÞeewlemet$eeefoûevLesY³eë Gà-jCeeefve olJee ³eeef%eJeÀef¯eÀ³ee³eeë efJeOeeveb yeesOeiec³e_e®eeJeÀjesled~ Dee®ee³e&cenerOejceneso³em³e ³epegmmebefnleesheefjYee<³eceeflecenÊedJehetCe&ceefmle~

ceeOeJeë

ceeOeJe meeceJesom³e ÖeLecees Yee<³eJeÀejë Öeleer³eles~ ceneso³em³eem³e JeÀeueë <eìdMeleeyÐeeb ÖeeH³eles~ Sles<eeb Yee<³eb meecemebefnlee³ee Gheefj ÖeeH³eles~ Dee®ee³e&ceeOeJem³e efhelegvee&ce veeje³eCe Deemeerled~ ceeOeJem³e Yee<³em³e veece efJeJejCeefceefle ÖeeH³eles~ ívoeef®e&JeÀm³e Yee<³em³e veece ívoefmeJeÀeefJeJejCeced Fefle K³eeleceefmle~ meecemebefnlee Deeef®e&JeÀÜ³esve mebhe=ÊeÀe Deefmle~ Dem³e

8


veece hetJee&ef®e&JeÀesÊejeef®e&JeÀ_e®e%ee³eles~GÊejeef®e&JeÀm³e Yee<³em³e veece GÊejeef®e&JeÀefJeJejCeced Fefle K³eeleceefmle~ FoeveeR he³e&vleefceob Yee<³eced Decegefêleceefmle~ Öeefmeàmeece%eeë Dee®ee³ee&ë mel³eJe´lemeeceÞeceerceneso³eeë Jeoefvle mee³eCeYee<³em³e mebmJeÀjCes DeH³em³e Yee<³em³eebMe: ÖeeH³eles~ le$e efìHheCeerªhesCeeefhe ÖeeH³eles~ ceeOeJem³ee³eb Yee<³eced DeleerJecenÊedJehetCe&ceefmle~

nuee³egOeë

uee³egOeceneso³eeë JeÀeCJemebefnlee³eeë Yee<³eJeÀejemmeefvle~ Dem³ee®ee³e&m³e Yee<³em³eveece yeéïeCemeJe&mJeceefmle~ Yee<³eejcYes SJe nuee³egOesve efJeÀef_e®eled Je=Êeb efueefKeleceefmle~ nuee³egOeceneso³eë mJeJeÀer³es mece³es Öeefmeàes JewefoJeÀes efJeÜeveemeerled~ nuee³egOeë MewJeo<e&vee®ee³e&ë, Jesoceerceebmeecece&%eë, DeeieceheejbieceM®eemeerled~ Dem³e Je=Àefle<eg yeéïeCemeJe&mJeced, ceerceebmeeme-Je&mJeced, Jew<CeJemeJe&mJeced, MewJemeJe&mJeced, heefC[lemeJe&mJe_e®esefle heb®eûevLeeë Öeefmeàe Deemeved~

YeJemJeeceer

lewefÊejer³emebefnlee³eeë Yee<³eJeÀ$lee Deemeerled YeJemJeeceer ceneso³eë~ Dem³e heefj®e³eë mJeJe=ÀleyeewOee³eveÖe³eesiemeejveeceJeÀûevLem³eejefcYeJesÀ Yeeies JesÀMeJemJeeefcevee Je=Àleë~ De$e JesÀMe-JemJeeefcevee efueefKeleceefmle YeJemJeeefceceleevegmeeefjCee ce³ee leg GYe³eceH³ebieerJe=Àl³e Öe³eesiemeejë ef¯eÀ³eles~ Devesve ÖeJeÀejsCewJeb ÖeefleYeeefle YeJemJeeefceceneso³eeë Yee<³eJeÀeje Deemeved~

1.5 lewefÊejer³emebefnleelewefÊejer³emebefnlee³eeë Öemeejë oef#eCes Yeejles ¢<³eles~ DeebefMeJeÀªhesCe ceneje<ì£ÖeosMe:

meceûeªhesCe ®eevOe´êefJeCeos<eer³ee pevee Dem³eeë MeeKee³ee DevegJeefle&vemmeefvle~ Dem³eeë mebefn-lee³eeë yeéïeCe-DeejC³eJeÀ-Gheefve<eod-Þeewlemet$e-ie=¿emet$eeo³e De#egCCeemmeefvle~ Yee<³eJeÀle=&Ceeb mee³eCeceneso³eeveeb lewefÊejer³eemebefnlee mJeJeÀer³ee MeeKee Deefmle~ ³es efJe<e³eeë MegJeÌue³epegJes&os JeefCe&leemmeefvle les SJe efJe<e³ee De$eeefhe JeefCe&leemmeefvle~ heewjes[eMe-³eepeceeve-Jeepehes³e-jepe-met³eÖeYe=efleveevee³eeieeveg<"eveeveeb efJeMeob JeCe&vece$ee-H³eefmle~ ³e%eceefYeue#³e Dem³ee mebefnlee³ee Gheefj efJeÜÊeehetCe&Yee<³eb meJe&ÖeLececee®ee³e&mee³eCesve efJeefueefKeleced~ hej_e®e lemceeoefhehetJe¥ Yee<³eb YeÆYeemJeÀjefceÞeceneso³em³eem³eesheefj ÖeeH³eles~ %eeve³e%eveecvee Yee<³eefceob Öeefmeàceefmle~

1.6 cew$ee³eCeermebefnleeJe=À<Ce³epegJexom³ewJeÀe MeeKee cew$ee³eCeer Deefmle~ Dem³ee MeeKee³eeë mebefnlee efJeÐeles cew$ee³e-

Ceermebefnlee~ cew$ee³eCeermebefnlee ieÐeheÐeeeflceJeÀe Deefmle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb ®elJeeefj JeÀeC[eefve-meefvle~ ÖeLeceb JeÀeC[b SJeÀeoMe<JeO³ee³es<eg efJeYeÊeÀceefmle~ ³es<eg Öehee"JesÀ<eg oMe&hetCe&ceeme-DeO-Jej-DeeOeeve-hegvejeOeeve-®eelegcee&m³e-Jeepehes³eÖeYe=leerveeb ³e%eeveeb efJeJejCeceefmle~ efÜleer³eb JeÀeC[b

9

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚Ñ$e³eesoMeÖehee"JesÀ<eg efJeYeeefpeleceefmle~ Öehee"JesÀ<Jes<eg JeÀec³e-Fefä-jepemet³e-Deefiveef®eefÊeÖeYe=leerveeb ³e%eeveeb meefJemle=leb JeCe&veceefmle~ le=leer³es JeÀeC[s <ees[<eÖehee"JeÀemmeefvle~ ³es<eg Deefiveef®eefle-DeO-JejefJeefOe-meew$eeceCeer-DeMJecesOeeoerveeb efJe<e³eeCeeb JeCe&veceefmle~ ®elegLe¥ JeÀeC[b efKeueJeÀeC[veecvee efJeK³eeleceefmle~ Deefmceved Öehee"JesÀ hetJe&ÖeoÊeeveeb jepemet³eeefo ³e%eeveeb efJe<e³es DeeJeM³eJeÀJemletveeb efJe<eole³ee mebûenesçefmle~ meceûemebefnlee³eeb 2144 cev$eemmeefvle~ Sles meJex cev$ee $e+iJesom³e efJeefYeVeceC[ues<eg mecegheueyOeemmeefvle~

1.7 JeÀ"mebefnlee³epegJexom³e meHleefJebMeefleMeeKee<JesJeÀe MeeKee JeÀ"MeeKee efJeÐeles~ cenef<e&hele_epeefuec-

eleevegmeejsCe JeÀ"mebefnlee³eeë Öemeejë he"veb hee"ve_e®e Öeefleûeececed Deemeerled~ ûeeces ûeeces JeÀe"JebÀ JeÀeueeheJeÀ_e®e Öees®³eles ceneYee<³es~ Devesve Dem³eeë mebefnlee³eeë Öee®eerves JeÀeues ÖeYetleÖe®eejë Öemeej Deemeerled~ hej_e®e DeOegvee Dem³eeë MeeKee³ee DeO³esle=Ceeced Deeflev³etvelee ¢<³eles~

JeÀ"mebefnlee³eeë he_e®eKeC[eefve meefvle~ leeefve ®e ¯eÀceMe: Fef"efceJeÀe, ceO³eefceJeÀe, DeesefjefceJeÀe, ³eep³eevegJeeJeÌ³ee, DeMJecesOeeÐevegJe®eveveeceefYeë efJeK³eeleeefve meefvle~ Ssles<eeb KeC[eveecebMem³eveece mLeeveJeÀceefmle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb mLeeveJeÀm³emebK³ee ®elJeeefjbMeled DevegJe®eveeveeb mebK³ee $e³eesoMeM®e efJeÐevles~ DevegJeeJeÀeveeb mebK³ee ef$eM®elJeeefjbMoefOeJeÀeäMeleced, cev$eeCeeb mebK³ee SJeÀveJel³eefOeJeÀef$emenñeced, cev$eyeéïeCe³eesmmeefcceefueleemebK³ee DeäeoMe-menñeheefjefceleemmeefvle~

Fef"efceJeÀe³eeë DeäeoMemLeeveJesÀ<eg hegjes[eMe-DeOJej-heMegyevOe-Jeepehes³e-jepemet³eeefo³ee-ieeveeb efJeMeob JeCe&veceefmle~ ceO³eefceJeÀe³eeë ÜeoMemLeeveJesÀ<eg meeefJe$eer-heb®e®et›-mJeie&-oeref#ele-Dee³eg<³eeoerveeb efJeJes®eveb efJeJesef®eleceefmle~ DeesefjefceJeÀe³eeë oMemLeeveJesÀ<eg hegjes[eMegyeéïeCe- ³epeceeveyeéïeCe-me$eÖee³eefM®eefÊe- ®eelegcee&m³e- meJe- meew$eeceC³eeoerveeb efJeJejCeceefmle~ Deefvleces JeÀeC[s $e³eesoMeevegJe®eveeefve meefvle~ De$e oMe&heewCe&ceeme- Deefivenes$e- DeeOeeve-JeÀec³eFefä- efveª]{heMegyevOe-Jeepehes³e- jepemet³e- Deefive®e³eve-®eelegcee&m³e- meew$eeceCeer-DeMJecesOeeefo³e%eeveeb meefJeefMeäb JeCe&veceefmle~ Je=À<Ce³epegJexom³e ®eleme=<eg mebefnleemeg ve JesÀJeueb mJeªheleë SJeÀªhelee Deml³eefheleg leemeg JeefCe&leeveg<"eves<eg leLee leefVe<heeoJeÀcev$es<Jeefhe meec³eb Jele&les~

1.8 JeÀefhe<"ueJeÀ"mebefnlee®ejCeJ³etnmet$eevegmeejsCe ®ejJeÀMeeKeevleie&les JeÀ"eveeced, Öee®³eJeÀ"eveeced JeÀefhe<"ue-

JeÀ"evee_e®eesuuesKeë ÖeeH³eles~ ³esveesuuesKesveem³ee MeeKee³eeë mebyebOem³e hetCe&heefj®e³ees YeJeefle~ JeÀefhe<"ue SJeÀm³e $e+ef<eefJeMes<em³e veeceemeerled~ Dem³eesuuesKeb ceneJew³eeJeÀjCeheeefCeveerceneso³eë JeÀefhe<"uees iees$es Fl³eefmceved met$es Je=ÀleJeeved~ Yee<³eJeÀejsCe ogiee&®ee³exCeeçefhe mJeelceveb JeÀefhe<"uees

10


JeeefMe<"ë Fefle ieefoleced~ ³em³eseflenemeJeÀlee& Dee®ee³ee& peieoerMe®evêefceÞeceneso³eeë efueKeefvle SJecevegceeveceefmle JeÀefhe<"ueûeecem³e ÖeefleefveefOeë JewÀLeuesl³eeK³eesûeece Fl³esJeemeerled~ ûeecees ç³eb JegÀ©#es$es mejmJeleerveÐeeë hetJe&#es$esçJeefmLele Deemeerled~

Dem³eeë MeeKee³ee SJewÀJe Öeefle efJeÐeles meeçH³ehetCee& SJeesheueyOee Deefmle~ JeÀe"JeÀme-befnlee³eeë mJejebJeÀveheàefle $e+iJesosve men efceueefle~ $e+iJeso FJe ûevLeesç³eceäJesÀ<JeO³ee³es<eg ®e efJeYeÊeÀesçefmle~ FlLeb ªhesCe JeÀefhe<"uemebefnlee³eecegheefj $e+iJesom³ewJe meeefleMe³eë ÖeYeeJeë heefjue#³eles~

1.9 GHemebnej:

JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes cev$emecegoe³e SJeeç$e mebefnleeheosve J³eJeËleë~ hejë meefVeJeÀ<e&ë mebefnlee Fl³evesve J³eeJeÀjCe Meeðecelesve JeCee&veeced Del³eblemeefVeefOeë mebefnlee meb%eë m³eeled~ heohee"s cev$em³ewJewÀJebÀ heob he=LeJeÀd ef¯eÀ³eles~ J³eeJeÀjCe¢äd³ee ³eesi³eheomecet-neveeb meb%ee mebefnlee Deefmle~ cev$eeCeeb mecetnes Jesos ÖeeH³eles~ JesoMeyom³eeLex cev$eyeéïeCe³eesë JesoveeceOes³eefceefle Öeefmeàced, Fl³evesve mebefnlee Fl³em³e YeeieÜ³eb JeÀleg¥ MeJeÌ³eles cev$eªhees yeéïeCeªheM®e~ cev$eªefheCeermebefnlee $e+iosJemebefnlee, ³epegJexomebefnlee, meeceJesomebefnlee, DeLe-Je&Jeso mebefnlee Fl³eeo³emmeefvle~ yeéïeCeªhees JesoYeeiemleg mebefnleeYeeiem³e Yee<³eªH³esJe~ $e+iJesos oMeceC[ueeefve meefvle~ ³es<eg ceC[ues<eg DeäeefJebMel³eesÊejmenñeeefCe metÊeÀeefve meefvle~ De$e SJeÀe-Meerl³egÊejheb®eMeleeefOeJeÀeefvemenñeeefCe $e+®emmeefvle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb mecemlecev$eeCeeb j®evee ®elego&Me<eg ívos<eg Deefmle~ MeewveJeÀm³e ®ejCeJ³etnmet$eevegmeejsCe $e+iJesom³e heb®eMeeKeemmeefvle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb ³eeieefJeefOeefJe<e³eeCeeb mebyebefOeleeveeb JeÀce&JeÀeC[er³eÖeef¯eÀ³eeCeeb JeCe&veceefmle~ Dem³ee³eeë mebefnlee³eeë YesoÜ³eb ¢M³eles~ MegJeÌue³epegJexomebefnleeJe=À<Ce³epegJexomebefnlee ®e~ MegJeÌue³epegmmebefnlee³eeë MeeKeeÜ³eb efJeÐeles~ meeceJesoer³ecev$eeCeeb Öe³eesieë ®e ³e%eeoerveeceJemejs Godieelee JeÀjesefle~ ceneYee<³es efueefKeleceefmle menñeJelcee& meeceJesoë DeLee&led meecemebefnlee³eeë menñeë MeeKee Deemeved~ hejb®esoeveeR efleñeë MeeKeeë ÖeeH³evles~ JeÀewLegcejeCee³eveer³eepewefceveer³ee ®esefle~ JeÀewLegceMeeKee³eeë YeeieÜ³eb ÖeeH³eles~ hetJee&ef®e&JeÀcegÊejeef®e&JebÀ®e~ DeLeJe&Jesos DeefYe®eejeo-erveeceg®eejeoerveeb ®e cev$eeCeeb mebJeÀueveceefmle~ ceejCeceesnveeefocev$ewmmen Deew<eOeerveeb Öeefleheeovecev$ee DeH³e$emeefvle~ De³eb Jesoë SsefnJeÀecegef<ceJeÀ³eesë heÀueeveeb Öeoelee Deefmle~ Dem³e Jesom³e j®evee ³e%eefJeOeeveeLe¥ veeefmle~

3.5 ÒeMve Hejer#eles

1.mebefnleeveeb cenÊedJeb J³eeK³eeefle JeÀjesefle

11

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚Ñ2. mebefnleeveeb cenÊedJeb efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle

3. lewefÊejer³emebefnlee, cew$ee³eCeermebefnlee HeefjYee<eles JeÀjesefle

4.JeÀ"mebefnlee, JeÀefhe<"ueJeÀ"mebefnlee HeefjYee<eles JeÀjesefle

5. mebefnleeYee<³eJeÀejeë Deeuees®e³eefle JeÀjesefle

12

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDeO³ee³e%2

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ

2.0 ue#³e


$e+JeÌmebefnlee³ee: JeC³e&eefJe<e³ee:

³epeg: mebefnlee³ee:

DeLeJe&Jesom³e

meeceJesom³e

ye´eïeCe: DeejC³eJeÀûebLee:

GHeefve<eoeb, ye=noejC³eJeÀesHeefve<elHeefj®e³e, Jesoeveeb Heefj®e³e

2.1 ÖemleeJevee

$e+®³eles mlet³eles ³e³ee mee $e+JeÀd lee¢Meerveece=®eeb mecetn SJe $e+iJeso:~ ³e$eeLe&JeMesve HeeoJ³eJemLee mee $e+efieefle ceerceebmeJeÀe:~ ®eleg<eg& Jesos<eg $e+iJesom³e cenÊJeceeflelejeceeqmle~ $e+iJesoes efn Oeee|ceJeÀmlees$eeCeecesJeÀes efJeMeeueefveefOe:~ De$e yengefYejd$e+ef<eefYe: efJeefJeOew: YeeJeYeJ³ew: Meyow: efJeefYeVee: osJee: meeojb mleglee: YeJeeqvle~ HeeM®eeÊ³eeveeb celes Yee<ee³ee: YeeJem³e ®e efJe®eejsCe Dev³esY³ees JesosY³e DeleerJeÒee®eerveesçmle³e³ece=iJeso:~ Yeejleer³e¢äîee $e+JeÌmebefnlee³ee: DeY³ee|nlelJeb Hetpeveer³elee ®e meJe&$e mJeerJeÀe³e&ceeqmle~ lewefÊejer³emebefnleevegmeejsCe ³e%em³e ³eefÜOeeveb ef¬eÀ³eles leÊeg efMeefLeueb YeJeefle eEJeÀ®e $e+iJesosve efJeefnleeveg÷eveb ¢{cYeJeefle~ ³eLee-

³eÜw ³e%em³e meecvee ³epeg<ee ef¬eÀ³eles efMeefLeueb leled, ³e¢®ee leled ¢{efceefle~

Heg©<emetJeÌlesçefHe ³eMeesªHeer ’menñeMeer<ee&“ cev$e: HejcesMJejeled meJe&ÒeLece: $e+®³eeefJe-jYetled~ ³eLee-

lemceeÐe%eeled meJe&ngle: $e+®e: meeceeefve peef%ejs~

ívoebefme peef%ejs lelmceeÐepegmlemceeopee³ele~~

De$e $e+®e: veece $e+JeÀd~ meJe&ÒeLecee mebefnlee $e+JeÌmebefnleeçeqmle~

13


³epeg³e&peles Fefle (efve©JeÌle �.‰Š) Je®evesve ³epegMMeyoem³eeLees& YeJeefle ³e%emebyeef×lee: cev$ee:~ Fp³elesçvesvesefle ³epeg Fl³evegmeejsCe ³ew: cev$ew: ³e%ee: ef¬eÀ³evles lew©®³eles ³epeg:~ ³epeg: mebefnlee³ee: JeÀce&JeÀeC[sve men Òel³e#emebyeOees efJeÐeles, SleoLe&cem³e Jesom³e veece DeOJe³eg&JesoesçH³e-eqmle~ ³e%es<JeOJe³eg&veecve $e+eqlJeped ÒeefleefveefOelJeb JeÀjesl³em³ee: mebefnlee³ee:~ Dele: mee³eCem³e efJe®eejes efJeÐeles DeOJe³eg&veecve SJeÀ $e+eqlcei%em³e mJeªHeb efve<Heeo³eefle~ $e+JeÌYee<³eYetefceJeÀe³eece-m³ee: Je=Àles ÒeeH³eles DeOJejb ³egveeqJeÌle, DeOJejm³e veslee~

Òeefme×ceeqmle Deefve³elee#ejeJemeevees ³epeg: DeLee&led ³e$e De#ejeCeeb mebK³ee efveefM®elee veeeqmle le$e ³epeg: YeJeefle~ HetJe&ceerceebmee³ee: JeÀLeveb efJeÐeles Mes<es ³epeg: Meyo:~ HeÐeelceJeÀe: ieerl³eelceJeÀeM®e jefnlee: ceb$ee: ³epeg: mebefnlee³eeb ÒeeH³evles~ Slee¢MeeCeeb cev$eeCeeb mecetn: ³e$e ÒeeH³eles le$e ³epeg: mebefnlee YeJeefle~

2.2 $e+JeÌmebefnlee³ee: JeC³e&efJe<e³ee:

mebefnleemeg ÒeLecee mebefnlee $e+JeÌmebefnleeçeqmle~ F³ece=JeÌmebefnlee oMeceC[ues<eg efJeYeJeÌlee~ Dem³eeb efÜleer³eceC[ueeoejY³e meHlececeC[ueHe³e&vleced SJeÀm³ewJe efJeefMeäJegÀuem³e $e+<eerCeeb ÒeeLe&vee mebJeÀefueleeçeqmle~ Deäces ceC[ues Òee³eMe: cev$ee: JeÀCJe$e+ef<eCee men mecye×emmeeqvle~ veJeces ceC[ues HeJeceevem³e DeLee&led meescem³e efJe<e³es cev$ee: mebie=nerleemmeeqvle~ $e+JeÌmebefnlee³ee efÜleer³es ceC[ues ie=lmeceo:, le=leer³es efJeMJeeefce$e:, ®elegLes& JeeceosJe:, Heb®eces Deef$e:, <e÷s YejÜepe� meHleces ®e ceC[ues Jeefme÷eo³e $e+<e³ees Jee|Celeemmeeqvle~ $e+JeÌmebefnlee³ee: ÒeLeces ceC[ues ®elego&MeJeiee&mmeeqvle~ ÒeefleJeie&cesJewÀJeÀm³e $e+<esJe&Ceveceeqmle~ oMeces ceC[ues metJeÌleeveeb JewefJeO³eb ¢M³eles~

$e+JeÌmebefnlee³eeb vewJesÀ efJe<e³ee: Jee|Celeemmeeqvle Hejb®e ÒeecegK³esve ’³e%e“ SJe cegK³eÒeefle-HeeÐe:~ ueewieeef#eYeemJeÀjsCe ’³eeieeefojsJe Oece&:“ Fl³egJeÌlJee Heg©<eeLe&®elegä³em³e ÒeLecemeeO-eveYetleOece&m³e mecHeeoves ³e%eceerceebmee Je=Àlee~ mebHetCe¥ JewefoJebÀ JeÀuesJejb ³e%eefJe<e³eJeÀefceefle~ $e+JeÌmebefnlee³ee: ÒeLece $e+JeÀd ³e%eeefJeÐee³ee: ÒeefleHeeoveb JeÀjesefle~ le$e Deeqiveceerues Hegjesefnleb ³e%em³e osJece=eqlJepeb nesleejb jlveOeelececed~ Devesve ÒeJeÀejsCee$e cegK³eÒeefleHeeÐe: ³e%e:~

$e+JeÌmebefnlee³eeb osJeleeefJe®eej$e+JeÌmebefnlee³eeb ef$eefJeOee: osJelee: efJeYeJeÌleemmeeqvle~ ÐeewmLeeveer³e-osJelee, Debleefj#em-

Leeveer³eosJelee: He=LJeermLeeveer³eosJeleeMes®e~

ÐeewmLeeveer³eosJeleemeg Je©Ce:, efce$e:, met³e&:, meefJelees, Het<eved, efJe<Ceg:, G<emed, DeeefM-JeveeefoÒecegKeemmeeqvle~ ³eemJeÀes Jeoefle ³eled osJeleemeg JeÀe®eve He=LJeermLeeveer³ee:, JeÀe®eve Debleefj#emLeeveer³ee:, JeÀe®eve ÐegmLeeveer³eemmeeqvle~ He=LJeermLeeveer³eosJeleemJeeqiveosJelee, Debleefjm-

14

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑLeeveer³eeeqmJevêosJelee, ÐeewmLeeveer³eemeg met³e&Je©CeÒeYe=efleosJeleemmeeqvle~ efleñe SJe osJelee Fefle vew©JeÌlee:~ Deeqive: He=LJeermLeeveer³e:, Jee³egJes&vêes Jeeçvleefj#emLeeveer³e: met³ees& ÐeewmLeeveer³e:~ Deive³es meJee&efOeJeÀe $e+®emmeeqvle~ meJee&efOeJewÀjespeeqmJeefYe: leLee JeerjjmeceeqC[lewce&v$ew Fvêm³e mlegeflejeqm-le~ efJeefMeäesoeÊeYeeJeveeceeqC[lee$e+®e: Je©CeefJe<e³es mecegHeueyOee: YeJeeqvle~ osJeer<eg T<ee³ee: mLeeveceûeieC³eceeqmle~ meJee&efOeJeÀJeÀefJelJeceeqC[lee:, ÒeefleYeeMeeefuev³e:, meewbo³ee&efYeJ³ebefpeJeÀe $e+®e: T<eeosJ³ee efJe<e³es mecegHeueY³evles~ ³eLee-

DeYe´eJesJe Hegbme Sefle ie$lee©efieJe meve³es Oeeveeveeced~

pee³esJe Hel³e GMeleer megJeemee ÛmJesJe efvejerCeerles DeHme:~~

JeÀv³esJe leØee Meemeoevee Sef<e osefJe osJeefYeHe#eceeCeced~~

mejce³eceevee ³egJeleerHegjmleeoeefveJe&Meebefme Je=ÀCeg<e efJeYeeefle~~

$e+iJeso: - 1.23.1ˆ

$e+iJesos efce$em³e JeCe&veced SJeÀeqmceved metJeÌles ÒeeH³eles~ met³e& Deelcee peielemlemLeg<eM®e Fl³egJeÌleJee met³e&: peiele Deelcee Demleerefle efvee|oäesçeqmle~ meewjceb[ues meefJelee³ee: JeCe&veces-JeÀeoMemeg metJeÌles<eg ÒeeH³evles~ meefJele=osJelee³ee: JeCe&vece$e ÒesjJeÀosJeleeªHesCe ÒeeH³eles~ Het<eved Fl³em³e osJem³e JeCe&veceämeg metJeÌles<eg ÒeeH³eles~ leefÜ<Cees: Hejceb Heoced Fl³evegmeejsCe meJes&<eg osJes<eg efJe<CegSJe meJees&®®eHeos efJejepeceeveesjeqmle~ DeefMJeveew³egieueosJeleeªHesCe mJeeref¬eÀ³eles~ $e+iJesom³e Heb®eeMelmetJeÌles<Jem³e JeCe&veceeqmle~ T<eeosJelee³ee: JeCe&vece=iJesom³e eEJeMeefle<eg metJeÌles<eg ÒeeH³eles~ ©êm³e Je=Àles $e+iJesos $eerefCe metJeÌleeefve ÒeeH³evles~ ce©le: Je=Àles $e³eeEm$eMeled metJeÌleeefve ÒeeH³evles~ Hepe&v³em³e Je=Àles $e³eeCeeb metJeÌleeveeb JeCe&veb ÒeeHveesefle~ DeeqiveosJelee³ee: Je=Àles efÜMeleb metJeÌleeefve ÒeeH³evles~ meescem³e Je=Àles eEJeMel³egÊejwJeÀMeleb metJeÌleeefve $e+JeÌmebefnlee³eeb ÒeeH³evles~ Dev³es<eeb ³egieueosJeleeveeceefHe efJeJejCeb ÒeeH³eles~ ³eLee - Deiveer<eesceew, FvêeefJe<Ceg:, Fvêeiveer Fl³eeo³e:~

J³eeK³eeveHe×le³eJeÀm³eeefHe ceb$em³e met$em³e Jee jnm³eelceJebÀ %eeveb J³eeK³eevesvewJe YeJeefle Hejb®e J³eeK³eeve-

m³e HejbHeje efYeVee: efYeVee: YeJeeqvle~ JewefoJeÀmeeefnl³em³eeefoces ûebLes $e+iJesos cev$ee: ÒeeH³evles~ ³eeJevcev$eeCeeb J³eeK³eeveb ve YeefJe<³eefle leeJeÊeeqmceved ceb$es J³eeHleeveeceLee&veeb %eeveeYeeJees YeJeefle~ Dele: %eeveHejcHeje³ee: efJeJeÀemees YeJesosleoLe¥ J³eeK³eeveceeJeM³eJeÀced~ De$e efJeefJeOeeveeb J³eeK³eeveHe×leerveeb efJe®eeje: ef¬eÀ³evles~

Yeejleer³eHe×efleDem³eeb He×l³eeb J³eeK³eeveeLe¥ efve©JeÌlem³eeÞe³eeb veer³eles~ ³eemJeÀefJejef®eleefve©JeÌleeoefHe

Òee®eervelej: efveIeCìgûebLeesçeqmle~ le$e JewefoJeÀMeyoeveeb efJemle=leJ³eeK³ee: ÒeeH³evles~ efveIeCìgMey-

15


om³eeLees& YeJeefle Meyoeveeb met®eer~ efveIeCìgûebLes mebefnlee³ee: eqJeÌueäevesd Meyoeved SJeÀ$e meb®e³eb Je=ÀlJee les<eeceLee&: le$e ÒeeH³evles~ mecegHeueyeOes<eg ûebLes<eg efveIeCìgjsJe JesoeLe&mHegÀìerJeÀjCem³e ÒeLece: Òe³eeme: Heefjueef#ele:~ ÒeeefleMeeK³eeveeceefHe j®evee lelJeÀeefueJebÀ eEJeÀ Jee lelHetJe&Jeleea veemeerled~ ûebLes<Jes<eg JewefoJeÀYee<ee³ee: efJeef®e$eHeoeveeb, mJejeCeeb mebefOeHeoeveeb®ewJe efJeJes®eveceeqmle~ HegjeçvewJesÀ<eg ûebLes<eg efve©JeÌleefJe<eef³eCeer meÊeeçmeerled~ ³es<eeb met®eveeçJeevlejûebLes<eg ³e$e le$ees×jCeªHesCe mecegHeueyOeem-meeqvle~ Dele: JesoeLe&J³eeK³eevem³e meJee&efOeJeÀesHe³egJeÌle: ûebLe: ³eemJeÀefJejef®eleb efve©Jleceeqmle~

³eemJeÀceneso³em³e He#eyeéïeCeûebLes<eg cev$eeCeeb efJeefve³eesieefJeOeeveced GefoleevegJeeocee$ecesJeeçeqmle~ JewefoJeÀceb$ee-

CeeceLees&çvegHeHeVees veeeqmle~ JeÀm³eeefHe Je=#em³e ³eLeeLe¥ efJeefOeHetJe&JebÀ MeeKee®ísovecevegûenCecesJe ve leg eEnmesefle~ ³eeqmceved JeÀce&efCe Heg©<ees Jesosve efve³egJeÌlees YeJeefle leeqmceved JeÀce&C³eeEnmee YeJeefle~ JewefoJeÀer eEnmee eEnmee ve YeJeleerefle Òeefme×ced~

HeeM®eeÊ³eHe×efle:-JesoeLee&vegMeerueves ÒeOeevele³ee $eerefCe celeeefve meeqvle~ SJebÀ celeb HeeM®eeÊeds³eJewefoJeÀeLee&vegmebefOelmetveeb

celeced, Dev³es Üs Yeejleer³eefJeog<eecesJe mle:~ HeeM®eeÊ³eeveeb celeevegmeejsCe JesoeLe&%eevee³e legueveelce-JeÀYee<eeMeem$em³e Ssefle¿eûebLem³e ®eeO³e³evem³eeJeM³eJeÀleeeqmle~ YeejleslejosMeeveecee®eejJ³e-JenejeCeeceO³e³evem³eeHes#ee leÜosJeeeqmle~ Devesve JeÀejCesves³eb He×efle: Historical Method

Fefle veecveeK³eeefHeleeçeqmle~ Yeejleer³eHejcHejeb Òeefle JewosefMeJeÀe: efJeÜebme: Goemeerveveemmeeqvle~ les Jeoeqvle Yeejleer³eHejcHeje³ee: He#eOejlJesve les<eeb Jesom³e cetueeLe&He³e&vleceefYeieceveJecesJe ve YeJeefle~ HeeM®eeÊ³ee: Jeoeqvle Yeejleer³ee JewefoJeÀJ³eeK³eeHe×efle: peìeceeueeefoHeo¬eÀceHee"w: Hegäeeqmle~ HeeM®eesl³e-He×l³eeb HeeM®eeÊ³ee: JewefoJeÀ$e+®eeb J³eeK³ee: JegÀJe&eqvle~

DeeO³eeeqlceJeÀHe×efle-Jesos<eg osJeleeveeb mLeeveceeflecenÊJeHetCe&ceeqmle~ ceeveJee: ÒeefleefoJemeb ÒeJe=ÀefleosJ³ee: efJeefJeOee:

ueeruee: HeM³eeqvle~ JewefoJeÀJeÀeuem³e cen<e&³emlem³eemleÊeuueeruee³eeDevegYeJeb Je=ÀlJee efueKeeqvle~ cen<e&³e: efJeMJemeeqvle ³eoemeeb osJeleeveecevegJeÀcHe³ewJe meJee&efCe JeÀe³ee&efCe mecHeeÐevles~ peieefle Ieìîeceeveeveeb meJee&meeceefHe Ieìveeveeb JeÀejCeYetlee: osJelee SJe meeqvle~

owJeeOeerveb peielmeJe¥ cev$eeOeervee leg osJelee~

les cev$ee: yeéïeCeeOeervee lemceeled yeéïeCeosJelee~~

$e+iJesos osJelee ÒeeefCeMeeqJeÌleMeeefuelJeeled Demegje Fefle ÒeesJeÌlee:~

$e+iJesom³eeefoces ³egies yengosJeleeveeb meÊeeçmeerled~ ie®ílee JeÀeuesve ceeveefmeJesÀ efJeJeÀemes meefle

16

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑosJeleemJesJewÀJeeefOeHeefle: JeÀequHeleesçYetled~ Heg©<emetJeÌlem³e meJes&MJejJeeob mHeäle³ee ¢M³eles~ Hejb HeeM®eeÊ³eeveeces<ee osJelee - efJe<e³es efJe®eejes YeewefleJeÀ SJe~

mee³eCee®ee³e&m³e He×efle mee³eCee®ee³e&m³e J³eeK³eeveHe×efle: <e[dDebieeO³e³eveHegjmmejb ¢M³eles~ $e+JeÌmebefnlee³ee:

ÒeLeceeäJeÀm³e J³eeK³ee³eeb Meyoeveeb He³ee&uees®eves J³eeJeÀjCem³e vewHegC³esve efveªHeCeb Je=Àlecevesve~ Òee³e: ÒeeflecenÊJeHetCe¥ Meyom³e J³eglHeefÊe:, efmeef×:, mJejeoerveeb ®e JeCe&veb HeeefCeveer³emet$eeCeeb meene³³esve ÒeeefleMeeK³emeene³³esve ®e Je=Àleced~ mee³eCeYee<³es efve©JeÌle³eeH³egHe³eesie: ¢M³eles~ mee³eCeceneso³e: $e+iJesom³e Òee®eerveYee<³eJeÀle=&Ceeb mJebÀomJeeceerceeOeJeeoerveeceH³eLee&ved ³eLeeJeJeÀeMes ûenCeceJeÀjesled~ JeÀuHemet$eeCeeb Òe³eesie: mJeYee<³es meefJemlejb Je=ÀleJevlemmeeqvle~ ³e%eefJeOeeves mee³eCem³e Òeiee{ÒeefleYee ¢M³eles~ mee³eCesve JeÀuHemet$eefJe<e³eieleeveeceeJeM³eJeÀleÊJeeveeb JeCe&veb ÒeeceeefCeJeÀûebLeeveeceg×jCeHegj:mejceJeÀjb~ Devesve JeÀejCesve mee³eCe: JesoYee<³em³e ieewjJeesçeqmle~

ÞeerceojefJevom³e He×eflemecÒeefle leÊJeef®evleves<eg DeO³eelcemeeOeJesÀ<eg ®eejefJevoceneso³ee: ceev³eemmeeqvle~ Sles<eeb

ceneso³eeveeb celes ³es<eeb efJeog<eeb Jesoeveeb Òeefle Þe×emmeeqvle les<eeb meccegKes mJele SJe JewefoJeÀMeyoeveeb DeLe&: mHegÀìes YeJeefle~ Jesom³eeLe&: jnm³eelceJeÀ: efveiet{M®eeeqmle~ Þeer DejefJevoceneso³eeveecev-egmeejsCe ³eesiesve leHemee ®e efJeOetles HeefJe$eleces Ëefo SJe mHegÀefjlees YeJeefle JesoeLe&:~ JewefoJeÀMeyo: DeeO³eeeqlceJeÀleÊJem³ewJe efveM®e³esve ÒeleerJeÀesçeqmle~ ³eLee Jesos ieew Meyo: ÒeJeÀeMem³e ÒeleerJeÀes YeJeefle~ ÞeerceÓeieJelesçefHe ÒeefleHeeefole: Hejes#eJeeoes Jesoesç³eced~ DeLee&led MeeeqyoJeÀesçLe&: efYeVe: leeeqlJeJeÀesçLe&: efYeVe:~ ³eLee-JewefoJeÀ$e+ef<e: JeÀeqmceVeefHe ceb$es DeMJee³e ÒeeLe&veeb JeÀjesefle leoe lem³eeLe&: DeMJeªHe: meeceev³eIeesìJeÀes ve YeJel³eefHelJeMJeHeosve le$eevleye&uem³e ÒemHegÀjCeb Òeefle mebJesÀlees YeJeefle~ Ie=leMeyo: ³e%em³e meeOeveYetle: meeceev³em³eeJeyeesOeb JeÀjesefle~ De$eejefJevoceles Ie=-ÒeJeÀeMees YeJeefle Dele SJe Fvêm³eeMJe: ³eoe Ie=lemveg Heosve yeesefOelees YeJeefle leoe lem³eeLe&: Ie=lem³e #ejCeb ve YeJel³eefHeleg ÒeJeÀeMem³e meJe&m³e meJe&$e efJeJeÀerCe&JeÀlee& SJeeLe&:~ DeeqiveHeosve ve JesÀJeueb yee¿eJeefnVeHeom³e yeesOees YeJel³eefHelJeeqiveMeyoeo$eevle: JeÀjCem³e mHegÀefjlem³e ®ew-lev³em³ewJe yeesOees YeJeefle~ Devesve ÒeJeÀejCes DejefJevoceneso³em³e He×efle: DeleerJeeOegefveJeÀer ¢M³eles~

JesoeefJeYee&efJeJeÀeueueefJe®eej:-efJeMJem³e meJe&ÒeLeceb meeefnl³eceeqmle $e+iJeso:~ Dem³eeefJeYee&JeJeÀeuem³e Òel³e#ele³ee ÒeceeCeb

ve ÒeeH³eles~ Yeejleer³ee: efJeÜebme: Jesoeved DeHeew©<es³eb Jeovl³esleeJelee De$e $e+iJesom³eeefJeYee&Je-JeÀeuem³e efJe®eej: ve mebpeele:~ Deeqmceved efJe<e³es HeeM®eel³eeveeb ceO³es cewJeÌmecetuejceneso³ee: Jesoeveeb JeÀeueefveCes&legb MueeI³e: Òe³eeme: Je=ÀleJevle:~ Dem³eevegmeejsCe (‰‰�ˆ) Heb®eeMeogÊejw-JeÀeoMeMeleces F&.HetJes& $e+iJesom³e j®evee peelee~ meJes&<eeb efJeefoleceeqmle yeew×Oece&m³eeso³eelHetJe&

17


JewefoJeÀes Oece& Deemeerled ³eleesefn yeg×sve Jesoeveeb, yeéïeCeeveecegHeefve<eoeveeb®e ûebLeeveeb Je=Àles mJeefJe®eeje: JeÀìdJeer Deeuees®eveeM®e Je=Àleced~ yeg×m³e JeÀeue: (�ˆˆ) Heb®eMeleb F&.Het. cev³eles~ JewefoJeÀ-meeefnl³es ®elJeeefj ³egieeefve meeqvle íboes³egieced, cev$e³egieced, yeéïeCe³egieced met$e³egieb®e~ Òeefle³egieb Je<e&MeleÜ³eelceJeÀ: JeÀeue: JeÀequHele:~ Devegceevele³esob JeÀeueb efveOee&efjleced~ Hejb®e (‰��‘) TveveJel³egÊejeäeoMe Meleleces Keªeräeyos YeewefleJeÀOece&J³eeK³ee³eeb efpecHeÀesì&J³eeK³eeveceeuee³eeb efJeog<eeb celeeceemeerled - vee$e Yetleues JeÀeçefHe MeeqJeÌlejer¢Meer ³ee JewefoJeÀj®evee³ee: JeÀeuees JeJeÌlegb MeJeÌveesefle efveM®eÒe®ele³ee~

’$e+iJewefoJeÀ Fbef[³ee“ Fl³eeqmceved HegmleJesÀ DeefJeveeme®evêm³e celeb YetieYe&Meem$eer³eleÊJeeveeb IeìveeceJeuecy³e meHleeEJeMeeflemenñeeyoe Deefle¬eÀeblee Fl³eeqmle~ ueesJeÀceev³eyeeueiebieeOejefleue-JeÀceneso³ee: [e. ³eeJeÀesyeercenesoe³eeM®e p³eesefle<eleÊJeeveeceeOeejerJe=Àl³e $e+iJesom³e j®eveeJeÀeue: ®elege\JeMeefleMeleb Je<ee&efCe cev³evles~

MebJeÀjyeeueJe=À<Ceoeref#elem³e celeb efJeÐeles MeleHeLeyeéïeCem³eeOeejerJe=Àl³e, ef$emenñeced F&.Het. JeÀeues MeleHeLeyeéïeCem³e j®eveeçYeJeled~ MeleHeLeyeéïeCele: lewefÊejer³eemebefnlee Òee®eerveeçeqmle~ $e+iJeso: lewefÊejer³emebefnlee³ee DeefHe Òee®eerveesçeqmle~ $e+iJesom³e JeÀeuecevesve celesve Heb®eeMelecegÊejef$emenñeeefCe Je<ee&C³eJeÀefueleeefve~

meHleesÊejsJeÀesveeEJeMeefleleces MeleeyÐeeb [e@. ntieesefJevJeÀuejceneso³ee ’yeesOeeCed JeÀes[“ oefle ªLeeves Jele&ceeves ìJeÀeaosMeevleie&les SJebÀ efMeueeuesKeceJeeHe~ lesveevegmeejsCe Jesoeveeb JeÀeue: efÜmenñeced F&.HetJe&ceO³es efme×îeefle~

$e+iJesom³e Òeefme×veoermetJeÌles iebiee³ee Deeflemebef#eHleJeCe&veceeqmle~ le$e Heb®eveoÒeosMes Meer-lem³e Òeeyeu³eceemeerefol³eefHe Òeleer³eles~ YetleÊJe%eeveeb efJe®eejevegmeejsCes³eb Jeelee& HetJe&Hee<eeCe³egiem³e efJeÐeles~ Dem³e JeÀeue: ¸eeräeled Heb®eeMelemenñeeoejY³e Heb®eeEJeMeeflemenñeceefYeJ³eeH³e Jele&les~

$e+JeÌmebefnlee³ee: MeeKeeefJe®eejYee<³eJeÀejsCe HelebpeefueveesJeÌleced - ®elJeejes Jesoe: meebiee: mejnm³ee: yengOee: efYeVee:~

SJeÀMeleceOJe³eg&MeeKee: menme´Jelcee&meeceJeso:~ SJeÀeEJeMeefleOeeJeenJe=®³eced~ veJeOeeçLeJe&Cees Jeso:~ Dem³eevegmejsCe $e+iJesom³ewJeÀeEJeMeefle: MeeKee: efvee|oäe:~ Hejb®esoeveeR JesÀJeueb Heb®eMee-Kee: ÒeeH³evles~ Deemeeb veeceeefve MeeJeÀueMeeKee, Jee<JeÀueMeeKee, DeeMJeuee³eveMeeKee, Mee[d.Kee³eveMeeKee ceC[tJeÀe³eveMeeKeeM®e meeqvle~

MeeJeÀueMeeKee $e+JeÌmebefnlee³ee: Òe®eefuelee MeeKee efJeÐeles MeeJeÀueMeeKee~ mecÒeefle MeeJeÀuemebefnlee

SJe $e+JeÌmebefnlee Deeqmle~ De$e ceC[ue¬eÀceevegmeejsCe oMeceC[ueeefve, Heb®eeMeerl³evegJeeJeÀeefve, DeäeeEJeMel³egÊejmenñeeefCemetJeÌleeefve ®e meeqvle~ De$e DeMeerl³egÊejHeb®eMeleeefOeJeÀoMemenñeeefCe

18

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ(‰ˆ��ˆ.�) cev$ee:, <eeÅ[dJeMeogÊejeäMeleeefOeJebÀ ef$eHeb®eeMeoefOeJewÀJeÀue#eb (‰�‹�Š�) Meyoe: ÜeeE$eMelmenñeeC³egÊej®elegue&#eev³e#ejeefCe (Œ‹Šˆˆˆ) ®e meeqvle~ DeäJeÀ¬eÀcee-vegmeejsCeeäeäJeÀeefve, ®eleg<<eäîeeO³ee³ee: <e[eefOeJeÀefÜmenñeeefCe (Šˆˆ�) Jeiee&M®e meeqvle~ cev$eeCeeb mecetn: Jeiees&çeqmle~ MeeJeÀuemebefnlee³eecevles $e+JeÌHeefjefMeäveecve: <eeEìd$eMelemetJeÌleeefve me[d.ie=nerleeefve meeqvle~ metJeÌles<Jes<eg JeÀefleHe³eeefve metJeÌleeefve efveleebleÒeefme×eefve meeqvle~ ³eLee ÞeermetJeÌleced, cesOeemetJeÌleced, efMeJemebJeÀuHemetJeÌleced jeef$emetJeÌleb®e~

Jee<JeÀueMeeKee -Jele&ceeves Jee<JeÀueMeeKee³eemmebefnlee GHeueyOee veeeqmle Hejb®eem³ee: JeCe&veb ûebLes<eg ÒeeH³eles~

MeeJeÀue³eevegmeejsCe $e+iJesom³eeeqvlecees cev$e: ’meceeveer Je DeeJetÀefle“ Deeqmle eEJeÀ®esJee<-JeÀuemebefnleevegmeejsCe ’le®í^s³eesjeJe=Ceercens“ Fl³eeqvlecees cev$ees efJeÐeles~ Jee<JeÀueMeeKee³eeb meHleoMeeefOeJeÀmenñemebK³eJeÀeefve metJeÌleeefve meeqvle~ JeÀefleHe³eûebLeeveecevegmeejsCe Jee<JeÀueMeeKee DeHetCee&çeqmle~

DeeMJeuee³eveMeeKee -mecÒel³eeKJeeuee³eveMeeKee DevegHeueyOeeçeqmle~ meHleoMeMeleeyÐee Dee®ee³ee& Deemeved

JeÀJeervêe®ee³e&ceneso³ee:~ Ssles<eecee®ee³ee&Ceeb met®³eeced DeeMJeuee³eveMeeKee GuuesKe: mHeäªHesCe ÒeeH³eles~ efJeÜebme: Jeoeqvle mecÒeefle Dem³ee: MeeKee³ee: ie=¿emet$eÞeewlemet$eeefoJebÀ®e mecegHeueyOeem-meeqvle~ DeeMJeuee³evemebefnleeveeb ye´eïeCeveeb®eesHeueeqyOe: JeÀeqmceefM®eled mece³es DeJeM³ecesJeemeerefoefle JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes efueefKeleceeqmle~

Mee[d.Kee³eveMeeKee -Mee[d.Kee³eveMeeKee³ee: mebefnlee DevegHeueyOeeçeqmle~ Hejb®e ye´eïeCeejC³eJeÀew ÒeeH³esles~

Deeuees®eJeÀeveeb celeevegmeejsCe Mee[d.Kee³evemleLee JeÀew<eerleefJeÀ MeeKee SJewÀJeeeqmle Hejb®e efYeVes mle:~ JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes efueefKeleceeqmle Mee[d.Kee³evemebefnlee³ee: ÒeJeÀeefMeleMeeJeÀue-MeeKe³ee men Yesoes veeeqmle~ JesÀJeueb ceb$eeCeeb ¬eÀceb efYeVelee Jele&les~

ceeC[tJeÀe³eveMeeKee -Dem³ee: MeeKee³ee: ûebLee DevegHeueyOeemmeeqvle~ ³eeqmceved JeÀeqmceVeefHe ûebLes<Jem³ee: MeeKee³ee:

veeceesuuesKeves DeeqmlelJem³eeJeyeesOees YeJeefle~ Dem³ee: Je=Àles Heb®eeE$eMeogÊejefÜMeleleceeled - ef$e-Heb®eeMeogÊejefÜMeleleceb ³eeJeled He=÷b (Š‹�-Š�‹) êägb MeJeÌ³eles Fefle~

19


HeeM®eeÊ³eJewefoJeÀ efJeÜebmeHeeM®eel³eefJeog<eeb JewefoJeÀeO³e³evem³e ÒeJe=efÊe: meHleoMeMeleeyÐee GÊejef× ÒeeH³eles~

®elegjMeerl³egÊejmesHleoMeMeleleces (‰��Œ) F&mJeer³es Je<es& mejefJeefue³ecepeesvmeceneso³ew: ’yebieeue SefMe³eeefìJeÀ - meesmee³eìer“ Fl³eeK³eb MeesOemebmLeeveb ÒeejYeled~ lemceeosJeJeÀeueeled HeeM®eeÊ³es<eg JewefoJeÀJee[d.ce³eb Òeefle ©ef®e©lHeVeesçYetled~ SJeÀoe Henery Thomeas Coleberooke ceneso³ew: ’eEnog-Deesb JesÀ Oeee|ceJeÀ ûebLe Jeso“ Fl³eeK³e: MeesOeefveyebOe: Òemlegle:~ JeÀesueyeg´JeÀceneso³ee Fle: HetJe¥ mebmJe=Àlem³e efJejesefOeve Deemeved~ Hejb®eevevlejcesles<eeb ceneso³eeveeb ceevemeb HeefjJee|lelebpeeleced~ mebmJe=ÀleJee[d.ce³es efJe%eevem³eeØes<eCeb Je=ÀlecesefYe:~

³etefpeve Jeve&HeÀ Jeve&HeÀceneso³ee: ’Hesefjme“ Fl³em³e ’JeÀeuespe o ÒeÀebme“ Fl³eeqmceved mebmJe=Àlem³e

ÒeeO³eeHeJeÀe Deemeved~ DevesvewJe ³etjesHeceO³es JesoeO³e³evem³eeOeejefMeuee³ee: mLeeHeveb Je=Àleced~ [e. Jeve&HeÀceneso³eeveeb J³eeK³eeveb Òee³eMe: $e+iJesom³eesHe³ee&Oeeefjleceemeerled~ Dem³eeb JeÀ#ee³eeb GÊeceiegCew³eg&JeÌlee: íe$ee DeOeerleJevle Deemeved~ ceneso³em³eem³e Üew efMe<³eew mle: ©[uHeÀjeLece-neso³ee: cewJeÌmecetuejceneso³eeM®e~

©[uHeÀjeLe (1831-1895)jeLeceneso³ee: Jeve&HeÀceneso³eeveeb efMe<³e: Deemeved~ Deä®elJeeeEjMeogÊejeäeoMeMeleleces

(‰�Œ�) Keªeräeyos ’JewefoJeÀ meeefnl³e SJeb Fefleneme“ Fle veecvee cenlJeHetCe&ûebLem³e ÒeCe³eveb Je=Àl³ee JesoeO³e³evem³eejcYe: pece&veerosMes Je=Àlecevesve~ mebmJe=ÀleceneJeÀes<em³eeefHe efvecee&CecesefYe: Je=Àleced~ JesoeveeceLee&JeyeesOee³e Yee<eeJew%eeefveJeÀer SJeb legueveelceJesÀeflenemeHe×leew efJeefMeäb cenÊJeb ÒeoÊeced~

cewJeÌmecetuej: -Jeve&HeÀceneso³em³e efÜleer³e: efMe<³e Deemeerled cewJeÌmecetuejceneso³e:~ pece&veosMem³e [WMees

veeceJesÀ mLeues (ˆ� efomebyej ‰�Š‹) efomebyejceemem³e <eìdleeefjJeÀe³eeb $e³eeseEJeMel³egÊejeäeoMe-Meleleces Keªeräeyos cewJeÌmecetuejceneso³em³e pevce DeYeJeled~ iegjes: ÒesjCe³ee mee³eCeYee<³esve men $e+iJesom³e ÒeJeÀeMevem³ee³eespevecesefYe: Je=Àleced~ (‰�Œ‘-‰��) SJeÀesveHeb®eeMeogÊejeäeoMe-Meleleceeled Heb®emeHlel³egÊejeäeoMeMelelececed F&mJeeR ³eeJeom³e ÒeJeÀeMeveb JeÀe³e¥ Hetefjlebpeeleced~ (‰�‘ˆ-‘Š) veJel³egÊejeäeoMeMeleleceeled efÜveJel³egÊejeäeoMeMeleleces eeräeyosçm³e efÜleer³eb mebmJeÀjCeb ÒeJeÀeefMeleced~ SleoefleefjJeÌleb ’Òee®eerve mebmJe=Àle meeefnl³e JeÀe Fefleneme“ SJeb ’Yeejle mes nce JeÌ³ee meerKeW“ Fl³eve³ees: ÒeCe³eveceJeÀjesled~ cewJeÌmecetuejceneso³ee: (‰��ˆ) Heb®eeMeogÊe-jeäeoMeMeleleces eeräeyos DeeJeÌmeHeÀes[&efJeMJeefJeÐeeue³es Yee<eeefJe%eevem³e ÒeeO³eeHeJeÀesçYeJeled~

20

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ DeeÒesÀJeÌìceneso³ee: -DeeÒesÀJeÌìceneso³ee: $e+iJesom³e Jew%eeefveJebÀ mebmJeÀjCeb mecHeeefoleJevle:~ jesceveefueH³eeefceob

mecHeeoveb ÒeLececeemeerled~ mecHeeoveJeÀeue SJeÀ<eìîegÊejeäeoMeMeleleceeled - ef$e<eäîegÊejeäeoMe-Meleleceb ³eeJeoemeerled~ (‰��‘) SJeÀesvemeHlel³egÊejeäeoMeMeleleces ¸eeräeyos mebmJe=ÀleûebLeeveeb met®eer ÒeJeÀeefMeleced~ Sslejs³e yeéïeCem³eeefHe jesceveefueH³ee efJeMeg×b mebmJeÀjCeb mecHeeefoleJevle Sles Dee®ee³ee&:~

yesJejceneso³ee:(1825-19¤1)yesJejceneso³ee: pece&veefJeÜebme Deemeved~ ’³epegJes&omebefnlee“ SJeb ’lewefÊejer³emebefnlee“

Fl³eve³ees: mecHeeoveceefHe Je=ÀleJevle:~ ’FveefoMes mletefo³eved“ veecv³esJeÀeMeesOeHeef$eJeÀe³ee: pece&veYee<ee³eeb ÒeJeÀeMeveb Je=ÀlJee JewefoJeÀvegmebOeevm³e JeÀe³e¥ mecHeeefoleJevle:~ ’mebmJe=Àle meeefnl³e JeÀe Fefleneme“ Fl³eeqmceved ûebLes JewefoJeÀJee[d.ce³em³e efJeJes®eveb Je=ÀleJevle: yesJej ceneso³ee:~ yee|ueveosMem³e jepeJeÀer³eHegmleJeÀeue³es Je<es& MeleHeLeyeéïeCem³e (‰��) DeäHeb®eeMeogÊe-jeäeoMeMeleleces F& Je<es& DeÓgleyeéïeCem³e JebMeyeéïeCem³e ®e yee|ueveosMes mecHeeoveb Je=Àleced~

yetuejceneso³ee: (1837 - 1898)[e. yetuejceneso³e: ’yebyeF&mebmJe=Àlemeerjerpe“ veecve: ûebLeceeuee³ee: ÒeJeÀeMeveb Je=ÀleJeeved~

(‰��) <eìd<eäîegÊejeäeoMeMeleleces F&.Je<es&. yebyeF&ceêemeyebieeues<eg ®e Òeebles<eg MeesOemebmLeeefve mLeeefHeleeefve~ yetuejceneso³ee: cegbyeF&MeeKee³ee: DeO³e#ee Deemeved~

Òees.S®e.S®e.efJeumeveceneso³ee: (1784 - 186ˆ)Devesveceneso³esvewJe mee³eCeYee<³eevegmeejsCe $e+iJesomebefnlee³ee: meJe&ÒeLececeebiueYee<ee³eece-

vegJeeo: Je=Àleced~ mebHetCe&m³e $e+iJesom³e DeebiueYee<eevegJeeosve men (‰��) DeäeMeerl³egÊe-jeäeoMeMeleleces F&.Je<es& ÒeJeÀeMeveb JeÀeefjleced~ efJeumeveceneso³ee: Institute of France

ceO³es ÒeeO³eeHeJeÀ Deemeved~ (‰�‹‹) $e³eeEm$eMeogÊejeäeoMeMeleleces ¸eeräeMeyos DeeJeÌmeHeÀes[& efJeMJeefJeÐeeue³e Boden Professor of Sanskrit Fl³em³e Heom³eesHeefj DeemeerveesçYeJeved~ The Religious eand Philosophical System of the Hindus veeeqcve HegmleJesÀ Yeejleer³e- Oece&oMe&vem³e JewefMeä³eb ÒeJeÀeefMeleJeeved~

$e+JeÌYee<³eJeÀeje: -Hegje JeÀeues ³eLee ceeveJeceeqmle<JeÀcegJe&jceemeerled leLeeJee&®eerves JeÀeues veeeqmle~ SleeJelee

³epegYees&<³es ÒeeH³eles cevoceleerved ceveg<³eeved efJeef®evl³e YeieJelee JesoJ³eemesve Jesom³e efJeYeeie: Je=Àleced~ ceeveJeeveeb Je=Àles megieceleveHetJe&JebÀ JesoeLee&JeyeesOee³e yeéïeCeûebLeeveeb efvecee&CeceYeJeled~ JesoeLe&vegMeeruevee³e ³eemJesÀve efve©JeÌlem³e j®evee Je=Àlee~ leÜosJe Jesoebieveeb ÒeeefleMeeK³eeoerveeb®e j®evee JesoeLe&%eevee³ee mecHeeefolee~ HegvejefHe megKeeJeyeesOee³e Yee<³em³eeefHe efvecee&Ceb peeleced~

21


JesoYee<³eJeÀle= &<e g mJebÀomJeeceer-DeeveboleerLe& JeWJeÀìceeOeJe-mee³eCe-cenerOejsl³eeo³e: ÒecegKeemmeeqvle~

mJebÀomJeeceer-$e+JeÌmebefnlee³ee: ÒeLeceb Yee<³eb mJebÀomJeeceerceneso³em³ewJe ÒeeH³eles~ Dem³e ceneso³em³e

Yee<³es metJeÌlem³eejcYes lem³e metJeÌlem³e $e+<es: osJem³e®eesuuesKes Jele&les~ efveIeCìgefve©JeÌleÒeYe=e-fleJewefoJeÀeLees&HeyeesOeJesÀY³e: ûebLesY³e: GHe³egJeÌleÒeceeCeceefHe le$ewJe mebJeÀefueleceeqmle~ Yee<³eefceo-celeerJemejueb megieceb efcelee#ejb®eeeqmle~ mJebÀomJeeefceceneso³em³e Yee<³ece=JeÀmebefnlee³ee: ®elegLee&ä-JeÀHe³e&vlecesJe ÒeeH³eles~ JeWJeÀìceeOeJem³e Yee<³eevegmeejsCewJeb Òeleer³eles $e+iJesom³eeJeefMeäYeeieeveeb Yee<³eb veeje³eCeceneso³ew GÃerLeceneso³ewM®e mecHeeefoleced~ ³eLee-

mJebÀomJeeceer veeje³eCe GÃerLe Fefle les ¬eÀceeled~

®e¬egÀ: menwJeÀce=iYee<³eb ceÜeJeÌ³eeLe&iees®ejced~~

mJebÀomJeeefceve: pevce iegpe&jÒeosMem³e yeueYeer Fl³eeK³eveiejsçYeJeled~ Dem³e efHelegvee&ce Yele=&Oeg´Je Deemeerled~ $e+iJesoYee<³em³e ÒeLeceeäJeÀm³eevles ®ee|®eleced-

yeueYeerefJeefveJeemem³esleece=ieLee&iecemebËefleced~

Yele=&Oeg´JemegleM®e¬esÀ mJebÀomJeeceer ³eLeemce=efle:~~

veeje³eCe: -veeje³eCeceneso³ee: $e+iYee<³es mJebÀomJeeefceceneso³em³e meene³³eb Je=ÀleJevle:~ ÒeeJeÌleves

MueesJesÀ mJebÀomJeeceer veeje³eCe GÃerLe Fefle les ¬eÀceeled Fl³evesve mHeäb YeJeefle $e+iJesom³e ceO³eYeeiem³e Yee<³eb veeje³eCesve peeleced~ JeÀefleHe³eefJeÜebme: meeceYee<³eJeÀleg&: ceeOeJem³e efHelejb veeje³eCeb leLee $e+iYee<³eJeÀle=& veeje³eCecesJeÀcesJe~ cev³evles~ eEJeÀ®e DeÐeeJeefOeHe³e&vleb meyeueÒe-ceeCecegHeueyOeb veeeqmle~

GodieerLe: -Dee®ee³ee&: JeWJeÀìceeOeJem³eevegmeejsCe $e+iJesom³eeeqvleceYeeiem³e Yee<³ecegÃerLesve Je=Àleced~

Òel³eO³ee³em³e meceeHl³eJemejs-JeveJeemeerefJeefveie&lee®ee³e&m³e GÃerLem³e Je=Àlee $e+]iJesoYee<³es DeO³ee³e: meceeHle: Fl³evesve uesKevesve ÒeceeCeb ¢{W YeJeefle~ DeeOegefveJeÀJeÀCee&ìJeÀm³e Òeleer®³eYetKeb[s ’JeveJeemeerÒeeble“ Fl³eeK³eeleceemeerled~ GÃerLee®ee³e&: mecYeJele Dem³ewJe Òeeblem³e Jeemeer Deemeerled~ Dem³ee®ee³e&m³eesuuesKe: mee³eCesve Deelceevevosve ®e mJemJeYee<³es Je=Àle:~ GÃerLeceneso³ee: mee³eCele: ÒeeJeÌleveYee<JeÀej Deemeved~ mee³eCesve $e+iJesom³ewJeÀeqmceved cev$em³e Yee<³es J³eeK³es³eced GÃerLeYee<³es GHeueyOeeeqmle Fl³eguuesKe: Je=Àle:~

22

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ DeeveboleerLe&: -Dee®ee³ee&: DeeveboleerLe&ceneso³ee: $e+iJesom³e ÒeLececeC[uem³e ®elJeeeEjMeled metJeÌles<eg Yee<³eb

efueefKeleJevle:~ Dem³e mece³e: (‰Š��) Heb®eHeb®eeMeogÊejÜeoMeMeleleceeled F&.Je<e&le: (‰‹‹�) Heb®eeE$eMeogÊej$e³eesoMeMelelececed F&.Je<e&ceemeerled~ Dem³eceneso³em³eevegmeejsCe Jesom³e ÒeefleHeeÐe: veeje³eCeesçeqmle~

Deelceevevo: -Deelceevevoceneso³e: $e+iJesom³e Dem³eeJee³eer³emetJeÌleesHeefj Yee<³eb efueefKeleJeeved~ De-

eqmceved Yee<³es mJebÀomJeeceer YeemJeÀjeoerveeb Yee<³eJeÀle=&Ceeb®e veeceeefve ÒeeH³evles Hejb®e mee³eCem³e veece veeeqmle~ mee³eCem³e HetJe&Jee|leve Dee®ee³ee& Deemeved Deelceeveboceneso³ee:~ Deelceevevosve efcelee#ejeJeÀejm³e efJe%eevesMJejm³e mce=efle®eeqvêJeÀeJeÀejm³e osJeCeYeÆm³e ®e JeCe&veb Je=Àleced~ efJe%eevesMJejm³e JeÀeue SJeÀeoMeMeeleeyÐeeb osJeCeYeÆm³e ®e JeÀeue: $e³eesoMeMeleeyÐeeceemeerled~ Deelceevebom³eYee<³eced DeeO³eelceefJe<e³eJeÀceeqmle~

mee³eCe: -Yee<³eJeÀle=&Ceecee®ee³ee&Ceeb ceO³es yengefJeÞeglee Dee®ee³ee&: meeqvle mee³eCeceneso³ee:~ mee³eCesve

®eleg<eg&Jesos<eg cenlJeHetCe& Yee<³eb efueefKeleced~ $e+iJesom³e MeeJeÀuemebefnlee³ee: Je=À<Ce³epegJes&om³e lewefÊejer³emebefnlee³ee: MegJeÌue³epegJes&om³e JeÀeCJemebefnlee³ee:, meeceJesom³e JeÀewLegcemebefnlee³ee:, DeLeJe&Jesom³e MeewveJeÀmebefnlee³eeM®e Yee<³eb Je=ÀleJevle: mee³eCeceneso³ee:~ Devevlejb ye´eïeCeûe-bLeeveecegHe³e&m³e ceneso³em³e Yee<³eb ÒeeH³eles~ Slejs³eejC³eJeÀesHeefj mee³eCeceneso³em³e Yee<³eb ÒeeH³eles~ mee³eCem³e mJeJeÀer³em³e JesoYee<³em³e veece JesoeLe&ÒeJeÀeMees efJeÐeles~ mee³eCem³ewJeÀe j®evee ’ceeOeJeer³eeOeelegJe=efÊe:“ Fefle veecveeK³eeleceeqmle~ SleoefleefjJeÌleb JeÀefleHe³es<eg ûebLes<eg ’ceeOeJeer³e“ Fl³em³e Meyom³e Òe³eesie: ¢M³eles~ Dem³eeûepem³e veece ceeOeJe Deemeerled~ mecYeeJ³eles DeeojeLes& ’ceeOeJeer³e“ Fl³em³e Heom³e Òe³eesiecesefYe: Je=Àleced~

2.2 ³epeg: mebefnlee³ee: Heefj®e³e:

Jesoe efn ³e%eeLe&ceefYeÒeJe=lee Fl³evegmeejsCe Jesoeveeb cegK³eÒeefleHeeÐe: ³e%eemmeeqvle~ ³e%eeveeb mecHeeovee³e ³epegJes&os cev$ee: me[d.JeÀefueleemmeeqvle~ peeveeqvle YeJevle: ³e%eeveeb mecHeeovee³e ®elJeejes $e+eqlJepees YeJeeqvle ³es<eeb veeceeefve neslee, DeOJe³eg&, GÃelee, ye´ïee ®e efJeÐeles~ Sles<eg $e+eqlJepe#eg ³e%em³e cegK³eb efJeOeeveceOJe³eg&: ÒeefleHeeo³eefle~ DeOJe³eg&: ³epegJes&om³e $e+eqlJeJeÀd Deeqmle~ ³e%eefJeefOe<JeeflemeefVeJeÀ<eb mebyebOeceeqmle ³epegJes&om³e~ ³epegJes&om³eeieceveb Jee³ees: mebpeeleced~ ³epegJes&om³e efJeYeepeveb efÜOee ÒeeH³eles~ MegJeÌue³epegJes&o: Je=À<Ce³epegJes&oM®e~

efJe<e³esçeqmceved HegjeCes<JesJeÀe DeeK³eeef³eJeÀe efJeÐeles~ YeieJelee JesoJ³eemesve mJeefMe<³eeved

23


Jesom³e Òe®eeje³e Òemeeje³e efJeef®evl³e lelJe=ÀHe³ee ®elegOee& J³em³e Hewue-JewMecHee³eve-pewef-ceefve-mecevlegY³e: ¬eÀceeogHeefoosMe~ DeLee&led $e+iJesom³ee®ee³ee&: Hewueceneso³ee:, ³epegJes&om³ee®ee³ee&: JewMecHee³eveceneso³ee:, meeceJesom³ee®ee³ee&: pewefceefveceneso³ee: DeLeJe&Jesom³ee®ee³ee&: megcev-legceneso³eeM®eeYeJeved~ J³eemeefMe<³e: JewMecHe³eeveceneso³ee: ³ee%eJeu³eeefo vewJeÀeved efMe<³eeved ³epegJes&om³eeO³eeHeveceJeÀej³eled~ JeÀeueevlejs JesÀveeefHe JeÀejCesve JewMecHee³evee®ee³ee& ³ee%eJeuJeÌ³esve Demeblegäes peele:~ ¬eÀesOeeJesMesve Dee®ee³es&CeesJeÌlecemceeJebÀ ³epeg<eeveeb ûenCeb cee JegÀJe&vleg~ lee|n ³ee%eJeu³esve ³epeg<eeveeb Jeceveced Je=Àleced~ leoe JewMecHee³evem³e efMe<³ee: efÊeeflejmJeªHeb OeejCeb Je=ÀlJee les<eeb Jeevle³epeg<eeveeb mebûenCeceJegÀJe&ved~ Demceeled JeÀejCeeled Dem³ee: mebefnlee³ee: veece lewefÊejer³emebefnlee efJeÐeles~ DeeK³eeef³eJeÀe³ee SJeb %ee³eles lewefÊejer³emebefnlee Jeevle³epeg<eeveeb me-bûenesçeqmle~ Geq®íäJeÀejCeeosJe Dem³ee: mebefnlee³ee: mLeeveb Je=À<Ce³epegJes&omebefnlee³eeceeYeJeled~

leovevlejb ³ee%eJeuJeÌ³esve met³e&m³eejeOeveb Je=Àleced~ lesveevegûensCe ³epeg<eeveeb ÒeeHleced~ Jeeefpem-JeªHem³e OeejCeb Je=ÀlJee efovem³e ceO³eJeÀeues YeieJelee met³es&Ce ³ee%eJeuJeÌ³eceeefoä:~ DemceeosJe JeÀejCeeled Dem³ee: mebefnlee³ee: veece Jeepemeves³eer mebefnlee efJeÐeles~ ceO³es efoJemes GHeefoälJeeled Dem³eeHej veece ceeO³eeqvoveer³ee mebefnlee DeYeJeled~ ÒeJeÀeMes Dem³ee: mebefnlee³ee GHeosMe: peele: SleoLe&ced Dem³e veece MegJeÌue³epegJes&oesçYeJeled~

efJe<e³esçeqmceved cewJeÀ[eveueceneso³em³e JeÀLeveb efJeÐeles Jeepemeves³eermebefnlee³eeb les SJe ceb$ee: mebJeÀefuelee: meeqvle ³es<eeb Òe³eesie: Meg×³e%esve mebyebefOeleesçeqmle~ Devesve JeÀejCesve Dem³ee: mebefnlee³ee: veece MegJeÌue³epegJes&omebefnlee DeYeJeled~ lewefÊejer³emebefnlee³eeb cev$emecegoe³eeveeb ye´eïeCeeefoYee-ieeveeb®e meb³egJeÌlebmebûen efJeÐeles~ Slemceeled mebJeÀerCe&ªHeeom³ee veece Je=À<Cemebefnlesefle K³eeleced~ MegJeÌue³epegJes&omebefnlee³eeb JesÀJeueb cev$ee: ÒeeH³evles~ ye´eïeCeb He=Leieeqmle ³e$e efJeefOeefJeefve³eesieeoerveeb JeCe&veceeqmle~

³epeg:mebefnlee³ee: JeC&³eefJe<e³ee³eLeeHetJe&ceJeÀuHe³eled ³epegJes&o: MegJeÌuees Je=À<CeM®e~ MegJeÌue³epegmmebefnlee³eeb cev$emebefnlee

Jeepemeves³eermebefnlesefle veecveeK³eeleceeqmle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb ®elJeeeEjMeoO³ee³ee: ÒeeH³evles~ ÒeLeceefÜleer³eeO³ee³ees: oMe&HetCe&ceemesefämebyebefOeleeveeb cev$eeCeeb JeCe&veceeqmle~ le=leer³esçO³ee³es Deeqivenes$ee³e ³e%ee³e ³es cev$ee: Òe³egJeÌlee: YeJeeqvle les mebûenerleemmeeqvle~ De$e ®eleg<eg& ceemes<eg Deveg÷s³elJeeled ®eelegcee&m³e³e%eesHe³eesefieve: cev$ee: ÒeeH³evles~ Deeqmceved Deeqiveäescem³e ÒeJe=Àefle³eei-elJesve JeCe&veceefHe ÒeesH³eles~ Deeqiveäesces DeeqiveäesceefJeägl³ee DeefHe meeceJesefovees ³epeeqvle~ Deeqmceved meescem³eesHeueKeC[sve JegÀÆveb Je=Àl³ee jme#ejCeb JeÀe³e&les~ lesvewJe Òeele: - ceO³eeÚmee³ebJeÀeues ®eeiveew nJeveb ef¬eÀ³eles~ Dem³e veece ÒeeHele: meJeveced, ceeO³eeqvovemeJeveced, mee³eb meJeveeefoJebÀ®e efJeÐeles~ Deeqmceved jepemet³e³e%em³eeefHe efJeOeeveb ÒeeH³eles~ De$e Ðetleeefo¬eÀer[e Dem$eeefo¬eÀer[e ®e

24

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑJee|Celeemmeeqvle~ veJeceoMeceeO³ee³e³ees: Devesve ³e%esve mebyeeqvOeleeveeb cev$eeCeeb mebJeÀuejb ÒeeH³eles~ SJeÀeoMeeO³ee³ele DeäeoMeeO³ee³eHe³e&vleced Deeqive®e³eveb YeJeefle~ De$e Jesoerefvecee&Cee³e efJeOe³e: ÒeefleHeeefolemmeeqvle~ De$e (‰ˆ�ˆˆ) DeäMeleeefOeJeÀoMemenñeeefCe FefäJeÀeveeceJeM³eJeÀlee efJeÐeles~ FefäJeÀeveeceeJeÀejÒeJeÀejceefHe Jee|Celee: mevl³e$e~ leeefYeefjefäJeÀeefYe: JesÐee DeeJe=Àefle: HebKeÒemeeefjleHe#eer FJe YeJeefle~ <ees[MeeO³ee³es Mele©efê³enescem³e Òemebieceeqmle~ DeeqmceVeO³ee³es ©êm³e meebieesHeebie efJeJes®eveb ÒeeH³eles~

DeäeoMesçO³ee³es JemeesêdOeejecev$ee: ieefoleemmeeqvle~ meJes&<eg ³e%eeoerveeceJemejs<eg Het-Cee&ngl³evevlejb JemeesêdOeeje Òe³eesiem³e efJeOeeveb ÒeeH³eles~ leovevlejb ef$e<JeO³ee³es<eg SJeÀesveeEJe-MeeflelecesçO³ee³es, eEJeMeeflelecesçO³ee³es SJeÀeEJeMeeflelecesçO³ee³es<eg ®e meew$eeceC³e%em³e efJeOeeveb efJeefnleceeqmle~ ueesJesÀ Þet³eles meescem³eeefOeJeÀHeevesve Fvê: ©iCe: peele:~ lem³e jesiem³e ÒeMeeble³es meew$eeceC³e%em³e efJeOeeveb efvee|oäceeqmle~ Devesve ³eewvewJeem³e ef®eefJeÀlmee ef¬eÀ³eles~ JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes efueefKeleceeqmle jep³e®³egleve=Hee³e, HeLeJeÀece³epeceevee³e, meescejmeevegJetÀuele³ee Heje[d.cegKepevee³e ®eem³ewJe ³e%em³eeveg÷eveb efJeefnleceeqmle~ meew$eeceC³eeb megjeb efHeyesefoefle meesce-jmesve men megjeHeevem³eeefHe efJeOeeveb Jele&les~ ÜeeEJeMel³eO³ee³ele: Heb®eefJeMebHe³e&vleced DeMJecesOem³e ³eeiem³e ceb$eeCeeb efveos&Me: mebefnlee³eeb ÒeeH³eles~ meeJe&YeewceeefOeHel³eeefYeuee<eer jepee DeMJecesOeb JeÀjesefle~ DeMJecesOe³e%em³e mebHetCe¥ JeCe&veb MeleHeLeye´eïeCem³e $e³eesoMes JeÀeC[s JeÀel³ee³eve Þeewlemet$em³e eEJeMeeflelecesçO³ee³es ®e efJeÐeles~ <eeÅ[dJeMeO³ee³ele: GveeE$eMeoO³ee³eHe³e&vleb efKeueceb$eeCeeb JeCe&vecemleerefle ÒeeH³eles~ eE$eMeÊecesçO³ee³es Heg©<ecesOe³eeiem³e JeCe&veceeqmle~ De-eqmceved ®elegjMeerl³eefOeJeÀMeleb HeoeLee&veeceeuecYevem³e efveos&Me: ÒeeH³eles~ Òee³eme: pevee: Jeoeqvle De$e DeeuecYeveb veece JeOeesçeqmle~ Hejb®ewJeb veeeqmle~ ÞeerceÓeieJeleceneHegjeCes efueefKeleceeqmle Hejes#eJeeoes Jesoesç³eb yeeueeveb efnleJeÀejJeÀced~ Jesom³eeosMe: Hejes#eªHesCe DeLee&led jnm³eªHesCe peveeveeb mece#es YeJeefle~ lem³e jnm³eeJeuecyeveb Je=ÀlJee Dee®ejCeer³e:~ DeeuecYeveMeyom³eeLe&: ³eefo yeOeb YeefJe<³eefle ®esled HeefjCemebmJeÀejs Ëo³eeuecYeveÒeJeÀjCes Heg©<e: JeÀv³ee³ee: Ëo³em³e DeeuecYeveb JeÀjesefle~ le$e mce=efleJeÀeje: Jeoeqvle Ëo³eeuecYeveefceefle Ëo³emHeMe&:~ SJecegef®eleb Òeleer³eles JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes efueefKeleceeqmle YeejleJe<es& JeÀoeefHe Heg©<ecesOees veeçYeJeled~ JesÀJeueesç³eb JeÀeuHeefveJeÀes ³e%e:~ ³e%esçeqmceved Heg©<em³e veeveeÒeefleefveefOeYetleJemlegnsleJes efJeefYeVeHeo-eLee&veeb oevem³e efJeOeeveceeqmle~ F³eb HebeÅJeÌle megägleceb ÒeefleYeeefle Deeqmceved DeO³ee³es leelJeÀeefueJeÀm³e Òe®eefuelem³e J³eJemee³em³e Je=ÊesmleLee JeÀueeJeÀewMeuem³e ®eeçefHe ³eeÅlJeÀef®eled Heefj®e³e: ÒeeH³eles~ lem³e oMe&veb efJeÐeles~ SJeÀeE$eMeÊecesçO³ee³es Heg©<emetJeÌleceeqmle~ DeeqmceVeO³ee³es $e+iJesom³eeHes#ee <[ceb$ee: DeefOeJeÀe: Jele&vles~ ÜeeE$eMeled-$eeEm$eMeÊeces®eeO³ee³es meJe&cesOem³e cev$ee: efueefKeleemeeqvle~ ®elegeEm$eMeÊecesçO³ee³es ÒeejbYes SJe efMeJemebJeÀuHemetJeÌlem³e cev$ee: ÒeeH³evles~ Heb®eeE$eMeÊecesçO³ee³es efHele=cesOem³e mebyebefOeleeveeb cev$eeCeeb mebJeÀueveceeqmle~ <eeEìd$eMeoO³ee³eeoejY³e DeäeE$eMeoO³ee³eb

25


³eeJeled ÒeJeie&m³e ³eeiem³e JeCe&veb ¢M³eles~ DeeqvlecesçO³ee³es F&MeeJem³eesHeefve<eod Deeqmle~

³epeg:mebefnlee³ee: MeeKee³epegJes&o: JeÀuHele©: MegJeÌueJe=À<Ce Fefle efÜOee:~ Fl³evesve ®ejCeJ³etnmet$eJe®evesve ³epegJes&o:

efÜefJeOe: MegJeÌuees Je=À<CeM®e~ HeMHeMeeeqÚdJesÀ Jee|CelecesJeÀMeleceOJe³eg& MeeKee:~ ³epegJes&om³eeHej veece DeOJe³eg&Jesoes Deeqmle~ ®eleg<e¥ $e+eqlJe#eg DeOJe³eg& veecve: $e+eqlJepe ³epegJes&om³e $e+eqlJeJeÀd YeJeefle~ JegÀ$eeH³em³e Jesom³e veece DeOJejJesoesçH³eeqmle~ ³eemJeÀcegefvevee efve©JeÌles (�.‹) DeOJe³e&Jes Fl³eefHe Hee"es ÒeeH³eles~

ÒeHeb®eËo³em³e efÜleer³es ÒeJeÀjCes ³epegJes&o SJeÀesÊejMeleOee.................Fefle efueefKeleceeqmle~ Heb. ef®eVemJeeceer mecHeeefolesve njoJe=efÊemeefnle DeeHemlecyeie=nmet$es DeäHeb®eeMeo-gÊejMeleleces He=÷s ³epegJes&om³e MeeKeeveeb veeceeveerlLeb ÒeeH³evles-ceeO³eeqvove-JeÀCJeHeejeMej-Jee-ceosJe-peelegJeÀCe&-leg©<JeÀ-meesMeg<ce-le=CeeEyeog-JeeeEpepe³e-ÞeJeme-Je<e&JeªLe-meveÜepe-Jeeefpe-jlve-n³e&MJe-le=Cebpe³e-Je=Àlebpe³e-Oevebpe³e-mel³ebpe³e-menbpe³e-efceÞebpe³e-$³e©Ce-ef$eJe=<e-ef$eO-eeceeMJebpeg-HeÀeEueieg-TKee-Dee$es³eMeeKee:~

efoy³eeJeoeveeveeeqcve ûebLes efueefKeleceeqmle-DeOJe³eg&Ceeb celes ye´eïeCee: meJes& lesçOJe³eg&Yet&lJee SJeÀeEJeMeefleOee efYeVee:~ leÐeLee-JeÀ"e:~ JeÀCJee:~ Jeepemevesef³eve:~ peelegJeÀC&Cee:~ Òees÷Heoe $e+<e³e:~ le$e oMe JeÀ"e: oMe JeÀeCJee SJeÀeoMe Jeepemevesef³eve: $e³eesoMepeelegJeÀCee&: <ees[MeÒees÷Heoe: Heb®e®elJeeeEjMeod $e+<e³e:~

De$e GHeefj efueefKeleceeqmle SJeÀeEJeMeefleOee DeOJe³e&Je:~ Hejb®ee$e oMeJeÀ"e: oMe JeÀeCJee SJeÀeoMe Jeepemevesef³eve: $e³eesoMe peelegJeÀeCee&: <ees[MeÒees÷Heoe: meJe¥ mecYet³e <eefäjYeJeled~ De$eeeqmceved Heb®e®elJeeeEjMeod $e+<e³e: ³eespeves Heb®eesÊejMeleb MeeKee: YeefJe<³eeqvle~ De$e SJeÀeEJeMeefle mLeeves Heb®eeefOeJewÀJeÀMelecegef®eleb Òeleer³eles Fefle JeÀLeveceeqmle ’JewefoJeÀ Jee[d.ce³e JeÀe Fefleneme“ Fl³em³e ûebLem³e cetueuesKeJeÀeveeb Heb. YeieJeÎÊeceneso³eeveeced~ Dem³e ûebLem³e mecHeeoJeÀeveeb mel³eÞeJeeceneso³eeveeb JeÀLeveceeqmle ³epegMeeKeeveeb efJeYeeie: efJeef®e$eceeqmle Dev³e$e JeCe&veb ve ÒeeH³eles~ Deeqmceved HegmleJesÀ ³eepeg<emebyebOeer leeefueJeÀeÜ³eb ÒeeH³eles ö

’ÒeLecees Yeeie:“

efleefÊeefj-efnjC³eJesÀMe-DeeHemlecye-mel³ee<ee{-yeewOee³eve-³ee%eJeuJeÌ³e-Yeêb-pe³e-ye=nogJeÌLe-JeeefpeceeO³eeqvoveer-MegJeÌue³epeg:-cegK³e-meHleoMeYesoe:-

‰. peeyeeue: vece&oe vece&oeeEJeO³e³eesce&O³eosMes

Š. yeewOes³ee: jCeeJeìveeceJeÀe KeebosMes ieesoecetueÒeosMes

‹. JeÀCJee: JeÀCe&Jeìe: ieesceleerHeefM®eceÒeosMes

26

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑŒ.ceeO³ebpevee: mej³etleerjefveJeeefmeve:~

�. MeeHeer³ee: veeieje: DecejJebÀìJeÀvece&oecueJeeefmeve:~

�. mLeeHee³eveer³ee: veejosJee: vece&oesÊejosMes

�. JeÀeHeej: Ye=ieew[e: ceeueJeosMes

�. Heewb[^Jelmee: ef$eJee[veeceJeÀ: ceeueJeosMes

‘. DeeJeefìJeÀe: ÞeerceKee: ceeueJeosMes

‰ˆ. HejceeJeefìJeÀe: DeeIeieew[e: ieew[osMes

‰‰. HeejeMe³ee& ieew[iegpe&je: ce©osMes

‰Š. JewOes³ee: Þeerieew[e: ieew[osMes

‰‹. Jewves³ee: JebÀJeÀje: yeewO³eHeJe&les

‰Œ. DeewOes³ee: DeewOes³ee: iegjLeer iegpe&josMes

‰�. ieueJee: ieeueJeer meewjeä^osMes

‰�. yewpeJee: yewpeJee[ veeje³eCemejesJejs

‰�. JeÀel³ee³evee vece&oemejesJejs

ÒeLeceefJeYeeieevleie&le peeyeeuem³e <eeÅ[dJeMeefleYes&oe-

‰. GlJeÀuee: GlJeÀerue ieew[osMes

Š.cewefLeuee: efJeosnosMes

‹. MeJe&³ee&: efceÞe ye´ïeJele&osMes

Œ. JeÀewMeeruee: yeeunerJeÀosMes

�. lebefleuee: meewjeä^osMes

�. yee|nMeeruee: yeenJeÀJeÀeMceerjosMes

�. KesìJee: KewJeìÜerHeJeemeosMes

�. [esefYeue: efnceoef#eCeosMes

‘. ieesefYeue: [efYeuee: ieb[JeÀerleerjosMes

‰ˆ.ieewjJee: ûeeceCeer ceêosMes

27


‰‰. meewYeje: JeÀewefMeJeÀosMes

‰Š.pe=bYeJeÀe: Dee³e&Jele&

‰‹. Heewb[^JeÀe: efceÞees JeÀJemeueosMes

‰Œ. nefjle: mejmJeleerleerjiee:

‰�. Meewb[JeÀe: efnceJeÎsMes

‰�.jesefnCe: efceÞe iegpe&josMes

‰�. ceeYeje: ceeYeerj: JeÀeMceerjosMes

‰�. ueQieJee JeÀeEueieosMes

‰‘. ceeb[Jee: ceeb[Jeer ieew[osMes

Šˆ. YeejJee: ce©osMes

Š‰. ®ewYeiee: ®eesYes ceLegjeosMes

ŠŠ. ìewveJeÀe: vesHeeueosMes

Š‹. efnjC³eÞe=biee: ceeieOeosMes

ŠŒ. JeÀe©CJes³ee: JeÀ©efCeJeÀe: ceeieOeosMes

Š�. Oetce´e#ee: efnceJeÎsMes

Š�. JeÀefHeuee: Dee³ee&Jele&osMes

ÒeLeceefJeYeeieevleie&leieeueJeeveeb Yesoe:-

‰. JeÀeCee: JeÀveJepee: ieew[osMes

Š.JegÀypee: JegÀueJeÀe: ceeieOeosMes

‹. meejmJelee: mejmJeleerleerjs

Œ.Debiepee: DebieosMes

�. Jebiepee: JebieosMes

�. Ye=biepee: Ye=biee: Ye=bieosMes

�. ³eeJevee: ³eesJeve: mebiejosMes

�. MewJepee: MewJepe: ce©osMes

28


‘. HeeueerYeêe: HeejerYeê: eEmeJeÀueosMes

‰ˆ.vewueJee: vewueJe: JetÀce&osMes

‰‰.Jewleeveuee: vesHeeueosMes

‰Š.peefveÞeJee: peveerÞeJe: celm³eosMes

‰‹.YeêJeÀe: YeêJeÀej: yeewO³eHeJe&leosMes

‰Œ. meewYeje: yeewO³eHeJe&leosMes

‰�. JegÀefLeÞeJee: JegÀefLeJeÞeJe: efnceJeÎsMes

‰�. yeewO³eJeÀe: yeesOeJeÀ: yeewO³eHeJe&leosMes

‰�. Heeb®eeuepee: Heeb®eeueosMes

‰�. GO&Jeeiepee: JeÀeMceerjosMes

‰‘. JegÀMesvêJee: JetÀce&osMes

Šˆ. Heg<JeÀjCeer³ee: ceejJee[

Š‰. pe³e$eJeeje: ce©osMes

ŠŠ. GO&Jejleme: pe³eb$eJe: ce©osMes

Š‹. JeÀLemee: JeÀeLeme: ieesoeoef#eCeosMes

ŠŒ. HeeueeMeveer³ee: Heuemeer: ieesoeoef#eCeosMes

efÜleer³ees efJeYeeie:

Jeepemeves³e-³ee%eJeuJeÌ³e-JeÀCJeeefoHeb®eoMe-MegJeÌue³eepeg<eeveeb JeCe&veceerlLeceeqmle-

‰. JeÀCJee: Je=À<CeeêveosMes

Š. JeÀ"e: ieesoeoef#eCeosMes

‹. eEHepegueJeÀ"e eEHepegueJeÀ": ¬eÀewb®eÜerHes

Œ.pe=cYeJeÀJeÀ"e: pe=cYeJeÀJeÀ": MJesleÜerHes

�. DeewoueJeÀ"e: MeeJeÀÜerHes

�. meefHe®íueJeÀ"e: MeeJeÀÜerHes

�. ce=ÃueJeÀ"e: JeÀeMceerjÜerHes

29


�. Þe=bieueJeÀ"e: me=pe³eosMes

‘. meewYejJeÀ"e: eEmenueosMes

‰ˆ. ceewjmeJeÀ"e: JegÀMeÜerHes

‰‰. ®eb®egJeÀ"e: ®eb®egueJeÀ": ³eJeveosMes

‰Š.³eesieJeÀ"e: ³eJeveosMes

‰‹. nmeueJeÀJeÀ"e: ³eJeveosMes

‰Œ. oewmeueJeÀ"e: eEmenueJeÀ":

‰�. Iees<eJeÀ"e: ¬eÀewb®eefÜHes

Devesve ÒeeJeÀjsCe le=leer³es efJeYeeies lewefÊeje³ee: - DeewK³ee - JeÀebef[JesÀ³ee: - DeeÞe³emle-cyeer-yeewOee³eveer³ee: - mel³ee<ee"er - efnjC³eosMeer- ÞeewOes³eer Fl³eeo³e Jee|Celeemmeeqvle~ ®ejJ-eÀeefo-ÜeoMeYesoeveeb JeCe&veb ®ejJeÀe: - Dee»jJeÀe: - JeÀ"e: - Òee®³eJeÀ"e: - JeÀefHe÷ueJeÀ"e: - ®eeje³eCeer³ee: - Jeele&ueJes³ee: - MJeslee: - MJesleleje: - DeewHecev³eJee: - Heelebêveer³ee: - cew$ee³eCeer³ee: efJeÐebles~ le$e cew$ee³eCeer³eeveeb meHleYesoe: efveieefoleemmeeqvle ³eLee - ceeveJee: ogvogYee: - SsJesÀ³ee: - Jeejene: - neefjêJes³ee: - Meecee: Meecee³eveer³ee: meeqvle~

meeceev³ele³ee FlLeb %ee³eles -

Jeso: ³epegJes&o:

MegJeÌue³epegJes&o: Je=À<Ce³epegJes&o:

cee³ebefoveMeeKee JeÀCJeMeeKee lewefÊejer³eMeeKee cew$ee³eCeerMeeKee JeÀ"MeeKee JeÀefHe÷ueJeÀ"MeeKee

ceeO³ebefoveer³ee MeeKeeDeeqmceved Hee"s ³epeg: mebefnlee³ee: Heefj®e³es efueefKeleceeqmle ceO³es efoJemes GHeefoälJeeled

Dem³ee: Jeepemeves³eer mebefnlee³ee DeHej veece ceeO³eeqvovemebefnlee efJeÐeles~ F³eb MegJeÌue³eepeg<eeveeb Je=ÀlesçleerJe Òeefme×e Òeefleef÷lee ®eeeqmle~ JeÀeCJeMeeKee

MegJeÌue³epegJes&om³e efÜleer³ee Òeefme×e Òe®eefueleeM®e MeeKee JeÀeCJeMeeKee efJeÐeles~ Dem³ee: MeeKee³ee: ÒeJeJeÌleejmmeeqvle cene|<eyeewOee³evem³e Heg$ee: JeÀCJeceneso³ee:~ Deeefol³eHegjeCeevegmeejsCe Fces Dee®ee³ee&: ³ee%eJeueJeÌ³eceneso³eem³e efMe<³eemleLee Je=nmHeefleceneso³em³e ÒeefMe<³ee Deemeved~ JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes ÒeeH³eles JeÀeCJemebefnlee³ee: Òee®eervemebyebOe: GÊejÒeosMesveeDebieerJeÀjCes ve JeÀeefHe efJeÒeefleHeefÊe:~

30


lewefÊejer³eeMeeKee-JewMecHee³eveceneso³em³e efMe<³es<JesJeÀ: efMe<³e: ³eemJeÀHeweqvie Deemeerled~ Dem³e efMe<³e:

efleefÊejerceneso³ee Deemeved~ efleefÊejer Üeje ÒeesJeÌlemebefnlee³ee: DeO³eJemeeef³eve: lewefÊeefj³ee DeYeJeved~ lewefÊejer³eemebefnlee Je=À<Ce³epegJes&om³ewJeÀe MeeKee Deeqmle~

JeÀ"MeeKee-Je=À<Ce³epegJes&om³e le=leer³ee MeeKee efJeÐeles JeÀef"mebefnlee~ ³epegJes&om³e meHleeEJeMeefleMMee-

Keemeg JeÀ"MeeKeeçv³eleceeçeqmle~ JeÀe"eJeÀe pevee: ceO³eÒeosMeer³ee Fefle K³eeleemmeeqvle~ F³eb MeeKee JeÀ"cegefvevee ÒeJee|lelee~

JeÀefHe÷ueJeÀ"MeeKee-®ejCeJ³etnmet$eevegmeejsCe ®eJeÀjMeeKeeY³evlejs JeÀ"eveeb, Òee®³eJeÀ"eveeb, JeÀefHe÷ueJeÀ"evee-

b®ees-uuesKees ÒeeH³eles~ Dem³ee: MeeKee³ee: SJewÀJe Òeefle: meeçH³eHetCee& SJeesueHeyOee YeJeefle~ Dem³eeb mebefnlee³eeb JeÀe"JeÀmebefnlee³eeb ceO³es Yeso: ¢M³eles~

³epeg:mebefnlee³eeb mJeje³epeg:mebefnlee³eeb ÒeOeevele³ee $e³e: mJeje: Jee|Celeemmeeqvle~ Sles<eeb mJejeCeeb veeceeefve GoeÊee-

vegoeÊemJeefjleM®esefle JeÀefLeleeefve meeqvle~ De#ejeCeecegHeefj efve®®ewJee& mebJesÀleef®evneveeb ceeO³ecesve mJeejeCeeb ÒeoMe&veb ef¬eÀ³eles~ GoeÊee#ejb ef®evnjefnleb YeJeefle DeLee&led lem³e Je=Àles mJejmebJesÀlem³e Òe³eesie: ve ef¬eÀ³eles~ DevegoeÊeJeCee&veeb Je=Àles De#ejeCeeceOees Yeeies SJeÀe efle³e&¬esÀKee oer³eles~ ³eLee ’JeÀ“ De#ejcevegoeÊeceeqmle leÛîem³e Je=Àles ’JeÀ“ Fl³e[d.JeÀveb ef¬eÀ³eles~ mJeefjleeLe¥ JeCee&veece-gHeefj uecyee³eceevewJeÀe jsKee oer³eles~ ³eLee ’nJ³eec³eeqiveced“ Fl³eeqmceVemLeues mJeefjlemJejm³eebieveb ’³ee“ GHeefj efJeÐeles~

meeceev³eefve³ecees efJeÐeles Òeefle MeyoesoeÊemJejes YeJeefle~ Mes<es meJes& Meyoe: DevegoeÊee: YeJeeqvle~ DevegoeÊeesHeefj DevegoeÊem³e mebJesÀlem³e Òe³eesiees YeJeefle~ GoeÊeeled mJeleb$emJeefjleeÜe HetJee&#ejced DeefveJee³e&ªHesCeevegoeÊees YeefJe<³eefle~ GoeÊeevlejcevegoeÊeeb mJeefjlees YeJeefle~ ³eÐesJeÀe-soeÊeevevlejcevegoeÊee: meeqvle lee|n GoeÊeevevlejs ÒeLeces DevegoeÊes mJeefjleb YeefJe<³eefle~ leoVelejs DeeieleeveecevegoeÊeeveecegHeefj me[db.JesÀleef®evneefve ve YeefJe<³eeqvle~ me[d.JesÀlejefnleeveecevegoeÊeeveeb meb%ee SJeÀÞegefle Òe®e³e Jee YeJeefle~ ³e$eesoeÊee#ejb YeefJe<³eefle lelHetJe&cevegoeÊecesJe YeefJe<³eefle~ De$e JesÀ®eve efve³ecee: ÒeefleHeeefoleemmeeqvle-

1 GoeÊemJejmebyebefOeve: efve³ecee: -

(JeÀ) meeceev³ele³ee lelHeg©Memeceemesçeqvleceb JeCe&cegoeÊeb YeJeefle~

(Ke) yengye´erefnmeceemes HetJe&HeocegoeÊeb YeJeefle~

31


(ie) ÜbÜmeceemes GÊejHeocegoeÊeb YeJeefle~

(Ie) meceemes SJewÀJeMeyom³eeJele&ves ÒeLeceb HeocegoeÊeb YeJeefle~

([.) JeeJeÌ³em³e Heom³e Jee ÒeejbYes ef¬eÀ³ee m³eeled lee|n GoeÊeb YeefJe<³eefle~

(®e) mebyeesOeveevlebj ef¬eÀ³ee³ee Deeieceves meefle GoeÊees YeJeefle~

(í) ÒeOeeveJeeJeÌ³es GHemeie& GoeÊees YeJeefle~

(pe) mJeleb$eesHemeiee&Y³eeb meb³eesies GoeÊeew YeJele:~

Devesve ÒeJeÀejsCee$eev³es efve³ecee DeefHe meeqvle~

2. DevegoeÊemJejmebyebefOeve: efve³ecee:-

(JeÀ) ³eg<ceod Demceod Fl³eve³ees JewJeÀequHeJeÀeefve meJee&efCe ªHeeefCe lJee, cee, les, ces, Jeeced, veew, Je: ve:, DevegoeÊeeefve YeJeeqvle~

(Ke) Sles efveHeelee: meJe&oevegoeÊeeefve YeJeeqvle - Fced, meerced, ®e, Jee, G, Ie, ef®eod, mce, eqmJeod, n, nJe, ceue, mecen Fl³eeo³e:~

(ie) JeeJeÌ³em³eejcYes mebyeesOeveeYeeJesçvegoeÊeb YeefJe<³eefle~

(Ie) Jeem³em³e Heom³e Jee ÒeejbYes efle[d.vleeveeb ef¬eÀ³eeHeoeveeceYeeJesçvegoeÊeb YeefJe<³eefle~

Devesve ÒeJeÀejsCe Dev³esçefHe efve³eceemmeeqvle~

3. mJeefjlemJeje: -

(JeÀ) HejeefÞelemJeefjle:

(Ke) mJeeefÞelemJeleb$ees Jee mJeefjle:~

(ie) mebefOepev³emJeleb$emJeefjle:~

mJejÒeJeÀeje:!!

GoeÊemJej: DevegoeÊemJej: mJeefjlemJej: Òe®e³emJej:

mJeleb$emJeefjle: DeeefÞelemJeefjle:

efvel³e: (peel³e:) mebefOepe: HeeÜ=Êeced lewjesJ³ebpeveced lewjesefJejece: leeLeeYeeJ³e:

ÒeeqMueä: DeefYeefveefnle: #ewÒe:

JewefoJeÀosJeleeefJe®eej:De$eeeqmceved ÒeJeÀjCes Jesos<eg Jee|Celeeveeb osJeleeveeb efJe®eej: ef¬eÀ³eles~ $e+iJesom³e YeeieÜ³eceeqmle

32


JeÀce&JeÀeC[b %eeveJeÀeC[b®e~ Deveg÷eveelceJeÀes efJeYeeie: JeÀce&JeÀeC[efJeYeeie: oeMe&efveJeÀes efJeYeeie: %eeveJeÀeC[efJeYeeieM®e Jeles&les~ Jesom³e JeÀce&JeÀeC[efJeYeeie: oerIe&JeÀe³e: %eeveJeÀeC[efJeYeeie ueIegJeÀe³eM®e efJeÐesles~ Jesoe efn ³e%eeLe&ceefYeÒeJe=Êee: Fl³e$e mebHegäceeqmle Jesoeveeb cegK³eÒe³eespeveb ³e%eemmeeqvle~ ³eeie: efJeÀced Fl³e$e ue#eCeb ÒeefleHeeÐeles osJeleesosMesve êJ³el³eeiees ³eeie:~ DeLee&led JeÀm³eeefHe osJem³e Je=Àles lelmebyebOeer êJ³em³e l³eeie: ³eeie Fefle mecegef®eleceeqmle~ pevee: Jeoeqvle êJ³e l³eeiees ³eeie:~ len³e&lle Òeleer³eles JesÀJeueb êJ³em³el³eeie: ³eeie: veeeqmle~ osJeleesosM³eHetJe&JebÀ lelmebyebOeer êJ³em³e l³eeie: ³eeie: YeefJelegb MeJeÌ³eles~ De$e ÒeÍ>ecegefÊe÷efle efJeÀceLe¥ osJeleesosM³e:~ Deeqmceved Òemebies ³eemJesÀve JeÀm³eeefHe ye´eïeCem³e Je®eveced (efve© �/ŠŠ) G×=leceeqmle `³em³e osJelee³ew ne|Jeie=efnleb m³eeled leeb cevemeeO³ee³esod Je<eìdJeÀefj<³eved~ DeLee&led êJ³em³e nJeveJeÀjCeeled HetJe¥ ³em³e osJem³e Je=ÀlesjengeEle oer³eles lem³e O³eeveceeJeM³eJeÀceeqmle~ ³eleesefn ³eeies osJelee³ee: ÒeeOeev³eceeqmle~

efJeog<ees Jeoeqvle $e+iJesom³eeefoces JeÀeues osJeleeveeb meÊee Deemeerod~ ³em³e meb%ee yengosJeJeeo: (Hee@ueerefLepce) JegÀJe&eqvle %eeefveve:~ yengosJeJeeoevevlejb yengosJeleeveeceeefOeHeefleªHesCe ÒeOeeveosJem³e efJe®eeje: Je=ÀleJevle: Dee®ee³ee&:~ yentveeb osJeleeveeb meÊee SJeÀeqmceved SJe osJes efJejepeceeveemleerefle efJe®ee³e& SJesÀMJejJeeom³e DeJeOeejCee peelee~ DeJeevlejJeÀeues meJes&MJejJeeom³e JeÀuHeveeçYe-Jeled~ meJes&MJejJeeom³e (Hewveceerpce) JeCe&veb Heg©<emetJeÌlem³e oMececeC[uem³e veJeefleleces metJeÌles ÒeeH³eles~

JewefoJeÀOece&m³e JewefMeä³eb efJeÐeles ³em³e osJem³e mlegefle: ef¬eÀ³eles lem³e Je=Àles meJee&efOeJeÀ-J³eeHeJebÀ peiele: ñeäejb ueesJeÀesHeJeÀejCeb ®e cev³eles~ ³eLee Je©Cem³e mlegefle JeÀeues Je©Ce SJe Þes÷:~ Fvêm³e mlegefle JeÀeues Fvê SJe meJe&Þes÷ Fefle ÒeefleHeeefoleceeqmle~ JewefoJeÀJeÀeueeoÐee-JeefOeHe³e&vleb JewefoJeÀosJelee: Yeejleer³eeveeb peveeveeb Ëefo ³esve JesÀve ÒeJeÀejsCe efJejepeeceeveemmeeqvle~ HeMegHe#eerl³eeo³e: JevemHel³eeoM®e meb%ee DeefHe osJelee ceO³es Deeie®íefle~

osJeeveeb mebK³ee efJe®eejosJeeveeb mebK³ee efJe<e³es Þegeflemce=eEle Jeer#³e ieCevee JeÀleg¥ MeJeÌ³eles~ ³eemJeÀe®ee³e&vegmeejsCe

$e³e: ueesJeÀemmeeqvle~ ÒeefleueesJesÀ<JesJewÀJeÀm³e osJem³eeefOeHeeflelJeb Jele&les~ efve©JeÌles ueesJeÀemmeeqvle~ efJeefueK³eles~ He=efLeJ³eeceives:, Debleefj#es Fvêm³e DeLeJee Jee³ees:, DeeJeÀeMes met³e&m³eeefOeHel³eceb®e-eqmle~ DeLee&led He=efLeJ³eeceives: Debleefj#eueesJeÀm³e osJelee Fvê:, DeeJeÀeMeueesJeÀm³e osJelee met³e&M®e Jele&vles~ $e+iJesos (‰.‰‹‘.‰‰) $e³eeEm$eMelosJeeveeceguuesKees ÒeeH³eles~ De$e efJeYeeieceefHe ÒeeH³eles - He=LJeerueesJesÀ SJeÀeoMeosJelee:, Debleefj#eueesJesÀ SJeÀeoMeosJelee:, DeeJeÀeMes SJeÀeoMeosJeleeM®e meeqvle~ Dev³eeqmceved cev$esçefHe (�.‰�.‰) $e³eeEm$eMeosJelee: Jee|Celeemmeeqvle~ MeleHeLeye´eïeCe-m³eevegmeejsCe Deäew JemeJe:, SJeÀeoMe©êe:, ÜeoMeeefol³ee:, Fvê: ÒepeeHeefleM®e osJeleemmeeqvle~

33


Sslejs³eyeéïeCem³eevegmeejsCes³eb mebK³ee efÜiegCee efJeÐeles~ le$e efueefKeleceeqmle $e³eeEm$eMeled meesceHee: osJelee: $e³eeEm$eMeomeesHecee osJelee: Jee|Celee: meeqvle~ $e+iJesom³ewJesÀvees-uuesKesveevegmeejsCe osJeleeveeb mebK³ee ef$eveJel³egÊej$e³eeeEm$eMelMeleb efJeÐeles~ Slee¢Mem³eesuuesKe: MeleHeLeyeéïeCes (‰‰.�.‹.Œ) MeebKee³eveÞeewlemet$esçefHe ÒeeH³eles~

2.3 DeLeJe&Jesom³e

mebefnlee<JeLe&Je&mebefnlee³ee: ¬eÀce: ®elegLees&çeqmle~ Dem³e Jesom³ee®ee³e&: megcevleg: efJeÐeles~ Deeoew DeLeJe&Meyom³eesHeefj ef®evleves efve©JeÌlem³eevegmeejsCe ’LeJe&“ Oeelees: DeLeJe&m³e j®evee ef¬eÀ³eles~ LeJe& Meyom³eeLe&: ieefle: ®esäe Je efJeÐeles~ Devesve ÒeJeÀejsCe DeLeJe&ved Meyom³eeLe&: ve ieefle:~ DeLee&led ieeflejefnle: ®esäejefnlees Jee~ DeLee&led ³eeqmceved Jesos ef®eÊeJe=Êeerveeb efvejesOem³eesHeosMe: ÒeeH³eles lem³e veece DeLeJe&Jesoes YeJeefle~ ieesHeLeyeéïeCem³eevegmeejsCe DeLe/DeJee&JeÀd Fefle DeLeJe&ved~ mJeJeÀer³eceelceeveb mJeevle:JeÀjCes oMe&veced DeLeJe&mebefnlee efJeÐeles~ DeLeJe&Jesos Slee¢Meev³evesJeÀeefve metJeÌleeefve ÒeeH³evles ³eeqmceved DeelceefJeÐee³ee: ÒeYeeJees ¢M³eles ³eLee - DeelceefJeÐee (Œ.Š), Deelcee (�.‘), ye´ïeefJeÐee (Œ.‰) Fl³eeo³e:~

DeLeJe&Jesom³e Heefj®e³eDeLeJe&Jesos Òee³eMe DeefYe®eejelceJeÀe: GHe®eejelceJeÀM®e cev$ee: mebJeÀefueleemmeeqvle~

ceejCeceesnvees®®eeìvecev$ewM®e men cev$elev$eew<eOeerveeb ®e ÒeefleHeeovecev$ee: DeH³e$eJee|Celeemmeeqv-le~ SefnJeÀecegeq<ceJeÀ³ees: HeÀueÒeoeleeçml³e³eb Jeso:~ Dem³e Jesom³e j®evee ³e%es<etlHeÐeceeveeveeb efJeIveeveeb efvejeJeÀjCeeLe&ceeqmle~ j®evee ¢äîee leg $e+iJeso FJeeml³e³eb Jeso:~ Hejb®e ÒeefleHeeÐe¢äîee GYe³eesce&O³es ÒeYetleJewefYev³eceeqmle~ Dem³e Jesom³e MeeKeeÜ³ecesJeesHeueY³eles, MeewveJeÀ: HewHueeoM®e~ GYe³eesiece&O³es MeewveJeÀMeeKee SJe Òeefme×e~

DeLeJe&$e+ef<eCee ¢älJeeom³e Jesom³e veece DeLeJe&Jeso: Fl³eg®³eles~ Deeqmceved Jesos eEJeMeefle-JeÀeC[eefve, SJeÀeE$eMeoefOeJeÀmeHleMeleb metJeÌleeefve, meHleeMeerl³eefOeJewÀJeÀesveeE$eMelMeleb cev$eeM®e meeqvle~ cev$es<Jes<eg ÜeoMeMeleb cev$ee $e+iJesomebefnlee³eeceefHe ¢M³evles~ eEJeMeeflelecesJeÀeC[s $e³e: Heb®eeMeoefOeJewÀJeÀMeleb metJeÌleeefve meeqvle, les<eg ÜeoMemetJeÌleev³eefleefj®³eeJeefMeäeefve metJeÌleeefve $e+iJesom³e oMececeC[ues mecegHeueY³eles~

mee³eCeceneso³eeled HetJe¥ JeÀm³eeH³ee®ee³e&m³e DeLe&JeJesoesHeefjYee<³eb ve ÒeeH³eles~ mebHetCee&LeJe&me-befnlee³eecegHeefj mee³eCesve mJeJeÀer³eb Yee<³eb efueefKeleced eEJeÀ®e ÒeJeÀeefMeleûebLes<eg ÜeoMeJeÀeC[eveeced SJe Yee<³ecegHeueyOeceeqmle~ Devesve ÒeJeÀejsCeem³eeLeJe&Jesom³e mee³eCeYee<³eceHetCe&ceeqmle~

DeLeJe&Jesom³e ÒeefleHeeÐeefJe<e³eeDeLeJe&Jesom³eeHejveece DeLeJee&eEiejmeJeso Deml³esJeb Òees. efJevìjefvelmeceneso³ee: Òees.

34


yuetefHeÀu[ceneso³eeM®eeefHe JeÀLeveceeqmle~ DeJesmlee³eeb ’DeLe´Jeved“ Fefle Meyo: ÒeeH³eles~ De³eb DeLeJe&vMeyo: `DeLe´Jeved' Fl³em³e Meyom³e ÒeefleefveefOelJebJeÀjesefle~ `DeLe´Jeve' Meyom³eeLe&: Hegjesefnle Deeqmle~ De³eb Hegjesefnle DeeqiveHetpeJeÀ Deemeerled DeLeJe&JesosçefHe DeeqiveHetpeveb ³e%eeoerveeb mecHeeoveb ®eeLeJes&ve YeJeleerefle ÒeeH³eles~ DeJesmlee³ee DeLe´Jeved Heesjesefnl³e FJe men ®ecelJeÀeefjJebÀ JeÀe³e¥ JegÀJe&ved Deemeerled~ Deebefiejme: ÒeeiewefleneefmeJeÀJeÀeuem³e Hegjesefnlee Deemeved~ DeLeJe&ved Deebefiejme³eesce&O³es Yeso: Deeqmle ³eled DeLeJe&vceb$es<eg megKeeMeevl³eeefoJe=Àl³eeveeb leLee ®e jesieeoerveeb efveJeejCeeLe&JeÀe: cev$eemmeeqvle~ Deebefiejmecev$es<eg Je=Àl³eeÒe³eesie:, DeefYe®eejeoerveeb JeÀce& Me$egveeMev-eeoerveeb®e cev$ee: mebJeÀefueleemmeeqvle~

JeÀeC[evegmeejsCeeLeJe&Jesom³e ÒeefleHeeÐeefJe<e³eeCeeb efJeJes®eveceerlLeb ÒeeH³eles - ÒeLecesJeÀeC[s efJeefJeOeeveeb jesieeveeb efveJe=efÊe:, HeeHecees®eveced, j#eesveeMeveced, Mece&ÒeeeqHle Fl³eeo³ees efJe<e³ee: efJeJesef®eleemmeeqvle~ efÜleer³es JeÀeC[s jesieeCeeb veeMeveced, Je=Àceerl³eeefoveeMeveced, oerIee&³eg<³eÒeeeqHleM®e Jee|Celeeefve meeqvle~ le=leer³es JeÀeC[s Me$egmesveemecceesnveced, je%em³e efveJee&®eveced, Meeueeefvecee&-CeeefJeOeeveeced, Je=Àef<eHeMegHeeueveeefoefJe<e³ee: efJeJesef®eleemmeeqvle~ ®elegLes& JeÀeC[s ye´ïeefJeÐee, efJe<eveeMeced, jep³eeefYe<esJeÀ:, Je=efä:, HeeHecees®eveb ye´ïeesovem³e ®e JeCe&veb efJeJe=leced~ Heb®eces JeÀeC[s ye´ïeefJeÐee, Je=Àl³eeHeefjnejeefoefJe<e³ee: ÒeefleHeeefoleemmeeqvle~ <e÷s JeÀeC[s og:MJeHveveeMeced, DeVemece=ef×mecye×efJe<e³ee: Jee|Celeemmeeqvle~ meHleces JeÀeC[s DeelceeJeCe&veceeqmle~ Deäces JeÀeC[s ÒeeflemejceefCe:, efJejeìdye´ïeCe: JeCe&veced~ veJeces JeÀeC[s ceOegefJeÐee, Heb®ewove Depe:, DeefleefLemelJeÀej, iees: cenÊJeced, ³e#ceeveeMeveeefo efJe<e³eeM®e Jee|Celeemmeeqvle~ oMeces JeÀeC[s Je=Àl³ee efveJeejCeced, ye´ïeefJeÐee³ee: JeCe&veced, JejCeceCes: JeCe&veced, meHe&efJe<eveeMeced, p³es÷ye´ïeCe:, cenÊJeb®e Jee|Celeceeqmle~ SJeÀeoMes JeÀeC[s ye´ïeesoveced, ©êmetJeÌleb ye´ïe®e³e&metJeÌleb®e efJe<e³eem-meeqvle~ ÜeoMes JeÀeC[s He=efLeJeermetJeÌlem³e YetcesM®e cenÊJeb ÒeefleHeeefoleceeqmle~ $e³eesoMes JeÀeC[s DeeO³eelceJeÀJeCe&veceeqmle~ ®elego&Mes JeÀeC[s efJeJeenmebmJeÀejes Jee|Celeceeqmle~ Heb®eoMes JeÀeC[s ¬eel³e-ye´eïeCeeveeb JeCe&veceeqmle~ <ees[Mes JeÀeC[s og:Kecees®evem³e efJe<e³ees efJeÐeles, meHleoMes JeÀeC[s DeY³ego³ee³e ÒeeLe&vee mecceesnveM®e ÒeeH³esles~ DeäeoMes JeÀeC[s efHele=cesOem³e efJe<e³ees Jee|Cele:~ SJeÀesveeEJeMeefleleces JeÀeC[s ³e%eeo³e:, ve#e$eeCeeb veeceeefve, efJeefJeOeefJe<e³ee:, ceCe³e:, ívomeeb veeceeefve, jeä^m³e JeCe&veced, efnjC³eOeejCeeefo megj#eeefJe<e³ee: jeef$e:, JeÀece: JeÀeue³eesM®e cenÊJeced, oerIee&³eg<³eced, JegÀvleeHemetJeÌles Hejeref#elem³e jep³eMeemeveeoerveeb®e JeCe&veceeqmle~

DeLeJe&Jesos mebJeÀueve¢äîee JewefMeäîeceeqmle~ DeLeJe&Jesob ®eleg<eg& Yeeies<eg efJeYeep³eles~

(JeÀ) ÒeLeceJeÀeC[le: meHleceJeÀeC[b ³eeJeled ÒeeflemetJeÌleb cev$eeCeeb mebK³ee efJe<e³es efJeefMeäb O³eeveceeqmle~ ³eLee - ÒeLeceJeÀeC[m³e Òel³esJeÀeqmceved metJeÌles Òee³eMe: ®elJeejes cev$eemmeeqvle~ efÜleer³es JeÀC[s Òee³eMe: Heb®eceb$ee: le=leer³es JeÀeC[s <eìdcev$ee:, ®elegLes& JeÀeC[s meHlecev$ee:

35


Heb®eces JeÀeC[s ®eeäew cev$eemmeeqvle~ Devesve %ee³eles ÒeeLeceJeÀeC[le: Heb®eceb ³eeJeled ÒeefleJeÀeC[b metJeÌleeveeceY³evlejs cev$eeCeeb mebK³ee Je=ef×³egleemmeeqvle~ <e÷s JeÀeC[s $e³e: cev$eemmeeqvle~ meHleces JeÀeC[s SJeÀes Üs Jee cev$eew mle:~ ÒeLecele: <e÷JeÀeC[He³e&vleb Òel³esJeÀeqmceved JeÀeC[s cev$emebK³ee³ee: Je=ef×Ye&Jeefle~ ³eLee ÒeLeces JeÀeC[s ef$eHeb®eeMeogÊejwJeÀMeleced (‰�‹), efÜleer³es JeÀeC[s (Šˆ�) <e[esÊejefÜMeleced le=leer³es JeÀeC[s eE$eMeogÊejMeleÜ³eb (Š‹ˆ), ®elegLes&JeÀeC[s ®elege\JeMel³egÊejef$eMeleced (‹ŠŒ), Heb®eces JeÀeC[s <eìdmeHlel³egÊejef$eMeleced (‹��) <e÷s JeÀeC[s ®eleg:Heb®eeMeogÊej®eleg:Meleb®e (Œ�Œ) cev$eemmeeqvle~

(Ke) DeäceJeÀeC[le: ÜeoMeJeÀeC[b ³eeJeled meJee&efCe metJeÌleeefve yengmebK³eJeÀceb$e³egleeefve meeqvle Hejb®e efJe<e³ee: efYeVee:-efYeVee: meeqvle~

(ie) $e³eesoMeJeÀeC[le DeäeoMeb ³eeJeled yengmebK³eJeÀcev$e³egleeefve metJeÌleeefve meeqvle~ Hejb®esles<eeb efJe<e³ee: SJewÀJe~ ³eLee $e³eesoMes JeÀeC[s DeeO³ee³elceefJe<e³ee:, ®elego&Mes JeÀeC[s efJeJeenefJe<e³ee:, DeäeoMes JeÀeC[s ®e efHele=cesOem³e JeCe&veceeqmle~

(Ie) SJeÀesveeEJeMeefleJeÀe&C[le: eEJeMeb ³eeJeled Òeef#eHle%eevem³e JeCe&veceeqmle~ Heb®eHeìefueJeÀe³eeb MeewveJeÀer³e®elegjeO³eeef³eJeÀe³eeb®e SJecesJe ÒeeH³esles~ DeLeJe&Jeso: DeäeoMeJeÀeC[elceJeÀesçeqmle~ JeÀewefMeJeÀie=¿emet$es JewleeveÞeewlemet$es ®e ÒeleerJeÀelceJeÀªHesCe DeäeoMeelceJeÀJeÀeC[b ³eeJeosJe cev$ee: ÒeeH³evles~

Deeqmceved efJe<e³es celeJewefYev³eb ¢M³eles~ JesÀ®eve Dee®ee³ee&: ceewefueJeÀªHesCeeLeJe&Jeso: $e³eesoMeJeÀeC[elceJeÀ:, JesÀ®eve DeäeoMeJeÀeC[elceJeÀ:, JesÀ®eve SJeÀesveeEJeMeJeÀeC[elceJeÀ: JesÀ®eve ®e eEJeMeJeÀeC[elceJeÀ cev³evles~ DeLeJe&Jesom³e eEJeMeJeÀeC[m³e meJes& cev$ee $e+iJesom³e FveêefJe<e³eJeÀeled veer³evles~

Òees. cewJeÀ[eveueceneso³em³e celeceeqmle cetueªHesCeeLeJe&Jesos $e³eesoMeJeÀeC[eefve Deemeved~ efJe<e³eefJeJes®eve¢äîee j®eveeMewu³ee ®e SJeb JeJeÌlegb MeJeÌ³eles~ $e³eesoMeJeÀeC[m³eevevlejb ÒeeHles efJe<e³es SJeÀªHelee ¬eÀceye×lee ®e ¢M³eles~ ³eLee-®elego&Mes JeÀeC[s efJeJeenmebmJeÀej: Heb®eoMes JeÀeC[s ¬eel³eJeCe&veced, <ees[MemeHleoMe³eesM®e JeÀeC[³ees: mecceesnvecev$ee:, DeäeoMes JeÀeC[s Devl³esefäJeCe&veb®e Jee|Celeceeqmle~ Heb®eoMe<ees[MeJeÀeC[³ees: J³eeK³eeveb ye´eïeCeûebLeeveeefceJe ieÐeMewu³eeb ÒeeH³esles~ SJeÀesveeEJeMeefleleces JeÀeC[s HeefjefMeälegu³eebMee: efJeÐeceevemmeeqvle~ eEJe-Meefleleces JeÀeC[s meJee&efCe metJeÌleeefve FvêmlegefleefJeOee³eJeÀeefve meeqvle~ $e+iJesoeled mebie=nerleemmevl³esles cev$ee:~ DeLeJe&JesoHejcHeje³ee: efJe©×celm³eeqvlecesçO³ee³es meesce³eeiem³e JeCe&veced~ SJeb Òeleer³eles DeLeJe&Jeso: ®elegLees& Jeso: YeJesefol³em³e Òe³eeme: Je=Àle:~

DeLeJe&Jesom³e cenÊJeced-DeLeJe&mebefnleeeflecenlJeHetCee& mebefnleeçeqmle~ cegK³eeefve lelJeev³eOeesefueefKeleeefve meeqvle-

36


‰. DeLeJe&Jeso: JewefoJeÀoMe&vem³e Hegäb ÒeeceeefCeJebÀ®e m$eesleceeqmle~ DeejC³eJeÀûebLes<egefve<eÃde-bLes<eg ®e oeMe&efveJeÀef®evleveeefve efJe®eejeM®eeLeJe&Jesom³e efJeJeÀefmeleb mJeªHeceeqmle~

Š. JewefoJeÀmeY³eleemebmJe=ÀlesM®e %eevee³eeLeJe&Jeso: ®eleg<eg& Jesos<eg meJee&efOeJeÀesHe³eesi³eeqmle~ JesoJeÀeefueJeÀermeY³elee-mebmJe=ÀlesM®e efJeMeob JeCe&veb ³eeJeoLeJe&Jesos efJeÐeles leeJeov³es<eg Jesos<eg ve ÒeeH³eles~

‹. DeLeJe&Jeso: meeceeefpeJeÀjepeveerefleJeÀeqmLelesM®e JeCe&veb meJees&Êeceb ÒeefleHeeo³eefle~

Œ. DeLeJe&Jeso: efJeMJeJeÀes<e Deeqmle~ Deeqmceved JesoJeÀeefueJeÀermeY³eleemebmJe=Àles: %eevem³e efJe%eevem³e ®e mebHetCe¥ mebûeceeqmle~

�. DeLeJe&Jesos leeqmceved mece³es Òe®eefueleeveeb ÒeLeeveeced, ceev³eleeveeced, JeÀefleHe³eevOeefJeM-Jeemeeveeced, ª{erveeced, Je=Àl³eeefoÒe³eesieeCeeced, DeefYe®eejeefoJeÀce&Ceeced, mecceesnveeoerveeced, efJeefJeOeeveeb ceCeerveeced, `peeot-ìesvee' Fl³eeK³eeveeced, DeefjäefveJe=Êeerveeced, HeeHecees®eveeoerveeced, MeJegÀveefJe®eejeCeeced, efJeefJeOeew<eOeerveeb®e efJe<e³ee: efJeMeêtHesCe Jee|Celeemmeeqvle~

�. DeLeJe&Jesos JeÀefleHe³eeveeb efJejesOeeriegCeeveeb meceØe³eesçefHe efJeÐeles~ DeLeJe&Jeso: ÒeLece¢äîee ye´ïeJeso: efÜleer³e ¢äîee #e$eJesoM®eeeqmle~ De³eb ÒeLece: oeMe&efveJeÀefJe®eejÒeOeeveJeso: efÜleer³e: efÜpeslejeCeeb®e Jesoesçeqmle~ Deeqmceved ÒeLece DeeO³eeeqlceJeÀer³eefJe<e³eeveeb ef®evleveced efÜleer³e: Je=Àl³eeoerveeb Òe³eesieeM®e ÒeeH³evles~

�. DeLeJe&Jeso: meeceev³epevem³e Jeso Demleerefle JeJeÌlegb MeJeÌ³eles~ Deeqmceved ye´eïeCeefo meJes&<eeb JeCee&veeb JeCe&veb meceeveªHesCe ¢M³eles~

�. SJeÀe Òeefme×e GeqJeÌle efJeÐeles JeÀceefHe meeefnl³eb lem³e meceepem³e oHe&Ceb YeJeefle~ Dem³e meJees&ÊececegoenjCeceLeJe&mebefnlee efJeÐeles~

‘. SefnJeÀecegeq<ceJeÀ³ees: ¢äîeesHeeos³eesçml³e³eb Jeso:~ mee³eCem³eeLeJe&Yee<³eYetefceJeÀe³eeb Je®eveceeqmle SefnJeÀecegeq<ceJeÀ³ees: HeÀueÒeoelee efJeÐelesçLeJe&Jeso:~ Dev³es<eeb $e³eeCeeb Jesoeveeb HeÀueb HeejueewefJeÀJebÀ HeÀuecemleerefle~

‰ˆ. Dee®ee³ee&: pe³ebleYeÆceneso³ee: v³ee³ecebpe³ee&ced DeLeJe&Jesob ÒeLeceb mLeeveb ooved Jeoeqvle ®eleg<eg& Jesos<eg meJees&ÊJe=Àäceml³e³eb Jeso:~ DeLeJe&Jeso: meJe&JeÀe³e&meeOeJeÀ: meeJe&peveerveM®eeeqmle~

‰‰. ³e%em³e He#eÜ³eceeqmle Jeeef®eJebÀ ceeveefmeJebÀ®e~ Dev³es<eg ef$e<eg Jesos<eg ³e%em³e Jeeef®eJeÀes He#e: ÒeeH³eles~ DeLeJe&Jeso: ceeveefmeJeÀHe#em³e Hete|le JeÀjesefle~ leoe SJe ³e%e: HetCe¥ YeJeefle~ DeLeJe&Jesoer³em³e $e+eqlJepe: veece ye´ïee Deeqmle~ me: ³e%es<eg efJeIveeveeb efJeveeMeveeLe¥ ceeveefmeJebÀ peHeb JeÀjesefle~

37


‰Š. ’MeebefleJeÀHeewefäJeÀ“ Fl³eeK³e³ees: mecHeeoveb JesÀJeuecevesve Jesosve ef¬eÀ³eles~

‰‹. jeä^j#eCeeLe¥ yeefueoeveeefoJeÀer YeeJevee³ee: meg¢{b ÒeefleHeeoveb meJe&ÒeLececed Dem³e Jesom³e He=LJeermetJeÌlesveejYeled~

DeLeJe&Jesom³e efJeefJeOeeefve veeceeefve %ee³evles~ DeLeJe&Jeso: DeLeJee&$e+<es: JeÀejCesve DeLeJe&Je-soesçYeJeled~ ieesHeLeye´eïeCes Deebefiejme$e+ef<e Deeqmle cegK³e Dele: De³eb Jeso: DeebefiejmeJeso: JeÀL³eles~ DeLeJe&Jesom³e Òee®³eveece DeLeJee&eEiejmees Jeso Deeqmle~ DeLeJe&Jesom³e veece ye´ïeJeso DeH³eeqmle~ Ye=befiejesJesoesçH³eLeJe&Jeso Deeqmle~ MeleHeLeye´eïeCes DeLeJe&Jesom³e #e$eJeso: Fl³egHeeO³eeqmle~ Devesve ÒeJeÀejsCe Yew<ep³eJeso:, íboesJeso:, cenerJesoM®eem³e veeceeefve meeqvle~

DeLeJe&Jesom³e MeeKee-DeLeJe&mebefnlee³eeMMeeKee:

1 HewHHeueeo:(HewHHeueeoMeeKee efHeHueeo$e+ef<e:) 2 leewo: 3 ceewo: 4 MeewveJeÀer³e: (Mee-wveJeÀMeeKee MeewveJeÀ$e+ef<e:) 5 peepeue: 6 peueo: 7 ye´ïeJeo: 8 osJeoMe&: 9 ®ejCeJesOe:

ceneYee<³es veJeOeeçLeJe&Cees Jeso: Fl³evesve DeLeJe&Jesos veJeMeeKee: Jee|Celeemmeeqvle~ Òe-Heb®eËo³es, ®ejCeJ³etnmet$es mee³eCem³eeLeJe&JesoYee<³eYetefceJeÀe³eeb®e veJeMeeKee GequueefKelemmeeqvle~

HewHHeueeo-leewo-ceewo-MeewveJeÀer³e-peepeue-peueo-ye´ïeJeo-osJeoMe&-®ejCeJesOeeo³emmeeqvle MeeKee:~ DeeLeJe&CeHeefjefMeäs ’leewo“ Fl³emLeues ’mleewo“ Fl³eeqJeÌleceeqmle~ mecÒeefle Üs MeeKes SJe mle:-MeewveJeÀer³eMeeKee HewHueeoMeeKee ®e~

MeewveJeÀer³eMeeKeeJe$leceeves DeLeJe&Jesomebefnlee³ee: MeewveJeÀer³ee MeeKee SJe Deeqmle~ Deeqmceved eEJeMeefle-

JeÀe&C[eefve eE$eMeogÊejmeHleMeleb metJeÌleeefve meHleeMeerl³egÊejsJeÀesve<eefäMMeleb cev$ee: meeqvle~ Deeqmceved ye=noelceJeÀeefve $eerefCe JeÀeC[eefve meeqvle~ eEJeMeefleleces JeÀeC[s DeäewHeb®eeMeogÊejveJeMeleb cev$eemmeeqvle~ <e÷s JeÀeC[s ®eleg:Heb®eeMeogÊej®eleg:Meleb cev$eemmeeqvle~ SJeÀesveeEJeMeefleleces JeÀeC[s ef$eHeb®eeMeogÊej®elegMMeleb cev$ee: meeqvle~ meJes&<³es<eg ueIegJeÀeC[b meHleoMeceb JeÀeC[ceeqmle~ Deeqmceved eE$eMeod ceb$ee SJe meeqvle~ DeLeJe&JesosçefHe ³epegJes&om³e FJe ieÐeebMees efJeÐeles~ Heb®eeMeoefOeJeÀeefve metJeÌleeefve ieÐes ÒeeH³eles~ mebHetCe¥ Heb®eoMeceb <ees[Meb ®e JeÀeC[b ieÐece³eelceJeÀceeqmle~

HewHHeueeoMeeKeeDem³ee: MeeKee³ee: mebefnlee HewHHeueeomebefnlee efJeÐeles~ Òees. yuetceefHeÀu[ceneso³ee (‰‘ˆ‰)

SJeÀesÊejwJeÀesveeEJeMeefleleces F&mJeer³es Je<es& DeebieuevegJeeosve men ÒeJeÀeMeveceJeÀej³eved~ Devevlejb [e. jIegJeerjceneso³ee Dem³ewJebÀ mebmJeÀjCeb ÒeJeÀeefMeleb Je=ÀleJeeved~ HewHHeueeoMeeKee DeHetCe¥wJe ÒeeHlee~ ceneYee<³es Helebpeefuevee DeLeJe&Jesom³e ÒeLecees cev$e: Meb vees osJeer Fefle ieefoleceeqmle~ MeewveJeÀer³eeb

38


MeeKee³eeced De³eb cev$e: ÒeLeceJeÀeC[m³e <e÷metJeÌlem³e ÒeLecees ceb$e Deeqmle~ HewHHeueeomebefnlee³eeced DeLeJe&Jesom³ee³eb ÒeLecees cev$e Deeqmle~ Devesve %ee³eles HelebpeefueJeÀeueeosJe HewHHeueeomebefnlee³ee: Òe®eueveceemeerled~

Jeso$e³eerJeso®elegä³eerefJe®eejM®e-HeeM®eeÊ³eefJeog<eeb celeevegmeejsCe $e³e: SJe Jesoe Deemeved~ DeLeJe&Jesom³e efvecee&Ceced Devevlejb

peeleced~ JeÀeueevlejs ®elegLes& Jesosç³eb meeqcceefuele: peele:~ les<eeb efJeefMeäceeOeejceemeerled $e+iJesos DeLeJe&Jesom³eesuuesKem³eeYeeJe:~ Hejb®e $e+iJesom³e Hejer#eCes SJeb %ee³eles De³eceeOeejes DeHegä: Deeqmle~ meb#esHele³esceeefve JeÀeefjCeev³eOeesequueefKeleeefve meeqvle-

(JeÀ) HetJe&ceerceebmee³ee: efJeJes®eveced-

Jeso$e³eer ®elegä³eer Jee Fl³eeqmceved efJe<e³eesHeefj HetJe&ceerceebmee³eeb mHeäesuuesKees Jele&les, $e³eer Meyom³eeOeej: ûebLeelceJeÀes veeeqmle efJe<e³eJeÀes efJeÐeles~ HeÐeeeqlceJeÀe j®evee $e+JeÀd, ieerl³eeeqlceJeÀe j®evee meece ieÐeeeqlceJeÀe j®evee ³epegM®e YeJeefle~

(Ke) DeLeJe&Meyom³eesuuesKe $e+iJesomebefnlee³eeced-

$e+iJesomebefnlee³eeced DeLeJee& Meyom³e Heb®eoMeeJe=eflejeqmle~ DeeqmceVeLeJee&, DeLeJee&Ce: DeLeJe&Y³e: Fl³eeefoMeyoeveeb Òe³eesiee: efJeÐevles~ Devesve %ee³eles $e+iJesos JesÀJeueceLeJee& $e+ef<e ve¿eefHeleg lem³e JebMepeeveeb JeCe&veced DeLeJee&Ce Fl³eeefo Meyow©equueefKeleesçeqmle~ ³e%ewjLeJee& ÒeLece: ÒeLemleles (]$e+iJeso: ‰.�‹.�) DeLeJe&JeoeÅive cevLeeqvle JesOeme: ($e+iJeso: �.‰�.�) lJeeceives Heg<JeÀjeoefOe DeLeJee& efvejcevLele ($e+iJeso: �.‰�.‰‹) Fl³eeefYe: $e+eqiYejsJeb Òeleer³eles DeLeJee& ³e%eeefJeÐee³ee: ÒeJele&JeÀ:, Deives: ÒeLeceeefJe<JeÀejJeÀ:, efJeÐegleeoerveeceeefJe<JeÀejJeÀM®eemeved~

(ie) $e+iJesos DeLeJe&$e+<e³e: -

$e+iJesos DeLeJe&JesoerY³eeb YeiJebefieje$e+ef<eY³eeb men meHleHeb®eeMeled $e+<e³e: ceb$eêäejmmeeqvle~ SJecevegceer³eles $e+]iJeso SJe DeLeJe&Jesom³eeOece&Ce Deeqmle~

(Ie) ³e%es ye´ïeCe: cenÊJeced-

®eleg<eg& $e+eqlJe#eg ye´ïee DeLeJe&Jesom³e mLeeveb Òeefleef÷leb JeÀjesefle~ ®eleg<eg& Jesos<JesJeb JeCe&veb veeeqmle ³eled ye´ïeCe DeYeeJes ³e%e: mecYeJeefle~ $e+iJesoem³eeOeej: ³e%e SJe~ JesOeme: Je=Àles DeefveJee³e&ceeqmle DeLeJe&Jesom³e %eeveced~ Devesve ÒeJeÀejsCe ³e%e: ye´ïee ®e Devegm³egleesçeqmle~ ³e$e ye´ïee efJeÐeles le$e DeLeJe&JesoesçefHe Deeqmle~

([.) $e+i³epegJes&o³ees: DeLeJe&Jesom³eesuuesKe:-

39


$e+i³epegJes&o³ees: ®elegC&Ceeb JesoeveeceguuesKe³eved DeLeJe&Jesoe³e `ívoebefme' Fefle Meyo: Òe³egJeÌle:~

(®e) yeéïeCeûebLes<et<eHeefve<eodûebLes<eg ®e DeLeJe&Jesom³eesuuesKe:-

ieesHeLeyeéïeCes, íevoesi³eyeéïeCes, ye=noejC³eJesÀ, cegC[JesÀ, ceeC[gJeÌ³es ®e ûebLes<eg mHeäªHesCe ®elegC&Ceeb JesoeveeceguuesKees efJeÐeles~

(í) DeLeJe&Jesom³eesuuesKeeYeeJem³e JeÀejCeced-

³e%em³e $e+JeÌ³epegmmeeceJesow: men Òel³e#emebyebOeesçeqmle~ neslee-GÃelee-DeOJe³eg&ieCew: ³eeieeefoJebÀ mecHeeÐeles~ DeLeJe&Jesom³e cegK³eefJe<e³e: ³e%e: veeml³esoLe&ce$eesuuesKeeYeeJe:~

DeLeJe&Jesomebefnlee³ee: j®eveeJeÀeue:DeLeJe&Jesomebefnlee³ee: JeÀeueefveOee&jCeb meeceev³eVeeeqmle~ efJe<e³esçeqmceved celewJeÌ³eb ve ¢M³eles~

Deeqmceved efJe<e³es efÜOee efJe®eeje: efJeÐevles Yeejleer³eHejbHejeieleefJe®eejOeeje HeeM®eel³eefJeog<eeb efJe®eejeM®e~

(JeÀ) Yeejleer³eefJe®eejOeeje-

Deeqmceved efJe<e³es J³eJeÌleceml³eeqive-Jee³eg-Deeefol³e-DeebefiejmesY³e: ¬eÀceMe: JesoeveeceeefJeY-ee&Je:~ me=efäÒeejYeled DeÐeeJeefOeHe³e&vleb lesvewJe ÒeJeÀejsCe ieg©efMe<³eHejbHejejerl³ee ÒeJenceevee: YeJeeqvle Jesoe:~ Yeejlem³e HejbHejeJeeefoveecee®ee³ee&CeecesJeb celeb efJeÐeles~

(Ke) HeeM®eeÊ³eefJe®eejOeeje-

HeeM®eeÊ³ee:, JeÀefleHe³ee: Yeejleer³ee: efJeÜemeM®e HetJees&JeÌlem³e celem³e meceLe&JeÀe: ve meeqvle~ les Jesoeveeb JeÀeue Sefle¿eeveeb YeewieesefueJeÀeveeb Yee<eeJew%eeefveJeÀerleL³eeveeceeOeejsCe ®e $e+iJesom³eevevlejer³ee j®evee DeLeJe&Jesom³esefle cev³eles~

(ie) DeLeJe&Jesom³e JeÀeueefveOee&jCes JeÀeef"v³eced-

DeLeJe&Jesom³e JeÀeueefveOee&jCes JeÀeef"v³eceeqmle~ DeLeJe&Jesom³e cetueebMes Sefle¿elel-JeeveeceYeeJees efJeÐeles~ DeLeJe&Jesos Sefle¿eleÊJeªHesCe JegÀvleeHemetJeÌleb ÒeeHveesefle~ JegbÀleeHemetJeÌleb efKeuemetJeÌleb cev³eles~ Dem³eeefYeÒee³e: cetueªHesCesob metJeÌleceLeJe&Jesom³e veeeqmle~ Devevlejs JeÀeues meb³egJeÌleceeqmle~ JegÀvleeHemetJeÌles ÒeleerHe: ÒeeflemeglJeveM®e JeCe&veb ÒeeH³eles~ Òees. jwHmeveceneso³em³e celeceeqmle ÒeeflemeglJeve: Hejeref#elem³e Heew$e Deemeerled ÒeleerHe: ÒeHeew$eM®e~ Hejeref#ele: Depeg&vem³e Heew$e DeefYecev³ees: Heg$eM®e Deemeerled~ De$eepeg&vem³e Heb®eHeg©<eeved JeC&³evles- Depeg&ve:>DeefYecev³eg:>He-jeref#ele:>ÒeeflemeglJeve:>ÒeleerHe:~ ceneYeejlem³eevegmeejsCe JeveieceveJeÀeues ³egefOeef÷j: Hejeref#elem³e jep³eeefYe<esJeÀ: Je=ÀleJeeved~ Heee|peìj-jwHmeve-cepegceoejsl³eeo³eM®e Jeoeqvle ceneYeejlem³e

40


JeÀeue: menñeJe<ee&efCe F&meeHetJe&ceemeerled~ HegjeCeeveeceeOeejesHeefj Òees uegF&ceneso³eeveeb JeÀLeveceeqmle ceneYeejlem³e JeÀeue: Heb®eoMeMeleb Je<ee&efCe HetJe¥ cev³eles~

(Ie) JeÀuHemet$eeCeeceguuesKe: - DeLeJe&Jeso JeÀuHemet$eeCeeceguuesKe: <e[dmLeeves<eg ÒeeH³eles~ Devesve ÒeJeÀejsCeeLeJe&Jesom³e j®eveeJeÀeue: (‰Œˆˆ) ®elego&MeMeleb F&.Het. cev³eles JeÀefleHe³ew: Dee®ee³ew&:~

DeLeJee& $e+ef<e: Jew%eeefveJeÀes oeMe&efveJeÀM®e-JewefoJeÀJee[d.ce³es DeLeJee& $e+<esjl³eefOeJebÀ cenÊJeceeqmle~ $e+JeÌ³epegmmeecemebefnlee<Jem³e

$e+<es: iegCeieeveceeqmle~ Dem³e ÒecegKeeefve JeÀejCeev³eOeesefueefKeleeefve meeqvle~

(JeÀ) meJe&ÒeLececeivesjeefJe<JeÀejcevesve $e+ef<eCee peeleced~ cev$ewü_ee³eles DejefCecevLeveÜeje Deiv³eglHeeoveb peuecevLevesve efJeÐegleeoerveeceeefJe<JeÀejb®eevesve DeLeJee& ceneso³esve Je=Àleced~

(Ke) GlKeveveefJeefOevee Hegjer<³eeives: DeLee&led `ÒeeJe=ÀefleJeÀiewme' (Oil eand Neatuereal) Fl³em³eeefJe<JeÀej: Je=Àle:~

(ie) ³e%eJeÀe³es&<eg Deives: Òe³eesie: meJe&ÒeLececeLeJe&Cee SJe mecHeeefole:~

(Ie) DeLeJee& $e+ef<e: JewefoJeÀJeÀce&JeÀeC[-³e%eer³eefJeefOe-JewefoJeÀleÊJeceerceebmesl³eeoerveeb Òe®eejJeÀe: Deemeved~ DeeO³eelceef®evleveb JeCe&veb®e lem³e Je=Àles cegK³e Deemeerled~

([) DeLeJee& $e+<es: ef®evleveceefleefJeMeoceemeerled~ JeÀce&JeÀeC[b ³eeJeosJe lem³e ef®evleveb veemeerled~ DeO³eeeqlceJeÀeveeced, meeceeefpeJeÀeveeced, jepeveerefleJeÀeveeced, Deee|LeJeÀeveece, Oeee|ceJeÀeveeced, oeMe&efveJeÀeveeced, Dee³egJes&efoJeÀeoerveeb®e efJe<e³eeveecegHeefj met#cele³ee efJeJes®eveceLeJee& $e+<esjemeerled~

DeLeJe&Jesom³e cenÊJeHetCee&efve metJeÌleeefve-DeLeJe&Jesosçl³eefOeJeÀeefve cenlJeHetCee&efve metJeÌleeefve ÒeeH³evles~ De$e JeÀefleHe³eeveeb veeceecee$es-

CeeDebJeÀvece$e ef¬eÀ³eles~

(JeÀ) He=LJeermetJeÌleced - DeLeJe&Jesom³e He=LJeermetJeÌleceleerJecenÊJeHetCe&ceeqmle~ efJeMJem³e JeÀeÅmceefM®eoefHe ûebLes<eg ceele=Yetces: Slee¢Meb JeCe&veb ve ³eLee$e~ Deeqmceved metJeÌles ef$e<eefäcev$es<eg He=efLeJ³ee: JeCe&veb ceele=ªHesCe Òemlegleceeqmle~ jeä^j#eeLe¥ melelecegÐelee: YeJevleg Fl³egHeosMe De$e ÒeeH³eles~ ³eLee-

(JeÀ) ceelee Yetefce: Heg$eesçnb He=efLeJ³ee: - DeLeJe&Jeso: (‰Š.‰.‰Š)

(Ke) Je³eb legY³eb yeefueËle: m³eece- - DeLeJe&Jeso: (‰Š.‰.�Š)

(ie) peveb efyeYe´leer yengOee efJeJee®e©b veeveeOecee&Ceb He=efLeJeer ³eLeewJeÀmeced - DeLeJe&Jeso:

41


(‰Š.‰.Œ�)

(Ie) mel³eb ye=nod $e+lecegûeb oer#ee leHees ye´ïe³e%e: He=LJeeR Oeej³eeqvle~ DeLeJe&Jeso: (‰Š.‰.�Š)

2. ye´ïe®e³e&metJeÌleced-

DeLeJe&Jesos ye´ïe®e³e&metJeÌlem³e <eeÅ[dJeMeeflece&v$es<eg ye´ïe®e³e&: ye´ïe®e³e&m³e iegCeOece&:, ieg©efMe<³eeveecegoeÊemebyebOe:, DevegMeemevem³e cenlJeb®e efJeMeocegHemLeeefHeleceeqmle~ ³eLee-

(JeÀ) ye´ïe®e³es&Ce leHemee osJee ce=l³egcegHeeIvele - DeLeJe&Jeso: (‰‰.�.‰‘)

(Ke) Dee®ee³ees& ye´ïe®e³es&Ce ye´ïe®eeefjCeefce®íles - DeLeJe&Jeso: (‰‰.�.‰�)

(ie) ye´ïe®eejer......ÞecesCe ueesJeÀeved leHemee efHeHee|le - DeLeJe&Jeso: (‰‰.�.Œ)

DeLeJe&Jesom³e metJeÌleÜ³es<eg Heb®eoMeceb$es<eg JeÀeuem³e Jew%eeefveJebÀ efJeJes®eveb mecenÊJeb Òem-legleceeqmle~ efJe%eeveceefHe JeÀeuem³e cenÊJeb mJeerJeÀjesefle~ JeÀeuem³e ÒeefleefveefOe: met³e& Deeqmle~ meJee&efCe JeÀe³ee&efCe JeÀeuesve efve³ebef$eleeefve YeJeeqvle~

(JeÀ) JeÀeuees efn meJes&MJej: - DeLeJe&Jeso: (‰‘.�‹.�)

(Ke) JeÀeuesveesosefle met³e&: JeÀeues efve efJeMeles Hegve: - DeLeJe&Jeso: (‰‘.�Œ.‰)

(ie) JeÀeueeod $e+®e: meceYeJeved, ³epeg: JeÀeueeopee³ele-DeLeJe&Jeso: (‰‘.�Œ.‹)

4. efJeJeenmetJeÌleced-

DeLeJe&Jesom³e mebHetCe¥ ®elego&MeJeÀeC[b efJeJeenmetJeÌleceeqmle~ Deeqmceved Ü³ees: metJeÌle³ees: veJeeE$eMeogÊejMeleb cev$eeM®e meeqvle~ Deeqmceved efJeJeenmebmJeÀejm³e efJeOe³e:, HeefleHelv³ees: JeÀ$leJ³eced, efJeJeenmebyebOem³eeefJe®ísÐelee, Heefle¬eleeOece&, Helv³e: DeefOeJeÀej: JeÀle&J³eM®esl³eeefo efJe<e³ee: efJeJesef®eleemmeeqvle~ ³eLee-

(JeÀ) Hel³egjveg¬elee YetlJee meb ve¿emJeece=lee³e JeÀced - DeLeJe&Jeso: (‰Œ.‰.ŒŠ)

(Ke) mece´e%³esefOe MJeMegjs<eg mece´e%³egle osJe=<eg - DeLeJe&Jeso: (‰Œ.‰.ŒŒ)

(ie) efHele=Y³eM®e vecemJegÀ© - DeLeJe&Jeso: (‰Œ.Š.Šˆ)

Devesve ÒeJeÀejsCe ¬eel³emetJeÌleced, ceOegefJeÐeemetJeÌleced, ye´ïeefJeÐee Fl³eeo³e: le$e Jee|Celeem-meeqvle~

2.3 meeceJesom³e

Jesoeveeb meeceJesoesçnced Fl³egJeÌleJee ieerlee³eeb meeceJesom³e cenÊJeced YeieJelee Je=À<Cesve

42


ÒeefleHeeefoleced~ pewefceveermet$eevegmeejsCe ieerefle<eg meeceeK³ee DeLee&led ieerefle: meece Deeqmle~ íevoesi³es Jee|Celeeeqmle ³ee $e+JeÀd leled meece~ $e+®³eOet{b meeceieer³eles~ $e+®eecegHeefj meeceiee³eveb ieer³eles~ DeLee&led $e+iJesoeled ies³eelceJeÀeveeb $e+®eeb mebûenCeb meece efJeÐeles~ SJeceefHe ¢M³eles meeceJesos Heb®emeHleefle $e+®e: meeqvle ³ee: $e+iJesomebefnlee³eeb ve ÒeeH³evles~ meeceJesos $e+JeÌmeecemebefnle³ees: meccesueveb ¢M³eles~ ye´eïeCeûebLes<eg ie=¿emet$es<eg ®e ÒeeH³eles $e+iJesosve men meeceJesom³e mebyevOe: meg¢{ceeqmle~ ³eLee-

Deceesçnceeqmce mee lJeb, meelJecem³eceesçnced, Ðeewjnb He=LJeer lJeced, meeceence=JeÌlJeced

leeefJen efJeJeneJenw~

meeceMeyom³eeLes& mee DeLee&led mee $e+®ee, Dece: veece mJej:, ³em³ee $e+®e: GHeefj meeceieeveb YeefJelegb MeJeÌ³eles lem³ee $e+®e: veece meece Deeqmle~ Deeqmceved met$es Dece:, Denced Deefmece Fl³e$e Dece: veece mJej:, mee DeLee&led $e+®ee~ DeLee&led $e+®ee lJeceefme, mJejesçnceeqmce~ Hegve: Jeoefle mee $e+®ee lJeb lem³eesHeefj mJejesçnced~ Denb Ðeew: lJeb He=LJeer DeLee&led $e+®e: GHeefj meecemJejejesnCeHetJe&JebÀ meecemebefnlee³eeb Hee"e: ef¬eÀ³evles~

meecveeb cenÊJecedmeecveeb cenÊJeb Òeeq®íVeb veeeqmle~ Dem³e cenÊJem³e ÒeefleHeeoveb meJes& Jesoe: JegÀJe&eqvle~ meJes&<eeb

Jesoeveeb cegK³eÒeefleHeeÐeefJe<e³eemmeeqvle ³e%ee:~ ³e%es<eg osJeeveeceeJeenveb Hetpeveb ®e ef¬eÀ³eles~ lem³e cegK³eesosM³eceeqmle osJeleeÒeerefle~ osJelee ÒemeVee YetlJee ³epeceevem³e JeÀu³eeCeb JeÀjesefle~ osJeleeveeb ÒeerleJeÀjceb$eeCeeceg®®eejCeeLe&ced $e+iJesos cev$ee: ÒeeH³evles Hejb®eeJeenveceb$ee: efYeVee:, Hetpeveceb$ee: efYeVee:, %eeveceb$ee: efYeVee:, eqIveeveeb efveJeejCeceb$ee: efYeVeeM®e~ ³e$e JegÀ$eef®eled cev$ee: efYeVee: ve meeqvle ®esled les<eg G®®eejCeHe×leerves<eg Yesoe: ¢M³evles~ SleeJelee ³e%es neslee, DeOJe³eg&:, GÃelee ye´ïee ®e mJeer³esve-mJeer³esve JesoefJeefOevee ceb$eeCeeceg®®eejCeb JegÀJe&eqvle~ Dele: meecveeb cenlJeceeqmle~ meJes&<eeb JesoeveecevegmeejsCe meecemebefnlee³ee: cenlJeb JeÀLecemleerl³e$e ÒeefleHeeÐeles~

$e+iJesoevegmeejsCe meecveeb cenÊJeced-$e+iJeso Deeefo Jeso Deeqmle~ Deivesjd$e+iJeso: Jee³ees³e&pegJes&o: met³ee&lmeeceJeso: Fl³e-

vegmeejsCe meeceJesom³eeslHeefÊe: met³ee&oeqmle~ Deeqmceved mebMe³ees veeeqmle ³eled $e+iJesoJeÀeueeosJe ieerleJeeÐeve=l³eeveeb He³ee&Hleb Òe®eueveeceemeerled~ Deemeeb ef¬eÀ³eeCeeb mecHeeovee³e efJeefMeäeveeb peveeveecegÊejoeef³elJeb HetJe&cesJeefveOee&efjleceemeerled~ ³eLee-

iee³eeqvle lJee iee³eef$eCeesç®e&vl³eJe&ÀJeÀcee|JeÀCe:~~ ($e+iJes. ‰.‰ˆ.‰)

$e+®eeb lJe: Hees<eceemles HegHeg<Jeeved iee³e$eb lJees iee³eefle MeJeÌJejer<eg~ ($e+iJes. ‰ˆ.�‰.‰‰)

43

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ$e+iJesos ieerleeLe¥ ieerj, ieeleg, ieeLee, iee³e$e, ieerefle, meeceeefo vewJesÀ<eeb Meyoeveeb Òe³eesie: ÒeeH³eles~ $e+iJesoJeÀeuesçefHe DeejeOevee³ee: ceeO³ece: ieeveceemeerled~

me ve: mleJeeved Dee Yej iee³e$esCe veJeer³emee~ jeE³e JeerjJeleerefce<eced~ ($e+iJes. ‰.‰Š.‰‰)

DeLee&led ns Deives veJeervesve iee³e$esCe mleglemlJeb Deeie®í De$e DemceeJebÀ Je=Àles Oeveb peveb®e Òe³e®í~ $e+iJesoJeÀeues meecveeced DeeefJe<JeÀle=&Ceeb vewJesÀ<eecee®ee³ee&Ceeced GuuesKee: ÒeeH³eles ³es<eg Deebefiejme YejÜepe - JeefMe÷eo³eM®e ÒecegKemmeeqvle~

osJeeDebefiejmeebmeeceefYe:mlet³eceevee:($e+iJes.‰.‰ˆ�.Š)

ye=nled meecve DeeefJe<JeÀejJeÀemmeeqvle YejÜepeceneso³ee:~ Dem³e meecve: cenÊJeb meesce³eeiee³e GlJe=Àäceeqmle~ jLevlejmeecve GÓeJeJeÀe $e+<e³emmeeqvle Jeefme÷ceneso³ee:~ Dem³e JeCe&veb $e+iJesos ÒeeH³eles ³eLee-jLevlejcee peYeeje Jeefme÷:~ efJeefMeämeecveeb efJeefMeäw: ívowmmen meefVeJeÀ<eb mebye×lJeeled lem³e veece íboeveeb veeceefYemmen Òeefme×es YeJeefle~ ³eLee-

iee³e$eblJeesiee³eefleMeJeÌJejer<eg~($e+iJes.‰.‰�‰.‰)

$e+iJesos meecveeb veecele: efveos&Me: ÒeeH³eles~ ³eLee - Jew©He, ieewefjJeerefle, Je=nled, MueesJeÀ:, DeJeÀe&efo:~ JesoeveeceO³e³evesve efme×îeefle meecveeb iee³eveb ve JesÀJeueb ³e%eeefoJe=Àl³eeveeb mecHeeoves YeJel³eefHeleg ueewefJeÀJeÀeslmeJeeveeceJemejsçefHe~ J³eJeefÛ³eles~ Yee©C[meecve: iee³evem³e HejbHeje efHele=JeÀce&efCe cegK³ele³ee ¢M³eles~

³epegJes&oevegmeejsCe meecveeb cenlJeced-³epegJes&osçefHe meecveeb JeCe&veb ÒeeH³eles~ ³eLee jLevlej-ye=nled-JewªHe-Jewjepe-JewKeeveme-Jee-

ceosJ³e-³e%ee³eef%e³e-MeeJeÌJej-iee³e$e-ieewefjJeerefle-DeceerJele&-JeÀesMe-me$³em³eeefOe-ÒepeeHe-lesË&o³eced-MueesJeÀ:-De¬eÀîe-DevegMueesJeÀ:-Yeê-Fueevo ÒeYe=eflevewJesÀ<eeb meecveeceguuesKe: ÒeeH³eles~ ³esles<eeceguuesKe: Jeepemeves³eer mebefnlee³ee: oMecesçO³ee³es oMele: $e³eesoMeceb$eHe³e&vleb ÒeeH³eles~ Sleovevlejb JewKeevememeecve: JeCe&veb lewefÊejer³emebefnlee³eeb ÒeeH³eles~ JeeceowJ³eeefo iee³e$emeeceHe³e&vleb JeCe&veb ÜeoMeeO³ee³em³e oMeceeO³ee³em³e ®e ®elegLes& ceb$es ÒeeH³eles~

³eeieeveg÷eves<eg meJee&OeejYetleemebefnlee ³epegmmebefnlee efJeÐeles~ MeeKeeYesosve MegJeÌueJe=À<Ce Fl³egYe³ees: MeeKe³ees: meeceJesom³e Òe®egjcee$ee³eeb ÒeMeeqmleieeveceeqmle~ lewefÊejer³emebefnleeefoMee $e+i³epegJes&oeY³eeb meecve: cenÊJeb ÒeYetleceeqmle~ De³e%ees Je S<e: ³eesçmeecee Fl³evegmeejsCe meeceJesojefnlees ³e%e: Jemlegle: De³e%eesçeqmle~ lewefÊejer³es leg ÒeeH³eles DeOJe³eg& DeefHe meeceieeveb JeÀleg¥ MeJeÌveesefle~ Hejb®e meeceieevem³e Je=Àles meeceJesom³e $e+eqlJeJeÀd GÃelee HetJe&efve³egJeÌle: Deeqmle~

44

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ³eeieeveg÷eves ÒjYetleJeÀe³ee&Ceeb mebHeeoveceOJe³eg&jsJe JeÀjesefle~ lem³eesHeefj meeceieevem³eeefOeJeÌ³eb Yeejb YeJeefle~

meeceieeves mleesceeveeb JeCe&veb ÒeeH³eles~ ³eLee-ef$eJe=led-Heb®eoMe-meHleoMe-SJeÀeEJeMe-ef$eCeJe-$e³eeEm$eMe-®elege\JeMe-®elegM®elJeeeEjMe-Deäe®elJeeeEjMe®®e~ ³epegJes&os meecveeb mebyebOe: $e+legefYem-men ÒeeH³eles ³eLee-Jemeble$e+lees: jLevlejmeece, ûeer<ce$e+lees: ye=nled meece, Je<ee&$e+lees: Jew©Hemeece, nsceble$e+lees: MeeJeÌJej: jwJeleM®e~ Sleoefleefj®³e JeerCee-JeeCe-letCeJe-ogvogefYe-YetefceogvogefYe-Me[d.KeÒeYe=efleJeeÐeeveeb leLee metle-Mewuet<e-vele&JeÀ-JeerCeeJeeoJeÀ-Me[d.KeOce-letCeJeOce-ogvogefYeJeeo-JeÀ-leueJeÒeYe=efleJeeÐeefveHegCepeveeveeb Jeelee& Jeepemeves³eer-mebefnlee³eeb ÒeeH³eles~

DeLeJe&JesoevegmeejsCe meecveeb cenÊJeced-DeLeJe&Jeso meeceJesom³e ceenelc³eb ÒeYetleceeqmle~ meeceeveer ueescee: JeÀL³evles~ G®³eles-

$e+®e: meeceeefve ívoebefme HegjeCeb ³epeg<ee men~

Geq®íäeppeef%ejs meJes& efoefJe osJee efoefJeefÞelee:~~

DeLeJe&Jesom³e cev$es<eg meeceJesom³eeDebieerYetlee ÒemleeJeesodLeÒeeflenejesHeêJeeefomJejeCeece-guuesKees efJeÐeles~ DeLeJe&Jesom³e $e+<eerCeecegHeefj meecveeb ÒeYeeJe: ÒeYetleceeqmle~ le$e ÒensefueJeÀeªHesCe ÒeeH³eles DeefleLeerveeb oMe&veb eEnJeÀejceeqmle, lem³eeefYeJeeoveb ÒemleeJees efJeÐeles, lem³e Je=Àles peu-eÒeoeveb GÃerLeceeqmle, Yeespevem³eesHenej: Òeeflenejes efJeÐeles efJemepe&veb efveOeveb®e cev³eles~ efJeefMeä-meecveeceguuesKe: cev$es<eg ÒeeH³eles~ efJejeìm³eeb²ªHesCe ye=nled-jLeblej-³e%ee³e%eer³e-JeeceosJ³eeefo meecveeceguuesKees ÒeeH³eles~ meeceJesom³e ®elJejes $e+eqlJepemmeeqvle~ ³es<eg ®eleg<eg& $e+iJesos GÃelee Òemleeslee Fl³egYe³ees JeCe&veb ÒeeH³eles~ Òeeflen$leemegye´ïeC³e³ees: ®e®ee& le$e veeeqmle~ íevoesi³eesHeefve<eefo ÒeeH³eles ³eled Keueg meeOeg lelmeecesl³ee®e#eles, ³eomeeOeg leomeecesefle~ MeewveJesÀveesJeÌleced meeceeefve ³ees Jesefle me JesoleÊJeced~

meeceMeeKeeveeb Heefj®e³e:’menñeJelcee& meeceJeso:“ Fefle ceneYee<³es Òeefme×ceeqmle~ meeceiee: efÜOee Fl³eefHe efJee-

foleceeqmle~ Deewefo®³emeeceieeveeb Heeweq<HeeEpeceneso³eeveeb ®elJeej: efMe<³ee Deemeved~ ³es<eeb veeceeefve meeqvle ueewiee#eer, JegÀLegceer, JegÀmeeroer ueebieefue ®e~ ³es<eg ueewiee#³ee: Heb®eefMe<³ee Deemeved jeCee³eveer, leeC[îe, DeveesJesve cetue®eejer Jee, meJewÀefleHeg$e: meel³egcegûeM®e~ Heeweq<HeeEpeceneso³em³e efMe<³e: JegÀLegceerceneso³em³e $e³e: Heg$ee: efMe<³ee: Jee Deemeved~ Deewjme:, HejeMej:, YeeieefJeefÊeM®e~ Deewjmeb YeeieefJeeEÊe Jee MewefjÐeg: Þe=befieHeg$eM®e Üew Heg$eew Deemleeced~ Þe=bieerHeg$esCe efleme=Ceeb mebefnleeveecegHeefjÒe-Je®eveb peeleced~ Deemeeb eflem$e=Ceeb mebefnleeveeced DeO³esleej: ®ewue:, Òee®eerve³eesie: megjeueerM®eemeved~ HejeMe³e&JeÀewLegceceneso³ee: <eCCeeb mebefnleeveecegHeefj J³eeK³eeveb oÊeJevle:~ DeemeeceO³e³eveced

45

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDeemegje³eCe:, JewMeeK³e:, Òee®eerve³eesieHeg$e:, HelebpeefueM®emeefnle Dev³es<eeb efMe<³e³eeveeb Ü³eb Je=ÀleJeeved~ DeHeHee"JeÀejCeeled uegHleeefve meeqvle veeceeveerefle JewefoJeÀJee[d.ce³em³e ye=nod Feflenemesefle ûebLes ÞeerJegbÀoveueeueMec&ceceneso³ee: ÒeefleHeeo³eeqvle~ ’ueebieefueMeeefuenes$eb“ Fl³egYeew <eCCeeb-<eCCeeb mebefnleeveeb J³eeK³eeveew Je=ÀleJevleew~

ueebieueceneso³eeveeb <eeqìdMe<³ee Deemeved - YeeuueefJe:, JeÀeceneefve:, pewefceveer:, ueesceiee³eveer:, JeÀC[g: JeÀnesueM®e~

meeceJesoer³eeMMeeKee:

megcevleg

megJeÀcee&

Heeweq<HeeEpe (5ˆˆ) efnjC³eveeYe JeÀewMeu³e (5ˆˆ)

ueewiee#eer: JegÀLegceer: JegÀmeeroer: ueebieefue:

®elege|JeMeefle: meecememebefnleeveeb ÒeJe®eveb Je=Àle:

jeCee³eefve:

leeC[îe:

DeveesJesve: ³ee

cetuee®eejer: Demeesjme: HeejeMej: YeeieefJeefÊe:

YeeuueefJe: JeÀeceneefve: pewefceveer: ueesceiee³eefve: JeÀC[g: JeÀnesue:

meJewÀefleHeg$e:

meel³ecegûe: <eìd Heg$ee: MeewefjÐeg: Þe=bieerHeg$e:

®ewue: Òee®eerve³eesie: megjeue:

Deemegje³eCe: JewMeeK³e: Òee®eer³eesieHeg$e: Helebpeefue: De%eele: De%eele:

efnjC³eveeYeceneso³ee: ®elege\JeMeeflemmeecemebefnleeveeb J³eeK³eeefve ÒeoÊeeefve~ Dem³e ceneso³em³e ÒeOeeveefMe<³e: Je=Àled ceneso³eemmeeqvle~ ®ejCeJ³etnevegmeejsCe MeeKeeYesos DeefHe JewefYev³eceeqmle-

jeCee³eCeer³eeveeb meHleYesoe:-

jeCee³eCeer³ee: meel³ecegûe:, JeÀeHeesuee: ceneJeÀeHeesuee:, ueebieuee³evee:, Meeot&uee:, JeÀew-LegceeM®e~

46

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑefÜOee ®ejCeJ³etneveecevegmeejsCe veJe Yesoemmeeqvle-

jeCee³eveer³ee:, Meeìîee³eveer³ee:, meel³ecegûee:, KeuJeuee:, ceneKeuJeuee:, ueebieuee:, JeÀewLegcee:, ieewlecee:, pewefceveer³eeM®e~

ÒeJeÀejsCeevesve JeÀewLegceeveeb meHleYesoe: ¢M³evles-

Deemegje³eCee:, Jeelee³evee:, ÒeebpeefueêdJewveYe=lee:, JeÀewLegcee:, Òee®eerve³eesi³ee:, vewies³ee:~

ÒeHeb®eËo³eevegmeejsCe ÜeoMeMMeeKeemmeeqvle-

leueJeJeÀej:, ívoesie:, Meeìîee³eve:, jeCee³eefve:, ogJee&memed, Yeeiegjer:, iew: leueJeJeÀe-jeefue:, ieewleceJee&JeÀefue:, meeJeC&³e:, ieeû³e:, Jee<e&ieC³e: DeewHecev³eJeM®e~

DeeLeJe&CeHeefjefMeäm³e ®ejCeJ³etnevegmeejsCe-

jeCee³eCeer³e:, meel³ecegûe:, JeÀeueeHe:, ceneJeÀeueeHe:, JeÀewLegce: ueebieefueJeÀM®ewles Dee®ee³ee&mmeeqvle~ meecemecÒeoe³es $e³eesoMe Dee®ee³es&Y³e: leHe&Ceb ef¬eÀ³eles-

jeCee³eve-meel³ecegûe-J³eeme-Yeeiegefj-Deewieg&eqC[-ieewuiegueefce-YeevegceeveewHecev³eJe-JeÀ-jeefì-ceMeJeÀesieeû³e:-Jee<e&ieC³e-JeÀewLegceer-Meeefuenes$e-pewefceveer Sles meeceiee: Dee®ee³ee&: meeqvle~

SleoefleefjJeÌleb oMemeceeieeveeb Je=ÀlesçefHe leHe&Cem³e efJeOeeveb ÒeeH³eles~ pewefceveer ie=¿emet$em³e leHe&CeÒeJeÀjCes $e³eesoMee®ee³ee&Ceeb veeceeefve ÒeefleHeeefoleeefve meeqvle~

MeeKee Yesoe:

®ejCeJ³etnevegmeejsCe ÒeHeb®eËo³eevegmeejsCe DeeLeJe&CeHeefjefMeä

jeCee³eCeer³ee: JeÀewLegcee:

47

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ‰. jeCee³eCeer³ee:

Š. meel³ecegûee:

‹. JeÀeHeesuee:

Œ. ceneJeÀeHeesuee:

�. ueebieuee³evee:

�. Meeot&uee:

�. JeÀewLegcee:

‰. Deemegje³eCe:

Š. Jeelee³evee:

‹. ÒeebpeefueêdJewveYe=lee:

Œ. JeÀewLegcee:

�. Òee®eerve³eesi³ee:

�. vewies³ee:

‰. leueJeJeÀej:

Š. ívoesie:

‹. Meeìîee³eve:

Œ. jeCee³eefve:

�. ogJee&memed

�. Yeeiegefj:

�. iew: leueJeJeÀejeefue:

�. ieewleceJee&JeÀefue:

‘. meeJeC&³e:

‰ˆ. ieeû³e:

‰‰. Je<e&ieC³e:

‰Š. DeewHecev³eJe:

®ejCeJ³etnevegmeejsCe

‰. jeCee³eCeer³e:

Š. meel³ecegûe:

‹. JeÀeueeHe:

Œ. ceneJeÀeueeHe:

�. JeÀewLegce:

�. ueebieefueJeÀ:

JeÀewLegceMeeKee³ee: JewefMeäîeced-meJee&efOeJeÀe Òe®eefueles³eb MeeKee meeceJesom³e efJeÐeles~ Dem³ee: MeeKee³ee: YeeieÜ³eb ef¬eÀ³eles~

Deee|®eJeÀes ieeveb®e~ Deee|®eJeÀes efÜefJeOe:~ HetJee&e|®eJeÀesÊejee|®eJeÀM®e~ HetJee&e|®eJeÀm³e efJeYeepeveb ÒeHee"JesÀ<eg, DeOes&<eg, oMeleer<eg ®e efJeÐeles~ DeO³ee³es<eg KeC[s<JeefHe efJeYeepeveceeqmle~

HetJee&e|®eJesÀ JeÀeC[eveeb J³eJemLee íboesHe³e&efHe ¢M³eles~ ÒeLeces JeÀeC[s ÒeLececev$ele: ®elego&MeeefOeJeÀMeleb (‰‰Œ) cev$eHe³e&vleb Deeives³eb HeJe& Deeqmle~ efÜleer³es JeÀeC[s iee³e$eerívo: Heb®eoMeeefOeJeÀMeleb (‰‰�) cev$ele: ÜeeE$eMel³eefOeJebÀ MeleÜ³eb (Š‹Š) cev$eHe³e&vleb ÒeeH³eles~ De$e yengmeeefce: Heb®eoMeeefOeJeÀMeleb (‰‰�) cev$ele: ®eleg:meHlel³egÊejMeleb (‰�Œ) cev$eHe³e&vleced, SJeÀmeeefce: Heb®emeHlel³egÊejwJeÀMeleb (‰��) cev$ele: ÜeeE$eMeogÊejMeleÜ³eb (Š‹Š) cev$eHe³e&vleb, efÜefJeOe: ÒeeH³eles~ yengmeeefce: les cev$ee: YeefJeefvle ³es<eecegHeefj Üs DeLeJee Ü³eeefOeJeÀemeecveeb iee³eveb ieer³eles~ $e³eeEm$eMeogÊejMeleÜ³eb (Š‹‹) cev$ele: ÜeoMeesÊejMele$e³eb (‹‰Š) cev$eHe³e&vleb, ye=n-leer, $e³eesoMeeefOeJeÀMele$e³eb (‹‰‹) cev$ele: SJeÀ®elJeeeEjMeoefOeJeÀMele$e³eb (‹Œ‰) cev$eHe³e&vleb ef$eägHed efÜ®elJeeeEjMeogÊejMele$e³eb (‹ŒŠ) cev$ele: DeMeerl³eefOeJeÀMele$e³eb (‹�ˆ) cev$eHe³e&vleb DevegägHed, SJeÀeMeerl³eefOeJeÀMele$e³eb (‹�‰) cev$ele: <eìd<eäîegÊejeefOeJeÀ®elegMMeleb (Œ��) cev$eHe³e&vleb Geq<CeJeÀd ívoeveeb Òe³eesie: ÒeeH³eles~ HetJee&e|®eJesÀ DeejC³eJeÀJeÀeC[s ÒeLeceveJeceb$eeCeece-Je&ÀHeJe&, efÜleer³emeHle$e+®eeb ÜbÜHeJe& le=leer³e SJeÀesve®elJeeeEjMeled $e+®eeb Jee®ees¬eleb HeJe& JeÀL³eles~

GÊejee|®eJesÀ veJeÒeHee"JeÀemmeeqvle~ ÒeLeceHeb®eÒeHee"JesÀ<eg DeOe&JeÀÜ³eb efJeÐeles~ DeJeefMeäs<eg ®eleg<eg& ÒeHee"JesÀ<eg $e³e: $e³e: DeOe&JeÀemmeeqvle~ De$e mebHetCe¥ veJe ÒeHee"JeÀe: ÜeeEJeMeefle: DeOe&JeÀe:, SJeÀesveeEJeMel³egÊejMeleb KeC[eefve, ®elegMMeleb metJeÌleeefve, Heb®eeEJeMel³egÊejÜeoMeMeleb mebK³eJeÀe

48

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ$e+®emmeeqvle~

HetJee&e|®eJeÀm³e efJeJejCeced

JeÀeC[dce Deeefole: Devleb ³eeJeled DeO³ee³ee: cev$ee:

Deives³eJeÀeC[ced ‰-‰‰Œ cev$ee: ‰ ‰‰Œ

SsvêJeÀeC[ced ‰‰�-Š‹Š cev$ee: Š

Š‹‹-‹�‰ cev$ee: ‹

‹�Š-Œ‘� cev$ee: Œ ‹�Š

HeJeceeveJeÀeC[ced Œ��-�� cev$ee: � �‘

DeejC³eJeÀeC[ced ��-�Œˆ cev$ee: � ��

ceneveecveer �Œ‰-��ˆ cev$ee:

GÊejee|®eJesÀ - 1225 cev$ee: † mebHetCe&³eesie: † 1875

GÊejee|®eJeÀm³e efJeJejCeced

ÒeHee"JeÀ: - cev$e (Òe.efÜ.DeOe&.)

‰. �Š��Š † ‰ŠŒ

Š. �� † ‰‰‰

‹. �‘�� † ‰Œ�

Œ. �‹��‘ † ‰ŒŠ

�. �ˆ�‘Œ † ‰�Œ

�. ‹Š��Œ † ‰ŒŠ

�. Œ��‹��ŒŒ † ‰Š�

�. Œˆ��Œ��Œ † ‰Œ�

‘. �‰�‹‹�Š� † ‰‰‰

GÊejee|®eJeÀcev$eeCeeb mebHetCe&³eesie † ‰ŠŠ�

HetJee&e|®eJeÀcev$eeCeeb ³eesie: † ��ˆ

mebHetCe&cev$eeCeeb ³eesie: † 1875

49

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑefJeefMeäefJeJejCeced

GÊejee|®eJesÀ $e+iJesoer³ecev$ee: † ‰Šˆ� (<e[esÊejÜeoMeMeleced)

De$e+iJesoer³ecev$ee: † ‰‘ (SJeÀesveeEJeMeefle:)

meJes& cev$ee: † (metJeÌleeefve Œˆˆ) ‰ŠŠ�

(Heb®eeEJeMel³egÊejÜeoMeMeleced)

HetJee&e|®eJesÀ $e+iJesoer³ecev$ee: † �� (meHleemeHlel³egÊejHeb®eMeleced)

De$e+iJesoer³ecev$ee: † �‹ (ef$emeHleefle:)

meJe¥³eesieced † 65ˆ�1225†1875cev$ee:

(Heb®emeHlel³egÊejeäeoMeMeleced)

meeceJesom³e HetJee&ef®eJeÀesÊeje|®eJeÀ³eesce&O³es efJeog<eeb celes celeJewefYev³eb ¢M³eles~ lem³eeOee-jceeqmle meeceJesom³e meeceefJeOeeveyeéïeCes GÊejee|®eJeÀm³eeJeCe&veced~ meeceefJeOeeveyeéïeCes meJe&$e HetJee&e|®eJeÀm³e cev$eeCeecesJe JeCe&veb ÒeeH³eles~ Deesu[veJeie&ceneso³eeveeb JeÀLeveceeqmle GÊejee|®eJeÀ: yeéïeCeûebLe-ceMeJeÀJeÀuHe-ueeìîee³eve-êe¿ee³eCeeefo Þeewlemet$eeled DeJejJeleea Deeqmle~ DeLee&led GÊejJeleea efJeÐeles~ ³eleesefn ³eLee HetJee&e|®eJesÀ osJeleeveecevegmeejsCe cev$eeCeeb mebJeÀueveb ¢M³eles leLee GÊejee|®eJesÀ ve ÒeeH³eles~

pewefceefveMeeKee³ee: JewefMeäîecedpewe fcee fveme be fnlee³ee b cev$eeCee b me bK³ee meHleeMee rl³e gÊej<ee s[MeMele b e fJeÐele s~

pewefceefveJeÀewLegce³eesce&O³es Hee"Yeso: ¢M³eles~ meJe&ÒeLeceb leg ¬eÀces Yeso Deeqmle~ JegbÀoveueeue-Mece&ceneso³ew: ÒeefleHeeefoles JewefoJeÀ Jee[d.ce³em³eseflenemeveeeqcve ûebLesç³eb ¬eÀceYesoes efJeÐeles-

pewefce.meb- ‰,ŠŒ,� † JeÀewLece meb - Š,‰Š,�

‰,ŠŒ,� † Š,‰Š,‰�

‰,ŠŒ,� † Š,‰Š,ˆ�

ÒeJeÀejsCeevesve GYe³ees: MeeKe³ees SJeÀeqmceVesJe ¬eÀces efYeVe-efYeVecev$eeCeeb efJeOeeveeefve ÒeeH³evles~ DeJeOes³eceeqmle ef®eVemJeeefceceneso³ee: leeC[îeceneyeéïeCem³e YetefceJeÀe³eeb met®e³eeqvle meeceJesom³e HetJee&e|®eJeÀesÊejee|®eJeÀ³eesce&O³es $e+JeÌmebK³ee (‰�‰ˆ) oMeeefOeJeÀeäeoMeceeqmle~

SJeb Òeleer³eles DejC³eJeÀeC[m³e Heb®eHeb®eeMeleb cev$ee: ceneveec³ee|®eJeÀm³e oMecev$eeM®e ieCeveejefnleemmeeqvle~

50

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑpewefceveerMeeKee³ee: GÊejee|®eJesÀ KeC[eveeb efJeYeepeves<eg meJee&efOeJeÀe: J³eefle¬eÀcee: ÒeeH³evles~ ³eLee pewefceveermebefnlee³eeb ‹.�, JeÀewLegcemebefnlee³eeGÊejee|®eJeÀ: ‰.� meceeveevlejceeqmle~ pew. mebefnlee³eece$e $e³eesoMecev$eeCeeb efJeOeeveeefve meeqvle Hejb JeÀewLecegcemebefnlee³eeb melego&Mecev$eemmeeqvle~ Deeqmceved veJecev$ee: meceevee: efJeÐevles~ pewefceveermebefnlee³ee: ‹.� DeeqmceVesJeKeC[s ³e%ee ³e%ee Jees Deive³es ($e+iJeso: �.Œ�.‰) leLee Gpees& ve Heeleb ($e+iJeso: �.Œ�.Š) Fces cev$ee: JeÀewLegcemebef-nlee³ee: Š.‰,�.‰-Š DeLee&led cev$emebK³ee (�ˆ‹-�ˆŒ) ef$e©ÊejmeHleMeleleces ®eleg©ÊejmeHle-Meleleces ®e cev$es efvee|oäe: meeqvle~ SleoH³eJeOes³eceeqmle cegefêlee³ee: pew.mebefnlee³ee: GÊejee|®eJesÀ ÒeieeLe-le=®esl³eeoerveeceguuesKees veeeqmle Hejb JeÀewLegcemebefnlee³eecem³e J³eJeeqmLelees efveos&Mees efJeÐeles~ pewefceveermebefnlee³eecegÊejee|®eJesÀ DevesJesÀ vetleveceb$ee: ÒeeH³evles ³es JeÀewLegcemebefnlee³eeb ve ÒeeH³eles~

pewefceveermebefnlee³eeb meeceieeveeveeb mebK³ee JeÀewLegceer³emeeceieevesY³e: menñeeC³eefOeJeÀeefve meeqvle~ JeÀewLegcemebefnlee³eeb ieeveeveeb mebK³ee (Š�ŠŠ) ÜeeEJeMeogÊej<eeÅ[dJeMeeflee|JeÐeles Hejb pewefceveer³eieeveeveeb mebK³ee (‹��‰) SJeÀeMeerl³eefOeJeÀJeÀ<eeE[d$eMeoeqmle~ ÒeeJeÀjsCeevesve Deve³ees: (‘�‘) Tve<eäîegÊejveJeMeleb ieeveeveecevlejceeqmle~ [e. JewÀuesC[ceneso³eeveecevegmeejsCe pewefcev-eermebefnlee³eeb cev$eeCeeb mebK³ee: (‰��) meHleeMeerl³eefOeJeÀ<ees[MeMeleb meeqvle~ DejC³eJeÀeC[m³e HetJee&e|®eJesÀ (�Œ�) <eìd®elJeeEjMeogÊej<eìdMeleb cev$ee: GÊejee|®eJesÀ (‰ˆŒ‰) SJeÀ®elJeeeE-jMeoefOeJeÀmenñeeefCe cev$eeM®e ÒeeH³evles~ pewefceefveMeeKee³ee DeJeevlejYesosve leJeueJeÀejMeeKee Deeqmle~ MebJeÀje®ee³es&Ce leJeueJeÀejye´eïeCeeveeceguuesKe: Je=Àle:~ JesÀveesHeefve<eod Deve³ee MeeKe³ee SJe mebye×e Deeqmle~

jeCee³eveer³eMeeKee³ee: JewefMeäîecedDem³ee: MeeKee³ee: mebefnlee JeÀewLegcemebefnleele: ueIeg efJeÐeles~ De$ees®®eejCes Yeso: ¢M³eles

³eLee JeÀewLegceer³ee ’neG“ ’jeF“ Jeoeqvle le$e jeCee³eveer³ee:~ ’neJeg“ ’je³eer“ Fefle G®®ee-j³eeqvle~ jeCee³eveer³eMeeKee³ee: mebefnlee DeÒeJeÀeefMeleeeqmle~ efJeCìjefvelmeceneso³eeveeb efoMee pes. mìerJevmeveceneso³ew: mecHeeefolee meecemebefnlee leLee lem³eeDebieueevegJeeo Dem³ee MeeKee³ee SJe~ Hejb®eevesve celesve Dee®ee³ee&: YeieJeÎÊeceneso³ee: Demecceleemmeeqvle~ ³eleesefn lesve celesve DeÒeeceeefCeJeÀesçmleerob Je®eveced Fefle JewefoJeÀJee[d.ce³em³eseflenemes ÒeeH³eles~

êe¿ee³eCe Þeewlemet$eb Keeefojie=¿emet$eb®e jeCee³eveer³ee: MeeKee³ee: j®evee efJeÐeles~ jeCee³eveer³eie=¿eHeefjefMeäceefHe YeeieÜ³es efJeYeJeÌleced~ jeCee³eveer³eeveeceJeevlejMeeKee efJeÐeles meel³ecegefûe~ Deeqmceved efJe<e³es ceneYee<³eJeÀeje: Helebpeefueceneso³ee: efueKeeqvle jeCee³eveer³ee pevee: ÛmJe - SJeÀejm³emLeues ÛmJe - DeesJeÀejm³e G®®eejCeb JegÀJe&eqvle~ GoenjCeeLe¥ megpeelees DeMJemetve=les~ DeOJe³ees& Dees DeefêefYe: megleced (meeceJeso Œ‘‘) Meg¬ebÀ les Dev³eod ³epeleced (meeceJeso: ��) Fefle le$e ÒeoÊeceeqmle~ DeefHeMeefueefMe#ee³eeceH³esJeceguuesKes ÒeeH³eles~ Hejb®eem³e

51

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑûebLem³eesHeueeqyOe: veeeqmle~

SleoefleefjJeÌlecev³eeveeb MeeKeeveeb JeCe&veb efJeMJesMJejevevoJewefoJeÀMeesOemebmLeevele: ÒeJeÀeefMeles ûebLes JewefoJeÀJee[d.cem³eseflenemes ÒeeH³eles~

vewies³ee MeeKee³ee: Heefj®e³e:-Dem³ee: MeeKee³ee: veece ®ejCeJ³etnmet$es<eg JeÀewLegceMeeKee³ee DeJeevlejYesos<etequueefKele-

ceeqmle~ le$e JeÀewLegceeveeb meHleYesoe: YeJeeqvle-Deemegje³eCee:, Jeelee³evee:, ÒeebpeefueêdJewveYe=lee:, JeÀewLegcee:, Òee®eerve³eesi³ee vewies³eeM®e~ vewies³eMeeKeeveg¬eÀceC³eeb efme×îeefle Dem³ee: MeeKee³ee: mebefnlee Deemeerled~ Dee<e¥ owJeleefceefleYeeieÜ³eceml³em³ee: MeeKee³ee: veece~ meececev$eeCeeb $e+<eerCeeb met®eer Dee<e&ced osJeleeveeceveg¬eÀceC³eeb efJeÐeles~ cev$eeCeeb ¬eÀces JeÀewLegcevewies³e³eesMMeeKe³ees: Yeso: veeeqmle~ JesÀJeueb vewies³eeb ’Dee¬eÀvo³e“ Fefle ceb$e DeefOeJeÀesçeqmle~ De³eb cev$e Dev³es<eeb meeceme-befnlee³eeb ve ÒeoÊeceeqmle~

DeHejceefHe JewefMeäîeb ¢M³eles JeÀewLegceMeeKee³eeced DejC³eJeÀeC[b meHleceb ÒeHee"JeÀced Fefle veesJeÌlJee <e÷eO³ee³em³e meb%ee ÒeoÊee~ vewies³eMeeKee³eeb leced DeO³ee³eb meHleceb ÒeHee"JebÀ cev³eles~ Dem³eeeqvleces Heb®eces Keb[s ®elego&MemLeeveesHeefj Heb®eoMe$e+®e: He"îevles~ ceneveecv³ee: ÒeLece$e+®e: ’efJeoe ceIeJeved“ Feflecev$eb DejC³eJeÀeC[s DeLeJee meHlecem³e ÒeHee"JeÀm³e Deeqvlecee³eeb $e+ef®e He"îeles~

Meeot&ueMeeKee³ee: Heefj®e³e: - nsceeêew Þee×JeÀuHeHeefjYee<ee ÒeJeÀjCes efueK³eles - leÐeLee Meeot&ueMeeefKeveeb me HetJeea ceneveeef-

ceefle ceOegÞegefVeOeveced~ Dee®ee³ee&: Jeerjefce$eceneso³ee: Þee×ÒeJeÀeMem³e (‰‹ˆ) eE$eMeogÊejMeleleces He=÷s Meeot&ueMeeKeeced G×=leb JegÀJe&eqvle ³esve %ee³eles F³eb MeeKee Deemeerled~

Jee<e&ieC³ee MeeKee -®ejCeJ³etnmet$es Dem³ee: MeeKee³ee: JeCe&veceeqmle~ eEHeieueívomet$em³e J³eeK³ee³eeb ³eeo-

JeÒeJeÀeMe: veeieer iee³e$³ee: GoenjCeb Jee<e&ieC³emebefnleele: ooeefle - ³e³eesefjob efJeMJecespeefle lee efJeÜebmees nJeecens Jeeced~ Jeerleb meewc³eb ceOeg~~ Fefle Jee<e&ieC³eeveeced~ FocesJeesoenjCeb efveoevemet$esçefHe G×=leceeqmle~

ieewleceer³ee MeeKee-ieewlecem³e Oece&met$eb efHele=cesOemet$eb ®e Jele&ceeves ÒeeH³esles~ mebefnlee³ee: efJe<e³es eEJeÀef®eoefHe ve

Jeoeqvle JegbÀoveueeueMece&ceneso³ee:~

Devesve ÒeJeÀejsCe Dev³ee MeeKee: ³eLee-YeeuueefJeveMeeKee, JeÀeueyeefJeveMeeKee, Meeìîeeef³eve MeeKee, ©©efJeÀCeMeeKee, JeÀeHes³eeMeeKee, cee<eMejeJ³eeMeeKee, leeC[îeMeeKesl³eeoerveeb MeeKeeveeb

52

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑefJe<e³es ÒeeH³eles Hejb®e~ mecÒeefle Fcee: meJee&: MeeKee DevegHeueyOeemmeeqvle~

Jesoe SJeemceeJebÀ Oece&meJe&mJeefceefle Meem$e%eevepeg<eeb efJeog<eeb meJes&<eeced DeefYeceefle:~ ve JesÀJeueced DemceeJeÀced DeefHe leg osJeeveeb efHele=CeeceefHe Jesoe SJee meveeleveb ®e#egefjefle mce³e&les~ ³eLee-

efHele=osJeceveg<³eeCeeb JesoÞJe#eg: meveeleveced~

DeMeJeÌ³eb ®eeÒeces³eb ®e JesoMeem$eefceefle eqmLeefle:~ (cevegmce=efle ‰Š-‘Œ)

SJecesJe meJe&ced efHe JesoeosJe ÒeefmeO³eleerefle G®³eles~ ³eLee-

®eelegJeC&³eb $e³ees ueesJeÀeÞJelJeejÞJeeÞecee: He=LeJeÀd~

YetlebYeJ³ebYeefJe<³eb®emeJes&JesoeledÒeefme×îeefle~~(cevegmce=efle‰‰-‘�)

Jesoe SJe HejceHegceLe¥ cees#eb ÒeefleHeeo³eeqvle, Dev³eled meJe&ceefHe leovetÐe SJe ÒeJele&vles~ ³eLees®³eles-

efJeYee|le meJe&Yetleeefve JesoMeem$eb meveeleveced~

lemceeosleled Hejb cev³es ³eppevleesjm³e meeOeveced~~ (cevegmce=efle ‰Š-‘‘)

2.5 ye´eïeCe:

JesoMeyoes %eeveeLe&JeÀeod efJeoOeelees: efve<HeÐeles~ De³eb Oeeleg: efJeÐeeMeyom³eeefHe meceeve:~ Deleesç³eb meeceev³eeLe&JeÀ: JesoMeyoÒe³eesie Dee³egJes&o-OevegJes&oeefoMeyos<eg DeefHe ¢M³eles~ JesoMeyom³e efJeMes<es HeeefjYeeef<eJesÀ DeefHe Òe³eesiees Jele&les~ ³eLee-

cev$eye´eïeCe³eesJes&oveeceOes³eced (DeeHemlecye³e%eHeefjYee<eemet$eced ‹‰)

Fefle~

JesÀ®eve ceb$eYeeie SJeb JesoMeyoJee®³e Fefle mebJeÀes®eb Je=ÀlJee Jeoeqvle~ Jeso SJe Òel³e#ee-vegceeveeY³eeced Del³evleb ogyees&Oem³eesHee³em³e %eeHeves meceLe&: YeJeefle~ lesvewJe Jesom³e JesolJeceefHe efme×îeefle~ leLee ®e-

Òel³e#esCeevegefcel³ee Je ³emletHee³ees ve yeg×îeles~

Sveb efJeoeqvle Jesosve lemceeod Jesom³e Jesolee~~

®elJeej: Jesoe: YeJeeqvle~ ³eLee $e+iJesoes ³epegJes&oes meeceJesoesçLeJe&JesoÞJesefle~ Jesoeveeb ye»îe: MeeKeemebefnlee: meeqvle~ ³eLee - MeeJeÀueer³ee $e+iJesomebefnlee, ceeO³eeqvoveer³ee MegJeÌue³epegJes&omebe-fnlee, JeÀeCJeer³ee MegJeÌue³epegJes&omebefnlee, Je=À<Ce³eogJes&oer³eemlewefÊejer³emebefnlee, cew$ee³eCeermebefnlee, JeÀe"JeÀmebefnlee, JeÀefHe÷ueJeÀ"mebefnlee, JeÀewLegceMeeKeer³ee Deee|®eJeÀ-ieeveesY³eªHeeeqlceJeÀe meeceJesomebefnlee, pewefceveerMeeKeer³e Deee|®eJeÀ-ieeveªHeeeqlceJeÀe meeceJesomebefnlee, MeewveJeÀer³ee

53

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDeLeJe&Jesomebefnlee, HewHueeoMeeKeer³ee DeLeJe&Jesomebefnlee Fefle Òeefme×e: JesomebefnleeûebLee:~ mebefn-leeûebLeeveeb J³eeK³eeªHesCe yeéïeCeûebLee: DeefHe JesoMeyoJee®³ee SJe~ leLewJe yeéïeCeesHeefve<eoÞ®e~

yeéïeCeMeyoeLe&:ye´ïeMeyom³e DeCed Òel³e³esve yeéïeCeMeyo: YeJeefle~ cev$eYeeieJ³eefleefjJeÌleJesoYeeie:

yeéïeCeYeeie: JeÀL³eles~ ³elees efn Mes<es yeéïeCeMeyo: (pew.ceer.met Š-‰-‹‹) Fefle pewefceefveje®ee³e&: mee#eeled Jeoefle~

cev$eÞ®e yeéïeÞJesefle Üew Yeeieew lesve ceeqv$ele:~

Dev³eod yeéïeCeefcel³esleod YeJesod yeéïeCeue#eCeced~~

Fefle ceeOeJee®ee³e&:~

mee³eCee®ee³e&Þ®e $e+iJesoYee<³eYetefceJeÀe³eeced DeJeefMeäes JesoYeeiees yeéïeCeced Fefle Jeoefle~

cesefoveerJeÀesMeûebLemleg-

yeéïeCeb ye´ïemebIeeles JesoYeeies veHegbmeJeÀced Fefle yeéïeCeMeyoÞ®e veHegbmeeEueies J³eJene³e&ef-ceefle ÒeefleHeeo³eefle~ eEJeÀleg ceneYeejles GÐeesieHeJe&efCe HegeÅuueies DeefHe yeéïeCeMeyom³e Òe³eesie: Jele&les~ ³eLee-

³e Fces yeéïeCee: ÒeesJeÌlee cev$ee Jew Òees#eCes ieJeeced~

Sles ÒeceeCeced Gleenes vesefle JeemeJe~~ Fefle ªHesCe

SJecesJe yeéïeCeeveeb mJeªHeefJe<e³es YeÆYeemJeÀj: lewefÊejer³emebefnleeYee<³es Jeoefle-

yeéïeCeb veece JeÀce&Cemlevceb$eeCeeb ®e J³eeK³eeveûebLe: Fefle~

Jee®emHeefleefceÞeÞ®e-

vew©JeÌl³eb ³em³e cev$em³e efJeefve³eesie: Òe³eespeveced~

Òeefle÷eveb efJeefOeÞ®ewJe yeéïeCeb leefones®³eles~~

Fefle ÒeefleHeeo³eefle~ yeéïeCeûebLeeveeb JesoªHelJeced

ceb$eyeéïeCe³eesJes&oveeceOes³eced Fefle DeeHemlecye: yeéïeCeûebLeeveeced DeefHe JesoªHelJeb ÒeefleHeeo³eefle~ MeyejmJeeefceÒeYe=le³eesçefHe Decegced SJeeLe&ced Devegceeso³eeqvle~ ³eLee-lev$eJeee|leJesÀ cev$eyeéïeCe³eesJes&o Fefle veeceOes³eb <e[biecesJesÀ~~ (‰-‹-‰ˆ)

le$e yeéïeCeelceJeÀes Jeso: (lewefÊejer³emebefnlee-mee³eCeYee<³eesHe¬eÀceefCeJeÀe)Fl³eeo³e:~

54

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ yeéïeCeûebLeeveeb ÒeefleHeeÐeefJe<e³ee:³e%eeveeb meJee&[d.ieHetCe¥ efveªHeCeb yeéïeCeûebLeeveeb cegK³eÒeefleHeeÐeb YeJeefle~ ³e%eceerceebmee³eeb

efJeefOe: DeLe&JeeoM®e ÒecegKeew YeJele:~ ³e%eeveg÷evem³e mece³eeveg÷eveeefoefJe<e³es efJeefOe: efJeoOeeefle~ ³eeieefJeOe³e: De%eeleeLe&%eeHeJeÀe: YeJeeqvle~ efJeefOeY³e SJe yeéïeCeûebLee: JeÀcee&veg÷eveb Òesj³eeqvle~ JeÀce&®eesovee yeéïeCeeefve (DeeHemlecye³e%eHeefjYee<eemet$eced ‹�) Fefle DeeHemlecye: met$e³eefle~

DeLe&Jeeo: efJeOeerveeb mlegefleefvevoe³eeb ÒeJele&les~ DeLe&JeeoHejJeÀJeeJeÌ³es<eg ³e%eesHe³eeefieJemlegveeb ÒeMebmee, leefVeef<e$e+Jemletveeb®e eEveoe YeJeefle~ ceerceebmeeJeÀe: efJeefOevee leg SJeÀJeeJeÌ³elJeeled mlegl³eLes&ve efJeOeerveeb m³eg: (efpe.ceer.met -‰-Š-Š�) Fefle met$esCe efJeefOe-DeLe&JeeoJeeJeÌ³e³ees: ceO³es HejmHejb Mes<eMesef<eYeeJeced, De[d.iee[d.efieYeeJeb Jee mJeerJegÀJe&eqvle~

MeyejmJeeceer leg efJeOe³e SJe DeLe&JeeoeefoªHesCe oMeÒeJeÀeje yeéïeCeûebLes<eg J³eJeefnv³evle Fefle Yee<³es ÒeefleHeeo³eefle~ ³eLee-

nslege|veJe®eveb eEveoe ÒeMebmee mebMe³ees efJeefOe:~

Hejef¬eÀ³ee HegjeJeÀuHees J³eJeOeejCeJeÀuHevee~~

GHeceeveb oMewJewles efJeOe³ees yeéïeCem³e leg~

SleÜw meJe&Jesos<eg efve³eleb efJeefOeue#eCeced~~ (MeeyejYee<³eced Š-‰‰-‰‰)

nsleg: - efJeefMeäefJeOeew JeÀejCeJeÊeeb efvee|oMeefle nsleg:~ ³eLee-lesve ¿eVeb ef¬eÀ³eles (Me.yeé. Š-�-Š-Š‹) Fefle JeeJeÌ³eb nslees©oenjCeced~

efveJe&®eveced - efveJe&®eveb J³eglHeefÊeceeO³ecesve ³eeies Òe³eesp³eHeoeLee&veeb meeLe&JeÀlJeb ÒeefleHeeo³eefle~ ³eLee - le×és oefOelJeced (lewefÊejer³emebefnlee �-‹-‹) Fefle~

efvevoe - DeÒemleJemlegve: efvevoeb Je=ÀlJee lem³e ³eeies DevegHeeos³eleeb ÒeefleHeeo³eefle efvevoe-JeeJeÌ³eced~ ³eLee DecesO³ee Jew cee<ee: (lew.meb �-‰-�-‰) Fefle~

ÒeMebmee - ³eeieeveg÷evem³e Òe³eespeveÒeefleHeeoveHegjmmejb lem³e ³eeiem³eeveg÷eves ÒeMebmeefle ÒeMebmeeJeeJeÌ³eced~ ³eLee-Jee³egJew& #esefHe÷e osJelee (lew.meb Š-‰-‰-‰) Fefle~

mebMe³e: - mebosn SJe mebMe³e:~ ³eLee ³epeceevem³e ³eeieJeÀjCes DeJeÀjCes ®e mebMe³e:~ leLee ®e JeeJeÌ³eced-

leoJ³eef®eefJeÀlmelpegngJeeveer Fcee new<eeotced (lew.meb �-�-‘-‰) Fefle~

efJeefOe: - ³epeceevesve meeqccelee Deewogcyejer YeJeefle (lew.meb �-Š-‰ˆ-‹) Fefle JeeJeÌ³esve Deewogcye³&³ee: HeefjCeeceb ÒeefleHeeo³eefle~

55

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑHejJe=Àefle: - Dev³em³e JeÀe³e¥ HejJe=Àefle: YeJeefle~ ³eLee cee<eevesJe ce¿eb He®eefle (lew.meb �-Š-‰ˆ-‹) Fefle~

HegjeJeÀuHe: - Òee®eerveJ³eeK³eevecesJe HegjeJeÀuHe:~ ³eLee Hegje yeéïeCee DeYew<eg: (lew.meb ‰-�-�-�)

J³eJeOeejCeJeÀuHevee - efJeMes<eÒeJeÀejsCe efveM®e³eJeÀjCecesJe J³eJeOeejCeJeÀuHevee~ ³eLee - ³eeJeleesçÞeJeeved Òeefleie=”er³eeÊeeJelees Je©Ceeved ®eleg<JeÀHeeueefVeJe&Hesled~ (lew.meb Š-‹-‰Š-‰) Fefle~

GHeceeveced - ³eLee ³e ³eLee MeJegÀefve: met$esCe Òeyeg×es efoMeb efoMeb HeeflelJee Dev³e$ee³eleve-ceueyOeJee yebOevecesJeesHeÞe³eles, SJecesJe Keueg meesc³e, levcevees efoMeb efoMeb HeeflelJeeçv³e$ee³eleve-ceueyOJee ÒeeCecesJeesHeÞe³eles, ÒeeCeyevOeveb efn meesc³e, ceve Fefle~ Fefle GHeceevem³eesoenjCeced~

yeéïeCeûebLeeveeb JewefMeä³ecedyeéïeCeûebLeeveeb Yee<ee JewefoJeÀueewefJeÀJeÀmebmJe=Àle³ees: ceO³eJee|leveer DevegYet³eles~ De$e

efve³eceye×lee, megmebnefle:, mejuelee SJeb ÒeJeence³elee Jele&les ³ee cev$emebefnleeHes#e³ee DeefOeJeÀe YeJeefle~ De$e efJeÌueämevOeerveeb meceemeeveeb®e oMe&veb ve efJeÐeles~ eqJeÌJe®eobMes DeHeeefCeveer³eÒe³eesiee: meeqvle~ yeéïeCeûebLee: HetCe&ªHesCe ieÐece³ee: YeJeeqvle~ eEJeÀleg JeÌJeef®elmLeues<eg HeÐeeefve DeefHe GHeueY³evles~

MeleHeLe-lewefÊejer³eyeéïeCeeefo<eg Yee<ee mJejebefJeÀlee Jele&les~ DeÐelJes leeC[³e-MeebKee³eveeefo<eg mJejebJeÀveb ve ¢M³eles~ eEJeÀleg JewefoJeÀe: JesÀJeve memJejcesJe Heeje³eCeb JegÀJes&eqvle, lesve les<eeb HetJe&JeÀeues memJejlJeb vetveceemeerefoefle %eelegb MeJeÌ³eles~ JewefoJeÀmeeefnl³ej®eveeJeÀeueefJe<e³es leg efJeJeeoe DeveuHee SJe~ ³e%eeveg÷elee SJe Oeee|ceJeÀ Fefle MeyejmJeeceer ÒeefleHeeo³eefle~ ³eLee-

³ees efn ³eeiecevegefle÷efle leb Oeee|ceJeÀ Fefle mecee®e#eles~ ³eM®e ³em³e JeÀlee&, me lesve J³e-HeefoM³eles, ³eLee Hee®eJeÀes ueeJeJeÀ Fefle~ lesve ³e: Heg©<ees efve:Þes³emesve meb³egveeqJeÌle, me Oece&Meyosve G®³eles~ ve JesÀJeueb ueesJesÀ, JesosçefHe ’³e%esve ³e%ece³epevle osJeemleeefve Oecee&efCe ÒeLeceev³eemeved ’Fefle ³epeefleMeyoJee®³ecesJe Oece¥ meceeceveeqvle~ (MeyejYee<³eced -‰-‰-‰)

yeéïeCeûebLeeveeb Yee<³eJeÀeje:cev$emebefnleeYee<³eJeÀej: mee³eCee®ee³e&: yeéïeCeûebLeeveebefHe ÒeceeefCeJeÀYee<³eJeÀej: YeJeefle~

meeceJesom³e pewefceveer³eMeeKee³ee: yeéïeCeeefve, ieesHeLeyeéïeCeb®e efJene³e efJeÐeceeveeveeb yeéïeCeûebLeeveeb Yee<³eb lew: Je=Àleb Jele&les~ yeéïeCeûebLeeveeced DeJeiele³es leosJe MejCeb YeJeefle~ le$e ÒecegKeJeÀejCeb leg les<eeb JewefoJeÀleÊJe%eeveJeled ³e%eefJeÐee³ee: mew×ebefleJeÀÒee³eesefieJeÀefJe<e³es<eg DeefHe %eeveJeÊJecesJe~

mee³eCee®ee³ee&oefHe HetJe&ceefHe $e+iJesom³e Sslejs³eyeéïeCeesHeefj Yee<³eÜ³eced GHeueY³eles~ SJebÀ Yee<³eb $e³eesoMeMeleeyÐee: HetJe&Jee|levee ieesefJevomJeeefcevee efJejef®eleced~ DeHejb Yee<³eb

56

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑÜeoMeMeleeyÐeeb <e[dieg©efMe<³em³e YeJeefle~ <e[dieg©efMe<³em³e Yee<³eb ueIegJeÀe³emJeªHeb YeJeefle~ nefjieesmJeeefceveesçefHe mee³eCee®ee³e&m³e HetJes&Ce MeleHeLeyeéïeCeesHeefj Yee<³eb jef®eleb Jele&les~ eEJeÀleg leÐelJesçHetCe&ced GHeueY³eles~ nefjmJeeceer HejeMejiees$eer³e Deemeerled~ Dem³e efHelee veeiemJeeceer~ veeiemJeeceer DeJevl³ee: je%e: efJe¬eÀcem³e Oecee&O³e#e: Deemeerled~ nefjmJeeces: MeleHeLeYee<³eb Òee®eerveefceJeel³ebleÒeeceeefCeJeÀceefHe YeJeefle~ leeC[³eyeéïeCeesHeefj nefjmJeeefceHeg$em³e pe³emJeeces: ìerJeÀe³ee: GuuesKe: ÒeeH³eles, eEJeÀleg leÐelJes veesHeueY³eles~ lewefÊejer³eyeéïeCeûebLeesçefHe YeÆYeem-JeÀj-mee³eCee®ee³e&³ees: Yee<³es GHeueY³esles~

meeceyeéïeCem³eHeesHeefj YeÆYeemJeÀjefceÞem³e SJeb YejlemJeeefceveÞ®e Yee<³es mle:~ ieg-CeefJe<Cegvee cev$eyeéïeCeesHeefj Yee<³eb jef®eleceemeerled~ mebefnleesHeefve<eÂéïeCeesHeefj efÜpejepeYeÆm³e Yee<³eb ÒeJeÀeefMelecegHeueY³eles~ efÜjepeYeÆm³e mJeelceefJeJejCesve Fob %ee³eles ³eod Dem³e efHelee ÞeerJebMes ueyOepevcee JewefoJeÀefJeÜeved efJe<CegYeÆ Deemeerefoefle~ DeLeJe&Jesoer³eieesHeLeyeéïeCeesHeefj leg ve efJeÀceefHe Yee<³ecegHeueY³eles~ ceeO³eeqvoveMeleHeLeyeéïeCem³e ÞeernefjmJeeefcevee efJejef®eleb Yee<³eb Þegl³eLe&efJeJe=efÊe: Fl³eg®³eles~ eEJeÀleg leled DeÐelJes DeHetCe&ced GHeueY³eles~ Dee®ee³e&mee³eCem³e Yee<³eb JesoeLe&ÒeJeÀeMeeefYeOeb ³eÐeeefHe GHeueY³eles~ Yee<³es<eg mee³eCeYee<³em³e ceefncee leg DeefvelejmeeOee-jCee SJe~ HeeM®eel³eefJeÜebme: yenJeesçefHe mee³eCem³e ÒeMebmee³eeb ÒeJele&vles~ MeleHeLeyeéïeCeesHeefj efJe%eeveYee<³eb JeÀJeervêe®ee³es&Ce efJejef®eleced~ eEJeÀleg leÐelJes veesHeueY³eles~ ceeO³eeqvoveMeleHeLeyeéïe-CeesHeefj ÞeerieCesMeMeeeqm$eJe³es&Ce mJejÒeJeÀeMeeefYeOeb Yee<³eb efJejef®eleb Jele&les~ efJeÀvleg Fob Yee<³eb veeleerJeÒeefme×ced DeJeiecevesçefHe efJeÀuäefcel³eefHe %ee³eles~

$e+iJesoer³eyeéïeCeûebLeHeefj®e³e:Sslejs³eyeéïeCeced - Sslejs³eyeéïeCeûebLem³e ÒeJe®eveJeÀlee& $e+ef<e: ceefnoeme Sslejs³e Fefle

mebÒeoe³eÒeefmeef×:~ Dem³e yeéïeCem³e Yee<³eJeÀej: <e[dieg©efMe<³e: ceefnoemeb ³e%eJeuJeÀm³e yeéïeCem³e efÜleer³eHelv³ee: Heg$e Fefle JeÀLe³eefle~ ³eLee -

ceefnoemewlejs³ee|<emev¢äb yeéïeCeb leg ³eled~..............

Deemeerod efJeÒees ³e%eJeuJeÀes efÜYee³e&mlem³e efÜleer³ee³eeefcelesjsefle ®eeng:~~ (Sslejs³eyeéïeCeced - megKeÒeoeJe=efÊe:) Fefle~

mee³eCee®ee³ees&çefHe SJeÀ³ee DeeK³eeef³eJeÀe³ee $e+ef<ecesJebÀ yengHelveerJebÀ ÒeefleHeeÐe, lem³e Fleje veeceéR ÒeefleHeeo³eefle Yee<³eYetefceJeÀe³eeced~ Fleje³ee: Heg$e SJe ceefnoeme:~ efHeleg: GHes#e³ee efKeVeceve: me: mJeJegÀueosJeleeb Yetefceced GHeem³e SJebÀ yeéïeCeced, DeejC³eJebÀ®e mee#eeled Je=ÀleJeeved~ leosJe Sslejs³eyeéïeCeced, Sslejs³eejC³eJeÀefceefle ®e veeceé J³eJeefÛ³eles~

YeÆYeemJeÀjmleg Sslejs³em³e efHeleg: veece SJe Fleje Fefle~ leLee ®eesJeÌleced - Flem³e

57

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ$e+<esjHel³ecewlejs³e:~ MegYeéefoY³eÞ®e {JeÀd~ Fefle~

mJebÀoHegjeCevleg-

DeeqmceVesJe cece mLeeves nejerlem³eeØe³esçYeJeled~

ceC[tefJeÀefjefle efJeÒeei³ees JesoJesoe[d.ieHeejie:~~

lem³eemeerefoleje veece Yee³ee& meeOJeeriegCew³eg&lee~

lem³eeceglHeÐelemeglemlJewlejs³e Fefle mce=le:~~

Fefle nejerleJebMepe: ceeC[tefJeÀ: Sslejs³em³e efHelesefle~ ceeC[tefJeÀ: efJeÒes<eg DeûeieC³e: JesoJe-soe[d.ies<eg ueyOeÒeefle÷Þ®eemeerled~ lem³e $e+<es: Fleje Fefle Yee³ee& JeÀeef®eoemeerled ³ee meeOJeeriegCew³eg&lee Deemeerled~ lem³eeced GlHeVe: Heg$e SJe Sslejs³e Fefle~

Sslejs³eyeéïeCem³e mJeªHeced

Sslejs³eyeéïeCes ®elJeeeEjMeod DeO³ee³ee: meeqvle~ Òel³esJebÀ Heb®e DeO³ee³ee: efceefuelJee Hebef®eJeÀe Fefle ªHesCe efve<HeÐeles J³eJeefÛ³eles ®e~ Dele: Sslejs³eyeéïeCes Deäew Hebef®eJeÀe meeqvle~ Òel³esJeÀced DeO³ee³es DeJeevlejefJeYeepeveb Keb[ Fefle veeceé G®³eles~ yeéïeCesçeqmceved Deenl³e Š�� KeC[e: meeqvle~

yeéïeCeûebLesçeqmceved meesce³eeieeveeb new$eHe#e: yeengu³esve ÒeefleHeeefole:~ $e+eqlJeie SJe nes$eJeÀ Fefle veeceé G®³evles~ les $e+eqlJeie: meHle: YeJeeqvle~ ³eLee ‰. neslee Š. cew$eeJe©Ce:, ‹. yeéïe-Cee®íbmeer, Œ. vesäe, �. Heeslee, �. De®íeJeeJeÀ: SJeb �. DeeûeerOe´ Fefle~ Sles<eeced $e+eqlJepeeb JeÀe³e¥ ef$e<eg meJeves<JeefHe ³eep³ee mecHeeovecesJe~ Deengeflemece³es ³es cev$ee: He"³evles les<eeb ³eep³ee Fefle veece YeJeefle~ nesceeled HetJe¥ HegjesvegJeeJeÌ³eeveeb He"veb YeJeefle~ Deep³e-ÒeGieÒeYe=efleMem$eeCeeb MebmeveceLee&led mleJeveb neslee, cew$eeJe©Ce: yeéïeCeeb®íbmeer SJeced Dee®íeJeeJeÀ: JeÀjesefle~

Deep³eMem$eb, ÒeGieMem$eb, ce©lJeleer³eMem$eb, efve<JewÀJeu³eMem$eb, JewÞJeosJeMem$eb, Deeefûe-cee©leMem$eb, <ees[MeerMem$eb, He³ee&³eMem$eb, DeeefÞeJeveMem$eb Fl³eeefoMem$eeCeeb He"veb nes$ee JeÀle&J³eb YeJeefle~ ³eep³eecev$eb HegjesçvegJeeJeÌ³eeveeb®e efJene³e Dev³eMem$eeefCe le=®e G®³evles~ DeLee&led les<eeced DeeÐe SJeced Debeflece$e+®eeb He"veb ef$eJeejb YeJeleerl³ele: le=®ed G®³evles~

HeefjOeeveer³ee Fefle GÊece$e+®eeb Òeefmeef×:~ SJecesJe ÒeefleHeo Fefle ÒeLece$e+ied G®³eles~ meesce³eeies<eg Deeqiveäesce: ÒeJe=ÀefleYetle: ³eeiees YeJeefle~ Deeqiveäescem³e JeCe¥ ÒeLeceHebef®eJeÀele: le=leer³eHebef®eJeÀeHeb®eceeO³ee³eb ³eeJeled ÒeeH³eles~ lele: Deeqiveäescem³e efJeJe=Àle³e:, GJeÌL³e, ¬eÀ-leg, <ees[Meer SJeced Deefleje$em³e JeCe&veb ®elegLe&Hebef®eJeÀe³ee: efÜleer³eO³ee³eHeb®eceKeC[b ³eeJele= ÒeefleHeeefoleb Jele&les~ lele: me$e³eeieeveeb efJeJejCeb Jele&les~ me$e³eeieeveeb JeCe&veeJemejs ieJeece³eveced,

58

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDebefieiejmeece³eveced SJebDeeefol³eeveece³eveced Fl³esles<eeb JeCe&veb ÒeeH³eles~ Sles<eeb me$e³eeieeveeb JeCe&veb ®elegLe&Hebef®eJeÀe³ee: efÜleer³eeO³ee³e<e÷KeC[le: le=leer³eeO³ee³eeäceKeC[b ³eeJele= Jele&les~ ÜeoMeenmeb%eJeÀeveeb meesce³eeieeveeb JeCe&veb Heb®eceHebef®eJeÀe³eeb Jele&les~ Deeqivenes$e³eeiem³e DeefHe JeCe&veced De$ewJe Je=Àleced Deeqmle~ meesce³eeiemecye×ÒeJeÀerCe&efJe<e³eeCeeb JeCe&veb <e÷Hebef®eJeÀe³eeb Jele&les~ yeeueefKeu³eeefometJeÌleeveeceefHe JeCe&ce$ewJe ÒeeH³eles~ meHleceHebef®eJeÀe³eeced Deeqivenesef$eCe: efJeefYeVeÒee³eefM®eÊeeefve, Megve: MesHeeK³eeveced SJeb jepemet³e³eeieeveeb ÒeejeqcYeJeÀJe=Àl³eeveeb efveªHeCeb Jele&les~ DeäceHebef®eJeÀe³eeb jepemet³e³eeiem³e, SsvêceneefYe<esJeÀ, HegjesefnlecenÊee, ye´ïeHeefjcejeoerveeb ÒeefleHeeoveb efJeÐeles~ ³eÐeefHe DebefleceoMeeO³ee³ee: HejJee|leve Fefle Jeoeqvle, DeLeeefHe HeeefCeefvecene|<eCee ®elJeeeEjMeod DeO³ee³eelceJeÀced Sslejs³eyeéïeCeced, eE$eMeod DeO³ee³eelceJebÀ®e JeÀew<eerleefJeÀyeéïeCeced Fefle mJeªHeb efvee|oäb (DeäeO³ee³eer �-‰-�Š) Fl³ele: ve efJeJeeouesMeesçmceeJeÀced~

Sslejs³eyeéïeCes SsefleneefmeJeÀeveeb meebmJe=ÀefleJeÀeveeb®e efJeJejCeb yengueced GHeueY³eles~ SJecesJe vewefleJeÀcetu³eeCeeced GoeÊee®eejJ³eJenejCeeb efJe<e³esçefHe DevesJesÀ efJe<e³ee GHeueY³evles~ ³eLee -

$e+leb JeeJe oer#ee mel³eb oer#ee lemceeod oeref#elesve mel³ecesJe JeefoleJ³eced (Ss.yeéïeCeced ‰-‰)

efJeog<ee mel³ecesJe JeefoleJ³eced (�-Š-‘)

DeJel³esveb mel³eceve=leb efnveeqmle~ (Œ-‰-‰)

JeÀefue:Me³eevees YeJeefle mebefpenevemleg ÜeHej:~

GefÊe÷bm$eslee YeJeefle Je=Àleb mecHeÐeles ®ebjÞeJejwJesefle~~

®ejØew ceOeg efJevoefle ®eªmJeeogcegogcyejced~

met³e&m³e HeM³e ÞesceeCeb ³ees ve levê³eles ®ejbÞeJejwJesefle~~

Fl³eeo³e:~

MeebKee³eveyeéïeCeced

MeebKee³eveyeéïeCecesJe JeÀew<eerleJeÀeryeéïeCeefcel³eefHe~ JeÀL³eles~ eqJeÌJe®eled MeebKee³eveb meebK³ee³eveefcel³eefle JeÀL³eles~ Fob yeéïeCeb yee<JeÀueMeeKee³ee: mecye×b Jele&les~ yeéïeCeesHeefj Deeqmceved ve efJeÀceefHe Òee®eerveb Yee<³eced GHeueY³eles~ mebHetCe&ceefHe yeéïeCeb eE$eMeod DeO³ee³eelceJebÀ YeJeefle~ Òel³esJeÀced DeO³ee³e: Keb[s<eg efJeYeJeÌle:~ Deenl³e mebHetCes& yeéïeCes ŠŠ� KeC[e: meeqvle~ leeC[³eyeéïeCes JeÀew<eerleJeÀeveeb ¬eel³eeYeeJeeHeVelJeb JeÀL³eles~ ³eLee-

SlesJe Jew Meceveer®eeces{ê De³epevle les<eeb JegÀ<eerleJeÀ: meeceÞeJemees ie=nHeeflejemeerÊeeved ueg-MeeJeÀefHe: Keeie&efuejvegJ³eenjoJeeJeÀer<e&led JeÀveer³eebmeew mleesceeJegHeeiegefjefle lemceeled JeÀew<eerleJeÀeveeb ve JeÀM®eveeleerJe efpenles ³e%eeJeJeÀerCee& efn~

59

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑMeebKee³eveejC³eJesÀ JeÀewMeerleJeÀJebMeHejbHeje³ee GuuesKe: ÒeeH³eles~ ³eLee -

DeLe JebMe:~ vecees ye´ïeCes~ vece Dee®ee³es&Y³ees iegCeeK³ee®í[d.Kee³eveeomceeefYejOeerleb iegCeeK³e: Mee[d.Kee³eve: JeÀnesueeled JeÀew<eerleJesÀ: JeÀnesue: JeÀew<eerleefJeÀ©ÎeueJeÀeoe©Ces©ÎeueJeÀ Dee©efCe:~ (MeebKee³eveejC³eJeÀced ‰�-‰) Fefle~

Sslejs³eyeéïeCeeHes#e³ee MeebKee³eveyeéïeCesçeqmceved meesce³eeieeefleefjJeÌleeveeced Fefä³eeieeveeb, HeMeg³eeieeveeceefHe ÒeefleHeeoveb efJeÐeles~ yeéïeCeejcYes oMe&HetCe&ceemeeoerveeb JeCe&veb efJeJes®eveb®e efJeÐeles~ Sslejs³em³eeeqvleceoMeeO³ee³eefJe<e³ee: De$e ve efJeÐevle Fefle ceneved Yeso: DeJeueesJeÀef³elebg MeJeÌ³eles~

yeéïeCesçeqmceVeefHe vewefleJeÀcetu³eeveecee®eejeCeeb®e efJe<e³es yenguecegHeueY³eles~

³epegJes&oer³eyeéïeCeûebLee:MegJeÌue³epegJes&oer³eyeéïeCeced

MeleHeLeyeéïeCeced

yeéïeCeûebLes<eg mecemles<JeeHeerob Je=nlJeÀe³e HegmleJebÀ YeJeefle~ ceeO³eeqvove-JeÀeCJeMeeKe³eesjefHe Fob yeéïeCecegHeueY³eles~ lewefleefj³e yeéïeCeeefveJe mJejebefJeÀleb YeJeefle, lesveem³e Òee®eervelee megmHeäe~

`Meleb HevLeevees ³e$e MeleHeLe: le_egue³eûebLe:`

(iegCejevecenesoefOe:)

Meleb HevLeevees ceeiee& veeceeO³ee³ee ³em³e le®íle³eLeced

ceeO³eeeqvleoMele³eLeefJeYeeie:

ceeO³eeqvoveMeleHeLeyeéïeCes ‰Œ JeÀeC[e: meeqvle: ‰ˆˆ DeO³ee³ee:, Œ‹� yeéïeCeeefve lee ��ŠŒ JeÀeeqC[JeÀe: meeqvle

JeÀeCJeMeleHeLes ‰� JeÀeC[e:, ‰ˆŒ DeO³e³e:, Œ‹� yeéïeCe, ��ˆ� JeÀeeqC[JeÀe meeqvle~

Mele³eLeyeéïeCem³e ÒeJe®eveJeÀlee& Jeepemeves³e ³ee%eJeueJeÌ³eg: Mele³eLeevles Jele&les ®e � Deeefol³eeveerceeefve MegJeÌueeefve ³epetbefHe Jeepemeves³esve ³ee%eJeueJeÌ³esveeK³ee³evles' Fefle~

leweflejer³eyeéïeCeced

Je=À<Ce³epegJes&oer³eMeeKee³eeced SJeÀcee$eb yeéïeCeefceoced~ JeÀe"JeÀyeéïeCem³e leg JeÌJeef®eosJeebMee DeueY³evles~

leweflejer³e yeéïeCem³e ÒeJeJeÌlee JewMec³ee³eveefMe<³e: efleeflej:~ De$e DeO³eJe³eg&JeÀle=&JeÀ ³eeieJe=Àl³eeveeb efJemleejJeCe&veb JeÐeles~

60

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ meeceJesoer³e yeéïeCeûebLeeveeb Heefj®e³e:Dev³eJesoeHes#e³ee meeceJesoer³eyeéïeCeûebLeeveeb mebK³e³ee DeeefOeJeÌ³eced Jele&les~

YeÆJegÀceeefjue: meeceJesom³e Deäew yeéïeCeeefve mevleerefle efueKeefle~ ³eLee-

yeéïeCeeefve efn ³eev³eäew mejnm³eev³eOeer³eles~

ívoesieemles<eg meJes&<eg vee JeÀeefÞe®eefVe³ele: mJej:~~(lev$eJeee|leJeÀced ‰-‹-‰Š)

mee³eCee®ee³eesçefHe yeéïeesHeefve<eod Yee<³eesHe¬eÀceeefCeJeÀe³eeb meeceJesom³e Deäew yeéïeCeeveerl³esJe JeÀLe³eefle~ ³eLee-

Deäes efn yeéïeCeûebLee: Òeew{b yeéïeCeceeefoceced~

<eeeq[dJeMeeK³eb efÜleer³eb m³eeled lele: meeceefJeefOeYe&Jesled~~

Dee<es&³eb osJeleeO³ee³ees YeJesogHeefve<eled lele:~

mebefnleesHeefve<eod JebMees ûebLee DeäeefJeleerefjlee:~~

SJe bªHe sCe leeC[³eceneye éïeCee sve men <e[d b e fJeMe-meecee fJeOeeveDee<e s &³e-os-JeleeO³ee³e-OJeevoesi³e-mebefnleesHeefve<eoe meb%eJeÀeveeb yeéïeCeeveeceefHe mecyebOe: JeÀewLegceMeeKe³ee men Je=Àle: Jele&les~ JeÀewLecejeCee³eveer³eMeeJeÀ³ees: eqJeÌJe®eod G®®eejCeYeso SJe Jele&les~

Meeì³ee³eve yeéïeCeb leLee YeeuueefJe yeéïeCe ceÐeeJes veesHeueY³eles Meej³ee³eve yeéïeCeeveeb JeeJeÌ³eeveeceg×jCeb mee³eCee®ee³e&: $e+iJesoYee<³es<eg JeÀjesefle~ ye´ïemet$eMee[d.JeÀjYee<³esçefHe Dem³ees×jCeeefve meeqvle~

YeeuueefJeyeéïeCem³e GuuesKe: leeC[³eyeéïeCes ’Þeewlemet$es<eg“ ceneYee<³eÖeYe=efle<JeefHe Jele&les~

meeceJesoer³e yeéïeCeûebLeeveeb JeieeaJeÀjCeb meecÒeoeef³eJeÀe efÜOee JegÀJe&eqvle~ yeéïeCeced Dev-egyeéïeCeefceefle ®e~ yeéïeCeûebLe HejbHejeiele ue#eCeJeled yeéïeCeefceefle JeÀL³eles~ yeéïeCeme¢MeûebLe: DevegyeéïeCeb JeÀL³eles~ Deä meeceJesoer³e yeéïeCes<eg leeC[³e-<e[dbefJeMe³ees: yeéïeCeûebLelJeb mee#eeled Jele&les~ meeceefJeOeeve-Dee<es&³e-osJeleeO³ee³e-GHeefve<eod-mebefnleesHeefve<eod SJe JebMeyeéïeCeevee DevegyeéïeCelJeb YeJeefle~

leeC[³eyeéïeCecedleeC[³eyeéïeCeced j®eef³elee meeçled JeÀ Fefle ve eqJeÌJe®eogHeueY³elees eEJeÀleg leeeqC[$e+ef<eCee

ÒeesJeÌleJeeled leeeqC[ DeLeJee leeC[³eyeéïeCeefceefle JeÀL³eles~ De³eb HejbHej³ee ÒeeHle: efJe<e³e:~ meeceefJeOeeve yeéïeCes mecÒeoe³eelee³e&ÒeJele&JeÀj leeqC[:-Meeì³ee³eveM®e yeeoje³eCeefMe<³elJesve ÒeeefleHeeefoleew~ JebMeyeéïeCesçefHe leeC[³eveecee ®ee³e&m³eesuuesKe: Jele&les~

61

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑleeC[³eyeéïeCeb Heb®eeEJeMeyeéïeCeefcel³eefHe JeÀL³eles Heb®eeEJeMeefle-DeO³ee³es<eg efJeYeJeÌlelJeeled SJe Heb®eeEJeMelJemeb%ee YeJeefle~ ceneyeéïeCeced, Òeew{yeéïeCeefcel³eefHe JeÀL³eles ye=nlJeÀe³e¢ä³ee~ Òel³esJebÀ Heb®eeO³ee³ee: Hebef®eJeÀe JeÀL³eles~ Dele: Deenl³e Heb®e Hebef®eJeÀe: meeqvle~ <eeq[dJeMem³e GHeefve<eoM®e Devesve men cesueveb Je=ÀlJee `®elJeeeEjMeyeéïeCeced' Fl³eefHe JeÀL³eles~

leeC[³eyeéïeCem³e efJe<e³e:

meesce³eeiem³e ÒeefleHeeovecesJe leeC[³eyeéïeCem³e cegK³eb efJe<e³e Jemleg YeJeefle~ Deeqiveäesce-mebmLe-p³eesefleäesce ÒeYe=efle menm$emebJelme meeÐemeesce³eeieeveeb efJeefMe<³e ÒeefleHeeoveb Jele&les~

<eb®eeEJeMeefle-DeO³ee³es<eg ÒeefleHeeefole efJe<e³eeveeb mebef#eHleefJeJejCeveJesJeced-

DeO³ee³emebK³ee efJe<e³eJemleg

GÃe$ee He"veer³e ³eog<eelceJeÀ cev$eeCeeb ÒeefleHeeoveced

ef$eJeled-Heb®eoMeeefomleesceeveeb efJeägefleÒeeefleHeeoveced

me$e³eeieeveeb ÒeJe=ÀefleYetle ieJece³evem³e JeCe&veced

p³eesefleäes³e-GJeÌL³e-Deefleje$emebmLe ³eeieeveeb ÒeefleHeeoveced~ efJeefOeJeÒee³eefM®e$e efJeOeerveeb JeCe&veb®e~

ÜeoMeen³eeieceeb JeCe&veced

efJeefYeVeeveeced SJeÀne³eeieeveeb JeCe&veced

Denerve ³eeieeveeb efveªHeCeced~

me$e ³eeieeveeb efJeOeeveced

Deenl³e yeéïeCesçeqmceved �Š/�‰‰ megl³eeJeÀeveeb ‰�� meesce³eeieeveeb®e JeCe&veb efJeÐeles~

leeC[³eyeéïeCem³e j®eveeJeÀeue: efJe¬eÀcemebJelmejeled ef$emenm$eHetJe&: Fefle Òeleer³eles~

leeC[³eyeéïeCes meece-ieeve Jeled JeerCee ÒeYe=efleJeeÐeeveeceefHe DeHeOeeefjuee SJeb JeeCemeÆMe ÒeYesoeveeb JeCe&veb Jele&les~ ‰�ˆ DeeK³eeef³eJeÀe: meeqvle~

<e[dbeEJeMe yeéïeCeced

JeÀewLegceMeeKee³ee: <e[dbefJeMe-yeéïeCebceefHe Dev³eled yeéïeCeb YeJeefle~ JeÀoeef®eled <e[dbefJeMey-eéïeCeb leeC[³eyeéïeCeevleie&leefceefle cev³eles~ mee³eCee®ee³ees&çefHe `leC[JeÀMes<eyeéïeCeced' Fefle Yee<³eesHe¬eÀceefCeJeÀe³eeb yeéïeCeefceob Jeoefle~ meesce³eesieefJe<e³es<eg leeC[³eyeéïeCes<eg DevegJeÌleeveeb efJe<e³eeveeb ÒeefleHeeoveb De$e ÒeeHe³eled Fl³ele: leeC[JeÀMes<eyeéïeCeced' Fefle Je®eveb vetveb mebie®íles~

62

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ<e[dbeEJeMe yeéïeCesçeqmceved mecÒeefle DeO³ee³ee: meeqvle~ <e÷eO³ee³e: DeÓgleyeéïeCeced' Fefle JeÀL³e-les~ lelJeÀeJeÀCevleg HetJee&O³ee³esY³e: Dem³e efYeVeJemleg ÒeefleHeeovecesJe~ De$e ÒeefleHeeefoleÓgleefJe<e³es<eg Òee³eefM®eleb, MeJegÀveeefo YeJeeqvle~ DebefleceeO³ee³eesç³eb HejJee|leJeÀeues ³eesefpeleefcel³eefHe Òeefmeef×:~ `Fefle' Fefle Heob Òee³e: DeO³ee³eHeefjmeceeHleew Òe³egp³eles~ leLee ®e Heb®eceeO³ee³e HeefjmeceeHleew Fob JeeJeÌ³ecegHeueY³eles~ ³eLee-

`lemLeeveg le=eÅHle le=H³eefle Òepe³ee HeMegefYejVeeÐesve lespemee ye´ïeJe®e&mesvesefle' (<e[dbeEJeMey-eéïeCeced �-�-‹) SJecesJe `DeLe' Meyom³e Òe³eesie: ûebLeeoew Òee³e: ef¬eÀ³eles~ <e÷eO³ee³em³e DeejbYes ®e `DeLeeleesçÓgleeveeb JeÀce&Ceeb MeeeÅvle J³eeK³eem³eece: (<e[dbeEJeMeyeéïeCeced �/‰/‰)

Fefle~ ³eÐeefHe DeLeelees Oece&efpe%eemee DeLeelees ye´ïeefpe%eemee`, Fl³e$e veJeerveûebLes<eg DeejbYe-met®eJeÀlJes `DeLeele:' Òe³ep³eles, eEJeÀleg leLee$e vetleve ûebLelJesve vesälee Jele&les~ vetleve efJe<e³em³e ÒeefleHeeoves SJe DeLeele: De$e GJeÌle: Jele&les~ HetJe¥ Heb®eeO³ee³es<eg FäÒeeeqHle meeOeve efJe<e³ee GJeÌlee: Fle: DeefveäefveJeejCe meeOeveeveeb ÒeefleHeeoveb efJeÀ³eles Fefle ûeeÔ³ee: YeJeefle~

<e[dbefJeMeyeéïeCes DeO³ee³eeveeb efJe<e³eeveeb efJeJejCeveJesJeced ÒeLeceeO³ee³e: - De$e meHleKeC[e: meeqvle~ ÒeLeceKeC[Ü³ees: efJe<e³e: megye´ïeC³e efveieo: JeCe&veb YeJeefle~ le=leer³eKeC[s ef$emeJeveeveeb meeceéb le®íbomeeb®e JeCe&veb efJeÐeles~

®elegLe&Keb[s p³eesefleäescem³e HetJe&Je=Àl³eeveeb efJeMJeªHeeieevem³e ®e efJeOeeveeb Jele&les~ Heb®eceKeC[s Jeefme÷iees$eeslHeVeyeéïeCem³e ye´ïeHeos mLeeHeveced, YetYetJe&: mJe: Fefle J³eeËleerY³e: $e+ieeefo$e³eeCeeb efve:mejCeb, J³eeËleerveeb JeCe&veb, Òee³eefM®eleJe=Àl³eeveeb®e JeCe&veb efJeÐeles~ <e÷Keb[s %eelee%eele$egìerveeb Òee³eefM®eleb efJeefnleb efJeÐeles~ meHleKeb[s DeLe&JeeoHetJe&JeÀ meewc³e®eª efveJee&Hevem³e efJeOeeveeb efJeÐeles~

efÜleer³eeçO³ee³e: De$e meHle KeC[e: meeqvle~ DeeÐeef$e<eg KeC[s<eg Deeqiveäesceevleie&lem³e yeefn<HeJeceevem³e jslem³ee: Oetjieeveeb®e efJeOeeveb Jele&les~ ®elegLe&Keb[s neslee- DeOJe³eg&:-ye´ïee-GÃelee ÒeYe=leerveeb ³eeieiele ÒeJeÀerCe&Oecee&Ceeb meeceev³e efveªHeCeb efJeÐeles~ Heb®eceKeC[eled meHleceKeC[®e-He³e&vleb meJeve$e³es<eg DeefHe ®eceme Ye#eCee³es GHenJeeefoJeÀLeveb efJeÐeles~

le=leer³eO³ee³e: - veJeKeb[e: De$e efJeÐevles~ les<eg ÒeLeceKeb[Ü³eb neslee-DeOJe³eg&ÒeYe=efleefYe: ef¬eÀ³eceeCe ³eeie$egpe³e: ³epeceevem³e neeEve JegÀJe&eqvle~ Dele: HetCe& %eeveb ÒeeH³e efJevee DebieJewJeÀue³eb ³eeieeveg÷evee³e efJeoOeeefle~ Foce$e %eeleC³eb ³eled ³epeceevem³e HeMegmecHeefle: DeOJe³eew& DeeefÞeleb efle÷efle, ³epeceevem³e JeÀere|le: nesleefj DeeefÞeleb efle÷efle, ³epeceevem³e ³eesie#esceew ye´ïeeefCe DeeefÞeleb efle÷efle, ³epeceevem³e Deelcee ®e GÃeleefj DeeefÞeleb efle÷efle~

le=leer³eKeb[: $e+eqiJeJejCe, je%e: ³eesieYetefce®ee®eveeoerveeb JeCe&veb JeÀjesveb JeÀjesefle~ ®elegLe&Keb[:

63

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDeJeYe=leOecee&oerveeb ÒeefleHeeoveb JeÀjesefle~ Heb®eceKeC[eod veJeceKeC[b ³eeJeled DeefYe®eej³eeieeveeb JeCe&veb efJeOeeveb®e efJeÐeles~

®elegLee&O³ee³e: <eìKeC[e: De$e meeqvle~ ÒeLeceKeC[: J³et{ÜeoMeen³eeieOecee&Cee, ívomeeb ¬eÀce-HeefjJele&veeefoefJe<e³eeCeeb efJeOeeveb JeÀjesefle~ efÜleer³eKeb[s M³esve³eeiem³e DeefYe®eejªHem³e lelmebyeeqvOemleesce meeceeveeb®e JeCe&veb efJeÐeles~ ef$eJe=oeeqiveäescem³e mevobMe³eeieeveeb®e efve©HeCeb le=leer³e®elegLe&KeC[³ees: efJe<e³e:~ Jeüe³eeievlelmecyeefOeefJe<e³eeCeeb �‰‹ efJe<e³es Heb®eceKeC[s ÒeeH³eles~ JewMJeosJeeK³e $e³eesoMeenm³e efve©HeCeb <e÷Keb[s ÒeeH³eles~

Heb®eceeO³ee³e: meHleKeb[e: mevl³e$e~ ÒeLeceKeb[s Deeeqivenes$eefve©HeCeb p³eesefleäescesve men lem³e leguevee ®e Jele&les~ efÜleer³eKeb[s Deeeqivenes$em³e cenlJeb ÒeefleHeeefoleb efJeÐeles~ Deeqive-nes$em³eeveg÷evesveev³es<eeced FämeeOeveeveeceefHe Fäb mJele: meeefOeleb YeJeefle~ le=leer³e®elegLe&KeC[³ees: Deewogcyejer-³e%e³etHe³ees: efveªHeCeb efJeÐeles~ mevO³eesHeemeveeefJe<e³em³e ÒeefleHeeoveb Heb®eceKeC[s efJeÐeles~ <e÷Keb[s ®evêceme: Je=ef×#eef³elJe ÒeefleHeeovesve men osJeeveeb meesceoer#eeHeeveeoerveeb ÒeefleHeeoveb efJeÐeles~

<e÷eO³ee³e:- De$e ÜeoMeKeC[e: meeqvle~ De$eeO³ee³es DeÓgleJeÀce&Ceeb efJeOeeveb efJeÐeles~ SJecesJe Deefveäeveeced GHeMeJegÀveeveeb®e MeeeqvleefJeOeeveceefHe Jele&les~

ÒeLeceKeb[s ‰ˆˆ� HeueeMemeefceefÓ: Deengleerveeb efJeOeeveefJe<e³es GJeÌleb efJeÐeles~ SJecesJe Fvê-³ece-Je©Ce-Oeveo-Deeqive-Jee³eg-meesce-efJe<CegosJe efJe<e³eJebÀ Deäew cev$ee: meeqvle~ Me$ege-fJepe³ee³e nesceefJeMes<em³e ÒeefleHeeoveb efÜleer³eKeC[s ÒeeH³eles~ le=leer³eKeb[s FvêefJe<e³eJeÀm³e DeÓglenesceefJeMes<em³e ÒeefleHeeoveb efJeÐeles~ ®elegLe&Keb[s ³eceefJe<e³eJeÀeÓgleJeÌceCeeced Deveg÷eveb efJeefnleb efJeÐeles~ Heb®eceKeb[s Je©Ce mecyeeqvOe GÓgleMeebefleÒe³eesieeveeb efJeOeeveb Jele&les~ <e÷Keb[s JewÞeJeCeosJeefveefceleb nesceefJeOeeveb ef¬eÀ³eles~ JewÞeJeCeosJeefveefcele nesceJeÀCesve efHeMee®eefopev³eesÜsiee ÒeYe=leerveeb Meeeqvle: YeJeefle~ meHleceKeb[s Deeqivemecye×eveeced DeHeMeJegÀveeveeb efveJeejCeefJeefOe: GJeÌle: Jele&les~ DeäceKeb[s Jee³egosJemecye×eveeced GlHeeleeveeb MeeqvleJeÀj nesceefJeMes<e: efJeefnle:~ veJeceKeC[s #eesceeÓgleeleeveeb Meeeqvle: efJeefnle:~

oMeceKeb[s efJe<Cegpev³eeÓgleeveeb MeebefleJeÀj nesceefJeMes<em³e ÒeefleHeeoveb efJeÐeles~ SJeÀeoMe-Keb[s ©êeÓgleeveeb Meebefle efJeOeeveb efJeÐeles~ Deeqvleces ®e ÜeoMeKeb[s ®e met³e&owJel³em³e DeÓgleeveeb MeebefleefJeOeeveb efJeÐeles~

meeceefJeOeeveyeéïeCecedleeC[³eyeéïeCeced leLee <e[dbeEJeMeyeéïeCeb Þeewle³eeieeveeb efJeJes®eveb JegÀJe&eqvle~ Dev³eev³eyeéïe-

Ceeefve MeeKeevleSleeefve DeefHe Þeewle³eeieeveecesJe JeCe&veb JegÀJe&eqvle~

64

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑFob JewefMeä³eb meeceefJeOeeve yeéïeCem³e YeJeefle ³eled, Fob yeéïeCeb cee³eepeeueJeÀj meeceûeerveeb ÒemleeJeJebÀ Jele&les~ Þeewle³eeieeveeb efJeK³eCesve men Òee³e: De$e efJeÐeceevee: yenJe: efJe<e³ee: Oece&-Meem$emecye×e: meeqvle~ SJecesJe Òee³eefM®eleÒe³eesie:, Je=À®íêefo ¬eleeefve, JeÀec³e³eeieeveeb, efJeefYeVe ueewefJeÀJeÀ Òe³eespeveefceleced DeefYe®eejJeÀce&CeeceefHe efve©HeCeb efJeÐeles~ Fob yeéïeCeb meebmJe=ÀefleJeÀ¢ä³ee DeefHe ceneJeJeled jepeles~

meeceefJeOeeve yeéïeCem³e ÒeefleHeeÐe efJe<e³eemeeceefJeOeeveb yeéïeCeb ef$eÒe Hee"JewÀ: Heb®eeEJeMeefle-DevegJeeJewÀM®e efJeYeJeÌle: Jele&les~ les<eeb

efJeJejCeb ³eLee-

ÒeLeceHee"JeÀ:- Dem³e ÒeHee"JeÀm³e ÒeLeceevegJeeJesÀ ÒepeeHel³eglHeefÊe:, YeewefleJeÀpeieled me=efä:, meeceÒebMemeeveeb JeCe&veb efJeÐeles~ efÜleer³eevegJeeJesÀ Je=À®í^ leLee Deefle Je=À®í^¬eleeveeb mJe©Heb HeÀueb®e Jee|Celeb efJeÐeles~ le=leer³eevegJeeJesÀ mJeeO³ee³e:, Deiv³eeOeeveefve³ecee:, oMe&HetCe&ceemeeoerveeb Òe³eesiee: ÒeefleHeeefolee: meeqvle~ ®elegLee&vegJeeJesÀ Þeewle³eeieeveeb ÒeefleHeeovesve men ªêeefoosJeÒeerefleJeÀj mee-ceieeveeveced GuuesKe: efJeÐeles~ Gb®e³eevegJeeJeÀle: DeäceevegJeeJebÀ ³eeJeled DeJee®³eJee®³e-®ew³ee&oerveeb Òee³eeefM®eleb Jee|Celeb efJeÐeles~

efÜleer³eÒeHee"JeÀ: le=leer³e ÒeHee"JeÀÞe®e JeÀec³ejesieeefopev³eYe³eMeceveeefo Òe³eesieeved efveªHe³eefle~ ®elegLe&ÒeHee"JeÀeled Deäceevled DeYeeräefme×îeeefoefJe<e³es efve©He³eefle~ veJeceÒeHee"JesÀ meecemecÒeoe³e-ÒeJele&JeÀe®ee³e&Ceeced Deveg¬eÀce:, DeO³e³eveeefOeJeÀeefjCe:, ÒeYe=efleefJe<e³eeCeeb efve©HeCeb JeÀjesefle~ Dem³e yeéïeCem³eesHeefj mee³eCee®ee³e&m³e YejlemJeeefceveÞe®e Yee<³es Jele&les~

Dee<es&³e yeéïeCeced Dee<es&³eyeéïeCeb meeceJesoer³e-$e+<eerCeeb efJe<e³es ÒeefleHeeo³eefle~ ³eLee yeéïeejcYes SJeesJeÌleb

Jele&les-

`DeLe KeueJe³ecee<e&ÒeosMees YeJeefle' (Dee<es&³eyeéïeCeced ‰-‰-‰) Fefle

De$e yeéïeCes meeceieeveeveeceguuesKe: Òeefme× veeceevlejw: men ÒeoÊe: Jele&les~ Òee³e: mee³eieeveeefve leeefve les<eeb $e+<eerCeeb veeceé Òeefmeef×[d.ieleeefve ³ew: leÊelmeeceieeveeveeb ³eespevee Je=Àlee~ SJeced DeLe&JeÀjCes Je=Àles mel³esJe Dee<es&³e yeéïeCeced Fefle veece meeLe&JebÀ YeJeefle~ ³elees efn De$e yeéïeCes meeceieeve-$e+<eerCeeb leLee les<eeb $e+ef<eiee³eJeÀeveeb efJe<e³es mee#eelÒeefleHeeoveb met®eer Jee veesHeueY³eles~

meeceieeveeveeb ®elJeej: ÒeJeÀeje: meeqvle~ les<eg Dee<es&³eyeéïeCeced ûeeceies³emeeceieevesûe DejC³ei-es³emeeceevesve ®e mecye×b efJeÐeles~ yeéïeCesçeqmceved Tnieeveeveeced, T¿eieeveeveeb efJe®eejes vewJe Jele&les~

meeceieeveeveeb veeceJeÀjCes nsletveeb efJeJejCeb ³eLee

‰. cev$emee#eelJeÀejJeÀejCeeled leod$e+<es: veeceé SJe leÃevem³e J³eJenej:~ ³eLee mewvOege-

65

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑf#ele-DeewMeveÒeYe=leerveer ieceeefve

Š. efJeMeesefJeMeer³e, DeûesJewÞeJeevejm³e (‰-�-‰) ³e%ee³e%eer³eced ieeves<eg $e+®e$e+ ÒeejbefYe-JeÀHeoeveefce DeeOeejsCe veeceJeÀjCeced~

‹. eqJeÌJe®eled ieeveefJe%es<em³e Devl³eYeeiem³eeOeejsCeeefHe veeceJeÀjCeb YeJeefle~ ³eLee-`ÒepeeHeles: megleb jef³e÷er³es`(Š.Œ.�) oeJe megefveOeve Fl³eeefo ieeveeefve~

Œ. Òe³eespevecetueJeÀlJesve ieeveeveeb veeceJeÀjCeced~ ³eLee-mebJeie&, j#eesOeíeeveeefve~

�. Dee<es&³eyeéïeCem³e j®evee met$eMewue³eeb Jele&les~ $e+<eerCeeb veeceOes³eiees$eesHe OeejCeced~ mJeû³eb ³eMem³eb HegC³eb HeMeC³eb ye´ïeJe®e&m³eb mcee$lecee³eg<³eced (‰-‰-(‰-Š)) Fl³evesve %ee³eles meeceieeve-$e+ef<e-leÃes$eeCeeb %eeveWve mJeie&-³eMeeoerveeb ÒeeeqHle: YeJeefle~ Dee<es&³eyeéïeCem³ee³eb efve³ece: ³eled ÒeelejeMeveelHetJe¥ ies³eefceefle~ ³eLeesJeÌleced-

’ÒeeJeÀd ÒeelejeefMeJeÀefcel³ee®e#eles’ (‰-‰-Œ)

osJeleeO³ee³eyeéïeCecedFob yeéïeCeced ®eleg<eg& Keb[s<eg efJeYeJeÌleb Jele&les~ DeeJeÀjes efle ueIegJeÀe³eûebLeesç³eb YeJeefle~

meeceosJeeveeb efve©HeCece$e Jele&les~ le$e Òel³esJebÀ KeC[eveeb efJeJejCeb ³eLee-

ÒeLeceKeC[: - osJeveeceéb efJeefYeVe meeceieeveeb meboYes& mebJeÀueveb efJeÐeles~

efÜleer³eKeC[: - ívomeeb JeCee&: SJeb osJeleeveeb efve©HeCeb efJeÐeles~

le=leer³eKeC[: - meeceieveeefÞele ívomeeb veeceéb efve©eqJeÌle: efJeÐeles~

®elegLe&KeC[: - iee³e$emeeceeOeejYetlee³ee: meeefJe$³ee:

efJeefYeVee[d.ie-osJeleeveeb®e JeCe&veb efJeÐeles~

mee³eCee®ee³e&mleg osJeleeO³ee³eyeéïeCeb mebi¿ewJeb Jeoefle~ ³eLee-

`meeceéb efveOeveYesosve osJeleeOe³eveeo³eced~

ûebLeesçefHe veeceleesçØeLee&od osJeleeO³ee³e Gl³eles~~

le$eeÐes yengOee meeceéb osJelee: HeefjJeÀere|lelee:~

efÜleer³es ívomeeb JeCee&mles<eecesJe ®e osJelee:~

le=leer³e leefVe©eqJeÌleÞe®esl³esJeb KeC[eLe&mebûen:~~

osJeleeO³ee³e-yeéïeCeced met$eMewue³ee: Òe³eesie: Jele&les~

GHeefve<eod-yeéïeCeced, íevoesi³e-yeéïeCeefcel³eefHe JeÀL³eles~ De$e oMe ÒeHee"JeÀe: meeqvle~

66

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑie=¿eJe=Àl³eeveeb Je=Àles efJeefve³egJeÌleeveeb cev$eeCeeb me[d.JeÀueveb ÒeLeceefÜleer³eKeC[³ees: Jele&les~ ÒeLeceefÜleer³eKeC[³ees: cev$eyeéïeCeced SJeb cev$eHeJe& Fl³eefHe J³eJenej: efJeÐeles~ le=leer³eKeC[le: oMeKeC[b ³eeJeled íevoesi³eesHeefve<eod efJeÐeles~ Fob yeéïeCeb cev$eced GHeefve<eob®e efceefuelJee `GHeefve<eÂéïeCeced' Fefle ÒeMem³eles~

mebefnleesHeefve<eod-yeéïeCecedFob yeéïeCeced mebefnlee³ee: jnm³eb ÒeJeÀeMe³eefle~ De$e mebefnleeMeyo: mee³eCee®ee³es&Ce

J³eeK³eele:~ ³eLee-

`meeceJesom³e ieerefle<eg meeceeK³ee' Fefle v³ee³esve JesÀJeueieeveelceJeÀlJeeled HeoeYeeJesve Òeefme×e mebefnlee ³eÐeefHe ve YeJeefle leLeeefHe leeqmceved meeceés meHlemJeje YeJeeqvle~ ¬egÀä ÒeLeceefÜleer³e le=leer³e ®elegLe&cevêeeflemJee³ee& Fefle~ leLee cevêceO³eceleejeCeerefle $eerefCe Jee®e: mLeeveeefve YeJeeqvle~ Sles<eeb ³e: meefVeJeÀ<e&: mee mebefnlee~ (mebefnleesHeefve<eod-yeéïeCeYee<³eYetefceJeÀe) Fefle~

mebefnleesHeefve<eod-yeéïeCes mebefnleeveeb JeieeaJeÀjCeb -òsJent`, `JeeJeÀMeyent' SJeb `Deefce$ent' Fefle ÒeJeÀejCes ef$eOee Je=Àleb Jele&les~

JebMeyeéïeCecedJebMeyeéïeCeced meecemecÒeoe³eÒeJele&JeÀ-$e+<eerCeebced, Dee®ee³ee&Ceeb JebMeHejbHeje ÒeJeÀeMe³eefle~

yeéïeCeejcYes ye´ïeCe:, yeéïeCeeveeb Dee®ee³ee&Ceeb, $e+<eerCeeb Jee³egce=l³egefJe<CegosJeeveeb, JewÞeJeCeÞe®e Jebovee Je=Àle Jele&les~ Sles meJes&çefHe ieg©HejbHeje³ee ÒeefleHeeoveb efJeÐeles~

pewefceveerMeeKeer³e yeéïeCecedpewefceveer³e yeéïeCeced, pewefceveer³ee<es&³e-yeéïeCeced, pewefceveer³eesHeefve<eod yeéïeCeefceefle

yeéïeCe$e³ebceÐelJes ÒeeHleb Jele&les~

pewefceveer³eyeéïeCecedFob yeéïeCeced ef$eOee efJeYeJeÌleb Jele&les~ ÒeLeceYeeies ‹�ˆ Keb[e: meeqvle~ efÜleer³eYeeies Œ‹�

KeC[e: meeqvle~ le=leer³eYeeies ®e ‹�� KeC[e: meeqvle~ Deenl³e ‰‰�Š KeC[e: meeqvle~

GppenejeieceecYeesOes³ees& Oecee&ce=lecebpemee~

v³ee³ewe|vece&L³e YeieJeeved me Òemeeroleg pewefceve:~~

meeceeefKeueb meJeÀueJesoiegjeceg&veervêeod J³eemeeoJeeH³e YegefJe ³esve menm$eMeeKeced~

J³eJeÌleb mecemleceefHe megboj ieerlejeieb leb owefceeEve leueJeJeÀejieg©b veceeefce~

Fefle yeéïeCeejcYes Devles ®e pewefceves: mlegefle: Jele&les~ De$e yeéïeCes DeefOeJeÀebMe: meesce³eeieCele Deewoiee$elev$e: efveªefHele:~

67

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ pewefceveer³ee<es&³e yeéïeCecedDe$e mJeeO³ee³e:, $e+ef<e: ívo:, osJeleeveeb®e efJe<e³es ÒeefleHee$eoveb efJeÐeles~ JeÀewLegceMeeKeer³e

Dee<es&³eyeéïeCeefceJe meceeveefceob yeéïeCeced YeJeefle~ De$eeefHe `DeLe KeueJe³ecee<e&ÒeosMe: YeJeefle Fefle JeeJeÌ³eb efJeÐeles~ DeO³ee³e-KeC[eoerveeb efJeYeepeveceefHe meceevecesJe JeÀewLegceMeeKeer³ee<es&³e yeéïeCem³e owefceveer³ee<es&³eyeéïeCem³e ®e~`

pewefceveer³eesHeefve<eod-yeéïeCeced

®elege|Ye: DeO³ee³eQ efJeYeJeÌleefceob yeéïeCeced~ DeO³ee³eeveeb DeJeevlejefJeYeepeveb DevegJeeJewÀ: Keb[Q®e Je=Àleb Jele&les~ yeéïeCeejcYes DeesbJeÀej-eEnJeÀej³ees: cenlJeb ÒeefleHeeefoleb Jele&les~ SJeb iee³e$³ee JeCe&ves ÒeJele&les~ Devles ®e mew<ee Meod ³ee³eveer iee³e$em³eesHeefve<eod SJecegHeeefmeleJ³ee' Fefle Jele&les~ De$e yeéïeCeûebLeeHes#e³ee GHeefve<eoebced DeejC³eJeÀeveeb efJe<e³es DeefOeJebÀ ÒeeH³eles~

ieesHeLeyeéïeCecedDeLeJe&Jesom³e SJeÀcee$ecegHeueyOeb yeéïeCeb ieesHeLeyeéïeCeb YeJeefle~ HetJe¥ ieesHeLeyeéïeCeb

MeewveJeÀerMeeKeevleie&leefceefle Òe®eejs Deemeerled, eEJeÀleg HeelebpeueceneYee<³eevegjsCe Fob efHeHueeoMee-Keev&leleefceefle mHeäb %eeleg Me¬egÀce:~ le$e Yee<³es `Meb vees osJeerjefYeä³e Dee³ees YeJevleg' Fl³eeefo cev$eeCeeced DeLeJe&Jesom³e ÒeLececev$elJesveesJeÌle: ³eled HewHHeueeoMeeKeecesJe mee#eeoefYeÒewefle Fefle efveM®e³esve JeJeÌleb Me¬eÀdce:~

$e+iJeoeveg¬eÀceeCeJeÀe³eeceeHe Je[d.JeÀìceeOem³eeeJeÌlejeHe De$e ÒeceeCeced~ ³eLee-

`Sslejs³ecemceeJebÀ HewHueeoceLeJe&Ceeced~~

le=leer³eb efleefÊeefjÒeesJeÌleb peeveved Je=× Fnes®³eles~~`(�.‰.‰‹)

$e+ef<eieesHeLeÒeJeJeÌle=lJeeefoob ieesHeLeyeéïeCeceg®³eles~ ieesHeLeMeyom³e ®e efve<Heefle: ieesHlee MeyoeoefYeÒesle:~ ³eLee `DeLeJee&eE[iejmees efn ieesHleej:' (iees.yeé.‰/‰/‰‹)

Fefle~ iegHed Oeeslees: `DeLe' ³eesies meefle ieesHeLeMeyom³e J³eglHeefÊe: YeJeefle~

ieesHeLeyeéïeCem³e ÒeJeÀeMeveefJeJejCeced-

ieesHeLeyeéïeCebm³e Òee®eerveb Yee<³eefceefle efJeÀceefHe DeÐelJes veesHeueY³eles~ eEJeÀleg ieesHeLeyeéïeCe-m³e ÒeJeÀeMeveb peeleb efJeÐeles~ les<eeb efJeJejCeb ³eLee-

‰. jepesvêueeue efce$e leLee nj®evê efJeÐeeYet<eCeÜeje mebHeeefoleb ÒeJeÀeMevecegHeueY³eles ³eled efÜmeHleefle©ÊejeäeoMeMeleleces ¸eeräeyos (‰��Š) SefMe³eeefìJeÀmeesmee³eìer JeÀesueJeÀeleeveiejs ÒeJeÀeefMeleced~

68

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑŠ. leosJe Hegve: SJeÀveJel³egÊejs DeäeoMeMeleleces Keªeräeyos (‰�‘‰) Heb-peer-JeevevoefJeÐeemeeiejceneso³ew: JeÀesueJeÀeleele: ÒeJeÀeefMeleced~

‹. SJeÀesveeEJeMel³egÊejwJeÀesveeEJeMeefleleces (‰‘‰‘) eeräeyos [³etJeÀ ûeemìê (Dieuke Geaeastere) Üeje megmecHeeefoleb mebmJeÀjCeb, ueeF[svele: ÒeJeÀeefMeleced~

Œ. Heb-#esceJeÀjCeoemeef$eJesefoceneso³ew: eEnoer DevegJeeomeefnleb ÒeJeÀeMeveb ®elege\JeMel³egÊe-jwJeÀesveeEJeMeefleMeleleces (‰‘ŠŒ) Keªeräeyos ÒeJeÀeefMeleced~ FocesJe ÒeJeÀeMeveb Òee%eosefJeÜeje ‰‘�� mebJelmejs Hegve: ÒeJeÀeefMeleb Jele&les~

�. ‰‘�ˆ Jelmejs jeceueeue JeÀHetj ì^mì, meesveerHele#es$eced (nefj³eeCeeÒeosMe:) Üeje [e. efJepe³eueeue efJeÐeeJeeefjefOeceneso³eeveeb mecHeeoves ÒeJeÀeefMeleb Jele&les~

ieesHeLeyeéïeCem³e ÒeefleHeeÐe:-

ieesHeLeyeéïeCem³e ÒeefleHeeoveb efÜOee ef¬eÀ³eles HetJe&Yeeie: GÊeYeeieÞe®esefle~ ³eLee- SJeb ÒeJeÀejsCe HetJe&Yeeiem³e Heb®eÒeHee"JesÀ<eg ‰‹� JeÀeqC[JeÀe: meeqvle~ GÊejYeeiem³e <eìdÒeHee"JesÀ<eg ‰Š‹ JeÀeqC[JeÀe: meeqvle~ Dele: ieesHeLeyeéïeCes Š�� JeÀeqC[JeÀe: meeqvle~ mebHetCes& yeéïeCes ®e SJeÀeoMeÒeHee"JeÀe: meeqvle~

ieesHeLeyeéïeCem³e HetJe&Yeeiem³e ÒeefleHeeÐeefJe<e³ee:-

ÒeLeces ÒeHee"JesÀ ye´ïeCe: leHeme: ÒeefleHeeoveced, F&MJejm³e me=efäefJe<eef³eCeer®íe, Jesom³e cenÊJeced, ceneJ³eeËeflemeefnleHeb®emeHe&JesoeefoefveªHeCeced, JewJeÀu³e³e%es DeefveäÒeeeqHle:, le$e oes<eefve-JeejCes meefle FäHeÀueÒeeeqHle:, ye´ïe®e³e&ced, peielme=äs: ÒeefleHeeoveced, He=LJeer-Jee³eg-met³e&-peueeoerveeb me=efä:, iee³e$eerceb$emLeHeeoeveeb J³eeK³ee, ÜeoMecenelelJeefJe<e³eJeÀÒeefleHeeoveced, Dee®eceveefJeefOe: Fl³eeo³e: efJe<e³ee: ÒeefleHeeefolee: meeqvle~

efÜleer³es ÒeHee"JesÀ ye´ïe®eeefjcenlJeced, JeÀ$leJ³em³e efveªHeCeced, Òee³eefM®eleefJeOeeveced, $e+eqlJepeeb JeCe&veced, ³e%eefJe<e³e: JewÞeJeevej-peeleJeso-DeMJe-meevleHeveeefo Deûeerveeb ÒeefleHeeoveced, ye´ïeÒeeeqHle:, F&MJejm³e cenlJeced, osJej#ee, Deiv³eeOeeveced, YeewefleJeÀ³e%em³e mebj®evee Fl³eeo³e: efJe<e³ee: meeqvle~

le=leer³es ÒeHee"JesÀ ³e%es JesoefJeog<eecesJe $e+eqlJepelJeced, Dev³eLee Heleveced, ³e%e-mecHeeoves $egefì:, Òee³eefM®eleefveªHeCeced, GÎeueJeÀm³e ³e%emebyebefOeefJeJes®eveced, DeceeJeem³eHetCe&ceem³ees: ³e%eefJeOeeveeefo, Deeqivenes$emebyebefOeÒeÍ>eeveeb, GÎeueJeÀm³eesÊejeefCe, ef¬eÀ³eelceJeÀ³e%e-ceeveefme-JeÀ³e%e³eesM®e Deveg÷eve³eesi³elee, mJeeneMeyoeefYeÒee³e:, oeref#eleHeg©<em³e JeÀ$leJ³eeJeÀ$le-J³eefJe®eej: Heg$esefä³e%em³e efJeOeeveced Fl³eeefoefJe<e³ee: meeqvle~

69

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ®elegLes& ÒeHee"JesÀ ÒecegKe$e+eqlJepeeb men$e+eqlJepeeáe oer#eeefJe<e³eJeÀJeCe&veced, ie=nHeles: oer#ee-JeCe&veced, Deeqiveäesce:, DeäeoMeÒeJeÀejosJe³e%eeveeb HeÀueJeÀLeveced, mebJelmejefJe<e³eJeÀefpe%eemeeveeb ÒeefleHeeoveced, ³e%eer³eefJe<e³eeCeeb efJeJes®eveced Fl³eeefoefJe<e³ee: ÒeefleHeeefolee: meeqvle~

HeáeceÒeHee"JesÀ mebJelmej³e%em³e efJeOeevem³e ÒeefleHeeoveced, jepemet³e-Jeepe-Hes³e-DeMJecesOe-Heg©<ecesOeeefoHeáeoMeÒeJeÀej³e%eeveeb ÒeefleHeeoveced, menm$emebJelmej³e%em³e efveªHeCeced, efJeMJeefpeled ³e%em³e JeÀLeeveJeÀJeCe&veced, $e+eqlJepeeb ³eesi³eleeefveªHeCeced, Òepee-Heefle-veeje³eCeJeÀLeeveJeÀced, Òeele: ceeO³eeqvove mee³ebJeÀeuemeJeveeveeb mlegefleM®esl³eeefoefJe<e³ee: ÒeefleHeeefolee: meeqvle~

ieesHeLeyeéïeCem³eesÊejYeeiem³e ÒeefleHeeÐeefJe<e³ee:

ÒeLeces ÒeHee"JesÀ ye´ïeCe: DeemeveÒeefleHeeoveced, ÒeCeerleeHee$eb HeefjOe³eM®e, ÒeeefMe$eefJeOeeveced, ngleeoengleeo³ees: JeCe&veced, DeceeJeem³eeHetCe&ceem³ees: ÒeefleHeeoveced, meesce³eeieJeÀ$leJ³elee, ®e©efJe<e³eJebÀ JeÀLeeveJeÀced, ®eelegcee&m³eeveeb JeCe&veced, nefJee|JeOeevecee®eejefJeOeeveefcel³eeefoefJe<e³ee: ÒeefleHeeefolee: meeqvle~

efÜleer³es ÒeHee"JesÀ ³e%e-Oece&-ÒeJeû³e-osJeemegmebûeeces osJeeveeb efJepe³eÒeeeqHleJeCe&veced, meesce-Heeveced, meesce³e%e:, nefJee|veªHeCeced, ³e%es oes<eeCeeb efJeefveJeejCeced, osJeHe$eerveeb JeCe&veced, Deengleerveeb JeCe&veced, ³e%eefmeef×efJe<e³eÒeefleHeeoveced, mel³eJeJeÌle=peves<eg Þe×eJeÀLeveced, oMe&HetCe&ceeme³e%em³ee-jcYes efÜef$eefoJemes<eg mJeerJeÀjCeb efJeog<eeb efveceb$eCeáesl³eeefoefJe<e³eeCeeb ÒeefleHeeoveced~

le=leer³es ÒeHee"JesÀ Je<eìdJeÀej-DevegJe<eìdJeÀej³eesM®e efveªHeCeced, <eìd $e+letveeb JeCe&veced, <e[eJeÀeMeeoerveeb JeCe&veced, Je<eìdJeÀejevegJe<eìdJeÀej³ees: JeÀ$leJ³eeJeÀ$leJ³eleeefJe®eej:, efJeefJeO-esmeJeves<eg cev$eCeeb Òe³eesie: cew$eJe©Ce-yeéïeCee®íbmeer-Dee®íeJeJeÀeefoefYemlegefle:, Fvêm³e ceefncee, oef#eCee oef#eCeeHee$em³e ®e efveªHeCeced, ívowmmen ÒeCeJeMeyoeveeb mebye×e: efJeefJeefJe<e³eeCeeb ÒeefleHeeoveefcel³eeo³e: efJe<e³ee: meeqvle~

®elegLes& ÒeHee"JesÀ SJeÀn³e%eeJemejs cew$eJe©Ce, yeéïeCeeb®ímeer, De®íeJeeJeÀeefo$e+eqlJepeeb cev$eÒe³eesieefJeOeeveced, Hee$eer¬elemlees$em³e Hee":, DeJeYe=Lem$eeveced, Deew<eefOemLeeHeveced, <ees[Meer-Meyom³e J³eeK³ee, HeáeosJeleeveeb mlegleerveeM®e JeCe&veb efJeÐeles~

Heáeces ÒeHee"JesÀ Deefleje$eefJe<e³eJebÀ efJeJes®eveced, meew$eceefCeFefä-JeepeHes³e-DeeHlees³ee&ce-De-nerve³e%eeveeb efveJe&®eveced, HeefjOeeveer³eeveeced $e+®eecevegJeCe&veáe efJe<e³eeCeeb ÒeefleHeeefoveceeqmle~

<e÷s ÒeHee"JesÀ efJeefYeVeeveeb metJeÌleeveeb JeCe&veced, cev$eCeeb JeCe&veced, Denerves ³e%es mecHeele-Dee-JeeHe-ÒeieeLeeveeb JeCe&veced, JeeueefKeu³e-veejeMebme-ÒeieeLe-ye=nleer-melees Je=nleer-Je=<eeJeÀef-He-³eep³eemetJeÌlecev$eeCeeb efJeefve³eesieJeCe&veced, JegbÀleeHemetJeÌleeveeb JeCe&veced, oJeveer³emetJeÌlem³e Òe³eesie:,

70

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDeenvem³ee-oeefOe¬eÀ-HeJeceveer-Ssvêeyeen&mHel³e$e+®eeb ÒeefleHeeoveced, nes$eJeÀecegJeÌL³eeveeb JeCe&veced, efMeuHeeveeb JeCe&veced, osJeemegjmebûeecem³e JeCe&veáeeefoefJe<e³eeCeeb ÒeefleHeeoveb Jele&les~

ieesHeLeyeéïeCem³e efveJe&®eveMewueer-

ieesHeLeyeéïeCem³e efveJe&®eveMewueer efJeefMeäe Jele&les~ ieesHeLeefveJe&®eveefJe%eeveveeefce´ûebLes efveJe&®eveb <eìdÒeJeÀejsCe efJeYeJeÌleb Jele&les~~ ³eLee-

mHegÀìefveJe&®eveced Gle Òel³e#eJe=efÊejefveJe&®eveced-

³eeqmceved efveJe&®eves J³eeJeÀjCeÒeef¬eÀ³ee mebefoiOee ve YeJeefle leled mHegÀìefveJe&®eveced Fl³eg®³eles~ ³eLee ieesHeLeyeéïeCes (‰-Š) pee³eeMeyo: ÒeeH³eles~ le$e pee³ee-leod ³eoye´JeeroeefoefYeJee& Denefceob meJe¥ peefve<³eeefce ³eefoob eEJeÀ ®esefle lemceeppee³ee DeYeJeved, leppee³eeveeb pee³eelJeb ³e®®eemeg Heg©<ees pee³eles~ De$e ieesHeLeJeÀejsCe peefve<³eeefceef¬eÀ³eeHeosve pee³ee Meyom³e efve©eqJeÌle: Je=Àlee Jele&les~ Jew³eeJeÀjCee DeefHe `peefve' OeelegÜeje ³eJeÀd Òel³e³eb Je=Àl³ee pee³ee Meyom³e efve<HeeEÊe meeOe³eeqvle~ Dele: Sleod mHegÀìefveJe&®eveb Òel³e#eJe=efÊeefveJe&®eveb Jee efJeÐeles~ SJeced DeeHe: Fl³eeefoMeyoe: DeefHe YeJeeqvle~

DemHegÀìefveJe&®eveced-

³eeqmceved Meyos ÒeJe=ÀefleÒel³e³eJeÀuHeveemecHeeoves JeÀeef"v³eceeqmle lem³e efveJe&®evem³e veeceem-HegÀìefveJe&®eveb Jele&les~ ³eemJesÀveem³e HeefjYee<ee Hejes#eJe=efÊe:~ DeefleHejes#eJe=efÊeefjefle Jee efveJe&®eveb Je=Àleceeqmle~ ³eLee-ieesHeLeyeéïeCes (Š-Š‰) jLees efJeÐeles~ jLe:-meesçMeec³eÊemceeMJe: HeMetveeb efpeIelmeglecees YeJeefle JewÞeJeevejes jmeceHeer[³eled me jmeesçYeJeled, jmees n Jee S<e leb Jee Sleb jmeb mevleb jLe Fl³ee®e#eles~ De$e jmeMeyosve jLeMeyo: Òeefme×ceieeled~ De$e jmeMeyomLemeJeÀej: LeJeÀejs HeefjJee|lele:~ SJeb oeref#eleMeyoeefo<eg DemHegÀìefveJe&®eveb ef¬eÀ³eles~

OeelegmebJesÀefleleefveJe&®eveced-

Meyow: ³ewmmen OeelegjefHe Òe³egp³eles les<eeb Meyoeveeb efveJe&®eveb OeelegmebJesÀefleleefveJe&®eveced~ les lem³e J³eglHeefÊeYe&Jeefle~ ³eLee ³e%esve ³e%ece³epevle~ De$e ³e%em³e efveJe&®evemebJesÀle: De³epev-leÜeje YeJeefle~ ieesHeLeyeéïeCem³eesÊejsYeeies (�-Œ) Deeie®íefle Òemleeslee-DeLe ³eled Òemleeslee Òemleewefle, le$ewJe GÃelee-DeLe GÃeleesoiee³eefle, Òeeflenlee&-DeLe& ³eled Òeeflenlee& Òeeflenjefle~ SJeb DeengefleMeyoeoerveeb efveJe&®eveeefve~

leef×leefveJe&®eveced-

³em³e efveJe&®evem³e mebJesÀle: leef×Òel³e³esve YeJeefle lem³e veece leef×leefveJe&®eveb YeJeefle~ ³eLee-ieesHeLeyeéïeCes (�-‰Š) ÒeeH³eles mJeû³e: Meyo:~ mJeû³e-leosleled metJeÌleb mJeû³eceslesve

71

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑmetJeÌlesve osJeeM®e $e+<e³eM®e mJeie&ueesJeÀcee³eved~ leLewJesleod ³epeceevee SlesvewJe metJeÌlesve mJeie&ueesJebÀ ³eeeqvle~ De$e mJeie&ÒeeHles: meeOevelJeeled metJeÌleefJeMes<em³e ’mJeû³e:“ Fl³eg®³eles~

mecemleMewu³ee: efveJe&®eveced-

³es<eg Meyos<eg meceemem³e efveos&Mees YeJeefle leled meeceeefmeJebÀ efveJe&®eveceg®³eles~ ³eLee-De-p³eesefle<JeÀ Fl³e$e-leod ³eoeefoJ³eb Hegjmleeled He³e&vleb ve HeM³eeqvle, lemceeop³eesefle<JeÀ GÊejes YeJeefle~ De³eb Meyo: ve_ed meceemem³eesoenjCeceeqmle~ Jew³eeJeÀjCee: J³eJeÌleb JegÀJe&eqvle-DeefJeÐeceevee p³eesefle³e&$e me: Dep³eesefle<JeÀ:~

He³ee&³eefveJe&®eveced DeLe&efveJe&®eveced Jee-

³eeqmceved efveJe&®eves DeLe&m³e ÒeeOeev³eb ¢M³eles leled He³ee&³eefveJe&®eveced Gle DeLe&efveJe&®eveced G®³eles~ ³eLee ieesHeLeyeéïeCes (‰-Š�) Deesced-Oeeleg-efjl³eeÒeOeelegjJeefleceH³esJesÀ................meJe&ceeHveesleerl³eLe&:~ De$e DeJe OeelegÜeje Deesced Heob J³eglHeeefoleb YeJeefle~

ieesHeLeyeéïeCem³e osJeMeem$eer³eb efveJe&®eveced-

ieesHeLeyeéïeCes osJeMeem$eer³eb efveJe&®eveb Jele&les Fefle Dem³e yeéïeCem³e JewefMeä³eb JeOe&les~ ³eLee-Je©Ce: Fefle Heoced-De$e Je©CeMeyo: JejCeMeyosve efve<HeVees YeJeleerefle ieesHeLeJeÀejm³e celeceeqmle~ Je©CeMeyo: HejcesMJejm³e Jee®eJeÀes Meyo: efJeÐeles~ ieesHeLeyeéïeCes (‰-�) efJee-fueK³eles leb Jee Sleb JejCeb mevleb Je©Ce Fl³ee®e#eles~ le$e efueK³eles lee ³ee Dece: jsle: mecegobj Je=lJeeçefle÷ved.....................lee Yeerlee Deye´gJeved YeieJevlecesJe Je³eb jepeeveb Je=Ceercen Fefle~ ³e®®e Je=lJeeçefle÷ved leod JejCeesçYeJeled, leb Jee Sleb JejCeb mevleb Je©Ce Fl³ee®e#eles~ Je=_ed Je©Ces Oeelegle: efve<HeVeesç³eb JejCeMeyo:~ Je©CeMeyom³e cetues JejCe SJe Demleerefle DeefYeÒee³e:~

JeeJeÀd Fefle Heoced - ieesHeLeyeéïeCem³e HetJes&Yeeies (Š-‰�) JeeiY³egJee®e Fefle efueefKelece-eqmle~ De$e GJee®e Heosve Je®e HeefjYee<eCes Oeelees: mHeäefveos&Meesçeqmle~ FleesefHe mHeäªHesCe JeJeÌlegb MeJeÌ³eles-JeeqJeÌle, Meyoeveg®®eej³eefle ³e³ee mee JeeJeÀd~ De$e MeeeqyoJeÀe: eqJeÌJeHÒel³em³e JeÀuHeveeb Je=ÀlJee JeeJeÀd Heom³e efve<HeeEÊe JegÀJe&eqvle~

Jeele: Fefle Heoced - ieesHeLeyeéïeCem³e HetJes&Yeeies (‹-‰‹) ve JegÀleÞe®eve Jeelees Jee³eeled Fefle efueefKeleceeqmle~ le$e ’Jeele DeeJeeleg Yes<epeced“ Fefle efvee|oäceeqmle~ ve JegÀleÞe®eve Jeelees Jee³eeled Fl³e$e ieefleiebOeve³ees: Oeelees: efveos&Meesçeqmle~ De$e Jeeefle ÒeJenefle Fefle Jeelees Jee³eg: Fefle J³eeJeÀjCesçeqmle~ ieesHeLes (Š-Œ) Jeelees Jenefle Fefle efvee|oäb YeJeefle~ De$e ’Jend“ Oeelees: Òe³eesie: Jee Oeelees: DeLes&çeqmle~

efJeMJeosJee: - ieesHeLeyeéïeCes (Œ-‰ˆ) DeLe ³eod oMeje$ecegHe³eeeqvle efJeMJeevesJe leÎsJeeved osJeleeb ³epevles efJeMJesosJee: osJelee: YeJeeqvle~

72

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑieesHeLeyeéïeCem³e ³eeef%eJebÀ efveJe&®eveced-

³e%eeveeb ÒeefleHeeoveceeqmle mecemleyeéïeCeûebLeeveeb cegK³eefJe<e³e:~ ieesHeLeyeéïeCes ³eeef%eJeÀe: Meyoe: ³eLee Deeqivenes$eced, Deep³ep³eesefle<JeÀced, DeefleefjJeÌleesJeÌLeJeeved, DeØeene³e&:, GHee[d.ieYe&:, DeeHlees³ee&ce:, DeefYeHueJe:, De³eele³eec³e:, Deeûes³e:, Deebefiejme:, DeeLeJe&Ce:, DeOJe³e&Je:, Dee³eg<ceeved, Deengefle:, $e+ef× $e+leg³eepe:, GÃelee, Go³eveer³ee:, Fefä:, Fäer, ceKe:, ³epeveced, yeéïeCe:, ³eep³ee, Je<eìd, Je<eìdJeÀejeo³emmeeqvle~ Sles<eeb efveJe&®eveb le$e efJeefMeäªHesCe ÒeeH³eles~ ³eLee-

Deeqivenes$eced-ieesHeLeyeéïeCem³e HetJe&Yeeiem³e De³eb (Š-ŠŠ) Meyo: DeenJeveer³em³e ieen&Hel³em³e oef#eCeeives³ees&çeqivenes$eb pegnesefle~ Deeqivenes$eb JeÀjesefle Òe³eesieb ve Je=ÀlJee Deeqivenes$eb pegnesleerefle Heom³e Òe³eesieb JeÀjesefle~ Devesve ÒeJeÀejsCe ’ng“ Oeelees: Òe³eesie: met®e³eefle ’nes$e“ Meyom³e cetues ngoeveeoeve³ees: Oeelegjeqmle~ Jew³eeJeÀjCee DeefHe ’ng“ OeelegÜeje SJe nes$eMeyom³e J³eglHeeEÊe JegÀJe&eqvle~ nt³eles Fefle nes$eb nesce: Fefle êägb MeJeÌ³eles~ Dele: Deeqive: HejcesMJejes nt³eles mlet³eles ³e$e ³eeqmceved Jee Je=Àl³es leoeqivenes$eced~ DeLeJee nefJejiveew nt³eles Fefle Deeqivenes$eced~

HetJes&Yeeies (‹-‰ˆ) Deeie®íefle-³eoØeene³e&ceØeenjefle leevesJe lesve ÒeerCeeefle~ ³eoe me DeØeene³e¥ JeÀjesefle leoe lesve DeØeenejsCe osJeeved Òemeeroefle~ De$e Deveg DeeI®e HetJe&JebÀ ’Ë_ed“ njCes Oeelees: Òe³eesie: DeØeenjleerefle Heos efJeÐeles~ ieesHeLeJeÀejm³e efve©JeÌles DeefYeÒee³e: DeØeenjleerefle DeØeene³e¥ veece Þee×ced Fl³eeqmle~

DeeHlees³ee&ce: - DeeHlees³ee&cem³e efJe<e³es ieesHeLewJebÀ J³eeK³eeveceeie®íefle~ ÒepeeHeefle: Òepee: efvee|celee:~ Òepee: HejeIcegKeer YetlJee otjb ieleJel³e:~ leoe JeejJevleer³emlees$ew: lee: jesOe: Je=ÀleJe-vle~ efve³eceeveecevegJe®eveb JegÀ³ee&led~ ieesHeLeyeéïeCem³eesÊejsYeeies (�-‘) lemceeod JeejJevleer³eb lee ³eoeHlJeeç³e®íled, Delees Jee DeeHlees³ee&cee:~ De$e DeeHlees³ee&cem³e efve©eqJeÌle: DeeHlJeeç³e®íled Fl³evesve JeeJeÌ³esve Je=Àleceeqmle~

mleeslee JeÀejCeeoefHe mlegle³e: Òeefme×e: YeJeeqvle~

³eLee ieesHeLeyeéïeCem³eesÊejsYeeies (‹-‰�) leew ¿e³em³ewleod ³e%em³ee[d.ieceveg meceen-jleece®íeJeeJeÀer³eeced~ lemceeo®íeJeeJeÀ: Òeele: meJeve Ssvêiveeefve Mebmeefle~ De$e ÒeefleHeeÐeles De®íeJeeJeÀd $e+eqlJeJeÀd YeJeefle~ me $e+eqlJeJeÀd Òeele:meJeveJeÀeues Fvêm³e DeivesM®e mlees$eeefCe He"efle~

Fvêes Jew Òeele: meJeveb veeY³epe³eled, me SleeefYecee&O³eeqvoveb meJeveceY³ele=Celed, leÐeosleeefYe-cee&O³eeqvoveb meJeveeceY³ele=Celed, lemceeoslee DeefYele=CJel³ees YeJeeqvle~ leeefve HeáemJen: meg Mem³evles~ ®elege\JeMesçefYeefpeefle efJe<egJeleer efJeMJeefpeefle cene¬eles leev³esleev³enervemetJeÌleeveerl³ee®e#eles~ ve ¿es<eg

73

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑefJeÀáeve ner³eles~

Fl³evesve ÒeJeÀejsCe le$e mlegefleefJe<e³eJeÀeCeeb Òeef¬eÀ³eeCeeb Òe³eesie: efJeefJeOeªHesCe ÒeeH³eles~

2.6 DeejC³eJeÀûebLee:

Òee³e: DeejC³eJeÀûebLee: ye´eïeCeûebLeeveeced GHeefve<eoeb®e ceO³es ieC³evles~ GHeefve<el³eg Òeefle-HeeÐeceeveeveeb lelJeeveeb He=äYetefce: DeejC³eJesÀ<eg efveefnleb Jele&les Fefle JeJeÌlegb MeJeÌ³eles~

ye´ïe®eeefj-ie=nmLe-JeeveÒemLe-mev³eemeeÞeces<eg ye´eïeCeesJeÌleÞeewle³eeieeveeced Deveg÷eves DeefOe-JeÀejer ie=nmLeeÞeceefve÷: YeJeefle~ JeeveÒemLeeÞeceÒeefJeäeveevleg DeejC³eJeÀûebLee: SJe efJeMes<ele: GHeeos³ee: YeJeeqvle~

DeejC³eJeÀveecvewJe Fo %eelegb MeJeÌ³eles ³eled DeejC³eJeÀûebLeeveeb mecyevOe: DejC³esve DeLee&led Jevesve men efJeÐeles~ DeejC³eJeÀûebLes<eg Yee<ee JewefoJeÀueewefJeÀJeÀ Yee<e³ees: ceO³eJee|leveer YeJeefle~

mee³eCee®ee³e&mleg-

`DejC³eeO³e³eveosleoejC³eJeÀefceleer³e&les~

DejC³es leoOeer³eerlesl³esJeb JeeJeÌ³eb ÒeJe#³eles~~`

(lewefÊejer³eejC³eJeÀyee<³eYetefceJeÀe MueesJeÀ:-�) Fefle ÒeefleHeeo³eefle~

le$ewJe ye´ïe®eeefj¬elecevegceefle÷leecesJe DeejC³eJeÀûebLeeveeceO³e³eves DeefOeJeÀej: GJeÌle:~ ³eLee-

`SleoejC³eJebÀ meJe¥ vee¬eleer Þeeslegcen&efle` (MueesJeÀ:-�)Fefle~

DejC³es YeJeefceefle DeejC³eJeÀced~ DeejC³eJeÀMeyo: DejC³eMeyom³e YeeJeeLe&JesÀ `Jeg_ed' Òel³e³es meefle efve<HeÐeles~ DejC³es SJe DeO&³eleJ³eefceefle ve efve³eceye× Jele&les~ ³elees efn lewefÊe-jer³eejC³eJesÀ Meg×evle: JeÀjCesve DejC³eevlejÒeosMes<JeefHe Heeje³eCee³e GJeÌleb Jele&les~ ³eLee-

ûeeces cevemee mJeeO³ee³eceOeer³eerle efoJee veJeÌleb GleejC³esçyeue Gle Jee®eesle efle÷Vegle ¬epVegleemeerve Gle Me³eeveesçCOeer³eerlewJe mJeeO³ee³ecee-leweflejer³eejC³eJeÀce-Š/‰Š/Š Fefle~

SJecesJe le$ewJe-

`³e SJeb efJeÜeved ceneje$e G<em³egefoles ¬epebeqmle÷Vemeerve: Me³eeveesçjC³es ûeeces Jee ³eeJe$ejmeb mJeeO³ee³eceOeerles meJee¥uueesJeÀeb pe³eefle meJee¥uueesJeÀeveve=Ceesçvegmeb®ejefle~ (le$ewJe Š-‰�-‰) Fefle~

DeejC³eJeÀeveeb cegK³eÒeefleHeeÐe efJe<e³e: ³e%eeveeb iet{jnm³eb YeJeefle~ jnm³eefcel³evesve ye´ïeefJeÐee DeefHe G®³evles~ ÒeeCeefJeÐee SJeb ÒeleerJeÀesHeemeveefJeÐee ®ee$e cegK³ele³ee ÒeefleHeeÐeles~

74

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑÒeeCeefJeÐe³ee³ee: efJe<e³es JeÀefleHeLe JeeJeÌ³eeefve ³eLee-

`meesç³eceeJeÀeMe: ÒeeCesve ye=nl³ee efJe<eìyOeb leÐeLee³eceeJeÀeMe: ÒeeCesve ye=nl³ee efJeäyOeeveer-l³esJeb efJeÐeeled' (Sslejs³eeK³eJeÀced Š/‰/�)

`³eeJe×îeeeqmceved Mejerjs ÒeeCeesJemeefle leeJeoe³eg:`

(JeÀew<eerleJeÌ³egHeefve<eod)

ÒeeCesve me=äeJevleefj#eb ®e Jee³egM®ee Devleefj#eb Jee Deveg®ejeqvle Debleefj#ecevegÞe=CJeeqvle~ Jee³egjmcew HegC³eb iebOeceeJenefle~ SJecesleew ÒeeCebHelejb Heefj®ejleesçvleefj#eb ®e Jee³egM®e~ (Sslejs³e DeejC³eJeÀced Š/‰/�)

`lee Jee Slee: meJee& $e+®e: meJes& Jesoe: meJes& Iees<ee: SJewÀJe J³eeËefle: ÒeeCe SJe ÒeeCe $e+®e Fl³esJeb efJeÐeeled' (Sslejs³eejC³eJeÀced Š/Š/Š)

DeejC³eJeÀûebLeeveeb ÒeJe®eveJeÀlee&

DeeefOeJeÀebMe DeejC³eJeÀûebLeevee: yeéïeCeûebLeeveeced DebefleceYeeie SJe YeJeefle~ Òee³e: yeéïeCeûebLeeveeb ÒeJe®eveJeÀlee& SJe DeejC³eJeÀûebLeeveeceefHe ÒeJe®eveJeÀlee& YeJeefle~

³eLee Sslejs³eyeéïeCem³e ÒeJe®eveJeÀlee& ceefnoeme SJe Slejs³eejC³eJeÀYeeiem³eeefHe ÒeJe®eve-JeÀlee&~ DeeMJeeue³eve:, Heb®eceejC³eJeÀm³e ®e MeewveJeÀ: cev³eles~ mee³eCee®ee³ees&ç$e Jeoefle~ Sslejs³eejC³eJeÀm³e ®elegLe&m³e ÒeJe®eveJeÀlee& DeeMJeuee³eve:, Heb®eceejC³eJeÀm³e ®e MeewveJeÀ: cev³eles~ mee³eCee®ee³ees&ç$e Jeoefle Sslejs³eejC³eJeÀYee<³es `Dele SJe Heb®eces MeewveJesÀveesoeËlee:~ leeM®e Heb®eces MeewveJesÀve MeeKeeblejceeefÞel³e Heef"lee:~' Fefle~ MeebKee³eveejC³eJeÀm³e êäe iegCeeK³eMee[d.Kee³eve: YeJeefle~ MeebKee³eveefJe<e³es le$ewJe Heb®eoMes DeO³ee³es SJeb ÒeeH³eles-`vecees ye´ïeCes vece Dee®ee³es&Y³ees iegCeeK³ee®íe[d.Kee³eveeomceeefYejOeerleb iegCeeK³e: Mee[d.Kee³eve: JeÀnesueeled JeÀewMeerleJesÀ:' Fefle~ ye=noejC³eJeÀm³e ÒeJe®eveJeÀlee& cene|<e³ee%eJeueJeÌ³e:~ ³ees efn mebHetCe&Mele³eLeyeéïeCem³eeefHe ÒeJe®eveJeÀlee& YeJeefle~ mee³eCee®ee³e&vegmeejsCe leweflejer³eejC³eJeÀm³e Je=À<Ce³epegJes&oer³eejC³eJeÀm³e êäe JeÀ"$e+ef<e: YeJeefle~ cew$ee³eCeer³eejC³eJeÀcesJe cew$ee³e-Ceer³eesHeefve<eefoefle K³eeeEle ÒeeHleced~ pewefceveer³eesHeefve<eod-yeéïeCecesJe leueJeJeÀejejC³eJeÀefcel³eefHe G®³eles~ yeéïeCeieb´Leeveeb Yee<ewJe DeejC³eJeÀûebLes<JeefHe ueY³eles~ Jele&ceeveJeÀeues leg <eìd DeejC³e-JeÀûebLee SJe DeHeueY³evles~ ³eLee

$e+iJesom³e Sslejs³eejC³eJebÀ MeebKee³eveejC³eb®e~

MegJeÌue³epegJes&om³e ye=noejC³eJebÀ JeÀeCJe-ceeO³eeqvoveMeeKe³ees:

Je=À<Ce³epegJes&om³e leweflejer³eejC³eJeÀced

75

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑcew$e³eCeer³eejC³eJebÀ cew$ee³eCeerMeeKee³ee: DeejC³eJeÀced

meeceJesom³e JeÀewLegce MeeKee³ee: íevoesi³eesHeefve<eefo DeejC³eJeÀYeeiee DeefHe meeqvle, eEJeÀleg les<eeb He=LeJeÌlJesve DeO³e³eveb ve Jele&les~ íevoesi³eesHeefve<e®®e leueJeJeÀejDeejC³eJeÀm³e pewefceMeeKeer³e JeÀewLegceMeeKeer³emebHeeefole mebmJeÀjCecesJe YeJeefle~

Sslejs³eejC³eJeÀced

Heb®eÒeHee"JewÀ: efJeYeJeÌleb Jele&les~ MeebKee³eveejC³eJesÀ Heb®eoMeeO³ee³ee: meeqvle~ ye=noejC³eJebÀ MegJeÌue³epegJes&oer³eced GHeefve<elJesve megÒeefme×b Jele&les~ lewefllejer³eejC³eJesÀ oMeÒeHee"JeÀe: meeqvle~ ®elegefYejO³ee³ew: meeceJesoer³e leueJeJeÀejDeejC³eJebÀ efJeYeJeÌleb efJeÐeles~

2.7 GHeefve<eoeb

le$eeçH³eeoew GHeefve<elMeyoeLees& JeC³e&les~ lele: GHeefve<eoeb JesoieYe&lJeb efveªH³eles~ Dele GHeefve<eoeb ÒeOeeveÒeefleHeeÐeefJe<e³e: ÒeoÞ³eles~ lele: GHeefve<eoeb ÒemLeeve$e³³eeb mLeeveb efveieÐeles~ lele: GHeefve<eoeb mebK³eeefJe<e³e: GHemLeeH³eles~ leleM®eevles F&MeeJeem³eesHeefve<eod JesÀveesHeefve<eod JeÀ"esHeefve<eod leLee ®e ÒeÍ>eesHeefve<eod Fl³esJeb ¬eÀcesCe ®eleme=Ceeced GHeefve<eoeb Heefj®e³e: Òeoer³eles~

GHeefve<e®íyom³e DeLe&: GHeefve<eÐeles ÒeeH³eles %ee³eles ye´ïeefJeÐee Deve³ee Fefle GHeefve<eefoefle SJeÀesçLe&:~ GHeefve<eod

Fefle Meyos Heo$e³eb Jele&les- GHe Fefle, efve Fefle, <eod Fefle~ le$e GHe, efve Fefle GHemeie&Ü³eHetJee&led <eod Oeelees: GHeefve<e®íyom³e J³elHeefÊe:~ GHe Fl³em³e meceerHeced Fl³eLe&:~ iegjes: meceerHeced GHeefJeM®e ³e$e ye´ïeefJeÐee³ee: %eeveb ÒeeH³eles mee GHeefve<eod Fefle G®³eles~

GHeefve<eoeb JesoieYe&lJeced

GHeefve<eo: Jesom³ewJe Yeeie:~ meJee&: DeefHe GHeefve<eo: ®elegY³ee&sçv³eleces Jesos meceeefnlee:~ DeHeew©<es³ee: Keueg Jesoe efvel³eeM®e~ GHeefve<eoesçefHe Jeso©Hee SJe~ Dele SJeesHeefve<eoeceH³eHee-w©<es³elJeb efvel³elJeb ®e efveM®eÒe®eced~

GHeefve<elmeg Þegle³e: meeqvle~ JeÀeM®eve GHeefve<eod mebefnleeHee"s<eg GHeueY³evles~ JeÀeM®eve GHeefve<eo: ye´eïeCeûebLes<eg GHeueY³evles~ JeÀeM®eve GHeefve<eo: DeejC³eûebLes<eg GHeueY³evles~

GHeefve<eoeb ÒeOeeveÒeefleHeeÐeefJe<e³e:

ye´ïeefJeÐewJe GHeefve<eoeb ÒeOeeveÒeefleHeeÐeefJe<e³e:~ S<ewJe ye´ïeefJeÐee GHeefve<elmeg le$e le$e efJeefYeVemJeªHew: GHeefoäe~ eqJeÌJe®eled mee meefÜÐeeªHesCe~ eqJeÌJe®eled YetceefJeÐeeªHesCe~ eqJeÌJe®eled onjefJeÐeeªHesCe~ eqJeÌJe®eled DeeqiveefJeÐeeªHesCe~ SJeb lew: lew: mJeªHewj<ewJe ye´ïeefJeÐee le$e le$e GHeefve<elmeg efveªefHelee~

76

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑGHeefve<eoeb ÒemLeeve$e³³eeb mLeeveced

YeejleJe<es& JesoebleoMe&ves ÒemLeeve$e³³eeb efJeefMeäb mLeeveb Jele&les~ Dem³eeb ÒemLeeve$e³³eeb ÒeLeceb mLeeveced GHeefve<eoecesJe~ GHeefve<eo: ÞegefleÒemLeeveced Fl³eg®³evles~ leovlejb ÞeerceÓieJeÃerlee Fefle efÜleer³eb ÒemLeeveb mce=efleÒemLeeveced Fefle J³eHeefo<³eles~ YeieJelee yeeoje³eCesve ÒeCeerleeefve ye´ïemet$eeefCe ®e le=leer³eÒemLeeveb YeJeefle~ le$emLeeveb leJe&ÀÒemLeeveced Fl³eg®³eles~ leemeeb ®e GHeefve<eoeb mJele: ÒeeceeC³eb YeJeefle~ Dele: GHeefve<eoeb cenlJeb YeejleJe<es& DeleerJe Jele&les~

GHeefve<eoeb mebK³ee

³eÐeefHe GHeefve<eo: MeleeefOeJeÀe: meeqvle~ leLeeefHe YeejleJe<es& ÒeOeev³esve oMe GHeefve<eo: Òeefme×e:~ ³eLee JesÀveef®eled GJeÌleced-

’F&Me-JesÀve-JeÀ"-ÒeÍ>e-cegC[-ceeC[tJeÌ³e-efleefÊejer:~

Sslejs³eb ®e íevoesi³eb ye=noejC³eJebÀ oMe~~’Fefle~

Deeqmceved MueesJesÀ oMeeveeced GHeefve<eoeced GuuesKe: Jele&les~ Foce$eeçJeOes³eb ³eogHeefve<eoes oMe SJe meeqvle Fefle ve cevleJ³eced~ DeleesçefHe DeefOeJeÀe: GHeefve<eo: mevl³ewJe~ ³eLee MJesleeM-JelejesHeefve<eod, peeyeeueesHeefve<eod, JeÀesefMeleJeÀerHeefve<eod, Fl³eeefo yenJ³e: GHeefve<eo: meeqvle~ leLeeefHe DeÐe Je³eb ³ee: Slee: oMeÒecegKee: GHeefve<eo: meeqvle les<eb Heefj®e³eb DeJeie®íece:~ DeLe SJewÀJeÀMe: F&MeeefoveecegHeefve<eoeb Heefj®e³e: ÒeoM³eles~

F&MeeJeem³eesHeefve<elHeefj®e³e:

F&MeeJeem³eesHeefve<eod MegJeÌue³epegJes&os meceeefnlee:~ MegJeÌue³epegJes&omebefnleeHee"m³e De-befleceeO³ee³e: SJe S<ee F&MeesHeefve<eod~ Dem³eeb GHeefve<eefo DeäoMe Þegle³e: meeqvle~ Dem³ee DeejcYe: ’F&MeeJeem³eefceob meJe¥ ³eeÅlJeÀ®epeiel³eeb peieled~ lesve l³eJeÀdsleve YebpeerLee: cee ie=Oe: JeÀm³eeqmJe×veced~“ (F&.G.1) Fefle cev$esCe YeJeefle~ Dele SJe Dem³ee: GHeefve<eo: veeceOes³eced `F&MeeJeem³eesHeefve<eod' DeLeJee `F&MeesHeefve<eod' Fl³eg®³eles~

Deeqmle JeÀefM®eppeielees efve³eeceJeÀ:~ lesve efve³eeceJesÀve F&ob meJe¥ peieled J³eeHleceeqmle Fefle Dem³ee: GHeefve<eo: ÒeOeeveesHeosMe:~ F&MeeJeem³eced Fob meJe&efcel³em³e Fob meJe¥ ³eeqlJeÀceefHe ÒeHeb®es ¢M³eles lelmeJe¥ F&Mee efve³eeceJesÀve Jeem³eced J³eeHleced Fl³eLe&:~ leLee ®e Dev³e$e Þet³eles ’meJe&m³ees JeMeer meJe&m³esMeeve: meJee&m³eeefOeHeefle:“ (MJes.G.) Fefle~ SJecesJe ’Slem³e Jee#ejm³e ÒeMeemeves ieee|ie met³ee&®evêcemees efJeOe=leew efle÷le:“ (ye=.G) Fl³eeefo~ SJeced F&MeeJeem³eYeeJeve³ee ³eefo pevee: JeÀce& JegÀJe&eqvle leoe les<eeb JeÀce&Ceeb yeveOeveb ve YeJeefle Fl³eefHe le$eesHeefoäced~ ³eLee `JegÀJe&VesJesn JeÀcee&efCe efpepeerefJe<es®íleb mecee:~ SJeb lJeef³e veeçv³eLesleesçeqmle ve JeÀce& efueH³eles vejs~“ (F&.G.2) Fefle~

77

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ³e: peve: F&MeeJem³eced Fob meJe¥ Fefle cev$eesJeÌleb ³eLeeJeod peeveeefle lem³e HeÀueev³eH³e$e Òeoe|Meleeefve~ ³eLee ’³emleg meJee&efCe Yetleev³eelcev³esJeeçvegHeM³eles~ meJe&Yetles<eg ®eeççlceeveb lelees ve efJepegiegHmeles~“ (F&.G.5) Fefle~

DeHejceH³een ’³eeqmceved meJee&efCe Yetleeefve Deelcev³esJeeçYetod efJepeevele: le$e JeÀes ceesn: JeÀes MeesJeÀ SJeÀlJecevegHeM³ele:~“ Fefle~

leleMJesn %eeveJeÀce&Cees: meceg®®e³e: GHeefoä:~ ³eLee’efJeÐeeb ®eeefJeÐeeb ³emleod JesoesY³eb men~ DeefJeÐe³ee ce=l³egb leer$Jee efJeÐe³eeçce=leceÞegles~“ Fl³eeefo~ leleM®eevles ®eleg:meg cev$es<eg ®eleñe: ÒeeLe&vee: Þet³evles~ ³eLee ’efnjCce³esve Hee$esCe mel³emHeeefHeefnleb cegKeced~ leled lJeb Het<eVeHeeJe=Ceg mel³eOecee&³e ¢ä³es~~“ (F&.G.) Fl³eeefo~ FJecem³eecegHeefve<eefo efve³eeceJeÀm³e J³eeHeJeÀm³e JeCe&veced, %eeveJeÀce&Cees: meceg®®e³e:, efoJ³ee: ÒeeLe&vee Fl³eeefoJebÀ mecegHeefoäced~ SJeced DemceeefYe: F&MeeJeem³eesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~

JesÀveesHeefve<elHeefj®e³e:

F³ecegHeefve<ele= meeceJesos meceeefnlee~ meeceJesoevleie&les leJeueJeÀejye´eïeCes ®elegLee&O³ee³es ³ees oMeceesçvegJeeJeÀd le$e JesÀveesHeefve<eled Heef"lee~ Dem³eecegHeefve<eefo ®elJeej: KeC[e: meeqvle~ Hejceelcee SJe meJe&JeÀlee&, lem³ewJe F®íMeJeÌl³ee, %eeveMeJeÌle³ee, ef¬eÀ³eeMeJeÌl³ee ®e meJe¥ ÒeJele&les Fefle Dem³ee: ÒeOeevees efJe<e³e:~ ’JesÀvesef<eleb Heleefle Òesef<ele ceve:“ (JesÀ.G.1/1) Fl³esJeb JesÀvesefleMeyosveeçm³ee DeejcYeesçle SJeeçm³ee GHeefve<eo: veeceOes³eb JesÀveesefle~ JesÀvesef<eleb Heleefle Òesef<eleb ceve: JesÀve ÒeeCe: ÒeLece Òewefle ³egJeÌle:~ JesÀvesef<eleeb Jee®eefceceeb Jeoeqvle ®e#eg:Þees$eb JeÀ G osJee ³egveeqJeÌle~“ (JesÀ.G.1/1) Fefle efpe%eeme³eeçm³ee DeejbYe:~ ’Þees$em³e Þees$eb cevemees cevees ³eod Jee®ees n Jee®eb me G ÒeeCem³e ÒeeCeM®e#eg<®e#egjefleceg®³e Oeerje: Òesl³eeçmceeuueesJeÀeoce=lee YeJeeqvle~“ (JesÀ.G.1/2) Fefle ceb$esCe lem³eesÊejb Heef"leced~ HejceelcewJe meJe&%e:, meJe&JeÀlee&, meJe&efve³eeceJeÀM®esl³eeefo De$e ÒeefleHeeefoleced~ leLee ®eesJeÌleb ’³em³eeceleb lem³e celeb celeb ³em³e ve Jeso me:~ DeefJe%eeleb efJepeeveleeb efJe%eeleceefJepeeveleeced~“ (JesÀ.G.2/3) Fl³eeefo~ Hej-ceelce%eevem³eesHee³eesçH³e$e Òeoe|Mele:~ ³eLee ’ÒeefleyeesOeefJeefoleb celecece=lelJeb efn efJevoles~ Deelcevee efJevoles Jeer³e¥ efJeÐe³ee efJevolesçce=leced~“ (JesÀ.G.2/4) Fefle~

DeeK³eeef³eJeÀe

De$e SJeÀe DeeK³eeef³eJeÀe G®³eles~ SJeb lem³ee GHe¬eÀce: ’ye´ïe n osJesY³ees efJeefpei³es lem³e n ye´ïeCees efJepe³es osJee Decener³evleeçmceeJeÀcesJee³eb efJepe³eesçmceeJeÀcesJeeç³eb ceefncesefle~“ (JesÀ.G.3/1) Fefle~ osJewjmegjesHeefle efJepe³ees ueyOe:~ ³eÐeefHe HejceelceJe=ÀHe³ewJe me: efJepe³e Deemeerled, leLeeefHe osJewjnbJeÀejCes DemceeJeÀcesJe De³eb efJepe³e Fefle celeced~ DemceeJebÀ yeuesvewJeeç³eb

78

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑefJepe³ees ueyOe Fefle les<eeceefYeceeveceemeerled~ lecenbJeÀejceHeveslegb Hejceelcee ³e#emJeªHeb ie=”eefle~ le®®e ³e#eb otjleeqmle÷efle~ meJes& osJee Sleb ³e#eb HeM³eeqvle eEJeÀleg ve peeveeqvle efJeÀefceob ³e#eced Fefle~ Dele: ÒeLecele³ee les osJee DeeÅive Jeoeqvle, `Deives! efJepeeveerefn efJeÀcesleod ³e#eefceefle? DeeqivemleLee JeÀleg&cegÐelees YeJeefle~ leLee ®e cev$e: ’les Deeqiveceye´tJeved peeleJeso Sleod efJepeeveerefn efJeÀcesleod ³e#eefceefle leLesefle~“ (JesÀ.G.3/3) Fefle~

Deeqive: ³e#emeceerHeb ie®íefle~ leoe ³e#ecesJeeççoeJeeÅive Òeefle He=®íefle, JeÀesçefme?' Fefle~ Deeqive: Jeoefle, `Denced Deeqivejeqmce~ peeleJesoe Fefle veecvee Denb Òeefme×:~' leoe ³e#esHe He=äb, `leeqmceved lJeef³e eEJeÀ Jeer³e&efceefle? lJeef³e JeÀer¢Meer MeeqJeÌle: Jele&les?' leoe Deeqive: Jeoefle - `³eefoob meJe¥ He=efLeJ³eeb Jele&les leonb ons³eefceefle~`

leoe ³e#eceives: Hegjmle=Ceb mLeeHe³eefle, Jeoefle ®e `Sleod on' Fefle~ eEJeÀleg Deeqivemleonves meceLees& ve YeJeefle~ Dele: me lele SJe Òel³eeJe$³eb osJeeveeb meceerHeb ie®íefle Jeoefle ®e, `Denb ve peeveeefce efJeÀcesleod ³e#eced' Fefle~ leLee ®e cev$ee: ’leoY³eêJeled leceY³eJeoled JeÀesçmeerl³eeqiveJee¥ Dencemceerl³eye´JeerppeeleJesoe Jee Dencemceerefle~~ leeÅmcemlJeef³e eEJeÀ Jeer³e&efcel³eHeerob meJe¥ ons³eb ³eefoob He=efLeJ³eeefceefle~~ lemcew le=Ceb efveoOeeJesleod onsefle leogHeÒes³ee³e meJe&peJesve leVe MeMeeJeÀ oiOegced~ me lele SJe efveJeJe=les vewleoMeJebÀ efJe%eelegb efJeÀcesleod ³e#eefceefle~“ (JesÀ.G.3/4-6) Fefle~

leovevlejb Jee³eg: Deeie®íefle~ ³ee¢Me: Jeelee&ueeHe: Deeqivevee men mebpeele: lee¢Me SJe Jeelee&ueeHe: Jee³egvee meneçefHe YeJeefle~ Jee³eg: DeefHe Sleod ³e#eb %eelegb meceLees& ve YeJeefle~ me DeefHe Òel³eeJele&les~ osJeeveeb meceerHeced Deeie®íefle Jeoefle ®e, èfJeÀefceob ³e#eefceefle %eelegcenb ve meceLe&:~' Fefle~

leovevlejced Devles osJejepe: Fvê: le$e ie®íefle~ lelmece³es leÐe#ece¢M³eb YeJeefle~ lelm-Leeves Gcee veecveer SJeÀe m$eer GHeeqmLelee YeJeefle~ mee osJeeved Òeefle Jeoefle `Yees osJee:, YeJevle: DenbJeÀejsCe Decev³evle ³eod DemceeJeÀcesJee³eb efJepe³e:, DemceeJeÀcesJe De³eb ceefncee Fefle, eEJeÀleg ³eefoob ³e#eceemeerled~ me leg Hejceelcee Deemeerled~ Hejceelcevee SJe De³eb efJepe³e: Deemeerled~ Dele: YeJeefÓ: DenbJeÀej: ve JeÀle&J³e:' Fefle~ osJes<eg meJe&ÒeLeceefcevêm³e %eeveb peelecele Fvêm³e leÜwefMeä³eceg®³eles~

SJece$e DeeK³eeef³eJeÀeJeÀLevesve HejceelcewJe meJe&JeÀlee& Fl³egHeefoäced~ Devles ®e S<ee GHeefve<eod yeéïeer GHeefve<eod Fl³eg®³eles~ leLee ®e cev$e: ’GHeefve<eob Yees ye´tnerl³egJelÌlee le GHeefve<eod yeéïeeR JeeJe le GHeefve<eoye´tcesefle~~“ (JesÀ.G.4/7) Fefle~

SJecemceeefYe: JesÀveesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe JeÀ"esHeefve<eo: Heefj®e³eb ÒeeHvegce:~

79

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑJeÀ"esHeefve<elHeefj®e³e:

’G<eved n Jew JeepeÞeJeme: meJe&Jesomeb ooew~ lem³e n veef®eJesÀlee veece Heg$e Deeme~“ (JeÀ.G.1/1) Jee®eÞeJemeveecee JeÀefM®eod efJeMJeefpeVeeceeveb ³e%eb ®eJeÀej~ ³eeieeçvles me: ieJeeb oeveb ³e®íefle~ eEJeÀleg leÎeveb ³eesi³eb veemeerled~ lee: ieeJe: HeerleesoJeÀe peiOele=Cee ogiOeoesne SJecesJe efveefjvê³ee Deemeved~ veef®eJesÀlee Fob HeM³eefle~ me: efHelejb Jeoefle, `³ee¢Meb oeveb lee¢Meb HeÀueb YeJeefle~' SJeb efn le$el³ees cev$e: ’HeerleesoJeÀe peiOele=Cee ogiOeoesne efveefjeqvê³ee:~ Deveboe veece les ueesJeÀemleeved me ie®íefle lee ooled~“ (JeÀ.G.1/3) Fefle~

veef®eJesÀlee: Hegve: Hegve: efHelejb He=®íefle ’JeÀmcew ceeb oem³eefme“ Fefle~ leoe `ce=l³eJes lJee ooeefce“ Fefle efHelee Jeoefle~ Sle®íg´lJee efHele=YeJeÌlees veef®eJesÀlee ³ecemeoveb Òeefle ie®íefle~ le$e ³ecees veemeerled~ veef®eJesÀleeeqm$ejeef$eHe³e&vleb ³eceÜejs SJeesHeJemeefle~ leovevlejb ³eoe ³ece: Òel³eeie®íefle leoe ³ecem³e eEJeÀJeÀje ³eceb Jeoeqvle, Yees ³ece! leJe Üejs SJeÀes yeeueye´eïeCeeqm$e-jeef$eHe³e&vleceveÞeved SJeeçefle÷led~' leoe ³ece: veef®eJesÀleme: meceerHeced Deeie®íefle, mJe³ecesJe leb $eerved Jejeved ³eeef®elegb Jeoefle~

ÒeLecees Jej:

leoe veef®eJesÀlee: ÒeLeceb Jejb ³ee®eles~ leLee ®e cev$e: ’MeeblemebJeÀuHe: mecegvee ³eLee m³eeod Jeerlecev³egieew&lecees ceeçefYe ce=l³ees~ lJelÒeme=äb ceeçefYeJeosled Òeleerle Slel$e³eeCeeb ÒeLeceb Jejb Je=Ces“ (JeÀ.G.1/1ˆ) Fefle~

Deeqmceved ÒeLeces Jejs me: efHeleg: MeeeÅvle ³ee®eles~ leoe ³ece: leLeemleg Fefle Jeoefle~

efÜleer³ees Jej:

leovevlejb veef®eJesÀlee efÜleer³eb Jejb ³ee®eles ’me lJeceeÅive mJeû³eceO³esef<e ce=l³ees ÒeyeteEn leb ÞeÎOeevee³e ce¿eced~ mJeie&ueesJeÀe Dece=lelJeb Yepevle Sleod efÜleer³esve Je=Ces JejsCe~~“ (JeÀ.G.1/13) Fefle~

SJeb veef®eJesÀlemee ³eeef®eles ³ecemleceeqiveefJeÐeeb Hee"³eefle~ veef®eJeÀlemees ûenCeOeejCeHeeìJesve ÒemeVees ³ecemleceen `leJe veecvee De³eb Deeqive: Òeefme×: YeefJe<³eefle~' Fefle~ leLee ®e efÒe³ee³e lemcew ceeueeceefHe ³e®íefle~

le=leer³ees Jej:

lelees veef®eJesÀlee: le=leer³eb Jejb ³ee®eles ’³es³eb Òesles efJeef®eefJeÀlmee ceveg<³esçmleerl³esJesÀ vee³ecem-leerefle ®ewJesÀ~ Sleod efJeÐeecevegefMeämlJe³eeçnb JejeCeeces<e Jejmle=leer³e:~“ (JeÀ.G.1/2ˆ) Fefle~

SJeb veef®eJesÀlemee ³ee®eles ³ecemleceen `Yees ye´eïeCe! SleÜjes ceemleg~ Dev³eod efJeÀceefHe

80

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ³ee®emJe~'Fefle~ leoe veef®eJesÀlee: Jeoefle, `De³ecesJe Jejes ceceeçefYeHes´le:~ veeçncev³eled efJeÀ-ceefHe Jeeb®íeefce~' leoe ³ece: lemcew ÒeueesYeveeefve ÒeoMe&³eefle~ ³eLee ’Melee³eg<e: Heg$eHeew$eeved Je=Ceer<Je yentved HeMetved neqmleefnjC³eceM®eeved~ Yetcesce&noe³eleveb Je=Ceer<Je mJe³eb ®e peerJe Mejoes ³eeJeefo®íefme~“ (JeÀ.G.1/23) Fl³eeefo~

Dev³eeefve DeefHe yentefve ÒeueesYeveeefve ³ecesve Òeoe|Meleeefve~ eEJeÀleg veef®eJesÀleemleeqmceved uegyOees ve YeJeefle~ me ³eceb JeÀLe³eefle ’MJeesYeeJee ce$³em³e ³eovleJewÀleled meJes&eqvê³eeCeeb pej³eeqvle lespe:~ DeefHe meJe¥ peerefJeleceuHecesJe leJewJe JeenemleJe ve=l³eieerles~“ (JeÀ.G.1/26) Fl³eeefo~

Delees ³evce³ee ³eeef®eleb leosJe ce¿eb osnerefle veef®eJesÀlemees efveM®e³e Deemeerled~ veef®eJesÀleme: efveM®e³eb ¢ädJee ³ece: Òemeeroefle~ leoVelejb lemcew meefJemlejb le=leer³eJejoeveªHesCeesHeosMeb ³e®íefle~ leeqmceved GHeosMes ³ecesve ’leb ogo&Me¥ iet{cevegÒeefJeäb iegneefnleb ie»js÷b HegjeCeced~ DeO³eelce³eesieeefOe-iecesve osJe celJee Oeerjes n<e&MeesJeÀew peneefle~“ (JeÀ.G.2/12) Fl³eeefoefYe: HejceelcemJeªHeb efveªefHeleced~ ’meJes& Jesoe ³elHeoceeceveeqvle leHeebefme meJee&efCe ®e ³eod Jeoeqvle~ ³eefo®ívlees ye´ïe®e³e¥ ®e³eeqvle leÊes Heob mebûensCe ye´Jeerc³eesefcel³esleod~~ Sle×îesJeeç#ejb ye´ïe SleosJeeç#ejb Hejced~ SleosJeeç#ejb %eelJee ³ees ³eefo®íefle lem³e leled~~ Sleoeuecyeveb Þes÷cesleoeuecyeveb Hejced~ Sleoeuecyeveb %eelJee ye´ïeueesJesÀ cener³eles~“ (JeÀ.G.2/15-17) Fl³eeefoefYecees&#es meefle peerJeelcevee ³e$e ieefle: ef¬eÀ³eles lee¢Mem³e HejceosMeefJeMes<em³e YeieJe×ecveesç#ejye´ïeCees efveªHeCeb Je=Àleced~

leleM®e ’ve pee³eles efcev³eles Jee efJeHeefM®eVeeç³eb JegÀleefM®eVe yeYetJe JeÀefM®eled~ Depees efvel³e: MeeMJeleesç³eb HegjeCees ve nv³eles nv³eceeves Mejerjs~~ nvlee ®esvcev³eles nvlegb nleM®esvcev³eles nleced~ GYeew leew ve efJepeeveerlees veeç³eb neqvle ve nv³eles~~“ (JeÀ.G.2/18, 19) Fl³eeefoªHes-CeeçlcemJeªHe-cegHeefoäced~ SJeefceneççlceveesç#ejye´ïeCe: HejceevleceM®e ceenelc³ecegJeÌleced~ Fneç#ejye´ïeCe: mesleglJeced DeefHe G®³eles~ ³eLee ’³e: meslegjerpeeveeveece#ejb ye´ïe ³elHejced~ DeYe³eb efleleer<e&leeb Heejb veeef®eJesÀleb MeJesÀceefn“ (JeÀ.G.3/2) Fefle~

DemecegHeefve<eefo jLe-jefLeªHeJesÀve Deelcevees YeesJeÌle=lJecegHeefoäced~ leLee ®e cev$e: ’Deelceeveb jefLeveb efJeef× Mejerjb jLecesJe leg~ yegeE× leg meejeELe efJeef× ceve: ÒeûencesJe ®e~~ Feqvê³eeefCe n³eeveenge|Je<e³eebmles<eg iees®ejeved~ Deelceseqvê³ecevees³egJeÌleb YeesJeÌlesl³eengce&veeref<eCe:~~“ (JeÀ.G.3/3,4) Fefle~

Deelcee jLeer Jele&les~ Fob Mejerjb jLe:~ yegef×: meejefLe:~ ceve: Òeûen:~ ®e#egjeoerveereqvê³eeefCe DeMJee: meeqvle~ Feqvê³em³e efJe<e³ee: lem³e ceeie&: Jele&les~ SJeceeççlceseqvê³ecevees³egJeÌlees ³eoe YeJeefle leoe YeesJeÌlee Fl³eg®³ele Fl³em³e leelHe³e&ced~

81

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑHeÀueced

SJece$e ye´ïeefJeÐee mec³eiegHeefoäe~ lem³ee: HeÀueceH³e$e Òeoe|Meleced~ ³eLee ’³eoe meJes& ÒeefYeÐevles Ëo³em³esn ûebLe³e:~ DeLe ce$³eesçce=lees YeJel³esleeJeovegMeemeveced~“ (JeÀ.G.6/14) Fl³eeefo~ leLee ®eevles G®³eles ’ce=l³egÒeesJeÌleeb veeef®eJesÀleesçLe ueyOeJee efJeÐeecesleeb ³eesieefJeeEOe ®e Je=Àlm$eced~ ye´ïeÒeeHlees efJejpeesçYetod efJece=l³ejv³eesçH³esJeb ³ees efJeoO³eelcecesJe~“ (JeÀ.G.6/18) Fefle~ SJecemceeefYe: JeÀ"esHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe ÒeÍ>eesHeefve<eo: Heefj®e³eb ÒeeHvegce:~

ÒeÍ>eesHeefve<elHeefj®e³e:DeLeJe&Jesos F³ecegHeefve<eled meceeefnlee~ DeeLeJe&JeefCeJeÀye´eïeCeûebLes<eg efHeHHeueeoeK³eMee-

Kee³eecem³ee: Hee"es YeJeefle~ Dem³eecegHeefve<eefo <eeq[dYe: efMe<³ew: <eìd ÒeÍ>ee: He=äe:~ ieg©Cee ®e les<eeced GÊejeefve ÒeoÊeeveerl³eenl³e <eìdÒeÍ>ee: meeqvle~ Dele: Dem³ee: GHeefve<eoes veeceOes³eb ÒeÍ>eesHeefve<eod Fefle~ <eCCeeceefHe efMe<³eeveeb veeceeefve ÒeLececeb$es Òeoe|Meleeefve~ ³eLee ’megJesÀMee ®e YeejÜepe: Mewy³eM®e mel³eJeÀece: meew³ee&³eCeer ®e ieeû³e: JeÀewMeu³eM®eeMJeuee³evees Yeeie&Jees Jewoe|Ye: JeÀyebOeer JeÀel³ee³eve:“ (Òe.G.1/1) Fefle~ JeÀer¢Mee Fles efMe<³ee Fl³eefHe Jee|Celeced~ ³eLee ’les nwles ye´ïeHeje ye´ïeefve÷e: Hejb ye´ïeeçØes<eceeCee S<e n Jew lelmeJe¥ Je#³eleerefle les n meefcelHeeCe³ees YeieJevleb efHeHueeocegHemeVee:“ (Òe.G.1/1) Fefle~

Sles meJes&çefHe efMe<³ee ye´ïeefJeÐeeslmegJeÀe:, ye´ïeefCe efve÷eJevle: Hejceelceeveb ®eeçØes<eceeCee Deemeved~ ye´eïeeR eqmLeefleceeHleeveecesJe HejceelceesHeemeveeçefOeJeÀej Fefle met®eef³elegefceoced~ Sles ®e efMe<³ee: iegjes: efHeHHeueeom³e meceerHeb ielee:~

ÒeLece ÒeÍ>e:

le$e JeÀyebOeer ÒeLeceb ÒeÍ>eb He=®íefle ’YeieJeved JegÀlees n Jee Fcee: Òepee: Òepee³evles“ (Òe.G.1/3) Fefle~ leoe ’Òepee JeÀecees Jew ÒepeeHeefle:“ (Òe.G.1/4) Fl³egJeÌlJee Òepeevee-ceefOeHeles: Hejceelceve F®í³ewJewlee: Òepee: Òepee³evles Fefle efHeHHeueeo: ÒeLeceÒeÍ>ecegolejled~

efÜleer³e: ÒeÍ>e:

leleM®e Yeeie&Jees Jewoe|YeefêdJeleer³eb ÒeÍ>eb He=®íefle ’YeieJeved JeÀl³esJe osJee: Òepeeb efJeOeej³evles JeÀlej SlelÒeJeÀeMe³evles JeÀ: Hegvejs<eeb Jeefj÷ Fefle~~“ (Òe.G.2/1) Fefle~

leoe Hejceelceve: ÒesjCe³ee He=efLeJ³eeefoHeb®eYetleeefve Jeeieeoereqvê³eeC³evle: JeÀjCeb ®ewles meJes& efceefuelJewlele®íjerjb Oeej³evleerefle efHeHHeueeo Deen~ le$eeefHe les<eg Feqvê³es<eg ÒeeCem³ewJe ÒeOeevelJee®íjerjefJeOeejCes MejerjÒeJeÀeMeves ÒeeCem³ewJe cenlJeb Jele&les Fefle ÒeefleHeeefoleced~ leLee ®eesJeÌleced - ’Deje FJe jLeveeYeew ÒeeCes meJe¥ Òeefleef÷leced~ $e+®ees ³epetbef<e meeceeefve ³e%e: #e$eb ye´ïe ®e~“ (Òe.G.2/6) Fl³eeefo~ GÊejb ÞeglJee Yeeie&Je: ÒemeVe:~

82

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑle=leer³e: ÒeÍ>e:

lele: JeÀewMeu³e: DeeMJeuee³eve: He=®íefle-

’YeieJevJegÀle S<e ÒeeCees pee³eles~ JeÀLecee³eel³eeqmceved Mejerjs~ Deelceeveb Jee ÒeefJeYep³e JeÀLeb Òeefleefle÷les~ JesÀveesl¬eÀceeles~ JeÀLeb yee¿eceefYeOeÊes~ JeÀLeced DeO³eelceced“ (Òe.G.3/1) Fefle~ leoe ’Deelceve SJe S<e ÒeeCees pee³eles“ (Òe.G.3/3) Fl³eeefoJeÀcegÊejªHesCe Jeoefle efHeHHeueeo:~ le$e je%ees ¢äebleesçefHe ÒeoÊe:~ ³eLee ’³eLee mece´e[sJeeefOeJe=Àleeved efJeefve³egbJeÌles~ Sleeved ûeeceevesleeved ûeeceeveefOeefle÷mJesl³esJecesJew<e ÒeeCe Flejeved ÒeeCeeved He=LeJeÌHe=LeiesJe meefVeOeÊes~“ (Òe.G.3/4) Fefle~ cegK³e: ÒeeCe: Deev³eeved ÒeeCeeved efve³eespe³eleerefle leelHe³e&ced~

®elegLe&: ÒeÍ>e: leovevlejb Meew³ee&³eefveieeû³e: ®elegLe¥ ÒeÍ>eb He=®íefle~ leLee ®e cev$e:-

’YeieJeVesleeqmceved Heg©<es JeÀeefve mJeHeeqvle~ JeÀev³eeÅmcepeeûeefle~ JeÀlej S<e osJe: mJeHveeved HeM³eefle~ JeÀm³ewlelmegKeb YeJeefle~ JeÀeqmceVeg meJes& mecÒeefleef÷lee YeJevleerefle~~“ (Òe.G.4/1) Fefle~

leoe ÒeeCee SJewleeqmceved Hegjs peeûeleerl³eeefoªHesCe efHeHHeueeo GÊejb ³e®íefle~ ³eoe FlejeefCe Feqvê³eeefCe mJeHeeqvle leoeefHe ÒeeCe: peeie$³esJesefle leelHe³e&ced~ De³eb peerJeelcee SJe mJeHveeved HeM³eefle~ mJeHves eEJeÀ HeM³eleerl³eH³egJeÌleced - ’¢ägb ®eeç¢äb ®e Þegleb ®eeÞegleb ®eevegYetleb ®eeçvevegYetleb ®e me®®eeme®®e meJe¥ HeM®eefle meJe&: HeM®eefle~“ (Òe.G.4/5) Fl³eeefo~

Heb®ece: ÒeÍ>e: leovevlejb Heb®eceb ÒeÍ>eb Mewy³e: mel³eJeÀece: He=®íefle~ leLee ®e cev$e: - ’mel³eJeÀece: HeÒe®í~ me ³ees n Jew leod YeieJeved ceveg<³es<eg Òee³eCeevleced DeesbJeÀejceefYeO³ee³eerle JeÀleceb JeeJe me lesve ueesJebÀ pe³eefle“ (Òe.G.5/1) Fefle~

ns iegjes! ³eefo JeÀefM®eppeve: DeebsJeÀejeuecyevesveeçY³eO³ee³eerle lem³e efJeÀ¢Meb HeÀueb YeJeleerefle leelHe³e&ced~ leoe ieg©: ÒeLececed DeesbJeÀejm³e DeLe¥ Jeoefle~ leLee ®e cev$e: - ’Sleod Jew mel³eJeÀece Hejb ®eeçHejb ®e ye´ïe ³eod DeebsJeÀej:“ (Òe.G.5/2) Fefle~ ns mel³eJeÀece! DeebsJeÀejm³e ÒeCeJem³e DeLe&Ü³eb Jele&les~ DeesbJeÀejm³e SJeÀesçLe&: Hejb ye´ïe~ efÜleer³eesçLees&çHejb ye´ïe~ Hejb ye´ïe veece HejleesçH³e#ejeled Þes÷b ye´ïe Hejceelcee Fefle~ DeHejb ye´ïe veece De#ejced~ Hejceelcee leg De#ejeoefHe HejYetle:~ leogJeÌleced ’De#ejeled Hejle: Hej:“ (ceg.G.2/1/2) Fefle~ ÞeerceÓieJeÃerlee³eeceefHe mce³e&les ’De#ejeoefHe ®eesÊece:“ (ieer.15/18) Fefle~ SJeb Hejb ye´ïe DeefHe ®e DeHejb ye´ïe Fl³eLe&Ü³eced DeesbJeÀejm³e Jele&les~ leleM®e efHeHHeueeo Deen ’lemceeod efJeÜeveslesvewJeeçç³elevesvewJeÀlejceØesefle“ (Òe.5/2) Fefle~ HejsCe ye´ïeCee DeLeJeeçHejsCe ye´ïeCeeçØesleerefle leelHe³e&ced~ lele Slee¢Mem³e O³eevem³e HeÀueb JeÀere|leleced ’me meeceefYe©Veer³eles ye´ïeueesJebÀ me SlemceeppeerJeIeveeled HejelHejb HegefjMe³eb Heg©<eceer#eles“ (Òe.G.5/5) Fefle~

83

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ<e÷: ÒeÍ>e: leovevlejb <e÷: ÒeÍ>e: YeejÜepem³e~ JeÀ: <ees[MeJeÀue: Heg©<e Fefle~ leLee ®e cev$e: - ’DeLe nwveb megJesÀMee YeejÜepe: HeÒe®í~ YeieJeved efnjC³eveeYe: JeÀewmeu³ees jepeHeg$ees ceecegHesl³ewleb ÒeÍ>eceHe=®íled~ <ees[MeJeÀueb YeejÜepe Heg©<eb JeslLe lececenb JegÀceejceyeg´Jeb veenefceceb Jeso ³eÐenefcececeJesefo<eb JeÀLeb les veeJe#³eefceefle~ mecetuees n Jee S<e HeefjMeg<³eefle ³eesçve=leeqcYeJeoefle lemceeVeene&c³eve=leb JeJeÌlegb me let<CeeR jLecee©¿e ÒeJe¬eepe leb lJee He=®íeefce eqJeÌJeemeew Heg©<e Fefle~“ (Òe.G.6/1) Fefle~ Hejeceelcee SJe <ees[MeJeÀue: Heg©<e Fefle ieg©: efHeHHeueeo: Òel³egJee®e~ leleM®e ’FnwJeevle: Mejerjs meesc³e me Heg©<ees ³eeqmceVeslee: <ees[MeJeÀuee: ÒeYeJevleerefle~~“ (Òe.G.6/2) Fl³eeefoªHesCe Hejceelceve: ceefnceeveb efveªHe³eefle~ SJeefceneççlceve: <ees[Me-JeÀuee: HejceelceeOeervee Fefle ÒeefleHeeefoleced~ leLee ®e cev$e: - ’me ³eLescee veÐe: m³evoceevee: mecegêe³eCee: mecegêb ÒeeH³eeçmleb ie®íeqvle efYeÐesles leemeeb veeceªHes mecegê Fl³esJeb Òees®³eles~ SJecesJeeçm³e Heefjêägefjcee: <ees[MeJeÀuee: Heg©<ee³eCee: Heg©<eb ÒeeH³eeçmleb ie®íeqvle efYeÐesles ®eemeeb veeceªHes Heg©<e Fl³esJeb Òees®³eles me S<eesçJeÀueesçce=lees YeJeefle leos<e MueesJeÀ:~~“ (Òe.G.6/5) Fl³eeefo~

SJeb meJes&<eeb ÒeÍ>eeveeced GÊejb Òeoe³eeçvles efHeHHeueeo Deen ’SleeJeosJeeçncesleled Hejb ye´ïe Jeso veeçle: Hejceeqmle’(Òe.G.6/7) Fefle~ mJeÒeMeveecegÊejw: ÒemeVee: efMe<³ee: efHeHHeueeob Òeefle Jeoeqvle ’lJeb efn ve: efHelee“ (Òe.G.6/8) Fefle~ ns iegjes! lJeb efn DemceeJebÀ efHele=me¢Me: Fl³eLe&:~ Devles ®e ’vece: Hejce$e+ef<eY³ees vece: Hejce$e+ef<eY³e:“ (Òe.G.6/8) Fefle vecemJeÀejsCe S<ee GHeefve<eled mebHetCee& YeJeefle~ SJeced DemceeefYe: ÒeÍ>eesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~

cegC[JeÀesHeefve<elHeefj®e³e:cegC[JebÀ veece efMej:~ Mejerjs efMejme: ³eLee cenlJeb Jele&les leLewJe Jesoevles cegC[JeÀesHeefve<eo:

cenlJeb Jele&les~ ³elees efn Jesoevles cetOe&v³eYetlee³ee: ye´ïeefJeOee³ee: De$e efveªHeCeeod F&³ecegHeefve<eod DeefHe cegC[JeÀesHeefve<eod Fefle G®³eles~ S<ee GHeefve<eod DeLeJe&Jesos meceeefnlee~ Dem³eecegHeefve<eefo $eerefCe ÒeJeÀjCeeefve meeqvle~ Sleeefve ÒeJeÀjCeeveern cegC[JeÀefcel³eg®³evles~ $eerefCe cegC[JeÀeefve Dem³ee: GHeefve<eo:~ Òel³eJesÀ<eg cegC[JesÀ<eg Keb[Ü³eb Jele&les~ Fefle Deenl³e Dem³eecegHeefve<eefo <eìdKeb[e: meeqvle~ ye´ïeefJeÐeeçm³ee GHeefve<eo: ÒeOeeveÒeefleHeeÐeefJe<e³e:~ ye´ïeefJeÐes³eefcen HejeefJeÐee Fefle J³eHeefoäe~

GHeefoäefJe<e³ee:

SJecem³ee DeejbYees YeJeefle - ’ye´ïee osJeeveeb ÒeLece: mecyeYetJe~ efJeMJem³e JeÀlee& YegJevem³e ieesHlee~ me ye´ïeefJeÐeeb meJe&efJeÐee Òeefle÷eceLeJee&³e p³es÷Heg$ee³e Òeen~“ (ceg.G.1/1/1) Fl³eeefo~ meJe&efJeÐeeÒeefle÷eefceefle Heosve ye´ïeefJeÐee³ee: meJe&Þes÷lJeceJeiec³eles~ ®elegceg&Kem³e ye´ïeCe SJe ÒeÒeLecele: ye´ïeefJeÐee³ee: %eeveb YeJeefle~ me: lem³e p³es÷Heg$ee³e ye´ïeefJeÐee³ee:

84

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑGHeosMeb JeÀjesefle~ SJeb ªHesCeeçm³eecegHeefve<eÐesJeÀe ueIJeer ieg©efMe<³eHejbHeje Òeoe|Melee~ lem³eeb HejbHeje³eeb MeewveJeÀveeceJeÀ: efMe<³eesç[d.efiejemeb%eJeÀm³e iegjes: efJeefOeJe®íjCeb mJeerJe=Àl³e He=®íefle~ ’JeÀeqmceVeg YeieJees efJe%eeles meJe&efceob efJe%eeleb YeJeefle“ (ceg.1/1/3) Fefle~ leoe ieg©©Êejceen ’Üw efJeÐes JesefoleJ³es Fefle n mce ³eÂ´ïeefJeoes Jeoeqvle Heje ®ewJeeçHeje ®e~“ (1/1/4) Fefle~

ns efMe<³e! efJeÐee³ee: ÒeJeÀejÜ³eb Jele&les~ SJeÀe Heje efJeÐee~ Dev³ee ®eeçHejsefle~ Heje veece Þes÷e~ DeHeje veece JeÀefve÷e~ ye´ïeefJeÐee SJe De$e HejeefJeÐee Fl³eg®³eles~ le$eeoew DeHejeb efJeÐeeb efveªHe³eefle ieg©: ’le$eeçHeje $e+iJesoes ³epegJes&o: meeceJesoesçLeJe&Jeso: efMe#ee JeÀuHees J³eeJeÀjCeb efve©JeÌleb íboes p³eesefle<eefceefle“ (ceg.G.1/1/5) Fl³eeefo~

Heje³ee efJeOee³ee efveªHeCeced

leovevlejefcen HejefJeÐeesHeosMe DeejY³eles~ ³eLee ’DeLe Heje ³e³ee leo#ejceefOeiec³eles“ (ceg.G.1/1/5) Fefle~

De#ejeefOeiecesve HejeefJeÐee³ee DeejbYees YeJeefle~ leo#ejb JeÀer¢Meced Fl³eeefoJebÀ ’³eÊeoêsM³eceûee¿eceiees$eceJeCe&ce®e#eg:Þees$eb leoHeeefCeHeeoced“ Fl³eeefoMeyow©®³eles~ leleM®ew-leo#ejb peielJeÀejCeced Fl³eefHe ’³eLeesCe&veeefYe: me=peles ie=”les ®e ³eLee He=efLeJ³eecees<eOe³e: mecYe-Jeeqvle ³eLee mele: Heg©<eelJesÀMeueesceeefve leLeeç#ejelmecYeJeleern efJeMJeced~“ (ceg.G.1/1/7) Fl³eeefovee ÒeefleHeeefoleced~

SJeced DeejbYes SJe De#ejm³e ye´ïeCe: ceenel³eced GJeÌlJee leovevlejb Hejceelcevees ceenelc³eced G®³eles

’Heg©<e SJesob efJeMJeb JeÀce& leHees ye´ïe Hejece=leced~ Sleod ³ees Jeso efveefnleb iegne³eeb meesçefJeÐeeûe-beELe efJeefJeÀjleern meesc³e~“ (ceg.G.2/1/1ˆ) Fl³eeefo~

HegvejefHe Heg©<eesÊecem³e Hejceelceve: cenelc³eced Deen-

’efoJ³ees ¿ecetle&: Heg©<e: me yeeïeeY³evlejes ¿epe:~ DeÒeeCees ¿ecevee: MegYe´es ¿e#ejelHejle: Hej:~~“ (ceg.G.2/1/2) Fl³eeefo~

De³eb Heg©<e: veece Heg©<eesÊece: De#ejeod DeefHe Hej: HejYetle: Þes÷:~ De#ejm³eeefHe efve³eeceJeÀ Fl³em³e leelHe³e&ced~ SJebªHesCe Heg©<eb efveªH³esn ye´ïeefJeÐee³ee: ue#eCeb ef¬eÀ³eles~

leLee ®e cev$e:-

’lemcew me efJeÜeve GHemeVee³e mec³eJeÀd ÒeMeebleef®eÊee³e MeceeefØelee³e~ ³esvee#ejb Heg©<eb Jeso mel³eb ÒeesJee®e leeb leÊJelees ye´ïeefJeÐeeced~~“ (ceg.G.1/2/13) Fl³eeefo~

ieg©MejCeeieefle:

85

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDem³eecegHeefve<eefo ye´ïeefJeÐee³ee: ÒeeHl³eLe¥ iegjes: meceeÞe³eCeceeJeM³eJeÀefceefle efme×eeqvleleced~ leLee ®eesJeÌleced-

’leefÜ%eeveeLe¥ me ieg©cesJeeefYeie®íslmeefcelHeeefCe: Þeesef$e³eb yeïe efve÷ced~“ (ceg.G.1/2/12) Fl³eeefo~

ye´ïeefJeÐee³ee: HeÀueced

ieg©b meceeefÞel³e ueyOeye´ïeefJeÐem³e JeÀer¢Meb HeÀueefceleernesJeÌleced~ ³eLee-

’efYeÐeles Ëo³eûebefLeefM®eíÐevles meJe&mebMe³ee:~ #eer³evles ®eem³e JeÀcee&efCe leeqmceved ¢äs HejeJejs~“ (ceg.G.2/2/8) Fefle~

DeHejceefHe HeÀuecegJeÌleced-

’lejefle MeesJebÀ lejefle HeeHceeveb iegneûebefLeY³ees efJecegJeÌleesçce=lees YeJeefle“ (ceg.G.3/2/9) Fl³eeefo~

FlLecegm³eecegHeefve<eefo ye´ïeefJeÐee³ee: mHegÀìb efve©HeCecegHeueY³eles~ SJecemceeefYeceg&C[-JeÀesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe ceeC[tJeÌ³eesHeefve<eo: Heefj®e³e GHemLeeH³eles~

3 ceeC[tJeÌ³eesHeefve<elHeefj®e³e:

DeLeJe&JesomLes³ecegHeefve<eled~ DeLeJe&Jesoielee³eeb ceeC[tJeÌ³eMeeKee³eecem³ee: Hee":~ Dele SJes³eb ceeC[tJeÌ³eesHeefve<eefoefle ÒeefLelee~ Dem³eecegHeefve<eefo ÜeoMecev$ee: meeqvle~ Dem³eeM®e ®elJeej: Keb[e: meeqvle~

ÒeefleHeeÐeefJe<e³e:

Fn DeelceveM®elJeej: Heeoe: efveªH³evles~ Heeoe: veece DeJemLee:~ DeelceveM®eleme=Ceece-JemLeeveeefcenesHeosMe:~ le$e ÒeLecee peeûeoJemLee~ efÜleer³ee mJeHveeJemLee~ le=leer³ee meg<egHl³eJemLee~ SJeb lelHejYetlee ®elegLeea ®e leg³ee&JemLee ye´eïeereqmLeefleefjefle~

le$el³ee ceb$eeM®ewJeced-

`Deesced Fl³esleo#ejefceob meJe¥ lem³eesHeJ³eeK³eeveb Yetleb YeJeod YeefJe<³eefoefle meJe&cees[d.JeÀej SJe~

³e®®eeçv³eefÊ&eJeÀeueeleerleb leoH³ees[d.JeÀej SJe~~ meJe¥ ¿esleod ye´ïeeç³eceelcee ye´ïe meesç³eceelcee ®eleg<Heeled~~“ (cee.G.1/1,2) Fl³eeefo~

ieg©MejCeieefle:

86

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDem³eecegHeefve<eefo ye´ïeefJeÐee³ee: ÒeeHle³eLe¥ iegjes: meceeÞe³eCeceeJeM³eJeÀefceefle efme×ebefleleced~ leLee ®eesJeÌleced-

’leefÜ%eeveeLe¥ me ieg©cesJeeefYeie®íslmeefcelHeeefCe: Þeesef$e³eb yeïe efve÷ced~“ (ceg.G.1/2/12) Fl³eeefo~

ye´ïeefJeÐee³ee: HeÀueced

ieg©b meceeefÞel³e ueyOeye´ïeefJeÐem³e JeÀer¢Meb HeÀueefceleernesJeÌleced~ ³eLee-

’efYeÐeles Ëo³eûebefLeefM®eíÐevles meJe&mebMe³ee:~ #eer³evles ®eem³e JeÀcee&efCe leeqmceved ¢äs HejeJejs~“ (ceg.G.2/2/8) Fefle~

DeHejceefHe HeÀuecegJeÌleced-

’lejefle MeesJebÀ lejefle HeeHceeveb iegneûebefLeY³ees efJecegJeÌleesçce=lees YeJeefle“ (ceg.G.3/2/9) Fl³eeefo~

FlLecem³eecegHeefve<eefo ye´ïeefJeÐee³ee: mHegÀìb efveªHeCecegHeueY³eles~ SJecemceeefYeceg&C[-JeÀesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe ceeC[tJeÌ³eesHeefve<eo: Heefj®e³e GHemLeeH³eles~

3 ceeC[tJeÌ³eesHeefve<elHeefj®e³e:

DeLeJe&JesomLes³ecegHeefve<eled~ DeLeJe&Jesoielee³eeb ceeC[tJeÌ³eMeeKee³eecem³ee: Hee":~ Dele SJes³eb ceeC[tJeÌ³eesHeefve<eefoefle ÒeefLelee~ Dem³eecegHeefve<eefo ÜeoMecev$ee: meeqvle~ Dem³eeM®e ®elJeej: KeC[e: meeqvle~


Fn DeelceveM®elJeej: Heeoe: efveªH³evles~ Heeoe: veece DeJemLee:~ DeelceveM®eleme=Ceece-JemLeeveeefcenesHeosMe:~ le$e ÒeLecee peeûeoJemLee~ efÜleer³ee mJeHeveeJemLee~ le=leer³ee meg<egHl³eJemLee~ SJeb lelHejYetlee ®elegLeea ®e leg³ee&JemLee ye´eïeereqmLeefleefjefle~

le$el³ee cev$eeM®ewJeced-

`Deesced Fl³esleo#ejefceob meJe¥ lem³eesHeJ³eeK³eeveb Yetleb YeefJe<³eefoefle meJe&cees[d.JeÀej SJe~ ³e®®eeçv³eefÊ&eJeÀeueeleerleb leoH³ees[d.JeÀej SJe~~ meJe¥ ¿esleod ye´ïeeç³eceelcee ye´ïe meesç³eceelcee ®eleg<Heeled~“ (cee.G.1/1,2) Fl³eeefo~

le$e ÒeLecee peeûeoJemLee SJeced G®³eles-

’peeieefjlemLeevees yeefn<Òe%e: meHlee[d.ie SJeÀesveeEJeMeeflecegKe: mLetueYegiJewMJeevej: ÒeLece:

87

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑHeeo:~~“ (cee.G.2/1) Fefle~

lelees efÜleer³ee mJeHveeJemLewJeceg®³eles-

’mJeÒemLeeveesçvle:Òe%e: meHleeç[d.ie SJeÀesveeEJeMeeflecegKe: ÒeefJeefJeJeÌleYegJeÀd lewpemees efÜleer³e: Heeo:~“ (cee.G.2/2) Fefle~

leleM®e le=leer³ee meg<egHl³eJemLee SJeceg®³eles-

’³e$e megHlees ve JebÀ®eve JeÀeceb JeÀece³eles ve JebÀ®eve mJeHveb HeM³eefle lelmeg<egHleced~ meg<egH-lemLeeve SJeÀerYetle: Òe%eeveIeve SJeeveboce³ees ¿eevevoYegJeÀd ®esleescegKe: Òee%emle=leer³e: Heeo:~“ (cee.G.2/3) Fefle~

SJeb ÒeLeceHeeoªHesCe peeûeoJemLee efveªefHelee~ efÜleer³eHeeoªHesCe mJeHveeJemLee efveªefHelee~ le=leer³eHeeoªHesCe meg<eHl³eJemLee efveªefHelee~

leovevlejb ®elegLe&HeeoªHesCe SleeY³e: DeJemLeeY³e: HejYetlee leg³ee&JemLee efveªH³eles~ S<ewJe leg³ee&JemLee ye´eïeereqmLeefleefjl³eg®³eles~ leLee ®e cev$e:-

’veevle:Òe%eb ve yeefn:Òe%eb veesYe³ele:Òe%eb ve Òe%eeveIeveb ve Òe%eb veeçÒe%eced~ De¢äceJ³e-Jene³e&ceûee¿eceue#eCeceef®evl³eceJ³eHeosM³ecewJeÀelc³eÒel³e³emeejb ÒeHeb®eesHeMeceb Meevleb efMeJeceÜwleb ®elegLe¥ cev³evles me Deelcee me efJe%es³e:~“ (cee.G.2/5) Fl³eeefo~

SJeced DemceeefYe: ceeC[tJeÌ³eesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe lewefÊejer³eesHeefve<eo: Heefj®e³eb DeJeie®íece:~

lewefÊejer³eesHeefve<elHeefj®e³e:

Je=À<Ce³epegJes&osçm³ee GHeefve<eo: mLeeced~ Dem³eecegHeefve<eefo $eerefCe ÒeJeÀjCeeefve meeqvle~ Sleeefve ÒeJeÀjCeeefve Fn `Jeuueer' Fl³eg®³evles~ le$e ÒeLecee Jeuueer efMe#eeJeuueerl³eg®³eles~ efÜleer³eeççuebFHeppenefle~ le=leer³ee Ye=iegJeuueerefle~

ÒeefleHeeÐeefJe<e³ee:

efMe#eeJeuueer

ÒeLecee³eeb Jeuue³eeb efMe#ee³ee: efveªHeCeced~

efMe#ee veece ³e$e Jesoes®®eejCem³e ÒeJeÀeje G®³evles~ leLee ®ee$eesJeÌleced-

’Meer#eeb J³eeK³eem³eece:~ JeCe&: mJej:~ cee$ee yeueced~ meece mevleeve:~ Fl³egJeÌle: Meer#eeçO³ee³e:~“ (lew.G.1/2/1) Fefle~

leleM®esn ÒeCeJeceenelc³ecegHeefoäced~

88

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑleleM®eeçm³eecegHeefve<eefo mJeeO³e³em³eÒeMebmeeçefHe mecegHeefoäe~

³eLee-

’$e+leb ®e mJeeO³ee³eÒeJe®eves ®e~ mel³eb ®e mJeeO³ee³eÒeJe®eves ®e~“ (lew.G.1/9/1) Fl³eeefo~

leleM®e De$e oer#eebleÒeJe®eveceefHe Jele&les~ ³eoe JeÀm³eef®eeq®í<³em³e efMe#eCeb ieg©JegÀue-JeemeM®e HetCe&leecesefle leoe ieg©: lemcew GHeosMeb ³e®íefle~ ³eLee-

’Jesocevet®³eeçç®ee³ees&çvlesJeeefmevecevegMeeeqmle~ mel³eb Jeo~ Oece¥ ®ej~ mJeeO³ee³eevcee Òeceo:~“ (lew.G.1/1/1/1) Fl³eeefo~

leLee ®e

’ceele=osJees YeJe~ efHele=osJees YeJe~ Dee®ee³e&osJees YeJe~ DeefleefLeosJees YeJe~ ³eev³emceeJebÀ meg®eefjleeefve leeefve lJe³eesHeem³eeefve~“ (lew.G.1/11/2) Fl³eeefo~

leLee ®e

’³eev³emceeJebÀ meg®eefjleeefve leeefve lJe³eesHeem³eeefve vees FlejeefCe~“ (lew.G.1/11/2)

Fl³eeefo~

SJeb efMe#eeJeuue³eeb efMe#ee³ee: cenelc³ecegJeÌleced~

DeeveboJeuueer

efMe#eeJeuue³ee DeveblejceeveboJeuueer meceecveelee~

DeeveboJeuue³eeb Hejceelceveesçvevle Deevebo Fefle ÒeOeevees efJe<e³e:~ FlLecem³ee Jeuu³ee DeejbYe:-

’Deesced ye´ïeefJeoeHveesefle Hejced~ leos<eeçY³egJeÌlee~ mel³eb %eevecevevleb ye´ïe~ ³ees Jeso efveefnleb iegne³eeb Hejces J³eesceved~ meesçÞegles meJee&ved JeÀeceeved men~ ye´ïeCee efJeHeefM®elesefle“ (lew.G.2/1/1) Fefle ye´ïeCe: cenelc³eefveªHeCesve YeJeefle~

leLee ®esn Hejceelceve: menpeevebom³e cenelc³eb meboMe&ef³elegb leoevebom³e ceerceebmee mecegHem-LeeefHelee~ leLee ®e cev$e:-

’mew<eeççvevom³e ceerceebmee YeJeefle~ ³egJee m³eelmeeOeg ³egJeeO³ee³eJeÀ:~ DeeefMe÷es ¢ef{÷es yeefue÷:~

lem³es³eb He=efLeJeer meJee& efJeÊem³e HetCee& m³eeled~ me SJeÀes ceeveg<e Deevebo:~ les ³es Meleb

89

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑceeveg<ee Deeveboe:~ me SJeÀes ceveg<³eiebOeJee&Ceeceevevo:~ Þeesef®e³em³e ®eeçJeÀecenlem³e~ les ³es Meleb ceveg<³eiebOeJee&Ceeceevevoe:~ me SJeÀes osJeiebOeJee&Ceeceevevo:~ Þeesef$e³em³e ®eeçJeÀecenlem³e“ (lew.G.2/9/2) Fl³eeefo~

Fn ceveg<³eeççvevoeoejY³e ceveg<³eievOeJe&-osJeievOeJe&-efHele=-DeepeevepeosJe-JeÀce&osJeeoerveeb ÒepeeHeefleHe³e&vleeveeceeveboe efveªefHelee:~ leÊeelHe³e&vlegb Hejye´ïemenpeevebom³e ceenelc³evlJel³e-HeejceHeefjces³e ®esefle~

Dele SJe Hejye´ïeCe DeeveboefJe<e³esç$eesJeÌleced-

’³elees Jee®ees efveJele&vle~ DeÒeeH³e cevemee men~ Deevevob ye´ïeCees efJeÜeved~ ve efyeYesefle JegÀleM®evesefle~“ (lew.G.2/9/1) Fl³eeefo~ Hejceelceve: Deevebom³e JeCe&veb JeÀleg¥ ve JeÀesçefHe Heej³eefle~ lem³e Deevebo: Del³eble: Devevle: Jele&le Fefle YeeJe:~ ³e: SJeb peeveeefle lem³e JeÀoeefHe JeÀmceeoefHe Ye³eb ve YeJeleerl³e$e HeÀueceefHe oe|Meleced~

Ye=iegJeuueer

DeeveboJeuu³ee Devevlejb Ye=iegJeuueer meceevceelee~ Ye=ieg: Je©Cem³e Heg$e:~ me efHelejb Je©Ce-cegHepeieece~ efHelejb Òeefle ielJee Ye=ieg: leb ÒeeLe&³eles - ’DeOeerefn YeieJees ye´ïesefle“ (lew.3/1/1) Fefle~ ce¿eb ye´ïeefJe<e³eJebÀ %eeveb ³e®í Fefle~ leovevlejb Je©Cemlemcew ye´ïeefJe<e³eJebÀ %eeveb ³e®íefle~ ³emceeod Je©Ce Fn ye´ïeefJe<e³eJebÀ %eeveb ³e®oefle lemceeos<ee efJeÐee Jee©Ceer efJeÐesl³eg®³eles~ Ye=ieg: De$e Þeeslee Dele S<ee Yeeie&Jeer efJeÐee DeefHe YeJeefle~ FlLeb lewefllejer³eesHeefve<eeqlmLeleeveeb efMe#ee-Jeuueer-DeeveboJeuueer-Ye=iegJeuueerefle $e³eeCeeceefHe ÒeJeÀejCeeveecegHeos<eefJe<e³ee %eelee:~

SJeb lewefÊejer³e-GHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLewlejs³eesHeefve<eo: Heefj®e³eceJeie®íece:~

Sslejs³eesHeefve<elHeefj®e³e:

$e+iJesom³ewlejs³eeK³eeççjC³eJesÀm³ee: Hee": YeJeefle~ Dele S<eesHeefve<eowlejs³eesHeefve<ee-fol³eg®³eles~ S<ee GHeefve<eoled ef$e<JeO³ee³es<eg efJeYeJeÌlee~ les<eg ÒeLecesçO³ee³es $e³e: Keb[e: meeqvle~ efÜleer³es le=leer³es ®e DeO³ee³es SJeÀ: SJeÀ: Keb[: Jele&les~ Deenl³e Dem³e Heb®eKeb[e: meeqvle~


me=ä³eglHeefÊe: Hejceelceve GHeem³elJeb ®esl³eeÐem³ee: ÒeefleHeeÐeefJe<e³ee:~

leLee ®eeç$el³ee cev$ee SJeced-

’Deelcee Jee FocesJeÀ SJeeçûe Deemeerled~ veev³eled eEJeÀ®eve efce<eled~ me F&#ele ueesJeÀeVeg me=pee Fefle~ me Fceeved ueesJeÀeved Deme=pele~ DecYees cejer®eerce&jceeHeesçoesçcYe: HejsCe efoJeb Ðeew: Òeefle÷eçvleefj#eb cejer®e³e: He=efLeJeer cejes ³ee DeOemleeÊee DeeHe:~“ (Ss.G.1/1/1) Fefle~

leLee ®e-

’me F&#ele Fces veg ueesJeÀe ueesJeÀHeeueeVeg me=pee Fefle~ meesçÐeYe SJe Heg©<eb mece-g×=l³eeçcet®&í³eled~“ (Ss.G.1/1/2) Fefle

90

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑGHe³eg&JeÌlecev$ew: me=efäefJe<e³e: efveªefHele:~

HejceelceesHeemeveefJe<e³es ®e ’JeÀesç³eceelcesefle Je³ecegHeemcens JeÀlej: me Deelcee“ Fl³eeefo efpe%eemecegHemLeeH³e le$eesÊejb He"³eles-

’³esve Jee HeM³eefle ³esve Jee Me=Ceesefle ³esJe Jee iebOeeveeefpe�eefle ³esve Jee Jee®eb J³eeJeÀjesefle ³esve Jee mJeeog ®eeçmJeeog ®e efJepeeveeefle~“ (Ss.G.3/1) Fl³eeefo~

meJe&JeÀlee& HejceelcewJe meJees&Heem³esl³egHeosMe:~ leleM®e ’Òe%eeveb ye´ïe“ (Ss.G.3/3), ’meJee&C³esleeefve Òe%eevem³e veeceOes³eeefve YeJeeqvle“ (Ss.G.3/2) Fl³eeefoªHesCe %eeveªHem³e meJee&ççlcele³ee ye´ïeCees JeCe&veced~ FlLecemceeefYejwlejs³eesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe íeboesi³eesHeefve<eo: Heefj®e³eb ÒeeHvegce:~

íevoesi³eesHeefve<elHeefj®e³e:

íevoesi³eesHeefve<eled meeceJesos meceeefnlee~ meeceJesoevleie&les leJeueJeÀejeK³eye´eïeCesçm³ee: Hee": YeJeefle~ Dem³eecegHeefve<eÐeäeçO³ee³ee: meeqvle~ les ®eeçO³ee³ee efJeefYeVes<eg Keb[s<eg efJeYeJeÌlee:~ efJeefJeOew©HeeK³eevewj$e ye´ïeefJeÐewJeesHeefoäe~

le$e ³eLee ®elegLee&O³ee³es mel³eJeÀecepeeyeeuem³eesHeK³eeveb Þet³eles~ iegJee&%e³ee ieJeeb mesJe³ee lem³e ye´ïe%eeveb JeÀLeb peeleefcel³eeefo meJe¥ le$eesHeJee|Celeced~

meefÜÐee

<e÷eO³ee³es GÎeueJeÀm³e MJesleJesÀleesM®e mebJeeoªHesCe meefÜÐeesHeefoäe~

leLee ®e `Jeme ye´ïe®e³e&ced' Fefle GÎeueJeÀ: mJeHeg$ececeeefoMeefle~ mel³eJeÀece: ieg©JegÀue-JeemeceO³e³eveb ®e meceeH³e ie=nb Òel³eeie®íefle~ leoe levcegKeesHeefj DenbJeÀejm³e YeeJeb HeM³elee efHe$ee He=äb,

’MJesleJesÀlees ³eVeg meesc³esob cenecevee Devet®eeveceeveer mleyOeesçefme“ (íe.G.6/1/1) Fefle~

JeÀLeb les cegKeesHeefj DenbJeÀej: ¢M³eles Fefle YeeJe:~ HegveM®e efHelee Jeoefle-

`JegÀle leced DeeosMeced DeÒee#³e:? ³esve DeÞegleb Þegleb YeJeefle Deceleb celeb DeefJe%eeleb efJe%eeleced Fefle~`

leoe Heg$e: He=®íefle, JeÀLeb veg YeieJe: me DeeosMees YeJeefle Fefle?' leoe efHelee GÊejb ³e®íefle-

’³eLee meesc³ewJesÀve ce=eqlHeC[sve meJe¥ ce=Cce³eb efJe%eeleb m³eeÜe®eejcYeCeb efJeJeÀejes veeceOes³eb ce=efÊeJesÀl³esJe mel³eced~~“ (íe.G.6/1/4) Fefle

91

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDe$e efJeefJeOew: ¢äeblew: meoeK³eb lelJecesJe DeeosMe Fl³egHeefoäced~

leovevlejb leefÜ<es SJe efJeMes<eceen-

’meowJe meesc³e FoceDeûe Deemeerled SJeÀcesJeeefÜleer³eced“ (íe.G.6/2/1) Fl³eeefo~

De$e melíyosveeçm³e peiele: JeÀejCeceg®³eles~ ³elmeowJe Jele&les, ³eef× Òeue³eeJemLee³eeceefHe Jele&les lee¢Meb peiele: JeÀejCeb meefol³eg®³eles~ Dele SJe S<ee efJeÐee meefÜÐesefle ÒeefLelee~ SJeb <e÷eO³ee³es meefÜÐee³ee: GHeosMe: Jele&les~

YetceefJeÐee

íevoesi³eesHeefve<eo: meHleceeO³ee³es veejom³e GHeeK³eevesve YetceefJeÐeesHeefoäe~

SJecem³eeççjcYe: - MeesJeÀe¬eÀevlees veejo: mevelJegÀceejb Òeefleieeq®íefle MeesJeÀlejCem³e ®eesHee³eb He=®íefle~ leLee ®e cev$e:-

’DeOeerefn YeieJe Fefle nesHememeeo mevelJegÀceejb veejomleb nesJee®e ³eÜslLe lesve ceesHemeero lelemle TO&Jeb Je#³eeceerefle~“ (íe.G.7/1/1) Fefle~

leoe mevelJegÀceej: Jeoefle ’Yees veejo! ³eÊJeb peeveeefme levce¿eb ye´tefn~ lele: TO&Jeb les Je#³eeceerefle~

leoe ’$e+iJesob YeieJeesçO³esefce ³epegJes&ob meeceJesoced DeeLeJe&Ceb ®elegLe&ced FeflenemeHegjeCeb Heb®ececed“ (íe.G.7/1/2) Fl³eeefo ªHesCe veejo: mJeeefOelee efJeÐee: ÒeJeÀì³eefle~ lele: me: Jeoefle ’³eÐeefHe ce³ee SleeJeled DeefOeleb leLeeçH³enb cev$eefJeosJeeçeqmce~ ve leg DeelceefJeled~ meesçnb YeieJe Mees®eeefce leb ceeb YeieJeeved MeesJeÀm³e Heejb leej³eleg“ Fefle~

leoe mevelJegÀceejmlemcew MeesJeÀlejCeesHee³ecegefoMeefle~ leLee ®esJeb le$el³ecev$e: ’³ees Jew Yetcee lelmegKeb veeuHes megKeceeqmle YetcewJe megKeb Yetcee lJesJe efJeefpe%eeefmeleJ³e Fefle Yetceeveb YeieJees efJeefpe%eeme Fefle~’(íe.G.7/23/-1) Fefle~

De$e YetceeMeyosve Hejceelcee G®³eles~ Hejceelcee SJe meJe&ceneved~ Dele SJe Hejceelce-vees YetceMeyosve J³eHeosMe~ ³ees Jew Yetcee lelmegKeced~ Hejceelceve: FlejlmeJe&ceefHe DeuHecesJe~ Deleesç$ees®³eles veeuHes megKecemleerefle~ leovevlejb veejo: mevelJegÀceejb Yetceeveb efJe%eeHeef³elebg ÒeeLe&³eles~ ieg©: DeefHe lee¢Meb Hejceelceeveb efveªHe³eefle~ leLee ®e cev$e:

’³e$e veev³elHeM³eefle veev³e®í=Ceesefle veev³eefÜpeeveeefle me YetceeçLe ³e$eev³elHeM³el³ev³e®í=-Ceesl³e-v³eefÜpeeveeefle leouHeb ³ees Jew Yetcee leoce=leceLe ³eouHeb levce$³eced“ (íe.G.¬7/24/1) Fl³eeefo~

92

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑFlLeefcen YetceefJeÐee efveªefHelee~

onjefJeÐee

íevoesi³eesHeefve<eoesäceeO³ee³es onjefJeÐee³ee: efveªHeCeb Jele&les~ FlLeb ®e le$el³e: ÒemleeJe:~

’DeLe ³eefooceeqmcevye´ïeHegjs onjb HegC[jerJebÀ JesMce onjesçeqmceVevlejeJeÀeMemleeqmcev³e-ovlemed-leoØesäJ³eb leÜeJe efJeefpe%eeefmeleJ³eefceefle“ (íe.G.8/1/1) Fefle~

De$e onjMeyosve onjeJeÀeMe G®³eles~ leeqmceved ³eovle Fl³evesve Hejceelcees®³eles~ Dele SJe S<ee efJeÐee onjefJeÐee Fefle ÒeefLelee~

SJeb ªHesCe íevoesi³eesHeefve<eefo efJeefJeOeeefve GHeeK³eeveeefve Jele&vles~ ³ew: GHeeK³eevew: eqJeÌ-Je®eled meefÜÐeeªHesCe, JeÌJeef®eod YetceefJeÐeeªHesCe, eqJeÌJe®eod onjefJeÐeeªHesCe Jesl³eeefoefJeefJeOew: ªHewyj´ïeefJeÐee³ee GHeosMe: Òeoer³eles~

SJeced DemceeefYe: íevoesi³eesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~ DeLe ye=noejC³eJeÀesHeefve<eo: Heefj®e³eced DeJeie®íece:~

2.8 ye=noejC³eJeÀesHeefve<elHeefj®e³e

S<ee GHeefve<eod MegJeÌue³epeg&Jesom³e Jeepemeves³eye´eïeCes meceeefnlee~ Dem³eeb <e[O³ee³ee: meeqvle~ Sles meJes&çefHe DeO³ee³ee efJeefYeVes<etHeÒeJeÀCes<eg efJeYeJeÌlee:~ Sleev³egHeÒeJeÀejCeeveern ye´eïeCemeb%e³ee J³eHeefo<³evles~ De$eeçefHe efJeefJeOew©HeeK³eevewyj´ïeefJeÐee³ee: GHeosMe: ef¬eÀ³eles~

³eLeeçm³ee efÜleer³eeO³ee³es ³ee%eJeuJeÌ³em³e cew$es³³eeM®e mebJeeo: Jele&les~ Deeqmceved mebJeeos

’ve Jee Dejs Hel³eg: JeÀecee³e Heefle: efÒe³ees YeJel³eelcevemleg JeÀecee³e Heefle: efÒe³ees YeJeefle“ (ye=.G.¬2/4/5), ’Deelcee Jee Dejs êäJ³e: ÞeesleJ³ees cevleJ³ees efveefoO³eeefmeleJ³e:“ (ye=.G.2/4/5) Fl³eeefoªHesCe ye´ïeefJeÐee³ee GHeosMe: ÒeoÊe:~

leleM®e le=leer³eeO³ee³es je%ees peveJeÀm³e meYee³eeb cen<es&³ee&%eJeuJeÌ³em³eslejwe|JeÜeqlYe: meeJebÀ ÒeÍ>eesÊejªHesCe ³ee iees÷er mebpeelee lem³e JeCe&cegHeueY³eles~ le$e ³ee%eJeuJeÌ³eb Òel³e#eJeuem³e ÒeÍ>ee: meeqvle~ ³ee%eJeuJeÌ³e: les<eeced GÊejb Òe³e®íefle~ leovevlejceele&Yeeiem³e ÒeÍ>ee: meeqvle~ ³ee%eJeuJeÌ³emlem³eeçefHe mec³eied GÊejeefCe Òe³e®íefle~ leovevlejb Yegp³eesuee&¿ee³eves: ÒeÍ>ee: meeqvle~ ³ee%eJeuJeÌ³emlem³eeçH³egÊejeefCe ³e®íefle~ leovevlejb ieeieeaefle JeÀeef®eod efJeog<eer le$eesHeeqmLelee YeJeefle~ le³ee men ³ee%eJeuJeÌ³em³e ÒeÍ>eesÊejb pee³eles~ le$e ³ee%eJeuJeÌ³ees ye´ïeefJeÐeeb efveªHe³eVeen-

’Slem³e Jee De#ejm³e ÒeMeemeves ieee|ie met³ee&®evêcemeew efJeOe=leew efle÷le Slem³e Jee De#ejm³e ÒeMeemeves ieee|ie ÐeeJeeHe=efLeJ³eew efJeOe=les efle÷le:~“ (ye=.G.3/8/9).

93

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ’³ees Jee Sleo#ejb ieeû³eefJeefolJeeçeqmceBuueesJesÀ pegnesefle ³epeles leHemleH³eles yentefve Je<e&menñeeC³evleJeosJeem³e leÓJeefle ³ees Jee Sleo#ejb ieeû³eefJeefolJeeçmceeuueesJeÀelÒewefle me Je=ÀHeCeesçLe ³e Sleo#ejb ieee|ie efJeefolJeeçmceeuueesJeÀelÒewefle me ye´eïeCe:~~“ (ye=.G.3/8/1ˆ) Fl³eeefo~

leovevlejb Heb®eceeO³ee³esçefHe ÒepeeHeeflevee osJeeved Òeefle ceveg<³eeved Òel³emegjebM®e Òeefle ³eogHeefoäb leefVeªefHeleced~ SJesÀvewJe `o' Meyosve ÒepeeHeeflevee le$e ocevem³e oevem³e o³ee³eeM®e GHeosMe: Je=Àle:~ SJeced Dem³eecegHeefve<eefo efJeefJeOewªHeeK³eevewyj´ïeefJeÐee³ee: GHeosMe: mecegHeueY³eles~ FlLeb ye=noejC³eJeÀesHeefve<eo: Heefj®e³e: ÒeeHle:~

2.9 Jesoeveeb Heefj®e³e

Fn efJeÀue ueesJesÀ Òeefme×e: ®elJeejes Jesoe: $e+iJeso-³epegJes&o-meeceJeso-DeLeJe&Jeso Fl³eefYeOeer³eceevee: Deveblee cev$ejeMe³e: YeieJele: efJejeìåHem³e Hejcye´ïeCe: efveMJeemeªHee: meeqvle~ Jesoe: efvel³ee: DeHeew©<es³eeM®e~ DevebleJeÀesefìye´ïeeC[eveeb vee³eJeÀm³e peieoerMJejm³e Je=ÀHe³ee Jesoceb$eeCeeb jeefMeY³e: SJe FoceefKeueb mLeeJejpebieceelceJebÀ efJeMJeceeefJeye&YetJe~ me SJe HejcesMJej: meJee&lcevee Deeye´ïemlecyeHe³e&vleb J³eeHle: meved efve³eb$e³eefle~ Dele SJe YeieJeeved ®elegJes&oYee<³eJe=Àlemee³eCee®ee³ees& ef[eqv[ceIees<eJeogodIees<e³eeqvle JesoYee<³eejcYes, ³eled

³em³e efveMJeefmeleb Jesoe ³ees JesosY³eesçefKeueb peieled~

efvece&ces lecenb Jevos efJeÐeeleerLe&censMJejced~~ Fefle~

Dem³eeLe&mleg ³em³e peieefVe³eeceJeÀm³e Hejcye´ïeCe: efJejeìd meb%eJeÀm³e Heg©<em³e Mejerjs MJeemees®ídJeemeªHeef¬eÀ³ee³eeb efveMJeemeªHetCe ³ees Jee³eg: Mejerjeled yeefne|vemmejefle lee¢Mee Jesoe: efvel³eªHeeled HejcesMJejeled DeeJeÀeMes efvemme=lee:~ leLee ®e lesY³e SJe JesosY³ees DeefKeueb peieled pe[pebieceelceJebÀ efJeMJeefceob me=ädced~ Dele: lee¢Meb efJeÐeeleerLe¥ veece, %eevem³e mecemle%eeveevee-ceeÞe³emLeeveb censMJej©efHeCeb Hejceelceeveb Jee %eeveoele=ieg©mJeªHeeECe Jee leced Denb ÒeCeewceerl³eLe&:~

Je soe: meJeÀue%eeveeveeceeJeÀjYetlee: mee qvle~ ³e gie³e gieevlejs<e g ³eoe peiele: me=efä-Heeueve-Òeue³eªHeeqmLele³eesçefHe efvel³eªHeeved DeeJeÀeMeye´ïeeefCe DeJeeqmLeleeved Jesoceb$eje-Meerved YetleYeJeÓefJe<³e%eeleejes JeÀM³eHeeef$eYejÜepeo³ees cen<e&³e: yengefYe: vewJeÀefJeOew: leHeesefYe: efme×e: mevle:, mJe³ecYegvee HejcesMJejsCe Deveg%eelee: mevle: Jesoceb$ejeMeerved cevemee oMe&vesve ÒeeHlegJeefVeefle~ ceneYeejles JeveHeJe&efCe Je=À<CeÜwHee³eveJ³eemesveeK³eeleced~ GJeÌleb®e-

³egieevlesvlee|nleeved Jesoeved meseflenemeeved cen<e&³e:~

uesefYejs leHemeeHetJe&ceveg%eelee: mJe³ecYegJee~~ Fefle~

94

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑle$e JesoMeyo: efJeod %eeves Fefle HejmcewHeefo DeoeefoieCes Heef"lees Oeeleg:, DeLeJee efJeod meÊee³eeced Fefle DeelcevesHeefo efoJeeefoieCes Heef"lees Oeeleg:, efJe¢ue=-ueeYes, DeLeJee efJeod DeeHleew Fefle GY³eeHeefo legoeefo ieCes Heef"lees Ie_ed Òel³e³esve ³egJeÌle: meved JeCe&Òeef¬eÀ³eevevlejb `Jeso:' Fefle efme×Heob YeJeefle~ Òeefme×esç³eb MueesJeÀ: ³eled-

meÊee³eeb efJeÐeles %eeves JesefÊe efJevles efJe®eejCes~

efJevoles efJevoefle ÒeeHleew M³eved uegJeÌÍ>ebMeseq<Jeob ¬eÀceeled~~ Fefle~

le$eeoew Jesoe: meceäîeelceJesÀve cev$ejeMe³e: DeO³e³eveeO³eeHeveªHesCe Òe®eefuelee: Deemeved~ lesve meceäîeelceJeÀcev$ejeefMeY³e SJe Òee®eervee®ee³e&ceefne|<eefYe: mecemlee Þeewlemceele&³e%ee: meJes& mecHeeefolee DeYetJeved~ ie®íleeJeÀeueves $e+<eerCeeb JesoefJeoeb meeceev³epeveeveeb®e cesOeeMeJeÌles: ÛemeeefoJebÀ YetÊeYeJeÓefJe<³e%eeve¢äîee lelJelees %eelJee YeieJeeved JesoJ³eeme: Þeewlemceele&³e%ee-veg÷eveeved J³eJeeqmLele¬eÀcesCe mecHeeovee³e meceûeb Jesob ®elegOee& J³eYepeled~ le SJe $e+iJeso:, ³epegJes&o:, meeceJeso:, SJeced DeLeJe&Jeso Fefle veecvee ÒeefmeeE× ÒeeHvegJeved~ mewJe ®eelegnes&$eHejbHeje Fefle JeÀL³eles~ le$e $e+iJesos mecemleosJeleeveeb mlegefleHejJeÀe ceb$ee De$e mebJeefuelee YeJeeqvle~ Þeew-le³e%es<eg neslee veeceJeÀes $e+eqlJeJeÀd Dem³e $e+iJesom³e DeOeerleJeso: mec³eJeÀd %eelee ®e YeJeefle~ le$e Þeewle³e%es<eg ye´ïeCee $e+eqlJepee osJeleeJnevee³e mlegle³es Deveg%eeb ÒeeH³e mecye×osJeleecev$emleesceeved neslee G®®eej³esled~ neslee veece osJeleeved cev$ees®®eejCesve Dee»elee Fl³eLe&:~ SJeb ³epegJes&oeO³eslee DeOeerle³epegJes&o: ³e%es<eg DeOJe³eg& meb%eJebÀ HeoceuebJeÀjesefle~ ³e%es<eg ye´ïeCee Deveg%eeb ÒeeH³e DeOJe³eg&: DeentleosJeleevegefÎM³e nefJe<eeceengeEle JegbÀ[s Òeooeefle~ DeOJejm³e ³e%em³e mebHetCe&le³ee Oegjb oOeeleerefle DeOJe³eg&:~ YeieJelee ³eemJesÀve efve©JeÌleûebLes DeOJe³eg&HeoefveJe&®evecesJeb ³egJeÌleb ³eled, ’DeOJe³eg&-jOJej³egjOJejb ³egveJeÌl³eOJejm³eveslee DeOJejb JeÀece³ele Fefle Jee, DeefHe JeeOeer³eeves³egjHeyevOees DeOJej Fefle ³e%e veece OJejeflee\nmeeJeÀcee& lelÒeefle<esOe:“ Fefle~ Þeewle³e%es<eg HetJees&JeÌleJeÂ´ïeCee Deveg%eeb ÒeeH³e GefÎäosJeleeved meececev$ew: ieeveb ³e: JeÀjesefle me $e+eqlJeJeÀd GÃelee Fefle meb%eJeÀes YeJeefle le$e Þeewle³e%es<eg J³eeqmLele¬eÀcesCe SJeÀoe SJeÀecesJe osJeleecegefÎM³e, veece ³eeb osJeleeb, neslee cev$esCe Mebmeefle leecesJe osJeleeb cev$esCe GÃelee ieeveb mecHeeo³eefle~ leecesJe osJeleesÎMeJeÀ nefJe<e: DeengeEle DeO³e³eg&: ooeefle~ Dele: cev$eeCeeb meeceeefve ³ees iee³eefle me Goieelee meeceJesom³e DeOeerleefJeÐees YeJeefle~ ®elegLe&Jesom³e veece DeLeJe&Jesom³e %eelee Þeewle³e%es<eg ye´ïee veece $e+eqlJeJeÀd YeJeefle~ me SJe ye´ïee ÒeecegK³esCe ³e%em³e meJe&leescegKesCe mece=eE× mecHeeo³eefle~ ³e%eceC[Hes oef#eCeeefoefMe GÊejeefYecegKeesHeefJeM³e ye´ïepeHecevegpeHeved ÐeeJeeHe=efLeJeermeceer#eceeCe: GHeeEJeMeefle~ ³e%emebHeeoveeJemejs JegÀleefM®eoefHe oes<e: ve YeJesefoefle efOe³ee meJe&leesYeeJesve ³e%eb efve³eb$e³eefle~ ³eefo JegÀ$eef®eÎes<ees YeJeefle ®esled leÎes<eeHeveesovee³e vewJeÀefJeOeÒee³eefM®eÊeeLe&ceH³eveg%eeHe³eefle~ Þeewefle³e%es<eg Dev³es $e³e: nesleeOJe³et&Ãeleej: ¬eÀceMe: $e+i³epegmmeececev$ew: menJe=Àlewjveg÷evew: Þeewle³e%em³e

95

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑHetCe&le³ee JeeJeÌMejerjb efve<Heeo³eeqvle, Hejbleg ye´ïee SJeÀ SJe DeOeerleeLeJe&Jeso: leLee meJe&efJeÐeM®e meved Þeewle³e%em³e HetCe&le³ee Oegjb Jenved ceveMMejerjb efve<Heeo³eefle De³eb efJe<eef³eJeÀe meteqJeÌle: Slejs³e yeéïeCes Þet³eles~ ³eled-

De³eb Jew ³e%ees ³eesç³eb HeJeves~ lem³e JeeJeÌ³eceveM®e Jele&v³eew~ Jee®ee ®e efn cevemee ®e ³e%eesçJele&le~ F³eb Jew Jeeied~ Deoes ceve:~ leod Jee®ee $e³³ee efJeÐe³ewJebÀ He#eb mebmJegÀJe&eqvle~ cevemewJe ye´ïee mebmJeÀjesefle~ (Ss.yeé.�.‹‹)

ieesHeLeyeéïeCesH³eecveeleced-DeLe n ÒepeeHeefle: meescesve ³e#³eceeCees JesoevegJee®e-JebÀ Jees nesleejb Je=Ceer³eeced~ JeÀced DeOJe³eg&ced~ JeÀced GÃeleejced~ JebÀ ye´ïeeCeced Fefle~ le T®eg: $e+eqiJeocesJe nesleejb Je=Ceer<Je~ ³epege|Jeoced DeOJe³eg&ced~ meeceefJeoced GÃeleejced~ DeLeJee&eEiejesefJeob ye´ïeeCeced~ leLee nem³e ³e%e:......®eleg<Heeled.....Òeefleefle÷efle~“ (iees.yeé.‰.Š.ŠŒ) Fefle~

SJecesJe Deveg÷eveb efJeOes³eced~ vees ®esled ³e%e: mece=eE× ve ÒeeHveesefle Ye´äes ³e%e: YeJeefle~ GJeÌleb®e-

’DeLe ®esVewJeb efJeob ye´ïeeCeb oef#eCele SJew<eeb ³e%eesefj®³eles~“ (iees.yeé.-‰.Š.ŠŒ)

GHeceeveb®e Þet³eles~ ³eled - ³eLewJeÀHeeled Heg©<ees ³ees DevegYe³e®e¬eÀes Jee jLees Jele&ceeves Ye´s<eb v³esefle SJecesJeem³e ³e%ees Ye´s<eb v³esefle~ (iees.yeé.‰.‹.Š) Fefle~

Jesoeveeb MeeKeeYesoe:-

SJecÒeJeÀejsCe ®elJeejesçefHe Jesoe: Þeewle³e%eeveeb mecHeeovee³e meJe&Lee GHeJeÀejJeÀe YeJeeqvle~ les ®e Jesoe: YeieJelee JesoJ³eemesve ®elegOee& efJeYeJeÌlee DeefHe ie®íleeJeÀeues ye´ïe<eeaCeeb leHeesyeuewM®e De-vesJeÀevesJeÀMeeKeesHeMeeKew: Òeme=lee:~ SJeb $e+iJesom³e MeeJeÀuee, yee<JeÀuee Fl³eeo³ees SJeÀeEJeMeefle: MeeKee: DeYeJeved~ ³epegJes&om³e leg SJeÀMeleMeeKee Deemeved~ meeceJesos leg meÛmeMeeKee Deemeved~ SJeced DeLeJe&JesosçefHe HewHueeoe MeewveJeÀe Fl³eeo³ees veJeMeeKee: Dee®ee³e&ieg©HejbHejevegielee: Deemeved Fefle Jew³eeJeÀjCeceneYee<³es Þet³eles~ GJeÌleb®e-

’SJeÀeEJeMeefleOee yeengJe=®³eced~ SJeÀMeleceOJe³eg&MeeKee:~ menñeJe$cee meeceJeso:~ veJeO-eeLeJe&CeesJeso:“ Fefle (He.ceneYee<³eced)

SJecÒeJeÀejsCe ®elJeejesçefHe Jesoe: DemceeJebÀ YeejleJe<es& meJe&$e DeemeHleeEmeOegmeefjÓîe: JeÀv³eeJegÀceejer He³e&vleced Deeiegpe&jced Je[d.ieosMeHe³e&vleb ieg©efMe<³eHejbHejevegmeejsCe Deenl³e SJeÀeE$eMeogÊejwJeÀMeleeefOeJewÀJeÀmenñeMeeKee: (‰‰‹‰) JewefoJeÀmecÒeoe³eielee: Deemeved~ le$e ÒeJeÀjCeevegmeejsCe DeLeJe&Jesom³e veJeMeeKee: Deemeved~ leeM®e-HewHueeoe:, veewoe:, ceewoe:, Mee-wveJeÀer³ee:, peepeuee:, peueoe:, ye´ïeJeoe:, JesooMee&:, SJeb ®eejCeJewÐeeM®e~ le$e HetJees&JeÌleemeg ®elegCee¥ Jesoeveeb MeeKeeHejcHejemeg DeefOeJeÀe: MeeKee: uegHlee meeqvle~ JeÀeM®eve SJe MeeKee:

96

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑmecÒeoe³es<eg Òe®eefuelee: Jele&vles~

Òel³esJeÀeqmceved JesosçefHe cetueûebLeªHesCe mebefnleeYeeie: yeéïeCeYeeie:, DeejC³eJeÀYeeie:, GHeefve<eÓeieM®esefle YeJeeqvle~ yeéïeCeb veece mebefnleeûebLeesJeÌleeveeb cev$eeCeeb J³eeK³eeveelceJeÀesûe-bLe:~ cev$eeCeeb cenlJeced, lewmmenJe=Àle Deveg÷eveeefve, les<eeb Òe³eespeveeefve, Deveg÷eveHeÀueeefve ®e meesoenjCeb Jee|Celeeefve YeJeeqvle~ le$e DeeOeeveeeqivenes$eoMe&HetCe&ceemeeefo meHlenefJe³e&%eeveeb JeCe&veeefve, meHleHeeJeÀ³e%eeveeb meHlemeesce³e%eeveeb cenlJeeefve les<eeb Òe³eespeveeefve efJemle=leb Jee|Celeeefve~

le$e $e+iJesos Sslejs³eyeéïeCeced, JeÀewMeerleJeÀeryeéïeCeb®e Òeefme×ew~ MegJeÌue³epegJes&os MeleHeLeyeéïeCeb®e YeJeefle~ Je=À<Ce³epegJes&os leg lewefÊejer³eyeéïeCecevegmce³e&les~ meeceJesos leg leeC[îeceneyeéïeCeced SJeb®e meeceefJeOeeveyeéïeCeced, mebefnleesHeefve<eÂéïeCeced, <eeÅ[dJeMeyeéïeCeced, leuJeJeÀejyeéïeCeced, Dee<es&³eyeéïeCeb®esefle Òeefme×eefve~ DeLeJe&Jesos leg SJeÀcesJe ieesHeLeyeéïeCeced DeO³e³eveeçO³eeHeveHejbHejemeg Òe®eueefle~ le$e GHeefve<elmeg ®eglegCee&ceefHe Jesoeveeb mebefnleeYeeies<eg Heef"lee: JeÀeM®eve, yeéïeCeûebLes<Jeeielee: JeÀeM®eve, DeejC³eJeÀYeeies<eg Heef"lee JeÀeM®eve Fefle Dev³eeM®e uegHlemeboYee&: mecÒeoe³es<Jevegme=leeM®esefle~

DeejC³eJebÀ veece DejC³es DeO³e³eveeled DeejC³eJeÀefcel³eg®³eles~ efHele=JeÀce&Ceeb efJeOeerveeced DeeO³eeeqlceJeÀeveeced GHeemeveeefJeOeerveeb JeÌJeef®eled mev³eemeHeoûenCeefJeOeerveeb JeCe&veeefve DeejC³e-JeÀûebLes<eg DeOeer³evles~ cegcet#etCeeb Je=Àles mebmeejeled efJejJeÌleeveeb Je=Àles GHeemeveeefJeOe³e: DeO³eeeqlce-JeÀ%eeveceJeeHle³es Deelce%eevee³e ®e DeejC³eJeÀûebLee: yentHeJegÀJe&eqvle~

GHeefve<eodûebLes<eg DeeO³eeeqlceJeÀlelJeeveeb peerJeye´ïeCeesjwJeÌ³eÒeefleHeeoJeÀeveeceÜwlelelJeeveeb efJe<e³ee: vewJeÀefJeOemegueefuelew: mejuelejw©Hee³ew: Jee|Celee: YeJeeqvle~ le$e Denb ye´ïeeeqmce, De³eceelcee ye´ïe, lelJeceefme, Òe%eeveb ye´ïeesl³eeK³e ceneJeeJeÌ³eeveeb efme×eblee: DeleerJemejuelejwe|veªefHelee: meeqvle~ le$e oMeesHeefve<eo: YeJeeqvle~ ³eled-

F&MeJesÀveJeÀ"ÒeÍ>ecegC[ceeC[tJeÌ³eefleefÊeefj:~

Sslejs³eb®e íevoesi³eb ye=noejC³eJebÀ oMe~~

MeleeefOeJeÀe GHeefve<eo: DeO³e³eveeO³eeHeveHejbHejemeg ÒeJele&vles~ le$eesHeefve<eoeb leg cees#e SJe HejceHeg©<eeLe&:~ Dele: Deelce%eeveeJeeHle³es GHeefve<elmeg meJe&$e megueefuelejesoenjCew: ye´ïe%eeveefJe<e³eJeÀe JewefoJeÀmeveeleve-DeÜwlelelJeefme×eblee: Ye=MecegHeyeb=efnlee: meeqvle~

leLee ®e ®elegCee&ceefHe Jesoeveeced GHeJesoªHesCe Òeefme×e: JesÀ®eve ûebLee: meeqvle~ le$e Dee³egJes&o: $e+iJesom³eesHeJeso: ³epegJes&om³e ®e OevegJes&o: GHeJesoªHesCe Heef"le:~ leLee meeceJesom³eesHeJesoªHesCe ieevOeJe&Jeso: GHeefoä:~ SJeb®eeLeJe&Jesom³eesHeJesoªHesCe DeLe&Jeso: DeLe&Meem$eb Jee Mem$eefJeÐee Jee DeOeer³eles~ SJeb JesoMeeKeeveeb efJemle=leªHesCe MeeKeesHeMeeKeeveeb DeO³e³eveeçO³eeHeveHejbHeje

97

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑDemceeJebÀ YeejleJe<es& Òe®eefuelee Deemeerled~

cene|<eCee MeewveJesÀve ÒeesJeÌle: ®ejCeJ³etneK³ees ûebLe: DeleerJe Òee®eervele³ee mecemleJeso-MeeKeeveeb JewefoJeÀJeÀeues<eg Òe®eefueleeveeb cetueMeeKeesHeMeeKeeveeceefYeuesKeûebLeªHesCe JejerJee|le~ le$eeefHe MeewveJeÀesJeÌle: ®ejCeJ³etn:, JeÀel³ee³eveesJeÌleM®ejCeJ³etn: SJeced DeLeJe&Jesoevleie&le DeLeJe&HeefjefMeäesJeÌleM®ejCeJ³etn Fefle ®e GHeueY³evles~

Jesoebieefve- Jesoceb$eeCeeceg®®eejCeHe$e+leerveeceJeiecee³e nmlemJejoMe&veHeefj%eevee³e, cev-$eeCeeceLe&lees %eevee³e efJeefJeOeÒeJeÀejeCeeb cev$eeLee&vegmebOeevee³e, iee³e$³eeefo vewefJeOeívoesye×eveeb cev$eeCeeceveg÷evee³e Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveeveeb Heefj%eevee³e SJeb®e DeceeJeem³ee Hete|CeceeefoefJeef-nlecegntles&<eg ³e%eeveg÷eveeb efveJe&le&vee³e Jesoeieeveeb me=efäjeefJejYetled~ leeefve ®es Jesoebieeefve-

efMe#ee J³eeJeÀjCeb efve©JeÌleb p³eesefle<eb leLee~

JeÀuHeM®esefle <e[Debieeefve Jesom³eengce&veeref<eCe:~~Fefle~

efMe#ee-Jesocev$eeCeeceg®®eejCeefJeOe³e: efMe#eeûebLes<eg efJeefnlee: meeqvle~ le$e JeCee&veeceg®®ee-jCeÒeJeÀeje:, ÛmJeoerIe&Huegleeo³e:, GoeÊeevegoeÊemJeefjleefJe<e³ee:, ogleefJeueeqcyeleceO³eceJe=efÊeefYe: ceb$eeCeeb Hee"es®®eejCeefJeOe³e:, HeoHee":, ¬eÀceHee":, peìeHee":, SJeb IeveHee"eK³ee:, efJeJe=Àe-fleHee"e: efMe#eeûebLes<eg leLee ÒeeefleMeeK³eûebLes<eg meefJemlejb Jee|Celee: meeqvle~ le$e Òel³esJeÀeqmceved JesosçefHe efMe#eeûebLee: He=LeJeÀd-He=LeJeÌle³ee GHeueY³eles leÐeLee-$e+iJesos HeeefCeveer³eefMe#ee, ³epegJes&os MegJeÌue³epeg<eemecye×e ³ee%eJeuJeÌ³eefMe#ee, Je=À<Ce³epegJes&oevleie&le³ee J³eemeefMe#ee, meeceJesos veejoer³eefMe#ee, DeLeJe&Jesos ceeC[tJeÀerefMe#ee ®e~ SJeb efMe#eeûebLee: JeCee&veeceg®®eejCe%eevee³eesHe-JegÀJe&eqvle~

J³eeJeÀjCeced- Jesocev$es<JeJeeqmLeleeveeb Meyoeveeb Meyo©HeOeelegªHeeCeeb efvecee&Ceefve³ecee:, ÒeJe=ÀefleÒel³e³eeoerveeb efJeOe³e: GoeÊeevegoeÊeeveeb efve³ecee:, efJeefJeOemevOeerveeb efve³ecee:, SJeb®e Meyoeveeb ÒeJe=Àles: Òel³e³em³e ®e mJeªHeeJeOeejCeb les<eeceLe&efveOee&jCeb®esefle DevesJesÀ efJe<e³ee: J³eeJeÀjCeMeem$es efJe®ee³e&vles~ Jesoceb$eeCeeb meeceev³eleesçLe&efveOee&jCee³e J³eeJeÀjCeMeem$eceleerJe ÒeeOeev³esve GHeJeÀjesefle~ J³eeJeÀjCeMeem$eevleie&le mebmJe=ÀleYee<ee³ee: cetueb leg ÒeeefleMeeK³ecesJe~ JewefoJeÀJeÀeues<eg J³eeJeÀjCe%eevee³e ÒeeefleMeeK³eûebLee SJe DeOeer³evles mce~ Òee®eerve ÒeeefleMeeK³eûe-bLeeveecesJe efJemle=leªHesCe mejuelejsCe jerl³ee mebmJe=ÀleYee<ee ÒeefLelee~ Òel³esJeÀeqmceved JesosçefHe ue#eCeûebLeªHesCe ÒeeefleMeeK³eûebLee Deemeved~ $e+iJesos MeewveJeÀesJeÌleb ÒeeefleMeeK³ecegHeueY³eles~ MegJeÌue³epegJes&os JeÀel³ee³eveesJeÌleb ³epeg:ÒeeefleMeeK³eced, Je=À<Ce³epegJes&os lewefÊejer³eÒeeefleMeeK³ece-vegme³e&les~ meeceJesos leg meeceÒeeefleMeeK³eevleie&le³ee Heg<Hemet$eced leLee Heb$emet$eeefCe ®e DeOeer³evles~ DeLeJe&Jesos DeLeJe&ÒeeefleMeeK³eced (MeewveJeÀer³e ®elegjO³eeef³eJeÀe) DeeLeJe&efCeJeÀMeyoeveeb Heefj%eevee³e

98

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑmenJeÀjesefle~ SJeb J³eeJeÀjCeb Jesoceb$eieleMeyoeveeb DeLe&efveCe&³ee³eesHe³eesieer YeJeefle~

ívo: DevebleJeÀesefìmebK³eeefYe: efJemle=lee Jesoceb$ejeMe³e: iee³e$³eeefoefYeMívoesefYe: efveye×e: meeqvle~ efJevee ívomee cev$em³e cevlJecesJe ve YeJeefle~ iee³e$³egeq<CeievegägHye=nleerHebeqJeÌleef$eägypei-eleerefle meHle ívoebefme~ Sles<eecesJe meHleívomeeb MeeKeesHeMeeKe³ee MeleeefOeJeÀe ívoesye×e cev$ee: JeÀeM³eHeeefo ye´ïee|<eefYe: oMe&vesveevegÒeeHlee: HejcesMJejm³e Je=ÀHe³ee~ Òel³esJeÀm³eeefHe cev$em³e $e+ef<e: osJelee íbo Fefle efveOee&jCeb YeJeefle~ les<eeb cev$eeCeeb Þeewle³e%eeefo<eg mceele&³e%eeefo<eg ®e efJeefve³eesies<eg $e+ef<e-íboes-osJelees®®eejCeHegjmmejcesJe Deveg÷eveeefve ÒeJele&vles~ lesvewJeJe=Àlesveeveg÷evesve ³e%e: meHeÀue: mece=×M®e YeJeefle~ HejbHejeielejerl³ee eEHeieueveeiesve Je=Àle eEHeieueíbommet$eûebLe: SJeÀ SJeesHeueY³eles~ iee³e$eeríboefme ®elege\JeMel³e#ejeefCe (ŠŒ) Heeo$e³eM®e YeJeefle~ SJeb ®elegM®eleg-j#ejJe=O³ee Geq<Ceieeefo ívoebefme %ee³evles~ cev$eeCeeb ívoes%eevesve JesoeLe&%eevee³eeleerJe meewJeÀ³e¥ YeJeefle~

efve©JeÌleced- Jesoceb$es<JeJeeqmLeleeveeb Meyoeveeb efveJe&®eveHetJe&JebÀ efJeefJeOeÒeJeÀejw: DeLe&efveCe&³ee³eesHeJeÀejJebÀ Meem$eb efve©JeÌleMeem$eb YeJeefle~ efve©JeÌlebefJevee JesÀveeefHeÒeJeÀejsCe Jes-oceb$eeCeeb efve<Je=ÀäªHesCe DeLe&efveCe&³eb JeÀleg¥ ve Hee³e&les~ YeieJelee ³eemJesÀve efve©JeÌleeK³ees ûebLe: ÒeCeerle:~ efveIeCìgveecve: JewefoJeÀMeyoHe³ee&³eHeoJeÀesMem³e J³eeK³eeveelceJeÀes efve©JeÌleûebLe:~ le$e JeÀeC[$e³eªHesCe vewIeCìgJebÀ JeÀeC[ced, vewieceb JeÀeC[ced, owJeleb JeÀeC[b®esefle YeJeefle~ le$e efve©JeÌles HetJe&<eìdJeÀesÊej<eìdJeÀªHesCe <eCCeeb <eCCeeceO³ee³eeveeb mecetn: Deenl³e ÜeoMeeO³ee³ee: Hegve: HeefjefMeäªHesCe Üs DeO³ee³eew YeJele:~ mebHetCe&le³ee ®elego&MeeO³ee³ee: efve©JeÌles meeqvle~ le$e ’ÒeJeÀjCeMe: DeLee& efveJe&JeÌleJ³ee:“ Fefle efme×ebleevegmeejsCe efve©JeÌles Jesoceb$eeCeeb DeeO³eeeqlceJeÀeLee&, DeeefoowefJeJeÀeLee&, ³eeef%eJeÀeLee&:, ÒeLeceHeg©<e³eesieeLee&:, ceO³eceHeg©<e³eesieeLee&:, GÊejHeg©<e³eesieeLee& Fefle vewJeÀefJeOejerl³ee cev$eeLee&vegmebOeeveefJeOe³e: efve©JeÌles meefJemlejb Jee|Celee:~ le$e Yee<eeefJe%eevem³e cetuem$eesleebefme ®eesHeueY³evles~ efJeMes<ele: ieerJee&CeYee<ee³ee cetueªHesCe veeceeçK³eeleesHemeie&efve-Heeleeveeb meefJemlejb JeCe&vecegHeueY³eles~ SJeb Jesocev$eeCeeceLee&vegmebOeevee³e efve©JeÌleûebLe: ÒeefleHeob menJeÀejer YeJeefle~

p³eesefle<eced- Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveeveeb p³eesefle<eMeem$esCe men DeefJeveeYeeJemebyebOe Òee®eerve-JewefoJeÀJeÀeuele SJe ÒeJele&les~ le$e Je=ÀefÊeJeÀeÐeejY³e YejefCeve#e$eHe³e&vleb ³eÐeefHe ieCeveeHe×eflejeqmle leLeeefHe ces<eeefoÜeoMejeMeerveeb ¬eÀce: DeefMJeveerve#e$eeoejY³e SJe YeJeefle~ ef$emJebÀOep³eese-fle<eMeem$eHe×leerveeb cetuem$eesleebefme Jesos<JesJe efveefnlee: meeqvle~ le$e p³eesefle<eeOeejsCewJe mecem³e Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveeveeb <ees[MemebmJeÀejJeÀce&Ceeb JeÀce& ®e³eM®e Þeewlemet$eeefYeefnle ’Decee-Jeem³ee³eeceiv³eeOeeveced“ Fefle Je=À<CeHe#em³e DeceeJem³eeefleL³eeb mecHeeÐeles meJe&$e~ leLee Òeefleceemeb HetCe&ceemeer efleLeew HetCe&ceemesefä ³e%e: SJeb DeceeJeem³ee ÒeefleHeefÊeLeew oMes&efä³e%e Fefle SJeb ceemeelceJeÀes

99

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑoMe&HetCe&ceemesefä: YeJeefle~ ’mee³ecÒeelejeqivenes$eced’, SJeb DeeûenCesefä: ceeie&Meer<e&ceemes ce=ieefMeje ve#e$e³egeqJeÌleLeew mecHeeÐeles~ SJeb meJes& JewefoJeÀeveg÷eveJeÀe³e&¬eÀcee: p³eesefle<eeOeeefjle MegYecegn-t$leceeefÞel³ewJe YeJeeqvle~ efleefLe-Jeej-ve#e$e-³eesie-JeÀjCeeK³e Heb®eeDebieelceJeÀp³eesefle<eMeem$em³e JewefoJeÀeveg÷evewmmen Dev³eesv³emebyebOelJeeosJe ÒeOeevele³ee HeefjieC³eles~ GJeÌleb®e-

³eLee efMeKee ce³etjeCeeb veeieeveeb ceCe³ees ³eLee~

leÜÜsoeDebieMeem$eeCeeb p³eesefle<eb cetOe&efve eqmLeleced~~ Fefle~

p³eesefle<eMeem$es cetueûebLeªHesCe ueieOecegefveÒeCeerle: SJeÀ SJe ûebLe: ’JesoeDebiep³eesefle<eced“ Deeqmle~ mceele&³e%ee:, mebmJeÀejJeÀcee&efCe Dev³eeefve ®e efvel³evewefceefÊeJeÀJeÀec³eeveg÷eveeveeb Òe³eesiee: Jee|Celee: meeqvle~ JeÀuHemet$eeefCe ®elegOee& efJeYeJeÌleeefve meeqvle - (JeÀ) Þeewlemet$eced, (Ke) ie=¿emet$eced, (ie) Oece&met$eced, (Ie) Meguyemet$eb®esefle~

(JeÀ) Þeewlemet$eced - Þeewlemet$es<eg Þegefle: veece Jeso:~ Jesos<eg ÒeefleHeeefolee DeeOeeveeeqivenes$eeefo meHlenefJe³e&%emebmLee:, Deeqiveäesceeefo meHlemeesceemebmLeeiele³e%ee: JesÀ®eve JeÀec³e³e%eeM®e efJeef-nlee: meeqvle~ le$e meHle nefJe³e&%ee: Sles YeJeeqvle-Deeqivenes$eced, oMe&HetCe&ceemeew, Deeûe³eCesefä:, efHeC[efHele=³e%e:, ®eelegcee&m³e:, efveª{HeMegyebOe:, meew$eeceCeer³e%eM®e~ Sles meJes& ³e%ee: De$e met$eef-veos&MeHetJe&JebÀ efveieefolee:~ meHle meesce³e%eeM®e meeqvle~ Deeqiveäesce:, Del³eeqiveäesce:, GJeÌL³e:, <ees[Meer, JeepeHes³e:, Deefleje$e:, DeHlees³ee&cee ®e~ meJes&H³esles ³e%ee: Þeewlemet$es<eg met$eJeefÜefnlee: meeqvle~ ®eleg<&JeefHe Jesos<eg He=LeJeÀd He=LeJeÌle³ee Þeewlemet$eeefCe meeqvle~ $e+iJesos DeeMJeuee³eveÞeewlemet$eced, MegJeÌue³epegJes&os JeÀel³ee³eveÞeewlemet$eced, ³epegJes&os yeewOee³eve SJeb DeeHemlecye Þeewlemet$es, meeceJesos ueeìîee³eve SJeb êe¿ee³eCe Þeewlemet$es, leLee ®e DeLeJe&Jesos JewleeveÞeewlemet$eb®e~

(Ke) ie=¿emet$eced - Heb®ecene³e%eeveeb meHleHeeJeÀ³e%eeveeb <ees[MemebmJeÀejeCeecev³es<eeb JeÀec³ee-veg÷eveefJeOeerveeb Òe³eesiee: met$eJeefÜefnlee: meeqvle~ meHle HeeJeÀ³e%eeM®e Sles meeqvle~ DeewHeemeveced, JewMJeosJe:, He#eÞee×ced, ceeefmeÞee×ced, DeäJeÀeÞee×ced, ÞeJeCeeJeÀce&, MetueieJeM®e~ ie=¿emet$eeC³eefHe ®eleg<eg& JesoMeeKeemeg He=LeJeÌle³ee meeqvle~ $e+iJesos DeeMJeuee³eveie=¿emet$eced, MegJeÌue³epegJes&os HeejmJeÀ-jie=¿emet$eced, Je=À<Ce³epegJes&os yeesOee³eveie=¿eced, DeeHemlecyeie=¿emet$eb®e~ meeceJesos ieesefYeueie=¿emet$eced, êe¿ee³eCeie=¿e³emet$eced, pewefceveer³eie=¿emet$eb®e~ DeLeJe&Jesos JeÀewefMeJeÀie=¿emet$eb®e~

(ie) Oece&met$eced - Oece&met$es<eg Oecee&®ejCeefJe<e³ee: ye´eïeCe#eef$e³eJewM³eMetêJeCee&veeb mJem-Jee®eejefve³ecee:, JeCee&ÞeceOecee&:, ye´ïe®eejerie=nmLe-JeeveÒemLe-mev³eemeefJeOe³e: met$eyeÜe, Muees-JewÀjefHe meefJemlejb Jee|Celee:~ le$e yeewOee³eveOece&met$eb, ieewleceOece&met$eb®e~ Oecee&Le&JeÀececees#eeK³e ®elege|JeOeHejceHeg©<eeLee&veeb ÒeeHle³es Oece&met$eefJeefnleeveece®ejCeb efMeäwjvegme³e&les~

(Ie) MeguyeMet$eced - Jesos<eg efJeefnleeefve Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveeefve ³eLee¬eÀcesCeesJeÌleÒeJeÀejw:

100

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ³e%eJesoerveeb HeefjceeCeHetJe&JebÀ efvee|celew:, ³e%eHee$eeoerveeb ³eLeeHeefjceeCeb efvee|celew:, leLee ³e%ece-C[HeeoerveeceefHe ³eLeeHeefjceeCeb efvee|celew: SJeb menJe=ÀleÒeJeÀejw: mecceefolewjsJe mece=×eefve YeJeeqvle~ ³e%eJeÀce&Ceeb meeJeÀu³eb Meguyemet$eesJeÌleÒeJeÀejw: ³e%eJesÐeeoerveeb efvecee&Cew: lewmnJe=Àleeveg÷evewjsJe YeJeefle~ Dele: Meguyemet$eûebLes<eg ³eÐeJesÐeeoerveeb efvecee&CeÒeJeÀeje:, Þeewlemceele&³e%eceC[Heeoerveeb HeefjceeCeefJe<e³ee: Jee|Celee:~ le$e Òee®eerve Meguyemet$eªHesCe yeewOee³eveMeguyemet$eced, DeeHemle-cyeMeguyemet$eced, JeÀel³ee³eveMeguyemet$eced, ceeveJeMeguyemet$eefceefle ®e~ ³eLee Meem$eb HeefjceeCe-we|veefcelewjveg÷evew: Þeewlemceele&³e%eeveg÷evew cev$eeLee&vegmebOeeves<JeefHe HejceesHe³eesiee: YeJeeqvle~ ³elees efn ³e%eeveg÷eveÒe³eesie SJe %eeveeLe¥ ÒeJe=eEÊe peve³eefle~ Dele: ³eLeeue#eCemenJe=Àlewjveg÷evew: ®elege|JeOeHeg©<eeLee&: efmeO³eeqvle~ Demleg~

Jesoeveeb cenlJeced-

Jesoe: mecemle%eeveeveeceeOeejYetlee: meeqvle~ efJeMJemebmJe=ÀeflejefHe JewefoJeÀmeveeleveHejbHe-jecetueeosJe efJeefvemme=lee~ JesosY³e SJe efJeMJeeqmceved ÒeLecele: %eeve-efJe%eeveeveeb vewJeÀefJeOeHe×le³e: Òemeeefjlee:~ mecem³ele efJeMJem³e JeÀu³eeCee³e SJeb efJeMJem³e meJe&efJeOemece=×³es Jesoe: meowJe Òesj³eeqvle~ mecemleOece&Ceeb cetueeOeejªHesCe ®elJeejes Jesoe: meJe&$e ÒeJeÀeMevles~ Dele SJeesJeÌleb YeieJelee cevegvee cevegmce=leew-

JesoesçKeuees Oece&cetueb mce=efleMeerues ®e leefÜoeced~

............................ ceelcevemlegefäjsJe ®e~ (ceveg. Š.�)

³e: JeÀefM®eod JeÀm³eef®e×cees& cevegvee HeefjJeÀere|lele:~

me meJees&çefYeefnlees Jesos meJe&%eevece³ees efn me:~ (ceveg. Š.�)

Oecee&Le&JeÀecees#eeCeeb ÒeeHle³es meJew&³ees&i³eleemecHeVewjJeM³eb JesoeO³e³eveb efJeOeeleJ³eced~ Meem$e-JeÀejw: Jesoeveeb cenlJeb %eele=efYeM®e Jesom³e mJele: ÒeeceeC³eb efme×eeqvleleced~ JesoeO³e³evecesJe peieefle Hejceb leHe: ye´eïeCesve efve<JeÀejCesve <e[DebieesJesoesçO³es³ees %es³eM®e~ (ceeneYee<³eced)

JesocesJe meoeçY³em³esled leHemleH³eved efÜpeesÊece:~

JesoeY³eemees efn efJeÒem³e leHe: Hejefcenes®³eles~ (ceveg.Š.‰��) Fefle~

DeefKeueJesos<eg meeceeefpeJeÀpeerJevem³eesVeles: DeeoMe&efJe®eeje: efJeMJeyebOeglJeefJe®eeje: peiele: JeÀu³eeCee³e ®e JeÀ$leJ³ee: efJeefJeOeesHee³ee: yeng$e efveos&efMelee: meeqvle~ JewefoJeÀmeveelevemebmJe=Àles: JewefMeäîeeefve, Dee³e&JegÀueeveeb pevepeerJeveefJe<e³ee: yengefJemlejsCe Jesos<eg efveieefolee~ Dee³e&pevee: ³e%eeveg÷eves<eg Þe×eJevle: Deemeved~ SJesÀMJejJeeocevegcev³eeceveemles yengowJeleeJeeoceH³evegmejeqvle mce~ YeJeiele: meJe&$e J³eeeqHlelJeced, %eeveJeÀce&Cees meceØe³eYeeJeced, Hegvepe&vceefve ®e efJeMJeemeefJe®ee-

101

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑje:~ leogvemeejerefCe ³e%eeveg÷eveeefve ®e Dee®ejeqvle mce Fefle Jesoceb$esY³e SJe ÒeceeCeev³egHeueY³evles~ GJeÌleb®e-

meJes&<eeb me leg veeceeefve JeÀcee&efCe ®e He=LeJeÀd He=LeJeÀd~

JesoMeyosY³e SJeeoew He=LeJeÀd mebmLeeM®e efvece&ces~~ (ceveg.1.21)

mee ÒeLecee mebmJe=Àefle e|JeMJeJeeje............... (³epeg.�.‰Œ) Fl³eeefo~

YeieJelee Òee®eervemce=efleJeÀejsCe cevegvee %eeveefJe%eeveeefomecemleMeem$eeCeeb cetuelJesve Jesom³e ÒeeMeml³eb JeCe&³elee Jesos<eg yeerpeªHesCe oeMe&efveJeÀe: efme×eblee:, jepeveerefle:, DeO³eelceced, meceepeMeem$eced, ceveesefJe%eeveced, Dee³egJes&o:, ieefCeleMeem$eced, DeLe&Meem$eced, veeìîeMeem$eced, JeÀeJ³eMeem$eced, JeÀeceMeem$eced, Dev³eeM®e efJeefJeOee: JeÀueeM®e cev$eeLee&vegmevOeevewue&Y³eevles Fefle cevegmce=leew ÒeefleHeeefoleced~ Òee®eerveveeìîeMeem$eÒeCes$ee YeieJelee Yejlecegefvevee veeìîeMeem$eûebLeejcYes SJeb ÒeejcYeb Je=Àleb, ³eled-

peûeen Hee"îeced $e+iJesoeled meeceY³ees ieerlecesJe ®e~

³epegJes&oeoefYeve³eeved jmeeveeLeJe&CeeoefHe~~ (vee.Mee.‰.‰�)

peiele: JeÀu³eeCee³e ye´eïeCe#eef$e³eefJeìMetêHeb®eceeK³eeveeb mecemleueesJeÀpeveeveeb Je=Àles HejmHejb mJemJeJegÀueOecee&®eejs<eg vewjvle³es&Ce ÒeJe=eEÊe Oece&Meem$eeefCe yeesOe³eeqvle~ meJes&<eeb Je=Àles Þegl³egJeÌles<eg ceeies&<eg mceefleûebLeesJeÌles<eg Dee®eejs<eg DeelcemeblegefäYeeJeb®e Jesoe: ÖeefleHeeo³eeqvle~

Þegeflemce=l³egefoleb Oece&cevegefle÷ved efn ceeveJe:~

Fn JeÀere|leJeeHveesefle Òesl³e ®eevegÊeceb megKeced~~

JewefoJeÀûebLes<eg ueesJeÀJeÀu³eeCee³e peveeveeceee|LeJeÀmece=ef×ÒeeHle³es Je=Àef<eJeÀce&Ceeb mece=×³es ®e yenJeesH³egHee³ee: le$e efveos&efMelee: meeqvle~ ieesceefn<eeefomeceepeesHe³eesefieHeMetveeb mece=ef×Üeje Je=Àef<eOeev³eeveeb mece=×³es vewJeÀefJeOeesHee³ee: Jesos<eg ueYevles~ Dele SJe le$e le$e jeä^mece=ef×JeÀcee&efCe, iees÷memece=ef×JeÀcee&efCe, Je=Àef<emece=ef×JeÀcee&efCe, ®eev³es DevesJeÀevesJeÀ meceepe³eesHe³eesefie Deveg÷eveeefve Jesos<eg Jee|Celee: DeleSJe Jesoeveeb ueesJeÀu³eeCee³e yengcenlJeb YeJeefle~

DeLeJe&Jesom³e Heefj®e³e:- DeLeJe&Jeso:, Debefiejes Jeso:, DeLeJee&DebiejmeJeso: ye´ïeJeso:, Ye=iJeDebiejesJeso:, íboes Jeso:, #e$eJeso:, Yew<epJeso Fl³eeÐeefYeOeevew: Òeefme×esçLeJe&Jeso: ve JesÀJeueb HeejueewefJeÀJeÀHeÀueeefve, ye´ïe%eveeJeeHl³eeefo JeÀeceeved meeOe³el³eefHeleg Deeqmceved peieefle peveeveeceHesef#eleHeÀueeved DeVemece=ef×OeveJeÀveJeÀYetmeewYeei³ewMJe³e&Heg$eHeew$eeefomeJeÀue SsefnJeÀHeÀueeefve ®e efJeMes<ele: Hetj³eefle~ peiele: JeÀu³eeCee³e meJe&$e megefYe#eMeebeflemeewcevem³eeefo efJeMJeeqmceved mLeeHevee³e ®e DeLeJe&Jesos vewJesÀ Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveÒe³eesiee: meefJemlejb Jee|Celee:~ Dele SJe

102

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ®elegJes&oYee<³eJe=Àlees mee³eCee®ee³ee&: DeLeJe&ceb$eYee<³eejcYes SJe Jesom³e ceenelc³eb mHeäerJegÀJe&eqvle~ ³eled-

J³eeK³ee³e Jeso ef$ele³eced Deecegeq<ceJeÀHeÀueÒeoced~

SsefnJeÀecegeq<ceJeÀHeÀueb ®elegLe¥ J³eeef®eJeÀer<e&efle~~Fefle~

DeLeJe&MeyoefveJe&®eveb efve©JeÌleûebLes SJeb Þet³eles ³eled, ’DeLeJee&Cees DeLeveJevle:~ LeJe&e-fleefM®ejefleJeÀcee& lelÒeefle<esOe:~“ Fefle (efve©JeÌle-‰‰.‰�) Oeeleg Hee"sçefHe `LegJeea' eEnmee³eeced Fefle Oeelegvee ve_ee men DeLeJee& DeeEnmeJeÀ: Fl³eLe&: YeJeefle~ Dele: DeLeJee& ieefleMeerueeLe&m³e efJeHe³e&³esve De®eueelceJeÀeqmLejªHeer efvel³eye´ïeªHem³e, veece efvel³eªHeJeÌ³e Hejceelceve: efJe<e³eeved ³ees Jesoes JeCe&³eefle meesçLeJe&Jesos Fefle efmeO³eefle~ SJeb eEnmeejeefnl³eefJe<e³eeved Deeqmceved mebmeejs megKemeblees<eMeevl³eeoerved SJeb meeq®®eoevevoeefoye´ïe%eeveefJe<e³eeved ³ees Jesoes yeesOe³eefle me: DeLeJe&Jeso Fefle %ee³eles~ GJeÌleb®e ieesHeLeye´eïeCes ³eled-

DeLeeJee&ced Sveced SleemJesJeeHmeg DeefØe®ísefle leoLeJee&çYeJeled~

leoLeJe&CeesçLeJe&lJeced~~.................DeLeJee& Jew ÒepeeHeefle:~~ (iees.ye´e.‰.‰.Œ) Fefle~

HetJees&JeÌleJeoLeJe&Jesos veJeMeeKee DeemeefVeefle Helebpeefuecene|<eCee Je=Àle Jew³eeJeÀjCeceneY-ee<³eesJeÌlee ÒeceeCewue&Y³eles~ leeM®e MeeKee: - HewHHeueeoe:, leewoe:, ceewoe:, MeewveJeÀer³ee:, peepeuee:, peueoe:, ye´ïeJeoe:, JesooMee&:, ®eejCeJewÐeeM®esefle~ leemeg ®e veJeMeeKeemeg mecÒeefle DemceeJebÀ YeejleJe<es& JesÀJeueb MeeKeeÜ³eb HewHHeueeoMeeKee, MeewveJeÀer³eMeeKee ®esefle Üs SJe DeO³e³eveeçOeHeveHejbHejemeg ÒeJeles&les~ le$e HewHHeueeo-DeLeJe&mebefnlee³eeb `Meb vees osJeerjefYeä³es' Fl³eejY³e YeJeefle~ MeewveJeÀer³e MeeKevleie&les DeLeJe&Jesomebefnlee³eeceejY³emetJeÌleb `³es ef$e<eHlee:' Fefle YeJeefle~ mebefnleeûebLes eEJeMeefle: JeÀeC[eefve~ DeLeJe&Jesomebefnlee³eeb HetCe&le³ee SJeÀeoMeesÊej MeleevegJeeJeÀe: meeqvle~ cev$eeM®eeefKeuecev$eeveefHe efceefuelJee mebefnlee³eeb meHlemeHlel³egÊejveJeMe-leeefOeHeb®emenñecev$ee: (�‘��) YeJeeqvle~

DeLeJe&Jesom³e MeewveJeÀer³eMeeKeeHejbHejejerl³ee Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveÒe³eesiee: DeLeJe&Jewe-foJeÀJeÀuHeûebLes<eg GHeueY³evles~ GJeÌleb®e~

ve#e$eJeÀuHees Jewleevemle=leer³e: mebefnleeefJeefOe:~

leg³e& Deebefiejme: JeÀuHe: MeeeqvleJeÀuHeM®e Heb®ece:~~Fefle~

JewleeveÞeewleÒe³eesiee:-le$e DeLeJe&mebefnleeceb$eevevegme=l³e Þeewlemceele&³e%eeveg÷eveefJeefve³eesiee:

103

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑJewleeveÞeewlemet$es<eg SJeb `mebefnleeefJeefOe' veecvee Òeefme×s JeÀewefMeJeÀie=¿emet$es<eg ®e efJeefnlee: meeqvle~ JewleeveÞeewlemet$es<eg DeLeJe&efCeJeÀÞeewleJeÀcee&efCe, le$e ÒeOeevele³ee mecem³eleÞeewle³e%eeveeb efveJe&n-Cee³e ye´ïeÒe³eesiee: efJeefnlee:~ Þeewle³e%es<eg ye´ïeveeceJeÀm³e $e+eqlJepe: JeÀle&J³eeefve efJeMes<ele³ee efve³eefceleeefve ye´ïeCe mene³eJeÀªHesCe meesce³eeies<eg Hegvem$e³e: ye´eïeCee®íbefme, DeeiveerOe´: SJeb Heeslee Fefle ®e meJes&<eeb oer#eeefve³ecee: Jee|Celee:~ Deiv³eeOeeve Deeqivenes$eeÐeejY³e oMe&HetCe&ceemeew, Deeûe³eCesefä:, ®eelegcee&m³eeefve, efveª{HeMegyebOe:, meew$eeceCeer, Deeqiveäesce:, Del³eeqiveäesce:, GJeÌL³e: <ees[Meer, JeepeHes³e: Deleje$e:, DeHlees³ee&cee ®esefle meHlenefJe³e&%ee: meHlemeesce³e%eeM®e efJemlejsCe J³eeK³eelee:~ SJeb mecemleÞeewle³e%ee: De³eve³e%eeM®e JewleeveÞeewlemet$eesefoleeefve meeqvle~

ie=¿eÒe³eesiee:- JeÀewefMeJeÀie=¿emet$es<eg-ie=¿emLeeueerHeeJeÀlev$esCeeveg÷er³eceeve³e%ee: SJeb Deep³elev$eefJeOeevesve Deveg÷er³eceeve³e%eeM®e efJemlejsCe De$e efJeefnlee: meeqvle~ le$e efJeMes<esCe mebmJeÀejJeÀcee&efCe, cesOeepeveveJeÀcee&efCe, ye´ïe®eeefjCe: mee³ecÒeelejeqiveHeefj®e³ee&JeÀcee&Ce, me-Je&mecHeoefYeJe=ef×JeÀcee&efCe, leoDebiele³ee Heg$e-Heew$e-meleer-Oeve-Oeev³e-HeMeg-Yet-SsMJe³ee&oerveeb mece=ef×JeÀcee&efCe, je%ee ef¬eÀ³eceeCeeefve ûeece-veiej-jeä^-ueeYeJeÀcee&efCe, j#eeJeÀcee&efCe, mecem-lepeveeveeb HejmHejb meewcevem³emLeeHeveJeÀcee&efCe, YetHeeueevegefÎM³eef¬eÀ³eceeCeeefve jepeJeÀcee&efCe ³eLee Me$egmesveeveeMeveJeÀcee&efCe, mebûeeceefJepe³emeeOeveJeÀcee&Ce, HejmesveeceesnvemlecYevees®®eeìveeefoJeÀ-cee&efCe, mebûeeceefJepe³eJeÀcee&efCe, je%e: eqmLejªHesCe mLeeHevee³e DeefYe<esJeÀJeÀcee&efCe, meJe&HeeHeefJe-veeMeJeÀcee&efCe, HeewefäJeÀJeÀce&meg DebleYet&leeefve ef®e$eeJeÀcee&efCe, ieesmece=ef×JeÀcee&efCe, Je=Àef<eHegefäJeÀcee&efCe, pevcepevceevlejJe=ÀleHeeHeefveefceÊesÓtleefJeefJeOejesieYew<ep³eJeÀcee&efCe, meJe&jesieYew<ep³eJeÀcee&efCe, leLee Heg$eeefoJeÀecem$eerJeÀcee&efCe, megKeÒemeJeJeÀcee&efCe, meewYeei³eÒeeeqHleJeÀcee&efCe, DeYeeräefmeef×efJe%eeve-JeÀcee&efCe, oge|oveeMeefveJe=efäefveJeejCeJeÀcee&efCe, Je=efäJeÀcee&efCe, JeeefCep³eueeYeJeÀcee&efCe, og:mJeH-veefveJeejCeJeÀcee&efCe, HeeHeve#e$epeveveMeebefleJeÀcee&efCe, DeeefYe®eejJeÀcee&efCe, mJeml³e³eveJeÀcee&efCe, oerIee&³eg<³eÒeeeqHleJeÀcee&efCe, SJeb peeleJeÀce&veeceJeÀjCeesHeve³eveeefomebmJeÀejJeÀcee&efCe, ie=¿emet$es<eg Jee|Celeeefve meeqvle~ ³es<eeceveg÷evew: meJes&pevee: ³eesie#esceeefo DeevegJetÀu³eleeb ÒeeHvegJeeqvle~

MeebefleJeÀuHes DeeLeJe&efCeJeÀÒe³eesieHe×l³ee Je=ÀefÊeJeÀeefove#e$eosJeleevegefoodM³e Hetpeepe-HeeefYe<esJeÀnescee:, ÒeJe=Àles: j#eCee³e, efJeMJem³e JeÀu³eeCee³e ®e efJeefJeOeeefve DeÓgleJeÀce&Ceeb ceneMeebefleJeÀcee&efCe, efvejd$e+efleJeÀcee&efCe, Dece=leMeevl³eeefo DeYe³eMeebefleHe³e&vleb eE$eMeled ceneMee-befleJeÀcee&efCe, ÒeefleHeeefoleeefve meeqvle~ mecemleYetceC[uem³e mebj#eCee³e MeebefleJeÀuHes efJeMes<ele³ee efoJ³evleefj#eeefo-DeeHeoeb efveJeejCee³e, ueesJeÀeveeb ielee³eg<eeb HegvepeeaJevee³e, DeeqiveYe³eMe$egYe³eeefo efJeefJeOeceneYe³eefveJeejCee³e SJeb efJeefJeOe DeeHeoeceHeveesovee³e efJeefJeOeÒeJeÀejJeÀeefCe ceneMeebefle-JeÀcee&efCe, Deveg÷eveÒe³eesiew: meJee&ved ueesJeÀevegHeJegÀJe&eqvle~

DeebefiejmeJeÀuHe:-peiele: JeÀu³eeCee³e meppeveeveeb j#eCee³e leLee ®e ogäeveeb ogje®eeefjCeeb

104

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑueesJeÀCìJeÀeveeb efMe#eCee³e Jee efJeveeMee³e ®e DeeefYe®eejJeÀeCeeceveg÷eveÒe³eesieeCeeb Òe³eesiee: efJeefJeOeesHee³eeM®e DeebefiejmeJeÀuHes Jee|Celee meeqvle~ le$eeoew Òe³eesieJeÀle=&Ceeced Deelcej#eeJeÀjCeeefve, DeefYe®eejJeÀcee&veg÷evee³e efJeefMeäjerl³ee ³e%eceC[He, oer#ee, nefJeê&J³eeoerveeb meppeerJeÀjCeeefve leLee ®e efJeMes<elees DeeefYe®eeefjJeÀ³e%eeveg÷eveeefve Deveg÷er³evles~ meceepem³e ³eesie#escee³e ueesJeÀesHe-JeÀeje³e ®e DeeLeJe&Celev$eesJeÌleeveeceeeEiejmeJeÀuHes efJeefnleeveeb ³e%eeveg÷eveeveeceleerJe cenlJeb Jele&les~

DeLeJe&HeefjefMeäeK³e DeeLeJe&efCeJeÀ³e%eeveg÷eveÒe³eesieeCeeceeJeÀjûebLesçefHe efJeMJeJeÀu³eeCee³e DevesJesÀ ®e efÜHeoeb ®eleg<Heeob®e HeMetveeb ûeece®ejeCeeb Jeves®ejeCeeb®eesHe³eesiee³e ûeeces<eg, veiejs<eg, GHeJeveÒeosMes<eg ®e JetÀHele[eieeoerveeb efvecee&CeÒe³eesiee: efJeefOeJeogHeefoäe: meeqvle~ Deeefol³eeefo veJeeveeb ûeenCeeceevegJetÀu³eleeefme×³es ûenMeevl³eeefo-Deveg÷eveeefve je%ee, efJeog<ee Hegjesefnlesve JeÀe-j³esefoefle efveos&Mee: meeqvle~ YeieJelee mee³eCee®ee³es&Ce JesoYee<³es efveos&efMeleceeqmle ³eled ’Heewjesefnl³eb MeebefleJeÀHeewefäJeÀeefve je%eeceLeJe&Jesosve JeÀej³esod ye´ïeØeb®esefle~“ GJeÌleb®e efJe<CegHegjeCesçefHe ³eled-

MeebefleHegä³eefYe®eejeLee& SJeÀye´ïeef$JeieeÞe³ee:~

ef¬eÀ³evlesçLeJe&Jesosve $e³³esJeelceer³eiees®eje:~~Fefle~

megJeCe&OesvegYetefceoeveeoerefve Deveg÷eveeefve je%ee Òeefleefoveceveg÷s³eeefve~ je$eerosJeer ÒeefleceemLee-Heveb Hetpeveeefve ®e~ Hegjesefnlesve je%e: Je=Àles ceeeqv$eJeÀjerl³ee j#eeJeÀjCeeveg÷eveeefve JeÀejef³eleJ³eeefve~ je%e: mecemleHeeHe#e³eeLe¥ Ie=leeJes#eCeced, efleueoeveced, neqmlejLeoeveeveg÷eveced, DeMJejLeoevee-veg÷eveced, ieesmenñeefJeefOeÒe³eesie:, Je=<eeslmeie&:, JeÀesefìiee³e$eernesce:, Dee³eglenesce:, ue#enesce:, Ie=leJeÀcyeueefJeefOeÒe³eesie:, leìeJeÀÒeefle÷eHeveced, HeeMegHele¬eleced, SJeceeoerefve oeve¬elepeHeeefYe<es-JeÀceepe&veye´eïeCeYeespeveeoerefve Deveg÷eveeefve DeLeJe&HeefjefMeäûebLes mebJeÀefueleeefve meeqvle~

2.10 Deveg¬eÀceCeer

Deveg¬eÀceCeer ûevLee:, ³e$e cev$eeCeeb êäejes $e+<e³e: JesÀ?, les<eeb osJelee: JeÀe:?, les<eeb ívo:DevegJeeJeÀJeie&metJeÌleeefve ®e JeÀeefve ? Fefle yeesOeveb YeJeefle~ Jesoe²s<eg DeHeefjieefCelee DeefHe Deveg¬eÀceCeerûevLee:, ÒeeefleMeeK³eûevLee:, osJeleeûevLee½e Jesom³e j#eeLe&cesJe ÒeCeerlee: ~ yenJe: Deveg¬eÀceCeerûevLee: meeqvle ~ Òel³esJebÀ Jesom³e Deveg¬eÀceC³e: mecegHeueyOee YeJeeqvle ~

Deveg¬eÀceC³ee: j®eef³ele=<eg MeewveJeÀ-JeÀel³ee³eveew efveleevleew ÒeK³eeleeJee®ee³ees& mle:~ Mee-wveJesÀve $e+iJesoj#eeLe&ced Dee<ee&veg¬eÀceC³eeo³ees oMeûevLee: ÒeCeerlee:~ JeÀel³ee³evesve ÒeeefleMeeK³em³e j®evee Je=Àlee ~ Jesoe²lJeeYeeJes DeefHe Jesoj#eeLe¥, leÃleeJeevlejefJe<e³eeCeeb efJeJes®eveeLe¥ ®e Deveg¬eÀceCeerûevLee: cenÊJeHetCee&: meeqvle ~ $e+JeÌmeJee&veg¬eÀceefCe-Je=Ê³ee: YetefceJeÀe³eeb Je=efÊeJeÀejsCe <e[dieg©efMe<³esCe MeewveJesÀve $e+iJesoj#eeLe¥ ³es<eeb oMeûevLeeveeceguuesKe: Je=Àle: les efvecvee: meeqvle -

105

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑ(1) meJee&veg¬eÀceCeer, (2) ívoesçveg¬eÀceCeer, (3) osJeleeveg¬eÀceCeer, (4) DevegJeeie-veg¬eÀceCeer, (5) metJeÌleeveg¬eÀceCeer, (6) $e+eqiJeOeeveced, (7) HeeoefJeOeeveced, (8) ye=nÎsJelee, (9) ÒeeefleMeeK³eced, ( 10 ) MeewveJeÀmce=efle: ®e ~

Sles<eg ÒeejeqcYeJeÀHeáemeg ûevLes<eg ¬eÀceMe: $e+iJesom³e oMeceC[ueeveeced, $e+<eerCeeced, ívomeeced, osJeleeveeced, DevegJeeJeÀeveeced, metJeÌleeveeáe mebK³ee veece leLee leefÜ<e³eJeÀeCeeb cen-veer³eleL³eeveeb ¬eÀceye×efJeJejCeced DevegägHHeÐes<eg ÒemlegJeeqvle ~ $e+eqiJeOeeves $e+iJesoer³ecev$eeCeeb Òe³eesiees efJeMes<eJeÀe³e&efme×³eLe&cesJe Òeoe|Meleesçeqmle ~ SJebefJeOee efJeOeeveûevLee Dev³es<JeefHe Jesos<eg Òee³e: mecegHeueyOee YeJeeqvle ~ meeceJesom³e meeceefJeOeeveeK³ees ûevLeesçeqmle~ Deveg¬eÀceCeerûevLes mel³eefHe 'meeceefJeOeeveced' ye´eïeCeûevLes<eg HeefjieefCeleceeqmle ~ Deeqmceved ûevLes meece-Òe³eesiees efJeefJeOes<Jeveg÷eves<eg efJeMes<eHeÀueJeÀecevee³ew Òeoe|Meleesçeqmle ~ MeewveJeÀer³eÒeeefleMeeK³ece=iJesosvewJe mecye×ceeqmle ~

ye=nÎsJelee

ye=nÎsJelee Deveg¬eÀceCeer-ûevLes<eg cegK³eûevLe: cev³eles~ ûevLeesç³eb MeewveJesÀve jef®ele:~ Dem³e ûevLejlvem³e DeeueesJesÀ $e+iJesoer³eosJeleeveeb jnm³eb mHeäle: DeeueesefJeÀleb YeJeefle~ ÜeoMeMeles<eg HeÐes<eg efvee|celeesç³eb ûevLe: $e+iJesoer³eosJeleeveeb efJe<e³es ÒeeceeefCeJeÀ:, Òee®eervemleLee He³ee&HleªHesCe efJemle=leesçH³eeqmle ~ ûevLeesç³eced DeäeO³ee³es<eg efJeYeJeÌleesçeqmle ~ Òel³esJeÀeqmceVeO³ee³es Òee³e: HeáeHeÐeeveecesJeÀ: Jeiees& YeJeefle, efJeÀáeem³e efJeYeepevem³e mecyevOe: $e+iJesom³e DeäJesÀve men JeÀLeceefHe YeefJelegb ve MeJeÌ³eles~ Jeiee&Ceeb efJeYeepeveceefHe HetCe&le: DeJ³eeJeneefjJebÀ, ³eLes®íJeÀequHeleb ®eeeqmle ~ Delees ³eoe JeÀoe DeeK³eevem³e ceO³es SJe JeÀesçefHe Jeie&: meceeHlees YeJeefle ~

ye=nÎsJelee³ee: ÒeLeceeO³ee³em³e efÜleer³eeO³ee³em³e ®e DeeefoceHeáeoMeJeiee&: (125 MueesJeÀe:) ûevLem³e GHeeos³eYetefceJeÀeªHesCe meeqvle ~ De$e osJelee³ee: mJeªHem³e, mLeevem³e, Jewue#eC³em³e ®e efJeJejCeb efJemlejsCe ÒeoÊeceeqmle ~ YetefceJeÀe³ee: Deeqvleceeveeb meHleJeiee&Ceeb mec-yevOe: J³eeJeÀjCesve meneeqmle ~ efve©JeÌlesve mecye×efJe<e³eeCeeb efveHeele-DeJ³e³e-meJe&veece-meb%ee-me-ceemeeoerveeb JeCe&veb ³eLesäªHesCe ueYeles~ MeyoefJeYeepeves ³eemJeÀm³e DeefHe DeMeg×erveeceeuees®evee JeÊe&les ~ efÜleer³eeO³ee³em³e <eeÅ[dJeMeefleleceeO³ee³eeod DeejY³e DevleHe³e&vleb ûevLeesç³eced $e+iJesom³e Òel³esJebÀ met$ee³e osJeleeveeb efveos&Meb ¬eÀceMe: JeÀjesefle ~ veemleer³eb Meg<JeÀmet®eer osJelee³ee:, De$e metJeÌleeveeb efJe<e³es mecegHeueyOeeveeced DeeK³eeveeveeceefHe efveos&Me: megägle³ee ÒeefleHeeefoleesçeqmle ~ Deeqmceved JeÀe³es& Dem³e ûevLem³e Òee³e½elegLee¥Mees J³e³eesçYeJeled ~ Sleeefve DeeK³eeveeefve ye=nÎ-Jelee³ee: ÒeeCee: meeqvle ~

JeÀeJ³eMewu³eeb efveye×eefve Sleeefve DeeK³eeveeefve SsefleneefmeJeÀjerl³ee ceneYeejles efvee|oäw: DeeK³eevew: men mecHeJe¥À mLeeHe³eeqvle ~ Deve³ee ¢äîee `ye=nÎsJelee' JeÀLeemeeefnl³em³e Deeefocees

106

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑûevLees cev³eles~ ÐeeefÜJesom³e 'veereflece¡ejer' ye=nÎsJelee³ee SJeevegMeeruevem³e HeefjCeleHeÀueceeqmle ~ meJee&veg¬eÀceCeerûevLes JeÀel³ee³eve:, JesoYee<³es mee³eCe½e Sleev³eeK³eeveeefve De$ele SJe G×=le-Jevleew~ Devesve ÒeJeÀejsCe DeeK³eeveeveeb Òee®eerveleceme²´denlJesveeefHe 'ye=nÎsJelee'-meeefnl³em³e meeJe&Yeewce¢äîeeefHe cenÊee Deeqmle~

³eemJeÀm³e efve©JeÌleb, JeÀel³ee³evem³e ®e meJee&veg¬eÀceCeerûevLe³ees: ceO³eJeÀeueJeÊeea ûev-Leesç³eb cenÊJeHetCees&çeqmle ~ MeewveJesÀvee$e efve©JeÌlem³e ve JesÀJeueb osJeleeefJe<e³eJeÀJeÀuHevee SJe De²erJe=Àlee, Òel³egle les<eecevesJeÀeefve JeeJeÌ³eev³eH³eg×=leeefve ~ JeÀel³ee³evesveeçefHe ye=nÎsJelee³ee: mecegHe³eesie: mJej®evee³eeb meJee&veg¬eÀceC³eeb yengMe: Je=Àle: ~ met$eªHes mel³eefHe meJee&veg¬eÀceC³eeb ye=nÎsJelee³ee: Òee³e: eE$eMeled MueesJeÀe: ³eLeeJeod DeuHeHeefjJele&vesve men mJeerJe=Àlee:, G×=lee½e meeqvle~ DeHeeefCeveer³eHeoeveeb yenguele³ee Òe³eesiesCe meJee&veg¬eÀceCeerJeÀej: JeÀel³ee³evees JeeefÊe&JeÀ-JeÀejeod Jew³eeJeÀjCeJeÀel³ee³eveeled meJe&Lee efYeVe: SJeeççmeerled ~ Devesve ÒeCeerlem³e ye=nÎsJelee³ee: G×jCeeefve lesve mJeûevLes oÊeeefve, Dele: ye=nÎsJelee HetJe&HeeefCeveer³e³egiem³e Je=ÀeflelJesve efJe0 Het0 DeäceMeleJeÀeslejYeeies DeJele&lesefle cev³eles~

meJee&veg¬eÀceCeer

meJee&veg¬eÀceCeer $e+iJesom³e mecemleeJeM³eJeÀefJe<e³eeCeeb %eevee³e JeÀel³ee³evem³e Je=Àefle:~ ûevLeesç³eb met$eªHesCe efveye×esçeqmle ~ Òel³esJebÀ met$em³e DeeefoHeoced, Devevlej-$e+®eeb mebK³eeb, metJeÌlem³e $e+<esvee&ce, lem³e iees$eb, metJeÌleeveeb, leovevleie&lecev$eeCeeb ®e osJelee³ee: efveos&Meb, cev$eeCeeb ívomeeb ¬eÀceye×esuuesKeb ®e Je=ÀleJeeved~ Devesve ÒeJeÀejsCe $e+iJesom³e efJe<e³es DeeJeM³eJeÀmeeceûeer-me¹uevelJesve ûevLeesç³eb efJeMes<eªHesCeesHeeos³eesçeqmle~

³eepeg<e-Deveg¬eÀceCeer

MegJeÌue³epeg:meJee&veg¬eÀcemet$em³e j®eef³elee JeÀel³ee³eve SJeeçeqmle ~ ûevLesçeqmceved HeáeeO³ee³ee: meeqvle ~ Sles<eeb met$eeCeeceLee&JeyeesOevee³e Dem³e ûevLem³e Yee<³eceefHe ÒeJeÀeefMeleceeqmle ~ Dem³e Yee<³em³e j®eef³elee cene³eeef%eJeÀm³e ÒepeeHeles: Heg$ees cene³eeef%eJeÀ: ÞeerosJeesçeqmle ~ Dem³e Heefj®e³e: Òel³esJeÀceO³ee³em³eevles ÒeoÊeHegeq<HeJeÀelees ueYeles~ ûevLesçeqmceved ceeO³eeqvovemebefnlee³ee: osJeleeveeb, $e+<eerCeeb, ívomeeb ®e efJemle=leb efJeJejCeb ÒeoÊeceeqmle ~ ûevLeejcYes $e+<esMívomees %eevem³e ceefncee ÒeefleHeeefole: Deeqmle ~ Dem³e %eeveb efJevee JesoeO³e³eveb cejCeefceJe JeÀäÒeob YeJeefle -

'DeLeevleje½eiele& JeeççHeÐeles mLeeCegb Je®ísefle Òeceer³eles Jee HeeHeer³eeved YeJeefle~'1]

De$e ³eeieefJeOeevem³e efvece³e:, Deveg÷eveeveeb ®e JeCe&veb efJeMes<eªHesCe ueYeles~ ívomeeb efJemle=leefJeJes®eveced Dem³ee: Deveg¬eÀceC³ee: cenleer efJeefMeäleeçeqmle ~

2.11 GHemebnej:Jesoe SJe JewefÞeJeJeÀJeÀu³eeCee³e SJeÀcee$eb MejCeced~ Hee"s Deeqmceved Deeoew Jesoeveeb cenlJeb

ÒeefleHeeefoleb efJeÐeles~ ³elees efn JesoMeem$eb Je=Àlm$eceefHe meJes&<eeceefHe ®e#eg: YeJeefle~ JesoeveecesJe HejceHegceLe&cees#eÒeefleHeeove#ecelJeb mee#eeefÜÐeles~ me ®e ®elJeej: $e+ieefoYesosve~ mebefnleeveeb Yesoe:

107

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e‚ÑÑyeéïeCeMeyoeLe&: yeéïeCeûebLeeveeb JesoªHelJeb, les<eeb ÒeefleHeeÐeced, yeéïeCeûebLeeveeb Yee<ee, les<eeb Yee<³e-JeÀeje:, $e+iJesoer³eyeéïeCeûebLeHeefj®e³e:, le$e efJeMes<ele: Sslejs³eyeéïeCem³e JeÀew<eerleefJeÀyeéïeCem³e ®e DeO³e³eveb Je=Àleced~

yeéïeûebLes<eg vewefleJeÀYeeJevee³ee: ceeveJeer³e Goejlee³eeÞe®e ÒeefleHeeefoleb yenguecegHeueY³eles~ ceeveJew: Dee®ejCe³eesi³eb meJe&ceefHe yeéïeCeûebLes<eg efveiet{b Jele&les~ yeéïeCeûebLeeveeb mec³eieO³e³evesJe meJee& DeefHe megKemecHeo: SefnJeÀe Deeceg<ceJeÀeÞe®e vetveb ÒeeH³evles~ cen<e&³e: meJes&çefHe ueesJeÀ-JeÀu³eeCee³e mJemee#eelJe=Àleb jnm³eceefHe lelJepeeleb GHeosMe HejbHej³ee ÒeJele&³eeqvle mce~ le³ewJe DeÐeYegefJeleueb megjef#eleb Jele&les~

mebHetCe¥ peerJeveceefHe ³e%ece³e©HecesJe~ mel³e-%eeve-leHemeeced Deveg÷evecesJe peerJevem³e mJeªHeb YeJeefle~ SlelmeJe&ceefHe meeceJeso yeéïeCes<eg efJeÐevles, Devesve Hee"sve Je³eb JesoesJeÌleceLe&ceJeiec³e meHeÀueeeqvlelee:~ leoLe¥ ³e$eb®e JegÀce&:~

FlLeb Hee"sçeqmceved GHeefve<e®íyoeLe¥ leemeeb JesoieYe&lJeb lelÒeOeeveefJe<e³eb ÒemLeeve$e³³eeb lelmLeeveb lelmebK³eeb ®eeçJeiec³e F&MeeJeem³eesHeefve<eo: JesÀveesHeefve<eo: JeÀ"esHeefve<eo: ÒeÍ>eesHeefve<eoM®esl³esJeb ¬eÀcesCe ®eleme=CeecegHeefve<eoeb Heefj®e³e: ÒeeHle:~

SJecÒeJeÀejw: Deeqmceved ÒeLeceHee"s Jesoeveeb Heefj®e³e: DeLeJe&Jesom³e Heefj®e³e:, Þeewle³e%eeveeb JewefMeäîeced, DeLeJe&Jesom³e efJeMJeJeÀu³eeCee³e yengOee GHe³eesefielJeeefve ®esefle efJe<e³ee: mebJeÀefuelee:~

2.11 ÒeMve 1. $e+JeÌmebefnlee³ee J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

2. ³epeg: mebefnlee³ee: efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

3. DeLeJe&Jesom³e efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

4. meeceJesom³e Deeuees®e³eefle JeÀjesefle~

5. yeéïeCe: DeejC³eJeÀûebLee: HeefjYee<eles JeÀjesefle~

6.GHeefve<eoeb , ye=noejC³eJeÀesHeefve<elHeefj®e³e J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

7. Jesoeveeb Heefj®e³e efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

1-14 lanHkZ xzaFk

JewefoJeÀ metJeÌleeJeueer, [e@. jeceosJe meent, M³eece ÒeJeÀeMeve, pe³eHegj, Šˆˆ�.

108

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³eDeO³ee³e%3

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece~ hegjeCeJee[d.ce³e

3.0 ue#³e


jecee³eCej®eveeJeÀeueheefj®e³eë

ceneYeejleJeÀLee³ee efJeJeÀeme¯eÀce

hegjeCeJee[d.ce³eheefj®e³e

3.1 ÖemleeJevee JesohegjeCeevevlejced Dee<e&JeÀeJ³e³ees jecee³eCeceneYeejle³eesë ¯eÀceë mecee³eeefle~ ûebLe-

jlveÜ³eefceob meJeÀueJeÀeJ³eJee[d.ce³ecetàe&efYeef<eÊebÀ efJeMJeJee[d.ce³ejlveYetle_e®e~ le$e ve JeÀeefhe mebMeerefleë~ jecee³eCeb efn DeeefoJeÀeJ³eb meceg®³eles~ DeefYepeelemebJe=ÀleJeÀefJelee³ee Godieceefyevogj³eb ceneûebLeë~ jecee³eCes jeceJeÀLee Jele&les~ jeceM®eeefhe JeÀLee³ee Dem³ee vee³eJeÀYetleë mecemleefJeM-JemebmJe=ÀlesjeoMe&Yetleë MeueeJeÀeheg©<eesçefmle ³ees efn ce³ee&oeheg©<eesÊeceMeyoJee®³eë~

jecee³eCeevevlejb mecee³eeefle ceneYeejleced~ ûebLeÜ³eefceob ¯eÀceMeë cenef<e&Cee JeeuceerefJeÀvee Je=À<CeÜwhee³evesve ®e ÖeCeerleced~ ³elees efn ÖeCe³eveJeÀejew ÜeJeefhe cen<eea, DeleSJe JeÀeJ³eÜ³eefceoced Dee<e&JeÀeJ³eefcel³eg®³eles~ mecÖel³eve³eesë efJe<e³es ¯eÀceMeë efJe®ee³e&les~

3.2 jecee³eCej®eveeJeÀeueYeejleer³eJee[d.ce³es jecee³eCej®eveeJeÀeueceefYeue#³e efJeMJemeveer³eb ÖeceeCecegheueY³e-

les-çvesJeÀcenehegjeCes<eg ceneYeejles ®e~ Öee³esCe meJe&$eeH³e³ecesJeesuuesKeë meceJeeH³eles ³eled ®elegefJe¥Meeflelece$eeslee³egiem³e Üehej³egiem³e ®e mebefOeJeÀeues jecee³eCeb ÖeCeerleb peeleb cenecegefvevee JeeuceerefJeÀvee~ mecÖeefle efJeÀef_e®eo efJemlejsCe meceer#³eles~ SJeÀefmceved JeÀuhes ®elego&MecevJevlejeefCe YeJeefvle~ ÖeeflecevJevlej_e®e SJeÀmeHleefleefceleeM®eleg³eg&i³ees efJeuemeefvle~ le$eeefhe SJeÀe ®eleg³eg&ieer Je=Àle³egie$eleeÜehejJeÀefue³egieeveeb mece®ee³eYetlee YeJeefle~ le$eeefhe JeÀefue³egiem³e JeÀeueceeveë Üeef$ebMelmenñeeefOeJeÀ®elegue&#eJe<ee&lceJeÀë~ Üehejm³e JeÀeueceeveë ®eleg<<eäd³eefOeJeÀeäue#eJe<ee&l-ceJeÀë~ $eslee³egiem³e JeÀeueceeveë <eCCeJeeflemenñeeefOeJeÀÜeoMeue#eJe<ee&lceJeÀë~ Je=Àle³egiem³e ®e

109


JeÀeueceevees YeJeefle DeäeefJebMeeflemenñeeefOeJeÀmeÖeoMeue#eJe<ee&lceJeÀë~

SJeb efn legjer³eeCeeb ³egieeveeb JeÀeueceeveë mecYet³e YeJeefle efJebMeeflemenñeeefOeJeÀef$e®el-JeeefjbMeuue#eJe<ee&lceJeÀë (43,20,000) Slee¢M³e SJe $e³eesefJebMeefleefceleeM®eleg³eg&i³ees J³eleerleeë DeLee&led 4320000??23 † 99360000 meceeë J³eleerleeë~ mecÖeefle mebK³e³eeçve³ee ³eefo J³eleerleef$e³egieeveeb JeÀeueë, J³eleerleJeÀefue³egiem³eeefhe 5115 Je<ee&lceJeÀë JeÀeueë meb³eesp³esleeb leefn& efmeàb YeJeefle ³eled DeÐeleë 103253115 (heb®eoMeeefOeJewÀ-JeÀMeleesjef$eheb®eeMelmenñeeefOeJeÀÜeef$ebMeuue#eeefOeJeÀJeÀoMe&JeÀesefìefceleJe<ee&efCe)

Je<exY³eë ÖeeJeÀd jecee³eCem³e j®evee cenecegefvevee JeeuceerefJeÀvee Je=Àleeççmeerled~ ³eÐeefhe JeÀeueeJeefOej³eb JesÀ<eeef_e®eled Je=ÀlesçefJeMJemeveer³eesçefhe Öeleer³eles hejbleg Sleled meJe&ceefhe Öeeceeef-CeJeÀcesJe Jele&les~

jecee³eCem³e j®eveeJeÀejes cenef<e&JeeuceerefJeÀjefhe jecem³ewJe mecemeeceef³eJeÀes Jele&les~ lelmece#ecesJe jecees jeJeCeb efvenl³e uebJeÀeefJepe³e_e®e Je=ÀlJeeç³eesO³eecegheeJele&les~ jecem³e jep³eeefYe<esJeÀeveblejcesJeemeew JeÀLeeefceceeb ÖeCeerleJeeved~ DeleSJe JeeuceerJesÀjefhe mece³eë meJe&Lee ÖeceeCehegä SJe~

SJeb efn %ee³eles ³eled JeÀefmcebefM®eled mebO³eeJeÀeues cenecegefveJee&uceerefJeÀë mebO³eemeJevee³e lecemeeveÐeemleìb ÖelemLes~ leeJeoosJe JeÀeefM®eled ceebmeeLeea efve<eeoes J³eeOees efveefMeleMejsCe JeÀeceJesÀefueueiveb ¯eÀew_e®ecesJebÀ efJeJ³eOes~ mee ®e ¯eÀew_e®eer Dele=lheleJeÀeceesheYeesiee efvenleb mJemen®ejb ce=l³egJ³eLeeb veeì³evleb ¢ädJewJe cenl¯eÀvoveb Je=ÀleJeleer~ lem³eeë ¯eÀvoveb ÞeglJee men®ejefJe³eesiepev³eefJeJele&ve_e®e efveJe&C³eesçJeÀmceeosJe cen<exJee&uceerJesÀceg&Keeled MeehemJejesç³eb ÖeJeÀefìleë -

cee efve<eeo Öeefle<"eb lJeceieceë MeeMJeleerë meceeë~

³el¯eÀew_eefceLegveeosJeÀceJeOeerë JeÀececeesefnleced~~

leLee efn J³eeOeb MeHlJee JeeueceerefJeÀefve&peeÞeceb Öel³eeJele&le~ hejbleg Öeiee{mevleHleesçmeew peeleë~ Jeejb Jeejb ef®eefvleleJeeved-nvle JeÀmceevce³eeçmeew efve<eeoë MeHleë? me leg ceebmeYe#eJeÀë~ efvepeesojhetjCee³e heMegheef#eJeOeb JeÀjesl³esJe~ JeÀes veg le$e oes<eë? me leg efvepes J³eJemee³e SJe efvejleë Deemeerled~ ve ce³eeçmeew MeHleJ³e Deemeerled~ ne owJe! efJeÀefceob ce³ee Je=Àleced~

SJeb ef®evle³el³esJe cenecegveew ®elegceg&Kees ye´ïeeçJeÀmceeosJe mece#ecee³e³eew ÖeesJee®e ®e- cenecegves! ef®evlee ve JeÀe³ee&~ celÖesjCe³ewJe JeeCeer³eb les ÖemhegÀìeçYetled~ veeç³eb Ëo³eMeesJeÀesçv³eLee ûee¿eë~ MeesJeÀesç³ecesJe les MueesJeÀesçefmle mebpeeleë~ mecÖeefle DevesvewJe íbomee YeJeeved jIegvebovem³e jecem³e ®eefjleJeCe&veb JeÀjesleg~

110

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³eJeeuceerefJeÀë meefJeve³ecet®es - ÖeYees! JeÀLeefceob mecYeJeefle? jeIeJeefJe<e³es veeçnb mec³e-JeÊeÀ³eeçJewefce~ FoveercesJeemeew ueesJeÀjeJeCeb jeJeCeb efvenl³e De³eesO³eecegheieleesçefmle~ J³eleer-leIeìveemleg JeÀeefM®eled peeveeefce~ leLeeefhe meeJeÀu³esve le®e®eefjlecenb vewJe JewefÐe~ lelJeÀLeb leb cenecevemecegheM®eueesJeÀef³eleg #ecees YeefJe<³eeefce?

hejces<"er Yet³eesç³een - cen<ex! MJeë ÖeelejsJe cece ceevemeheg$ees osJeef<e&vee&joes YeJeble³egheiec³e jeIeJeefJe<e³es cenlee efJemlejsCe Je#³eefle~ Dev³e®®e ³eeflJeÀceH³eJeMes#³eles lelmeJe¥ ceceeMeerë ÖeYeeJesCe YeJeovlejeues mJeleë ÖeJeÀeefMeleb YeefJe<³eefle~ ns cen<ex! JeÀeJ³esçefmceved ve les Jeeieve=lee YeefJe<³eefle~ efJeÀ_e®e ³eeJeled he=efLeJ³eeb Jenefvle veÐeë, ³eeJe®®e efJeuemeefvle cenerOejeë leeJeêeceJeÀLee les ueesJesÀ<eg Öe®eefj<³eefle~

Fl³eefYeOee³e heefjmeeblJ³e ®eeveleefn&les heÐemecYeJes hejsÐe©jsJe osJeef<e&vee&jommecee³e³eew~ leb meceefYevevÐe heefjhetp³eehe=®íled cenecegefveë - ns ÖeYees! JeÀes vJeefmceved ueesJesÀ meecÖeleb vee³eJeÀªhesCe Öeefle<"eheef³elegb ³eesi³eë? SJeb he=äs meefle osJeef<e&vee&joes oMejLevebovem³e jecem³e iegCeJeÀocyeJebÀ ÞeeJe³eeceeme~ J³et{esjmJeÀm³e ceneyeenesë ceneOevegOe&jm³e ce³ee&oeheg©<eescem³e jecem³e meg®eefjleb efJemlejsCe ÞeglJewJe JeeuceerefJeÀë jeceJeÀLeeÖeheb®eves efvejleesçYetled~ meefn <eìdJeÀeC[elceJebÀ ®elegefJe¥-MeeflemenñeMueesJeÀelceJebÀ jecee³eCeb heewueml³eJeOeejJ³eb ÖeCeerleJeeved ÖeCeer³e ®e jecem³ewJe ³ecepeew heg$eew ueJeJegÀMeew ye´ïe®eeefjCeew mJeefMe<³eew ûeen³eeceeme~ leew ®e JeÀueb peielegë JeÀeJ³eefceob yeng<eg DeJemejs<eg~

jecee³eCeÖeefleheeÐecedjecee³eCeb ÖeejY³elesç³eesO³eeJeCe&vesve~ cenejepem³e oMejLem³e yeueJeer³e&heje¯eÀceeefoÖeMeb-

meevevlejb mecee³eeefle leoheg$eleeÖemebieë~ cenef<e&Cee $e+<³e Þe=biesCe heg$esefä³e%eë mecheeÐeles~ ³e%eevles ³e%eheg©<eesçefhe ³e%eheg©<eesçefhe ÖeJeÀìerYeJeefle efoJ³e®e©nmleë~ le®®e©b ceefme³elJewJe efleñeeçefhe je%ees ieYe&Jel³ees pee³evles~ ³eLeeJemejb oMejLeie=ns pee³eles ÖeeogYee&JeM®elegCee¥ oejJeÀeCeeced~ les ®e meefvle jeceë Yejleë ue#ceCeë Me$egIveM®e~ jeceë JeÀewMeu³eevevoveë p³es<"heg$eë~ Yejleesçefhe JewÀJeÀ³eerieYe&peeleesçJejë~ ue#ceCeMe$egIveew ®e megefce$eeheg$eew JeÀefve<"ew~

efJeMJeeefce$e³e%ejLeeLe¥ jeceue#ceCeew lesve men ie®íleë~ le$e ®e je#emeeR leeìJeÀeb megyeeng_e®e efnveefmle jeceë~ ceejer®e_e®eeefhe efÜleer³eb Yeélejb otjb Üerheevlejs ef#eheefle yeeCesve~ leovevlejb ÜeJeefhe Yeélejew ieg©Cee JeÀewefMeJesÀve meeOe¥ efceefLeuee³ee$eeb mecheeo³eleë~ ceeiex ®e YeeieerjLeeR heM³eleë leo-JelejCeJeÀLee_e®e Þe=Ceesefle jeceë meue#ceCeë ieg©cegKeeled~ leleM®e les cen<exieezlecem³e meceglmeVeb peveMetv³eceeÞececeghe³eeefvle~ ieewleceefÖe³ee³ee DeefYeMeHlee³ee hee<eeCeJeeflmLelee³ee Denu³ee³ees Gàejb Öeefle<"eb Jee JegÀ©les jeIeJeë~ Devles ®e leew efceefLeueehegjerceghe³eeleë~ le$e ®e efJeÐeceeves mel³eefhe jepev³emeceJee³es, efMeJe®eeheeslLeeheveÖe³eemes meJee&ved leeved efveJeea³ee&veJeueesJeÌ³e jeceYeóë ieg©Je³e&m³e

111


ieeefOevebovem³e efveoxMelees ueerue³ewJe efheveeJeÀcegÊeesue³eefle, meerlee_e®e peveJeÀveefvoveeR heefjCe³eefle~ Dev³esçefhe $e³ees Ye´elejë heefjCeerleeefmle<"sefvle JewosnerYeefieveerefYemmen~

leovevlejb mecee³eeefle jecem³e jep³eeefYe<esJeÀÖemebiees ³e$e ceO³ecejepeceefn<eer ogce&efleë JewÀJeÀ³eer oem³ee cevLej³ee efMeef#elee meleer Öel³eeJe³eeYetlee efle<"efle~ mee jep³eeefYe<esJebÀ ³ee®eles Yejlehe#es~ jecee³e ®eeefYeue<eefle ®elego&MeJe<ee&lceJebÀ JeveJeemeced~ jeceë Öeefle<"les Jeveb memeerleë meue#ceCeM®e~ heg$eefJe³eesieJeÀelejes oMejLeesçefhe ÖeeCeebml³epeefle~

Jeves jeceefÖe³ee meerlee ue[d.JeÀeheeflevee jeJeCesveeheefÛ³eles~ jeceesçefhe megûeerJeeoerved JeÀheerved mene³eeved efJeOee³e, meslegb efvecee&³e meeiejb ®eesuuebIe³e legcegueme[d.ûeeces ueesJeÀjeJeCem³e jeJeCem³e ®e JeOeb JeÀjesefle~ leleM®e uebJeÀeve=heemeves efJeYeer<eCeb Öeefle<"eH³e ³eMemJeer meved heg<heJeÀefJe-ceevee©{esç³eesO³eeb Öel³eeJele&le~ me ®e JegÀueieg©Cee Jeefme<"sve jep³eemeves Öeefle<"eH³eles~ SJeb efn ÖeJele&les jecejep³eced~

mes³eb mebef#eHlee jeceJeÀLeeç$e JeefCe&lee~ hejbleg JeeuceerefJeÀcegKeeefVeie&lee F³ecesJe jeceJeÀLee menñeOeejleeceghe³e³eew~ DeO³eelceJeÀjecee³eCeefceefle, JeÀ[d.JeÀCejecee³eCeb ceb$ejecee³eCeefceefle ®e~ lelM®eeefhe yeewàJeÀJeerveeb pewveJeÀJeerveeb jecee³eCeûebLeeë~ leleM®eeefhe ieÐeheÐeeefÞeleeë ®eH-cetceneJeÀeJ³eveeìJeÀeefoªhee jecee³eCeûebLeeë mebmJe=Àleesheefveyeàeë~ leleM®eeefhe mebmJe=Àleslejemeg Yeejleer³eYee<eemeg ÖeCeerlee jeceJeÀLeelceJeÀeë ûebLeeë~ Denes JeÀes veg #ecees jeceJeÀLeeJee[d.ce³em³e efJemleejb heefj%eelegced~ meeiejJeÀuheefceob Jee[d.ce³eb jeceJeÀLee³eeë~ DeeJeÀeMeJeod efJemle=leb ®eeefhe Öeleer³eles~ ³eefo ieCevee ef eÀ³eles leefn& ÖeejcYeleë FoeveeR ³eeJeled mebmJe=Àles jeceJeÀLeeceJeuecy³e 56 ceneJeÀeJ³eeefve 8¤ KeC[JeÀeJ³eeefve, 4¤ veeìJeÀeefve efJebMeefleefceleeefve ®e ÖeJeÀerCee&efve JeÀeJ³eeefve ÖeCeerleeefve& Jele&vles~ lelmeJe¥ ce³ee mJeJeÀer³eMeesOehe$esçv³e$e (JeeuceerJeÀer³ejeceJeÀLee-GodYeJe SJeb efJeJeÀeme, mebOeeveefmebOegveeefcve MeesOeÖeyebOes me[d.JeÀefueleesç³eceeuesKeë) cenlee efJemlesjCe ®e efve©efheleb Jele&les~

DecesefjJeÀeosMem³e efJeog<eer jeFme[sefJe[ efJeMJeJee[d.ce³em³e $eerefCe JeÀLeeveJeÀeefve ÖeMem-leleceeefve Ieg<³eefle~ ÖeLeceb leeJeled pegefue³ememeerpej-efJeÌue³eeshesì£eJeÀLeeveJebÀ ³eled Keueg meceeÞe³eles jescemeece´ep³eced~ efÜleer³eb leeJeled ©mlece-meesnjeJeJeÀLeeveJebÀ, ³eodYetleced F&jeveosMes~ le=leer³e_e®e Jele&les jecee³eCeJeÀLeeveJebÀ ³eodYeJeYeefce Jele&les YeejleJe<e&ced~ hejbleg mJeeshe%emeceer#ee³eeb efJeog<eer uesefKeJeÀe jeceJeÀLeecesJe Þes<"leceeb MeÊeÀlecee_e®e cev³eles IeìveemecHueJe¢äd³ee ®eefj$eesl-JeÀ<e&¢äd³ee ®e~

YeieJelees jecem³e ®eefj$es meces<eecesJe mebmeeefjJeÀjÊeÀmebyebOeeveeb meewc³eleceb ef®e$eCeb Jele&les~ meesçefmle meJeexÊece: mJeeceer, meJeexÊeceex veg Öepeesj_eJeÀes vejheefleM®e~ Öee³esCe pevee ce³ee&oeveeb efvecee&CeeLe¥ Öe³elevles, Deejesefheleeveefhe Oecee&ved efveJe&nefvle~ hejbleg oMejLevebovees jecees veeçefYeve³eefle,

112

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³eve Jeeçv³eLeeçç®ejefle JeÀerl³e&Le&ced~ Jemlegleë lem³e menpee vewmeefie&JeÀe SJe J³eJenejemleb ce³ee&oe-heg©<eesÊeceb efJeoOeefle~

jeceesçefmle ueesJeÀefÖe³eë~ leLeeefhe efhele=Je®eveb mecee¢l³eemeew jep³eemeveb mecehe&³eefle Devegpee³e Yejlee³e~ Yejlesve yengMeë mecÖeeefLe&leesçefhe jep³eemeveb ve mJeerJeÀejesefle~ meKeueg efve<eeoJegÀueeslheVeb ie=nceefhe megËob celJee Öeiee{cegheietnles~ peìe³eg<eb heef#epeeleer³eceefhe efhele=meKee³eb celJee mJenmleeY³eecesJe lem³e oeneefoJeÀced DeewOJe&owefnJebÀ mecheeo³eefle~ cenef<e&celebiees ³eÐeefhe Devl³epeJegÀueeslheVemleLeeefhe leb Öel³eelceveë meceeojYeeJeb ÖeJeÀìef³elegb jecemleoeÞeceb ie®íefle, leef®í<³eeb MeyejeR ®e mecYeeJe³eefle~ Jeevejjepeb megûeerJeb me[d.JeÀìûemlecegàleg¥ jeceë Öe³eleles Del³ee®eeefjCeb heeheJeÀcee&Ceb Jeeefueve_e®e SJesÀvewJe MejsCe efvenefvle~

³eÐeefhe ve=Mebmesve jeJeCesveeçheËlee meerlee~ leLeeefhe jCeYetceew efvenles meefle leefmceved leoewOe´dJe-owefnJebÀ meeojb mec³eJeÀd mecheeoef³elegb jeceë meewefceef$eb efveefo&Meefle - cejCeevleb efn Jewjefcel³eefYeOee³e~ Devesve jeIeJem³e cenemeÊedJelee efven[d.JeÀejlee meceoefMe&lJe_e®esefle ogue&Yee ce$³eiegCeiegCeeë Öel³e#eceJeueesJeÀef³elegb MeJeÌ³evles~

DeÐeeefhe efn oMejLevevovees jeceë Oew³e&meb³eceefJe¯eÀceheje¯eÀcecew$eermeK³e-mesJeeYeeJeMe-jCeeieleJelmeueleeefoiegCeeveeb ÖeleerJeÀYetle SJeeçDebieeref¯eÀ³eles~ F&meJeer³eÖeLeceMeleJeÀejcYes ³eoe Yeejleer³eeë Meemleejë megJeCe&Yetefceb JeÀcyeesef[³eeb ®echeeb (FC[es®eerve) megJeCe&Üerheb (peeyee-yeeueer) ®e ieleJevleë jeceJeÀLee lewë men le$eeefhe ieleJeleer~ les<eg meJex<eg SJe #es$es<eg efJeÐeceevee pevemebmJe=Àefleë jecee³eCemebmJe=ÀeflejsJe JejerJeefle&~ ³eJeÜerhem³e ceneJeÀefJe³eexiesMJejë efKemleveJeceMeleJeÀm³eevles cenejepem³e yeefuelegbiem³e mebj#eCes mJeJeÀer³eb JeÀeuepeef³eJeÀeJ³eb jecee³eCeJeÀJeÀJeerveb ÖeCeerleJeeved ³eefmceved <eef[dJebMeefleefceleeë meiee& 2778 (DeämeHlel³eefOeJeÀ meHleMeleesÊejefÜmenñeefceleeefve ®e) heÐeeefve meefvle~ JeÀLes³eceleerJe ©ef®eje ceOegje meleer YeefÆJeÀeJ³ecevegnjefle~ ³eLeen YeefÆë-

ve leppeueb ³eVe meg®ee©hebJeÀpeb ve hebJeÀpeb leÐeoueerve<eìdheoced~

ve <eìdheoesçmeew ve pegieg_e®e ³eë JeÀueb ve iegbefpeleb leVe penej ³evceveë~~

³eJeÜerheer³e JeÀefJe³eexieerMJejesçefhe leecesJe heefjheeìeR meceeÞe³eceeCeë JeÀLe³eefle ceue³eef-ceefÞelemebmJe=Àle († JeÀefJe) Ye<ee³eeced -

meJeÌJesefÚJeÀ[d.leueielevnve leved heleg_epeg[d.

leg_epeg[d.v³e levnve JegÀj[d. heocesefme JegÀcye[d.~

JegÀcye[d.v³e JeÀHJecegefve levnve leved heMeyo~

Meyov³e JeÀCe&megJeÀ levnve leVed cevees%e~~

113


SJeb efn JeeuceerefJeÀefJejef®elee jecee³eCeJeÀLee efJeMJeJee[d.ce³em³e Depeje Deceje ®e Je=Àefleë Jele&les~ lele SJeesÊeÀced -

me Jeë hegveeleg JeeuceerJesÀë JeÀeJ³eece=lecenesoefOeë~

DeeWJeÀej MJe JeCee&veeb JeÀJeerveeb ÖeLecees cegefveë~~

3.3 ceneYeejleJeÀLee³ee efJeJeÀeme¯eÀceefÜleer³ecee<e&JeÀeJ³eb Jele&les ceneYeejleced~ ûebLejlveefceob cenef<e&Cee Je=À<CeÜwhee³evesve J³eemesve

ÖeCeerleced~ JeÀLeb ÖeCeerleced, efJeÀ³elee JeÀeuesve ÖeCeerleced? Fl³eefmceved efJe<e³es ceneYeejle SJe heÐeefceoceJeeH³eles-

ef$eefYeJe&<ewë meoeslLee³eer Je=À<CeÜwhe³eevees cegefveë~

ceneYeejleceeK³eeveb Je=ÀleJeeefveocegÊececed~~

SJeb Keueg Þet³eles ³evceneYeejle³egàs meceeHles meefle JeÀoeef®eled cenejepesve hejeref#elesve ÖeeefLe&leë meved JesoJ³eemeë pe³eveeceJebÀ mJeJeÀeJ³eb leb ÞeeJe³eeceeme 8800 MueesJeÀelceJeÀced~

pe³emeb%ee³eeë ÖeceeCeceJeeH³eles ûevLem³e cebieuee®ejCes-

veeje³eCeb vecemJe=Àl³e vej_e®ewJe vejesÊececed~

osJeeR mejmJeleeR J³eemeb lelees pe³ecegoerj³esled~~

pe³emebefnlee³eeë MueesJeÀmebK³ee 8800 (De<MeleesÊeje<menñeefcelee) Deemeerefol³eg®³eles~ hejvlJev³e$ee F³eb mebK³ee ceneYeejlem³e JetÀìMueesJeÀeveecegÊeÀe~ leÐeLee-

Deäew MueesJeÀmenñeeefCe Deäew MueesJeÀMeleeefve ®e~

Denb JesefÖe MegJeÀes Jesefle me_epe³ees JesefÊe Jee ve Jee~~

ceneYeejle³egàevevlejb <eefìd$ebMeÜ<ee&efCe ³eeJevcenejepees ³egefOeef<"jë he=LJeeR MeeefmeleJeeved~ leleM®eeçefYecev³egheg$eeë hejeref#elees jepee yeYetJe~ leefmceVeghejlesçefhe menmee pevcespe³emlelmetvegë Meemeve_e®eJeÀej~ FoeveeR <eef<Je<ee&efCe J³eleerleeefve ceneYeejlemecejm³e~ leeJeosJe pevcespe³eë efhele=efveOveefJe<e³es ÞegleJeeved ³eÊe#eJeÀes veeiees ceneefJe<eJewÐesve JeÀeM³ehesve efveJeeefjleesçefhe meved, leceglJeÀes®eeefoefYeë heefjlees<³e efveJel³e& ®e jepeeveb Oece&JeÀuhele©b efveye&vOJeMeeosJe oäJeeved~ lelJeÀ©CeJe=Êeb efveMec³ewJe pevcespe³eë mehee&meefn<Cegë meved jes<esCe pepJeeue~ me ®e veeieeveeb mecetuees®ísoveeLe& oe©Ceb mehe&me$eeb mecheeoef³elegefce³es<e~

DeefmceVesJeeçJemejs pevcespe³esve Ye=Meceveg©àmmeved YeieJeeved Je=À<CeÜwhee³eveë pe³emebefnleeb

114

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³eÞeeJeef³elegb mJeefMe<³eb JewMec³ee³eveceeefoosMe~ JewMechee³evees pe³emebefnleecesJe YeejleJeÀLeeveecvee ÖemlegleJeeved ³ee Je=efàceJeeH³e ®elegefJe¥MeeflemenñeMueesJeÀeeflceJeÀe peelee~ ueewcen<e&efCeë GûeÞeJeeë metleesçefhe leeb JeÀLeeb le$ewJe mehe&me$es JewMechee³evecegKeeo Þeewmeerled~ meceeHles ®e veeie³e%es ³eoe he³e&ìved GûeÞeJee vewefce<eejC³eceepeieece leLee JegÀuehelesë MeewveJeÀm³e ÖeeLe&ve³eeçmeew leecesJe efJeue#eCeeb YeejleJeÀLeeb Yet³eesçefhe ÞeeefJeleJeeved $e+ef<eceC[ueced~ ueescen<e&Ceheg$eeë JegÀuehejchej³ewJe metleë (JeÀLeeJee®eJeÀë) Deemeerled DeleSJeeçmeew GheeK³eeveÖe®egjeb ³egàJeCe&vehegvejeJe=Êeeb YeejleJeÀLeeb ÞeeefJeleJeeved ³esveeçmeew YeejleJeÀLee mecÖeefle ue#eMueesJeÀeeflceJeÀe peelee~ JeÀLee³ee ieg©lJeeosJe mecÖeleer³eb YeejleJeÀLee ceneYeejleJeÀLee me_epeelee~ SJeb efn he_e®eefJebMeefleJe<ee&vlejeue SJe Dem³eeë JeÀLee³eeë ªhe$ee³eb me_epeeleced~ leÐeLee-

(JeÀ) pe³ebmebefnlee 8800 MueesJeÀeeflceJeÀe, J³eemesve ÖeesÊeÀe~

(Ke) Yeejlebmebefnlee 24000 MueesJeÀeeflceJeÀe, JewMechee³eveÖeesÊeÀe~

(ie) ceneYeejlebmebefnlee ue#eMueesJeÀeeflceJeÀe, ueewcen<e&efCemetleÖeesÊeÀe~

SJeb efn ceneYeejleceefmle JeÀLee³ee ye=nÊeceb ªheced~ ³elees efn ÖeejcYes JeÀLes³eceOceexheefj Oece&efJepe³eceefYeue#³e ÖeCeerlee DeleSJe me_epeeleeçm³eeë meb%ee pe³emebefnlesefle~ hejvleg JewMechee³evees ³eeb JeÀLeeb ÞeeefJeleJeeved meeçcemeerled YejleJebefMeveeb JeÀewjJeheeC[Jeeveeb ie=nJeÀuenJeÀLee~ DeleSJe Yejleeveeefceob Yeejleefceefle J³eeK³eeceefncvee ûevLemeb%eeçefhe me_epeelee Yeejleefceefle~ YeieJeeved ÞeerJe=À<Ceesçefhe YeejleMeyosvewJe Jeejb Jeejb mecyeesO³el³epeg&veced~ leÐeLee-

³eoe ³eoe efn Oece&m³e iueeefveYe&Jeefle Yeejle~

DeY³eglLeeveceOe´dcem³e leoelceeveb me=peec³enced~~

SJeb efn YejleJebefMeveeb je%eeb JeÀLeeYetlelJeeled JeÀeJ³eefceob Yeejleb peeleced~ ieg©lJeeled efJem-leeje®®eeefhe leosJe ceneYeejleceefhe K³eeleced~

ceneYeejleJeÀLeemeceer#eeceneYeejleb ³eÐeefhe ie=n³egàeK³eevecee$eeced~ leLeeefhe ceeveJeef®eefvlelees ve JeÀesçH³eslee¢Mees

efJe<e³eë Öeces³ees Jee ³e Sleefmceved efveyeàes ve m³eeled~ lele SJe efJeefJeOemet®eveeveece³eb ûevLees efJeM-JeJeÀesMe SJeeçDebieerJe=Àleë ceneYeejles mJe³eceefhe jnm³eefceob ÖeJeÀeefMeleb Jele&les ³eled ceneYeejles ve Jele&les ³ees efJe<e³eë me Yeejleje<ì£s SJe ve Jele&les~ ³eVesneefmle ve leled JeÌJeef®eefoefle~ ³eVe Yeejles leVe Yeejles Fefle~ efJeÀ_e®e,

Oecex DeLex ®e JeÀeces ®e cees#es ®e heg©<e<e&Ye~

³eefoneefmle leov³e$ee ³eVesneefmle ve leled JeÌJeef®eled~~

115


SJeb efn ceneYeejlem³e ceneefJe<e³elJeb lem³e ceneJeeJeÌ³elee Jee ueesJeÀefmeàwJe Jele&les~

FeflenemeJeÀeJ³emeceefvJelesçefmceved ceneûevLes meefvle DeäeoMeheJee&efCe- Deeefo-meYee-JeveesÐees-ie-Yeer<ce-êesCe-JeÀCe&-Meu³e-meewefHleJeÀ-ðeer-Meeefvle-DeeÞeceJeeefmeJeÀ-mJeiee&jes nCeeoerefve ³eeefve efn mJeveecvewJe leÊeelheJe&Ceë ÖeefleheeÐeb ÖeJeÀì³eefvle~ efJeÀ_e®e GheheJe&Ceeceefhe efJeOeveb mev¢M³elesç$e~ SJeÀefmceVesJe ceneheJe&efCe ueIegÖemebieevegmeejsCe yentv³egheheJee&C³eefhe Jele&vles~ leeefve MelemeKb³eeJeÀeefve~

SJeceH³eg®³eles ³eled ceneYeejle³egàm³e Öel³e#eoMeea Deleerefvê³e%eevemecheVeë mecÖeeHle³ees iepeÖel³e#eefmeefàë YeieJeeved Je=À<CeÜwhee³eveë efvel³eeslLee³eer ef$eefYeJe&<eQefjceeb JeÀeuepeef³eveeR JeÀLee_e®e-JeÀej~ me KeuJem³e uesKeveeLe¥ efveJeso³eeceeme YeieJevleb ieCevee³eJeÀced~ meesçefhe Öel³ee®eäs- cen<ex! ³eefo ceuuesKeves ve m³eeoghejesOeë, Öel³eJee³ees, efJejecees Jee leowJeeçnb uesKeveoeef³elJeb mJeerJeÀleg¥ #eceesçefmce~ efJejles Keueg meJe=Àled uesKeveÖeJeensçnceefhe efJejlees YeefJe<³eeeflece~ mecÖeefle cenefoob me[d.JeÀìceeheefleleced~ JeÀLee³eeë JeCe&ves efJejecemleg JeÌJeeef®elJeÀë DeheefjnjCeer³e SJeeçmeerled~ leLeeefhe Ghee³eefM®eefvlelees YeieJeleeJ³eemesve~ me Yet³eesçefhe efveJesefoleJeeved- ÖeYees! YeJelÖemleeJeë mJeeref¯eÀ³eles ce³ee~ hejvleg ceceeefhe ÖeeLe&ves³eb ³eled ceefVeefo&äheÐeeveeceefYeÖee³eb %eelJewJe YeJelee leeefve uesKeveer³eeefve, veeçv³eLee~ YeieJelee ieCevee³eJesÀveeçefhe mJeerJe=Àleesç³eb ÖemleeJeë~

Dem³eeë JeÀLee³ee JeÊeÀeççmeerled Je=À<CeÜwhee³evees J³eemeë~ uesKeJeÀM®eemeerled efMeJehee-Je&leerheg$ees ieCesMeë~ ceO³es ceO³es efJeÞeececeJeeHlegb, efJe®ísoYe³ee¯eÀevlemmeved YeieJeeved J³eemeë JetÀìMueesJeÀeveefhe ÖeesJee®e~ ³eeJeodieCeheeflemles<eeceLee&vegmevOeveb JegÀ©les mce leeJeosJe J³eemeë JeÀLee³eeë hegjesJeefle&vecebMeb efveefM®eleJeeved~ JetÀìMueesJeÀes ³eLee efJejeìdheJe&efCe ieesnjCeÖemebiew, ³eLee Jee Yeer<ceefMeKeC[er³egàÖemebies Yeer<ceJe®eveefceoced-

Depeg&vem³eFces yeeCee vesces yeeCeeë efMeKeefC[veë~

Je=Àvleefvle cece iee$eeefCe ceeIeceemesieJee FJe~~

³eLee Jee êesCee®ee³e&m³e Yeer<ceefheleecenb Öeefle Jeeef®eJeÀefceoced- ns veoerpe! uebJesÀMeJeveeefjJ-esÀlegë DebieveeJes<eOe´esç³eb efJeÀjerìer nlJee Je³eb ves<³eefle ®eeÐe ieeJeë~

JeeJeÌ³eefceoceeheeleleë meJe&Lee ogJ³ee&K³es³eë~ JeÌJeef®eoefhe heocew$eer veeJeueesJeÌ³eles~ hejvleg Je=Àles efn yeewefàJesÀ J³ee³eeces meJe¥ mheäb pee³eles~ ³eLee veoerpees iebieeheg$eeë Yeer<ceë~ uebJesÀMem³e jeJeCem³e Jeveb, lem³e Deefjë nvetceeved, me SJe JesÀlegë JesÀleew Jee ³em³e~ DeLee&led JeÀefheOJepeë meJ³emee®eer Depeg&veë~ DebieveeJes<eOejë DeLee&led ye=nVeueeJes<esCe efmLeleë~ SJecesJe, ceneYeejles JeÌJeef®eled JeÌJeef®eled JetÀìMueesJeÀe v³egHlee ¢M³evles~

ceneYeejleJeÀLee³ee JewefMeefä³eceneYeejleb Jele&les Oece&-oMe&ve-J³eJenejMeeðeeCeeb ef$eJesCeer~ Deefmceved ûevLes meJe&MeeðeeCeeb,

116

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³emeJe&JeÀueeveeb, cev$eeleb$eeCee, JeÀcee&veg<"veeveeb YegJevemeb#esheeefomevoYee&Ceeb ye=nleer ®e®ee&çJee-H³eles~ Jemlegleë ievLeesç³eb peerJevem³ees®®eeJe®elee³eeb efJeMJeemeb ê{³eefle~ ceeveJepeerJeveefceob Jele&lesçveJejlemebIe<e&JeÀLeece³eefceefle mebiesle³eefle ceneYeejleced~ efJeogjveerefleë, JeÀefCeJeÀveerefleë, mevelmegpeeleer³eced ÞeerceodYeieJeodieerlesefle ®e efJeMJeJee[d.ce³eece=leYetlee ûevLee ceneYeejlem³ewJeebie- Yetleeefmle<"efvle~ ceneYeejleb Oece&m³e efJeefJeOemJeªheb ÖeefleheeÐe Öel³esJeÀceefhe ¢{le³ee meceLe&³eles~ ve JesÀJeueb MeeMJeleOe´dce SJe peerJeveçvegheeueveer³eë~ JeÌJeef®eoOeceexçefhe Oece& SJe pee³eles~ leÐeLee- Deve=leb efceL³eeYee<eCeb YeJel³esJe heeleJeÀcetueced~ leLeeefhe Yeer<ceefheleecenes ³egefOeef<"jb yeesO³eefle-

ve vece&³egÊebÀ Je®eveb efnveefmle ve ðeer<eg jepeved ve efJeJeenJeÀeues~

ÖeeCeel³e³es meJe&Oeveehenejs he_e®eeve=leev³eengjheeleJeÀeefve~~

Oece&m³e mevl³esJe efJeefJeOeªheeefCe~ le$e MeeMJelees Oece&ë ³eefðeJeÀeueefmeàeçheefjJele&veer³eM®e YeJeefle~

Deeheàceexçefhe Oece&m³ewJe ªheced~ ceneYeejleJeÀeueervee efve³eesieÖeLeeçefhe Deeheàce&m³ewJe mJeªheb ÖeLe³eefle~ JebMeveeMes mecegheefmLeles meefle Deûepeesçefhe DevegpeJeOetcegheYegp³e JebMee[d.JegÀjb peveef³elegcevegcele Deemeerled~

Jew³eefÊeÀJeÀOeceexçefhe Oe´dce SJeemeerled~ ³eLee efhelegë JeÀu³eeCeeLe¥ osJeJe´le m³eepeerJe-veye´ïe®e³ee&vegheeueveÖeefle%esefle~ meceeHlesçH³ecyeeefJeJeenÖemebies veemeew Öeefle%eeb mJeeb yeYe_e®e, leÎg<heefjCeeceb ®e mees{Jeeved~

mebJeÀìJeÀeueervees Oece&: ³eLee ÖeeCej#eeLe¥ cenef<e&Cee efJeMJeeefce$eesCe Je=Àleb Megveesçefhe ceebmeY-e#eCeced~ ieesj#eCeeLe&cepeg&vesve êewheoer³egefO<"j³eesjsJeÀevleie=ns Je=Àleë ÖeJesMe Fefle~

DevesvewJe ÖeJeÀejsCe peveheoOece&ë, JegÀueOece&ë ³egieOeceexçefhe Jee YeefJelegcen&efvle~ Oece&m³e Sles meJexçefhe efJeJelee& DeJeM³ecYeeefJeveë meefvle, DeleSJe meJexçH³eveghes#eCeer³ee YeJeefvle~ les<eeb heeuevesvewJe peerJeve³ee$ee megjJesve ÖeJele&les~ ceneYeejleceleslmeJe&ceefhe ¢äevlecegKesve mecegheefoM³e ceeveJeeveeb efpepeerefJe<eeW ê{³eefle~ DeleSJe DeelceeY³eog³eeLe¥ efpepeerefJe<eece#eleeb efJeOelegb meJe&ceefhe ûee¿eb YeJeefle~ lesve leeJeled ve YeJeefle hejueesJeÀYe´bMeë hejueesJeÀneefveJee&~

ceneYeejlem³e meJee&C³esJe hee$eeefCe mJe³ecesJe Oece&m³e efJeJelee&vesleeved ÖeLe³eefvle~ JeÀCeexçefhe met³eheg$eë meVeefhe, JeÀewvles³eë meVeefhe DeepeerJeveced DeeefYepeel³eMetueb YegveefÊeÀ~ êesCee®ee³e&ë Yeer<cees Jee og³eexOvehe#eb ie=”erlees efJeJeMeerYet³ewJe, leoVeûenCeceefncvewJe Jee~ ³egO³eefvle les JeÀewjJehe#eleë, pe³eceefYeue<eefvle heeC[Jeeveeced~

SJeb efn ceneYeejles ceeveJepeerJevem³e MelemenñeefJeJelee& Jee, Oece&mebJeÀìheoJee®³eeë heefjefmLele³ees Jee meceglheVee ¢M³evles~ heg$eeslheeovesç#eceë heeC[gë mevleHlees ¢M³eles~ mel³eJeleerÖes-

117


ceemeÊeÀËo³eë Mevlevegë heg$eeb ÖeeHle³eewJeveb ¢äJee, leeflhelegë ÖemleeJeb mJeerJeÀleg&ce#ecees J³eLeles~ cenejepees êgheoë mJeJeÀv³eeb êehew oeR he_e®eefYeë heeC[JeyevOegefYemmeeOe¥ heefjCeslegceOe´dcecevegYeJeefle~ ceêjepeë Meu³eë ceeê³eeë Ye´elee meVeefhe, og³eexOeveeefleL³eJeMeerJe=Àleë ³egàs lelhe#eb ie=”eefle~ Je=À<Cees Oece&³egàefve³eceb peeveVeefhe og³eexOevem³e T©YeJpeeveeLe¥ced Yeerceb Öesj³eefle~ SJeÀcesJeeefYecev³egb <eìdcenejefLeveë mecYet³e Ieele³eefvle ®e¯eÀJ³etns~

Fl³esJeb ceneYeejles heos-heos peerJevem³e efJemebiele³eë heefjue#³evles~ hejvleg Jele&les meces<eeb meceeOeveced~ peerJevemecem³eeveeb meceeOeveevJes<eCecesJe Öeleer³eles ceenYeejlem³e ue#³eced~

jecee³eCeb ceneYeejle_e®eesYe³eceefhe hejJeefle&mebmJe=Àlemeeefnl³em³e ñeesleesYetleced~ Öee³esCe me-Jee&C³eefhe ceneJeÀeJ³eeefve KeC[JeÀeJ³eeefve ªheJeÀeefCe ®e jecee³eCeeefÞeleeefve ceneYeejleeefÞeleeefve Jee~ YeemesvewJe JeÀCe&Yeejefceefle otleJeeJeÌ³eefceefle, he_e®eje$eeefceefle, TjYebieefceefle, otleIeìeslJeÀ®eefceefle yeeue®eefjleefceefle ®e Öee³esCe ceneYeejleJeÀLeeleë SJe mebJeÀefueleeefve Jele&vles~ YeÆveeje³eCeÖeCeerleb JesCeermebnejveeìJebÀ leg mebef#eHleceneYeejlecesJe~ jepeMesKejÖeCeerleb Öe®eC[heeC[Jeceefhe lele SJe ie=nerleced~

jecee³eCes efn JeÀ©Cees jmeë, Fefle cevegles mJe³eceevevoJeOe&veesçefhe OJev³eeueesJeÀJeÀejë~ hejvleg Deeheelelees ³egàÖee³em³e ceneYeejlem³eeefhe Debieerjmeë Meevle SJesefle Öeefleheeo³eefle Yeejlece_epe³ee&-cee®ee³e&#escesvê Fl³enes DeeM®e³e&ced~ Jemlegleë meceeHles meefle Jewjcetues ³egàs MeeefvlejsJeeçJeefMe<³eles~ Dele SJe Meevlejme SJe ceneYeejlem³e ÖeOevejme Fl³e$ee ve JeÀeefhe efJeÖeefleheefÊeë~

3.4 hegjeCeJee[d.ce³eheefj®e³eJesohegjeCeMeyoew ³egiceJeÀuheew Öeleer³eles~ Jesos meceg®®eefjles mel³esJe hegjeCeMeyoë mJe³ecesJe

DeO³eeËlees pee³eles~ hegjeCes meceg®®eeefjles mel³eefhe Jesom³e hetJee&Yeemeë heefjue#³ele SJe~ mebm-Je=ÀleJee[d.ce³es Jesoevevlejb hegjeCeeveecesJe ¯eÀceë mecee³eeefle~ SJeceefhe leeJeog®³eles ³eod Jesoeveeb, ueesJeÀu³eeCeefOe³ee ®elegOee& efJeYeepeveb efJeOee³e, YeieJeeved Je=À<CeÜwhee³evees J³eeme SJe hegjeCeeefve j®e³eeceeme~ Sleeefve hegjeCeeefve meefvle DeäeoMemebK³eJeÀeefve~ leÐeLee-

ceÜ³eb, YeÜ³e_e®ewJe ye´$e³eb Je®elegä³eced~

DeveeheefuuebieJetÀmJeÀeefve hegjeCeeefve Öe®e#eles~~

le$e ceÜ³eced celm³ehegjeCeb, ceeJe&ÀC[s³ehegjeCe_e®e~ YeÜ³eced YeeieJelehegjeCeb YeefJe<³ehegjeCe_e®e~ ye´$e³eced - ye´ïehegjeCeb, ye´ïeJewJele&hegjeCeb, ye´ïeeC[hegjeCe_e®e~ Je®elegä³eced - efJe<CeghegjeCeb, Jee³eghegjeCeb, JeecevehegjeCeb, JeejenhegjeCe_e®e~ DeveeheefuuebieJetÀmJeÀeefve leeJeled DeefivehegjeCeb, veejohegjeCeb, heùhegjeCeb, efuebiehegjeCeb, ie©[hegjeCeb, JetÀce&hegjeCeb mJebÀohegjeCeb ®esefle~ Sleeefve meJee&C³esJe cenehegjeCeev³egoer³e&vles~

118

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³e³eLeeçäeoMe cenehegjeCeeefve leLewJeeçäeoMe-GhehegjeCeeveeceefhe veeceeefve Þet³evles~ SJecesJe JeÀeefve®eve GheeshegjeCeev³eefhe efJeuemevleerefle ceneved efJemleejë hegjeCeeveeb mebÞet³eles~ hejbleg ÖeMveesç³eb efJe®eejCeer³eë ÖeefleYeeefle ³eled efJebÀ mel³ecesJe YeieJeeved Je=À<CeÜwhee³eve SJe meces<eecesJe hegjeCeûebLeeveeb uesKeJeÀë? efJeÀcesleled mebYeJel³eefhe?

mecYeeJevee³eemleg JeÀeçH³emebYeeJevee vewJe Jele&les~ ³elees efn pevcepevceevlejesheeÊeefJeue#eCeÖeefleYeeveeb mejmJeleerheg$eeCeeb Je=Àles meJe&ceefhe megJeÀjb pee³eles~ YeieJeeved DeeefoMebJeÀjesçefhe DeäJe<e&osMeer³e SJe meJeÀueefJeÐeeheejbielees peeleë~ lem³e Je=Àles meJe&ceefhe Meeðe%eeveb nmleeceueJeÀJeÀuhecesJeeç-meerled~ cenejepees YeespeosJemleg SJeÀ³ewJe efveMe³ee jecee³eCe®echetb ÖeefCevee³esefle Þet³eles~

Je=À<CeÜwhee³evees J³eemeesçefhe %eevece³eë ÖeoerheesçefYeOeer³eles~ DeLee&led lelJe=Àles ®elego&Meefceleceefhe efJeÐeemLeeveb ÖeJeÀeefMeleceemeerled~ ve JesÀJeueb Yeejle SJe, F&jeveosMesçefhe lem³e %eeveeueesJebÀ Öeefle cenleer Þeàe DeemeerosJe~ leceefOeJe=Àl³e Oecee&®ee³eex pejLeg<ì£ë mece´epeb iegmlee<ceb JeÀLe³eefle -

DeJetÀvet efJejnceves J³eeme veece Depeefnvo~

Deeceue ome oevee efJeÀ DeDeJeÀue ®egvee cemle~~

DeLee&led ns jepeved! lem³ewJe heefJe$e-efmebOeg (efnbot) osMem³e JeÀesçefhe J³eemeveecee ye´eïeCeë $e+ef<eë DemceeJebÀ Yetceew meceeieleë ³ees efn ceneÖeefleYeë %eevece³eÖeoerhe Deemeerled~

Öee³esCe veJ³ee FeflenemeJeÀeje Yeejleer³eeM®eeefhe J³eemem³e hegjeCeefJe<e³eJebÀ JeÀle=&lJeb Öeefle meefvonevee SJe heefjue#³evles~ les Keueg hegjeCeeveeb j®eveeJeÀeueb iegHleJeÀeueesÊejcesJe cev³evles~ Jemlegleë hegjeCeefJe<eef³eCeer les<eeceveemLee heeM®eeÊed³eefJeÜefYejsJe ÖeoÊee Jele&les~ FeflenemeJeÀejes cewJeÀ[evesueceneso³emleg cenef<e& Je=À<CeÜwhee³eveJ³eemeb JeÀeuheefveJeÀveececee$eb mJeerJeÀjesefle~ cev³es lem³e leosJe cevleJ³eb mecee¢l³e ieleevegieefleJeÀe efveefJe&JesJeÀe Yeejleer³eseflenemeJeÀeje Deefhe hegjeCes<eg hegjeCeJeÀejs ®e DeÞeÎOeeveeë heefjue#³evles~ cenod ogYee&i³eefceocem³e je<ì£m³e~

jecee³eCeb ceneYeejle_e®esefle JeÀeJ³eÜ³eb Yeejlem³e ÖeeceeefCeJeÀcewefle¿eb ÖemlegJeleë~ le$eeMe-bJeÀe³eeë JeÀesçH³eJemej SJe veeefmle~ Deefmceved efJe<e³es meefJeMes<eb efJeÀef_e®eoghemLeeH³eles~

YeejleJe<ex p³eewefle<eer³eieCevee he_e®eeiesve ef¯eÀ³eles~ he_e®eebiehejchejs³eceefleÖee®eervee~ le$e cegKehe=<"eshe³exJe JeÀeefuemebJeled DebefJeÀlees YeJeefle~ JeÀuesë ÖeeogYee&JeefoJemeeoJes mebJeo³eb Öe®eueefle~ cenejepem³e hejeref#elees jep³eejesnCeefleefLeceefhe mebJesÀle³eefle JeÀefuemebJeled~ FoeveeR leeJeled JeÀe-fueÖeeogYee&Jem³e 5115 Je<ee&efCe (heb_e®eoMeeefOeJewÀJesÀMeleesÊejhe_e®emenñeefceleeefve) J³eleerleeefve ³eefo Deve³ee Je<e&mebK³e³ee 125 Je<ee&efCe ³eesp³esjved leefn& YeieJeleë ÞeerJe=À<Cem³epevceefleefLeë (5240 ®elJeeefjbMeoefOeJewÀefÜMeleesÊejheb®emenñeeefCe Je<ee&efCe) heefj%ee³eles~ ceneYeejleJeÀLee³eeb Öee³esCe yeng<eg Öemebies<eg Je=À<Ceë ÞeerJe=À<CeÜwhee³eveJ³eemeM®esefle ÜeJeefhe mebieleew mleë~ êewheoeR®e-

119


heeC[JeefJeJeeneJemejs, ³egefOeef<"jm³e jepemet³e³eeieeJemejsçLe ®e efheleecenYeer<ceceneÖe³eeCeeJemejs ®e ÜeJeefhe mebieleew heefjue#³esles~ ³eÐeefhe Je=À<CeÜwhee³eveë Meblevegheu³eeë mel³eJel³eeë JeÀeveerveë heg$eesçefmle~ DeleSJeeçmeew YeeräcemeceJe³emJeÀmleleesçefhe efJebÀef®eped p³es<" SJe YeefJelegcen&efle~ ³eled leÜe YeJesled~ hejbleg me Deemeerefoeflenemeheg©<e SJe~ lem³e pevce JeÀce& ®e meJe&Lee K³eelesë hejeb JeÀe<"eb Þe³eleë~ ne nvle leLeeefhe ceelme³e&ûemlew - cet&{heeM®eeÊed³epevewjmeeJeOejerJe=Àleë~ hejbleg leleesçH³eefOeJebÀ ogëmenb JeÀäb YeJeefle Yeejleer³eseflenemeJeÀejeCeeb #egêyegefàceJeueesJeÌ³e ³eÊesçefhe YeieJevleb JesoJ³eemeb ÖeeceeefCeJebÀ ve cev³evles~

JeÀefueJe<e&ieCevee efJe¯eÀceJeÀeueieCeveeleesçH³eefOeJeÀÖee®eervee~ efJebÀ®e, efveefKeuem³eeefhe efJeMJem³e Öee®eervelecee JeÀeueieCevee~ vee$e JeÀesçefhe mebMe³eë~ leLeeefhe heeM®eeÊed³ewë mee JeÀeuei-eCeveeshesef#elee~ Devesve Yeejleer³esefnemem³eeJeefOeë ueIegpee&leë~ lelmeJe&ceemeerled heeM®eeÊed³eÜs<eyegàsë heefjCeeceë~

meecÖeleb efyevoJe Fces GuuesKeveer³eeë

1. Je=À<CeÜwhee³evees J³eemeë Yeejlem³eseflenemeheg©<eesçefmle~ me Keueg cen<exë hejeMejm³e heg$eë, MeÊesÀë heew$eë ye´ïeef<e&JeefMe<"m³e ®e Öeheew$e Deemeerled~ me Keueg %eevece³eÖeoerhe Deemeerled~ levewJe Jesom³e ®elegOee& efJeYeepeveb Je=Àleced~

2. cenef<e&JexoJ³eemeë ÖecegKehegjeCeeveeb j®eveeJeÀejesçefhe Jele&les~ JeÀeceb lesve meJee&C³eefhe hegjeCeeefve ÖeCeerleeefve ve m³egmleLeeefhe cenehegjeCeeefve leg lesvewJe jef®eleeefve~ veeç$e JeÀeçH³eeMebJeÀe~

hegjeCeeveeb j®eveeJeÀeueë heewJee&he³e¥®e -hegjeCeeveeb j®eveeJeÀeueë meJe&Lee megmheäë~ ³eLee ce³ee ÖeeiegÊebÀ ³eled JeÀefuemebJeled-ieCeve³ee

Je=À<CeÜwhee³evem³e peerJeveeJeefOeë ÖeceeefCelees YeJeefle~ ³eefo veece DeÐeleë ÖeYe=efle 5115 Je<e&hetJe¥ Üehej³egiem³eeJemeeveJeÀeues cenef<e&ë Je=À<Ce Üwhee³evees J³eemees Oejeceb[ueceueb®eJeÀej leefn& lesvewJe hegjeCeeefve ÖeCeerleeefve m³egë~ DeleSJe hegjeCeeveeceefhe j®evee DeÐeleë 5115 Je<e&hetJe&cesJe mebheeefolee Öeleer³eles~ SJeb efn, iegHleJeÀeues iegHleesÊejJeÀeues Jee hegjeCeeveeb j®evee³eeë mJeerJeÀejë GhenemeemheocesJe Öeleer³eles~ hegjeCeeveeb Öee®eervelee³eeë meefvle Dev³eev³eefhe ÖeceeCeeefve~ leÐeLee - (JeÀ) ceneJeÀefJeë JeÀeefueoemeë DeefYe%eeveMeeJegbÀleuem³e JeÀLeeJe=Êeb heÐehegjeCeeled ceneYeejlee®®e DeeËleJeeved~ ³eÐesJeb leefn& heÐehegjeCeb leleesçefhe hetJe¥ jef®eleb m³eeled~ ceneYeejleceefhe leLewJe Öee-JeÌÖeCeerleb m³eeled~ ³eefo JeÀeefueoemeë MegbieJeÀeueerveë (F&.het. efÜleer³eMeleJeÀeslheVeë) JeÀefJeJe&le&les leefn& efveM®eÖe®eb hegjeCeeveeb j®evee efÜleer³eMeleJeÀeled (hetJe&efKemleeled) ÖeeiesJe peelee~ iegHleJeÀeues leeJeled hegjeCeeveeb j®evee³eeë efJeÀceewef®el³eb leefn&?

(Ke) Devleë mee#³esvewJe megmheäb pee³eles ³eled ÞeerceodYeeieJelem³e j®evee meJex<eeb hegje-

120

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³eCeeveecevles peelee~ ÞeerceodYeeieJelem³e ceenelc³es SJe Je=ÊeefceoceJeeH³eles ³elhegjeCeeveeb j®eveeb Je=ÀlJeeçefhe Je=À<CeÜwhee³eveesçMeeble FJeeçmeerled~ leeJeosJe meceeielees osJeef<e&vee&joë~ YeieJeeved J³eeme DeelceefJeJeÀuelee³ee efJe<e³es leb meeocehe=®íled~ leoe osJeef<e&mleceJeoled - Yees cen<ex! YeJelee hegjeCes<eg osJeoeveJeveeieefJeÀVejievOeJee&Hmejmeeb efJebÀ®e efJeefJeOejepeJebMeeveeb Je=Êeb leg efueefKeleb, hejbleg YeieJelees vebovebovem³e YegJeveceesefnv³ees ueeruee veesheJeefCe&leeë~ nefjJeÀLeeieeveb efJevee JeÌJe megKeb, JeÌJe Jee ceveefme Meeefvleë? ns cen<ex! lJeb leeJeVeJeb efJeÀceefhe hegjeCeb efueKe, ³e$e YeieJelees JeemegosJem³e iegCeevegJeÀerle&veb m³eeled~

osJe<exë ÖemleeJeb efMejmee mevOee³e& YeieJeeved Je=À<CeÜwhee³eveë Debefleceb hegjeCeb ÞeerceodYeeieJeleb ÖeCeerleJeeved~ lem³e ®e hegjeCem³e oMecemJeÀvOesçmeew YeieJelees osJeJeÀervevovem³e ueerueeÖe®egjb peerJeveJe=Êeb JeefCe&leJeeved~ leê®eve³ewJe lem³e ceevemeesuueememmecepeefve~

SJeb efn ÞeerceodYeeieJelem³e Devleë mee#³esvewJe efmeàb pee³eles ³eled hegjeCeb leled JesoJ³eemem³e Debeflecee Je=ÀefleJele&les~ DeleSJe meJex<eecesJe Dev³es<eeb hegjeCeeveeb ÞeerceodYeeieJelehetJe&Jeefle&lJeb leg mJe³ecesJe efmeàced~ FoeveeR heewJee&he³e¥ efJe®ee³e&les hegjeCeeveeced~

³eefo meeJeÀu³esve meceer#³eles leefn& hegjeCeeefve yengefJeOeeefve efmeà³eefvle~ leÐeLee-

(JeÀ) Jew<CeJehegjeCeeefve - celm³ehegjeCeced, YeeieJelehegjeCeced, efJe<CeghegjeCeced, JeecevehegjeCeced, JeejenhegjeCeced, JetÀce&hegjeCeced~

(Ke) ye´eïehegjeCeeefve - ye´ïehegjeCeced, ye´ïeJewJele&hegjeCeced, ye´ïeeC[hegjeCeced~

(ie) MewJehegjeCeced - efuebiehegjeCeced, mJebÀohegjeCeced, efMeJehegjeCeced~

(Ie) he=LeJeÌhegjeCeeefve - YeefJe<³ehegjeCeced, Jee³eghegjeCeced, DeefivehegjeCeced, veejohegjeCeced, heùhegjeCeced, ie©[hegjeCeced~

JesÀef®eod efJeÜebmees Jew<CeJehegjeCeev³esJe Öe®eerveleceeefve cev³evles~ leLewJe JesÀef®eled ye´eïehegje-Ceeefve, JesÀef®e®íwJeeefve ®e~ hejbleg osJeleÊedJeceJeuecy³e hegjeCeeveb heewJee&he³e&efveOee&jCeb mecegef®eleb vewJe ÖeefleYeeefle~ De$e JesÀJeueb osJehe#eheele SJe ÖeYeJeefle~ Jemlegleë hegjeCej®eveecee³eeë JeÀesçefhe megefveefM®ele¯eÀcees veeçJeueesJeÌ³eles~ SJeb Öeleer³eles ³eLee mJeeefYe©ef®ecee$eb ÖeceeCeerJe=Àl³e hegjeCeeveeb j®evee mJeevleë megKee³e efJeefnlee~ Slee¢Meb efJeÀceefhe MeesOeeO³e³eveceefhe FoeveeR ³eeJeVe efveJ³et&{b ³esve heewJee&he³e¥ hegjeCeeveeb efmeàd³esle~ SJeÀ SJe JebMeë yeng<eg hegjeCes<etheueY³eles~ le$e leeJeled JebMeeveg¯eÀcees efJeefYeÐeles~ le$eeefhe JeÀLeef³elegefceob meJe&LeeçMeJeÌ³eb ³eled JeÀe veg JebMehejcheje meeOeer³emeer hetJe&Jeefle&veer Jee?

SJeb efmLeles hegjeCeeveeb JeÀesçefhe efJeefMeäë heewJee&he³e&¯eÀcees ve heefjue#³eles~ GhehegjeCes<Jeefhe JeÀeefve®eve hegjeCeeefve cener³evles ³eLee osJeerYeeieJeleb, efMeJehegjeCeb ®e~ DevesJesÀ efJeÜebmeë efMeJe-

121


hegjeCeceefhe cenehegjeCeJeÀesefìJebÀ cev³evles~ SJecesJe meecyehegjeCeb met³eexheemeveceenelc³e¢äd³ee, ve=efmebnhegjeCeb ve=efmebnceenelc³e¢äd³ee, JeÀeefueJeÀehegjeCeb MeeÊeÀesheemevee¢äd³ee, efJe<CegOeceexÊejhegjeCeb ÖeefleheeÐeJewefMeäd³e¢äd³ee ®ee efvelejeb cener³evles~

hegjeCemJeªheefJeJes®eveced-hegjeCeMeyom³e JeÀesçefYeÖee³eë? hegjeCeMeyoë Öee®eerveleeJee®eJeÀë, DeleSJe J³eleerle-

JeÀeuemecyeàes ûebLe: ÖelveJe=Êeb ³ee hegjeCeMeyoJee®³eb YeJeefle~ hejbleg JewÀefM®eod efJeÜefodYeë Mey-oesç³ecev³eLeeçefhe J³eeK³eeleë~ leÐeLee - hegje ³e$e veJeb YeJeleerefle hegjeCeced~ DeLee&led hegjeCeûebLes<eg J³eleerleJeÀeueIeìveeM®eeefhe vetlevee FJe ÖeJeÀuH³e efueK³evles~

JesÀ®eve efJeÜebmeë hegje Öee®eerveb Je=Êeced DeCeefle JeÊeÀerefle hegjeCeced~ Fl³eslee¢Meer J³eeK³ee Je=Àlee~ De$e DeCed Oeelegë JeÀLeves Fefle Öe³egp³eles~ hejble De³eceefhe ÖeMve Gosefle ³eled hegjeCes<eg ve JesÀJeueb J³eleerleIeìveeveecesJe JeCe&veceJeeH³eles Öel³egle YeefJe<³eIeìvee³ee Deefhe met®evee oer³eles~ ÞeerceodYeeieJelehegjeCe SJe ÜeoMemJebÀOes YeeefJeYetYe=leeb ÖeYetleb efJeJejCeb Öemlegleceefmle~ SJeb mel³eghe³eg&ÊeÀefveJe&®evem³e JeÀe meeLe&JeÀlee YeefJe<³eefle? efJebÀ®e ÖelveJe=Êemecyeàb meoefhe JeÀLeb leod YeefJe<³ehegjeCeb YeefJe<³eefle? JegÀ$eKeueg lee¢Meb Je=Êeb ³eod YeefJe<³eceefhe m³eeled hegjeCeceefhe YeJesled~ De$e leg Jeolees J³eeIeeleë heefjue#³eles meb%ee³eecesJe~

hejbleg leVe~ JesÀef®eled efJeheefM®eÊeuuepeeë JeÀLe³eefvle ³eled hegjsefle DeJ³e³em³eesYe³eer ieefleë~ hegjeMeyoes ³eLee J³eleerleb J³eveefÊeÀ leLewJe YeefJe<³eb®eeefhe~ DeLee&led J³eleerleb efJeÀue heM®eeÜefle& hegje, Deveeieleb®eeH³eeieeefce hegje~ SJeb leeJeled hegjeMeyoë, meceeveªhesCe JeÀeueÜ³eJee®eJeÀefmleef<"efle~ leosJeb J³eeK³eelegb MeJeÌ³eles - hegje Deleerleced Deveeieleb®e meceb J³eveÊeÀerefle hegjeCeced~ SJeb hegjeCe-Meyom³e ÖeYetleeLe&Jee®eJeÀlJeb mJeleë efmeàb ÖeefleYeeefle~ Sleeefve efveJe&®eveev³esJe le$e ÖeceeCeced~

leeflJebÀ JesoevevlejcesJe mecee³eeefle hegjeCeeveeb eÀceë? Fl³eefhe ÖeMvees efJe®eejCeer³eë ÖeefleY-eeefle~ efJebÀ JesohegjeCeJeÀeJ³eseflenemeeoerveeb ceO³es JeÀeçefhe efve³eleeççveghetJeea heefjue#³eles?

vewJe Fefle cev³es~ ³eLee ceneJeÀefJeJeÀeefueoemeë mJe³ecesJe efJe¯eÀceesJe&Meer³es mebmJe=Àleb ÖeeJe=Àleced DeheYe´bMeb®esefle Yee<ee$e³eceH³esJeÀue SJe ³egieheled Öe³egveefÊeÀ~ lesve ®e efmeàb YeJeefle ³eefoceeë meJee& Deefhe Yee<ee ueesJesÀ meceJeÀeuecesJe Öe³egp³evles mce~ leLewJe Foceefhe mLeeefheleb mel³eb ³eled uesKevem³e JeÀeçefhe Mewueer, JeÀesçefhe ÖeJeÀejë, JeÀeçefhe efJeOee Jeeççmeerled hegjeCeefceefle~ mee Mewueer ueesJesÀ Öeefle<"eefhelee peelee Jesoceb$eJeÀeuesçefhe~

Sleoefhe JeÊegbÀ MeJeÌ³eles ³eled hegjeCemeb%ee Jee[d.ce³eefJeMes<em³e leoeH³eemeerled ³eoe ve YeieJeeved Je=À<CeÜwhee³evees peefveb uesYes ve Jeeçmeew JeÀceefhe hegjeCeûebLe: efueuesKe~ efJebÀ veg le$e ÖeceeCeefceefle he=®íîeles ®esÊeefn& JeÀLeef³e<³eeefce ³eled heg©<emetÊeÀ SJe hegjeCeb ³epeg<ee men' Fl³egÊebÀ heefjue#³eles~

efJejeìd heg©<eë hejcesMJejesçmeew ³epeg<ee DeLee&led ³eepeg<ewë cev$ewë meeOe¥ hegjeCeceefhe meceglheee-

122

Dee<e&JeÀeJ³e³ees SJece hegjeCeJee[d.ce³efoleJeeved~ heg©<emetÊeÀm³e Devesve cev$eebMesvewJe mheÀejlejb pee³eles ³eled ³epegJexoë hegjeCeb®esl³egYe³eceefhe meceJe³emJeÀcesJe Jele&les~ Devesve leeJeled j®eveeOeefce&lee³eeë #es$es hegjeCeefJeOee³ee DeefmlelJeceleerJe Jeef<e&<"ced ÖeeÊeÀveced Jee heefjue#³eles~ SJeb efn mheäb pee³eles ³euuesKeve#es$es hegjeCeefJeOee³eeë Öeefle<"e Jeso³egie SJeemeerled~ leLeeefhe hegjeCeb ef®ejb ³eeJeoefueefKelecesJe lemLeew~ mel³eJeleervevovees J³eeme SJe FocÖeLecele³eeçäeoMehegjeCeeefve ÖeefCevee³e~

mecÖel³eg®³eles hegjeCeeveeb ÖeefleheeÐeefJe<e³es~ leÐeLeesÊebÀ ceneYeejles -

FeflenemehegjeCeeY³eeb Jesob mecegheye=bn³esled~

efyeYesl³euheÞegleeod Jesoes ceece³eb Öenefj<³eefle~~

Devesve JeÀLevesve FeflenemehegjeCe³eesYet&efceJeÀe megmheäe pee³eles~ Jesocev$es<eg ye»erveeb JeÀLeeveeb ieeLeeveecegKeK³eeveeveeb meefvle met#cemebJesÀleeë~ ceneYeejleJeÀejë JeÀLe³eefle ³eefoeflenemeûebLewë jecee³eCeceneYeejleeefoefYeë hegjeCeûebLewë ÞeerceodYeeieJeleeefoefYeM®e les iet{JeÀLeemebJesÀleeë meceghe-ye=bnCeer³eeë, efJemleejceeheeoveer³eeë~

SJeb efn Feflenemeë hegjeCeb®esl³egYe³eceefhe JesoeLe&heefjhetjJebÀ leovegJeefle& leoJeueefcye Jee Jee[d.ce³eb Öeleer³eles~

hejbleg ³eefoocesJe ue#³ecegYe³eesë FeflenemehegjeCe³eesmleefn& he=LeiieCevee efJeÀceLe¥ Je=Àlee? leef®®evl³eefceob ³eefoeflenemeë hegjeCeb®esl³egYe³eceH³esJeÀcesJe Gleenes he=Leied Jee[d.ce³eced~ leog®³eles~

Jemlegleë Jee[d.ce³eb ef$eefJeOeb Öeefleef<"leb ¢M³eles~ 1. JeÀeJ³eced 2. Feflenemeë, 3. hegjeCeb®e~

S<eg ef$e<eg ³eÐeefhe Jele&les leeefÊedJeJebÀ meec³eced~ leLeeefhe $e³eeCeeb YetefceJeÀe efJebÀef®eefoJe efYeÐeles heeefjYeeef<eJeÀ¢äd³ee~ le$e jecee³eCecesJe JeÌJeef®eled JeÀeJ³eceefhe ÖeesÊebÀ JeÌJeef®eefoeflenemeesçefhe~ jecem³e F#JeeJegÀJegÀuemecYetlem³eseflenemeb Öemleewleerefle FeflenemeûebLeesç³eced~ hejbleg jmeYeeJeeue-bieJeÀejmebJeefueleced GoeÊeeoMe&ce³eb JeÀeJ³eceefhe leled JeÀ©CejmeÖeJeCeced~ mJe³eceefhe JeeuceerefJeÀë JeÀLe³eefle,

jecee³eCeb ®eeefoJeÀeJ³eb mJeie&cees#eÖeoe³eJeÀced~

ceneYeejleceefhe YeieJelee JesoJ³eemesve JeÌJeef®eled JeÀeJ³eced, JeÌJeef®eefolenemeë JeÌJeef®e®®eesY-e³ecegÊebÀ ³eLeeJemejced~ hegjeCeeveeb efJe<e³es leg ve JeÀeH³eeMebJeÀe~ leLeeefhe hegjeCeeveeefceeflenemehejJ-eÀlJeb JeÀeJ³elJeb Jee ve JeÀLeceefhe efveJeejef³elegb MeJeÌ³eles~ efJeÐeeJeleeb YeeieJeles hejer#esefle ³eogÊebÀ lelmel³ecesJe~ ÞeerYeeieJelehegjeCem³e JeÀeJ³elJeb leg ceneJeÀJeerveeb Je=ÀlesçH³eeoMe&YetlecesJe~ heM³evleg leeJeefoocesJe heÐeced GàJeesÊeÀced-

Deemeecenes ®ejCejsCegpeg<eecenb m³eeb

123


Je=boeJeves efJeÀceefhe ieguceueleew<eOeerveeced~

³ee ogml³epeb mJepevecee³e&heLeb®e efnlJee

Yespegceg&JegÀvoheoJeeR ÞegefleefYeefJe&ce=i³eeced~~

JesoJesoebieMeeðe%eeveheejieesçefhe GàJees YeieJevleb vevovevoveb Öeefle yeuueJeerveece%eeveeshen-leeveeceglJeÀìb Öesce ¢ädJee, efJeefmcelemmeved ceveesçefYeueef<eleb ÖeJeÀì³eefle ³eefocee ieesH³eë SJe Oev³eeë~ Deemeeb ieesheJeefveleeveeb ®ejCepeesefYemmeJeÀuecesJe Je=voeJeveb Je=ÀleeLe&ced~ DeleSJe ns ÖeYees! Deheefjmceved pevcev³enb ieesheer®ejCejsCegpeg<eeced Deemeeb Je=voeJevemLeieguceueleew<eOeerveecesJe meceJee³es JeÌJeef®eod Je´leleerYet³e #egheerYet³e Jee efmLeleë m³eeced~

Fob efn JeÀeJ³eesef®eleYeeJevee³eeë heje JeÀe<"e~ hejë ÖeJeÀ<e&ë~ jecee³eCesçefhe Slee¢Meb ueefueleJeÀeJ³elJeefceob heos-heos SJe heefjue#³eles~ mebO³eeJeÀeueb JeCe&³eved JeÀLe³eefle JeeuceerefJeÀë,

®eb®e®®evêJeÀjmheMee& n<eexvceerefueleleejJeÀe~

Denes jeieJeleer mebO³ee peneefle mJe³ececyejced~~

DevegjeieJeleer mebO³ee efoJememlelhegjmmejë~

Denes owJeieefleë JeÀer¢JeÀd leLeeefhe ve meceeieceë~~

De$e heÐeÜ³es meceemeesefÊeÀ-efJeMes<eesÊeÀd³euebJeÀej³eesë ³ee¢Meb efJeue#eCemebefJeOeeveJebÀ heefjue#³eles leled MueeI³ecesJe~

ceneYeejlesçefhe YetefjÞeJemeë efveJe=ÀÊeyeengceefYeue#³e efueefKeleb heÐeced De³eb me jMeveeslJeÀ<eea heervemleveefJeceo&veë~ veeY³et©peIevemheMeeal³eeefo' Öee³esieCe meJezjsJee®ee³ezë jmeeYeemeÖemebies mecegàleb ¢M³eles~ SJeb efn hegjeCeseflenemeJeÀeJ³eeveeb mebJeÀerCe&efJe<e³elJeb meJe&Lee ÖeceeCeefmeàb Jele&les~ Öel³esJebÀ he³ee&³esCe JeÀeJ³eceefhe Jele&les, Ssefle¿eceefhe, hegjeCeceefhe~ leLeeefhe hegjeCesefleneme³eesë efJeÀceefhe met#cecevlejb leg YeJel³esJe JeÀefJe¢äsë~

hegjeCes leeJeled Ssefle¿eleÊedJeb YeJeefle ieewCeced~ Oece&leÊedJeb YeJeefle ÖeOeevecesJe~ hejbleg Feflen-emeûebLes Ssefle¿eleÊedJecesJe cener³eles, Oece&leÊedJeb YeJeefle ieewCeced~

ueesJesÀçefhe Oece&heg©<eeLe&efmeà³es ÞeerceodYeeieJelem³ewJe meHleenheeje³eCecee³eesp³eles, ve lee-JevceneYeejlem³e~ hejbleg ceneYeejles leg Sefle¿eleÊedJeb cener³eles~ DeäeoMeefoJemeelceJesÀ ³egàs JesÀ JesÀ ³eesàejë JeÀefmceved efoves efvenlee Fefle meÖeceeCeb JeefÊeÀ ceneYeejleced~

SJeb mel³eefhe hegjeCeeveeb efJebÀef®eled heeefjYeeef<eJeÀceefhe mJeªheb ÖeK³eeleb Jele&les~ leÐeLee-

meie&M®e Öeeflemeie&M®e JebMees cevJevlejeefCe ®e~

124


JebMeeveg®eefjleb®ewJe hegjeCeb heb®eue#eCeced~~

le$e meieex veece me=efäJeCe&veced (Theory of Creation) Öeeflemeieex veece ceneÖeue³eevevlejb Öee-ogYet&lee veJee me=efäë~ JebMees veece efJeefJeOee jepeJebMeeë osJeJebMee $e+ef<eJebMee Jee, les<eeb JeCe&veced~ hegjeCes<eg Öee³ees cevegJebMem³e, met³e&JebMem³e ®evêJebMem³e ®eseflenemeë meefJemlejb efveªefhelees Jele&les~ cevJevlejeefCe leeJeled Öel³esJeÀ cevetveeb ÖeYeeJeeJeefOeë~ JebMeeveg®eefjleb veece Öee®eervejepeJebMeeveece-gÊejJeleeaeflenemeë~

FoeveeR leeJeled MJesleJeejenJeÀuheë, JewJemJeleb cevJevlejced DeäeefJebMeefleleceë JeÀefue³egieë, lem³e JeÀefue³egiem³e ®eeefhe ÖeLecees efn ®ejCeë ÖeJele&les ³em³e 5115 (heb®eoMeeefOeJeÀMeleesÊe-heb®emenñeeefCe) Je<ee&efCe J³eleerleeefve meefvle~ Sleled meJe¥ hegjeCe%eevesvewJeesodYeeefmeleb m³eeled~

ÞeerceodYeeieJelehegjeCes leg mLeueÜ³es (efÜleer³emJebÀOes 1.10.2, oMecemJebÀOes ®e 10.22.7-10) oMeue#eCem³eeefhe hegjeCem³e ®e®ee& meceJeeH³eles~ leLeeefhe hegjeCeeveeb heb®eue#eCeev³esJe DeeOeejYetleeefve cev³evles meces<eeb hegjeCeeveeced~

hegjeCeeveeb ÖeefleheeÐeb efJeue#eCecesJe Öeleer³eles~ les<eeceJeieces efJeJesJeÀm³e Oew³e&m³e meb³ecem³e ®eehes#ee YeJeefle~ ³eLee efleÊeÀew<eOeb MeJe&Àj³ee menwJe ûee¿eles leLewJe hegjeCeeefve efnleJeÀjb leÊedJeb efJeefJeOew©hee³ewë J³eepewJee& ûeen³eefvle~ JeÌJeef®elJeÀLeeveeb yee¿emJeªheceleerJe yebOegjced G®®eeJe®eb ®e Öeleer³eles~ JeÀLee³eeë Mejerjhe#eë veeeflelejeb jes®eles efJeÞe=bKeuelJeeled efvece&³eeolJeeÜe~ le$eeçm-ceeefYeefJe&JesJeÀJeefodYeYee&J³eced~ ³elees efn hegjeCem³e hee"JeÀe ve JesÀJeueb cenehebef[lee SJe~ efJebÀ®e meeceev³eheecejpevee Deefhe hegjeCeeveeceO³esleejë~ DeleSJe hegjeCeeveeb ÖeefleheeoveMewueer efJeefJeOee, yengªefheCeer yengmleje ®eeH³eJeueesJeÌ³eles~ ³es Keueg Sleênm³eb ve peeveefvle Öee³esCe le SJe heg-jeCeÖeefleheeÐecemecyeàced DeefJeMJemeveer³eb efJebÀ®e, DeYeêceefhe cev³evles~ hejbleg hegjeCeeefve leeJeod efJeefJeOew¢&äevlewë Ye³eceglheeÐe vejJeÀm³e, vejJeÀ³eelevee³eeM®e Yeer<eCeleeb JeCe&ef³elJee Oecee&®ejCeb Öeefle peveeved GleÖesj³eefvle~ Fl³esJe les<eecegheosMeMewueer~

hegjeCeeveeb %eeveb meÜ=efÊecetueJebÀ ÖeefleYeeefle~ hegjeCeeefve GheefoMeefvle mel³eb, efMeJeb, megbojb®e~ hegjeCeeefve meceLe&³evles ueesJeÀesheJeÀejb, oeveb, mesJeeYeeJeb, hejogëKeJeÀelejleeb, efJeMJeyebOeglJeb, meJe&Oece&meceYeeJeb, meJeexo³eb, meJee&Y³ego³eb, meJe&JeÀu³eeCeb®e~ JewefoJeÀcesJe peerJeveeoMe¥ hegjeCe-ceefhe Devegceesolesçcyejer<eve=ieie³eeslceJeÀueceevOeele=veuejece³egefOeef<"jefoJe=Êeevlewë~ mel³ej#ee³ew meJe&mJel³eeieesçefhe mecegef®ele SJesefle ê{³eefle nefjM®evêJe=Êeebleë~ ÖeeCes mebJeÀìeheVes mel³eefhe meJe&ÖeLeceefleLesjsJe ÖeeCej#ee JeÀjCeer³esefle ®esle³eles jefvleosJee®ejCeced~ efJeheefÊeJeÀeuesçefhe Oew³e¥ ve l³eep³eefceefle oMe&³eefle veuem³e JeÀLee~ Oecee&vegheeueveeLe¥ ue#eefceleceefhe JeÀäb veg mees{J³eefceefle Öesj³eefle heeC[Jeeveeb ieeLee~

125


efJebÀ®e, hegjeCes<eg ³eLeeÖemebie efJeefJeOeMeeðe%eeveeefve peerJeveesheeos³eeefve ÖeJeÀeefMeleeefve~

Öel³esJebÀ hegjeCes YegJeveJeÀesMemeboYe&ë mecee³eeefle~ DeodYeglecesJe me=efäj®eveejnm³eb Yetieesue-Je=Êeb®ee$e ÖeoÊeb Jele&les hegjeCeJeÀejsCe~ meJe&efceob %eeveb ûeneCeeb meeiejeCeeb Üerheeveeb veoerveeb heJe&leeveeb peveheoeveeb®eeleerJe efJeMJemeveer³eb Öeew{cevegYeJeefmeàb®e ÖeefleYeeefle~

hegjeCeseflenemem³e ÖeeceeefCeJeÀlJeced-

efÜ<eefvle cevoeM®eefjleb cenelceveeced~ mJeYeewefleJeÀ%eeveceoesàleeë heeM®eeÊed³ee Deefhe Yee-jleer³eefceeflenemeb Öeefle Üs<eYeeJeûemlee ¢M³evles~ Yeejleer³ee FeflenemeuesKevesçveefYe%ee DeemeefVeefle JeÀLe³eeflemce S.mìerveveecee JeÀesçefhe heeM®eeÊed³e FeflenemeJeÀejë~ Jemlegleë hegjeCeefveyeàcewefle¿eb JeÀLeeDebieYetleb meled JeÌJeef®eled efn efMeefLeueb Öeleer³eles~ lele SJesoceg®³eles~ hejbleg hegjeCeb hetCe&leë FeflenemeûebLe SJe Jele&les~ ob[veecvee K³eeleb ob[JeÀejC³eced~ GlJeÀuem³e meece´ep³eb Jele&les Gl-JeÀuepeveheoë~ efJeMeeuesve efveefce&lee JewMeeueer, JegÀMeecyesve mLeeefhelee JeÀewMeecyeer, nefmlevee mLeeefheleb nefmleveehegjb, cenejepem³e JegÀjesjsJe #es$eb JegÀ©#es$eb, ef$eefYeë heJe&lewë hejerleb #es$ecesJe JeÀL³eles ef$eiele& (mecÖeefle efleie[d.[sl³eg®³eles) jep³eced, cen<exë Ye=ieesmleheëmLeuecesJe Jele&les Ye©®e-(Ye[eQ®e Jee) veiejced Fefle MeleMeë ÖeeceeefCeJeÀmet®eveeë hegjeCeev³esJe ooefle~

efJeefJeOeeveeb osJeeveeb mlegle³eë hegjM®ejCeefJeOe³eë, JeÀcee&veg<"eveeefve, ef®e$eJeÀce&-mLee-hel³e-mebieerle-cetefle&JeÀuee-veeìîeJeÀuee-uesKeveJeÀuee-MeJegÀveMeeðe-meecegefêJeÀ-Je]=#ee³eg-Jexo-Meeefuenes$e-iepeefJeÐee-lev$ep³eewefle<eeefoMeleMeleefJe<e³eeCeeb ÖeeceeefCeJebÀ %eeveb megjef#eleb efle<"efle hegjeCeJee[d.ce³e SJe~ efveefKeueceefhe efJeMJeseflenemeb ûenevlejjnm³epeeleb®eeefhe Öemleewefle hegjeCeJee[d.ce³eced~

De³eb efn pecyetÜerheë he¨ehe$eeJeÀejë veJeKeb[elceJeÀes JejerJeefle&~ Dem³e JesÀvês Jele&les FueeJe=leKeb[es ³eefmceved efJeuemeefle JewÀueemeheJe&leë~ FueeJe=ÊeesÊejYeeies ¯eÀcesCe jc³eJeÀ-efnjC-ce³e-GÊejJegÀ©Keb[e Jele&vles~ FueeJe=lem³e oef#eCeYeeiesçefhe ¯eÀcesCe efJeÀcheg©<enefjJe<e&-Yeejle-Je<ee&K³eeë Keb[e Jele&vles~ YeêeMJeJesÀlegceeueew ®eeefhe FueeJe=lem³e Jeeces oef#eCes ®e efJejepesles~ S<eg veJeKeb[s<eg ³eeJevleë Je<e&heJe&lee, ³eeJevleë Öel³ebleheJe&leeë ³eeJel³ees veÐeë~ ³eeJeefvle Jeveeefve les<eeb meces<eeb nmleeceueJeÀJeled Öel³e#e¢äb efJeJejCeb hegjeCes<eg SJe meceJeeH³eles~ Jemlegleë Yeejleer³ee pevelee Oecee&®ejCes ve leLee JesosY³eë ÖeYeeefJelee ve Jee lev$ecev$ehegjM®ejCeeefoJewÀ³e&Lee hegjeCesY³eë~ hegjeCeJeÀLeeJee®eJeÀe SJe ueesJesÀ Oece&mebmLeeheJeÀe Fl³e$e ve JeÀeH³eefleMe³eesefÊeÀë~ leÐeLeesÊeÀced-

DeäeoMehegjeCes<eg J³eemem³e Je®eveÜ³eced~

hejesheJeÀejë hegC³ee³e heehee³e hejheer[veced~~

126


3.5 GHemebnej:

³eLee efn heeM®eel³epeieefle nescejJeÀefJeÖeCeerle³eesë JeÀeJ³e³eesë F&efue³eìd-Dees[meermeb%e³eesë heje Öeefle<"e ¢M³eles leLewJe Yeejles Je<ex Dee<e&JeÀeJ³emeb%e³ee K³eele³eesë jecee³eCeceneYeejle³eesjefhe Meer<e&Öeefle<"eçJeueesJeÌ³eles~ SleodûevLeÜ³eb JeÀeJ³eceefhe, hegjeJe=Êeceefhe, Feflenemeesçefhe~ leÐeLee jecee³eCes efveieefoleced-

Oece´d³eb ³eMem³ecee³eg<³eb je%ee_e®e efJepe³eeJenced~

DeeefoJeÀeJ³eefceob ®ee<e¥ hegje JeeuceerefJeÀvee Je=Àleced~~

hetpe³ebM®e he"bM®ewJeefceeflenemeb hegjeleveced~

meJe&heehewë Öeceg®³esle oerIe&cee³eg<³eceeHve³egeled~~

SJecesleled hegjeJe=ÊeceeK³eeveb Yeêcemleg Jeë~

ÖeJ³eenjleefJeñeyOeb yeueb efJe<Ceesë ÖeyeOe&leeced~~

jecee³eCeefceJe ceneYeejleceefhe YeejleJe<e&m³e peerJevleefceeflenemeb Öemleewefle~ ceneYeejle³egàs ve JesÀJeueb Yeejleer³ee SJeeçefheleg meceûem³eeefhe Yetleuem³e Yetheeë meefcceefuelee Deemeved JeÀewjJehe#eleë heeC[Jehe#elees Jee~ le$ee JesÀ®eve Demegje, je#emee veeiee ievOeJee&M®eeefhe Yeeieûenerleej Deemeved~ Sleled meJe¥ mecÖeefle J³eeK³eemeehes#ecesJe Öeleer³eles~

hejvleg he=LegueJeÀuesJejesç³eefceeflenemeûebLees ceeJevemeceepem³e JeÀìg³eLeeLe&ceghev³em³eefle~ Oece&MeeðeeosMevee³eeë heeueveb efJeÀ³eoJeefOe JeÀjCeer³eb efJeÀceLe&_e®e JeÀjCeer³eced, JeÀLe_e®eeshes#e-Ceer³eced Fefle $ee³ees_eefhe efJeJeÀuhee ceneYeejles ¢M³evles~ Oece&MeeðeeosMeveevegmeejsCewJe ¢efänervees pevceevOes Oe=leje<ì£ë, p³es<"mmeVeefhe meece´ep³e®³eglees pee³eles~ JeÀefve<"ë heeC[t jepee YeJeefle~ hejvleg efoJebieles meefle heeC[ew lem³ewJe heg$ees ³egefOeef<"jes hewle=JeÀMeemeves veeefYeef<e®³eles~ og³eexOe-vees Oe=leje<ì£heg$eë meyeueelJeÀejb ve=heeflepee&³eles~ ÖeejY³eles Keueg le³eesce&O³es Oecee&çOecemebIe<e&ë~ mel³eheLeeª{eë mevleesçefhe heeC[JeyevOeJe DeepeerJeveb JeÀäeefve menvles~ ³egàceefveJee³e¥ pee³eles~

Oece&leÊedJeJesefoveeçefhe ceneheg©<ee ceneYeejles efJeJeMeeë cet{eM®e ¢M³evles~ meJexçefhe ÜsOee peerJeveb peerJeefvle~ cevemee les Öeleer³evlesçv³es~ MejerjwM®eeçv³es~ F³eb efmLeeflejsJe efJeMJeeme³eefle heeleJeÀeved ³evceneYeejles ef®eef$elee JeÀLee ve JeÀLeceefhe JeÀeuheefveJeÀer~

³eLee heeìueheg<heb JeÀCìJeÀeveeb ceO³e SJe efJeuemeefle leLewJe mel³eceefhe Demel³ehejerleb efle<"efle~ v³ee³eesçv³ee³ehe³ee&JegÀue SJe ÖeJele&les~ meoe®eejesçvee®eejeleefJebÀle SJe efle<"efle~ hejvleg Devles mel³ecesJe pe³eles veeçmel³eefcel³eefhe Oe´gJeced~ leosJe ceneYeejlem³e mevosMeë, efve<JeÀ<e&ë~

127


Jemlegleë jecee³eCeceneYeejle SJe Yeejleer³eOece&mebmJe=Àl³ee®eejmebefnleeveeb ces©oC[Yetles~

Jesoevevlejb mecee³eeefle hegjeCeJee[d.ce³eced Fl³esJe efn Yeejleer³ee hejbheje~ hegjeCeb leeJeod JesoeveecegheJe=bnCeced Fl³emceelceJeÀejCeeoefhe hegjeCeb JesoevegJeefle& Debieeref¯eÀ³eles~ hegjeCeJeÀLeeefYeë Jesoceb$ejnm³eeefve efJeMeoerJe=Àleeefve $e+efYeefYeë~ le$e hegje Öee®eerveb Je=Êeced DeCeefle JeÊeÀerefle hegjeCeef-cel³eLe&mleg Öeefmeà SJe~ hejbleg hegje Deleerleceveeieleb®esl³egYe³eceefhe JeÊeÀerl³eefhe hegjeCeefcel³eodYeglee J³eeK³eeçH³eJeueesJeÌ³eles~ hegjeCeeveeb mebK³eeçäeoMeesÊeÀe~ leÐeLee-

ceÜ³eb YeÜ³eb ®ewJe ye´$e³eb Je®elegä³eced~

DeveeheefuuebieJetÀmJeÀeefve hegjeCeeefve Öe®e#eles~~

DeäeoMeefceleev³esJe GhehegjeCeev³eefhe~ leleM®eeefhe DeewhehegjeCeeveeb mebK³eeefJemleej Fl³enes DeeM®e³e&ced! SJe efJeÀue Öeleer³eles ³eod JesoeLe&J³eeK³eeveªheeCeeb hegjeCeeveeb mecego³eë mebefnleJeÀeue SJe peeleë~ ³eLee efn Þet³eles-hegjeCeb ³epeg<ee mensefle~ ÖeejbYes leg cegK³eev³esJe hegjeCeeefve ÖeCeerleeefve~ hejbleg heM®eeled hegjeCeMewueerceJeuecy³e heg<JeÀueb meeefnl³eb ÖeCeerleb peeleced~ DeejeO³eosJe¢äd³ee hegjeCeeefve MewJeeefve, MeeÊeÀeefve, Jew<CeJeeefve ®e JeÀL³evles~ ieeCeheleeefve, meewjeefCe ®eeefhe hegjeCeeefve JeÀeefveef®eled~ hejbleg meJee&C³eefhe hegjeCeeefve ÖeefleheeÐelJesve ³eÜCe&³eefvle lem³e mebûenesç$e ¢M³eles MueesJesÀ-

meie&M®e Öeeflemeie&M®e JebMees cevJeleve´eefCe ®e~

JebMeeveg®eefjleb®ewJe hegjeCeb heb®eue#eCeced~~

YeJeleg! hegjeCeeveeb cenÊedJecevesJeÀ¢äd³ee cener³eles~ Yeejleer³eefceeflenemeb %eelegb hegjeCecesJew-JeÀcee$eb MejCeced~ efJeMJeYetieesueceefhe JeCe&³eefvle hegjeCeeefve meÖeceeCeced~ ³eÐeefhe hegjeCeeveeb Mewueer JeÌJeef®eoefleMe³eesefÊeÀefceefÞelee iet{e, jnm³ece³eer, peefìuee ®e Öeleer³eles~ hejbleg meefJeJesJebÀ heefjMeere-fueleb hegjeCeb efJeue#eCeb %eeveb Öeooeefle~ hegjeCe%eeveb efJevee Jeso%eeveb Jesoslej%eeveefcel³egYe³eceH³ehetCe¥ Öeleer³eles~ lelmeJe&ce$e DeeuesKes ce³ee meÖeceeCeb J³eeK³eeleced~


1. jecee³eCej®eveeJeÀeueheefj®e³e efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

2. ceneYeejleJeÀLee³ee efJeJeÀeme¯eÀce efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

3. hegjeCeJee[d.ce³eheefj®e³e J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

128

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®eDeO³ee³e%4

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®e

4.0 ÖemleeJeveeSleled DeO³ee³e GÊej DeO³eeef³eved efJeÐeee|Leved meceLe&

ceneJeÀeJ³esve HeefjJeÀuHevee

ceneJeÀeJ³em³e efJeJeÀeme

ceneJeÀeJ³eue#eCeeefve

4.1 ÖemleeJeveeceneJeÀeJ³eced Fefle efJeÀáeve JeÀeJ³em³e ue#eCeced~ eEJeÀ JeÀeJ³eb ceneJeÀeJ³eced G®³eles

Fl³em³e HeefjceeCee³e Slem³e ue#eCem³e GHe³eesiees YeJeefle~ meeefnl³eoHe&Ceeo³es<eg DevesJesÀ<eg ûevLes<eg ceneJeÀeJ³em³e ue#eCeeefve Jee|Celeeefve meeqvle~

HeefjJeÀuHevee

ceneJeÀeJ³esve DeäeefOeJeÀmeies&<eg efJeYeJeÌlesve YeeJ³eced ~ De$e efn SJeÀes vee³eJeÀ: megjes Jee #eef$e³e:, yenJees Jee meÜbMe#eef$e³ee: YetHee vee³eJeÀe: ~ vee³eJesÀve efn OeerjesoeÊeÒeJe=ÀefleJesÀve Yee-J³eced, Me=²ejJeerjMeevleeveecesJeÀesç²er jme:, Dev³es jmee Debieev³esJe, meJes&çefHe veeìJeÀmevOe³e:, Je=Êeb lJewefleneefmeJebÀ Jee leefolejoeefHe meppeveeÞe³eb, ®elegCee&cesJe Jeiee&Ceeb meeOeveb HeÀueb leg les<JesJeÀ, DeeMeerve&ceeqm¬eÀ³eeb Jemlegefveos&Mees Jee ÒeejcYeJeeJeÌ³eb, meleeb iegCemebJeÀerle&veb Keueeveeb efvevoe ®e, Òeeflemeie¥ efn YeeefJemeie&JeÀLeemebmet®eJeÀceJemeeveb, ³eLee³eesieb mevO³ee-met³e&-Fvog-jpeveer-Òeoes<e-OJeevle-Jeemej-Òeelece&O³eeÚce=ie³eeMewue: leg Jeve-meeiej-mecYeesie-efJeÒeuecYe-cegefve-mJei-e&-HegjeOJejjCeÒe³eeCeesHe³ececev$eHeg$eeso³eeo³e: mee²esHee²b JeCe&veer³ee: ~ Dem³e veece Je=Êem³e JeÀJesvee&³eJeÀm³e Jee veecvee veece, meie&veece leg meiees&Heeos³eJeÀLe³ewJe ~ Slee¢Meue#eCeueef#eleb efn ceneJeÀeJ³eb meewYeei³ee³e YeJeefle~

4.1 Fefleneme:mebmJe=Àlemeeefnl³epeieefle ceneJeÀeJ³em³e efJeJeÀeme: JeÀoeÒeYe=l³eYetefoefle leg ve Hee³e&les

efveM®e³esve JeJeÌlegced ~ SleeJeosJe efveefM®eleb ³eod JeeuceerefJeÀ: efn ueewefJeÀJeÀmebmJe=Àlemeeefnl³em³e DeeefoJeÀefJe: DeeefoJeÀeJ³eáe lem³e jecee³eCeced ~ De$e efn meHle JeÀeC[eefve ÒeefleJeÀeC[áe meiee&:

129


~ De$e efn vee³eJeÀes OeerjesoeÊeiegCeeefØele: meÜbMe#eef$e³ees jece: ~ De$e efn Jeerjes cegK³ees jme: Me=²ejeo³eM®eev³esç²eefve HeÀueM®eem³e Oece&: ~ Jemlegefveos&Me SJeem³e ÒeejcYeJeeJeÌ³eb ³eLee -

JeÀesMeuees veece cegefole: mHeÀerlees peveHeoes ceneved~

efveefJeä: mej³etleerjs ÒeYetleOeveOeev³eJeeved ~~

DeeefoceneJeÀeJ³eefceob -

Oec³e¥ ³eMem³ecee³eg<³e je%eeáe efJepe³eeJenced~

DeeefoJeÀeJ³eefceob ®ee<e¥ Hegje JeeuceerefJeÀvee Je=Àleced~~ Fefle ~~

Oecees& ³eLee -

meeceb oeveb #ecee Oece&: mel³eb Oe=efleHeje¬eÀceew ~

Heee|LeJeeveeb iegCee jepeved oC[M®eeH³eHeJeÀeefj<eg~~

jepene ye´ïene ieesIveM®eesj: ÒeeefCeJeOes jle:~~

veeeqmleJeÀ: HeefjJesÊee ®e meJes& efvej³eieeefceve:~~

DeLees¥ ³eLee - YetefceefnjC³eb ªHeáe efJeûens JeÀejCeeefve ®e~

JeÀecees ³eLee - lele: HeJe&leMe=²eefCe Jeveeefve efJeefJeOeeefve ®e ~

HeM³eved men ce³ee JeÀeceer oC[Jeeved efJe®eefj<³eefme~~

$e+legJeCe&veb ³eLee nscevlem³e -

Jemelemlem³e leg megKeb jeIeJem³e cenelceve:~

MejÜîe³ee³es nscevle $e+legefjä: ÒeJele&les~~

De³eb me JeÀeue: mecÒeeHle: efÒe³ees ³emles efÒe³ebJeo~

Deue¹=le FJeeYeeefle ³esve mebJelmej: MegYe:~~

veernejHe©<ees ueesJeÀ: He=efLeJeer mem³eceeefueveer~

peueev³evegHe³eesi³eeefve megYeiees nJ³eJeenve: ~~

mesJeceeves efoMeb met³es& efoMecevleJeÀmesefJeleeced~

efJenerveefleueJesÀJe m$eer veesÊeje efoJeÀd ÒeJeÀeMeles~~

ÒeJe=Àl³ee efnce Mee{îees otjmet³e&M®e meecÒeleced~

130

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®e³eLeeLe&veecee megJ³eJeÌleb efnceJeeved efnceJeeved efieefj:~~

jefJeme¹´evlemeewYeei³emleg<eeje©CeceC[ue:~

efve:MJeemeevOe FJeeoMe&M®evêcee ve ÒeJeÀeMeles ~~

DeJeM³ee³eleceerve×e veernejlecemeeJe=lee:~

ÒemegHlee FJe ue#³evles efJeHeg<Hee Jevejepe³e:~~

³eÐeefHe ceneYeejlesçefHe JeÀeJ³eelceJeÀlJeb efJeuemel³esJe leLeeefHe ve leLee le$e JeÀeJ³eue#eCeb Ieìles ³eLee jecee³eCes ~ le$e efn yenJees vee³eJeÀe:, Jemlegefveos&Me SJe ÒeejcYeJeeJeÌ³eb Jeerjes efn cegK³ees jmees pe³es Meevlees ceneYeejles ~ HeÀueáeem³e Oece& SJe ~ De$e efn HetJe&Yeeies ³egefOeef÷jeefYe<esJeÀev-lee JeÀLee JeerjjmeÒeOeevee, GÊejYeeieb meceeJesM³e leg Meevlejmem³e ÒeeOeev³eced ~ jecee³eCesçefHe HetJe&JeÀeC[He³e&vlee JeÀLee JeerjjmeÒeOeevee GÊejJeÀeC[b meceeJesM³e leg JeÀ©Cejmem³e ÒeeOeev³eced ~

mebmJe=Àlepeiele: ceneJeÀeJ³es<eg ceneYeejleevevlejb peecyeJeleerefJeve³eb mecegosefle ~ Fob G®³eles ³eled, mebmJe=ÀleJeÀeJ³em³e Go³emleg ÒeMeevleHeeJeves leHeesJevesçpee³ele, efJeÀvleg lem³e efJeJeÀemees efn je%eeb Òeemeeos<JesJe meceYeJeogHejleáe leêepeÒeemeeoeveeb efJeveeMesve menwJe Fefle~ JeÀL³eles efn Heeef-Ceves: Go³ee³e ÒeÐeeslem³e veeqvoJe×&vem³e, Jej©®es©o³es ÒeÐeeslem³ewJe veeqvove:, Hele¡eues©o³ee³e Meg²m³e Heg<³eefce$em³e, Yeemem³eeso³es jepeeEmenm³e, JeÀeefueoemem³eeslJeÀ<ee&³e efJe¬eÀcem³e, DeMJeIees<eeso³es JeÀefveJeÀm³e, YeejJes©lJeÀ<ee&³e HegueJesÀefMeefÜleer³em³e efJe<CegJe×&vem³e, YeÆ©l-JeÀ<ee&³e ÞeerOejvejsvêm³e, yeeCem³eeso³es n<e&Je×&vem³e, ceeIem³eeso³ee³e YeespeeK³em³e JeÀm³eef®eod iegpe&jsMJejm³e, jlveeJeÀjm³eeJemLeevesçJeeqvleJece&Ce: JeÀeMceerjJeÀm³e, Þeern<e&m³eeso³es pe³e®evêm³e JeÀev³eJegÀypesMJejm³e, efJe¼Cem³eeso³es ®eeuegJeÌ³em³e efJe¬eÀceeefol³em³e, peieVeeLeeso³ee³e Meen-penevem³e YetefceJeÀe ojer¢M³eles~ Jemleglemleg JeÀJe³ees efn efÜefJeOeesÎsM³eHetle&³es je%e DeeÞe³evles mce ~ ÒeLeceb leg les<eeb jepeeÞe³esCeepeerefJeJeÀemecem³ee meceeefnlee YeJeefle mce ~ DeHejáe, le$e les<eeb ûevLeHejer#eJeÀe DeefHe megueYee YeJeeqvle mce ~ ³eLee mcejefle jepeMesKej: ’Þet³eles efn HeeìefueHeg$es Meem$eJeÀejHejer#ee" Fefle~ jepeÒeemeeoeefÞelee DeefHe JeÀJe³ees ve JesÀJeueb jepeÒeMemleerjsJe peeveeqvle mceeHe&³eleg le=CeJegÀìerjsçefHe les<eeb ¢efä: MeMJeosJe peeieefjlee YeJeefle mce ~ le$e efn SJeÀle: -

`ÒeemeeoJeelee³evemebefÞeleeveeb ves$eeslmeJeb Heg<HeHegje²veeveeced~'

Fl³eg®³eles leLewJeeHejle: -

'DeejC³eJeÀesHeeÊeHeÀueÒemeteflemlecyesve veerJeej FJeeJeefMeä:~' Fl³eefHe mebmce³e&les~

les efn DeeoMe&cegHemLeeHeef³elegb Jee_íeqvle mce ~ lesve efn ve=Hemleg lelmeeOevelJesvewJe les JeCe&³eeqvle

131


mce ~ ³eefo lee¢Me DeeoMees&çv³e$eeefHe mecYeJeefle ®esÊeeveefHe les ie=”eqvle mce SJe ~ ³eLee cesIeotles efn meeceev³eHe#ees vee³eJeÀªHesCe Jee|Celeesçeqmle ~ leLewJe ce=®íJeÀefìJebÀ efn oefjêefJeÒem³e ®ee©oÊem³e peerJeveJe=Êem³ewJeÀosMe SJe ~ lesve efn mebmJe=ÀleJeÀeJ³eceg®®eJeie&m³ewJe peerJeveoHe&Ce Fefle ³eog®³eles leomeejcesJe ~ ³eLee ®e -

ueIegefve le=CeJegÀìerjs #es$eJeÀesCes ³eJeeveeb veJeJeÀueceHeueeueÒemlejs meesHeOeeves~

Heefjnjefle meg<egHleb neefueJeÀeÜvÜceejelJegÀ®eJeÀueMecenes<ceeye×jsKemleg<eej:~~

ÒenjJeÀceHeveer³e mJeb efveefoêefmelees®®ew: ÒeefleHeocegHentle: JesÀveef®eppeeie=nerefle~

cegngjefJeMeoJeCee¥ efveê³ee Metv³eMetv³eeb oooefHe efiejcevleyeg&O³eles vees ceveg<³e:~~

Jeeme: KeC[efceob Òe³e®í ³eefo Jee mJee¹s ie=neCeeYe&JebÀ

efjJeÌleb Yetleuece$e veeLe YeJele: He=÷s Heueeuees®®e³e:~

ocHel³eesefjefle peequHeleb efveefMe ³eoe ®eewj: ÒeefJeämleoe

ueyOeb JeÀHe&ìcev³elemleogHeefj ef#eHlJee ©oefVeie&le:~~

mebmJe=ÀleJeÀeJ³es HeeeqC[l³eÒeoMe&veeHes#e³ee jmeyevOem³ewJeeO³eJemee³ees yengOee ÒeJee|lelees ¢M³eles ~ ³eÐeefHe JeÀeefueoemeeHejJee|levees efn JeÀJe³ees %eeveieefjceeCeceefHe mJeJeÀeJ³eefJe<e³elJesve ûeLveeqvle mce, leLeeefHe le$eeefHe jmeeHes#ee leg vewJe JeÀLeceefHe #eerCee JeesHesef#elee ¢M³eles ~ vew<eO-eer³e®eefjles %eeveieefjcee meJee&efleMeeef³elJesveevleueeavees ¢M³eles, leLeeefHe le$e jmeHesMeuelee meJe&$e efJeuemel³esJe ~ ve JesÀJeueb JeÀeJ³emeeceev³e SJeeefHeleg Meem$eJeÀeJ³es<JeefHe ³es<eeb efn ÒeOeevecegÎsM³eb J³eeJeÀjCeefMe#eCecesJe YeJeefle jmeHesMeueleeHesef#elewJe ¢M³eles ~

meeceev³ele: Me=²ejJeerjJeÀ©CeMeevles<Jev³elece SJe jme: JeÀeJ³em³eeef²lJesve mJeerJe=Àleesçv³es leg De²ªHecee$ecesJe ~ le$eeefHe ceneJeÀeJ³es Òee³ees Jeerjes Jee Meevle SJe meccele:~

4.1 ceneJeÀeJ³eue#eCeeefvemeeefnl³eoHe&Ceevegmeejced

meie&yevOees ceneJeÀeJ³eb le$ewJeÀes vee³eJeÀ: megj:~~315~~

meÜbMe: #eef$e³ees JeeefHe OeerjesoeÊeiegCeeefØele:~~

SJeÀJebMeYeJee YetHee: JegÀuepee yenJeesçefHe Jee~~316~~

Me=²ejJeerjMeevleveecesJeÀesç²er jme F<³eles~~

De²eefve meJes&çefHe jmee: meJes& veeìJeÀmebOe³e:~~317~~

132

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®eFeflenemeesÓJeb Je=Êecev³eod Jee meppeveeÞe³eced~~

®elJeejmlem³e Jeiee&: m³egmles<JesJebÀ ®e HeÀueb YeJesled~~318~~

Deeoew veceeqm¬eÀ³eeMeerJee& Jemlegefveos&Me SJe Jee~~

JeÌJeef®eefVevoe Keueeoerveeb meleeb ®e iegCeJeÀerle&veced~~319

SJeÀJe=Êece³ew: HeÐewjJemeevesçv³eJe=ÊeJewÀ:~~

veeeflemJe uHee veeefleoerIee&: meiee& DeäeefOeJeÀe Fn~~320~~

veeveeJe=Êece³e: JeÌJeeefHe meie&: JeÀM®eved ¢M³eles~

meiee&vles YeeefJemeie&m³e JeÀLee³ee: met®eveb YeJesled~~321~~

mevO³eemet³es&vogjpeveerÒeoes<eOJeevleJeemeje:~

Òeelece&O³eeÚce=ie³eejeef$eJevemeeieje:~322~~

mebYeesieefJeÒeuecYeew ®e cegefvemJeie&HegjeOJeje:~~

jCeÒe³eeCees ³e%ece v$eHeg$eeso³eeo³e:~~323~~

JeCe&veer³ee ³eLee³eesieb mee²esHee²e Deceer Fn~

JeÀJes&Je=Êem³e Jee veecvee vee³eJeÀm³eev³elejm³e Jee~324~~

veeceem³e meiees&Heeos³eJeÀLe³ee meie&veece leg~~[5]

DeLee&led -

ÒecegKeeefve -

1. ceneJeÀeJ³em³e JeÀLee meies&<eg efJeYeJeÌlee YeJeefle~

2. Dem³e vee³eJeÀ: DevesJeÀe: osJelee: DeLeJee OeerjesoeÊeiegCew: ³egJeÌlee: DevesJesÀ G®®e-JegÀueeslHeVee: #eef$e³ee: YeJes³eg:~ SJeÀeqmceved JebMes mecegÓtlee: DevesJesÀ vee³eJeÀe: DeefHe Dem³e vee³eJeÀe: YeefJelegced Den&eqvle~

3. Sleeqmceved Me=²ej:, Jeerj:, Meevle: Fl³esles<eg ef$e<eg jmes<eg JeÀM®eve SJeÀ: jme: ÒeOeevees YeJesled, Dev³es ®e jmee: lem³e jmem³e mene³eJeÀe: m³eg:~

ieewCeeefve -

4. veeìJeÀm³e meJee&: mevOe³e: (cegKe-ÒeeflecegKe-ieYe&-efJeceMe&-GHemebËle³e:) YeJes³eg:~

5. JeÀeJ³em³e JeÀLeeveJeÀ: SsefleneefmeJeÀes YeJeefle~ ³eefo SsefleneefmeJeÀ: veeeqmle, lee|n

133


JeÀm³eeefM®eled meppeveJ³eeqJeÌlevee men mecyevOe: YeJesled~

6. Sleeqmceved ®eleg<eg& Jeies&<eg (Oece&, DeLe&, JeÀece, cees#e) JeÀm³eef®eled SJebÀ HeÀuelJesve YeJesled~

7. Slem³e DeejcYes vecemJeÀejm³e, DeeMeeaJe®evem³e, cegK³eJeÀLeeJemlees: ®e me¹sleªHesCe efveªHeJebÀ ce²uee®ejCeb YeJesled~

8. Sleeqmceved Òeme²evegmeejb ogäeveeb efvevoe, meppeveeveeb ®e ÒeMebmee YeJesled~

9. Sleeqmceved meiee&Ceeb me±îee Deäle: DeefOeJeÀe, les<eeb meiee&Ceeced DeeJeÀejM®e DeleerJe ueIeg: ve YeJesled~ Òee³e: Òel³esJebÀ meies& meceevem³e ívome: Òe³eesie: YeJesled~ meie&m³e Devles ívo-HeefjJele&veced Gef®eleb cev³eles~ JegÀ$eef®eled meies&<eg efJeefJeOeeefve ívoebefme Òe³egJeÌleeefve ojer¢M³evles~ Òel³esJebÀ meie&m³e Devles Deeieeefceve: meie&m³e JeÀLeeJemlees: met®evee YeJesled~

10. Sleeqmceved mevO³ee, met³e&:, ®evê:, jeef$e:, Òeoes<e:, DevOeJeÀej:, efoveb, Òeele:JeÀeue:, ceO³eeÚ:, ce=ie³ee (DeeKesì:), $e+leg:, Jeveb, mecegê:, cegefve:, mJeie¥, veiejb, ³e%e:, ³eg×:, ³ee$ee, efJeJeen:, cev$e:, Heg$e:, DeY³ego³e: Fl³eeoerveeb ³eLeeJemejs mee²esHee²b JeCe&veb YeJesled~

11. ceneJeÀeJ³em³e veeceJeÀjCeb JeÀJes:, JeÀLeeJemlees:, vee³eJeÀm³e Gle JeÀm³eef®eled Dev³e®eefj$em³e veecvee YeJesled~ meiee&Ceeb veece meie&ieleJeÀLee³ee: DeeOeejsCe YeJesled~

SJeb Òee³e: Òel³esJebÀ Meem$eJeÀeje: mJem³e mece³es GHeueyOeceneJeÀeJ³eeveeced DeeOeejsCe ceneJeÀeJ³em³e ue#eCeeveeb efJeOeeveb Je=ÀleJevle:~ Hejvleg DeefOeJeÀebMe: DeeOegefveJeÀefJe®eejJeÀe: efJeMJeveeLem³e efJe®eejeved ÒeeceeefCeJeÀlJesve De²erJegÀJe&eqvle~ HejJee|leceneJeÀeJ³es<eg leg efJeMJeveeLem³e celeced DeefOeJeÀeefOeJebÀ ûee¿eb cev³eles~ ieewCeeefve ue#eCeeefve JeÌJeef®eod J³eefYe®ejeqvle~ ³eLee -

1 njefJepe³eJeÀeJ³es 50 meiee&: meeqvle~

2 vew<eOem³e JeÀefleHe³emeies&<eg efÜMeleeefOeJeÀeefve HeÐeeefve efJeÐevles ~

3 YeefÆJeÀeJ³em³e ÒeLeces meies& 27 HeÐeeefve meeqvle~

4.4 He®eceneJeÀeJ³eeefve~JeÀJe³eleerefle JeÀefJe:, lem³e JeÀce& JeÀeJ³eced~ Sleled JeÀeJ³eb ieÐeõHeÐeõefceÞeYesosve

ef$eefJeOeb YeJeefle~ le$ee HeÐem³e yenJe: Yesoe: meeqvle~ les<eg Dev³eleceb YeJeefle ceneJeÀeJ³eced~ ceneJeÀeJ³eceefOeJe=Àl³e F&Meevemebefnlee³eeled SJecegbJeÌle YeJeefleõ

Deämeiee&$ee leg v³etveb ef$eebMelmeiee&®®e veeefOeJeÀced~

veel³evleefJemlej: meie&eqm$eebMelees Jee ve ®eesvelee~~

134

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®eÒeefme×eue*dJeÀeefjJesÀCe oeqC[ceneMe³esve mJem³e JeÀeJ³eeoMe&m³e ÒeLeceHeefj®ísos ceneJeÀe-J³em³e meceûeb ue#eCeced SJecegJeÌlecedõ

meJe&yevOees ceneJeÀeJ³eceg®³eles lem³e ue#eCeced~

DeeMeerve&ceeqm¬eÀ³eeJemlegefveos&Mees JeeefHe levcegKeced~~

FeflenemeJeÀLeesodYetleefcelejÜe meoeÞe³eced~

®elegJe&ie&HeÀuee³eÊeb ®elegjesoeÊevee³eJeÀced~~

veiejeCe&JeMewueÊeg&®evêeJeÀes&o³eJeCe&vew:~

GÐeeve meefueue ¬eÀer[e ceOegHeevejleeslmeJew:~~

efJeÒeueceYewe|JeJeenwM®e JegÀceejeso³e JeCe&vew:~

cev$eeotleÒe³eeCeeefpevee³eJeÀeY³ego³ewjefHe~~

Deue*dJe=Àlecemeef*d#eHleb jmeYeeJeefvejvlejced~

meiew&jveefleefJemleerCew&: ÞeJ³eJe=Êew: megmeeqvOeefYe:~~

meJe&$ee efYe$eeJe=ÊeevlewªHesleb ueesJeÀjppeJeÀced~

JeÀeJ³eb JeÀuHeevlejmLeeef³e pee³eles meoue*dJe=Àefle~~ Fefle ~

ceneJeÀeJ³eeefve meie&³egJeÌleeefve YeJes³eg:~ les<eeced DeejcYes DeeMeerJee&oHeÐeb Jee, veceeqm¬eÀ³eeHeÐeb Jee, Jemlegefveos&MeHeÐeb Jee JeÀle&J³eced~ veiejm³e, mecegêm³e, HeJe&lem³e, $e+letveeb, met³e&®evê³ees: Go³em³e ®e JeCe&veb JeÀjCeer³eced~ GÐeeveb, peue¬eÀer[e, ceOegHeeveb, mecYeesieefJeÒeuecYeMe=*dieejew, efJeJeen:, Heg$eepevce, cev$ee:, otle: efJepe³e³ee$ee, ³eg×:, vee³eJeÀeso³e:õFl³esles<eeb JeCe&vew: ³egJeÌleeefve YeJes³eg:~ De$ee jmeYeeJeJe=ÊemevO³eeo³eM®e DeJeM³eb JeÀjCeer³e:~ Sle³ee jerl³ee efvee|celeeefve ceneJeÀeJ³eeefve JeÀuHeeJemeeveHe³e&vlemLee³eerefve pee³evles~

mebmJe=ÀleJeÀeJ³eÒeHe®es Òe®eefueleeveeb ceneJeÀeJ³eeveeb ceO³es He®eceneJeÀeJ³eeefve Òeefme×eefve YeJeeqvle~ leeefve ³eLeee õ

1. JeÀeefueoemem³e jOegJebMe:~

2.JeÀefueoemem³e JegÀceejmecYeJeced~

3.YeejJes: efJeÀjeleepeg&veer³eced~

135


4. ceeIem³e efMeMegHeeueJeOeced~

5. Þeern<e&m³e vew<eOeerj®eefjleced~

jOegJebMe:

efJeMJemeeefnl³es mebmJe=Àlemeeefnl³eefceJe mebmJe=Àlemeeefnl³es JeÀeefueoememeeefnl³eb megÒeefme×b YeJeefle~ lem³e peerJeveJeÀeuepevceosMeeefoefJe<e³es efJeefYevveceleeefve Òe®eueeqvle~ JeÀeefueoemesve jOegJebMe:, JegÀceejmecYeJeefceefle Üs ceneJeÀeJ³es, cesIeotleced, $e+legmebnej: Fefle Üs KeC[JeÀeJ³es DeefYe%eeveMeeJegÀvleueced, ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eeced, efJe¬eÀceesJe&Meer³eced Fefle $eeerefCe veeìJeÀeefve ®e efJejef®eleeefve~

mebmJe=Àlemeeefnl³es Jele&ceeves<eg He®eceneJeÀeJ³es<eg jOegJebMe: ÒeLecemLeeveceue*dJeÀjesefle~ le$ee SJeÀesveeEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ JeÀeefueoemem³e GHeceeÒe³eesiem³e megÒeefme×eefve GoenjCeeefve Deeqmceved JeÀeJ³es êägb MeJeÌ³evles~ `oerHeefMeKee JeÀeefueoeme:` Fefle Òeefme×esJeÌles` GoenjCeb jOegJebMeeled G×=leced SJe~ Deue*dJeÀejmeb³eespeves, ÒeJe=Àeflemeewvo³e&m³e JeCe&vee³eeb, ueefueleHeoefJev³eemes ®e JeÀeefueoeme: DeleerJe JewoiO³eb ÒeJeÀefìleJeeved~

jOegJebMeceneJeÀeJ³eb JeeieLeew& FJe efceefuele³ees: HeeJe&leerHejcesMJej³ees: Jevove³ee SJe DeejYeles~ De$ee JebMemLeeHeJeÀm³e jIees` efHeleg: efoueerHecenejepem³e JeÀLee³ee: DeejY³e DeeqiveJeCe&He³e&vles-JeÀesveef$eebMevcenejepeeveeb JeÀLee Deefleceevesnjjerl³ee JeC³e&les~ le$eel³e DeeefocemeHleoMemeies&<eg efoueerHeeoejY³e DeefleefLeHe³e&vlemeHlecenejepeeveeb JeÀLee efJemlejsCe ÒeefleHeeÐeles~ DeäeoMemeies& eEJeMeeflecenejepeeveeb JeÀLee ®e Jee|Celee~ SJeÀesveeEJeMeeflemeies& Deeqvlecejepem³e efJe<e³euecHeìm³e DeeqiveJeCe&m³e Meemeveced, Dele SJe mecYetleb JebMeveeMeb ®e ÒeefleHeeo³eefle~ jOegJebMeceneJeÀeJ³es DevesJesÀ<eeb cenejepeeveeb jep³eYeejJeCe&veeefve leLee ÒeJe=Àeflemeewvo³e&ÐeesleJeÀeefve JeCe&veeefve ®e ¢M³evles~ DevHel³ele³ee~ og:efKele³ees: megoef#eCeeefoueerHe³ees: veeqvoveerHeefjHeeueveb, lele: le³ees: Heg$eeÒeeeqHle:, jIees: efJepe³e³ee$ee, FvogceleermJe³ebJejJeCe&veced, DepeefJeueeHe:, jecejeJeCe³eg×b, meerleejece³ees: DeeJeÀeMe³ee$ee³eeb Je=Àlee ÒeJe=ÀefleJeCe&vee ®e De$ee ÒeOeevee YeJeeqvle~ SJeb ueefueleHeomeefVeJesMeJe=Àlew: JeCe&vew: Deefleceveesnjb YeJeefle jOegJebMeceneJeÀeJ³eced~

JegÀceejmecYeJeced

meHleoMemeies&<eg efveye×b JegÀceejmecYeJeb ceneJeÀeJ³eb JeÀeefueoemem³e meJees&lJe=Àäb Me=*dieejJ-eÀeJ³eb YeJeefle~ HeJe&lejepem³e ceefnceeveced GodIeg<³e ÒeejyOem³e Dem³e ceneJeÀeJ³em³e ÒeLecemeies& HeJe&lejepeHeg$³ee: HeeJe&l³ee: yeeu³eeoejY³e ®eefjleb, lem³ee: ÞeerHejcesMJejb Òeefle DevegjeieJeCeveb ®e Je=Àleced~ efÜleer³es leejJeÀemegjJe=ÀleesHeêJee: HeeJe&leerHejcesMJej³ees: Heg$em³ewJe leejJeÀemegjJeOes MeeqJeÌleÒeYeeJe: Fefle ye´ïeesHeosMeM®e Jee|Celee:~ le=leer³es leg osJesvêm³e DeeosMesve JeÀeceosJem³e

136

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®ejl³ee Jemevlesve ®e men leHeM®ejle: HejcesMJejm³e meceerHes Deeieceveb, HejcesMJejle=leer³eves$eeeqivevee JeÀeceosJeonveb ®e GHeJeC³e&vles~ JeÀeceonveevevlejb og:efKelee³ee: jleerosJ³ee: efJeueeHe: ®elegLe&mesies& efJemlejsCe GHeHeeÐeles~ He®eceb leg mJeeefYeuee<eHetle&³es HeeJe&l³ee: leHeM®e³ee&, ye´ïe®eeefjªHesCe ÞeerHejcesMJejm³e Hejer#eCeb, HejcesMJejm³e mJeªHeÒeoMe&veb ®e JeC³e&efJe<e³eªHesCe ¢M³evles~ HeeJe&leerHejcesMJej³ees: efJeJeeneoejY³e JegÀceejeslHeeqÊHe³e&vleJeÀLee <e÷õmeHleceõDeäcemeies&<eg GHeJee|Celee~ Deäcemeie&He³e&vlecesJe Fob JeÀeJ³eb JeÀeefueoemesve efJeefvee|celeefceefle yentveeb HeeqC[leeveeb celeced~ efJeÀ®e JeÀeefueoemeJe=Àleerveeb J³eeK³ee$ee ceequueveeLesve Deäcemeie&He³e&vlecesJe J³eeK³eeles~ efJeÀvleg meHleoMemeie&³egJeÌleJegÀceejmecYeJeb ceneJeÀeJ³e~ JeÀeefueoemeefJejef®eleced DeÐe GHeueY³eles~

efJeÀjeleepeg&veer³eced

mebmJe=Àlemeeefnl³es Deue*dJe=ÀleMewu³ee: ÒeJele&JeÀm³eeefHe YeejJes: O³eeveb efJeMes<eªHesCe DeLe&ieewjJes eqmLeleced~ Dele SJe `YeejJesjLe&ieewjJeced` Fefle ueesJeÀeseqJeÌle: Del³evleK³eeeEle ÒeeHlee~ JeÀefJeJej: YeejefJe: efJeHegueeved ueefueles<eg Meyos<eg meefVeJesM³e mJem³e JeÀeJ³eJegÀMeueleeb ÒeJeÀìerJeÀjesefle~ YeejJes: peerJeveJeÀeueceefOeJe=Àl³e efJeefYeVeceleeefve meeqvle~ leLeeefHe me: ef¬eÀ: Je. <e÷MeleJesÀ peerJeveceOeej³eefoefle efJeÜebme: cev³evles~

meJe&efJeOeue#eCe³egJeÌles efJeÀjeleepeg&veer³eceneJeÀeJ³es DeäeoMemeiee&: meeqvle~ ceneYeejlem³e JeveHeJee&og×=le: Depeg&vem³e HeeMegHeleem$eeÒeeeqHleJe=Êeevle: Dem³e FefleJe=Êeced~ Ðetles Hejeefpelee: ³egefOeef÷jeo³e: JeveJeemeHetl³e&Le¥ ÜwleJeveb ÒeeHleJevle:~ le$eemLee: les og³ees&OeveJe=Êeevleb efJeÒeJes<eO-eeefjCe: JeÀmceeq®®eled efJeÀjeleotleeled %eelJee og³ees&Oeveb Òeefle ³eg×b JeÀleg¥ efveM®e³eb JegÀJe&eqvle~ leoLe¥ J³eemeefveos&Meevegmeejb Depeg&ve: efMeJeeled HeeMegHeleem$eeueeYee³e efnceeue³es IeesjleHe: JegÀle&ced DeejyOeJeeved~ Depeg&veb Hejeref#elegb efMeJe: efJeÀjeleJes<esCe le$ee Deeie®íefle~ MetJeÀjJeOeceefOeJe=Àl³e mebpeele: efJeJeeo: ³eg×ªHesCe HeefjCele:~ leoJemejs Depeg&vem³e Demeeceev³eHeje¬eÀceHeeìJeb ¢ädJee mebÒeerle: HejcesMJej: Depeg&vee³e HeeMegHeleem$eebooeefle~ SJeb Je=Àleb efJeÀjeleepeg&veer³eceneJeÀeJ³eb meËo³eËo³eb n"eoeJeÀ<e&³eefle~

efMeMegHeeueJeOeced

mebmJe=ÀleceneJeÀefJe<eg GHeceeõDeLe&ieewjJeõHeoueeefuel³eeefve Òel³esJeÀced SJewÀJeÀeqmceved meeqvle~ efJeÀvleg Sles $ee³ees iegCee: ceeIes efJeMes<esCe Yeemevles~ Dele SJe GJeÌleced ceeIes meeqvle $ee³ees iegCee:` Fefle~ ceeIem³e peerJeveJeÀeue: ef¬eÀ. Je. DeäMeleJeÀefceefle meceeuees®eJewÀ: Devegefcele:~

efMeMegHeeueJeOem³e JeÀlee& ceeIe: YeJeefle~ ceeIesve efJejef®elelJeeled SlelJeÀeJ³eb `ceeIeced` Fefle veecveeçefHe Òeefme×ced~ le$e eEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ ceneYeejleeefÞelee efMeMegHeeueJeOeeeqlceJeÀe JeÀLee De$e Jee|Celeeçeqmle~ veejoeled ³egefOeef÷j³e%eJe=Êeevleb leLee efMeMegHeeueJeOee³e Me¬eÀmevosMeb ®e ÞeglJee ÞeerJe=À<Ce: mJemewv³ew: men ³egefOeef÷jmeceerHeb ie®íefle~ lele: ÜeoMemeie&He³e&vleb jwJele-

137


JeÀHeJe&lem³e <eìd$e+letveeb, peueef¬eÀ[e³ee:, ÒeYeelem³e, ³ecegveeveÐeeM®e JeCe&veb ¢M³eles~ Devevlejb Je=À<CeHeeC[Jemeceeiece:, ÞeerJe=À<Cem³e veiejÒeJesMe:, efMeMegHeeuem³e ¬eÀesOe:, ³eg×e³e meVe×lee, otlemebJeeo:, Òe³eeCeb, ³eg×ced, Deeqvleces efMeMegHeeuem³e JeOe: ®e ceeIesve Deefleceveesnjjerl³ee GHeJee|Celee:~ veJeveJeMeyoeveeb Òe³eesyeengu³esve `veJemeies& ieles ceeIes veJeMeyoes ve efJeÐeles` Fefle ueesJeÀeseqJeÌle: DeefleMe³esve Òe®eefuelee~

vew<eOeer³e®eefjleced

vew<eOeerj®eefjleceneJeÀeJ³em³e JeÀlee& Þeern<e&: YeJeefle~ me: JeÀev³eJegÀypeeOeerMJej³ees: efJepe³e®evêpe³e®evê³ees: meYeeHeef[le: Deemeerled~ lem³e peerJeveJeÀeue: ÜeoMeMeleJebÀ YeJeefle~ lem³e efHelee nerj: ceelee ceeceuueosJeer ®e YeJeefle~

He®eceneJeÀeJ³es<eg Òeew{b Þes÷b ®e YeJeefle vew<eOeer³e®eefjleced~ le$ee ÜeeEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ Dem³e FefleJe=Êeb ceneYeejlem³e veueesHeeK³eeveeled mJeerJe=ÀlecesJe~ veueÞeerJeCe&veeoejyOeefceob ceneJeÀeJ³eb veueoce³evl³ees: megKeme*dieceb ÒeeH³e efJeÞeec³eefle~ le$ee ÒeLeces oce³evl³ee: mce=l³ee efJenjved veue: SJebÀ mJeCe&ce³eb nbmeb HeM³eefle, leb ie=”eefle ®e~ nbme: mJeeceJemLeeb efveJesÐe cees®eveb ÒeeLe&³eefle~ je%e: Òeerl³eLe¥ nbme: efJeoYee&veiejeR ielJee lem³e Devegjeieb oce³evleeR Òeefle %eeHe³eefle~ efJeÀvleg lelmece³es efJeoYe&jepesve oce³evl³ee: mJe³ebJejmeYee Dee³egp³eles~ ³eÐeefHe le$ee ®elJeej: efoJeÌHeeuee: veueªHeb Oe=lJee Deeie®íeqvle, leLeeefHe oce³evl³ee: veueb Òeefle Devegjeieb %eelJee les mJemJeªHeeC³esJe ie=”eqvle~ lele: oce³evleer veueb mJe³ebJejpee efJeYet<e³eefle~ DeLe F&<³e&³ee JeÀefue: veueb ÒeefJeM³e leb efJeªHe³eefle~ Devles ueyOemJeªHesCe veuesve men oce³evl³ee: megKeme*diecees YeJeefle ®e~

Dem³e JeÀeJ³em³e Mewueer, JeCe&veejerefle:, Heoeveeb Òe³eesieeM®e DeefleeqJeÌueäb YeJeefle~ SJeb-Je=ÀleJewefMeäîeeled SJeceg®³eles vew<eOeb efJeÜoew<eOeced Fefle~ JeÀeJ³eevegMeerueveeLe¥ meeefnl³eHeef"le=efYe: GHe³egJeÌle: DeeefoûevLees YeJeefle vew<eOeer³e®eefjleced~ Dele SJe GJeÌleced `Gefoles vew<eOes JeÀeJ³es JeÌJe ceeIe: JeÌJe ®e YeejefJe:` Fefle~

FlejeefCe ceneJeÀeJ³eeefve

1.yeg×®eefjleced õ ¬ewÀmleJeer³em³e SJeÀMeleJeÀm³e GÊejeOes& efveJemeved DeMJeIees<e: JeÀefve<-JeÀmeYee*die: Deemeerled~ megJeCee&#eerHeg$ee: me: yeew×M®e YeJeefle~ lesve yeg×®eefjleced, meewvojvevoced Fefle JeÀeJ³eÜ³eb, MeejerHeg$eeÒeJeÀjCeb ®e efJejef®eleced~

Òeefme×erJe=Àles yeg×®eefjles $ee³eesoMemeiee&: meeqvle~ efJeÀvleg ®eerveHee"w DeäeEJeMeeflemeiee&: meeqvle Fefle Þet³eles~ yeew×sve mebmJe=Àles efJejef®eleb ÒeLeceb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle yeg×®eefjleced~ Þeeryeg×m³e peerJeve®eefjleced Deeqmceved mec³eJeÀd Jee|Celeced Fefle HeeqC[leeveeb celeced~ Deeqmceved JeÀeJ³es jIegJebMem³e JeeuceerefJeÀjecee³eCem³e ®e mJeeOeerveb ojer¢M³eles~

138

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®e2.meewvojvevoced õ DeäeoMemeie&³egJeÌles Deeqmceved JeÀeJ³es Þeeryeg×m³e DeOe&meesojm³e vevom³e peerJeve®eefjleb HeieefleHeeo³eefle~ vevom³e HelveeR Òeefle mvesn:, yeew×Oece&mJeerJeÀejs efJecegKelee, yeg×efMe<³esCe Deevevosve vevom³e HeefjJele&veb, vevoHelv³ee: efJeueeHe: Fl³eeo³e: De$ee GHeJee|Cele:~

3.meslegyevOeced õ meslegyevOem³e JeÀlee& ÒeJejmesve: YeJeefle~ n<e&®eefjlem³e DeecegKes yeeCe: ÒeJejmesveced SJeb mce=leJeevedõ

JeÀere|le: ÒeJejmesvem³e Òe³eelee JegÀcegoespJeuee~

meeiejm³e Hejb Heejb JeÀefHemesvesJe meslegvee~~ Fefle~~

Demceeled MueesJeÀmet®eveeled ÒeJejmesvem³e peerJeveJeÀeue: ef¬eÀ. Je. He®eMeleJeÀefceefle %eelegb MeJeÌ³eles~

meslegyevOeb ceneJeÀeJ³eb jeJeCeJeOeced DeLeJee meslegJeÀeJ³eced Fefle veecveeefHe efJeÞegleced~ ÒeeJe=ÀleYee<ee³eb efJeefueefKeles Deeqmceved JeÀeJ³es jecee³eCeJeÀLee efJemlejsCe Deefleceveesnjjerl³ee ÒeefleHeeÐeles~

4. HeÐe®et[eceefCe: õ yeg×Iees<esCe efJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle HeÐe®et[eceefCe: me: ef¬eÀ. Je. He®eMeleJesÀ peerJeveceOeej³eefoefle efJeÜebmew: cev³evles~ Deeqmceved ceneJeÀeJ³es oMemeiee&: meeqvle~

5.peeveJeÀernjCecedõ peeveJeÀernjCem³e JeÀlee& JegÀceejoeme: YeJeefle~ ef¬eÀ. Je. <e÷MeleJeÀm³e HetJee&Oes& efveJemeved efmeueesCejepee JegÀceejoeme: SJe YeJeefle Dem³e JeÀlee& Fefle JesÀ<ee®eveHeeqC[leeveeb celeced~ me: mec³eûeerl³ee JeÀeefueoemeb DevegJeÀjesefle Fefle peeveJeÀernjCeHe"veeled %eelegb MeJeÌ³eles~ le$ee eEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ jecee³eCeJeÀLeeõÒeefleHeeoJesÀ Deeqmceved JeÀeJ³es JeÀeefMeJeÀeJe=Ê³evegmeeje: J³eeJeÀjCeefJeMes<ee: DeefHe êägb MeJeÌ³evles~

6.YeefìdìJeÀeJ³eced õ Yeefìdì: efJeÀ. Je. meHleMeleJesÀ peerJeveceOeej³eled Fefle efJeÜebmew: cev³evles~ jeJeCeJeOees veece ceneJeÀeJ³em³e JeÀlee& YeJeefle Yeefìdì:~ Yeefìdìvee efJejef®elelJeeled Sleled ceneJeÀeJ³eb YeefìdìJeÀeJ³eced Fefle Òeefme×ced~ le$ee ÜeeEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ le$ee jecee³eCeJeÀLee efJemlejsCe ÒeefleHeeÐeles~

7. ieew[Jenes õ ef¬eÀ. Je. DeäMeleJesÀ efveJemeved JeeJeÌHeeflejepe: JeÀeveewposMem³e cene-jepem³e ³eMeesJece&Ce: meYeeHeeqC[le: Deemeerled~ lesve ieew[Jenes Fefle ÒeeJe=ÀleceneJeÀeJ³eb ceOegceLeve efJepe³eb ®e efJejef®eleced~ le³ees: ceOegceLeveefJepe³eced DeOegvee veesHeueY³eles~ ieew[JenesceneJeÀeJ³es ³eMeesJece&cenejepem³e ieew[jepeJegÀceejb Òeefle efJepe³e: efJemlejsCe ueefueleHeoefJev³eemesve GHev³em³e-les~

8.Oece&Mecee&Y³ego³eced õ Oece&Mecee&Y³ego³em³e JeÀlee& nefjM®evê: YeJeefle~ me: veJeceMele-JeÀm³e HetJee&Oes& peerJeveceJeÀjesled~ Deeqmceved JeÀeJ³es SJeÀeEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ le$ee pewvemev³eeefmeve:

139


Oece&veeLem³e peerJeve®eefjleb ÒeefleHeeÐeles~

9. njefJepe³eced õ jepeeveJeÀjlveeJeÀjJeeieerMJejefJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle njefJepe³eced~me: pe³eeHeer[DeJeeqvleJece&Cees: meYeeHeeqC[le: Deemeerled~ lem³e JeÀeue: ef¬eÀmlees: HeM®eeled veJeceMeleJeÀceemeerled Fefle Òeefmeef×:~ He®eeMelmeiew&³eg&JeÌleb ye=nvceneJeÀeJ³eb YeJeefle njefJepe³eced~ efMeJesve Je=Àleced DevOeJeÀemegjJeOecem³e FefleJe=Êeced~

10. JeÀHHeÀCeeY³ego³eced õ ef¬eÀmlees: HeM®eeled veJeceMeleJesÀ efveJemeved efMeJemJeeceer JeÀeMceerjjepem³e DeJeeqvleJece&Ce: meYeeHeeqC[le: Deemeerled~ eEJeMeeflemew&³eg&JeÌleb JeÀHHeÀCeeY³ego³eb veece ceneJeÀeJ³eb efMeJemJeeefcevee efJejef®eleb YeJeefle~ yeew×: Deemeerled efMeJemJeeceer~ ceneJeÀe-J³esçeqmceved oef#eCeYeejleje%em³e JeÀHHeÀCem³e yeg×celemJeerJeÀej: SJe JeC³e&les~ Dem³e FefleJe=Êeb DeJeoeveMeleJeÀeled mJeerJe=Àleb YeJeefle~

11. veueeso³ecedõ JeemegosJe: ef¬eÀ. Je. veJeceMeleJesÀ peerJeveceOeej³eled Fefle cev³evles~ me: veueeso³eceneJeÀeJ³em³e JeÀlee& YeJeefle~ le$ee ®elJeej: meiee&: meeqvle~ Deeqmceved ceneJeÀeJ³es veuecenejepem³e JeÀLee, lem³e veäjep³em³e Hegve:ÒeeeqHleM®e efJemlejsCe ÒeefleHeeÐeles~

12. veJemeenmee*dJeÀ®eefjleced õ veJemeenmee*dJeÀ®eefjlem³e JeÀlee& HeodceiegHle: YeJeefle~ me: Heefjceue: Fefle veecveeefHe Òemlet³eles~ me: ef¬eÀ. Je. SJeÀeoMeMeleJesÀ peerJeveceJeÀjesled~ me: OeejeosMem³e efmevOegjepem³e meYeeHeeqC[le: Deemeerled~ efmevOegjepem³e `veJemeenmee*dJeÀ:` Fefle efyeªoceeqmle~ lem³e efveos&MeevegmeejcesJe HeodceiegHle: SlelJeÀeJ³eb efJejef®eleJeeved~

13. efJe¬eÀcee*dJeÀosJe®eefjleced õ efyeunCesve efJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle efJe¬eÀcee*d-JeÀosJe®eefjleced~ me: SJeÀeoMeMeleJeÀm³e GÊejeOes& peerJeveceOeej³eefoefle cev³evles~ efJe¬eÀcee*d-JeÀosJe®eefjles DeäeoMemeiee&: meeqvle~

14. jecee³eCecepejer õ Dem³e JeÀlee& JeÀeMceerjJeÀefJe: #escesvê: YeJeefle~ me: ef¬eÀmlees: HeM®eeled SJeÀeoMeMeleJesÀ peerJeveceJeÀjesled~ jecee³eCeJeÀLeeceefOeJe=Àl³e efJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle jecee³eCecepejer~

15. Yeejlecepejer õ Dem³e JeÀlee& #escesvê: YeJeefle~ lesve ceneYeejleJeÀLeeceeefÞel³e efJejef®eleb ye=nlJeÀeJ³eb YeJeefle Yeejlecepejer~

16. ye=nlJeÀLeecepejer õ Dem³eeefHe JeÀlee& #escesvê: YeJeefle~ lesve ye=nlJeÀLeeceeOeejerJe=Àl³e efJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle ye=nlJeÀLeecepejer~

17. ieesefJevoHeìdìeefYe<esJeÀced õ Je=À<CeueerueeMegJeÀ efJejef®eleb JeÀeJ³eb YeJeefle ieesefJevo-HeìdìeefYe<esJeÀced~ me: ef¬eÀ. Je. SJeÀeoMeMeleJesÀ peerJeveceOeej³eefoefle cev³evles~ ÜeoMemeiew&³eg&-JeÌlesçeqmceved JeÀeJ³es ueerueeMegJeÀ: mJesäosJem³e ÞeerJe=À<Cem³e ceenelc³eb JeCe&³eefle~ ueerueeMegJeÀ:

140

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®eefJeuJece*dieueced Fefle veecvee Òeefme×:~ lesve, `ÞeerJe=À<CeJeÀCee&ce=leb` veece Òeefme×b mlees$eeJeÀeJ³eb efJejef®eleced~

18. vesefceefveJee&Ceced õ Dem³e JeÀlee& JeeiYeì: YeJeefle~ lem³e JeÀeue: ÜeoMeMeleJeÀefceefle Þet³eles~ Deeqmceved JeÀeJ³es pewveefYe#ees: vesefceveeLem³e JeÀLee JeC³e&les~ JeeiYeìm³e Deue*dJeÀej-Meem$eeûevLe: YeJeefle JeeiYeìeue*dJeÀej:~

19. jepelejef*dieCeer õ JeÀunCeefJejef®eleb JeÀeJ³eb YeJeefle jepelejef*dieCeer~ lem³e JeÀeue: ef¬eÀ. Je. ÜeoMeMeleJeÀefceefle cev³evles~ Deeqmceved JeÀeJ³es yengOee SsefleneefmeJeÀ®eefjleceefHe efueefKeleced Jele&les~

20. JegÀceejHeeue®eefjleced õ nsce®evêsCe efJejef®eleb JeÀeJ³eb YeJeefle JegÀceejHeeue®eefjleced~ lem³e JeÀeue: ef¬eÀ. Je. ÜeoMeMeleJeÀefceefle Þet³eles~ Fob JeÀeJ³eced SsefleneefmeJeÀJeÀeJ³es<eg Dev³elecelJesve HeeqC[lew: ieC³eles~

21. ÞeerJeÀC"®eefjleced õ Dem³e JeÀlee& ce*dKeJeÀ: YeJeefle~ me: ef¬eÀ. Je. ÜeoMe-MeleJeÀceO³es peerJeveceJeÀjesled~ ce*dKeJeÀ: Deue*dJeÀejmeJe&mJem³e JeÀleg&: ©³³eJeÀm³e efMe<³e: Deemeerled~ He®eeEJeMeeflemeiew&³eg&JeÌles ÞeerJeÀC"®eefjleced efMeJem³e ef$eeHegjonveb efJemlejsCe ÒeefleHeeÐeles~

22Ced jeIeJeHeeC[Jeer³eced õ JeÀefJejepesve efJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle jeIeJe-HeeC[Jeer³eced~ me: ef¬eÀ: Je. ÜeoMeMeleJesÀ peerJeveceOeej³eefoefle S. efye. JeÀerLed ceneMe³em³e celeced~ Deeqmceved JeÀeJ³es jeceõHeeC[Jeeveeb JeÀLee ³egieHeled ÒeefleHeeÐeles~ leÊeg meceemeÒe³eesieMewu³ee Ü³eLe&³egJeÌleHeoÒe³eesieMewu³ee ®e JeÀefJevee meeO³eles~ JesÀef®eled efJeceMe&JeÀe: SJeb Jeoeqvle õ

Þeerceêcee³eCeb ie*diee Yeejleb meeiejes ceneved~

lelmeb³eespeveJeÀe³e&%eew JeÀefJejepeYeieerjLeew~~ Fefle ~~

23. jeIeJeHeeC[Jeer³eced õ pewveefYe#eg: Oevepe³e: jeIeJeHeeC[Jeer³eced veecvee SJebÀ ceneJeÀeJ³eb J³eefueKeled~ lem³e JeÀeue: DeefHe ef¬eÀmlees: HeM®eeled ÜeoMeMeleJeÀefceefle cev³eles~ SlelceneJeÀeJ³eb efÜmeeOeveJeÀeJ³eced Fefle veecveeefHe Þet³eles~

24. jeIeJeHeeC[Je³eeoJeer³eced õ Dem³e ceneJeÀeJ³em³e JeÀlee& ef®eocyejJeÀefJe: YeJeefle~ me: ef¬eÀ. Je. meHleoMeMeleJesÀ peerJeveceJeÀjesled~ Deeqmceved JeÀeJ³es jecee³eCeõceneYeejleõÞeer-ceodYeeieJeleJeÀLee: meb³eesp³e JeC³e&vles~

25. jeIeJevew<eOeer³eced õ njoÊemetefjefJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle jwIeJevew<eOeer³eced~ lem³e JeÀeue: ef¬eÀ. Je. meHleoMeMeleJeÀceemeerled~ Deeqmceved JeÀeJ³es jeceõveue³ees: JeÀLee meb³eespeveªHesCe ÒeefleHeeÐeles~

141


26. jefmeJeÀjpeveced õ Dem³e JeÀlee& jece®evê: YeJeefle~ lem³e JeÀeue: ef¬eÀ. Je. <ees[MeMeleJeÀced Deemeerled~

27. jeIeJeeY³ego³eced õ Jes*dJeÀìveeLeefJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle ³eeoJeeY³ego³eced~ me: JesoevleosefMeJeÀ: Fefle veecvee Òeefme×:~

lem³e JeÀeue: ef¬eÀ. Je. $ee³eesoMeMeleJeÀefceefle cev³eles~ lesve MeleeefOeJeÀe: Je=Àle³e: efJejef®elee:~ ®elege\JeMeeflemeiew&³eg&JeÌles ³eeoJeeY³ego³es ÞeerJe=À<CeJeÀLee ÒeefleHeeÐeles~ Deeqmceved JeÀeJ³es jIegJebMem³e mJeeOeerveced DeefOeJeÀle³ee êägb MeJeÌ³eles~ JeÀeefueoemem³e cesIeotlecevegJe=Àl³e Je*dJeÀìveeLesve nbmemevosMe: Fefle mevosMeJeÀeJ³eceefle efJejef®eleced~

28. meËo³eevevoced õ Dem³e JeÀeJ³em³e JeÀlee& Je=À<Ceevevo: YeJeefle~ Deeqmceved JeÀeJ³es He®eoMemeiee&: meeqvle~ De$ee veueJeÀLee ueefueleHeoefJev³eemesve Deue*dJeÀejÒe³eesiesCe ®e GHev³em³eles~

29. ceOegjeefJepe³eced õ Dem³e JeÀ$eeer& ie*dieeosJeer YeJeefle~ lem³ee: peerJeveJeÀeue: ef¬eÀ. Je. ®elego&MeMeleJeÀceemeerled~ efJepe³eveiejm³e je%e: JeÀcHeCem³e JeÀLee Deeqmceved JeÀeJ³es efJemlejsCe ÒeefleHeeÐeles~

30.ÞeerJe=À<CeefJeueemeced õ megJegÀceejJeÀefJeefJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle ÞeerJe=À<-CeefJeueemeced~ lem³e JeÀeue: ef¬eÀ. Je. He®eoMeMeleJeÀefceefle efJeÜebmew: cev³eles~ ÜeoMemeiew&³eg&JeÌles Deeqmceved ceneJeÀeJ³es ÞeerceodYeeieJelem³e oMecemJeÀvOem³e JeÀLee Deefleceveesnjjerl³ee ÒeefleHeeÐeles~

31.³egefOeef÷jefJepe³eced õ Dem³e ³eceJeÀJeÀeJ³em³e JeÀlee& JeemegosJeJeÀefJe: YeJeefle~ me: ef¬eÀ. Je. He®eoMeMeleJesÀ peerJeveceOeej³eefoefle %ee³eles~ ³egefOeef÷jefJepe³es SJeÀeEJeMeeflemeiee&: meeqvle~

32. efMeJeueerueeCe&Jeced õ Dem³e JeÀlee& veerueJeÀC"oeref#ele: YeJeefle~ lem³e peerJe-veJeÀeue: meHleoMeMeleJeÀceemeerled~ efMeJeueerueeCe&Jes ÜeeEJeMeeflemeiee&: meeqvle~ le$ee efMeJem³e ueeruee efJemlejsCe ÒeefleHeeÐeles~

33. ie*ieeJelejCeced õ veerueJeÀC"oeref#elesve efJejef®eleced Flejled ceneJeÀeJ³eb YeJeefle ie*dieeJelejCeced~ le$ee Deämeiee&: meeqvle~ me: veerueJeÀC"efJepe³e®ecHet: DeefHe efJejef®eleJeeved~

34. ©eqJeÌceCeerJeÀu³eeCeced õ ef¬eÀ. Je. meHleoMeMeleJesÀ efveJemeved jepe®et[eceefCeo-eref#ele: ©eqJeÌceCeerJeÀu³eeCeveeceJeÀm³e ceneJeÀeJ³em³e JeÀlee& YeJeefle~ ©eqJeÌceCeer ÞeerJe=À<Ce³ees JeÀLee ÒeefleHeeo JesÀ Deeqmceved ceneJeÀJ³es oMemeiee&: meeqvle~

35. peveJeÀerHeefjCe³eced õ ®e¬eÀJeÀefJeefJejef®eleb ceneJeÀeJ³eb YeJeefle peeveJeÀerHeefjCe³eced~ le$ee Deämeiee&: meeqvle~

142

ceneJeÀeJ³eced FeflenemeM®e36. jIegveeLeeY³ego³eced õ jeceYeêecyee (meHleoMeMeleJeÀced)~

37. Dee*dieuemeece´ep³eced õ S. Deejd. jepejepeJece&jepee (eEJeMeefleMeleJeÀced)~

38. Hele®eefue®eefjleced õ (Deämeiee&:) jeceYeêoeref#ele: (DeäeoMeMeleJeÀced)~

4.5 GHemebnej:

ceneJeÀeJ³esve DeäeefOeJeÀmeies&<eg efJeYeJeÌlesve YeeJ³eced ~ De$e efn SJeÀes vee³eJeÀ: megjes Jee #eef$e³e:, yenJees Jee meÜbMe#eef$e³ee: YetHee vee³eJeÀe: ~ vee³eJesÀve efn OeerjesoeÊeÒeJe=ÀefleJesÀve Yee-J³eced, Me=²ejJeerjMeevleeveecesJeÀesç²er jme:, Dev³es jmee Debieev³esJe, meJes&çefHe veeìJeÀmevOe³e:, Je=Êeb lJewefleneefmeJebÀ Jee leefolejoeefHe meppeveeÞe³eb, ®elegCee&cesJe Jeiee&Ceeb meeOeveb HeÀueb leg les<JesJeÀ, DeeMeerve&ceeqm¬eÀ³eeb Jemlegefveos&Mees Jee ÒeejcYeJeeJeÌ³eb, meleeb iegCemebJeÀerle&veb Keueeveeb efvevoe ®e, Òeeflemeie¥ efn YeeefJemeie&JeÀLeemebmet®eJeÀceJemeeveb, ³eLee³eesieb mevO³ee-met³e&-Fvog-jpeveer-Òeoes<e-OJeevle-Jeemej-Òeelece&O³eeÚce=ie³eeMewue: leg Jeve-meeiej-mecYeesie-efJeÒeuecYe-cegefve-mJei-e&-HegjeOJejjCeÒe³eeCeesHe³ececev$eHeg$eeso³eeo³e: mee²esHee²b JeCe&veer³ee: ~ Dem³e veece Je=Êem³e JeÀJesvee&³eJeÀm³e Jee veecvee veece, meie&veece leg meiees&Heeos³eJeÀLe³ewJe ~ Slee¢Meue#eCeueef#eleb efn ceneJeÀeJ³eb meewYeei³ee³e YeJeefle~

JeÀJe³eleerefle JeÀefJe:, lem³e JeÀce& JeÀeJ³eced~ Sleled JeÀeJ³eb ieÐeõHeÐeõefceÞeYesosve ef$eefJeOeb YeJeefle~ le$ee HeÐem³e yenJe: Yesoe: meeqvle~ les<eg Dev³eleceb YeJeefle ceneJeÀeJ³eced~ ceneJeÀeJ³eeefve meie&³egJeÌleeefve YeJes³eg:~ les<eeced DeejcYes DeeMeerJee&oHeÐeb Jee, veceeqm¬eÀ³eeHeÐeb Jee, Jemlegefveos&MeHeÐeb Jee JeÀle&J³eced~ veiejm³e, mecegêm³e, HeJe&lem³e, $e+letveeb, met³e&®evê³ees: Go³em³e ®e JeCe&veb JeÀjCeer³eced~ GÐeeveb, peue¬eÀer[e, ceOegHeeveb, mecYeesieefJeÒeuecYeMe=*dieejew, efJeJeen:, Heg$eepevce, cev$ee:, otle: efJepe³e³ee$ee, ³eg×:, vee³eJeÀeso³e:õFl³esles<eeb JeCe&vew: ³egJeÌleeefve YeJes³eg:~ De$ee jmeYeeJeJe=ÊemevO³eeo³eM®e DeJeM³eb JeÀjCeer³e:~ Sle³ee jerl³ee efvee|celeeefve ceneJeÀeJ³eeefve JeÀuHeeJemeeveHe³e&vlemLee³eerefve pee³evles~


1. mebmJe=Àlemeeefnl³epeieefle ceneJeÀeJ³em³e efJeJeÀeme J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

2. jOegJebMe: , JegÀceejmecYeJeced efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

3. efJeÀjeleepeg&veer³eced efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

143

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®eDeO³ee³e%4

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e

5.0 ÖemleeJeveeSleled DeO³ee³e GÊej DeO³eeef³eved efJeÐeee|Leved meceLe&

veeìîeMeem$eced heefj®e³eë ;

eeme: DeéeIees<e: heefj®e³eë ;

MetêJeÀ YeÆdveeje³eCe: Þeern<e&:heefj®e³eë ;

efJeMeeKeoÊe:heefj®e³eë ;

5.1 ÖemleeJeveeveeìîeMeem$eced Fefle SJeÀ: Òee®eerveûevLe: efÜmenñeJe<es&Y³e: HetJe&cesJe Yejlee®ee³es&Ce Je=Àle:

Deeqmle ~ leeqmceved ûevLes me: veeìîemJeªHeb veeìJeÀue#eCeb ®e mec³eJeÀd GJeÌleJeeved ~ Oeve¡e³e: veeceJeÀ: HeeqC[le: 'oMeªHeJeÀced' Fefle ûevLeb efJeefueK³e ªHeJeÀeCeeb Heefj®e³eb JeÀeefjleJeeved ~

ÒeLeceb JeÀefJevee ieÐeHeÐe³egJeÌle:, mecYee<eCeelceJeÀ:, DeefYeve³e³eesi³e: JeÀ½eve ûevLe: efueK³eles ~ le$el³ee JeÀLee jecee³eCeeefo<eg Òeefme×e Jee YeJesled, JeÀefJeJeÀequHelee Jee YeJesled ~ me: ûevLe: veìw: j²s DeefYeveer³eles ~ S<e: DeefYeve³e:, 'Òe³eesie:' Fefle JeÀL³eles ~ meËo³ee: meeceeefpeJeÀe: leb ¢ädJee DeevevocevegYeJeeqvle ~ veeìJesÀ ®elege|JeOee: DeefYeve³ee: YeJeeqvle - Deeef²JeÀ:, Jeeef®eJeÀ:, Deene³e&JeÀ:, meeeqÊJeJeÀ: ®esefle ~ nmleHeeoves$eeefoefYe: ³e: DeefYeve³e: ef¬eÀ³eles me: Deeef²JeÀ: ~ Yee<eCeb Jeeef®eJeÀ: ~ Jes<eYet<eCeeefoJeÀced Deene³e&JeÀ: ~ iee$eJeÀcHeveced, mJeso: Fl³eeo³e: meeeqÊ-JeJeÀeefYeve³ee: ~ Slee¢Mew: DeefYeve³ew: veìe: Òes#eJesÀ<eg veJe jmeeved GlHeeo³eeqvle ~

mebmJe=ÀleveeìJesÀ<eg ÒeLececed SJebÀ ce²dueHeÐeb YeJeefle ~ 'veevoer' Fefle lem³e veece ~ leovevlejb met$eOeej: ÒeefJeMeefle ~ me: veeìJesÀ DeefYeves<³eceeCee³ee: JeÀLee³ee: met®eveeb ooeefle ~ leovevlejb veeìJeÀm³e ÒeejcYe: YeJeefle ~ mebmJe=ÀleveeìJesÀ GÊecepevee: mebmJe=Àlesve, veer®epevee: eqm$e³e: ®e ÒeeJe=Àlesve Yee<evles ~ j²s peueHeeveb, Yeespeveb, Deeqive:, ³eg×ced Fl³eslee¢Mee: efJe<e³ee: ve oMe&veer³ee: Fefle efve³ece: Deeqmle ~ veeìJeÀm³e Devles SJeÀ: MueesJeÀ: YeJeefle ~ Òee³e: vee³eJeÀ SJe Fceb MueesJebÀ He"efle ~ Deeqmceved MueesJesÀ 'ueesJeÀe: mecemlee: megefKevees YeJevleg' Fl³eslee¢Meced DeLe&HetCe¥ ce²ueeMebmeveb YeJeefle ~ Dem³e MueesJeÀm³e 'YejleJeeJeÌ³eced' Fefle veece ~

144


mebmJe=ÀleveeìîeJee[d.ce³eHeefj®e³e:

efveefKeuesçefHe efJeéemeeefnl³es mebmJe=ÀleveeìîeJee[d.ce³e cener³eles, veeç$e JeÀeefHe mebMeerefle:~ JeÀefueJeÀelees®®ev³ee³eeue³em³e v³ee³eeOeerMe: Þeerceeved efJeefue³ecepeesvmeceneso³e: ®elegjMeerl³eefOe-JeÀmeHleoMeMeleleces ef¸emleeyos JeÀeefueoemeÒeCeerleb veeìJeÀceefYe%eeveMeeJegÀvleueced Deebi³eYee<e³ee DevetefoleJeeved~ He½eeled SJeÀveJel³eefOeJeÀmeHleoMeMeleleces ef¸emleeyos peeveHeÀemìjjmlecesJe DeebiueevegJeeob Mece&C³eYee<e³eeçvetefoleJeeved~ De³ecesJeeçvegJeeoes ceneJeÀefJevee meceer#eJeÀcet×&v³esve iesìsceneso³esve Heef"le:~

DeefYe%eeveMeeJegÀvleueceOeerl³ewJe pece&veYee<eeJeÀefJeies&ìs efvejefleMe³eevevoefye»uees peele:~ me Keueg veeìJesÀçeqmceved mJeie&He=LJ³ees: mebieceveb ooMe&~ iesìsceneso³esve ûebLem³eem³e ³ee meceer#ee Je=Àlee le³ee Yeejleer³eveeìîeJeÀuee³ee: cesOee³ee: ÒeefleYee³ee½e Je®e&mJeb ÒeJeÀeefMeleb peeleced~ De-JeÀmceeosJe efJeéem³e efJeHeef½eefVeJeÀe³ees Yeejleb Òeefle Þe×eJeeved mebpeele:~ mebmJe=ÀleeO³e³eveb Òeefle Meleefceleeveeb Hee½eeÊ³eeveeb ©ef®epe&peeieej~ yee|ueve-efueHeefpeie-ueer[ve-Sef[veyeiee&efoveiejs<eg mebm-Je=ÀleeO³e³eveHeer"eefve mebmLeeefHeleeefve peeleeefve~ JeÀefleHe³eJe<es&<JesJe jeLe-efJeumeve HeÀû³egmeve-JeÀe-sueyeg´JeÀ-mìsveJeÀesvees-efHeMesue-u³et[me&-Jesyej-JeÀerLe-cewJeÀ[evesue-JeÀeve&-neì&ues-efûece-ûeeme-ceeve-yeve&j-ef»ìveer-cewJeÌmecetuej-efmeuJeeuesJeerÒeYe=le³ees cenevle: mebmJe=Àle%ee: Hee½eeÊ³ejeä^s<eg meceglHeVee:~ SJeÀesveeEJeMeleces ef¸emleeyos meceûecesJe efJeéeb mebmJe=Àlece³e peeleced~ ue#eefcelee: mebmJe=Àlem³e lee[He$eebefJeÀlee nmleuesKee DeefØeäe: Hee½eeÊ³eefJeÜefÓ:~ osJeJeeCeer³eb efJeéeYee<ee mecegodIegäe~

iesìsceneso³esve DeefYe%eeveMeeJegbÀleuem³e ye=nleer meceer#ee Je=Àleeççmeerled~ lem³ee: meceer#ee³ee efve<JeÀ<e¥ cenecenesHeeO³ee³e: JeemegosJeefJe<Cege|cejeMeer SJesÀvewJe HeÐesve ÒeJeÀeefMeleJeeved-

Jeemevleb JegÀmegceb HeÀueb®e ³egieHeod ûeer<cem³e meJe¥®e ³eod

³e®®eev³evcevemees jmee³evecele: mebleHetCe& ceesnveced~

SJeÀerYetleceYetleHetJe&ceLeJee mJeuees&JeÀYetueesJeÀ³ees-

jwée³e¥ ³eefo Jeeb®íefme efÒe³emeKes! MeeJegbÀleueb mesJ³eleeced~~

efJeéeJeÀefJe: jJeervêveeLe"eJegÀjesçefHe iesìsmeceer#eecevegceesoceeve: JeÀeefueoemeb Òeefle mJeJeÀer³eeb Hejeb ÒeMeeÅmle ÒeJeÀì³eefle~ me Keueg efJeefue³eceMesJeÌmeHeer³ejÒeCeerlesve ìscHesmìeveecvee veeìJesÀve meneefYe%eeveMeeJegbÀleuem³e legueveeb ÒemlegJeved JeÀLe³eefle-

ìscHesmìveeìJesÀ Jele&les YeeqJeÌle: MeeJegÀvleues HegveMMeeqJeÌle:~ MeJeÌl³ee efJepe³e: ÒeeH³eles ìscHesmìveeìJesÀ, MeeJegbÀleues leeJevcebieuesve efmeef×jJeueesJeÌ³eles~ DeOe&ceeies& efJejceefle ìscHesmìveeì-JeÀced, MeeJegbÀleues Hegve: HetCe&lee³ee DeJemeeveb Jele&les~

145

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e-Òee®eervemeeefnl³eced~

SJeb efn mebmJe=Àlem³e veeìîeJee[d.ce³ecesJe Yeejlem³e yeewef×JeÀefoeqiJepe³es nslegYetleb peeleced~

mebmJe=ÀleveeìJeÀeveeb mecegÓJe: JeÀoe peele:? JeÀer¢Meer ®e les<eeb HejbHeje? JeÀer¢Meb®e Jee[d.ce³eced? JeÀer¢Meer ®e les<eeceJee&®eervee eqmLeefleefjl³evesJesÀ ÒeÍ>ee: mecegppe=cYevles~ mecÒeefle meefJemlejb efJe®ee³e&les~

SJeÀesveeEJeMeMeleleces ef emleeyos veeìîeesYeJeefJe<e³eJeÀe: Hee½eeÊ³eeveeb efJe®eeje: ÒeJeÀeefMelee:~ le$e Jesyejceneso³ees ³eJeve veeìJesÀY³e: mebmJe=ÀleveeìJeÀeveeb mecegÓJeb cesves~ u³et[me&ceneso³e: Hee½eeÊ³e®íe³eeveeìJesÀY³e SJe mebmJe=ÀleveeìJeÀeveeb efJeJeÀemecebieer®eJeÀej~ mìsveJeÀesvees mebm-Je=ÀleveeìJeÀÒe³egJeÌleeb peJeefveJeÀeb ³eJeefveJeÀeb celJee, mebmJe=ÀleveeìJebÀ ³eJeveHejbHejeÒeYeeefJeleb cesves~ JeÀerLeceneso³eesçefHe JeerjHetpeele SJe mebmJe=ÀleveeìJebÀ meceglHeVeb mJeer®eJeÀej~

SJeb efn efJeÜefÓ: efJeefJeOeeefve celeeefve Òemlegleeefve~ Hejbleg mecÒeefle leeefve meJee&C³esJe Kebef[leeefve efle÷eqvle~ Yeejles íe³eeveeìîeeveeb JeÀeçefHe ÒeLewJe veemeerled menñeÜ³eJe<ee&lceJesÀ JeÀeueKeb[s JesÀJeuecesJeÀcesJe veeìJebÀ íe³eeJeÀesefìJeÀceJeeH³eles-megYeìÒeCeerleb otleeDebieoefceefle

peJeefveJeÀeMeyoeqmlejmJeÀefjCeeR %eeHe³eefle~ Hejbleg vee³eb Meyoes ³eJeefveJeÀ³ee mebie®íles~ ³etveeveosMeb yeesOeef³elegb mebmJe=Àles ³eJeveMeyo: Òe³egp³eles~ ³eJeveer (Gereek Leady) ³eJeefveJeÀe efoMeyoe: ³etveeveosMeb mebJesÀle³eeqvle~ Hejbleg les meJes&çefHe peJeefveJeÀelemmeJe&Lee efYeVee SJe Jele&vles~ DeleSJe peJeefveJeÀeb ³eJeefveJeÀeb celJee mecegodIeesef<elee mebmJe=ÀleveeìJeÀeveeceOece&Celee meJe&Leeçvegef®elewJe~

JesocetueJebÀ mebmJe=Àleveeìîeced-

Jemlegle: mebmJe=ÀleveeìJeÀeslHeefÊeJes&ocetuee~ Dee®ee³e&YejleÒeCeerles veeìîeMeem$es leefÜ<e³eJebÀ ÒeeceeefCeJebÀ efJeJejCecegHeueY³eles~ $e+iJesomebefnlee ÒeeH³evles mebJeeometJeÌleeefve JeÀeefve®eve, ³es<eg veeìîeyeerpeb megjef#eleb ¢M³eles~ le$e cener³evles-Heg©jJemed-GJe&MeermebJeeo: (‰ˆ.��) mejcee-Heef-CemebJeeo: (‰ˆ.‰‹ˆ) efJeéeeefce$eveoermebJeeo: ($e+ied. ‹.‹‹) FvêFvêeCeer-Je=<eeJeÀefHemebJeeo: ($e+ied. ‰ˆ.‰��) ³ece-³eceer-mebJeeo: ($e+ied.‰ˆ.‰ˆ)

Fces meJes&çefHe mebJeeoe veeìîemebJeeoe FJe Òeleer³evles~ ³eoerces Hee$eevegmeejsCe J³eJeeqmLelee efJeOeer³esjved lee|n efve½eÒe®eb veeìîemJeªHecegieefce<³eeqvle~

Dee®ee³e&YejleÒeCeerleb <eeEìd$eMeJeÀeçHejHe³ee&³eb ye=nlJeÀuesJejb ûebLejlveb veeìîeMeem$eb ef¸emle-HetJe&®elegLe&MeleJesÀ ÒeCeerleb peeleefceefle Òee³eMees cev³eles JeÀesefJeow:~ le$e ÒeLeceeO³ee³e SJe veeìîeesl-HeefÊeJee|Celee~ Jemleglem$eslee³egies FvêHegjmmeje: meJes&çefHe osJee: ÒepeeHeeflecegHeiec³e ÒeeLe&³eeceemeg: meeJe&Jee|CeJebÀ Heb®eceb JeÀceefHe Jesob ñeägced~ JeÀmceeled? ³elees efn OeejCeMeJeÌl³eYeeJeJeMeeled $e³eer m$eerCeeb MetêeCeeb®e Je=Àles Þegefleiees®eje veemeerled~ DeleSJe les<eeb Je=Àles osJee: efJeÀceefHe ¬eÀer[veer³eJebÀ

146


³eeef®eleJevle:~ osJeeveeb ÒeeLe&veeb mJeerJe=Àl³ewJe YeieJeeved Hejces÷er meeJe&Jee|CeJebÀ Heb®eceb veeìîeJesob Je=ÀleJeeved~ leÐeLee-

SJeb mebJeÀuH³e YeieJeeved ®elegJes&oevevegmcejved~

veeìîeJesob lele½e¬esÀ ®elegJes&oeDebiemecYeJeced~~

peûeen Hee"îece=iJesoeled meeceY³eesieerlecesJe ®e~

³epegJes&oeoefYeve³eeved jmeeveeLeJe&CeeoefHe~~

SJeb efn, mebmJe=Àleveeìîem³e JewefoJeÀer meceglHeefÊe: efmeO³eefle~ Hee½eeÊ³eefJeÜebmeesçefHe Òee³esCe veeìîeMeem$eesJeÌleb efJeJejCeb ÒeeceeefCeJebÀ cev³evles~ leefoob veeìJebÀ Yeejleer³eHejbHeje³eeb ®ee#eg<e: ¬eÀlegce&v³eles, ve Hegve: meeceev³eceveesjbpevecee$eced~ ³eLeeçn ceneJeÀefJe: JeÀeefueoeme:

osJeeveeefceoceeceveeqvle cegve³e: Meevleb ¬eÀlegb ®ee#eg<eb

©êsCesocegceeJe=ÀleJ³eefleJeÀjs mJeebies efJeYeJeÌleb efÜOee~

$ewiegC³eesÓJece$e ueesJeÀ®eefjleb veeveejmeb ¢M³eles

veeìîeb efYeVe©®espe&vem³e yengOeeçH³esJebÀ meceejeOeveced~~

ef$eJeie&meeOeveb veeìîeefcel³eH³egJeÌleced~ De$e ef$eJeie&: Keueg Oecee&Le&JeÀeceeveeb meceØe³e:~ veeìîesve Oece&m³e, DeLe&m³e, JeÀecem³e ®eeçefHe efmeef×pee&³eles~ cees#em³eeefHe efmeef×pee&³eles Fefle veesJeÌleced ³elees efn cees#eHeg©<eeLees& cejCeevevlejcesJe meeOeef³elegb MeJeÌ³eles~ Hejbleg cees#em³e meeOeJeÀes YeJeefle Oece&:~ DeleSJe veeìîesve Oece&efme×es peelee³eeb cees#em³eeefHe efmeef×pee&lewJeeçDebieerJeÀjCeer³ee~ SJeb efn, Heg©<eeLe&®elegäîeefmeef×m$eesleesYetlecesJe veeìJeÀefcel³e$e ve JeÀeçefHe mebMeerefle:~

Hee½eeÊ³epeieefle veeìJebÀ JeÀececesJe meeceev³eJeÀesefìJebÀ ceveesjbpeveb YeJesled Hejbleg Yeejleer³eme-ceepes leg veeìîeÒe³eesiees Oeee|ceJeÀceveg÷evecesJe cev³eles~ lelmeJe¥ jnm³eb JewefMeäîeb Jee veeìîeMeem$ees-JeÌlem³e owJeleHetpevem³eeO³e³evesvewJe %eelegb MeJeÌ³eles~

YejleÒeCeerleb veeìîeMeem$eced-

$³eñe - ®elegjñe-efJeJe=ÀäJeÀesefìJebÀ ef$eefJeOeb YeJeefle veeìîeceC[Heb ³es<eg efJeJe=ÀäceO³ece-JeÀesefìJebÀ (�Œ ?? ‹Š nmleHeefjceeCeced) meJees&Êeceb cev³eles~ Deeqmceved veeìîeceC[Hes ‹Š nmleHeefjefceleced DeûeJee|lemLeeveb oMe&JeÀefveJesMeveb YeJeeflemce~ DeJeefMeäb ‹Š nmleHeefjefceleb mLeeveb veeìîeceb®em³e Je=Àles megjef#eleceemeerled~ le$eeefHe Yeeie$e³eced~ oMe&JeÀefveJesMevem³e mece#eceemeerled jbieHeer"ced ³ecegYe³ele: meeslmesOee ceÊeJeejCeer YeJeeflemce~ jbieHeer"ceveg YeJeeflemce jbieMeer<e&ced~ jbieMeer<e&m³eeefHe He½eeÓeies YeJeeflemcevesHeL³eie=nced~ vesHeL³eie=neled jbieMeer<e¥ ÒeJesägb meJ³esçHemeJ³es

147

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e®e Yeeies ÜejÜ³eb YeJeeflemce-SJebÀ efve³el³eefOeef÷leced, DeHejb ce=l³JeefOeef÷leced~

SJebiegCeefJeefMeäefceob veeìîeJesMce Òel³ebieb osJeeefOeef÷leb YeJeefle mce~ JesÀ JesÀ osJee: JegÀ$e-JegÀ$e jepevles j#eJeÀªHesCesl³em³e ye=nod efJeJejCeb jbieowJeleHetpeveeO³ee³es efveªefHeleb Jele&les~ meceûem³eeefHe veeì³eceC[Hem³e megj#eeLe¥ JeemeJeÒenjCem³e pepe&jm³e Òeefle÷e ef¬eÀ³eles~ Heb®eHeJe&meceefØeleesç³eb pepe&jeK³ees JebMeob[esçefHe efJeefOe-efMeJe-efJe<Ceg-mJebÀo-veeieeefOeef÷lees YeJeefle~ SJeb efn, meceûecesJe veeì³eYeJeveb owJejef#eleb YeJeefle~ leoLe¥ veeì³eÒe³eesieelÒeeiesJe jbieowJeleHetpeveceefveJee³e& YeJeefle mce-

³e%esve meeqcceleb ¿esleêiebowJeleHetpeveced~

DeHetpeef³elJee jbieb leg vewJe Òes#eeb Òe³eespe³esled~

Hetefpelee: Hetpe³evl³esles ceeefvelee ceeve³eeqvle ®e~~

lemceelmeJe&Òe³elvesve JeÀle&J³eb jbieHetpeveced~

ve leLeeççMeg onl³eeqive: ÒeYebpevemeceerefjle:~

³eLee ¿eHeÒe³eesiemleg Òe³egJeÌlees oefnle #eCeeled~~ (vee.De.3.97-1ˆˆ)

meceûecesJe efJeéeb, eEJeÀ®e mecemleye´ïeeC[cesJe J³eeHveesefle veeì³eefceoced~ mJe³ecesJeeç®ee³ees& Yejlees JeeqJeÌle-

$ewueesJeÌ³em³eem³e meJe&m³e veeì³eb YeeJeevegJeÀerle&veced~

JeÌJeef®e×ce&: JeÌJeef®eÊ¬eÀer[e JeÌJeef®eoLe&: JeÌJeef®e®íce:~

JeÌJeef®e×em³eb JeÌJeef®eÐeg×b JeÌJeef®elJeÀece: JeÌJeef®eÜOe:~~

Oecees& Oece&ÒeJe=Êeeveeb JeÀece: JeÀeceeLe&mesefJeveeced~

efveûenes oge|Jeveerleeveeb ceÊeeveeb oceveef¬eÀ³ee~~

JeÌueeryeeveeb Oeeäîepeveveceglmeen: Metjceeefveveeced~~

DeyeesOeeveeb efJeyeesOe½e JewoiO³eb efJeog<eeceefHe~~

F&éejeCeeb efJeueeme½e mLew³e¥ og:Keee|olem³e ®e~

DeLees&HepeerefJeveeceLees& Oe=efle©efÜive®eslemeeced~~

veeveeYeeJeesHemecHeVeb veeveeJemLeevlejelceJeÀced~

ueesJeÀJe=ÊeevegJeÀjCeb veeìîeceslevce³ee Je=Àleced~~

GÊeceeOececeO³eeveeb vejeCeeb JeÀce&mebÞe³eced~

148


efnleesHeosMepeveveb Oe=efle¬eÀer[emegKeeefoJe=Àled~~

og:Keelee&veeb Þeceelee&veeb MeesJeÀelee&veeb leHeeqmJeveeced~

efJeÞeeeqvlepeveveb JeÀeues veeìîeceslevce³ee Je=Àleced~~

Oec&³eb ³eMemcee³eg<³eb efnleb yegef×efJeJeOe&veced~

ueesJeÀesHeosMepeveveb veeìîecesleod YeefJe<³eefle~~

ve lep%eeveb ve leeq®íuHeb ve mee efJeÐee ve mee JeÀuee~

ve me ³eesiees ve lelJeÀce& veeìîesçeqmceved ³eVe ¢M³eles~~

meHleÜerHeevegJeÀjCeb veeìîecesleod YeefJe<³eefle~

³esveevegJeÀjCeb veeìîecesleÊeÐevce³ee Je=Àleced~~

osJeeveecemegjeCeeb ®e je%eeceLe JegÀìgeqcyeveeced~

ye´ïe<eeaCeeb®e efJe%es³eb veeìîeb Je=ÊeebleoMe&JeÀced~~

³eesç³eb mJeYeeJees ueesJeÀm³e megKeog:KemeceefØele:~

meesçieeÐeefYeve³eesHeslees veeìîeefcel³eefYeOeer³eles~~

JesoefJeÐeseflenemeeveeceeK³eeveHeefjJeÀuHeveced~

efJeveesoJeÀjCeb ueesJesÀ veeìîecesleod YeefJe<³eefle~~

veeìîe. De. ‰ˆ�-Šˆ

Devesve efJeue#eCeeefJeJejCesve Yeejleer³eDebieceb®em³e ceenelc³eb ÒeJeÀìerYeJeefle~ Jemlegle: efveefKeuem³e ye´ïeeC[m³ewJe ³eLeeLee&vegJeÀjCeb Òeleer³eles~ veeìîeced~ FceoJemLeevegJeÀjCeb JeÀLeb mecYe-Jeefle? DeefYeve³esve~ DeefYeve³ees veece efJeÀced? DeefYemece#eb ve³eefle ÒeeHe³eefle Òee®eerveb JeÀLeeJemleg Fl³eefYeve³e:~ Dee®ee³ee&efYeveJeiegHleHeeoeveeefce³eb J³eeK³ee~ menñeue#eJe<e&Òee®eervee: jeceeo³e: ®elege|JeOeeçefYeve³eceeO³ecesvewJe mee#eeeql¬eÀ³evles oMe&JewÀ:~ ef®e$elegjiev³ee³esve vejªHeeved jeceeoerved ÒeJe=ÀleªHeevesJe ceØeevee oMe&JeÀe: meeOeejCeerJeÀjCeceefncvee jmeeHueglee pee³evles~

DeefYeve³emJeªHeced-

me ®eeefYeve³e½elege|JeOees YeJeefle-Jeeef®eJeÀ:, DeeeEieJeÀ:, meeeqÊJeJeÀ: Deene³e&½e~ le$e Jeeef®eJeÀmleeJeled Yeejleer Je=efÊeyengue:, Hee$eeCeeb mebJeeow: meceefØelees YeJeefle~ DeebefieJeÀ½eeefHe DebieesHeebiemeb®eejelceJeÀes YeJeefle~ De$ewJe ®eejerefJeOeevem³e JeÀjCeeveecebienejeCeeb®eeefHe men³ees-ieesçJeueesJeÌ³eles~ meÊJeb leeJevceve:~ meeeqÊJeJeÀesçefYeve³e: meÊJemebJeefuelees YeJeefle~ Deene³e&½eeefHe

149

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®eJes<eYetYe<eelceJeÀ: Hegmlemen³egJeÌle½e YeJeefle~

HegmleJeÀcee&çefHe ef$eefJeOeb YeJeefle meeqvOeceb J³eeefpeceb ®esefìceb®e~ leefÜJejCeb veeìîeMeem$esç-JeeH³eles-

efJeÀeEue®eJem$e®ecee&Ðew³e&êtHeb ef¬eÀ³eles yegOew:~

meeqvOecees veeceefJe%es³e: Hegmlees veeìJeÀmebÞe³e:~~

J³eeefpecees veeceefJe%es³ees ³eb$esCe ef¬eÀ³elesleg ³e:~

®esäîeles ®ewJe ³eêtHeb ®esefäce: meleg mebef%ele:~~

Mewue³eeveefJeceeveeefve ®ece&Jece&OJepee: veiee:~

³eeefve ef¬eÀ³evles veeìîes efn me Hegmle Fefle mebef%ele:~~

-veeìîe. Š‰.�-‘

Jemlegle: ve JesÀJeueb Hegmlecee$esCewJe vesHeL³eb mecHeeÐeles~ le$eeçHejceefHe leÊJe$e³eb cenlJeHetCe¥ Heefjue#³eles-DeuebJeÀej: Debiej®evee, mebpeerJe½e~ le$eeçuebJeÀejes ³eLee-

DeuebJeÀejmleg efJe%es³ees ceeueeYejCeJeememeeced~

veeveeefJeOemecee³eesieeled ³eesçiebesHeeDebiemeceefØele:~~

le$e ceeu³eb Heb®eefJeOeb YeJeefle-®esefäleb, efJeleleb, mebIeel³eb, ûebefLeceb, Òeueeqcyeleb ®e~ DeeYejCeb YeJeefle ®elege|JeOeb leÐeLee-DeeJesO³eb, yevOeveer³eb, Òe#esH³eced, DeejesHeJeÀced~

DeeJesO³eb JegÀC[ueeoerefve leLee ÞeJeCeYet<eCeced~~

ÞeesefCemet$eeDebieow³eg&JeÌleeyevOeveer³eeefve efvee|oMesled~~

Òe#esH³eb vetHegjb efJeÐeeÜm$eeYejCecesJe ®e~

DeejesH³eb nscemet$eeefo neje½e efJeefJeOeeÞe³ee:~~

Yet<eCeeveeb efJeJeÀuHeemleg Heg©<eem$eermeceeÞe³e¢äîee efJeefJeOee: osMepeeeflemecegÓJee½e YeJeeqvle~

le$e efMejesYet<eCeb JeÀCee&YejCeb JebÀ"Yet<eCeb ceefCeyebOeYet<eCeb Je#eesefJeYet<eCeb osnYet<eCeb JeÀefìYet<eCeb Fl³esJeceeefo Yet<eCeyeengu³eb ¢M³eles~ le$eeDebiej®evee (Meake up) YeJeefle leÊelHee$eeCeeb Jes<ej®evee~ De³eb efn meboYees& J³eesceefJemleejJeÀuHe: veeìîeMeem$es Jee|Cele:~ efo[d.cee$ecegêeefÛ³eles~ leÐeLee-

150


JeÀe³e¥ leg cegefveJeÀv³eeveecesJeÀJesCeerOejb efMej:~

ve ®eeefHe Yet<eCeb JeÀe³e¥ leemeecel³eLe&lees YeJesled~

leLee Òeesef<eleJeÀevlee ³ee J³emeveeefYenlee½e ³ee:~

Jes<e: m³eevceefuevemleemeecesJeÀJesCeerOejb efMej:~~

³eÐeefHe ÒeÍ>eesç³eb mecYeJeefle ³eoene³ee&çefYeve³em³e eEJeÀ meeLe&JeÀlJeced? Dev³esçefYeve³ee: ®esleveMejerjm³e Oece&Yetlee YeJeeqvle~ Debieeefve Mejerjm³ewJe YeJeeqvle~ lew: mecHeeefoleesçefYeve³e DeeeEieJeÀ:~ JeeieefHe Mejerjmecy×wJe~ le³ee Jeeef®eJeÀesçefYeve³e: Òemlet³eles~ meÊJeceefHe meeJeefnleb ceve:, Mejerjmecye×cesJe~ lesve meeeqÊJeJeÀesçefYeve³ees efJeOeer³eles~ Hejbleg Jes<eYet<eeefoJebÀ leg Me-jerjJ³eefleefjJeÌlece®esleveb®e~ Jem$eYejCeeoerefve ³eLewJe Oee³e&vles leLewJeeçHeveer³evlesçefHe~ JeÀes veg le$e efJeMes<e:~ JeÀe veg les<eeb YetefceJeÀeçefYeve³es?

ÒeÍ>eefceceb mec³eJeÀd meceeOeÊesçefYeveJeYeejleerJeÀej:~ ³eÐeefHe vesHeL³eb ve YeJeefle JeeieDebiemeÊ-Jeme¢Meb ®esleveced~ leLeeefHe ®esleveHee$eefve³ecemeen®e³e&JeMeeled les<eecegHe³e&efHe ®ewlev³emeceejesHe: pee³ele SJe~ eEJeÀ®e mebJeeos meceeHles SJe Jeeiee&efYeve³e:, Debieemeb®eeuevesçJeefmele SJe DebieefYeve³e:, meÊJes efMeefLeues mel³esJe meÊJeeefYeve³eesçJemeer³evles~ Hejbleg Deene³e&vleg leoJeefOe peerJeefle ³eeJeVeeHeveer³eles~ eEJeÀ®e jepeJes<eOejes veì: veeìJeÀevevlejceefHe ³e$e JegÀ$eeefHe ie®íefle, lel#eCecesJe Òel³eefYe%ee³eles JesÀJeueb vesHeL³eceefncvee~ DeleSJe vesHeL³em³e ceenelc³eb meJees&Heefj jejep³eles~

veeìîeÒe³eesies ³eLee ®elege|JeOeesçefYeve³e: cener³eles leLewJe JeÀjCeeDebienejeo³e: ve=Êeb leg Del³eHesef#eleb leÊJeb ³esve efJevee ªHeJeÀeJelejCeb ve mecYeJeefle~ DeleSJeesJeÌleb efJe<CegOecees&ÊejHegjeCes-

ve=ÊeceglHeeefoleb ¿eslevce³ee He¨eefveYes#eCes~

Debienejw: meJeÀjCew: meb³egJeÌleb meHeefj¬eÀcew:~~

ve=ÊesveejeOeef³e<³eeqvle YeeqJeÌlecevlemleg ceeb MegYes~

$ewueesJeÌ³em³eevegJeÀjCeb ve=Êes osefJe Òeefleef÷leced~~

-efJe<CegOecees&.‹.‹Œ.‰�,‰�

mebmJe=ÀleveeìîeJee[d.ce³eced-

De³eceemeerled mebmJe=ÀleveeìJeÀm³e efme×ebleHe#e:~ mecÒeefle lem³e j®eveelceJeÀ: He#ees efve©H³eles~ mebmJe=Àlem³e veeìîeJee[d.ce³eceleerJemece=×b efJeefJeOeb®e JejerJee|le~ veeìîecesJe leeJeled ªHeb ªHeJebÀ JeeçefHe JeÀL³eles, ³eLeeçn oMeªHeJeÀJeÀej:-

DeJemLeevegJeÀjCeb veeìîeb ªHeb ¢M³ele³ees®³eles~

151

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®eªHeJebÀ lelmeceejesHeeled oMeOewJe jmeeÞe³eced~~

le$e ªHeJeÀm³eeefHe oMeYesoe YeJeeqvle Jemlegvesle=jmeHeeLe&JeÌ³e¢äîee~ leÐeLee-

veeìJeÀceLe ÒeJeÀjCeb YeeCeJ³ee³eesiemeceJeJeÀejef[cee:~

F&nece=ieebJeÀyeerL³eew Òenmeveefceefle ªHeJeÀeefCe oMe~~

³eLee oMeªHeJeÀeefCe~ leLewJe DeäeoMeesHeªHeJeÀeC³eefHe Òeefme×eefve [escyederÞeerieefleoveeìîe-jmeJeÀnuueermeJeÀesueeH³eÒes[d.KeCeJeÀeoerefve~ Yeememleg Òee®eervelecees veeìJeÀJeÀej: ef emleHetJe&®eleg-Le&MeleJeÀeslHeVe:~ lesve leeJeled jecee³eCeceneYeejleye=nlJeÀLeeefÞeleeefve ªHeJeÀeefCe efJejef®eleeefve~ jecee³eCeeefÞeleeefve ³eLee-ÒeefleceeveeìJeÀced, DeefYe<esJeÀveeìJeÀced~ ceneYeejleeefÞeleeefve-Heb®eje$eced ceO³eceJ³ee³eesie:, otleIeìeslJeÀ®eced, JeÀCe&Yeejced, otleJeeJeÌ³eced, T©Yebieced~ ye=nlJeÀLeeefÞeleeefve-oefjê®ee©oÊeced, Òeefle%ee³eewiebOeje³eCeced, mJeHveJeemeJeoÊeced~ yeeue®eefjleb leeJeÓeieJeleeefÞeleb cev³eles~ Hejbleg ceneYeejleeefÞeleeceefHe leÓefJelegcen&efle~

HejJee|leveeìJeÀJeÀejs<eg cener³evles JeÀeefueoemeeo³e:~ ceneJeÀefJeJeÀeefueoemees veeìîeJe=Àeq®íjes-jlveYetleeqmle÷efle ³eceefOeJe=Àl³e megYeeeq<leefceoceg®³eles-

JeÀeJ³es<eg veeìJebÀ jc³e le$e jc³ee MeJegbÀleuee~

le$eeefHe ®e ®elegLees&çJebÀmle$e MueesJeÀ®elegäîeced~~

JeÀeefueoemeÒeCeerleb veeìJeÀ$e³eb Jele&les-ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eced, efJe¬eÀcees&Meer³eced, DeefYe%eeve-MeeJegbÀleueb®e~

YeJeYetefleÒeCeerleceefHe veeìîe$e³eceJeeH³eles-ceneJeerj®eefjleced GÊejece®eefjleced, ceeueleer-ceeOeJeced (ÒeJeÀjCeced)

lele½ee³eeefle oerIee& veeìîeHejbHeje ³e$e cener³evles DeveIe&jeIeJeJeÀejes cegjeefj:, ce=®íJeÀefìJeÀ-JeÀej: MetêJeÀ: cegêeje#emeJeÀejes efJeMeeKeoÊe:, JesCeermebnejJeÀejes YeÆveeje³eCe:, JegÀvoceeuee-JeÀej: efo[d.veeie:, jlveeJeueer-efÒe³eoe|MeJeÀe-veeieevevoJeÀejes n<e&osJe:, leeHemeJelmejepeJeÀej: cee³egjepeesçvebien<e&:, Òe®eb[HeeC[Jeyeeuejecee³eCe-efJe×MeeueYebefpeJeÀe-JeÀHet&jcebpejerJeÀejes jepeMesKej:, ÒemeVejeIeJeJeÀejes pe³eosJeHeer³et<eJe<e&:, Dee½e³e&®et[eceefCeJeÀej:, MeeqJeÌleYeê:, DeÓgleoHe&CeJeÀejes ceneosJe½esefle~

jeceeY³ego³eJeÀej: YeJeYetl³eeÞe³eoelee JeÀev³eJegÀypeséejes ³eMeesJecee&çefHe ceneved veeìJeÀJeÀej Deemeerled~ ³eÐeefHe veeìîeJe=Àefleefj³eb mecÒeefle veesHeueY³eles leLeeefHe HejJee|leefYeje®ee³ew&: mece=×=leeefve lelHeÐeev³esJe j®evee³ee jeceCeer³eJeÀleeb ÒeceeCe³eeqvle~ JewosnerefJe³eesieevegYetefleefj³eb jeIeJem³e JebÀ ve mepeueve³eveb efJeoOeeefle?

152


eqmveiOeM³eeceueJeÀeeqvleefueHleefJe³elees JesuueÂueeJeÀe Ievee:

Jeelee: MeerJeÀefjCe: He³eesomeg¿eoeceeveboJesÀJeÀe: JeÀuee:~

JeÀeceb mevleg ¢{b JeÀ"esjËo³ees jeceesçeqmce meJe¥ mens

Jewosner leg JeÀLeb YeefJe<³eefle nne neosefJe Oeerje YeJe~~

DeelceefJe<e³es JeÀefJevee&ìJeÀYetefceJeÀe³eeb mec³eiesJe JeeqJeÌle-

Deewef®el³eb Je®emeeb ÒeJe=Àl³evegieleb meJe&$e Hee$eesef®elee

Hegefä: mJeeJemejs jmem³e ®e JeÀLeeceeie¥ ve ®eeefle¬eÀce:~

Megef×: ÒemleglemebefJeOeeveJeÀefJeOeew Òeewef{½e MeyoeLe&³ees-

e|JeÜefYe: HeefjYeeJ³eleeceJeefnlewjsleeJeosJeemleg ve:~~

Sles meJes&çefHe veeìJeÀJeÀeje: ef¸emleHetJe&®elegLe&MeleJeÀeoejY³e <ees[MeMeleeyob ewmleb ³eeJeled ceO³eeJeOeew mebpeelee:~

HejJee|levees veeìîeJeÀeje: JegÀueMesKejJecee& (leHeleermebJejCeced, megYeêeOevebpe³eced) jece®evêmetefj: (veueefJeueeme-jeIeJeeY³ego³e-³eeoJeeY³ego³e-mel³enefj½evêefveYe³e&YeerceeefoJeÀced) pe³eeEmenmetefj: (ncceerjceoceo&veced) jefJeJecee& (ÒeÐegcveeY³ego³eced) JeeceveYeÆyeeCe: (HeeJe&leer-HeefjCe³eced) ³egJejepejeceJecee& (©eqJeÌceCeerHeefjCe³eced) efyeunCe: (JeÀCe&megbojer) ceLegjeoeme: (Je=<eYeevegpee) jeceYeêcegefve: (Òeye×jewefnCes³eced) ³eMe½evê: (cegefêleJegÀcego®evêced) Je=À<CeefceÞe: (ÒeyeesOe®evêeso³e:) JesoebleosefMeJeÀ: (mebJeÀuHemet³ees&o³e:) ³eMe: Heeue: (ceesnjepeHejepe³e:) Hej-ceevevooeme: JeÀCe&Hetj: (®ewlev³e®evêeso³e:) Deeveboje³eceKeer (peerJeevevoveced, efJeÐeeHeefjCe³eveced) veuueeOJejer (peerJevcegJeÌleJeÀu³eeCeced, ef®eÊeJe=efÊeJeÀu³eeCeced) ieesJegÀueveeLe: (Dece=leeso³e:) nefjnj: (Yele=&nefjefveJes&o:) jepe®et[eceefCeoeref#ele: (DeevebojeIeJeced) megYeì: (otleeDebieoced) neqmleceuue: (efJe¬eÀebleJeÀewjJeced, DebpeveeHeJevebpe³eced) #esceeréej - (®eC[JeÀewefMeJeÀced) ÒeYe=le³ees ³eÐeefHe lelHetJe&Jee|leve: FJe vewJe Mue#Cecele³emleLeeefHe mepe&veeHeejbielee: Heefjue#³evles~

YeeCeJeÀejs<eg F&éejoÊe: (Oetle&efJeìmebJeeo:) Jej©ef®e: (GYe³eeefYemeeefjJeÀe) M³eeefceueJeÀ: (HeeoHleeef[leJeÀced) MetêJeÀ: (He¨eÒeeYe=leJeÀced) JeeceveYeÆyeeCe: (Þe=bieejYet<eCeced) jeceYeêo-eref#ele: (Þe=bieejefleueJeÀced De³³eeYeeCesefle K³eeleced) Jejojepee®ee³e&: (JemebleefleueJeÀced, DecceeYeeCesefleK³eeleced) ³egJejepeJeÀefJe: (jmemeoveYeeCe:) JeÀeMeerHeefle: (cegJegbÀoeveboYeeCe:) veuueeJeÀefJe: (Þe=bieejmeJe&mJeced) MebJeÀjJeÀefJe: (MeejoeefleueJeÀced) Sles cener³evles~

ÒenmeveJeÀejs<eg cetêdOeeefYeef<eJeÌlees Jele&les yeesOee³eveJeÀefJe: ³eb efJeCìjefvelpeceneso³e: ef¸emleHetJe&Heb®eceMeleeJesÀlHeVeb cev³eles~ leefÜjef®eleb YeieJeoppegJeÀer³eb efJeue#eCeÒenmeveb JeÀLee-

153

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®eJeÀewMeue¢äîee~ lelHejbHeje³eeb mecee³eeeqvle censvêefJe¬eÀce: (ceÊeefJeueemeced) MebKeOej: (ueì-JeÀcesueJeÀced) p³eeseflejeréej: (Oetle&meceeiece:) peieoeréej: (nem³eeCe&JeÒenmeveced) ieesHeerveeLe: (JeÀewlegJeÀmeJe&mJeced) meecejepeoeref#ele: (Oetle&vele&JeÀÒenmeveced) Jelmejepe: (nem³e®et[eceefCe:) censMeleJe&Àjlve: (oeceJeÀÒenmeveced) Dev³es ®e~ JeWJeÀeceel³eÒeCeerleb JegÀef#ecYejceYew#eJeÒenmeveceefHe efJeefMeäb le$e~

J³ee³eesieJe=Àle³eesçefHe JeÀe½eve cener³evles~ leÐeLee YeemeÒeCeerlees ceO³eceJ³ee³eesie:, Jelmejepe-Je=Àle: efJeÀjeleepeg&veer³eJ³ee³eesie:, Òe¼eoveosJeÒeCeerle: HeeLe&Heje¬eÀceJ³ee³eesie:, JeÀeb®evee®ee³e&Òe-Ceerle:, Oevebpe³eefJepe³eeJ³e³eesie:, jece®evêÒeCeerle:, efveYe&³eYeerceJ³ee³eesie: efJeéeveeLeÒeCeerle: meewieeqvOeJeÀenjCeJ³ee³eesie:, JeWJeÀeceel³eÒeCeerle: JeerjjeIeJeJ³ee³eesie: Fefle~

oMeªHeJeÀeCeecev³esçefHe Yesoe: ÒeCeerlee: JewÀ½eve~ Hejbleg cenlee Je=À®í^sCe les ÒeeH³evles~ Òe³eesie¢äîeeçefHe ve les ueesJeÀefÒe³ee:~

meecÒeefleJeÀer mebmJe=ÀleªHeJeÀmepe&vee-

Jemlegle: SJeÀeeEJeÀªHeJeÀeCeeb ³egieefceoeveeR ÒeYeJeefle~ le$eeefHe Òenmeveev³esJe cener³evles~ meecÒeefleJeÀer mepe&vee ‰��Œ efceleef emleeyoeovevlejcesJe ÒeJele&les~ De³eb JeÀeueKeb[: Yeejleer³em-Jeelev$³emecejm³e Deemeerled~ DeleSJe SleÐegieervee: Je=Àle³eesçefHe mJeele$³eJeerjeved vee³eJeÀerJe=Àl³e ÒeCeerlee ¢M³evles~ cetueMebJeÀjceeefCeJeÌ³eueeue³eeef%eJeÀ: í$eHeeflemeece´ep³eced ÒeleeHeefJepe³eb, meb³eesefieleemJe³ebHejb®e ÒeCeerleJeeved (‰��) ce.ce. ceLegjeveeLeoeref#eleesçefHe (‰��) YeejleefJepe³eb <e[DebJeÀveeìJebÀ ÒeefCevee³e ‰‘‹� efceleJe<es& ³eeqmceved Yeejleb efye´efìMeoemeleecegJeÌleb Òeoe|MeleJeeved~

JeerjÒeleeHeced, MebJeÀjefJepe³eced, YeJeÌlemegoMe&veced, ieeeqvOeefJepe³eb®eev³eeefve veeìJeÀeefve oeref#eleJe³e&m³e~ nefjoemeefme×ebleJeeieerMeesçefHe (‰��) efceJeejÒeleeHeb, yebieer³eÒeleeHeb, efJejepe-mejesefpeveeR®e ÒeefCevee³e~ JeeF&. ceneeEueieMeem$eer Òeeflejepemet³eced GÃele=oMeeveveced GYe³eªHeJebÀ®e ÒeCeerleJeeved~ JeÀeweqC[v³eÒenmeveceefHe lelJe=Àleb cener³eles~ [e. JeWJeÀìjeIeJemleg ceneved jbieÒe³ees-JeÌleeçefYeveslee ®eemeerled~ lesve efJecegeqJeÌleÒenmeveced, DeveejJeÀueerveeefìJeÀe, efJeÐeeveeLeefJe[cyeveced ÒeCeerleced~ peerJev³ee³eleerLees&çefHe Heg<JeÀueveeìîeJee[d.ce³eb Je=ÀleJeeved-oefjêogow&Jeced, YeÆmebJeÀìced ®eC[leeC[Jeced ef®eefHeìJeÀ®eJe&Ceced JeveYeespeveced efJeJeenefJe[cyeveced Jeerj®eelegjer³eced Fl³eeefo~

Meem$eer HetpeeueeueÒeYe=leerveeb veeìîeJeÀejeCeeb Je=Àle³eesçefHe DeJee&®eerveveeìîemeeefnl³eb mece=×b efJeoOeefle~

Òees. jsJeeÒemeeoefÜJesoer meHlee|<eJeÀebûesmeb veeìJebÀ ÒeCeerleJeeved~ [e. jecepeer GHeeO³ee³e: JewÀJesÀ³eerefJepe³eb Je=ÀleJeeved ÒeJeÀjCeJe¬eÀleemeceefØeleced YeJeYeteflepeerJeveeOeeefjleb Heb®eeJebÀ veeìJebÀ ÒesceHeer³et<eb ef$eHee"er jeOeeJeuueYe: ÒeCeerleJeeved~ De³ecesJe JeÀefJe: leC[gueÒemLeer³eb ÒeJeÀjCeceefHe Je=ÀleJeeved~

154


efceÞeesçefYejepejepesvê: veeefìJeÀeÜ³eb veeìJeÀÜ³eb®e ÒeeCe³eled-ÒeceÜje (‰‘�Œ) efJeÐeesÊecee (‰‘‘Š) ÒeMeeblejeIeJeced (Šˆˆ�) ueerueeYeespejepeced (Šˆ‰‰) efceÞeJe³e&m³e SJeÀebefJeÀJee[d-ce³eb megefJeMeeueb Jele&les~ leÐeLee-veeìîeHeb®eieJ³eced (‰‘�‰) DeeEJeÀ®eveJeÀeb®eveced (‰‘�Œ) veeìîeHeb®eece=leced (‰‘��) ®eleg<HeLeer³eced (‰‘�‹) ªHeªêer³eced (‰‘��) veeìîemeHleHeoced (‰‘‘�) veeìîeveJejlveced (Šˆˆ�) veeìîeveJeûenced (Šˆˆ�) veeìîeveJeeCe&Jeced (Šˆ‰ˆ) veeìîeveJeeefÚJeÀced (Šˆ‰�)

SJeb efn efceÞeJe³e&ÒeCeerleeveeb ueIegªHeJeÀeCeeb mebK³ee <eefäHete|lecegHemHe=Meefle~ JeÀLeeveJeÀ-ef-MeuHe¢äîee Heos-Heosç$e veeJeerv³eb Jele&les~ eEJeÀ®e JeÀesCeveeì³eeveeceH³egÓeJeJeÀesçefYejepejepesvê SJe~ Òees. jeOeeJeuueYemlelÒeCeerleced Fvêpeeueced (®eleg<HeLeer³eced) mebmJe=Àlem³e ÒeLeceb JeÀesCeveeìîeb (vegJeÌJeÀ[.veeìJeÀ) cevegles~

veeìîeveJeeCe&Jeb Jele&les JeÀesCeveeìîemebJeÀueveceeÐevleced~ lem³e ue#eCeb mJe³eb Òemleewefle j®eveeJeÀej:-

veemeesHeces ueIeg#es$es mebJeÀeCes&çvee³eles JeÌJeef®eled~

vejw: Òeoe|Meleb veeìîeb veeefmeJeÌ³eceefYeOeer³eles~~

mebJeeoyengueb Òee³e: Òel³eûeJe=ÊemebefÞeleced~

meeefOe#esHeb®e meJ³ebi³eb nemcegK³eb mecevlele:~~

mecYeJeeqvle jmee½eev³es ³eLeeJe=Êeb ³eLeeveìced~

nesjeçOe&nesjecee$esCe meceeeÅHle®e meceeHveg³eeled~~

peJeveerceb®evesHeL³eceÊeJeejCepepe&jeved~

efJeveeefHe ³eVeeìef³elegb MeJeÌ³e jbieÒemeeoveced~~

cegKeb efveJe&nCeb ®ewJe mebefOeÜ³eb efJeMes<ele:~

JeÀesCeveeì³es cener³esle meJe&ceVeVeìeefÞeleced~~

efceÞeJe³ew&³e&led efme×eeqvleleb leosJe J³eJeËleced~ lelÒeCeerleeefve ueIegªHeJeÀeefCe ueesJeÀefÒe³elee³ee Oegefj efJejepevlesçefKeuesçefHe jeä^s~

ef$eJeie&meeOeveb veeìîeced Fefle ³eogJeÌleb lelmel³ecesJe ÒeefleYeeefle~ veeìîeMeemed.JeÀej Dee®ee³e&Ye-jlemleg veeìîeb mJeie&ueesJeÀeled YetleueeJeleerCe¥ cev³eles~ levceleevegmeejsCe $eslee³egies JeÀoeef®eled FvêÒecegKew: osJeJe=vowjveg©×: ÒepeeHeefle: meeJe&Jee|CeJebÀ Heb®eceb veeìîeJesob me=äJeeved~ veeìîeefceob meJe&Jesoce³eceemeerled ³elees efn efJejbef®e: $e+iJesoeled Hee"îe (mebJeeo) leÊJeb, meeceJesoeled ieerefleleÊJeb,

155

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®e³epegJes&oeled DeefYeve³eleÊJeb, DeLeJe&Jesoe®®e jmeleÊJeceeoe³e vetleveefceob veeìîeb j®e³eeb®eJeÀej~

j®eveevevlejcesJe censvêefJepe³em³e ceb®eÒemlegeflejefHe Je=Àlee Yejlesve~ le$e oeveJeeveecegHeefj osJeeveeb efJepe³eb ¢ädJeeçmegje: ¬egÀoe: peelee:~ les efJeIveeved GlHeeo³eeceemeg:~ Fvê½e OJepeob[cesJe ÒenjCeerJe=Àl³e leeved pepe&jeveJeÀjesled~ He½ee®®e YeieJeeved ÒepeeHeefle: GYeeJeefHe Jeieew& meceent³e, veeìîem³e ÒeJe=ÀeEle efJeMeo³eeb®eJeÀej, Demegjeb½e ³eLeeJeÀLebef®eÊees<e³eeceeme~

le=leer³e®ejCes JesOeme Dee%e³ee efJeéeJeÀcee& veeìîeceC[Heb ef$eefJeOeb ®elegj&$³eñeefJeJe=Àämeb%eb efvee|celeJeeved~ le$eeefHe Òe³eesie¢äîee efJeJe=ÀäceO³eceJeÀesefìJebÀ ceC[Heb meJe&Þes÷cegodIegäced~ lem³e veeìîeceC[Hem³e oe©JeÀcejd‹-megOeeJeÀce&-ef®e$eJeÀce&-efve³et&neefoj®eveeJeÀce& ®eeefHe meefJemlejb Jee|Celeb Jele&les veeìîeMeem$es~

SlelmeJe¥ mecHeeÐewJe Heg$ew: meeOe¥ Yejle: mecegêcebLeveveece meceJeJeÀejb Òe³egJeÌleJeeved~ lele½e JewÀueeMeefMeKejb ielJee ef$eHegjoeneK³eb ef[ceb®eeefYeveerleJeeved ©êmece#eced~ meJes&çefHe osJee $e+<e³e: Òemeblee: peelee:~ Hejbleg veeìîes JewÀefMeJeÀerceefHe cesueef³elegb efMeJe: Hejece=äJeeved~ leefVeos&Meb mJeerJe=Àl³e ye´ïee JewÀefMeJeÀermeeceûeeR Yejlee³e oÊeJeeved-cebpegJesÀMeerÒeYe=leer½elege\JeMeefleosJevele&JeÀer: ieeveYeeC[eLe¥ ®e mJeeeEle veejoced~ mecÒeefle YejleÒeCeerleb veeìîeb meJe&¢äîee mecHeVeb peeleced~

leosJe veeìîeb cenejepees: ceng<e: mJeie&ueesJeÀeled Yetleueceeefvevee³esefle JeÀLee veeìîeMeem$es Jee|Celeeçeqmle~ SJeb efn veeìîeb osJee megj$e+ef<ecene|<eceeveJeeoerveeb meces<eeb meceefØeleb ceveesjbpeve-meeOeveced~ veeìîeceb®es ÒeefleHeob osJeeveeb Òeefle÷eHevee ef¬eÀ³eles~ ³elees efn jbieowJeleHetpeveb efJevee Òe³eesiees ve JeÀLeceefHe ÒeJele&les ÒeJe=Êe½eeefHe DeefveäJeÀjes pee³eles~ SJeb efn Yeejleer³eveeìîeÒe³eesie: ®ee#eg<e³e%eJeÀuHe: mJeeref¬eÀ³eles, ve leeJeled ve³eveeveboemes®eveJebÀ ceveejbpevecee$eced~

lelmeJe¥ veeìîeceenelc³eb meefJemlejce$e efve©efHeleb Jele&les efveyebOeseqmceved~ veeìîes ®elege|JeOeesçe-fYeve³e:, ®eleñees veeìîeJe=Êe³e:, ¢M³eeefve ®e ueesJeÀOece&-veeìîeOeecee&efÞeleeefve, oMeªHeJeÀYesoe, GHeªHeJeÀeefCe Fefle meJe&ceefHe efveyebOesçeqmceved meb#esHelees Jee|Celeced~ lele½eeJee&®eerveb veeìîeJee[d.ce³eceefHe Hee"JeÀeveeb Heefj%eevee³e, mebJeÀueJ³e Òemlegleced~

Yeeme:

Yeemem³e $e³eesoMeveeìJeÀeefve GHeueY³evles ~ 1909 ef¬eÀmleeyoew ef$eJesvêced efveJeemeer cenecenesHeeO³ee³eª ìer0 ieCeHeefleMeem$eerceneso³e: efle©Jee¹esj jep³eeled leeueHe$eefueefKeleeefve Sleeefve ÒeeHleJeeved ~ les<eeb veeìJeÀeveeced veeceeefve meeqvle DeOeesefueefKeleeefve~ Sles<eeb $e³eesoMeeveeceefHe veeìJeÀeveeb JeÀlee& Yeeme Fefle ueyOe³eMeme: efìCieCeHeefleMeeeqm$eCe: efvejCe³eved ~ Òee®eerve: veesve-jepem³e Heg$e: peesvejepe: mJeûevLes <meesçeqivejefHe Yeemecegves: JeÀeJ³eb efJe<CegOecee&vcegKeeÊ³eJeÌleJeeved ~ veeonefol³e&Le&:<ed Fl³egJeÌleJeeved ~ uee#eefCeJeÀûevLeJeÀej: jece®evêiegCe®evê: veeìîeoHe&Ces <³eLee YeemeJe=Àles mJeHveJeemeJeoÊes<ed Fl³esJe Jeoefle ~ efJeÀvleg Dev³es efJeÜebme: meJes&<eeced SJeÀJeÀle=&lJeb

156


HetJe¥ vee²erJe=ÀleJevle: ~ lele: Sles<eg mJeHveJeemeJeoÊeced veeeqcve veeìJesÀ Yeemem³e veece JeÀle=&lJesve Òemlegleced ~ Dev³e$e JegÀ$eeefHe veeìJesÀ JeÀleg&: veece ve iees®ejefle ~ leLee ®e Sles<eg meJes&<eg veeìJesÀ<JeefHe <veevÐevles lele: ÒeefJeMeefle met$eOeej:<ed Fefle SJeÀjerl³ee ÒeejcYe: YeJeefle ~ <ÒemleeJevee<ed Fl³eeqmceved mLeeves <mLeeHevee<ed Fefle efveefnleced ~ DeefHe ®e meJes&<eg veeìJesÀ<JeefHe YejleJeeJeÌ³eeefve meceeveeefve Jele&vles ~ Sleoefleefj®³e DeeHeáeoMeMeleJeÀHe³e&vleb ³eeJeledS mebmJe=ÀleJeÀJe³e: mJeer³eemeg Je=Àefle<eg Yeemeb lem³e ûevLeeCeeb JeeJeÌ³eeefve ®e mecegoenjved ~ DeefHe ®e Sleeefve meJee&C³eefHe veeìJeÀeefve SJeÀ$ewJe ÒeeHleeefve ~ Dele: Sleeefve meJee&C³eefHe ªHeJeÀeefCe Òee³eMe: YeemeJe=Àleeveerefle efJeÜefÓ: efme×eeqvlele-ceeqmle ~ efJeÀvleg Sleeqmceved efJe<e³es SsJeÀcel³eb ve efme×ced ~ Fceb JeÀeEJe ceneJeÀefJe: JeÀeefueoeme: ceeueefJeJeÀeeqiveefce$ecedFefle veeceJesÀ mJem³e veeìJesÀ <ÒeefLele³eMemeeb YeememeewefceuueJeÀefJeHeg$eeoerveeb ÒeyevOeeveefle¬eÀc³e Jele&ceeveJeÀJes: ef¬eÀ³ee³eeb JeÀLeb Heefj<eoes yengceeve:I<ed Fefle meyengceeveb Yeemeced DeMueeIele ~ yeeCeesçefHe mJeJeÀeJ³es n<e&®eefjleced veeeqcve JeÀeJ³es <met$eOeejJe=ÀleejcYew: veeìJew-Àye&ngYetefceJewÀ: ~ meHeleeJewÀ³e&Mees uesYes Yeemees osJeJegÀuewefjJe<ed Fefle YeemeJeÀefJeced Demleewled ~ JeÀefJe: jepeMesKej: DeefHe Yeemees jeefceuemeesefceueewFefleS <Yeemees neme:<ed Fefle pe³eosJe:cegjeefjM®e Yeemeced DemlegJeved ~

Yeemem³e JeÀeue:

DevesJesÀ JeÀJe³e: Yeemeb ÒeeMebmeved ~ JeÀeJ³eMeem$eJeÀeje: YeemeJe=Àleeved MueesJeÀeved mJeûev-Les<eg mecegoenjved ~ Slesve %ee³eles ³eled Yeeme: JeÀeefueoemeeoefHe ÒeeJeÌleve: leoJee&®eerveJeÀJeerveeced Deelceer³eM®e m³eeefoefle ~ DevesJesÀ<eeb JeÀJeerveeced ³eLee leLewJe Yeemem³eeefHe osMe.JeÀeue³ees: efJe<e³es JeÀesçefHe efveM®e³e: veeeqmle ~ leLeeefHe efJeceMe&JeÀeveeced DeefYeÒee³eevegmeejb ef¬eÀCHetCed1Leces Meleceeves Yeeme Deemeerefoefle efveCes&legb MeJeÌ³eles ~ Mee*&OejHe×efle:, meteqJeÌlecegJeÌleeJeefue:, meogeq-JeÌleJeÀCee&ce=lecedS megYeeef<eleeJeefue:S Fl³eeefo<eg Òee®eerves<eg megYeeef<eleûevLes<eg Yeemeeef¹leeefve HeÐeeefve ueY³evles ~ Slee¢Meeefve meJee&efCe mee#³eeefCe G×=l³e Yeeme: ef¬eÀmleeled HetJe¥ meHleces MeleJesÀ Deemeerefol³eefHe efJeceMe&JeÀe: efveCeealeJevle: ~ JesÀ®eve efJeHeefM®ele: Yeeme: ef¬eÀCMeCed2leer³es MeleJesÀ Deemeerefol³eefHe DeefYeÒe³eeqvle ~ ieles MeleJesÀ mecegHeueyOeced ³e%eHeÀueced veece jecee³eCeJeÀLeeJemleg veeìJeÀceefHe YeemeJeÀefJeJe=ÀlecesJesefle lem³e DeO³esleej: oes<e%ee: efvejef®eØeved ~ Yeemem³e osMeefJe<e³esS ceeleeefHe$ees: efJe®eejs ®e JeÀeefHe JeÀLee veesHeueY³eles ~ De³eb oeef#eCeel³e: Fefle JesÀ®eve meeOeejb ÒeefleHeeo³eeqvle ~

Yeemem³e ©HeJeÀeefCe

Òeefle%ee³eewievOeje³eCemJeHveJeemeJeoÊeeçefJeceejJeÀeefCe $eerefCe ye=nlJeÀLeeççOeejeefCe ~ ÒeefleceeveeìJeÀefYe<esJeÀM®esefle Üs jecee³eCecetues ~ ceO³eceJ³ee³eesieHeáeje$eotleIeìeslJeÀ®eJeÀCe&Y-

157

JewefoJeÀmeeefnl³eced FeflenemeM®eeejes©Ye²³e%eHeÀueotleJeeJeÌ³eeefve meHle ceneYeejleeÞe³eeefCeS yeeue®eefjleb YeeieJeleeÞe³eced oefjê®ee©oÊeb ®e JeÀequHeleJeÀLeefceefle efJeJesJeÀ: ~~

1. ceO³eceJ³ee³eesies ¢ efnef[cyeeveeceJeÀje#em³ee men Yeercem³e ÒeCe³e:S IeìeslJeÀ®eveece-JeÀHeg$eÜeje ef®ejefJejefnle³eesmle³ees: me²M®e Jee|Cele: ~

2. otleIeìeslJeÀ®es ¢efnef[cyeeYeerce³eesjelcepem³e IeìeslJeÀ®em³e ceneYeejleer³eb ®eefjleced ~

3. JeÀCe&Yeejs ¢JeÀCe&m³eesoeÊeb ®eefjlecedS lesve nervêe³e JeÀJe®eJegÀC[ues oÊes ~

4. T©Ye²s ¢Yeercesve efÒe³eeHeefjYeJeÒeleHlesve og³ees&Oevem³e pe«s Yeives ~ mebmJe=Àlemeeefnl³es MeesJeÀevleveeìJeÀm³esocesJebÀ efveoMe&veced ~

5.otleJeeJeÌ³es ¢otleYetlem³e ÞeerJe=À<Cem³e meoeMe³ele³ee menwJe og³ees&Oevem³eeefYeceeefvelJeb Jee|Celeced ~

6. Heáeje$es ¢JeÀequHelee JeÀLee ~ êesCesve JeÀewjJeeCeeb ³e%es Dee®ee³e&JeÀlJeb Je=ÀlecedS oef#eCee³eeb me HeeC[Jeeveeb jep³eb ³eeef®eleJeeved ~

HeáeefoveeY³evlejsçØes<eCesef¬eÀ³eceeCes ueY³eb leefoefle og³ees&Oevem³eeMJeemeves êesCesve leLee Je=Àleced~

7.yeeue®eefjles ¢Je=À<Cem³e yeeueueeruee YeeieJeleeOeejsCee Je=Àlee ~

8.DeefJeceejJesÀ ¢³ee JeÀLee mee mecYeJelees iegCee{îeJe=Àleye=nlJeÀLeelees ie=nerlee jepeJegÀcee-jm³eeefJeceejJeÀm³e JegÀeqvleYeespeJegÀcee³ee& JegÀj²îee men ÒeCe³eesç$e Jee|Cele: ~

9. Òeefle%ee³eewievOeje³eCes ¢ cev$eer ³eewievOeje³eCeb He¨eeJel³ee ceieOejepeYeefiev³ee mene-so³evem³e efJeJeenb JeÀejef³elJee jepeMeeÅJeÌle JeOo&ef³eGcew®íled ~ efOe´³eceeCee³eeb ®e JeemeJeoÊee³eeb ve mecYeJeleeroefceefle JeÀoeef®eogo³eves ce=ie³eeLe¥ ieles ceeqv$emeccel³ee JeemeJeoÊee oiOesefle Òe®ee³e&les ~ je%ee ef®ejb efJe<eÐeeefHe ve lelÒesceefCe ceeefuev³eceeveer³eles HeMíeled HeoceeJel³eeb HeefjCeerlee³eeb mJeHve¬eÀcesCewJe JeemeJeoÊee ueY³eles ~

10. oefjê®ee©oÊes.Jemevlemesvee®ee©oÊe³ees: ÒeCe³eJeÀLee Jee|Celee ~ Dem³e ®elJeej SJee¹e GHeueY³evles ~

11.DeefYe<esJesÀ. jecee³eCeesJeÌlee JeeefueJeOeeoejY³e jecejep³eeefYe<esJeÀevlee JeÀLee Jee|Celee ~

12.eefleceeveeìJesÀ ¢ jecee³eCeÒeesJeÌleb jecem³e HetJe&®eefjlecegHeefveyeOoced ~

13.³e%eHeÀues ¢JeÀLeeYeeieesçl³euHe SJe oMejLe ³e%eHeÀues jecepevceª S efJeMJeeefce$e ³e%eHeÀues DemegjefJeveeMe ®eeefHe peveJeÀ Oeveg<eª ³e%eHeÀues meerlee efJeJeen YeJeeqvle~

meJes&<eeces<eeb ©HeJeÀeCeecesJeÀJeÀle=&JeÀlJeced

158


GHeefjefoe|veäveeceeefve ©HeJeÀeefCe meceeveJeÀle=&JeÀeefCe ³eled S<eg DeeM®e³e&peveJebÀ meec³eb ÒeefleYeemeles ~ ³eLee ¢

1.meJee&C³eHeerceeefve veeìJeÀeefve. <veevÐevles lele: ÒeefJeMeefle met$eOeej:<ed SefYejsJe Meyow: ÒeejY³evles ~

2.S<eg ©HeJesÀ<eg JeÌJeeefHe j®eef³elegvee&ce Heefj®e³eeefoJebÀ veesHeueY³eles ~

3.Òee³e: meJe&$e ÒemleeJevee³ee: mLeeves mLeeHeveeMeyoÒe³eesie: Je=Àle: ~ JeÀCe&Yeejcee$es ÒemleeJeveeMeyoÒe³eesie: ~

4. S<eg meJe&$e YejleJeeJeÌ³eb meceeveced ~

5. S<eeb ©HeJeÀeCeeb Yee<eeççM®e³e&peveJebÀ meec³eb Jenefle ~

6.meJes&<JeH³es<eg ©HeJesÀ<eg HeleeJeÀemLeevem³e cegêeue¹ejm³e ®e meceeve: Òe³eesie: ~

7. DeÒeOeeveHee$eeCeeb veecemeec³ecedS J³eeJeÀjCeue#eCenerveÒe³eesieÒee®eg³e&ced mecee: JeeJeÌ³ecedS meJe&$e yeengu³esve ueY³eles ~

8. YejleJe=ÀleveeìîeMeem$eer³eefve³eceeveeb meJe&$e meceYeeJesveeveeoj: ~

9. veeìîeefveos&Mem³e DeYeeJe: meceeve: ~

10. S<eeb meJes&<eeb ©HeJeÀeCeeb veeceeefve JesÀJeuecevle SJe ûevLem³e ueY³evles veev³e$e JeÌJeeefHe ~

Yeemem³e efÜjJeleej:

³eÐeefHe yenJees efJeÜebmees iegCeHeefleMeeeqm$eCee ÒJeÀeefMeleeefve meJee&C³eefHe ©HeJeÀeefCe Òe®eerveY-eemeJe=Àleeveerl³egJeÌleJevle: ÒeceeCeeefve ®eesHemLeeefHeleJevle:S Hejvlegpeelesve yengefJeOeevegmevOeevesves<eeb JeÀÊee& Òee®eervees Yeemees ve efme×îeefleS ³elees YeemeJe=ÀlelJesveesoeËleeefve HeÐeeefve ueY³eceeveûevLes<eg veemeeÐevlesS Dele: meJee&C³eHeerceeefve ©HeJeeefCe JesÀjueosMeer³esve JesÀveef®eled JeÀefJevee Je=Àleeveerefle megJe®eced ~ ce¢ ce¢ jeceeJeleejMecee&çefHe ueY³eceeve©HeJeÀeCeecebMeefJeMes<e SJe YeemeJe=Àlee Fefle cev³eles ~ Dele SJe ®ew<eeb JesÀjue SJeesHeueeqyOeefjefle mecegHev³em³eefle leogHeesÂueJebÀ ÒeceeCeced ~ JesÀjueer³ee veìe DeÐeeefHe YeemeveeìJeÀev³eefYeveer³e ueesJeÀeved j¡e³eeqvle ~

Dem³eeb eqmLeleew ³egJeÌleefceob ³eod YeemeÜ³eb cev³eleecedS le$ewJeÀ: Òee®eervees Yeemees ³es cene ©efJeJeÀeefueoemeeefovee mce=le: ~ DeHejM®e JesÀjueer³ees veJees ÜeoMeMeleeyoermecegÓJees Yeemees ³em³e ©HeJeÀeefCe ®elego&Me ce¢ceieCeHeefleMeeeqm$eefYe: ÒeJeÀeM³eb veerleeefve ~

Yeemem³e veeìJeÀefvecee&CevewHegC³eced

yentveeb ©HeJeÀeCeeb uesKeJeÀes Yeemees peerJevem³e efJeefJeOeeefve #es$eeefCe ¢Mees: Hee$eleeb efvelJeeefveefle

159


JeJeÌlegb megMeJeÀced, Dele SJe ®eem³e ©HeJesÀ<eg efJeefJeOelee mecee³eelee ~ Sleoer³eJe=Àefle<eg JeÀefle®eve veeìJeÀeefve HetCe&efJe JeÀefmeleeefve veeìJeÀeefve, ³eLee. mJeHveJeemeJeoÊeced, Òeefle%ee³eewievOeje³eCeced, ÒeefleceeveeìJeÀáe ~ ceO³eceJ³eeJ³eesieotleIeìeslJeÀ®eÜleJeeJeÌ³eJeÀCe&Yeejes©Ye²eefve SJeÀe¹©He-JeÀeefCe JeÀLeef³elegb MeJeÌ³evles ~ Yeemem³e ©HeJesÀ<eg DeefYeve³e³eesi³elewJeemeeOeejceYeeJesve eqmLelee meleer leeefve ÒeK³eeHe³eefle ~ DeefYeves³eleensleJeM®e ¢<eeb ©HeJeÀeCeeceeefoleesçvleb ³eeJeoefYeve³es meewJeÀ³e&ced megyeesOee mejuee meb#esHeJeleer ®e JeeJeÌ³eeJeefue:, JeCe&veefJejn:, DeefJemle=leeefve Hee$eeCeeb JeÀLeveesHeJeÀLeveeefveS Fl³eeefoJeÀe: meJes&<eg ©HeJesÀ<eg ¢M³evles ~ Yeeme: mebJeeoleÊJeeefYe%e Fefle leoer³ee: Je=Àle³e: mebJeeomeew÷Jeb efyeYe´efle meJe&$e megueYeced ~ Yeemees ef¬epes<eg ©HeJesÀ<eg mJeeOeejYetlee: JeÀLeemle³ewJeesHev³em³eeefHe JesÀJeuesve mejuelJeJeÀLeveesHeJeÀLeve®eeleg³ee&efo³eespevesve leeefve mceJeer³eleeb ÒeeHe³eleerefle Yeemem³e veeìJeÀefvecee&CevewHegC³eb megKeceJeievlegb MeJeÌ³eced ~

YeemeJe=ÀefleefYejv³eJeÀefJeJe=Àeflemeec³eced

Yeemem³e Je=Àle³eesçv³es<eeb Je=ÀefleefYe: men meec³eb efyeYe´efle ~ ³eLee MeeJegÀvleues ®elegLes&eç¹s Je=#eueleeoerved Òeefle MeJegÀvleuee³ee ³e: JeÀesceuees ceveesYeeJe: ¢<Heelegb ve ÒeLeceb J³eJem³eefle peueb ³eg<ceemJeHeerles<eg ³e Fl³eeefovee Jee|CelemleÊegu³e SJe Yeemem³eeefYe<esJesÀ <³em³eeb ve efÒe³eceC[veeefHe ceefn<eer osJem³ecevoesojer<ed Fl³eeoew ceveesYeeJees JeC³e&les ~ ³eLee MeeJegÀvleues DeeÞeceJeeefmeveeb Heer[veb Heefjnleg&ceeefoM³eles leLewJe mJeHveJeemeJeoÊes ¢ <ve He©<eceeÞeceJeeefme<eg Òe³eesp³eced <ed Fl³eeefoM³e meceeveb ¢M³eles ~ leLewJe mJeHveJeemeoÊes. <ed ÞegeflemegKeefveoos JeÀLeb veg osJ³ee: mleve³egieues peI-evemLeues ®e megHlee<ed Fefle JeerCeeoewYee&i³ecee¬egÀM³eles ~ SJecesJe MetêJeÀm³e ce=®íJeÀefìJesÀve men ®ee©oÊem³e meJee&Meieleb mee¢M³eceemeeÐeles ~ leo$e JesÀve JeÀm³eeOeceC³e¥ ie=nerleefceefle efJe®eejs ef¬eÀ³eceeCes JeÀeefueoemeMegêJeÀew SJeesÊeceCees& Yeeme SJe le³ees: DeOeceCe& Fefle cece efJeMJeememle$ee³eb Yeemeesod efÜleer³ees Yeeme Fefle ®e ~ ÒeLecees Yeeme: JeÀeefueoemeeoerveeb HeeefLe ÒeoMe&JeÀ: mecYeJeefle Hejb leoer³ee: Je=Àle³e: veesHeueY³evles S ³eM®ee³eb JesÀjueer³ees ©HeJeÀmecetn: me leg veJem³e Yeemem³e SJe efn cev³eceeves meJe&ceH³egHeHeVeb YeJeleerefle ~

JeÀeefueoemee:

JeÀeefueoemeÒeCeerlelJesve $e³e: ÞeJ³eJeÀeJ³eûevLee: jIegJebMeb JegÀceejmecYeJeáesefle Üs ceneJeÀeJ³es cesIeotleb KeC[JeÀeJ³eced, $e³ees ¢M³eJeÀeJ³eûevLee: DeefYe%eeveMeeJegÀvleueb veeìJebÀ, efJe¬eÀceesJe&Meer³eb veeìJebÀ ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eb veeìJebÀáesefle Òeefme×e: meeqvle ~ SleoefleefjJeÌleb $e+legmebnejb veece ÞeJ³eJeÀeJ³eûevLe: M³eeceueeäJeÀÒeYe=eflemHetÀìj®evee½e JeÀeefueoemeefJejef®elee Fl³eefHe efJeéem³eles ~ JesÀef®eÊeg JeÀeefueoeme$e³eerceH³evegceeeqvle ~ leoveg meteqJeÌlecegJeÌleeJeu³eeb jepeMesKejÒeCeerlelJesvees×=leb efvecveeef¹leb HeÐecesJeeOeej: ~

SJeÀesçefHe peer³eles nvle JeÀeefueoemees ve JesÀveef®eled ~

160


Me=²ejs ueefueleesÃejs JeÀeefueoeme$e³eer efJeÀceg ~

JesÀef®eÊJe$el³e JeÀeefueoeme$e³eer' Heom³e JeÀeJ³e$e³es efveª{ceLe¥ ie=”eqvle YeJeÌl³ee ve leg JeÀ-Jeerveeb $e³eerefle ~ DeHejs leg cegK³ecesJeeLe¥ meceeOe=l³e jepeMesKejmece³es SJe JeÀeefueoemeeefYeOeem$e³e: JeÀJe³e: Òeefme×e: DeemeefVeefle cev³evles ~ ûevLeeveeb JeÀeefuenemeÒeCeerlelJesve Òeefme×eveeceeY³evlejHe-jer#eCesve leg MueesJesÀveevesve JeÀJeerveeb $e³³esJe me¹seflelee mecYeJeefle Fefle cev³eles~ ÞeJ³eJeÀeJ³es<JeefHe jIegJebMeJegÀceejmecYeJecesIeole-$e+legmebnejeCeeb HejmHejb j®eveeJewefMeäîeb vewJeÀÒeCeerlelJeb meceLe&³eefle ~ cesIeotles efn -

Je¬eÀ: HevLee ³eoefHe YeJele: ÒeeqmLelem³eesÊejm³eeb

meewOeeslme²ÒeCe³eefJecegKees cee mce Yet©ppeef³ev³ee:~

efJeÐegÎecemHegÀefjle®eefJeÀlew³e&$e Heewje²veeveeb

ueesueeHee²³e&efo ve jcemes uees®evewJe&efáeleesçefme~~

Fefle meJee&efleMeeef³elJesve mce=lee Gppeef³eveer jIegJebMe-JegÀceejmecYeJe³ees: veecveeçefHe ve mce³e&les ~ JegÀceejmecYeJem³e JeÀlee& efnceeue³em³e JesÀoejJetÀcee&®eueKeC[³eesjsJe jceles ~ jIegJebMem³e ÒeCeslee leg ®elegLe&<e÷meie&³ees: YejleJe<e&cesJe Ye´ceefle ~ $e+legmebnejm³e JeÀlee& HeJe&leer³ecesJe $e+legHeefjJele&veb efJeJe=Ceesefle ~ efJe<e³eÒeefleHeeove¢äîeeçefHe les<eeb meJes&<eecesJewJeÀJeÀle=&JeÀlJeb vewJe efmeO³eefle ~ les<eg les<eg efn YeewieesefueJeÀJeCe&veceefHe efceLees ve mebJeoles ~ SJecesJe eqmLeefleJeÀeue¢äîeeçefHe le$e meece¡em³eb vewJe efmeO³eefle ~ ceeueefJeJeÀeeqiveefce$em³e ÒeCeslee Deeqiveefce$eb efn Heg<³eefce$em³e Heg$eb efJeefoMes vee³eJeÀlJesve ie=”eefle ~ efJe¬eÀceesJe&Meer³es leg JeÀef½eoHej SJe efJe¬eÀceeK³ees vee³eJeÀ: ~ jIegJebMem³e JeÀlee& ceieOeb efn meJees&lJe=Àäjep³elJesve mcejefle ³elees efn me jIees: efoeqiJepe³eÒeme²s ceieOeb veecveeçefHe ve mcejefle efJeÀvleg <e÷meies& mJe³ebJejÒeme²s HejvleHeeK³em³e ceieOejepem³e le$eesHeeqmLeeEle JeÀLe³eefle ~ ³eLee efn le$eesJeÌleced -

JeÀeceb ve=Hee: mevleg menñeMeesçv³es jepeØeleerceengjvesve Yetefceced~

ve#e$eleejeûenme¹§ueeçefHe p³eesefle<celeer ®evêcemewJe jeef$e:~~

Fefle~

$e+legmebnejm³e JeÀlee& efn efJevO³eesHeJeÀC"b meeOeg JeCe&³eefle ³eoe JegÀceejmecYeJem³e ÒeCeslee leg ievOeceeoveb meeOeg peeveeefle ~ leLewJe jIegJebMes efn ceeueJemeece´ep³emecemeeceef³eJeÀer Yeewieese-fueJeÀeqmLeefle: Jee|Celeeçeqmle ~ ceIeotlem³e JeÀlee& leg Gppeef³eveeR efJeMes<esCe mleewefle ~ mecÒeefle JeÀeefueoemeJe=ÀeflelJesve K³eeles<eg ef$e<eg ªHeJesÀ<eg leeJelmJesJe ÞeJ³eJeÀeJ³es<eg $e+legmebnejesÊejs<eg ®e efJe<e³eeefo¢äîee DeefYe%eeveMeeJegÀvleueJegÀceejmecYeJe³ees:, efJe¬eÀceesJe&Meer³ejIegJebMe³ees:, ceeueefJe-

161


JeÀeeqiveefce$e-$e+legmebnej³ees½e meec³eb meceLe&³eeqvle HeeqC[lee:, efJeÀvleg mecegêiegHleÒeCeerleJe=À<Ce®eefjleb leg ¢M³eJeÀeJ³eeveeb JeÀeefueoemeeefYeOeJeÀeJ³eJeÀejJeÀle=lJeb ÞeJ³eJeÀeJ³eeveeb leg nefj<esCem³e JeÀeefue-oemeefJeMes<eCem³e Je=ÀeflelJeb meceLe&³eefle ~ ³eLeesJeÌleb le$e -

Hegjvojyeuees efJeÒe: MetêJeÀ: Meem$eMem$eefpeled ~

OevegJes&ob ®eewjMeem$eb ªHeJesÀ Üs leLeeçJeÀjesled~~

lelJeÀLeeb Je=ÀleJevleew leew JeÀJeer jeefceuemeewefceueew ~

lem³ewJe meoefme eqmLelJee leew ceeveb yeng ®eeHleleeced ~~

meleeb cele: meesçéecesOeb Je=ÀleJeeveg©efJe¬eÀce: ~

Jelmejb mJeb MeJeÀeved efpelJee ÒeeJele&³ele Jew¬eÀceced ~~

lem³eeçYeJeVejHeles: JeÀefJemeHleJeCe&:

ÞeerJeÀeefueoeme Fefle ³eesçÒeefleceÒeYeeJe: ~~

og<³evleYetHeefleJeÀLeeb ÒeCe³eÒeefle÷eb

jc³eeefYeves³eYeefjleeb mejmeeáeJeÀej~~

MeeJegÀvleuesve me JeÀefJevee&ìJesÀveeHleJeeved ³eMe: ~

Jemlegjc³eb oMe&³eeqvle $eerC³ev³eeefve ueIetefve ®e~~

Yet³e: me ce=®íJeÀefìJebÀ veJee¹b veeìJebÀ J³eOeeled ~

J³eOeeÊeeqmceved mJe®eefjleb efJeÐeeve³eyeueesefpeleced ~~

De$eev³es<eg ef$e<eg efJe¬eÀceesJe&Meer³eb ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eefceefle Üs leg %eeles le=leer³eb mecÒeefle vewJeesHeueY³ele Fefle ³egefOeef÷jceerceebmeJeÀceleced ~ SJecesJe -

JeÀeJ³esve meesçÐe jIegJeÀej Fefle Òeefme×es

³e: JeÀeefueoeme Fefle cenen&veecee~

ÒeeceeC³eceeHleJe®evem³e ®e lem³e Oec³es&

ye´ïelJeceOJejefJeOeew cece meJe&osJe~~

®elJee³e&v³eeefve JeÀeJ³eeefve J³eoOee®®e ueIetefve ³e:~

ÒeeYeeJe³e®®e ceeb JeÀleg¥ Je=À<Cem³e ®eefjleb MegYeced~~

nefj<eCeJeÀefJeJee&iceer Meem$eMem$eefJe®e#eCe:~

162


³eMeesçueYele JeÀeJ³ew: mJewvee&vee®eefjleMeesYevew:~~ Fl³eeefo ~

GHe³eg&JeÌlees×jCesve leg ªHeJeÀeCeeb JeÀeefueoemeJeÀle=&JeÀlJeb ÞeJ³eJeÀeJ³eeveeb leg nefj<esCeÒeCeerlelJeb efmeO³eefle ~ mecegêiegHlem³e efn nefj<esCe: meYeeHeeqC[le Deemeerefoefle leg lem³e Òe³eeieefMeueemlecY-eeefYeuesKeleesçefHe %ee³eles~ ³eLeesJeÌleb le$e -

31 - Hegveeefle YegJeve$e³eb HeMegHelespe&ìevleieg&neefvejesOeHeefjcees#eMeer�eefceJe HeeC[giee²b He³e: ~ 9 ~ Sle®®e JeÀeJ³eces<eecesJe YeÆejJeÀHeeoeveeb oemem³e meceerHeHeefjmeHee&Ceevegûenesvceerefueleceles:~

32 - KeeÐeìHeeefJeÀJeÀm³e ceneoC[vee³eJeÀOe´gJeYetefleHeg$em³e meeqvOeefJeûeefnJeÀ-JegÀceeje-ceel³eceneoC[vee³eJeÀnefj<esCem³e meJe&YetleefnlemegKee³eemleg~

33 - Devegef÷leáe HejceYeÆejJeÀHeeoevegO³eelesve ceneoC[vee³eJeÀefleueYeÆJesÀve~

Fefle~

nefj<esCees efn ®evêiegHlem³e ceeqv$eCe: efMeKejmJeeefceve: Heew$e: JegÀceejiegHlem³e ceeqv$eCe: He=efLeJeer<esCem³e Heg$e Deemeerefol³eefHe JegÀceejiegHlem³e JeÀce&oC[efMeueemlecYeeefYeuesKem³e <e÷me-HleceHeef¹lees %ee³eles~

cev³eles ³eled, DeefYe%eeveMeeJegÀvleueeefoªHeJeÀeCeeb ÒeCeslee JeÀefJe: HejceMewJe: efJeÀvleg jIegJebMeÒeCeslee leg ce²uee®ejCes HeeJe&leer Me¹jew mlegJeVeefHe efJe<Cees: ÒeeOeev³emeceLe&JeÀes YeeieJele: ~ jepeJeÀefJeJeCe&veÒemebies mecegêiegHlem³e Je=À<Ce®eefjles JeÀefJeJeCe&ve¬eÀcesçefHe JeÀeefueoemeesçéeI-ees<eelHetJe&cesJeesHemLeeefHeleesçeqmle ~ DeéeIees<em³e JeÀefve<JeÀmeYeemeÊJeb ®elegLe&meewielecenemebmeefo YeeieûenCeáe le$ewJeesJeÌleced ~ ³eLeesJeÌleb le$e -

meewieleeveeb cenemebmeled legjer³eeçYetvcenesppJeuee ~

lem³eeb meY³ees yeYetJee³eb efJeéeefJeÜeq®íjesceefCe:~~ Fefle ~

FlLeb efn JeÀeefueoemem³e ®elJeeefj mJeªHeeefCe ef®evl³evles DeefYe%eeveMeeJegÀvleueJegÀceejmecYe-Je³ees: ÒeCesleJeÀ:, efJe¬eÀceesJe&Meer³ejIegJebMe³ees: j®eef³eleeçHej:, ceeueefJeJeÀeeqiveefce$e-$e+legmebnej³ees: JeÀlee& le=leer³e:, cesIeotlem³e ÒeCeslee ®elegLe& Fefle ~ DeeÐees efn JesÀoejKeC[er³e:, efÜleer³emleg ceeieOe:, le=leer³ees JewvO³e:, ®elegLe&mlJeeJeeqvleJeÀ: ~ SJeÀlees efn ³eoe JegÀceejmecYeJeJe=Àleb efnceeue³em³e ³eLeeLe&JeCe&veb JeÀJes: HeJe&leer³elJeb Ieg<Ceeefle, DeHejlemleg leowJe $e+legmebnejesHeJee|Celeb ûeer<ceJeCe&veb mHeäcesJe efJevO³eJeeefmelJeb JeÀJes: met®e³eefle ~ ³egefOeef÷jceerceebmeJeÀm³e celes JeÀeefueoemeÒeCeerlelJesve Òeefme×eveeb meJes&<eecesJe ûevLeeveecesJeÀJeÀefJeÒeCeerlelJemeceLe&vesvewJe JeÀeefueoemem³e eqmLeefleJeÀeueefve-Oee&jCemecem³eeçmeceeefnleeçmleerefle ~

HetJees&JeÌleeefleefjJeÌleceefHe M³eeceueeoC[JeÀçefHe veJejlveceeueeÒeYe=efle, mHegÀìj®evee DeefHe

163


JeÀeefueoemeJe=ÀeflelJesve ie=¿evles, efJeÀvleg lee: JeÀlecem³e JeÀeefueoemem³esefle ve MeJeÌ³eles mHeäle³ee JeJeÌlegced ~ veJejlveceeuee³eeb oMeHeÐeeefve meeqvle ³es<eg veJe ceele²ermlegefleHejeefCe SJebÀ leg HeÀueef-veos&MeJebÀ, M³eeceueeoC[JesÀçefHe lem³ee SJe mlegefle:~

Òee®³eHejcHeje³eeb efn <e[efOeJeÀe efJe¬eÀceeefol³e ³e$ewJeÀ: meb%eerlJejs GHeeefOeOeeefjCemleLewJe leleesçH³eefOeJeÀe: JeÀeefueoemee ³e$ewJeÀes efn meb%eerlJeHejs GHeeefOeOeeefjCemLewJe leleesçH³eefOeJeÀe: JeÀeefueoemee ³e$ewJeÀes efn meb%eer DeHejs letHeeefOeOeeefjCe:~ mecegêieHlem³e meYeeJeÀefJen&efj<esCees efn 'JeÀeefueoeme' Fl³egHeeefOevee K³eele Deemeerled ~ leLewJe Yeespem³e meYeeJeÀefJe: HeefjceueesçefHe ~ DeJeÀyejmeYee³eeceefHe JeÀef½eled JeÀeefueoemeesHeeefOeOeejer JeÀefJejemeerled ~ JeÀeJ³eceeuee³eeb efveCe&³e-meeiejcegêCeeue³eÒeJeÀeefMelee³ee: ÒeLeces ieg®íJesÀ M³eeceueeoC[JeÀm³e Heeomet®³eeb (Deäces He=÷s) ogiee&Òemeeo: JeÀLe³eefle -

jepeMesKejelHetJe¥ $e³e: JeÀeefueoemee: meceglHeVee: ~ les ®e JeÀeqmceved JeÀeqmceved osMes JeÀeues ®e ÒeeogjYegefVeefle ve %ee³eles ~ DeJeÀyejer³eJeÀeefueoememleg ®elegLees&çJe&Jee®eerve: ~ jepeMesKejmleg ¸eermlemebJelmejm³e oMeces MeleJesÀ meceglHeVe: Fefle ~

JeÀeefueoemem³e peerJeveoMe&veced

JeÀeefueoemees efn HejcHejemeceLe&JeÀes Yeejleer³e Deemeerod,³ees efn meveeleves Oeces& ceveeieefHe HeefjJele&veb JeesHes#eCeb vewJe menles~ lesvewJe meesçefYe%eeveMeeJegÀvleuem³e ce²uee®ejCeHeÐes yeew×mec-celeefvejeréejJeeoefvejemee³e 'Òel³e#eeefYe: ÒeHeVemlevetefYe:' Fefle JeÀLe³eefle ~ me efn $e³eermecceleb ®eelegJe&C³e& ®eelegjeÞec³eáeslLeb meceLe&³eefle -

MewMeJesçY³emleefJeÐeeveeb ³eewJeves efJe<e³ewef<eCeeced~

JeeOe&JesÀ cegefveJe=Êeerveeb ³eesiesveevles levegl³epeeced~~

cegefveJevele©®íe³eeb osJ³ee le³ee men efMeefÞe³es~

ieefueleJe³emeeefce#JeeJetÀCeeefceob efn JegÀue¬eleced~~

ve efn meefle JegÀueOeg³es& met³e&JebM³ee ie=ne³e ~

leovegmeejsCe Heg©<eeLe&®elegä³eefmeef×jsJe peerJevem³e ue#³eced ~ le$eeefHe DeLe&JeÀeceeY³eeb Oece&HejJeÀeY³eeb YeeJ³eb ³elees cees#eefmeef×: mecHeÐeles ~ lesvewJe lem³e og<³evle: ÒeLeceb efJeÒeJeÀv³eeb celJee MeJegÀvleuee³eeb vewJe ye×mHe=nes YeJeefle ~ Òeemeeoeieleeáe leeb Oecees&uue«veYe³esvewJe efvejeefê³eles ve leg JeÀece®eejsCe ~ JegÀMemleg mHeäcesJe JeÀLe³eefle -

'Dee®e#Je celJee JeefMeveeb jIetCeeb ceve: Hejm$eerefJecegKeÒeJe=efÊe~'

me efn JeÀefJejelceJeeoer ~ lem³eelceefJeéeemees efn ³e$e le$e ÒemHegÀefìlees ¢M³eles ~ lem³e

164


og<³evle GodIees<e³eefle -

meleeb efn mevosnHeos<eg Jemleg<eg ÒeceeCecevle:JeÀjCeÒeJe=Êe³e: ~

leLewJe MecYegveesHesef#eleeçefHe HeeJe&leer -

F³es<e mee JeÀleg&ceyevO³eªHeleeb meceeefOeceemLee³e le³eesefYejelceve:~

DeJeeH³eles Jee JeÀLecev³eLee Ü³eb leLeeefJeOeb Òesce Heefle½e lee¢Me:~~

GHee³esveeMeJeÌ³eb ve efJeÀceefHe mecYeJeleerefle lem³e Òeyeuees je×evle: ~ lem³e efn meJee&C³eefHe Hee$eeefCe leLewJee®ejeqvle ~ me efn ce³ee&oeJeÀefJe: ~ mJemecceleeb ce³ee&oeb me JeÀoeefHe vewJeesuue«³eefle~ lem³e efn ce³ee&oesuue«veceefHe ce³ee&oemLeeHevee³ewJe YeJeefle ~ ³eLeesJeÌleced -

ve=Heles: Òeefleefme×cesJe leled Je=ÀleJeeved Heeq¹dlejLees efJeue«îe ³eod ~

DeHeLes HeoceHe&³eeqvle efn ÞegleJevleesçefHe jpeesefveceerefuelee:~~

me efn HejceeLe&lees ceenséej: meccele: ~ me Òee³e: meJee&mJesJe Je=Àefle<eg censéejYeJeeräosJelJesve mleewefle ~ efJeÀvleg vewleeJelesleeq®®evleveer³eb ³elmeesçv³eosJes<eg ve leLee ye×eoj Fefle ~ me leg osJe$e³em³ew-JeÀevlewJeÌ³eb meceLe&³eefle ~ ³eLee ce²ueHeÐes efMeJe: JegÀceejmecYeJes (2 meies& ) ye´ïee, jIegJebMes (10 meies&), efJe<Ceg½e mleglee: meeqvle ~ Òel³eefYe%eeJeeoer me mee±îe³eesieeJeefHe leLewJeeefê³eles ~ Jesos<eg HejceÞe×e, Hegvepe&vceJeeo:, F&éejm³e peielÒeCesle=lJeáe JeÀeefueoemem³e peerJeveoMe&vem³e JesÀef®elHe#ee: ~ me efn meeqvoMeefle -

'l³eeiee³e mecYe=leeLee&veeb mel³ee³e efceleYeeef<eCeeced~

³eMemes efJeefpeieer<etCeeb Òepee³ew

ie=ncesefOeveeced~~

Fefle~

JeÀJes: osMe:

JeÀeefueoemem³e peerJeveJe=efÊeefJe<e³es DevesJeÀe: ueesJeÀefJeÞegle³e: DevesJesÀ Jeeoe: ®e meeqvle ~ JesÀef®eled Sveb efJe¬eÀceeefol³em³e meYee³eeb JeÀefJe: Fefle cev³evles ~ JesÀef®eled iegHleJeÀeueervevejsMeeCeeced DeeÞe³eb ÒeeHleJeeefveefle JeÀLe³eeqvle ~ Oeejeveiejs Yeespejepem³e meYee³eeb JeÀefJejlveHeoYetef<ele: DeYetled Fefle JeÀLeeJeÀesefJeoe: JeÀLe³eeqvle~ peveÞegl³evegmeejb yeeu³eJeÀeues me: DeleerJe cetKe&: Deemeerled ~ efJeÐeeOej³ee men lem³e efJeJeen: DeYeJeled ~ cetKe&: Heefle: Fefle %eelJee efJeÐeeOeje leb JeÀeueerosJ³ee: Deeue³eb veerlJee ³eeJeled mee YeJeles efJeÐeeb ve GHeefoMeefle leeJeled YeJelee lele: yeefn: ve DeeievleJ³eced Fefle DeeefoMeled ~ lele: Helv³ee: JeÀLeveevegmeejsCe leLewJe Dee®eefjle: JeÀeefueoeme: JeÀeueerosJ³ee:

165


JejÒemeeosve efJeÜeved DeYeJeled Fefle ~ F³eb JeÀLee JeÀeefueoemem³e ÒeefleYe³ee JeÀefJelee®eeleg³es&Ce ®e peelee leL³ee leg ve Fefle efJeog<eeb ceefle: ~ ³ele: peeveJeÀernjCem³e JeÀlee& jepeeJegÀceejoeme: ®e meHleces MeleJesÀ Deemleeced Fefle efJeÜebme: efveef½eleJevle: ~ Dele: De³eb leeqmceved JeÀeues veemeerled Fefle JeJeÌlegb MeJeÌ³eles ~ FleesçefHe JeÀeefueoemem³e JeÀefJelee®eeleg³e¥ efvee|oM³eceevee: DevesJeÀe: JeÀLee: meeqvle ~

‰.GÊejjece®eefjlem³e JeÀlee& YeJeYetefle: mJe³eb veeìJebÀ efJeefueK³e JeÀeefueoemem³e DeefYeÒee³eb Òeägb iele: Deemeerled ~ meceûeb veeìJebÀ HeefjMeeru³e Heef"lJee ®e JeÀeefueoeme: veeìJeÀm³e ÒeLecee¹s efJeÐeceeves ö

efJeÀceefHe efJeÀceefHe cevob cevoceemeefÊe³eesiee-

oefJejefueleJeÀHeesueb peuHeleesj¬eÀcesCe ~

DeefMeefLeueHeefjjcYeJ³eeHe=lesJewÀJeÀoes<Cees-

jefJeefoleiele³eecee jeef$ejsJeb J³ejbmeerled ~~

MueesJesÀçeqmceved 'jeef$ejsJeb' Fl³e$e jeef$ejsJe Fl³esJe metJeÌleefceefle Heefj<JeÀejced DeJeÀjesled ~ YeJeYeteflevee efueefKeles MueesJesÀ SJeb jmece³eeLe&: ³eLee Ðeesl³esle leLee Heefj<JeÀejb Je=ÀleJeeefveefle De$e JeÀeefueoemem³e JeÀeJ³eÒeefleYeeb meËo³ee: MueeefIeleJevle: ®esoefHe YeJeYetefleJeÀeefueoemeew meceJeÀeueerveew Deemleeced Fl³esleb efJe<e³eb SsefleneefmeJeÀe: vee²erJegÀJe&eqvle ~

2. DeHeje JeÀeef®eled JeÀLee SJeb Þet³eles ³eled JeÀoeef®eled mejmJeleer osJeer JeÀeefueoemeYe-JeYetl³ees: JeÀefJeleeiegCeleejlec³eb Hejeref#elegb leguee³eeb Ü³ees: mLeeu³ees: GYeew DeefHe mLeeefHeleJeleer Fefle ~ leoe YeJeYetles: mLeeu³ee: Yeej: v³etve: DeYeJeefoefle mejmJeleer mJem³e JeÀCes& Oe=leb JeÀunejcegJegÀueceJeÀjvob le$e ³eesefpeleJeleer Fefle ~ lemceeled Üs mLeeu³eew DeefHe meceeves peeles Fefle Þet³eles ~ JeÀeefueoemem³e JeÀefJelee®eeleg³e¥ HeefjMueeI³eceeveeefve DevesJeÀeefve GHeeK³eeveeefve 'YeespeÒeyecOe'Fl³em³eeb Je=Àleew Heefj¢M³eles ~ Hejvleg leeefve meJee&efCe ÒeceeCeYetleeefve Fefle Jeefolegb ve MeJeÌ³eles ~

3. efJe¬eÀcemebJelmejmLeeHeJeÀm³e efJe¬eÀceeefol³em³e DeemLeeves veJejlves<eg De³eceefHe Dev³elece: Fefle HejcHejeiele: DeHej: efJeéeeme: ~ ³eLee ö

OeØevleefj-#eHeCeJeÀecejeEmen-Me¹§JewleeueYeÆ-IeìJeÀHe&jJeÀeefueoemee: ~

K³eeleer Jejenefceefnjes ve=Heles: meYee³eeb jlveeefve Jew Jej©ef®eve&Je efJe¬eÀcem³e ~~

MueesJesÀçeqmceved veJejlveeveeb JeÀJeerveeb veeceeefve efvee|oäeefve Hejb Sles meJes&çefHe meceJeÀeueervee: ve ~ JeÀeefueoeme: efJe¬eÀcem³e DeemLeeves Deemeerled Fl³ebMe: De²erJe=Àle: ®esoefHe Dem³e MueesJeÀm³e

166


DeeOeejsCe lelJeÀeueb ÒeceeCeerJeÀleg¥ ve meeO³eced ~

FlLeb Òe®eefueleeefYe: eEJeÀJeovleerefYe: SsefleneefmeJeÀJ³eJeÌleerveeced GuuesefKeleJeÀLeeefYe: Jee JeÀeefueoemem³e ®eefj$eb Jesefolegb ve MeJeÌ³eles ~ lee: jc³ee: JeÀLee: meeqvle lem³ee: JeÀeefueoemem³e peveefÒe³eleeb JesÀJeueb %eelegb meeO³eced~

DeLe ceneJeÀefJej³eb JeÀoe JebÀ osMeb mJepevcevee DeueáeJeÀej Fl³esleeqmceved efJe<e³es meces<eeb ieJes<eJeÀeCeeced SJeÀ: SJe efve<JeÀ<e&: DeÐeeJeefOe mecegHeueY³eles ³eled Hegjelevee: JeÀJe³e: mJeefveJe&®eveb vewJe JegÀJe&eqvle mce Fefle ~ Hee"JeÀeveeb meeceeefpeJeÀeveeb ieJes<eJeÀeCeeb ®e ÒeÍ>e: YeJeefle yeueJeeved ³esve Òesefjlee: les Slee¢Meeved SsefleneefmeJeÀeved efJe<e³eeved JeÀewletnuesve ieJes<e³eeqvle ~ ieJes<eCee³ee: efme×evlee: ÒeJeÀejeefCe ®e efJeefYeVeeefve ¢M³evles ~ Dem³e peerJeveefJe<e³es ye»îe: ovleJeÀLee:, SsefleneefmeJeÀJeÀLee: ®e meeqvle ~ cesIeotles Dev³eemeg Je=Àefle<eg me: Hegve:Hegve: Gppeef³ev³ee: meewvo³e¥ Jee|CeleJeeved Dele: me: le$ewJe yengJeÀeueced Gef<eleJeeved m³eeled ~ JeÀeMceerjs ÒeJeOe&ceevem³e JesÀmejHeg<Heb me: JesÀJeueb Jee|CeleJeeved Fl³ele: JeÀeMceerjer³e: m³eeefoefle JesÀ<eeefáeled DeefYeÒee³e: ~ lesve cesIeotles efvee|oä: jeceefieefj: efJeoYes& Deeqmle ~ le$el³eeefve DemeveJemeveeefoefJe<e³eeved me: JeCe&³eefle Fl³ele: efJeoYeea³e: m³eeefoefle, ve meceer®eerveb efveCe&³eb ueYeles ~ ceeueJeb efJemlejsCe Jee|CeleJeeved Fl³ele: me: ceeueJeer³e: Demleerefle Hegve½e JesÀ<eeefáeled DeefYeÒee³e: ~ jIegJebMeceneJeÀeJ³es lesve Jee|Celeb jIees: efoeqiJepe³eb met#cele³ee HeefjMeerue³eece½esled Yeejles lem³e DeHeefjef®ele: ÒeosMe: veemleerefle mHeäb %ee³eles ~ ³eLee DemeceÒeosMeced DeJeCe&³eled leLewJe ceveesnjMewu³ee JesÀjueceefHe DeJeCe&³eled ~ efnceeue³eefceJe mecegêleerjceefHe megvojced DeJeCe&³eled ~ Dele: me: jeä^JeÀefJe:, Gppeef³eveer lem³e eqmLejmLeeveced, meceûeYeejleb lem³e ®ejmLeeveced, Dele: meceûeYeejlecesJe lem³e ÒeosMe: Fl³eefHe JeJeÌlegb MeJeÌ³eles ~ Sleoer³eceeleeefHe$ees: veeceveer DeÐeeefHe veesHeueY³esles ve Jee De³ecesJe mec³eJeÌle³ee efveCe&³ees peele: ³eo³eb JegÀ$el³e: Fefle ~ Dem³e JeÀeJ³eveeìJesÀ<eg Deemecegêb YetmLeeveeefve Jee|Celeeefve meeqvle ~ Dem³e osMe: JeÀeMceerj Fefle, ye²eue Fefle, ieeueJe Fefle ®e efJeefYeVee: Jee Jeeoe: ceeqC[lee: yegOew: ~ ³eÐeefHe JeÀeefueoeme$e³eerefle meceeuees®eJeÀHejcHej³ee DeJeyegO³eles leLeeefHe mebm-Je=ÀlemeeefnleerHeefjef®eleeveeb ceve:meg me: Dev³elece: JeÀeefueoeme: ~ ³eefo³eb JeÀeJ³e$e³eb veeìJeÀ$e³eb ®e peievceesn³eefle ~ DeeJepe&³eefle ®e n"eled Hee½eeÊ³eefJeog<eeceefHe ceveebefme ~

J³eeqJeÌlelJeced

vetvece³eb MewJe: Fefle nslees: cesIeotleJe=Àleced Gppeef³eveermLeceneJeÀeueJeCe&veb le$el³ee: Yeew-ieesefueJeÀereqmLeles: lelmecye×b ef®e$eCeb efvejer#³e yenJe: efJeÜebme: De³eced Gppeef³eveer efveJeemeer Fefle efJeéemeeqvle ~ FlLeb Heefj®e³eMetv³eesçefHe meJe&Heefjef®ele: ceneJeÀefJej³eb meJee&meg efo#eg mJeJeÀer³eced DeJeoeleeb JeÀere|leHeleeJeÀeced G×=l³e HeeáeYeewefleJesÀve mecÒeefle DevegHeueyOe: DeefHe JeÀeJ³eJewYeJesve efJeog<eeb Ëefo ³eeJe®®evêeJeÀew& mLeem³eefle SJe ~ DeeO³eeeqlceJeÀlee³ee: %eeveb ³eLee lem³e Je=Àleew

167


Deecetueeûeb ¢M³eles leLee ueewefJeÀJeÀceefHe le$e le$e Òeme=leced ~ Òepeemeg je%eeb JeÀle&J³eb, ³eMeeqm-JejepeJeÀer³elelJeeefve, meceeefpeJeÀmeewneo&lee³ee: DeeJeM³eJeÀlee Fl³eeoerefve DeeJeÀ<e&JeÀjerl³ee ef®eef$eleeefve ~ me²erleef®e$eve=l³eeefoJeÀuee: peerJeveb megvojce³eb JegÀJe&eqvle Fefle JeÀeefueoeme: ËÐeMewu³ee ef®eef$eleJeeved ~ ef¬eÀ.Me. ®elegLes& Heáeces MeleJesÀ ®e Òe®eefueleeb mebmJe=ÀeEle, peerJeve¢eEä, JeÀueeb, lelJe%eeveb, mecepeJ³eJemLeeb ®e JeÀefJej³eb megvojmejuemegceOegjMewu³ee mJeJeÀeJ³es<eg DeJeCe&³eled ~ JeÀeefueoemem³e JeÀeJ³es<eg Je³eb YeejlemebmJe=ÀefleoMe&veb HeM³eece: ~

lesve ef®eef$elee: vee³eJeÀe: ÒesceHeeMes mebueivee: ®esoefHe meY³elee³ee: meerceeb ve Deefle¬eÀecevles mce ~ vee³eJeÀe: oeef#eC³eHeje:, Oece&efve÷e: Deemeved Fefle JeÀJes: ef®e$eCeb lem³e ceveesOece¥ met®e³eefle ~ JeÀeefueoeme: yeeues<eg efvelejeb eqmve¿eefle mce Fefle yeng$e J³eJeÌle: YeJeefle ~ efce$eeefCe HeefjJeeje:, Ye=l³ee:, DeefleefLe-DeY³eeielee:, leHeeqmJeve: Fl³eeefoefYe: vee³eJewÀ: Dee®e³e&ceeCe³ee jerl³ee JeÀJes: JegÀìgcye¢eEä meeceeefpeJeÀ¢eEä %eelegb MeJeÌvegce: ~ lem³e veeìJesÀ Deeoew ef¬eÀ³eceeCeeefve lesve efueefKeleeefve mecYee<eCeeefve lem³e efJeÜefÜve³eb J³eveeqJeÌle ~ DeefYe%eeveMeeJegÀvleuem³e DeeqvleceYeeies HejceséejsCe Hegvepe&vcejeefnl³ee cegeqJeÌle: oer³eleeced Fefle lesve Je=Àlee ÒeeLe&vee JeÀeefueoeme: le=eqHleJeÀjb HeefjHetCe¥ peerJeveb Je=ÀlJee YeieJeefle cegeqJeÌleceHes#³eceeCe: Demleerefle DeJeiec³eles ~

JeÀeue:

DeeYeejleer³ee Yeejleer³ee Jee JeÀefJeJejefceceb veJeerveleceb Òee®eerveleceb Jee JeÀuHe³evleg veece, efJeÀvleg Dem³e Je=ÀefleefYe: Slem³e mLeeef³e ³eMe: ve ceveeieefHe Ûer³eles ~ Dem³e JeÀeueefJe<e³es leg ÒeeOeev³esve ~ ‰ le$e ÒeLeceb ef¬eÀmleeyole: HetJe¥ ÒeLeceMeleeyÐeeced ~ Š. efÜleer³eb ef¬eÀmleeyole: He½eeled HeáeceMeleeyÐeeced ~ ‹ le=leer³eb ef¬eÀmleeyole: He½eeled <e÷MeleeyÐeeced ~ ÒeLececelem³e meceLe&JeÀe: Òee³e: meJes&çefHe efJeÜebme: meeqvle ~ les<eeb JeÀLeveefceoced Deeqmle ³eled JeÀeefueoeme: je%e: efJe¬eÀceeefol³em³e DeemLeeves veJeefJeÜvceefCe<eg Deemeerled Dev³elece: ~ ³eLee - ceeueefJeJeÀeeqiveef-ce$em³e JeÀLeebMesve Heefj%ee³eles ³eled JeÀeefueoeme: Meg²JebMem³e DeefYe%e: Fefle ~ JeÀeefueoemem³e JeÀeJ³ej®eveeÒeCeeueer meglejeb mJeeYeeefJeJeÀer mel³eefHe ceneYee<³eced DevegJeÀjesefle ~ ÒeJe=efÊeefj³eb ef¬eÀmleer³eMeleeeqyole: eE$eMeÜ<e&HetJe&le: Òe®euevleer ef¬eÀmleer³eJelmejm³e ÒeejeqcYeJebÀ JeÀeueb ³eeJeled Heefjue#³eles ~

efÜleer³ecelem³e meceLe&JeÀe: Hee½eeÊ³ee: Yeejleer³ee: ieJes<eJeÀe: DeefHe meeqvle ~ Sles<eeb celeefceob ³eled iegHleJeÀeue: Yeejleer³emeeefnl³em³e mJeCe&³egieceemeerled ~ efÜleer³e®evêiegHle: efJe¬eÀceeefol³e Fefle mecceeefveleesHeeeEOe Oeej³eefle mce ~ DevesvewJe MeJeÀe: Hejeefpelee: ~ DeéeIees<em³e DeefHe He³ee&Hle: ÒeYeeJe: JeÀeefueoemem³e JeÀeJ³es<eg Jele&les ~ Deleesç³eb iegHleJeÀeefueJeÀ Fefle ~

le=leer³em³e ÒeJele&JeÀ: HeÀieg&meveceneso³e: Deemeerled ~ Slem³e JeÀLeveced Deeqmle ³eled 544 ef¬eÀmleeyos efJe¬eÀceeefol³eHeouee_ívesve JesÀveeefHe je%ee ntCee: efJeefpelee ~ celeefceob cewJeÌmeceguej:

168


DeefHe mJeerJeÀjesefle ~ [e. neve&ueerceneso³e: JeÀLe³eefle ³eled ceneJeÀJes: JeÀeefueoemem³e DeeÞe³eoelee ³eMeesOecee&ve=Heefle: <e÷ MeleeyÐeeced Deemeerled ~ Devesve JeÀefJevee lem³e ³ee$eeJeCe&veJ³eepesve jIees: efoeqiJepe³e³ee$ee Jee|Celee Fefle ~

DeLeeç$e ef$eHeLeieeefceve: meceeuees®eJeÀe ¢M³evles ~ le$e JesÀ®eve JeÀeefueoeme efJe¬eÀceHet-Je&JeÀeefueJebÀ cev³evles ~ DeHejs leg leb efJe¬eÀcemeceJeÀeefueJeÀced ~ Dev³es efn leb efJe¬eÀceevevlejb ®elegLe&MeleJeÀYeJeceefHe cev³evles ~ DeLeeHejs leg leb efJe¬eÀceevevlejHeáeceMeleJeÀYeJeceefHe~ meJees&çefHe mJeeefYeceleHe#emecHegäîew vewJeÀebmleJeÀe&vegHemLee³e³eeqvle ~

³es efn Keueg JeÀeefueoemeb efJe¬eÀceHetJe&Jee|leveb cev³evles, les efn ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eb veeìJeÀ-ceeÞe³eeqvle ~ leovegmeejsCe JeÀeefueoemees efn Deeqiveefce$emeceJeÀeefueJeÀes ³elees efn me JeÀLe³eefle -

DeeMeem³eveerefleefJeieceÒeYe=efle Òepeeveeb mecHelm³eles ve Keueg ieesHleefj ceeeqiveefce$es~ Fefle ~

S<e efn ceneHeje¬eÀceb Heg<³eefce$eb efJene³e lelJe=ÀleJew&jcele SJe Heg<³eHegjb efJene³e efJeefoMee³eeb eqmLeleb lelHeg$eceeqiveefce$eb veeìJesÀ vee³eJeÀerJeÀjesleerefle Hejb ÒeceeCeb lem³e lelmeceJeÀeefueJeÀlJem³e ~ Deeqiveefce$ees efn leoe efHe$ee Je=ÀleJewjes efJeefoMeeHeeueJeÀ Deemeerefoefle~

meesçnefceoeveercebMegcelee meiejHeg$esCesJe Òel³eeËleeéees ³e#³es ~ leefooeveerceJeÀeuenerveb efJeielejes<e®eslemee YeJelee JeOetpevesve men ³e%emesJevee³eeievleJ³eefceefle JeÀLevesve %ee³eles ~ le$e efn mece´eìd Heg<³eefce$emlelJeÀeueÒe®eefuelesve mesveeHeefleMeyosve Òeefle%eeleesçefHe ¢M³eles ~ ³eLeesJeÌleb -

"mJeeqmle ~ ³e%eMejCeeled mesveeHeefle: Heg<³eefce$ees JewefoMemLeb Heg$ecee³eg<³evleceeqiveefce$eb mvesneHeefj<Jep³esocevegoMe&³eefle____Fefle ~" "DeefoIeesjs JeÌKeg Hegle Yees mesveeJeefoCee efCeGÊees'' Fl³eefHe ~

Heg<³eefce$ees efn ÒeLeceb ceew³e&m³e osJeYetles: mesveeHeeflejemeerled ~ me efn leb nlJee mJe³ecesJe jep³eb yegYegpes ~ lesve efn me leoe mesveeHeefleMeyosvewJe %eelees J³eJeËleéeemeerled ~ me efn veer®eefiejew efMeueeJesMcecee$eeefCe peeveeefle ~ leLewJe me efJeefoMee oMeeCee&veeb jepeOeeveerlJesve mcejefle, ³eef× Meg²JeÀeues SJeeççmeerled ~ me efn Meg²JebMeer³eb $ewHeg©ef<eJebÀ peeveeefle ~ ³eefo veece JeÀeefueoeme: Meg²MeemeveevevlejJeÀeefueJeÀ: m³eeÊeoe me leLeeefJeOeceveefleÒeefme×b ³egJejepeceeqiveefce$eb vewJe vee³eJeÀerJegÀ³ee&led ~ efJeÀvleg He#em³eem³e efme×eJeefJe mevl³evesJeÀe efJeÒeefleHeÊe³e:~ JeÀeefueoemees efn jIegJebMes <e÷meies& FvogceleermJe³ebJejÒeme²s jepeJeCe&ve¬eÀces ÒeLeceb ceieOeséejcesJe ie=”eefle JeCe&³eefle ®e leoglJeÀ<e¥ ³eLee me ceeieOe SJe m³eeled, efJeÀvleg lelmeccele: HejvleHees veece ceeieOees jepee ve JegÀ$eeefHe HegjeCes<JeefHe Þeg³eles ~ jIegJebMes SJeb ®elegLe&meies& ceieOeb Jee Heg<HeHegjb Hegvevee&celeesçefHe ve mcejefle ~ me efn ceeueefJeJeÀeeqiveefce$es efJeoYee&ved efn oMeeCee&veeceOeervemLejep³elJesve JeCe&³eefle ³e$e efn ³e%emesveceeOeJemesve³ees: Üwjep³eb mLeeefHeleceeqmle ~ jIegJebMes leg 'meewjeä^jc³eeveHejes efJeoYee&ved' Fefle

169


He=LeiesJe mJelev$ejep³eªHesCe me efJeoYee&ved mcejefle ~ DeHejáe, Deeqiveefce$emece³es meeJesÀleÒeosMees ceieOeeveecevleJe&e|leÒeosMe Deemeerled ~ jIegJebMes leg me meece´ep³eJesÀvêlJesve Jee|Celeesçeqmle ~ lesve efn jIegJebMem³e ÒeCeslee JeÀeefueoemeesçeqiveefce$emeceJeÀeefueJeÀ Fefle vewJe meJe&leesYeeJesve me²®íles~

DeHejs leg JeÀeefueoemeb efn efJe¬eÀceeefol³emeceJeÀeefueJebÀ cev³evles ~ ³eÐeefHe JeÀesçmeew efJe¬eÀ-ceeefol³e Fefle veeOegveeçefHe efveCeealeb leLeeefHe JeÀeefueoemees efn efJe¬eÀceeefol³em³e meYeeHeeqC[le Deemeerefoefle leg meJes& SJeeceveeqvle ~

Dev³es leg JeÀeefueoemeb efn mecegêiegHlemeYeemeoceefHe cev³evles efJe¬eÀceevevlej®elegLe&MeleJeÀYeJeced ~

Flejs leg leb efJe¬eÀceevevlej<e÷MeleJeÀYeJem³e ³eMeesJece&Ce: meYeeHeeqC[leceefHe cev³evles ~

JesÀef®eÊeg leb jIegJebMeesHeJee|CeleeeqiveJeCe&meceJeÀeefueJeÀceefHe JeÀLe³eeqvle ~ mecegHeueyOes<eg meHlemJesJeb Je=Àefle<eg JeÀeefueoeme: meHleefJeOesvewJe ªHesCeelceeveb ÒeoMe&³eleerefle og<JeÀj SJe lem³e osMeeqmLeefleJeÀeueefveCe&³e: ~ Delees efJe¬eÀceHetJe&ÜeoMeMeleJeÀceejY³e efJe¬eÀceevevlej<e÷Mele-JeÀHe³e&leb meceeuees®eJeÀe: leeqlmLeefleJeÀeueHetJe&Hejmeerceeb cev³evles~ les<eg efn ³es Keueg JeÀeefueoemeb efJe¬eÀceevevlej<e÷MeleJeÀYeJeb cev³evles HeÀ³eg&meveceneMe³eesçûeCeer: ~ me efn jIegJebMes ntCeHe-jepe³eJeCe&veceJeueesJeÌ³e leefÜ¬eÀceevevlejwJeÀesÊej<eìdMeleJe<e&Ieefìleesppeef³eveervejsMe³eMeesOece&-Je=ÀlentCeHejepe³esve meb³eesp³e JeÀeefueoemeb lem³ewJe je%e: meYeeHeeqC[leb cev³eles ~ Feflenemes efn Ieìvew<ee JeÀeªjme²eceveecvee K³eelee ~ HeÀi³eg&meveevegmeejsCe DevesvewJe je%ee efn ntCee: Hejeefpel³e efJe¬eÀceeefol³eesHeeefOeOeejCeb Je=Àleceemeerled ÒeJee|lele½e lesve efJe¬eÀceMeJeÀes ³em³e Òee®eervelJeefme×³es <eìdMeleJe<ee&efCe le$e ³eesefpeleeveerefle ~ efJeÀvleg celeefceob vewJe efveoes&<eb ³elees efn lelHetJe&cesJe MeJeÀesç³eb ceeueJeveecvee Òe®eefuele Deemeerefoefle -

ceeueJeeveeb ieCeeqmLel³ee ³eeles Mele®elegä³es~

ef$eveJel³eefOeJesÀçyoeveeefce´leew mesJ³eIevemleves~~

menm³eceemeMegJeÌuem³e efMemlesçefÚ $e³eesoMes ~

ce²uee®eejefJeefOevee Òeemeeoesç³eb efveJesefMele:~~

Fefle yevOegJece&Cees cevomeesjefMeueeefYeuesKelemleLewJe

Heáemeg Meles<eg Mejoeb ³eeles<JesJeÀesveJeeflemeefnles<eg~

ceeueJeieCeeqmLeefleJeMeelJeÀeue%eevee³e efueefKeles<eg~~

170


Fefle ³eMeesOece&Ce SJe cevomeesjefMeueeefYeuesKeleesçefHe %ee³eles ~ lesve efn ve ®e ³eMeesOecee& efJe¬eÀceeefol³ees vewJe ®e efJe¬eÀceMeJeÀmlesve ÒeJee|lelees ve efn ®e JeÀeefueoememlem³e meYeeHeeqC[le: ~

les<eg efn ³es JeÀeefueoemeb efJe¬eÀceevevlej®elegLe&MeleJeÀYeJeb cev³evles, les<eg efn JesÀ®eve Hee½eel³emeceeuees®eJeÀe: GuuesKeveer³ee: ~ leovegmeejsCe efn JeÀeefueoemeûevLes<eg mecegHemLeeefHele: meceepees iegHleJeÀeefueJeÀ: ÒeefleYeeefle ~ me efn 'JeÀeceb ve=Hee: mevleg menñeMeesçv³es jepeØeleerceeng-jvesve Yetefceced'[11] Fefle JeÀLevesve ceieOeséejb ÒeLecele GHemLeeHevesve[12] mecegêiegHlem³ewée³e¥ JeCe&³eefle leLewJe 'JegÀceejJeÀuHeb meg<egJes JegÀceejced'[13] JeÀLevesve JegÀceejiegHlem³e pevceeçefHe me¹sle³eefle ~ efJeÀvleg JeÀLeveefceob vewJe leJes&ÀCe men mebJeoles ~ iegHleJeÀeefueJeÀes efn JeÀeefueoeme: <eìdMeleJe<e&HetJe&YeJeceveefleK³eele³eMemeceeqiveefce$eb vee³eJeÀerJeÀjesleerefle leJe&À: JegÀleJe&À SJe cev³eles~ DeHejáe jIegJebMes[14] mecegHeJee|Celem³e HeeC[îejep³em³e ³em³eesjieeK³eb Hegjb jepeOeeveer Deemeerled iegHleJeÀeues veeceeçefHe ve Þet³eles mJelev$ejep³eªHesCe ~ leoeqmlelJeb leg Meg²JeÀeue SJeemeerled~

me¹d<esHele: JeÀeefueoemeefJe<e³es JeemegosJeceneso³esve JeÀefleHe³eeefve leL³eeefve me¹efueleeefve les<eeb efJe®eejCe³ee SleosJe efmeO³eefle ³elJeÀeefueoeme: Meg²JeÀeueerve SJe efJeMes<eleesçeqiveefce$emeYeemeod JewefoMe:~

MegJeÌueJeÀeueervelJesve mecceleemeg `Yeerì' cegêemeg ce=iecevegOeeJeceeve: JeÀef½eVe=He: ef½eef$elees ¢M³eles ~ Devesve cev³eles ³eoefYe%eeveMeeJegÀvleuem³e Meg²JeÀeues SJe j®evee mecceleeççmeerled ~ lee¢Meer IeìveeçefYe%eeveMeeJegÀvleues SJe Jee|Celeeçeqmle veev³e$e ~ JeÀeefueoemem³e vewmeefieJeÀer Mewueer lecee®ee³e&³egiem³e ÒeefleefveefOelJesveesHemLeeHe³eefle ve leg HeeqC[le³egieervelJesve ~ lem³e efn j®evee³eeb vewJe JegÀ$eeefHe HeeeqC[l³eÒeoMe&veÒe³eeme:, ve efn le$e Meyoeveecee[cyej:, ve ef®e$elee, veeue¹ejÒee®eg³e¥ ve efn JeCe&vem³eeeflecee$eefJemlej: ve ®e ogªnlJeb JegÀ$eeefHe ~ GJeÌlecesJe -

DemHe=äoes<ee veefueveerJe ¢äe nejeJeueerJe ÒeefLelee iegCeewIew:~

efÒe³ee¹HeeueerJe efJeceo&ËÐee ve JeÀeefueoemeeoHejm³e JeeCeer~~

me efn efMeäYeeef<eleYee<ee³ee SJeb Òe³eesieb Je=ÀleJeeved~ lem³e Heos<eg ÒeJe=Àefleve=&l³eefle meevegjeieced ~ Mewueer³eb HeeefCeefveJej©ef®eHele¡eefueMewu³ee men meeOeg mebJeoles ~ ³eLee efn peecyeJeleerefJepe³es HeeefCeves: -

Demeew efiejs: MeerleueJeÀvojmLe: HeejeJelees cevceLe®eeìgo#e:~

Iecee&efuemee²eR ceOegjeefCe JetÀpeved mebJeerpeles He#eHegìsve JeÀevleeced~~

³eLee ®e JeÀeefueoemem³e -

ceOegefÜ&jsHeÀ: JegÀmegcewJeÀHee$eb HeHeew efÒe³eeb mJeecevegJele&ceeve:~

171


Me=²sCe ®e mHeMe&efveceerefuelee#eeR ce=ieerceJeÀC[t³ele Je=À<Cemeej:~~

Devesve JeÀeefueoemem³e HeeqC[le³egieelÒeeiesJe mecYeJe: cev³eles~ JeÀeefueoemem³e DecejeEmen-JejenefceefnjeefomeceJeÀeefueJeÀlJeb ³eog®³eles leoefHe mel³eeod otjcesJe cev³eles~ ³elees efn JeÀeefueoeme: HesueJeMeyob JeÀesceuesçLes& Òe³egveeqJeÌle ³eLee JegÀcceejmecYeJes - Heob mensle Ye´cejm³e HesueJe efMejer<eHeg<Heb ve Hegve: Heleef$eCe:~ Fefle ~ DecejeEmenmleg 'HesueJeb efJejueb leveg' Fefle He"efle ~ SJecesJe JeÀeefue-oemees efn Hejcesef÷Heosve efJe<Cegb peeveeefle ~ 'DecejeEmenmleg leeqlHeleecenHe³ee&³eJee®eJebÀ cev³eles'~ JeÀeefueoemees efn ívoescee$ewJeÀiees®ejeveefHe Meyoeved ³e$e JegÀ$e Òe³egveeqJeÌle ³eLee Jesos<eg - 'Dee vees Yeêe: Je=ÀleJees ³evleg efJeéele: ~' JeÀeefueoemeesçefHe - leb Heele³eeb ÒeLececeeme HeHeele He½eeled ~ meb³eespe³eeb efyeefOeJeoeme mecesleyevOeg: Fefle~

DevevlejJeÀeefueJesÀ<eg JeÀefJe<eg ves¢Meer ÒeJe=efÊe: ¢M³eles ~ lesve efn JeÀeefueoemesve JewefoJeÀuee-wefJeÀJeÀmebmJe=ÀlemeeqvOe-JeÀeueYeJesve YeeJ³eced Fefle cev³eles~ JeÀeue½ee³eb efJe¬eÀceHetJe&®elegLe&MeleJeÀeo-ejY³e efJe¬eÀceeso³eb ³eeJeoY³egHeiele: ~ JeÀeefueoemees efn HejMegjeceb JesÀJeueb cegefveªHesCewJe peeveeefle ~ me efn DeefOeJeÀebMele: meeJesÀleefveefceÊece³eesO³eeMeyocesJe Òe³egveeqJeÌle JeeuceerefJeÀJeled ~ ³eLee -

HegjceefJeMeo³eesO³eeb, DeeueesJeÀef³e<³eved cegefoleece³eesO³eeb, ie=nJepe&ce³eesO³e³ee, mewv³ewj³ee-sO³eeefYecegKe: ÒelemLes, De³eesO³eeosJelee½ewveb~ meeJesÀleMeyom³e Òe³eesiemleg mJeuHe SJe ~ ³eLee jIegJebMes - pevem³e meeJesÀleefveJeeefmevemleew,meeJesÀleesHeJevecegoejceO³egJeeme Fefle ~ DevesveeefHe JeÀeefueoemem³e Dee®ee³e&³egieervelJeb efmeO³eefle ~ Hele¡eefuejefHe meeJesÀlem³ewJe yengOee Òe³eesieb JeÀjesefle ~ 'De©CeOeJeve: meeJesÀleced' Fl³eeoew ~ ³eÐeefHe DeefYe%eeveMeeJegÀvleuem³e JeÀemegef®elÒeefle<eg ÒemleeJevee³eeb 'jmeYeeJeefJeMes<eoer#eeiegjese|Je¬eÀceeefol³em³e DeefYeªHeYetef³e÷e Heefj<eod' Fl³egJeÌleb ¢M³eles leLewJe vewleeJeosJe He³ee&Hleb ÒeceeCeb JeÀeefueoemem³e efJe¬eÀceeefol³emeYeeHeeqC[lelJem³e ~

ÒeLeceb leg efJe¬eÀceeefol³eMeyoes Jemlegle: meb%ee Gle GHeHeoefcel³eH³eÐeeJeefOe vewJe efveCeealeced ~ De$el³eb efn 'jmeYeeJeefJeMes<eoer#eeiegjes:' Fefle efJeMes<eCeceefHe meeefYeÒee³ecesJe ¢M³eles ~ eEJeÀ MeJeÀeefje|n efJe¬eÀceeefol³eeK³ees ve=He: JeÀeefueoemem³e jmeYeeJeefJeMes<eoer#eeieg©: mecYeJeefle ? ³eefo leLee lee|n JeÀe lem³e JewefMeä³emeceLe&veHeje Je=Àefle: ? mecYeJelees vewJe ~ lesve efn HeoefceocegHeHeocesJe JeÀm³eef®eÊee¢Me³eesi³eleemecHeVem³e je%e: ~ lee|n JeÀesçmeew ve=He Fl³eHes#ee³eeceg®³eles mecYeJele: me efn ce=®íJeÀefìJeÀm³e JeÀle=&lJesve meccele: MetêJeÀ SJe ~ leL³ecesJesob mecegêiegHleÒeCeerles Je=À<Ce®eefjles mecegodIeeefìleceeqmle ~ ³eefo MegoJeÀ: JeÀeefueoememeceJeÀeefueJeÀes Jee leoeÞe³emleoe me ³eoe Yeeme-meewefceuueJeÀefJeHeg$eeoerved mcejefle, leoe MegêJebÀ JeÀLecegHes#ele Fl³eHes#ee³eeceg®³eles le$e efÜefJeOee efn eqmLeefle: mecYeJeefle ~ ÒeLeceb leg ³eoe efn ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eb ÒeCeer³eceeveceemeerÊeoe ce=®íJeÀefìJebÀ vewJe ÒeCeerleb mecYeJeefle~ efÜleer³eb leg jmeYeeJeefJeMes<eoer#eeiegjesefjefle JeÀLevesve lem³e mecceeveb Òe-JeÀefìleceefHe mecYeJeefle ~ ³elees efn ce=®íJeÀefìJebÀ efn MetêJeÀm³e ®ejcee Je=Àefleefjefle lelÒemleeJeveele:

172


mecegêiegHlem³e Je=À<Ce®eefjleeoefHe %ee³eles ~ lesve eqmLelecesleÐelJeÀeefueoemees efn Deeqiveefce$eMego-JeÀ³eesjv³elejm³e meYeeHeeqC[le Demeerefoefle ~ ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eJ³eeK³eelee JeÀeì³eJescees efn 'De$e ÒepeeveeceeMeem³eefmeeE× Òeefle ieesHlegjeqiveefce$em³e JeÀLeveb lelJeÀeuejepeesHeue#eCeefceefle cevleJ³eced' Fefle met®e³eefle ~ leLewJe mecegêiegHlem³e Je=À<Ce®eefjles jepeJeÀefJeJeOe&veÒeme²s MetêJeÀm³e JeCe&ves -

Jelmejb mJeb MeJeÀeef¡elJee ÒeeJele&³ele Jew¬eÀceced~

Yet³e: me ce=®íJeÀefìJebÀ veJee¹s veeìJebÀ J³eOeeled~~

lem³eeYeJeVejHeles: JeÀefJejeHleJeCe&: ÞeerJeÀeefueoeme Fefle ³eesçÒeefleceÒeYeeJe:~

og<³evleYetHeefleJeÀLeeb ÒeCe³eÒeefle÷e jc³eeefYeves³eYeefjleeb mejmeeáeJeÀej~~ Fefle ~

Deeqiveefce$eJeÀeues SJe efmevOees: oef#eCejesOeefme ³eJeveeveeb Òeeyeu³eceemeerefoefle ceeueefJeJeÀe-eqiveefce$elees %ee³eles ~ mecYeJeefle Heg<HeHegjb Òel³eeielesçeqiveefce$es MetêJeÀes efn efJeMeeueeb MeMeemesefle ~ MetêJeÀesçefHe ye´eïeCe SJe ~ lesveeeqiveefce$eMetêJeÀ³ees: ³eewvemecyevOeesçefHe mecYeJeefle ~ MegêJeÀm³e Heg$ees osJeefce$ees ³eLeeçeqiveefce$em³e Jemegefce$e: ~ MetoJeÀm³e Deeqiveefce$emeÐeesçvevlejJeÀeefueJeÀlJecewefleneef-meJeÀ¢äîeeçefHe mecYeJeefle ~ mecYeJeefle Deeqiveefce$es Heg<HeHegjb Òeefle ÒeeqmLeles JeÀeefueoeme: MetêJebÀ meceeefÞeleJeeved ~ ³elees efn lem³e ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eb ÒeLecee Je=Àefleefjefle lem³ewJe ÒemleeJevee³ee: `HegjeCeefcel³esJe ve meeOeg meJe&ced' Fefle Je®eveeled efmeO³eefle ~ efJe¬eÀceesJebMeer³eb efn $eesìJeÀceJeevlej®evee ~ DeefYe%eeveMeeJegÀvleueáe veeìJesÀ<eg ®ejceced ~ Meg²e: meJes&çefHe ceenséejer ³eLee JeÀeefueoeme: ~ MetêJeÀesçefHe HejceMewJe: %eelJee MeJe&Òemeeoeod Fefle le$eesJeÌles: ~ SJecesJe lem³e ÞeJ³eJeÀeJ³esçefHe $e+legmebnejb ÒeLecee Je=Àefle:, JegÀceejmecYeJeb cesIeotleb jIegJebMeáe lele: ¬eÀcesCe ÒeefCeleeefve ~

MetêJeÀes efn peerJeveJeÀeues SJe Heg$eb osJeefce$eb jep³esçefYeef<e®³e Jeveb ÒeefJeä DeemeerÊeHemes ~ Meg²e efn 139 Je<ee&efCe YegJeb yegYegpeg³e&$e Heg<³eefce$e SJeÀ SJe <eefäJe<ee&efCe ceneR MeMeeme ~ lele½eeeqiveefce$e: JesÀJeueb meHleJe<eeC³esJe [JeÀeefueoemem³e efn DeeqiveJeCee&eqiveefce$eeJeYeeJesJe efJeueeefmeveeJeuHee³eg<eew ®e ] lele½e Jemegefce$ees oMeJe<eefCe ~ Jemegefce$eevevlejb Meg²e efn #eerCeyeuee yeYetJet³e&lees efn efJeMeeuesMe: MetêJeÀesçéecesOevesägb ÒeeYeJeled ÒeeJele&³e®®e MeJeÀeved efpelJee efJe¬eÀceMeJebÀ JeÀefueieles<eg 2045 Je<es&<eg ~

SleeJeoefHe efJeéem³eles ³el#egêJeÀieCeJeáeve³ee efmeJeÀvojHejeefpelees ceeueJeieCemlejÒeos-MecegeqpPelJee mLeeef³eJemeefleefJe®e³ee³e ³e$e le$e ÒeeqmLele: ~ me efn Gppeef³eveeR ÒeeH³e mJeeb eqmLeeEle Òeyeueeb ®e¬egÀ: ~ leoe les<eeb efn veslee MetêJeÀ Deemeerled ~ le$eeefHe ceeueJeieCe: MeJewÀ: Dee¬eÀevlemleeáe efJeêeJeCee³e me meceLees&çYetled ~ leosJeeJemejceeoe³e ceeueJeMeJeÀ: ÒeejyOees ³ees He½eeefÜ¬eÀceveecvee Òeefme×es osMes<eg ~ leefÜpe³eÐeeslevee³e MetêJesÀCe efJe¬eÀceeefol³eesHeeefOeOee&efjlee ~ MetêJeÀ SJe JeÀeefueoemem³e jmeYeeJeefJeMes<eoer#eeieg©Ye&efJelegcen&efle veev³e: JeÀef½eoefHe ve=He:~

173


lem³e efn OevegJes&ob ®eewjMeem$eb Üs ªHeJesÀ, ce=®íJeÀefìJeÀáe Òeefme×ûevLee: ~ JeÀeefueoememce=leew efn meewefceuueJeÀ: MetêJeÀm³ewJe meYeeHeeqC[le DeemeerÐesve efceueJesÀve men mecYet³e MetêJeÀm³e ®eefjleb efJejef®eleced ~

j®eveeMewueer

jmeefme×m³e Dem³e JeÀJeeréejm³e ceefncee leoer³eJeÀeJ³ew: SJe %ee³eles ~ lem³e JeÀe-J³em³e HeefjMeeruevesve JesoMeem$eHegjeCes<eg lem³e DeieeOeb HeeeqC[l³eced Deemeerled Fefle %ee³eles ~ JeÀuHevee®eeleg³e¥ Heoeveeb ceeOeg³e¥, Hee$emebefJeOeevevewHegC³eb, jmeesuueeme:, ueefueleeefve ceveesnjeefCe Je®eveeefve Fl³eeefoefYe: megiegCew: Dem³e JeÀJes: JeÀeJ³eeefve meJe&peveeojCeer³eeefve ~ JeÀeefueoeme: Yee-jleer³emebmJe=Àles: ÒeefleefveefOe: JeÀefJeefjefle megOeerefYe: HegjmJe=Àle: ~ Dem³e j®evee: ®elegJe&ie&Heg©<eeLee&veeb ÒeoevemeeOevemJeªHee: Fl³eefHe mJeerJe=Àleb mejmeevle:JeÀjCew: mebK³eeJeefÓ: ~ De³eb ceneJeÀefJe: JewoYeeajerles: mece´eìd, ÒemeeoiegCeHeefjHetCew&:, DevegHeceesHeceeÒe³eesieÒepeeHeefle: ÒeJe=Àefleef®e$eCeef®e$e-JeÀej:, J³e¡eveeJ³eef¡eleMeem$eJeÀuesJej:, DeefYeveJeJeÀuHeveeJegÀMeue:, Dev³elece: JeÀeJ³eefMeuHeer efJejepeles - meYeeYeemJejes YeemJeÀj:, JeeCeerJejoJelme:, Yetceelegceew&efuecegJegÀìnerjJeÀ:, Oev³eesç³eb JeÀefJecetOe&v³e:, mJeJeÀer³eJegÀueJesÀleve:, meJe&lev$emJelev$e:, meJeÀueMeem$eemeejefveM³evo:, JeÀeJ³eJeÀesMeefJeJeÀemeefJeYeeJeÀj:, JewoYeeajereflemeYeepevemeY³e:, ÒemeeoiegCeeuecyeve:, GHeceemeer-ceeqvleveer-meercevleefmevOetjoevemejme:, JeÀefJeleeJeÀeefceveerefJeueeme:, JeÀeJ³ej®eveeefJe¬eÀceeefol³e:, ÞeerefJe¬eÀceeefol³e JeÀefJeJeÀeocyeJeÀocyemeceejeefOeleHeeoHe¨e:, cegJegÀìeue¹jCeejefnleesçefHe meeJe&Yee-wce:, JeÀefJeJegÀueieg©:, JeÀefJe®e¬eÀJeleea, ÒeJe=ÀefleveìerefveJe&®eve®elegj: efJeÐeesÊeceeÐeesefleleevle:JeÀjCe:, mecee|®eleJeÀeefueJeÀe®ejCe:, J³eemeJeeuceerefJeÀÒeYe=leerveeced DeJejpe:, efJeéeefJeÞegleJeÀere|le: Deemeerled ceneJeÀefJe: JeÀeefueoemees veece ~

Je=Àle³e:

JeÀeefueoemeJe=ÀeflelJesve mecÒeefle ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eb efJe¬eÀceesJe&Meer³eceefYe%eeveMeeJegÀv-leueáesefle $eerefCe ªHeJeÀeefCe $e+legmebnej:, JegÀceejmecYeJeb, cesIeotleb, jIegJebMeáesefle ®elJeeefj ÞeJ³eJeÀeJ³eeefve ³e$e ÒeLeceb KeC[JeÀeJ³eb, efÜleer³e®elegLes& ceneJeÀeJ³es le=leer³eb leg ieerefleJeÀeJ³eefceefle Òeefme×eefve ~

ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eced

ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eb efn veeìJebÀ He_®emJe¹s<eg efJeYeJeÌleced ~ De$e efn OeerjueefueleÒeJe=Àefle-JeÀesçeqiveefce$ees vee³eJeÀmlelÒeJe=ÀefleJeÀe ®e ceeueefJeJeÀe veeef³eJeÀe ~ vee³eJeÀes efn Meg²JebM³ees ve=Hees veeef³eJeÀe ®e efJeoYe&jepeJeÀv³ee ~ Je=ÊecewefleneefmeJeÀmJeªHeced Deeqiveefce$esCe men ÒeefleÞeglemecyevOees efn JewoYe&jepeefHele=J³eHeg$ees efn ceeOeJemesve: meesoj³ee ceeueefJeJeÀ³ee men efJeefoMeeb ÒeeqmLelees JewoYe&m³e

174


³e%emesvem³eevleHeeuesveeJemJeÀvÐe ie=nerle: ~ ûenCeefJeHueJes efJeveäe ceeueefJeJeÀe Deeqiveefce$eevleHeeuesve Jeerjmesvesves efMeuHeeefOeJeÀejs ³eesi³esefle celJee ceneosJ³ee OeeefjC³ee GHee³eveb Òesef<elee ~ leeáe ¢ädJee vee³eJeÀmleoglmegJeÀce&vee YeJeefle ~ efJeot<eJeÀm³e ÒeesÐeesiesve le³eesjvles HeefjCe³e: mecHeÐeles ~ ie=nerlem³e JewoYe&m³e jep³eceefHe ³e%emesveceeOeJemesve³ees$e+ Üwjep³eªHesCe J³eJemLeeH³eles ~ meeceev³eefceob Jemleg JeÀeefueoemeuesKeveeR ÒeeH³e le³ee ûeefLelee YeJeefle ³esve veeìJeÀefceocevevlejJee|leveeb Þeern<ee&oerveeceefHe GHepeerJ³eb YeJeefle ~ De$e efn meJe&$e JewoYeea jerefle: Òemeeo½e iegCe: ~ ieCeoemenjoÊe³ees: efJe-JeeoÒeme²es veeìJebÀ j¡e³eefle efJeMes<esCe ~ m$eerÒeOeeveefceob veerìJebÀ veeefìJeÀeÒeJe=ÀefleJeÀced~

efJe¬eÀceesJe&Meer³eced

efJe¬eÀceesJe&Meer³eb efn HeáemJe¹s<eg efJeYeJeÌleb $eesìJeÀced ~ De$e efn Heg©jJeme TJe&M³ee½e ÒeeOeev³esve ÒesceJ³eeHeejes Jee|Cele:~ JesÀefMeowl³esve Heer[îeceeveesJe&Meer Heg©jJemee efJe¬eÀc³e j#³eles ~ HejmHejeJeueesJeÀvesve leew efn mvesneêef®eÊeew YeJele:~ vee³eJesÀ efveleevlecevegjJeÌleesJe&Meer veeìJeÀeef-Yeve³eevevlejs Heg©<eesÊecesefle JeJeÌleJ³es HegªjJee Fl³eg®®ejefle ~ lesve 'YegJeb ie®í' Fefle Yejlesve MeHlee HegªjJemee men HeefjCeerlee YeJeefle ~ DeLe ®e ÒeCe³eJegÀefHeleesJe&Meer efveef<e×m$eerÒeJesMeeb JeÀee|leJesÀ³eJeveeR ÒeefJeäe uelee³eeb HeefjCelee YeJeefle ~ HegªjJee DeefHe leeb JeÀLeefáeÊe$e HetJe&YeeJeb Òel³eeJele&³eefle ~ He½ee®®e ³eeJeppeerJecesJe HegjvojsCe le³ees: meb³eesiesçvegceles $eesìJesÀ meceeHveesefle ~

DeefYe%eeveMeeJegÀvleueced

og<³evleb HeM³evleer MeJegÀvleuee, jepee jefJeJecee&

MeJegÀvleuee-og<³evleÒeCe³eJeÀLeemecye×efceob veeìJebÀ JeÀeefueoemem³e Òeew{e Je=Àefle: ~ ªHe-JeÀefceob meHlemJe¹s<eg efJemle=leced ~ ce=ie³eeJ³emeveer og<³evlees efn ce=iecevegOeeJevcen<es&: JeÀCJem³e leHeesJeveb ÒeefJeMeefle ~ le$e me MeJegÀvleueeb ¢ädJee leoeJe=Àä®eslee YeJeefle, leLewJe MeJegÀvleueeefHe ~ leew efn ieevOeJes&Ce efJeefOevee HeefjCeerleew YeJele: ~ og<³evle½e MeJegÀvleueeb meceeéeem³e Meer�ecesJe leVe³eveb Òeefle%ee³e veiejeR Òel³eeie®íefle ~ leefÜjnog:efKelee MeJegÀvleuee ogJee&memeb vewJe Me=Ceesefle MeHlee ®e YeJeefle ³eb efJeef®evl³e mee leceg<esef#eleJeleer meesçefHe leb efJemcejeqlJeefle ~ meKeerY³eeceveveerle: me: He½eeoefYe%eeveoMe&vesve mceefj<³eleerefle MeeHeÒeleerJeÀejceefHe mJeerJeÀjesefle ~ leerLe&³ee$eele: Òel³eeiele: JeÀCJe: Heg$eeR leLeeYetleeb meieYee&áe efJe%ee³e leeb Heefleie=nb Òes<e³eefle ceeies& Me®eerleerLes& mveevemece³es DeefYe%eeveefveefceÊeJeÀebiegefueceêe peues Heleefle ~ MeeHeÒeYeeJeelÒeeHleeb efÒe³eeb og<³evlees vewJe Heefjef®eveesefle ~ leLeesHesef#eleeáe leeb leppeveveer cesveJeÀe ceejer®em³e cen<es&: DeeÞeceb ve³eefle~ le$ewJe mee Yejleb metles~ OeerJejeo²§ueer³eJeÀueeYesve ueyOemce=efle: vee³eJeÀ: efÒe³eeefveefceÊeb Ye=MecevegleHeefle ~ ³eg×s Hegjvojmeene³³eb Je=ÀlJee ÒeefleefveJele&ceevees jepee ceejer®eeÞeces meHeg$eeb Òes³emeeR HeM³eefle ~ lele½e ceejer®esveeefMe<ee mebJeOeleew ocHeleer megKecevegYeJele: ~ Fl³em³e JeÀLeemeej: ~

175


veeìJeÀefceob meJees&lJe=ÀäJe=Àefle<eg Dev³elececed Fefle mecceleced ~ G®³eles efn JeÀeJ³es<eg veeìJebÀ jc³eb le$eeefHe DeefYe%eeveMeeJegÀvleueb jc³elececed ~ MeeJegÀvleuesçefHe ®elegLees&çmle$eeçefHe Muees-JeÀ®elegä³eb leg efJeefMeäleceb celeced ~

$e+legmebnejced

JeÀeJ³eefceob <eìdmeiee&lceJeÀced~ De$e efn ûeer<ceeoejY³e JemevleHe³e&vleb <e[=leJe: mee²esHee²ce-gHeJee|Celee: ~ De$e 153 efceleeefve veeveeJe=Êece³eeefve HeÐeeefve meeqvle SJewÀJeÀeqmceved meies& SJewÀJeÀ: $e+legªHe: Jee|Celeesçeqmle ~ Fob efn JeÀeefueoemem³e ÒeLeceJe=ÀeflelJesve ie=¿eles meceeuees®eJewÀ: ~ JeÀL³eles efn JeÀeJ³esçeqmceved ³eled ÒeJe=Àl³ee men meceJesovee lem³ee: met#cesef#eJeÀe lem³ee SJeb JewMeÐesve JeCe&veáe leVe JegÀ$eeH³ev³e$e JeÀeJ³es ¢M³eles ~ Fob efn ÒemeeoiegCem³e leg cete|lejsJe ~ efJeveesoe³ee$e JeÀeefveef®elHeÐeev³egef×´³evles ~ le$e ûeer<ceJeCe&veb ³eLee -

efmeles<eg n³es&<eg efveMeeueg ³eesef<eleeb megKeÒemegHleeefve cegKeeefve ®evêcee:~

efJeueesJeÌ³e vetveb Ye=MeceglmegJeÀef½ejb efveMee#e³es ³eeefle efÛ³esJe HeeC[gleeced~~

Je<ee&JeCe&veb ³eLee -

efveHeele³evl³e: HeefjlemleìogceevÒeJe=×Jesiew: meefueuewjefvece&uew:~

eqm$e³e: megogäe FJe peeefleefJeYe´cee: Òe³eeeqvle veÐemlJeefjle He³eesefveefOeced~~

He³eesOejwYeeaceieYeerjefvemJevewmleef[efÓ©Üsefpele®eslemees Ye=Meced~

Je=ÀleeHejeOeeveefHe ³eesef<ele: efÒe³eeved Heefj<Jepevles Me³eves efvejvlejced~~

MejÜCe&veb ³eLee

leejeieCeÒeJejYet<eCecegênvleer cesIeeJejesOeHeefjcegJeÌleMeMee¹JeJeÌ$ee~

p³eeslmveeogJetÀuececeueb jpeveer oOeevee Je=eE× ÒeLeel³evegefoveb ÒeceosJe yeeuee~~

nscevleJeCe&veb ³eLee -

yengieCejceCeer³ees ³eesef<eleeb ef®eÊenejer, HeefjCeleyengMeeefueJ³eeJegÀueûeecemeercee ~

efJeefveHeefleleleg<eej: ¬eÀewáeveeoesHeieerle:, ÒeefoMeleg efnce³egJeÌle: JeÀeue S<e: megKeb Je: ~~

efMeefMejJeCe&veb ³eLee -

Òe®egjieg[efJeJeÀej: mJeeogMeeueer#egjc³e:, ÒeyeuemegjleJesÀefuepee&leJeÀvoHe&oHe&:~

efÒe³epevejefnleeveeb ef®eÊemevleeHensleg:, efMeefMejmece³e S<e Þes³emes Jeesçmleg efvel³eced~~

JemevleJeCe&veb ³eLee -

176


JeÀCes&<eg ³eesi³eb veJeJeÀe|CeJeÀejb ®eues<eg veerues<JeueJesÀ<JeMeesYeced ~

Heg<Heb ®e HegÀuueb veJeceequueJeÀe³ee: Òe³eeeqvle JeÀeeqvle Òeceoespeveeveeced~~

cesIeotleced

ieerefleJeÀeJ³eHejmHeje³eeb Þes÷lJesve mecceleefceob KeC[JeÀeJ³eb HetJees&ÊejYeeieefJeYeJeÌleced ~ De$e efn DeäeoMeeefOeJeÀMeleb HeÐeeefve ceequueveeLeìerJeÀe³eeb ¢M³evles ~ mJeeefcevees Je<e&Yeesi³esve MeeHesve mJeosMeb efJene³e jeceefieefjceefOeJemeved JeÀef½eÐe#e: ÒeeJe=CcegKes Òel³eemeVes veYeefme oef³eleepeerefJelee-JeuecyeveeLeea mJeJegÀMeuece³ecegoevleb efÒe³ee³ew Òes<eef³elegefce®íved leefVeefceÊecegoieg®®eefueleb yeueenJebÀ ÒeeLe&³eles efveoMeefle ®e ceeie¥ jeceefieefjle: DeejY³eeueJeÀeHe³e&vleced ~ leovegmeejsCe jeceefieefjle: Deece´JetÀìmlele½e vece&oe lelees Jes$eJeleer lele½e efJeefoMee lele½e Jeecesve efJeMeeuee leoveg JegÀ©#es$eb lele: JeÀveKeueb lele: JewÀueeMemleoveg ceevemeb leleesçueJesÀefle ievleJ³eceeie&: ~ lele½e DeueJeÀe³eeb ie=nHeefj®e³eevevlejb mevosMeJeÀLeveb ûeefLeleceeqmle ~ mevosMe½e efveleevle SJe ceee|ceJeÀ:~ ³eLee -

lJeeceeefueK³e ÒeCe³eJegÀefHeleeb Oeelegjeiew: efMeuee³eeceelceeveb les ®ejCeHeefleleb ³eeJeefo®íeefce JeÀleg&ced~ Dem$ewmleeJevcegng©Heef®elew¢&efäjeH³eles ces ¬etÀjmleeqmceved ve menles me²ceb veew Je=Àleevle:~~

meceeuees®eJeÀe: ¿e$e JeeuceerJeÀer³ejecee³eCem³e Je<ee&JeCe&vem³e nvegcelees oewl³em³e ®e ÒeYeeJeb HeM³eeqvle ~ JeÀeJ³em³ee³e JewoYeea jerefle: JeÀJesjHetJe&JeCe&veefveHegCelee ÒemHegÀìvleer Heos Heos ÒeefleYee ®e JeÀeJ³eefceob meJees&lJe=ÀäJeÀesìew mLeeHe³eeqvle ~ Sle®®e He½eeovesJesÀ<eeb otleJeÀeJ³eeveecegHepeer-J³eceH³eYetled ~ ³eLee efn efJe¬eÀcem³e vesefceotleb, Jeeefo®evêm³e HeJeveotleb, ¬epeveeLem³e ceveesotleb, De%eeleJeÀle=JeÀefcevogotleb, Jes¹ìveeLem³e nbmemevosMe½e otleJeÀeJ³eHejcHeje³eeceguuesK³ee: ûevLee: ~

JegÀceejmecYeJeced

meHleoMemeies&<eg efveye×efceob ceneJeÀeJ³eb JeÀeefueoemem³e JeÀesceueJeÀuHevee³ee DeHetJe&cego-enjCeced ~ JesÀef®evcev³evles ³eled JeÀeJ³em³e ¿em³eevl³eveJemeiee&: JesÀveef®elJeÀeefueoemeesÊejYeJesve JeÀefJevee ÒeCeerlee Fefle ~ efJeÀvleg les<eeceefHe JeÀeefueoemeJe=ÀeflelJesve ûenCes ve leLee JeÀeef®eefÜÒeefle-HeefÊeYee&<eeYeeJeeefo¢äîee ~ JeÀeJ³eefceob $e+legmebnejefceJe Jemlegefveos&MeelÒeejyOeceeqmle ~ JeÀeJ³es<eg JeÀceveer³eleceefceob ceneJeÀeJ³eb peerJevemecye×e: meJee& DeefHe JeÀuee: mJeeqmceved mecee³eespe³eefle ~ GÊejm³eeb efoefMe efnceeue³ees veece veieeefOejepeesçeqmle ~ efnceeue³eeef× cesveJeÀe³eeb YeieJeleer HeeJe&leer pevce ie=”eefle ~ yeeu³eelHejs Je³eefme ÒeeHlee mee efHeveeJeÀHeeeECe HeefleceeHlegb leHeesefvejleb leb mesJeles ~ SleeqmceVesJeevlejs leejJeÀemegjHeeref[lee osJeemlelÒeleerJeÀeje³e Hejcesef÷veb MejCeb ie®íeqvle ~ meesçefHe leeved leefÜveeMee³e MecYegJeer³e&pe SJeeueb lesve leoLe¥ Òe³eleleeefceefle efvee|oMeefle ~

lele½e HeeJeÀMeemevees ceOegmene³eb JeÀeceb efMeJemeceeefOeYe²e³e ®eeso³eefle ~ JeÀece½e leLee JegÀJe&ved le=leer³eves$eeslLeJeefÚvee YemceeJeMes<e: ef¬eÀ³eles ~ lele½e lelees efvejeMee HeeJe&leer mJeeefYeuee<eeHetle&³es

177


leHe½ejefle ~ ÒemeVe½e MecYegmlem³ee: DeefYeueef<eleb mJeerJeÀjesefle ~ meHlee|<eÒeeefLelees efnceeue³e: megleeb MecYeJes meceHe&³eefle ~ mecHeVes ®eesÜens veJeocHeleer ³eLes®ís efJenjle: ~ le³eesjsJeÀevleb Me¬eÀ®eesefolees Jeereflenes$ees efJeIve³eefle JesÀHeesleªHesCe ~ mKeefuele½e MecYeesJeea³e¥ Oeejef³elegce-meceLees&çveuemleieod²e³eeb efveef#eHeefle ~ ie²eçefHe leÊespeesçmenceevee le®íjJeCes Òeef#eHeefle ~ pJeue®®e lelmesJeceevee: Je=ÀefÊeJeÀe ieYe¥ Oeej³eeqvle ~ lele½e JegÀceej: mJeÀvoes peeEve ie=”eefle ~ êJe³ee: me HegjvojÒesjCe³ee leefjJeÀemegjb efveneqvle ~ meJe&leesYeeJesve JeÀceveer³elecesçeqmceved JeÀeJ³es meJes&çefHe MueesJeÀe YeeJe-YeeJemJeYeeJe veJeveJelJeve³eeqvle ~ efo*dcee$eceg×jCeb ³eLee -

³e$eebMegJeÀe#esHeefJeueeqppeleeveeb ³e¢®í³ee efJeÀcHeg©<ee²veeveeced~

DeJeef®ele yeefueHeg<Hee Jesefomecceeie&o#ee efve³eceefJeefOepeueeveeb yee|n<eeáeesHeves$eer~

efieefjMecegHe®e®eej Òel³enb mee megJesÀMeer efve³eefceleHeefjJesoeleeq®íj½evêHeeow:~~

leb Jeer#³e JesHeLegceleer mejmee²³eefä: efve#esHeCee³e Heoceg×=lecegÜnvleer~

ceeiee&®eueJ³eefleJeÀjeJegÀefuelesJe efmevOeg:, MewueeefOejepelevee ve ³es³eew ve lemLeew ~

SJebJeeefoefve osJe<eew& Heeées& efHelegjOeescegKeer ueerueeJeÀceueHe$eeefCe ieCe³eeceemes HeeJe&leer~~

veJeHeefjCe³eueppeeYet<eCeeb le$e ieewjer JeoveceHenjvleeR lelJe=Àlee#esHeceerMe: ~

DeefHe Me³evemeKeerY³ees oÊeJee®eb JeÀLeefáeled, ÒeceLecegKeefJeJeÀejwne&me³eeceeme iet{ced ~~

veerueJeÀC"HeefjYegJeÌle³eewJeveeb leeb efJeueesJeÌ³e peveveer meceeéemeled~

Yele=&JeuueYele³ee efn ceevemeeR ceelegjm³eefle Meg®eb JeOetpeve:~~

De$e efn peieÃgjes: megjleJeCe&veceefMeäb cev³eceevee: JesÀef®eoeuees®eJeÀemleefVevoeqvle ~ DeHejs leg JeÀeJ³es ve leÎes<ee³esefle lelmJeerJegÀJe&eqvle ~ JegÀceejmecYeJeveecvee K³eeefHelees ûevLe: HeeJe&leer-Hejceséej-megjleueerueeJeCe&veelmeceeHveesleerefle ve MeesYevemleJe&À: cev³eles~ meesçJeM³ecesJe JeÀefJevee Hetefjle: m³eeled ³ele: JegÀceejmecYeJeevevlejb jIegJebMem³eeefHe ÒeCe³eveb mecHeVeb ¢M³eles ~

jIegJebMeced

jIeg: Del³evleb Heje¬eÀceer oeveMetj: ®e Deemeerled ~ lem³e JebMeer³eeveeb iegCeJeCe&veced Deeqmceved JeÀeJ³es Demleerefle JeÀefJej³eb jIegJebMeced Fefle veeceOes³eceJeÀjesled ~ ÒeOeevele³ee efoueerHe:, jIeg:, Depe:, jece:, JegÀMe:, DeefleefLe: Fl³eeoerveeb Þes÷jepeeveeb JeCe&veceeqmle ~ efoueerHe: mel³emevOe: Oece&efve÷½e jIeg: Heje¬eÀceer oeveMeerue½e, Depe: JeÀesceueËo³eer Òescece³e½e, Þeerjece: meJees&Êece: FlLeced Sles ®elJeej: DeefHe Oecee&Le&JeÀececees#eeCeeb ÒeleerJeÀe: meeqvle ~ JeÀeJ³esçeqmceved jIegefoeqi-Jepe³e:, DepeefJeueeHe:, meerleeHeefjl³eeie: Fl³eeo³e: Yeeiee: ef®eÊeeJeÀ<e&JeÀe: meeqvle ~ oMemeg

178


meies&<eg jecee³eCem³e meejmeJe&mJeb v³eªHe³eled ceneJeÀefJe: ~ DepeefJeueeHeb meie¥ ³eeJeled DeJeCe&³eled ~ Òel³esJebÀ meies&çefHe DeeJeÀ<e&JeÀ: JeÀ½eve DebMe: efJeÐeles ~ JeÀLeeYeeie: JeCe&veb ®e HejmHejb meeqcceu³e JeÀeJ³em³eem³e Dev³ee¢Meb meewvo³e&ced DeJeOe&³eled ~ jmeeveeb HeefjHeJeÌJelee levce³elJeb peve³eefle ~ veJejlveefJejeefpele: cegJeÌleenej: FJe JeÀeJ³eb meJe&efJeOemeewvo³e&³egJeÌleb meled meËo³eeveeb ÒeerefleHee$eced DeeJenefle ~ JeÀeefueoemesve Dev³eeefve JeÀeJ³eeefve veeìJeÀeefve ûeefLeleeefve ®esoefHe mebmJe=ÀleûevLeJeÀeje: leb jIegJeÀefJe: Fefle ÒeeMebmeved ~ lemceeled Dem³e JeÀeJ³em³e GlJe=Àälee DeJeiec³eles ~ oMece-meiee&oejY³e HeáeoMemeie&He³e&vleb jecem³e JeÀLee Jee|Celee ~ leogÊejb jeceJebM³eeveeb leÊeVe=HeeCeeb ®eefjleeefve GHev³emleeefve ~ Deeqvlece: meiees& ieYee&vOem³eeeqiveJeCe&m³e DeefYe<esJesÀCe meceeH³eles ö

leHem³eemleLeeefJeOevejsvêefJeHeefÊeMeesJeÀeog<Cewe|Jeuees®evepeuew: ÒeLeceeefYeleHle: ~

efveJee&efHele: JeÀveJeÀJegÀcYecegKeeseqpPelesve JebMeeefYe<esJeÀefJeefOevee efMeefMejsCe ieYe&: ~~

JeÀeefueoeme: DeeqiveJeCe&HejJee|leveeb je%eeceefHe JeCee&veb ef®eJeÀer<e&efle mce ~ Hejcemeew JeÀeuesve JeÀJeueerJe=Àle:~ Dev³es Hegve: JeÀeefueoemesve HejleesçefHe jIegJebMem³e meiee&: efueefKelee: Hejvleg les ve ÒeeH³evles Fl³eeng: ~ yenJe: leg JeÀeefueoeme-DeeqiveJeCe&meceJeÀeefueJeÀle³ee ûevLem³e lelHe³e&vleeb meceLe&³evles ~ jIegJebMe: ³es<eeb je%eeb JeCe&veeefve meeqvle, ³es<eeb jecee³eCeJee|Celeve=Hew: men Yeso: DeeHeleefle, Hejvleg Jee³egHegjeCeJee|CelejeceJebMeeJeu³ee men jIegJebMeJee|CelejeceJebMeeJeueer Yet³emee meece¡em³eb Oeej³eefle ~

jIegJebMeb efn JeÀeefueoemem³e Òeew{leceb JeÀeJ³eb cev³eles ~ Dem³e efn mecÒeefle SJeÀesveeEJeMeefle-meiee&: ÒeeH³evles ~ efJeéem³eles efn JeÀeJ³esçeqmceved leleesçH³eefOeJeÀe: meiee&: mecYeJevleerefle ³elemle$e ûevLemeceeeqHlemet®eJebÀ vewJe HeÐeb ueY³eles ~ JeÀeJ³eefceob JeeieLe&ªHeHejceséej³egieueJevove³ee ÒeejY³eles ~ meÞeerJeÀesçefHe JeÀesMeuesvêes efoueerHeesçveHel³ele³ee leoLe¥ Jeefme÷eÞeceb ie®íefle ~ JegÀueieg©mleoLe¥ megjYeerMeeHeb efveJeejJebÀ efJe%ee³e leefVeefceÊeb veeqvoveermesJevee³eeefoMeefle ~ mJej#eeLe¥ mecee|Heleosne³e lemcew veeqvoveer Heg$eÒeeeqHleªHeJejb ooeefle ~ efoves<eg ie®ílmeg megoef#eCee jIegb Òemetles~ jIeesjefHe Depemlem³e oMejLeeK³e: megle: ¬eÀcesCe He=efLeJeeR Heeue³ele: ~ oMejLem³e mecHeeefoleHeg$esefä³e%em³e jece-Yejle-ue#ceCe-Me$egIveeK³ee½elJeej: Heg$ee: YeJeeqvle ~ jecees efn Oeveg:<eCeb efJeefpel³e pe-veJeÀpeeb meerleece=Ünefle ~ me efn efHelegje%e³ee ®elego&MeJe<ee&efCe Jeves efle÷efle efveneqvle ®e le$e me meerleeHenejJebÀ ueesJeÀjeJeCeb jeJeCeced~ jecem³e JegÀMeueJeeK³eew megleew~ JegÀMem³e efn JegÀcegÜl³ee-ceefleefLevee&ce megle:~ leoØe³es SJe DeeqiveJeCe&m³e je%ees pevce ~ Fefle me¹d<esHeCe jIegJebMeielee JeÀLee~

efÜleer³es meies& veeqvoveerHeefj®e³ee&JeCe&veb, le=leer³es meoesnoe³ee: megoef#eCee³ee: JeCe&veb, ®elegLes& jIegefoeqiJepe³eJeCe&veb, <e÷s FvogceleermJe³ebJejmeYeeJeCe&veb, meHleces Depem³e Fvogcel³ee men efJe-JeenJeCe&veb, Deäces DepeefJeueeHe:, veJeces JemevleJeveb ce=ie³eeJeCe&veáe, oMeces YeieJelmlegefle:, $e³eesoMes YetieesueJeCe&veb, ®elego&Mes meerleeHeefjl³eeie:, <ees[Mes Depem³e De³eesO³eeÒel³eeieceveb,

179


peueeefJenejJeCe&veáe, meHleoMes jep³eeefYe<esJeÀJeCe&veceefleLes:, SJeÀesveeEJeMesçeqiveJeCe&m³e JeÀeceJesÀe-fueJeCe&veb JeÀeJ³em³eem³e meceguuesKeveer³ee efJe<e³ee: ~

JesÀef®eom³e JeÀeJ³em³e meHleoMemeies& SJeeJemeeveb cev³evles ~ leoJemeeveHeÐeceefHe leLeemet®e-JeÀcesJe ¢M³eles vewJe ®e leovevlejJee|leveesjO³ee³e³ees: JeÀeefueoememeccelee ®ecelJe=ÀeflejefHe~ SJeb cev³eles ³eo$e Üew He#eew mecYeJele: ~ ÒeLecemleg JeÀeJ³eefceob meHleoMemeies& SJe efJejef®eleb mecYeJeefle DeHej½e ³eefo ve leLee leoeçm³e SJeÀesveeEJeMeeflemeiee&vevlejceefHe DeemeVev³esçefHe JeÀefleHe³es meiee&: ³es Keueg JeÀeuesve JeÀJeefuelee: ~ DeLeJee Sovlejeues SJe JeÀefJe Heee|LeJeb efJeûencel³epeefoefle ~ DeLeJee efn Òee®³emebmJe=ÀeflemecegVee³eJeÀes efn JeÀefJeve& leLeeçÒeMemles Òemebies mJeb JeÀeJ³eb meceeHeef³e<³eefle ~

mlees$eeefCe

JeÀeueermlees$eb, ie²eäJebÀ, ®eeqC[JeÀeoC[JebÀ, M³eeceueeoC[JebÀ, ceJeÀjvomleJe:, Decy-eemleJe:, ue#ceermleJe:, ueIegmleJe:, JeÀu³eeCemleJe:, Me=²ejefleueJeÀÒeYe=leerefve ®e ~

ceneJeÀJes: JeÀeefueoemem³e efJeÜÊee³ee: J³eeqJeÌlelJem³e efJe<e³es ®e lem³e ûevLee: SJe efveªHe³eeqvle ~ lem³e ef$e<eg veeìJesÀ<eg ®e Deeoew efMeJemlegefle: efJeÐeles ~ JegÀceejmJeÀvom³e peveveb JeCe&ef³elJee efJeÀefáeled JeÀeJ³ecesJe DeefueKeled ~ jIegJebMem³e DeejcYes HeeJe&leerHejceséejb ®e mecÒeee|LeleJeeved ~ DeefYe%eeveMeeJegÀvleuem³e DeeqvleceYeeies veerueueesefnle: cegeÅJeÌle ces ooeleg Fefle efMeJeb ÒeeLe&³eeceeme ~ Slew: JeÀejCew: JeÀeefueoeme: efMeJeYeJeÌle: Fefle mHeäb YeJeefle ~ Hejced Dev³e$e me: ye´ïeeCeb efJe<Cegb ®e Demleewled ~ Sleled Dem³e meewneo&HetCe&J³eeqJeÌlelJem³e efveoMe&veced ~ lem³e Je=Àefle<eg JewefoJeÀ³e%e³eeieeefoveeced G®®emLeeveced Deeqmle ~ GHeefve<eoeb lelJeeefve peerJeve¢äs: DeeOeejYetleeefve Fefle Heefj¢M³eles ~

veeìJeÀeefve

ceeueefJeJeÀeeqiveefce$eced-Sleled je%e: Deeqiveefce$em³e JeÀLee Deeqmle~ me: ceeueefJeJeÀe veece mesefJeJeÀeced DeJeÀece³eled~ Sleb efJe<e³eb %eelJee mJeje%eer De¬egÀO³eled e| ceeueefJeJeÀeced DeemesOe³eled ®e~ Hejvleg ceeueefJeJeÀe jepeHeg$eer Deemeerled~ lem³ee: pevce %eelJee je%³ee: Devegcel³ee Deeqiveef-ce$e: ceeueefJeJeÀeced HeefjCeerleJeeved~ DeefYe%eeveMeeJegÀvleue-veeìJeÀced efJeéeÒeefme×ced~ Fob veeìJebÀ Heef"lJee Òeefme×d: pece&ved-JeÀefJe: ieesSìd Del³evleb efJecegiOe: Hejceeveeqvole½e DeYeJeled~ Dem³e veeìJeÀm³e DevegJeeoe: efJeéem³e DevesJeÀemeg Yee<eemeg GHeueY³evles~ efJe¬eÀceesJe&Meer³eced DeHmeje GJe&Meer cenejepe: Heg©jJemed HejmHejced FäJevleew~ Hejb le³ee mJeies& Gef<eleJ³eced~ le$e veeìJesÀ oes<eb Je=ÀlJee Fvê: leeb MeeHleJeeved "lJeb, YetueesJesÀ cel³e&ªHes mJeJeÀevlesve men peerefJe<³eefme~ Hejb ³eoe me: DeeJe³ees: metvegb HeM³eefle leoe lJeb mJeie¥ Hegvejeieefce<³eefme" Fefle~ JeÀeueevevlejced MeeHeeled efJecegJeÌleew Heg©jJemed GJe&Meer ®e megKesve peerefJeleJevleew~

180


HeÐeced

JegÀceejmebYeJeced cesIeotleced jIegJebMeced $e+legmebnejced ®e JeÀeefueoemem³e efJeMes<eJeÀeJ³eeefCe meeqvle~ cesIeotleb mebmJe=Àle-meeefnl³es ÒeK³eeleb otleJeÀeJ³eced ~ leled mevosMe-JeÀeJ³eced Fl³eefHe Heefjef®eleced ~

JegÀceejmebYeJeced veece ceneJeÀeJ³eceb ceneJeÀefJevee JeÀeefueoemesve efJejef®eleced~ Deeqmceved ÒeJe=Àles: MeesYee megMeyow: Jee|Celee~ Deeqmceved meHleoMe meiee&: meeqvle~ Deeqmceved JeÀeJ³es mJeÀvom³e pevce Jee|Celeced~

jIegJebMeced-jIegJebMeced' ceneJeÀefJevee JeÀeefueoemesve efJejef®elecesJebÀ ceneJeÀeJ³eceeqmle~ ceneJeÀeJ³esçeqmceved je%e: jIees: JebMem³e HetCe¥ JeCe&veceeqmle~ met³e&-ÒeYeJem³eem³e JebMem³e cev-eg-efoueerHe-Depe-oMejLe-jeceeoerveeb meJes&<eeb ve=HeeCeeb efJemle=leb JeCe&veceeqmle~

JeÀeefueoemem³e JeÀeJ³eJewefMeä³eced

JeÀefJeJegÀueieg©: JeÀeefueoeme: mebmJe=ÀleJee*dce³es mJeÒeJe=Àles ÒeLeceesçeqvlece½e JeÀefJe: ~ JeÀefLeleb efn -

Hegje JeÀJeerveeb ieCeveeÒeme²s JeÀefveef÷JeÀeefOeef÷leJeÀeefueoeme:~

DeÐeeefHe leÊegu³eJeÀJesjYeeJeeoveeefceJeÀe meeLe&Jeleer yeYetJe~~ Fefle ~

me efn JewoYe&jerles: JeÀefJe: ~ mJeuHemeceemee mJeYeeJemejuee ®e lem³e Mewueer meJee&vesJe meÐe DeeJeÀ<e&³eefle Fefle lem³e JeÀueeHe#eeHes#e³ee Ëo³eHe#em³e ÒeeOeev³eb JeÀeJ³es<eg ~ cetuele: me DeefYeOee³ee: JeÀefJe: efJeÀvleg lem³e JeÀeJ³eb OJeefveÒeOeeveced ~ me efn iet{ceH³eLe¥ mejuele³ee J³eveeqJeÌle ~ le$e efn jmem³e leLee Òee¡euee efmeef×³e&³ee JeÀceveer³elee le$ewJe Je=ÀleefveJeemee ¢M³eles ~ me efn ve JegÀ$eeefHe He½eeÜe|leJeÀefJeefjJe HeeeqC[l³eb ÒeoMe&³eefle ~ lem³e efn meJee&C³eefHe Hee$eeefCe vewJe efJe®eejJeenJeÀev³eefHe leg mHeäJ³eeqJeÌleJeÀeefve JeÀLeevegJetÀueeefve ®e ~ meJees&çefHe Hee$eJeiew: mJes mJes mLeevesçvegJetÀuelJesve efveye×esçeqmle ~ lem³e JeÀeJ³es mece³e-mLeeveef¬eÀ³eeCeeb meceefØeefle: mHeäb ¢M³eles ~ ÒemeeoiegCemecegppJeuee lem³e Je=ÀeflevelejeáecelJeÀejeefleMe³eb efyeYee|le ~ ³eLee efn -

mejefmepecevegefJe×b MewJeuesveeefHe jc³eb ceefueveceefHe efnceebMeesue&#ceue#ceeR leveesefle ~

F³eceefOeJeÀcevees%eeJeuJeÀuesveeçefHe leØeer efJeÀefceJe efn ceOegjeCeeb ceC[veb veeJe=Àleerveeced~~

Mece³eefle iepeevev³eeved ievOeefÜHe: JeÀueYeesçefHe meved YeJeefle meglejeb Jesieesoûeb Yegpe²efMe-Meese|Je<eced~

YegJeceefOeHeefleyee&ueeJem³eesçH³eueb Heefjjef#elegb ve Keueg Je³emee peel³ewJee³eb mJeJeÀe³e&menes Yej:~~

181


ÒeefleHe#esCeeçefHe HeeEle mesJevles Yele=&Jelmeueer: meeOJ³e: ~

Dev³emeefjleeceefHe peueb mecegêiee: ÒeeHe³evl³egoefOeced ~~

JeÀeefueoemem³e ³eLee³eeÊeceefYeJele&ceevee Yee<ee meJee&veevevo³eefle ~ jIegJebMes efn leeHeme: JeÀewlmees jIegb JeÀLe³eefle -

Mejerjcee$esCe vejsvê efle÷VeeYeeefme leerLe&ÒeefleHeeefoleef×&: ~

DeejC³eJeÀesHeeÊeHeÀueÒemetefle: mlecyesve veerJeej FJeeJeefMeä:~~

lem³e efn GHecee®ecelJeÀejmleg meJee&vesJeeefleMesles ~ ³eÐeefHe lelJe=Àleew ³eceJeÀeslÒes#eeçLee&v-lejv³eemeeoerveeced DeH³eue¹ejeCeeb JeÀceveer³e: Òe³eesiees ¢M³eles, leLeeefHe me efn GHeceeefveHegCe: ÒeefleYeeefle meJe&$e ~ me efn Òee³e: HetCees&HeceecesJe Òe³egveeqJeÌle JeÀeJ³es ®ecelJeÀejeslJeÀ<ee&³e ~ ³eLee efn -

meáeeefjCeer oerHeefMeKesJe je$eew ³eb ³eb J³eleer³ee³e HeeEleJeje mee~

vejsvêceeiee&Æ FJe ÒeHesos efJeJeCe&YeeJeb me me YetefceHeeue:~~

jIegJebMes efn veJeces meies& lesve efn ³eceJeÀÒe³eesieesçefHe leLewJe efJeefnle: ~ ³eLee efn -

Heefj®e³eb ®eueue#³eefveHeeleves Ye³e©<ees½e leefoef²leyeesOeveced~

Þecepe³eelÒeiegCeeáe JeÀjesl³emeew levegceleesçvegcele: meef®eJew³e&³eew~~

me efn Deue¹ejeved Òe³eg¹dles efJeÀvleg ve JeÀoeefHe lesveeLe&mecHeoes ceveeieefHe Jemleg Ûemecevegcev³eles ~ lem³e efn cevoe¬eÀevleeçYeeräb Je=Êeb leLewJe JebMemLeceefHe ~ lem³e efn JeÀeJ³es efJeefJeOeJe=Êe³eespe-vee®eelegjer ¢M³eles ~ FvêJeüee efn yengOee Òe³egJeÌle le$eeefHe ~ ceOegjeefOeHeles: efveefKeueb ceOegjced ~ me ³eosJe mHe=Meefle leosJe ®ee©lJeceglHeeo³eefle ~ JeÀeefueoemem³e Je=Àefle<eg ÒeJe=Àefle: ve=l³eefle meJe&$e mepeerJelJesve ~ le$e efn pe[ceefHe ®esleveJeod J³eJenjefle ~ MeJegÀvleuee³ew Je=#ee DeefHe Heefleie=niecevee³eevegcev³evles ~ meerleeefJeueeHesve mecemlecesJe Jeveb mleyOeb YeJeefle ~ ³eLee -

ve=Êeb ce³etje: JegÀmegceeefve Je=#ee oYee&vegHeeleeved efJepengn&efjC³e:~

lem³ee: ÒeHeVeb meceog:KeYeeJecel³evleceemeerogefoleb JevesçefHe~~

lem³e efn Je=Àleew ceveesJemLeeefJeMues<eCeb leg HejceeOegefveJeÀeveefHe otjs mLeeHe³eefle ~ lesvewJe JeÀeefueoemeJe=Àleew JeÀueeYeeJeHe#e³ees ÒeMem³e: meceØe³ees ueY³eles ~ MeJegÀvleueeb l³eJeÌlJee efMeefJejb ÒeefleefveJele&ceevem³e og<³evlem³eeJemLeslLeb Jee|Celee -

ie®íefle Hegj: Mejerjb OeeJeefle He½eeomebmlegleb ®esle:~

®eerveeMegJeÀefceJe JesÀlees: ÒeefleJeeleb veer³eceevem³e~~

182


Me¹joMe&veevevlejb HeeJe&l³ee DeJemLeslLeb ef®eef$elee -

leb Jeer#³e JesHeLegceleer mejmee²³eefäe|ve#esHeCee³e Heoceg×=lecegÜnvleer ~

ceeiee&®eueJ³eefleJeÀjeJegÀefuelesJe efmevOeg: MewueeefOejepeleve³ee ve ³e³eew ve lemLeew ~~[50]

SefYejv³ew½e JewefMeäîew: JeÀeefueoeme: JeÀefJeJegÀueieg©:, mce=leesçvegJe=Àle½e He½eeÜe|leefYe: JeÀefJeefYe: ~

G×jCeeefve

JeeieLee&efJeJe mecHe=JeÌleew JeeieLe&: ÒeefleHeÊe³es~

peiele: efHelejew Jevos HeeJe&leerHejceséejew~~

-jIegJebMeced

DeéeIees<e:

mebmJe=Àlemeeefnl³em³e megÒeefme×: JeÀefJe:~ meeJesÀleveiejced Dem³e pevcemLeeveced ~ meeJesÀlevei-ejced DeOegveeleveced De³eesO³eeveiejcesJe ~ S<e Dee³e&megJeCee&#³ee: Heg$e Fefle Dem³e meewvojevevoJeÀe-J³eevles Dee³e&megJeCee&#eerHeg$em³e meeJesÀleJeÀm³e efYe#eesje®ee³e&YeovleeéeIees<em³e ceneJeÀJesce&neJeeefove: Je=Àefleefj³eced ~ Fl³emceeled JeeJeÌ³eeoJeievlegced MeJeÌ³eles ~ Dem³e JeÀeue F&Mee³ee: ÒeLeceMeleeyoerefle mJeerJe=À³eles efpe%eemegefYe: ~ De³eb mece´epe: JeÀefve<JeÀm³e meceJeÀeefueJeÀ: Deemeerled ~ DeéeIees<e: JeÀefve<JeÀjepem³e ieg©: Fefle, me: pevcevee ye´eïeCe: Deemeerefoefle, JesoeefoMeem$es<eg efve<Ceele: ÒeefleJeeefoYe³e¹j: ceneHeeqC[le Deemeerled Fl³eefHe %ee³eles~ He½eeled DeéeIees<e: yeg×m³e GHeosMew: DeeJe=Àä: yeg×me«eO³e#eeled Jemegefce$eeled yeew×oer#eeb ÒeeH³e yeew×celece²erJe=ÀleJeeved ~ De³eced me²erlesçefHe HeefjCele: Deemeerled ~ Dem³e iee³evemece³es Deéee: DeefHe ieeveÞeJeeCeHejJeMee: YetlJee lelmece³es le=Ceeoerefve ve mesJevles mce ~ Dele SJe "DeéeIees<e" Fefle Dem³e veece peeleced Fefle efJeef®evleJeÀe: Jeoeqvle ~

DeéeIees<e: mJeCee&#eerHeg$e: Heeée&m³e efMe<³e½e JeÀL³eles ~ me efn ceieOejepeeefÞele: Deemeerled ~ GÊejYeejleMeemeJeÀ: JeÀefve<JeÀes ceieOeeOeerMeced Dee¬eÀceCesve veceef³elJee jep³em³e HeefjJeÊes& JemlegÜ³eb oelegceeefoäJeeved ö 1. yegOom³e Hee$eced 2. DeéeIees<eáe ~ jepee ceieOeeveeb Hee$eb oelegcegÐeleesçefHe JeÀefJeceéeIees<eb oelegb vew®íled ceeqv$eCemleb leLeeçJeueesJeÌ³e ef®evleeûemlee Depee³evle ~ jepee ceeqv$eCeeb yeesOevee³e GHee³ecesJebÀ Je=ÀleJeeved ~ me efn mJeeéeMeeueeeqmLelesY³eesçéesY³ees efovecesJebÀ ³eeJeled ûeemed Òeoeveb v³e<esOeled ~ efoveevlejs meJes&<eeb n³eeveeceûes ûeemeb Òeoe³e DeéeIees<ee³e mJem²ereEle JeÀleg¥ ÒeesJeÌleJeeved DeéeIees<em³e me²ereflecesJe Þeeslegcewnvle, leoe ceeqv$eCe: JeÀJesjéeIees<em³e cetu³ecepeeveved ~ leoJeO³esJeemeew leVeecvee Òe³eles mce ~ JeemleefJeJebÀ ®e leVeeceeuegH³eled ~ DeéeIees<e: JeÀLeefáeled

183


JeÀefve<JesÀCe men JeÀMceerjeved ielemlesve yenJee¢le½e ~ JeÀefve<JeÀmeceJeÀeefue JeÀle³eeçéeIees<em³e mece³e: ÒeLece F&.Het.eqmLej: ~ DeéeIees<em³e JeÀeJ³eb ®eerveYee<ee³eeced 384-417 F&. mece³esçvete-qodleced ~ Feqlme²es veece ®eerveJeemeer ³ee$eer DeéeIees<eb cenesHeosMeJebÀ veeieepeg&veeled HetJe&JeefÊe&veáeen ~ De³eb meeJesÀleJeemeerefle ÒeefmeOoced ~

DeéeIees<em³e Je=ÀeflelJesve yenJees ûevLee: Òeefme×e ³es<eg meewvojvevob yeg×®eefjleb ®e ceneJeÀeJ³es, met$eeue¹ejes Jeüemetef®e½e Üew yeew×oMe&veûevLeew, ieeqC[mlees$eb ieeLeeûevLe:, MeeefjHeg$eÒeJeÀjCeáe Òeefme×eefve ~ ceneJeÀJes: DeéeIees<em³e j®evee: efleyeles ®eerveosMes ®e Òeefme×e: ~ meewvojvevoced DeäeoMemeiee&lceJebÀ ÒeLeceb ceneJeÀeJ³eced GHeueY³eles~ Deeqmceved ceneJeÀeJ³es yeg×esHeosMem³e JeÀLee³ee JeCe&veced Deeqmle~ yeg×: efJeceele=peb mJeYee³ee&ÒesceHeeMesve ye×b vevoced GHeefoMeefle ~ vevo: yeg×esHeosMeÒeYeeJesCe meebmeeefjJeÀmegKeb Heefjl³ep³e Òe¬ep³eeb mJeerJeÀjesefle ~ mebmJe=Àlemeeefnl³em³e GHeueyOes<eg veeìJesÀ<eg DeefleÒee®eerveb veeìJebÀ 'MeeefjHeg$eÒeJeÀjCeced' Fefle~ MeeefjHeg$eÒeJeÀjCeced Fefle veeefìJeÀe KeeqC[leeJemLee³eeb ueY³eles ~ Sle<eeb ûevLeeveeb meceeeqHleJeeJeÌ³es<eg mJeceelejced megJeCee&#eeR mcejl³es<e: ~ Jesob, jecee³eCeb, ceneYeejleced, Deen&leb, meebK³eb, JewMesef<eJeÀeefooMe&veeefve ®e S<e: mec³eJeÀd peeveeefle mce ~ DeéeIees<em³e veeìJeÀeefve ue#eCeMeem$eevegiegCeeefve SJe meeqvle ~ DeéeIees<em³e JeÀeefueoemem³e ®e JeÀeJ³es<eg meec³eb ¢M³eles ~ Dee®ee³e&Heeées&ve DeefYeOecceefHeìJeÀced veecve: ûevLem³e ceneefJeYee<eeveeceJeÀced J³eeK³eeveced j®eef³elegb meene³e]îe]eLe&ced DeéeIees<e: JeÀeyetuveiejb Òeefle Deentle: Deemeerled ~ Fob J³eeK³eeveb JeÀefve<JeÀjepem³e JeÀeues efJeefueefKeleefceefle %ee³eles ~ De³eb mJem³e 'met$eeue¹ejMeem$eûevLes' DeeÞe³eoeleejced JeÀefve<JeÀced, Dee®ee³e&ced Heeée&ced, ceneYee<eeJ³eeK³eeve-JeÀlee&jced Jemegefce$eced ®e mleewefle ~ Sleeved ûevLeeved Deefleefj®³e JeuueYeosJem³e megYeeef<eleeJeueew DeéeIees<em³e Heáe MueesJeÀe: ¢M³evles ~

DeéeIees<em³e meeefneql³eJebÀ HeeeqC[l³eb yeewOoMe&ve%eeveb®eeleerJe ieYeerjceemeerled ~ me efn oeMe&efveJeÀceefHe leL³eb mejmemejueMewu³eeb mecegHemLeeHe³eefle ~ DeéeIees<e: HetJe¥ yeéïeCe Deemeerolees yeéïeCemeeefnl³em³eeefHe iee{b %eeveb j#eefle mce ~ lelJeÀeueÒe®eefueleeveeb veerefleMeem$eJeÀewefìu³eeLe&-Meem$eJewÐeJeÀeoerveeb %eevesve men J³eeJeÀjCem³e efJemle=leb %eeveb lesve j#³eles mce ~ leoer³eb yee-wOooMe&ve%eeveb leg efveleevlemeyeueceemeerled, Demeew ³eesiee®eejcelem³eem³eeHeJeÀ Deemeerled ~ DeéeIees<esCe Meyoeveeb efJeefMeäsçLe¥ Òe³eesie: Je=Àlees ³eesçv³e$e veemeeÐeles, ³eLee ûev$eer' Meyoes ³eeveeLes& Òece&ved' Meyo½e J³eJenejeLes& ~

JeÀeJ³eMewueer

DeeéeIees<e: Mewu³ee JeÀeefueoemeced DevegJeÀjesefle Fefle Yeemeles ~ JeÀeefueoeme: ³eb Meyob ³eeqmceVeLes& GHee³eg*dle, DeéeIees<eesçefHe leb leLewJe Òe³eg*dles ~ JewoY³ee¥ Mewu³eeced Dem³e HeÐeeefve ËÐeeefve YeJeeqvle ~ GHeceeÐeue¹ejs<JeefHe Slem³e vewHegCeer ÒeJe=Àäe ¢M³eles ~ JeÀeefveef®eo$e GoeefÛ³evles ~

184


1.:lee: ñemleJeÀeáeeriegCeefJeeqIvelee½e, megHleÒeyeg×eJegÀueuees®evee½e ~

Je=ÊeevleefJev³emleefJeYet<eCee½e, JeÀewletnuesveeefYeye=lee Hejer³eg: ~~ yeg× ®e. 3-14

2.:me efn mJeiee$eÒeYe³eespJeuevl³ee, oerHeÒeYeeb YeemJeÀjJevcegcees®e ~

cenen&peecyetveo®ee©JeCe&:, ÒeÐeesle³eeceeme efoMe½e meJee&: ~~ yeg× ®e. 1-32

3.:ñemleeb efvelecyeeoJeuecyeceeveeced, Hegve: Hegve: JesÀmejoeceJeÀeáeerced ~

v³eemeerJe=Àleeb mLeeveefJeoe mcejsCe, ceewJeeA efÜleer³eeefceJe JeÀeceg&JeÀm³e ~~ yeg×®e. 3-55

4.:lelees ve=Hemlem³e efveMec³e YeeJeced, Heg$eeefYeOeevem³e ceveesjLem³e ~

mvesnm³e ue#c³ee Je³eme½e ³eesi³eeced Dee%eeHe³eeceeme efJenej³ee$eeced ~~ yeg×®e. 3-3

5.:leeb megvojeR ®esVeueYesle vevo:, mee Jee ve mesJesle veleb veleYe´t: ~

ÜvÜb Oe´gJeb leefÜJeÀueb ve MeesYesleev³eesv³enerveeefJeJe jeef$e®evoew ~~ meewvoje.

6.:veeJepeeveeefce efJe<e³eeved peeves ueesJebÀ leoelceJeÀced ~

Deefvel³eb leg peievcelJee vee$e ces jceles ceve: ~~ yeg×®e. 4-84

YeJeYetefle

mebmJe=ÀleveeìJeÀJeÀle=&<eg JeÀefJe<eg DeleerJe Òeefme×: ~ yentveeb mebmJe=ÀleJeÀJeerveeb ³eLee leLewJe YeJeYetlesjefHe peerJeve®eefjleced veeleerJe %ee³eles ~ De³eced ceneJeerj®eefjles veeìJesÀ mJem³e efJe<e³es efJeÀefáeefoJe efJeJe=Ceesefle; ³eLee- le$e JesÀef®eled lewÊejeref³eCe: JeÀeM³eHee½ejCeiegjJe: Heeq*dleHeeJevee: Heáeeive³ees Oe=le¬elee: meesceHeerefLeve Gogcyejveeceevees ye´ïeJeeefove: Fefle ~ le$e mJeHeefj®e³eb Jeolee Ye-JeYeteflevee YeÆieesHeeuem³e Heew$e: HeefJe$eJeÀerles&: veerueJeÀC"m³e DeelcemecYeJe: ÞeerJeÀC"Heouee_ívees peelegJeÀCeeaHeg$e: Fefle DeefYeefnleced ~ YeJeYetles: ÒeLeceb veece "ÞeerJeÀC":" Fefle Þeer Sced.Deejd.lesue²ceneMe³e: mJeûevLes ceeueleerceeOeJem³emebmJe=ÀleYee<eeJeÀLeevegJeeos efueefKeleJeeved ~ De³eb YeJeYetefleveecee JeÀefJe: JesoevleMeem$es, v³ee³eMeem$es, J³eeJeÀjCeMeem$es ye´ïeefJeÐee³eeb ®e efve<Ceele: Deemeerled Fefle Dem³e JeÀJes: Je=ÀefleefYe: %ee³eles ~ S<e JeÀeM³eHeiees$epe: ~ DeeHemlecyemet$em³e GogcyejyeéïeCeMeeKee³eeced peefveced DeueYele ~ Dem³e ceelee peelegJeÀCeea ~ efHelee veerueJeÀC": ~ efHeleecen: YeÆieesHeeue: ~ %eeveefveefOe: YeJeYetles: ieg©: ~ S<e oeef#eCeel³e: ~ efJeoYe&osMes efJeÐeceeveb HeëHegjced Dem³e pevceYetefce: Feflecee$eced %eelegb MeJeÌ³eles ~ efJeÜebme: Þeerlesue²ceneso³ee: Jeoeqvle ³eled-" Deeqmle oef#eCeeHeLes efJeêdYes<eg HeëHegjced veece veiejced ~ le$e JesÀef®eÊewÊejer³ee: JeÀeM³eHee GogcyejesHeeefYeOeevee ye´ïeJeeefovees efÜpee Jemeeqvle mce ~ les<eeb JebMes ceneJeÀefJevee&ce JeÀef½eÜepeHes³e³eepeer efJeÒees yeYetJe ~ Demceeled Heáece: Heg©<ees YeJeYetefle: ~ DeOeerleJeeve³eb

185


leJe&À-J³eeJeÀjCe-HetJees&Êejceerceebmeeoerefve Meem$eeefCe ~ Dem³e efHele=Je=Àleb veece ÞeerJeÀC" Fefle ~" DeefHe ®e me: YeJeYetefleefjefle veecve: JeÀejCeb efveªHe³eefle ³eLee-

leHemJeer JeÀeb ieleesçJemLeeced Fefle mcesjeveveeefJeJe ~

efieefjpee³ee: mleveew Jevos YeJeYetefleefmeleeveveew ~~

leLee ®e

meecyee Hegveeleg YeJeYetefleHeefJe$ecete|le: Fefle HejefMeJeced Demleewled Fefle lem³ewJe YeJeYetefleefjefle veeceevlejb peeleced" Fefle ~ S<e mJem³e MeeKee³ee DeeHemlecyeMeeKee³ee Sleone|Jepeeveer³eeod DenYee&³ee&ceeJenles ~ ef$eje$ecegYe³eesjOeMMe³³ee ye´ïe®e³e¥ #eejueJeCeJepe&veb ®e ~ Sleod JeeJeÌ³eb "ceeueleerceeOeJes" veeìJesÀ GequueKeefle ~ Slesve JeÀJes: mJeeefYeceeefvelee Ðeesleles ~

JeÀeue:

YeJeYetefle: JegÀceeefjueYeÆm³e efMe<³e Fefle HeeqC[lee: ef$eHee"erceneso³ee: mJem³e " JeÀefJelee-JeÀewcegoer" Fefle HegmleJesÀ J³eefueKeved ~ JegÀceeefjue YeÆe½e ef¬eÀ.Me.8ces Meleceeves Deemeved ~ Dele: YeJeYetles: JeÀeue: DeäceMeleJeÀced ~ leLee ®e JeÀv³eeJegÀypes Þeern<e&JeOe&veeled(efÜleer³eefMeueeefodl³eeled) Devevlejced jepemeg cegK³e: "³eMeesJecee&" S<e: ef¬eÀ.Me.693 le: 729 He³e&vleced jep³eYeejced DeJeÀjesled ~ ³eMeesJecee& ef¬eÀ.Me.730 leces Je<es& ®eerveosMeb Òeefle jepeÒeefleefveeEOe Òesef<eleJeeved Deemeerled ~ lele: oMeJe<ee&vevlejced JeÀeMceerjjepeeled ueefueleeefol³ecegJeÌleeHeer[eled Hejeefpele: ~ De³eb ³eMeesJecee& SJe YeJeYetles: DeeÞe³eoelee Deemeerled ~ FcecesJe efJe<e³eb "jepelejef²C³ee:" Slesve MueesJesÀve DeJeievlegced MeJeÌ³eles ~ ³eLee-

JeÀefJeJeeJeÌHeeflejepeÞeerYeJeYetl³eeefomesefJele: ~

efpelees ³e³eew ³eMeesJecee& leÃgCemlegefleJeeqvoleeced ~~

³eMeesJece&Ce: Hejepe³eevevlejb "YeJeYetefle:" JeÀeMceerjjepeced ueefueleeefol³eced DeeefÞeleJeeved ~ Slew: JeÀejCew: YeJeYetles: JeÀeue: DeäceMeleceevem³e HetJee&Oe&ced Fefle efve½eslegb megueYeced ~

®eefjleced

mebmJe=Àlemeeefnl³es yenJe: meeqvle veeìJeÀj®eef³eleej:~ les<eg efoievleJ³eeHlew: ³eMeesefYe: efJeefueefmeleew JeÀefJeJejew Üew mle: - JeÀeefueoeme: YeJeYetefle½e ~ "JeÀefveef÷JeÀe çefOeef÷leJeÀee-fueoemee" "GÊejs jece®eefjles YeJeYeteflee|JeefMe<³eles" Fefle Je®eves FcecesJeeefYeÒee³eb meceLe&³ele: ~ De$e ceneJeÀJes: YeJeYetles: peerefJeleefJeMes<eeved JeÀeb½eve mebmcejece: ~ ceneveeìJeÀJeÀejsCe YeJeYe-teflevee GÊejjece®eefjleced Fefle JeÀ©CejmeHetCe&ced SJebÀ ªHeJeÀ jef®eleced ~ me SJe ceeueleerceeOeJeb ceneJeerj®eefjleb ®e DeefueKeled~ lem³e pevce DeäceMeleJesÀ efJeoYes& He¨eHegjs DeYeJeled~ He¨eHegjm³e

186


He¨eJeìer, HeeìefueHeg$eced Fefle veeceÜ³eb ®e YeJeefle ~ me: ÞeerJeÀevleveerueJeÀC": Fefle GoeËle:~ lem³e efHelee veerueJeÀC": ceelee peelegJeÀCeea ieg©: %eeveefveefOe: ®e Deemeved~ me: JeÀuH³eeb Jemeved veeìJeÀeefve DeefueKeled~ me: JeÀv³eeJegÀypem³e je%e: ³eMeesJece&Ce: meYee³eeced Deemeerled ~

YeJeYetefleefjefle veece lem³e efMeJeYeeÅJeÌle met®e³eefle ~ Dem³e `GcyesJeÀ:' Fefle veeceevle-jceH³eeqmle ~ Dem³e Hees<eJeÀ: ³eMeesJecee& ³eo JeÀeMceerjjepesve ueefueleeefol³esve HejeefpeleesçYetled, leoejY³e Demeew ceneJeÀefJe: yentefve JeÀäev³evegYetleJeeved~ ceneJeÀJesjm³e veeìJeÀJeÀuee³eeb efJeMes<ee-meeqJeÌlejemeerled ~ mewJe Dem³e veeìJeÀj®evee³eeb ÒeOeeveb JeÀejCeefcel³et¿eles ~ JeÀefJeJejsCeevesve $eerefCe ©HeJeÀeefCe efJejef®eleeefve -ceneJeerj®eefjleced , ceeueleerceeOeJeced, GÊejjece®eefjleb ®esefle~ les<eg ¬eÀceMe: JeerjÞe=²ejJeÀ©Cejmee: ÒeeOeev³eb Jeneqvle~

efye©oeJeefue:

JeM³eJeeJeÌ³eb JeÀJesJee&JeÌ³eced Fefle ceneJeerj®eefjles DevesvewJe GJeÌlelJeeled "JeM³eJeeJeÀd' JeÀefJeefjefle Dem³e efye©oced YeJeefle ~ J³eeJeÀjCev³ee³eceerceebmeeefo<eg Meem$es<eg HeefjCele: Fefle nslees: "HeoJeeJeÌ³eÒeceeCe%e" Fefle ®elegMMeem$eeefYe%elJeeled "YeÆ" Fefle veeceefYe: YeJeYetefleced Dee»³eeqvle ~ ceneJ³eeK³eeveJeÀlee& "peie×j:" ÞeerJeÀC" Fefle YeJeYetles: HeeeqC[l³esve ÒeeHleced efye©oced Fefle mHeäle³ee Jeoefle ~

veeìJeÀeefve

ceeueleerceeOeJeced

ceneJeerj®eefjleced

GÊejjece®eefjleced

®elegMeMeem$eHeej²lem³e YeJeYetles: ceveefme m$eer<eg ceneveeoj: ~ les<eg efoJemes<JesJe De³eb ceneJeÀefJe: m$eerefMe#eeb Òeeslmenles mce ~ De³eb efJe<e³e: lem³e j®eveemeg ¢M³eles ~ ³eLee-

meJe&Lee J³eJenle&J³eb JegÀlees ¿eJe®eveer³elee ~ ³eLee m$eerCeeb leLee Jee®eeb meeOeglJes ogpe&vees peve: ~~

Dem³e JeÀ©CejmeHeÒeOeeveced GÊejjece®eefjleveeìJebÀ ve JesÀJeueb Yeejles osMes efJeÀvleg ÒeHeáesçeqmceved efJeefMeäb mLeeveceueYele ~ MeeJegÀvleueveeìJesÀve JeÀeefueoeme FJe GÊejj-ece®eefjleveeìJesÀve YeJeYetefle: peielÒeefme×: DeYeJeled ~ Dele SJeesJeÌleced ~ GÊejs jece®eefjles YeJeYeteflee|JeefMe<³eles Fefle ~

MetêJeÀ

MetêJeÀ veeìîeJeÀej: Deemeerled~ Dem³e pevceeefo efJe<e³es meÒeceeCe³egJeÌle³e: ve ueyOee: ~

187


efJeÀvleg me: $eerefCe veeìJeÀeefve Dej®e³eled~ les ce=®íJeÀefìJeÀced, JeerCeeJeemeJeoÊee, HeëÒeYe=ÊeJeÀced (YeeCeced) ®e~ ce=®íJeÀefìJeÀveeìJeÀm³e ÒemleeJeveeçOeejsCe JeJeÌleJ³es De³eced MueesJeÀ: ¢M³eles, ³eLee-

efÜjosvêieefle: ®eJeÀesjves$e:, HeefjHeerCes&vogcegKe: megefJeûen½e ~

efÜpecegK³elece: JeÀefJeye&YetJe, ÒeefLele: MetêJeÀ Fl³eieeOemelJe: ~~

De$e efÜpecegK³elece: Fefle Heom³e #e$epeeefleÞes÷: Fefle J³eeK³ee³eeced efve©JeÌleced ~ efMeJeÒemeeosve Demcew ¢efäue&yOee, leLee ®e De³eced DeéecesOe³e%eb ®eJeÀej, oMeeefoJewÀMeleJe<e&ced Gef<elJee mJeHeg$ee³e jep³eb oÊJee mJeie&ueesJebÀ peieece~

+iJesob meeceJesob ieefCeleceLe JeÀueeb JewefMeJeÀeR neqmleefMe#eeb

%eelJee MeJe&ÒemeeoeÜîeHeieleefleefcejs ®e#eg<eer ®eesHeueY³e ~

jepeeveb Jeer#³e Heg$eb Hejcemecego³esveeéecesOesve ®esädJee

ueyOJee ®ee³eg: Meleeyob oMeefovemeefnleb MetêJeÀesçeÅive ÒeefJeä: ~~

Dem³ewJe veeìJeÀm³e ÒemleeJevee³ee: le=leer³eMueesJesÀ De³eb èfÜpecegK³elece: JeÀefJeye&YetJe ÒeefLele: MetêJeÀ Fl³eieeOemeÊeJe: Fefle oÊeceeqmle~ Hegve: HeáeceMueesJesÀ èf#eefleHeeue: efJeÀue MetêJeÀes yeYetJe' Fefle He"îeles MetêJeÀ Fefle veece DeYeerjjepem³e FvêiegHlem³e efHeJeÀefveJeÀj: DeefHe Deemeerled~

JeÀeue

Dem³e JeÀeueefveCe&³es yenJees celeYesoe: ö

mJeÀvoHegjeCecelesve efJe¬eÀceeefol³eeled HetJe&JeÊeea ve=Heesç³eced ~

DevesJesÀ efJeÜebmees je%ee efMecegJesÀveevOeÝe=l³eJegÀueeslHeVesve menem³eeYesob JeÀuHe³evleesçm³e mece³eb efJe¬eÀceÒeLeceMeleJebÀ JeÀuHe³eeqvle ~

Jeeceve: mJeûevLes MetêJebÀ mcejefle ~ JeeceveHetJe&JeÊeea oC[er mJeer³es JeÀeJ³eeoMes& efuecHeleerJe leceesç²eveerefle MetêJeÀHeÐecegOojefle ~ Slesve meHleceMeleJeÀHetJe&JeefÊe&lJecee³eeefle~

ce=®íJeÀefìJeÀm³e veJecesç¹s ye=nmHeeflece&²ueefJejesefOele³ee mceLe&les, Jejenefceefnj½e le³eesce-w&$eerceen ~ Slesveem³e ûevLem³e JejenefceefnjJeÀeueHetJe&YeJelJes efmeOos Jejenefceefnjm³e <e÷Meele-JeÀeslHeVelee³eeb Òeleerlee³eeb MetêJeÀm³e lelHetJe&JeÀeefueJeÀlJeb cevleJ³eced ~

®evêyeueer HeeC[s³eesçcetv³eeÞeerl³e MetêJebÀ Jeefme÷erHeg$eb ÞeerHeguegceeefJeveeçefYeVeb Òeleerl³e 130-155 ¸eeräeyoJeÀeefueJebÀ ÒeceeHe³eefle ~

DeJevleer-Gppeef³eveer, Dem³e JeememLeeveced Fefle JesÀ®eve Jeoeqvle ~ De³eced jepee Deemeerled ~

188


mJeÀevoHegjeCem³e "JegÀceeefjJeÀeKeC[s" GJeÌleÒeJeÀejsCe De³eb JeÀefueJe<ee&Ceeb 3290leces Jelmejs DeLee&led ef¬eÀ.Me.190leces peefveced DeueYele Fefle cenejeä^Yee<ee³ee: "mebmJe=ÀleJeÀefJe®eefjle ûevLes efvee|oäced ~ efJeÀvleg De³eb JeÀm³e Heg$e:? JeÀe Hegve: Slem³e ceelee Fl³eeefoefJe®eeje: ve ueY³evles ~

efveoMe&veesJeÌle³e

JeÀeJ³eeue¹ejmet$eJe=efÊeJeÀlee& Jeeceve: Jeoefle ³eled- MetêJeÀeefojef®eleÒeyevOes Dem³e Yet³eeved ÒeHeáees ¢M³eles ~ Fefle ~ ce=®íJeÀefìJeÀveeìJeÀm³e ®elegLes&ç¹s ³eLee-

efJe<eeoñemlemeJee&²er mecYećeYeévleuees®evee ~

veer³eceevee Yegefpe<³ee lJeb JeÀcHemes veevegJeÀcHemes ~~

YeÆdveeje³eCe:

`JesCeermebnej'veeceJeÀm³e Òeefme×m³e veeìJeÀm³e j®eef³elee YeÆdveeje³eCe:~ S<e: Deäces MeleJesÀ Deemeerled Fefle HeeqC[lee: DeefYeÒe³eeqvle ~ S<e: JeÀev³eJegÀypeÒeosMes peele: Fl³e$e leg ve JeÀm³eeefHe efJeceefle: ~

mJeer³esve SJeÀcee$esCe JesCeermebnejveecvee veeìJesÀve YeÆveeje³eCe: mebmJe=Àlemeeefnl³esçeflelejeb ÒeK³eele: ~ eEJeÀJeovleer ÒeefmeOoe ³eod ieew[osMeMeemeJesÀve DeeefoMetjsCe yeéïeCeOecceg&$eslegb JeÀev³e-JegÀypeosMeeoeveer³e efveJeeefmeles<eg yeéïeCes<Je³ecel³esJeÀ Fefle ~ DeeefoMetj: HeeueJebMeeslLeevele: HetJe&-JeÊeea jepesefle lem³e mece³e: meHleceMeleeyÐee GÊejeOe&ceemLeelegb ³egJeÌleced ~ oMeceMeleJeÀeslHeVeDees OeefveJeÀes JesCeermebnejcegOojefle, DeevevoJeOe&veesçefHe OJev³eeueesJesÀ 'JeÀÊee& Ðetle®íueeveeefcel³eeefo HeÐeceg×=leJeeved, JeeceveesçefHe cenleeççojsCe JesCeermebnejieleb HeÐeced- 'Heefleleb Jeslm³eefme ef#eleew' Fefle mecegoOe=l³e ceerceebmee ®e¬esÀ ~ SlelmeJe&ceeuees®³evlees efJeÜebmees YeÆveeje³eCem³e mece³eceäMele-JeÀceO³eYeeie efveCe&³eeqvle ~

Oece&JeÀerefÊe&Je=Àlee³ee ©HeeJeÌleejm³e veerJeerveeefceJeÀe³eeäerJeÀe³ee nmleefueefKeleÒelesjsJeÀm³ee DeJeiec³eles ³eod yeeCeÒesjCe³ee YeÆeveeje³eCe: JeÀm³eef®eod yeewOoefYe#ees: efMe<³ees peele: ~ leovev-lejb YeÆveeje³eCees Oece&JeÀere|le½e efceefuelJee ©HeeJeleejceefueKeleeced ~ SlesveeefHe YeÆveeje³eCem³e yeeCeYeÆmeceJeÀeefueJeÀlJeb Òeleer³eles ~ Dem³e JeÀev³eJegÀypeeefYepevelJeb Òeefle leg ve JeÀm³eeefHe efJeceefle: ~

Heefj®ee³e

Hegje Je²osMes yeuueeuemesvees veece jepee yeYetJe ~ lemceeled ÜeeEJeMeeflelece: Heg©<e SJe Deeefometj: Dem³e JeÀJes: DeeÞe³eoelee Deemeerled ~ JeerjjmeÒeOeevem³e JesCeermebnejceveeceJeÀm³e Òeeefme×m³e veeìJeÀm³e j®eef³elee YeÆveeje³eCe: ~ De³eb JeÀev³eJegÀype(JeÀveewped)osMeer³e: JeÀeM³eHeiees$epevcee yeéïeCe: ~ Slem³e peveveerpeveJeÀ³ees: efJe®eejs JeÀeefHe eEJeÀJeovleer ve Þet³eles

189


~ JesCeermebnejveeìJesÀ met$eOeejm³e leefoob JeÀJesce=&iejepeue#ceCees 'YeÆveeje³eCem³e' Je=Àefle: 'JesCeermebnejced'... Fl³emceeled YeÆveeje³eCem³e 'ce=iejepeue#cee' Fefle efye©oced Deemeerled Fefle %ee³eles ~ DeefHe ®e De³eb Je²osMeer³e: ~ le$el³e³ee JeÀLe³ee DeJeiec³eles ³eled- "lelmece³es Je²osMes jep³eb JegÀJe&le: Deeefometjveecve: je%e: ÒeeLe&ve³ee mJeosMeeled Je²osMeb ielJee le$ewJe yengJeÀeueced Gef<elJee Je²er³eye´eïeCeeveeb cetueHeg©<ees yeYetJe" Fefle ~ JesCeermebnejm³e YetefceJeÀ³eeefHe De³ecesJeeLe&: ÒeefleHeeÐeles ~ Sles jepeJegÀueervee: YeeieJelemecÒeoe³eced Devegmejeqvle mce ~

JeÀefJeJeÀeueefJe®eej

Hee½eel³eeveeb Òee®³eeveeb ®e HeeqC[leeveeced DeefYeÒee³esCe YeÆveeje³eCe: ef¬eÀ.Me.8ces Meleceeves DeJele&le ~ leLee ®e DeäceMeleJeÀm³e Devl³eYeeies ueyOeJeÀere|le: Jeeceve: YeÆveeje³eCeJeÀJes: JesCeermebnejeled JeÀeb½eve MueesJeÀeved Goenjefle ~ Dele: De³eb JeÀefJe: DeäceMeleJeÀm³e HetJee&Oes& Deemeerefoefle efve½e³esve JeJeÌlegb MeJeÌ³eles ~

JesCeermebnejced[mecHeeo³eleg]

F³eb YeÆveeje³eCem³e Je=Àefle: ~ JeerjjmeÒeOeeveb veeìJeÀced ~ Deeqmceved <eìd De¹e: efJeÐevles ~ JeÀLeeJemleg leeJeled ceneYeejles meYeeHeJe&efCe ³eoe ogMMeemeve: êewHeoerced ÒeOe=<³e jepemeYeeced Deeve³eefle, leoe lem³ee: JesC³ee: yevOe: MueLeles ~ leowJe Yeercemesve: JeveJeemeevles ³eg×s ogMMeemev-em³e MeesefCelesve êewHeÐee: JeÀ®eeved Deeefme®³e, lem³e Dev$esCewJe êewHeÐee: JesCeeryevOeced JeÀefj<³eeefce Fefle jepemeYee³eeb Òeefle%eeb JeÀjesefle ~ lele: mJeÒeefle%eevegiegCeb Yeerce: og³ees&Oevem³e T©Ye²ced Je=ÀlJee leêJeÌlew: DeeêeaJe=Àl³e Heeáeeu³ee: JesCeeR mJenmleeY³eeb yeOveeefle ~ lele: ³egefOeef÷jm³e jep³eeefYe<esJesÀCe men veeìJeÀm³e ce²ueevl³eced JeÀjesefle ~ DeelceMueeIeeced DeJegÀJee&Ce:, iecYeerj:, #eceeMeerue:, cenemelJe:, OeerjesoeÊe½e ³egefOeef÷j: Dem³e JeÀLeevee³eJeÀ: ~ DeÒeiuYeeefoue#eCeJeleer êewHeoer SJe Dem³ee: JeÀLee³ee: veeef³eJeÀe ~ DeefHe ®e Yeerce:, og³ees&Oeve:, Yeevegceleer, DeéelLeecee, JeÀCe&:, Oe=lejeä^:, ieevOeejer, ®eeJee&JeÀ½e De$e Hee$eeefCe YeJeeqvle ~ nem³ejmeced Meevlejmeb ®e efnlJee Dev³es meJes& jmee: De$e De²lJesve meceeJesefMelee: ¢M³evles ~ efÜleer³esç¹s Me=²ej:, le=leer³esç¹s JeÀ©Ce:, yeerYelme:, jewê½e, ®elegLes&ç¹s Ye³eeveJeÀ:, <e÷sç¹s DeÓgle½e jmee: efveªefHelee: ~

JesCeermebnej: YeÆveeje³eCem³e Je=Àeflejlveced~ veeìJesÀeqmceved <e[¹e: YeJeeqvle~ JesCeermebnej: ceneYeejlem³e JeÀLeeced DeeOeejerJe=Àl³e efueefKele: ~ mebnej: † mebnjCeced † SJeÀ$eeve³eveced ~ og³ees&Oeveeoerveeb mebnejb Je=ÀlJee êewHeÐee: JesÀMeeved Yeerce: JesCeerªHesCe yeOveeefle Fl³ele: Slem³e veeìJeÀm³e veece 'JesCeermebnej:' Fefle %eeleced ~ Sleled veeìJebÀ JeerjjmeÒeOeeveced ~ meceûeb veeìJebÀ veeìJeÀue#eCeevegiegCeced SJe jef®eleced Deeqmle ~ Dele: ue#eCeefve©HeCeeJemejs yenJe: ue#eCeJeÀeje: JesCeermebnejm³e MueesJeÀeved SJe DeefOeJeÀle³ee Goenjeqvle ~ Hee$eef®e$eCeb, le$eeefHe YeerceeéelLeeceeoerveeb ef®e$eCeced DeHetJe&ced Deeqmle ~ YeÆdveeje³eCem³e Mewueer Òeew{e ~ Slem³e Yee<eeÒeYeglJeb HeeeqC[l³eb ®e

190


MueeOeveer³eced ~ SJeÀ³ee Je=Àl³ee DeefHe S<e: efJeMes<eÒeefmeef×ced ÒeeHleJeeved Deeqmle ~

JeÀLeemejC³eeb cetueceneYeejlem³e Dem³e JesCeermebnejm³e ®e JesÀ®eve Yesoe: ¢M³evles~ ³eLee Yeercesve Oevem³ees©MeesefCelesve êewHeoerJesÀMemeb³eceveb, YeevegceleerÒeme²:, DeéelLeecvee ¬eÀesOesve ³e%eesHeJeerle®ísoveced, megvojJesÀCe ³eg×JeCe&veced ®eeJee&JeÀÒeme²: Fl³eeo³e:~ les ®em³e veeìJeÀm³e mebefJeOeeves ®ecelJeÀejJeÀe: meeqvle~

JesCeermebnejm³e <eìdmeg De¹s<eg le=leer³ee¹: Þes÷: Fefle HeefjieefCele:~ DeéelLeecvees J³eeq-JeÌlelJem³e efJeefJeOecegKeeefve ÒeYeeJeHetCe&le³ee De$e ef®eef$eleeefve~ ~ DeéelLeecve: efHele=Jeelmeu³eced lem³e JeerjeJesMe:, JeÀCee&éelLeecvees Jeei³eg×ced, DeéelLeecve: Dem$el³eeieefJe<e³es efJeOes:Òeeyeu³eced ®e De$e ®eeªle³ee ÒeHefáeleced~ De$e ®e DeéelLeecee JeÀCme&½e Òemlegleb l³eJeÌlJee DeÒemlegleefJe<e³es GefÜiveew YeJele:~ Dele: le=leer³ee¹m³eem³e 'DeÒemlegleeJesie:' Fl³esJeemceeefYe: Meere|<eJeÀe oÊee~

Þeern<e&:

`meÐe: HejefveJe=&Êe³es JeÀevleemeeqccelele³eesHeosMe³egpes' Fefle JeÀeJ³em³e K³eeefle: Deeqmle~ JeÀeJ³es<eg HeáeceneJeÀeJ³eeefve Òeefme×eefve~ HeáeceneJeÀeJ³es<eg Dev³elecem³e vew<eOeer³e®eefjlem³e ÒeCeslee Þeern<e&: Deeqmle~ me: JeÀefJe: ÞeernerjHeeqC[leevceeceuueosJ³eeb mecepeveerefle lem³e JeÀeJ³em³e Òeeflemeie&m³e meceeeqHleMueesJeÀle: %ee³eles~

Þeern<e¥ JeÀefJejepejeefpecegJegÀìeuebJeÀejnerj: megleb

Þeernerj: meg<egJes efpeleseqvê³e®e³eb ceeceuueosJeer ®e ³eced~

leeq®®evleeceefCecev$eef®evleveHeÀues Þe=²ejYe²îee cene-

JeÀeJ³es ®ee©efCe vew<eOeer³e®eefjles meiees&ç³eceeefoie&le: ~~

Þeern<e&: JeÀv³eeJegÀypem³e ve=Hem³e efJepe³e®evêm³e DeemLeeveefJeÜeved Deemeerled ~ efJepe³e®evêm³e Heg$em³e pe³evle®evêm³e DeemLeeves DeefHe me: Deemeerled Fefle Þet³eles ~ lem³e efHelee Þeernefj: ~ ceelee ceeceuueosJeer ~ Þeern<e&: ÜeoMeMeleJesÀ Deemeerled ~ leJe&ÀJ³eeJeÀjCeJesoevleeefo<eg Meem$es<eg Þeern<e&: GÎeceHeeqC[le: ~ meJee&efCe DeefHe HegjeCeeefve me: mec³eJeÀd peeveeefle mce ~

Þeern<es&Ce jef®eleb ceneJeÀeJ³eb vew<eOeer³e®eefjleced ~ veueoce³evl³ees: JeÀLee De$e Jee|Celee Deeqmle ~ Þeern<e&m³e Yee<ee Del³evleb Òeew{e ~ MeyoJeÀJe&ÀMelee, ot©¿ee JeÀuHevee, DeLe&eqJeÌueälee, Mues<eefÒe³elee ®e vew<eOeer³e®eefjles meJe&$e ¢M³eles ~

Þeern<e&: Dev³eeved DeefHe JeÀebef½eled ûevLeeved efueefKeleJeeved Fefle GuuesKe: ¢M³eles ~ les -

‰. KeC[veKeeÐeced

191


Š.DeCe&JeJeCe&veced

‹. ieew[ese|JeJegÀueÒeMeeqmle: ®eC[erÒeMeeqmle½e

Œ.efMeJeYeeqJeÌleefmeef×:

�. meenmee¹®eefjle®ecHet

Hejvleg les meJes& ve GHeueY³evles ~ KeC[veKeC[KeeÐeced Fefle SJeÀ: ûevLe: GHeueY³eles ~ leeqmceved ûevLes leee|JeÀJeÀcelem³e KeC[veb Je=Àleb ¢M³eles ~

efJeMeeKeoÊe:

efJeMeeKeoÊe mebmJe=ÀleJeÀefJe: veeìJeÀJeÀej: ®e Deemeerled ~ Slem³e efHelee cenejepe: He=Legveecee, efHeleecen: JeìséejoÊe: ®e Deemleeced Fefle %ee³eles cegêeje#emeced veeìJeÀm³e met$eOeej Je®eveeomceeled, ³eled Dee%eeefHeleesçeqmce Heefj<eoe ³eLeeÐe lJe³ee meecevleJeìséejoÊeHeew$em³e cene-jepeHeoYeeJeÌHe=Legmetvees: JeÀJes: efJeMeeKeoÊem³e Je=Àefle:, DeefYeveJeb cegêeje#emeced veece veeìJebÀ veeìef³eleJ³eefceefle~ Dem³e efHeleg: YeemJeÀjoÊe Fl³eefHe veece Deemeerled, DeefHe ®e me: Jelmeos-Mem³e meecevlejepe: Deemeerled ~ ¬eÀcesCe me: cenejepeHeoced Dee©jesn ~ mJe³eb efJeMeeKeodÊe: jepeHeg$e Deemeerefoefle JeÀejCele: jepeveereEle mec³eieOeerleJeeved ~ SJeced ÒeJe=Àl³ee DeO³e³evesve ®e jepeveerefleHeej²le: meved efJeMes<ele: JeÀewìueer³es DeLe&Meem$es efve<Ceelees yeYetJe ~ pevcevee jepeeefHe mJeYeeJesve JeÀefJe: efJeMeeKeoÊe: mJeeOeerleefJeÐeevegiegCeced efvepeÒeefleYeeced jepeveerefleÒeK³eeHeveHejemeg ¢M³eJeÀeJ³eJe=Àefle<eg efJelemleej ~ SJeb ®e Slesve efJejef®eleeefve $eerefCe veeìJeÀeefve Þet³evles ~ leeefve ®e osJeer®evêiegHleced cegêje#emeced DeefYemeeefjleJeefáeleJeÀced ®esefle ~ les<eg cegêeje#emecesJeÀced SJe DemceeefYe: ueyOeced ~

mebmJe=ÀleceneveeìJeÀJeÀejs<eg Dev³elece: efJeMeeKeoÊe: JeÀuHeveeueesJeÀced efJene³e JeemleJeced ®eefj$eced ef®e´$eced FJe J³eefueKeled ~ De³eced HeeìefueHeg$es Deemeerled ~ HeeìefueHeg$eced ie²eMeesCeeveÐees: me²cem³e oef#eCes efoefMe DeJele&le ~ Dem³e JegÀmegceHegjced Fefle veeceevlejceefHe efJeÐeles ~ HetJe&eqmceved JeÀeues ³e$e cegêeje#emeveeìJeÀm³e JeÀLee Òee®eueled, le$ewJee³eb JeÀefJe: peefveced DeuYele ~ De³eced ef¬eÀ.Me.5 leceMeleceeves HetJee&Oes& Deemeerled yenJees efJeceMe&JeÀe: ceØeles ~ ³ele: HeáeceMeleeyom³e GÊejYeeies efJeÐeceeve: Jejenefceefnj: Sveced Demleewled ~ HeeeqìdueHeg$eced Dem³e JeememLeeveb JeÀe³e&mLeeveb ®e DeYeJeled ~

ef¬eÀmleeled HetJe&JeÀeues Ieefìlem³e ceieOeeveeb ceneHelevem³e ®evêiegHleeso³em³e ®eeCeJeÌ³elev$eeCeeb JeÀLeeefJemlejm³e ªHeJeÀced cegêeje#emeced ~ S<ee ®eeCeJeÌ³em³e JeÀLee, ®evêiegHle: Dem³e vee³eJeÀ: ~ efJe<CegHegjeCesçefHe GJeÌleb ³eLee-

veJe ®ewleeVevoevJeÀewìu³ees ye´eïeCe: meceg×efj<³eefle ~ JeÀewìu³e SJe ®evêiegHleb jep³esçe-

192


fYe<es#³eefle ~ Dele: Hejb Metêe: He=efLeJeeR Yees#³eeqvle ~ Fefle ~

ye=nlJeÀLee³eeced SJecegJeÌleced -

®eeCeJeÌ³eveecvee lesveeLe MeJeÀìejie=ns jn: ~

Je=Àl³eeb efJeOee³e meHleeneled meHeg$ees efvenlees ve=He: ~~

³eesieevevos ³eMe:Mes<es HetJe&vevomeglemlele: ~

®evêiegHle: Je=Àlees jep³es ®eeCeJeÌ³esve cenewpemee ~~

Deeqmceved veeìJesÀ ®eeCeJeÌ³em³e ÒeOeeveb Hee$eced ~ ®eCeJeÀ: ®eeCeJeÌ³em³e peveJeÀ: ~ ®eeCeJeÌ³e: mee*JesoeO³ee³eer, p³eesefleMMeem$es veerefleMeem$es ®e Heej²le: Deemeerled ~ Slem³e efJe<CegiegHle:, JeÀewìu³e: Fefle ®e veeceevlejs Deemleeced ~ S<e: DeLe&Meem$eced Fefle ûevLeced DeefueKeled ~ Dem³e DeLe&Meem$em³e ÒemeejceeO³ececed FJe Foced veeìJeÀced Yeemeles ~ Hegje HeeìefueHeg$eced DeLeJee JegÀmegce-Hegjced veeeqcve veiejs ®evêJebMeer³e: meJee&Le&efmeef×: veece jepee jep³eb Meemeefle mce ~ lem³e megvevoe veecveer HeÆceefn<eer, MetêJegÀueme¡eelee cegje efÒe³eceefn<eer ®e Fefle Üs Helv³eew Deemleeced ~ JeÀm³e®eve cegves: DevegûensCe megvevoe³eeb veJe Heg$ee:, cegje³eeced SJeÀ½e leve³e: Fefle oMe Heg$ee: Depee³evle ~ Je=×eH³es jepee je%³ee: p³es÷Heg$es jep³eb efJeefveef#eH³e cegjeHeg$eb (ceew³e&ced)mesveeefOeJeÀeefjCeced efve³eespeceeme ~ JeÀeue¬eÀcesCe ceew³e&m³e Meleced Heg$ee: meceYeJeved ~ Sles<eg meJes&Y³e: JeÀveer³eevesJe ®evêiegHle: ~

vevoeveeb veeMee³e, ®evêiegHlem³e DeY³egÐee³e ®e nslegYetleb Deceel³eje#emem³e cegêe²§ueer³eJeÀced ~ Dele: JeÀefJe: mJeveeìJeÀced cegêeje#emeced Fefle DeefYeOeÊes ~

5.3 ÒeMve

1. veeìîeMeem$eced J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

2. Yeeme: DeéeIees<e:efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

3. MetêJeÀ YeÆdveeje³eCe:efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

4. Þeern<e&: Deeuees®e³eefle JeÀjesefle~

5.efJeMeeKeoÊe: J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

193

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:vè;k; % 6

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:Sleled DeO³ee³e GÊej DeO³eeef³eved efJeÐeee|Leved meceLe&

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:;

®ecHetJeÀeJ³e: ;

pe³eosJe , efJe<CegMecee& heefj®e³eë ;

6.1 mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:ieÐeHeÐe³ees: Òe®eueveb uesKeves leoeçH³eemeerod ³eoeçve³eesue&#eCeceefHe ve JesÀveeçefHe Þegleced~

mecemleesçefHe $e+iJeso½evom³esJe jepeles~ JeÀeueeblejs leg íboMMeyoes JesoHe³ee&³e SJe mebpeele:~ ceneJe³³eeJeÀjCe: HeeefCeefvemleg Jesob íboesveecvewJe mceefjle, leÐeLee-yengueb ívoefme Fefle met$es~ $e+iJesos vewJeÀ®ívomeeb Òe³eesieesçJeueesJeÌ³eles ³eLeeçvegägHed, iee³e$eer, efJejeìdmLeevee, peieleerl³eeefo~

Hejbleg le$ewJe ³epegJes&os®ívoesefJejefnleceefHe uesKeveb mev¢M³eles, ³eled leeJeled HejJee|le ieÐece-vegnjefle~ leÐeLee ©êeäeO³ee³³eeced~

SJeÀe ®e ces efleñe½e ces, eflemle½e ces Heb®e ®e ces, Heb®e ®e ces meHle ®e ces, meHle ®e ces veJe ®e ces, veJe ®e ces SJeÀeoMe ®e ces, SJeÀeoMe ®e ces $e³eesoMe ®e ces, $e³eesoMe ®e ces Heb®eoMe ®e ces, Heb®eoMe ®e ces meHleoMe ®e ces, meHleoMe ®e ces veJeoMe ®e ces, veJeoMe ®e ces SJeÀeEJeMeefle½e ces, SJeÀeEJeMeefle½e ces $e³eeseEJeMeefle½e ces, $e³eeseEJeMeefle½e ces Heb®eeEJeMeefle½e ces, Heb®eeEJeMeefle½e ces SJeÀeE$eMe®®e ces, SJeÀeE$eMe®®e ces $e³eeEm$eMe®®e ces ³e%esve JeÀuHevleeced~- ³epeg 18.24

SJeb efn ieÐeHeÐece³eer GYe³³eefHe uesKeveMewueer Jesos<JeJeueesJeÌ³eles~ JesoeDebieYetleb ye´eïeCeJee[d.ce³eb ieÐeHeÐeesYe³eefceefÞeleb meceJeueesJeÌ³eles~ JeÌJeef®eled HeÐeyeengu³eced - ³eLee JeÀ"esHeefve<eefo~ JeÌJeef®eled ieÐeyeengu³eced, ³eLee ye=noejC³eJeÀesHeefve<eefo~ Dev³e$e Ü³ees: meceÒeeOeev³eced~ GHeefve<eÃÐeceleerJe mejueb ueefueleb®e Òeleer³eles~ ³eLee-

vee Jeeçjs Hel³eg: JeÀecee³e Heefle: efÒe³ees YeJel³eelcevemleg JeÀecee³e Heefle: efÒe³ees YeJeefle~ ve Jee Heg$em³e JeÀecee³e Heg$e: efÒe³ees YeJel³eelcevemleg JeÀecee³e Heg$e: efÒe³ees YeJeefle~ Deelcee Jeeçjs ÞeesleJ³ees, cevleJ³ees efveefoO³eeeefmeleJ³e½e~ Deelceefve %eeles meJe¥ %eeleb YeJeefle~ Jee®eejcYeCeb efJeJeÀejes veeceOes³eb ce=efÊeJesÀl³esJe mel³eced~ -ye=noe.

194


JesoJee[d.ce³eÒe³egJeÌles³ecesJe ieÐeHejbHeje HejJee|leefve JeÀeues meeefnl³emebj®eveeb efÞeleJeleer~ ef emleHetJe&®elegLe&MeleJeÀeslHeVees veeìîeMeem$eJeÀejes Yejlee®ee³e&: meJe&ÒeLeceb ®etCe&efveye×Meer<e&JeÀeY³eeb yevOeb ??? efÜOeee efJeYeeefpeleJeeved~ ®etCe&yebOe SJe Deefve³elee#ejyebOeesçefHe meceg®³eles ³elKeueg ieÐeveecvee K³eeleb peeleced~ leLewJe efveye×yevOeesçefHe efve³elee#ejyevOeHe³ee&³e: mebpeele:~ De³ecesJe yevOe: He½eeled HeÐeveecvee K³eeeEle Yespes~

ieÐemJeªHemeceer#ee-

efve³elee#ejyebOeMeyomleg HeÐem³e mJeªHecesJe ÒeJeÀeMe³eles~ efve³eleeefve De#ejeCeeb mLeeveeefve (mebK³ee ®e) ³eeqmceved me yebOees YeJel³esJe efve³elee#ejyebOe:~ ³eLee-Deueb cenerHeeue leJe ÞecesCe-Fl³e$e De#ejeCeeb mLeeveb ieCeceefncvee efve³eleb Jele&les~ Heeosçeqmceved GHesvêJeüeeK³eb Je=Êeb Òe³egJeÌleb Jele&les ³euue#eCeced-GHesvêJeüee pelepeemlelees ieew~ DeLee&led ³eeqmceved Heeos peieCe- (‰ç‰) leieCe - (çç‰) peieCe (‰ç‰) ieew-(çç) ¬eÀcesCee#ejeefCe Òe³egp³esjved leÓJeefle GHesvêJeüeeK³eeced SJeb efn HeÐesçeqmceved legjer³es<JeefHe Heeos<eg De#ejeCeeb ieg©lJe-ueIeglJeefJeOeeveb, mebK³ee ®eeH³e#ejeCeeb efve³elewJe Jele&les~ ÒeefleHeeocesJeÀeoMee#ejeC³esJe Jele&vles, ve leeJeÎMe ve ®eeefHe ÜeoMe~ leÐeLee-

Deueb cenerHeeue leJe ÞecesCe Òe³egJeÌleceH³em$eefcelees Je=Lee m³eeled~

ve HeeoHeesvcetueveMeeqJeÌlejbn: efMeuees®®e³es cet®&íefle cee©lem³e~~

³elees efn ®elege|Ye: Heeowe|ve³ec³elesç³eb yebOe Fl³emceeled JeÀejCeeosJe HeÐeefcel³eg®³eles~

Hejbleg efÜleer³eÒeJeÀejJesÀ yebOesçefve³elee#ejveecvee Òeefme×s HeÐeJeled ve leeJeo#ejeCeeb Òe³egJeÌleeveeb mebK³ee efve³elee YeJeefle, ve ®eeefHe les<eeb ueIeglJeieg©lJeefJeOeeveced~ meJe&Lee mJe®íboesç³eb yevOe:~ ueIJeeJeÀejesçefHe YeefJelegb MeJeÌveesefle (³eLee ®etCe&JeÀieÐes) oerIee&JeÀejesçefHe (³eLee GlJeÀefueJeÀeÒee³ei-eÐes) Deeqmceved yebOes JesÀJeueceefYeÒee³em³e ÒeJeÀìvecesJe cener³eles~ DeleSJeeç³eb ieÐeefcel³eg®³eles-ieod J³eJeÌlee³eeb Jeeef®e Oeelees³e&led Òel³e³es Je=Àles ieÐeced~ ieÐeles meceg®³ele Fefle ieÐeced~

Yejlem³e HejJee|leveeJee®ee³eew& YeecenoeqC[veew mHegÀìªHesCe HeÐeieÐeMeyoew Òe³egJeÌle:~ le³ees: JeÀeJ³eMeem$es ®etCe&efveye×³ees:, efve³elee#ejeçefve³elee#ej³eesJee& Òe³eesiees veeçJeueesJeÌ³eles~ ÜeJeefHe HeÐeieÐemeb%eecesJe Òe³egJeÌle:~ leÐeLeeçç®ee³ees& oC[er-

ieÐeb HeÐeb®e efceÞeb®e ef$eOee JeÀeJ³eb J³eJeeqmLeleced~ HejJee|levemmeJes&çH³ee®ee³ee&: HeÐeieÐeMeyoew Òe³egbpeeqvle lem³e Yeso®elegä³eb ®e mecegoenjeqvle~ ³eLee-

ieÐeb ®elege|JeOeb ÒeesJeÌleb cegJeÌleJebÀ Je=ÊeiebefOe ®e~

lele½eeslJeÀefueJeÀeÒee³eb ®etCe&JebÀ®eeeqvleceb celeced~~

DemecemleHeob cegJeÌleb HeÐeebefMe Je=ÊeieeqvOe ®e~

195

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:Dev³eÎerIe&meceemee{îeb ®etCe&ceuHemeceemeJeÀced~~

-DeefYejepe³eMeesYet<eCeced Œ.‘‹-‘Œ

cegJeÌleced DemecemleHeob YeJeefle~ mejuemejuew: ueIegJeeJeÌ³ewefjob efueK³eles~ ³eLeeJeueesJeÌ³eles JeÀeocye³ee¥ MegJeÀveemeesHeosMes, ue#ceerefvevoe³eeb Jee~ leÐeLee-

SJebJeeefovees Je®eveceeef#eH³e vejHeeflejye´Jeerled-

DeHeve³eleg ve: JegÀletnueced DeeJeso³eleg YeJeeveeefole: ÒeYe=efle Deemleeb leeJelmeJe&ced~

JeÀelmv&³esveeçlcevees pevce JeÀeqmceved osMes, YeJeevJeÀLeb peele:?

JesÀve Jee veece Je=Àleced? JeÀe les ceelee? JeÀmlesefHelee? JeÀLeb Jesoevee-

ceeiece:? JeÀLeb Meem$eeCeeb Heefj®e³e:? JegÀle: JeÀuee Deemeeefolee:?

Je=ÊeieeqvOe ieÐeb HeÐeebefMe YeJeefle~ DeLee&led ieÐeelceJeÀm³eeefHe lem³e yebOem³e JeÀef½eobMe: HeÐeelceJeÀes YeJeefle~ Je=Êem³e iebOemle$e Heefjue#³eles~ leÐeLee-Kebef[leeefve oeef[ceyeerpeeefve veefueveerouenefjeqvle êe#ee-Fl³e$e ceeef$eJeÀieerleiebOe: Jele&le SJe~

³eLee Jee-

mecegHepeeleefJem³em³eeYetvceveefmecenerHeles:~

Denes efJeOeelegjmLeeves meewbo³e&efve<HeeoveÒe³elve:~~

Fl³ee$eeçefHe DevegägHed iebOe: Heefjue#³ele SJe~

GlJeÀefueJeÀeÒee³eb ieÐeb YeJeefle oerIe&meeceemee{îeced~~

³eLee efn-

lem³e ®e je%e: JeÀueJeÀeueYe³eHegbpeerYetleJe=Àle³egieeveg-

JeÀeefjCeer ef$eYegJeveÒemeJeYetefceefjJe efJemleerCee& ceppevcee-

ueJeefJeueeefmeveerJegÀ®eleìemHeÀeuevepepe&efjleese|ceceeue³ee

peueeJenieenveeçJeleeefjlepe³eJegbÀpejJegbÀYeeEmeotjmebO³ee-

³eceevemeefueue³ee GcveoJeÀuenbmeJegÀuecegKeefjleJetÀue³ee

Jes$eJel³ee Heefjielee efJeefoMeeçefYeOeevee veiejer jepeOeev³eemeerled~

- JeÀeocyejer (JeÀLeecegKeced)

®etCe&JebÀ ieÐeceuHemeceemeJebÀ YeJeefle~ ³eLee - lele: meJew&Je mee leeHemeHeefj<eled ÞeglJee,

196


efJeefolelÒeYeeJee, JeÀer¢MeesçvesveeçefJeve³e: Je=Àle:, efJeÀceLe¥ Jee Je=Àle:, JeÌJe Jee Je=Àle:, pevceevlejs Jee JeÀesç³eceemeerled Fefle JegÀletnefuev³eYeJeled, GHeveeefLeleJeleer ®e leb YeieJevleced DeeJeso³e~ Òemeero YeieJeved! JeÀeocyejer (JeÀLeecegKeced)

mebmJe=ÀleieÐem³e efJeJeÀeme:-

SJeb efn YejleoejY³e (ef¸emleHetJe&®elegLe&MeleJeÀeled) Yeecenb ³eeJeled ceO³eJee|leefve menñe-Je<ee&JeOeew mebmJe=ÀleieÐeyebOem³e HeefjHetCees& efJeJeÀemees peele: efme×eble¢äîeeçefHe, J³eJenej-(uesKeve) ¢äîeeçefHe~ veeìJesÀ<JeefHe mebJeeoelceJebÀ ieÐeb Òe³egp³eles SJe~ le³ee ¢ä³ee meceeref#eles meefle mebmJe=ÀleieÐeÒe³eesiees YeememeceJe³emJebÀ efme×îeefle~ ³elees efn Yeemem³e $e³eesoMeªHeJesÀ<eg ieÐeye-bOem³eeçpeñeÒeJeen: Heefjue#³eles~ Yeememleg YejleeoefHe HetJe&Jeleea veeìîeMeem$eesJeÌleefve³eceeçve-vegHeeueve¢Mee~

JeÀeefueoemem³e veeìJeÀ$e³esçefHe ©ef®ejb ieÐeb meceJes#³eles~ Hejbleg YeemeJeÀeefueoemeÒeeceeC³esve vesoceJeievleJ³eb ³eled mebmJe=ÀleieÐeb lelmeceJeÀeueervecesJe~ eEJeÀ®e YeemeJeÀeefueoemeew ve efJeMeg×ieÐe-JeÀejew~ leew leeJeVeeìîeieÐeuesKeJeÀeJesJe~

Hejbleg ÒeJeÌleiebLes<eg efJeMeg×ieÐeuesKevem³eeefHe ÒeeceeC³ecegHeueY³eles~ le$e cene|<eHelebpeefueÒeCeerles ceneYee<³e SJe YewcejLeerefle megceveesÊejsefle ®e JeÀLe³ees: meceguuesKe: meceJeeH³eles~ FocesJe ieÐeeefÞeleb j®eveeÜ³eb JeÀeue¬eÀce¢äîee Òee®eerveleceb cevleJ³eced~

DeHejle½e ¢M³eles efMeueeuesKeer³eieÐeHejbHejeçefHe~ mece´epeesçMeesJeÀm³e ‰�ˆ efcelee: efMeueeuesKee ³eÐeefHe Yee<ee¢äîee HeeefueYee<ee³ee SJe~ leLeeefHe ieÐeHe×l³ewJe les mecegÆDebefJeÀlee:~ Sles meJes&çefHe ef¸emleHetJe&®elegLe&MeleJeÀer³ee:~ ©êoecvees efiejveejefMeueeuesKe: (‰�ˆ ef¸emleeyo-er³e:) mebmJe=ÀleeefÞelee½etCe&ieÐecegoenjefle~ leÐeLee-

mHegÀìueIegceOegjef®e$eJeÀeblemece³eesoejeue[d.Je=ÀleieÐeHeÐeefceefle~

eEJeÀ®e ceneJeÀefJevee nefj<esCesve efveye×e mebmJe=ÀleeÞeef³eCeer mecegêiegHlem³e Òe³eeieÒjMeeqmle: (F&.®elegLe&Meleer) efJeue#eCewJe Òeleer³eles GlJeÀefueJeÀeÒee³eieÐeÒe³eesie¢äîee~

SJeb efn efMeueeuesKeer³eb meeefneql³eJebÀ®esefle Ü³eceefHe ieÐeb meneOJeveerveb Heefjue#³eles~ leLeeefHe meeefneql³eJeÀieÐeejcYe: meceJeueesJeÌ³eles megyebOegÒeCeerlee³eeb JeemeJeoÊeeJeÀLee³eeefceocÒeLecele³ee~

Yeecenes ob[er ®esl³egYeeJesJe ieÐem³e Üew ÒeJeÀejew meefJeMes<eb efJeJes®e³ele: - JeÀLee DeeK³eeef³eJeÀe ®esefle~ ³eLeeçn DecejJeÀesMeJeÀej: - DeeK³eeef³eJeÀesHeueyOeeLee&, ÒeyebOeJeÀuHevee JeÀLee~

SleeJevcee$esCeesYe³ees: mJeªHeb megmHeäb pee³eles~ ³em³ee DeLe&: ueesJesÀ GHeueyOees YeJeefle mee YeJel³eeK³eeef³eJeÀe~ DeLee&led mel³eIeìveeefÞelee Je=ÀefleYe&Jeefle DeeK³eeef³eJeÀe~ SsefleneefmeJeÀ-

197

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:Je=ÊeeefÞelee j®evee YeJeefle DeeK³eeef³eJeÀe~ ³eLee yeeCeYeÆJe=Àefle: n<e&®eefjleced~

Hejbleg ³em³ee j®evee³ee: He=÷YetefceYe&Jeefle JeÀeuHeefveJeÀer mees®³eles JeÀLee~ ³eLee yeeCeYeÆm³ewJe j®evee JeÀeocyejer~ ³eÜe leogÊejJee|levees oeqC[ve: Je=Àefle: oMeJegÀceej®eefjleveecveer~ HetJe&Jee|leve-mmegyebOeesJee& Je=ÀefleJee&meJeoÊesefle~

JeÀLeeççK³eeef³eJeÀ³eesye=&nleer HeefjYee<eeçJeueesJeÌ³eles YeeceneuebJeÀejs JeÀeJ³eeoMes& ®e~ Het-Je&Jeleea Yeecenes ³eeqlJeÀceefHe JeÀLe³eefle, leogÊejJeleea ob[er Òee³eMemleoefOeJebÀ JeeqJeÌle, Yeecenceleb mebMeesOe³eefle Jee, efJe©Ceef× Jee~ ob[er JeÀLe³eefle ³eeoK³eeef³eJeÀe³ee JeJeÌlee vee³eJeÀ: mJe³ecesJe YeJeefle Hejbleg JeÀLee³eeb JeJeÌlee mJe³eb vee³eJeÀes vee³eJesÀlejesçefHe YeefJelegb #ece:~

vee³eJesÀvewJe Jee®³eeçv³ee vee³eJesÀveslejsCe Jee~~ JeÀeJ³eeoMe&: Š.ŠŒ

Hejbleg me SJe ob[er Deûes JeÌJeef®eled mJecelecesJe Hegve: mebMeesOe³eefle, JeÀLe³eefle ®e ³eeoK³eeef³e-JeÀe³eeceefHe JeÀoeef®eÜJeÌlee vee³eJesÀlej SJe pevees YeJeefle~ n<e&®eefjlesçefHe n<e&osJees ve leeJeod JeJeÌlee~ Jemlegle: Dee®ee³e&oC[er JeÀLeeceeK³eeef³eJeÀeb®e mebJeÀerCe&YesoecesJeÀªHeeb®ewJeeçJeie®íefle~ leÐeLee-

DeefHe lJeefve³ecees ¢ämle$eeçH³ev³ew©oerjCeeled~

Dev³ees JeJeÌlee mJe³eb Jesefle JeÀer¢iJee YesoJeÀejCeced~

lelJeÀLeeK³eeef³eJesÀl³esJeÀe peeefle: meb%eeÜ³eeeEJeÀlee~~

-JeÀeJ³eeoMe&: Š.Š�-Š�

ieÐemeeefnl³em³e efJeHeguelee-

YeJeleg veece~ ieÐeJee[d.ce³eb ve JesÀJeueb JeÀLeeK³eeef³eJeÀ³ees: meerefceleced~ mel³eefceob Òe-ceeCe³eefle mJe³ecesJe oC[er-De$ewJeevleYe&efJe<³eeqvle Mes<ee½eeK³eevepeele³e: Fefle Òees®³e~ DevesvewJe mHeäb pee³eles ³eod oeqC[³egiesçefHe JeÀLeeK³eeef³eJesÀleje: JeÀe½eve DeeK³eevepeele³e: (ieÐeYesoe:) Òe®eefuelee Deemeved~ JeÀe½eemeved lee DeeK³eevepeele³e Fefle pee³ele SJeeslJebÀ"e~ le$e mecegHeueY³eles ÒeceeCeceeqiveHegjeCes (‹‹�.‰�)

DeeK³eeef³eJeÀe JeÀLee Keb[JeÀLee HeefjJeÀLee leLee~

JeÀLeeefveJesÀefle cev³evles ieÐeJeÀeJ³eb ®e Heb®eOee~~ Deeqive ‹‹�.‰Š

Dee®ee³e&YeespeosJe: Þe=bieejÒeJeÀeMes ieÐem³e yentved Yesoeved HeefjieCe³eefle~ leÐeLee-DeeK³eeef³e-JeÀe, GHeeK³eeveced, DeeK³eeveced, efveoMe&veced (³eLee Heb®eleb$eced) ÒeJeef¼JeÀe (meoves Ü³ees Heg©<e³eese|-JeJeeo:) cev³eguueer (cenejeä^er ueIegJeÀLee) ceefCeJegÀu³ee, JeÀLee HeefjJeÀLee (vewJeÀJeÀLeeJeÀejw: He³ee&³esCe ÞeeefJelee) Keb[JeÀLee, GHeJeÀLee (JeÀLeeÞe³esCe ÞeeefJelee JeÀLeevleje) Je=nlJeÀLee, ®ecHet, oge|ceefueleced (ûeec³eJeÀLee, otl³ee Òemleglee)

198


Yeespeevevlejb JeÀeJ³eevegMeemeveJeÀej Dee®ee³e&nsce®evêesçefHe ieÐeJeÀeJ³em³e ÜeoMeYesoeved ieCe³eefle-DeeK³eeef³eJeÀe, JeÀLee, Keb[JeÀLee (Fvêcel³eeefo) HeefjJeÀLee (MetêJeÀJeÀLeeefo) DeeK³eeveced, GHeeK³eeveced (Heb®eleb$eced) ÒeJeef¼JeÀe, ceefCeJegÀu³ee, Je=nlJeÀLee (vejJeenveoÊeJeÀLee) meJeÀueJeÀLee (mecejeefol³e) GHeJeÀLee (ef®e$ejsKee) #egêJeÀLee~

De$e leeJeoe®ee³ee&vevoJeOe&vem³eeefHe celeb ûee¿eb Òeleer³eles JemleglemlevceleceefYeveJeiegH-lemecee|Leleb celeefceefle efJeMes<e:~ OJev³eeueesJeÀm³e ®elegLees&Ðeesles OJeefveJeÀej: JeÀLe³eefle ³eod efJeefMeäJeÀeJ³eYesoeÞe³esCewJe JeÀeJ³emebIeìvee³ee JewefMeäîeb mecee³eeefle~ Fces JeÀeJ³eYesoe ³eLee HeÐem³e leLewJe ieÐem³eeefHe YeefJelegb mecYeJeeqvle~ HeÐeYesoe: meeqvle-cegJeÌleJeÀced mevoeefveleJeÀced, efJeMes<eJeÀced, JeÀueeHeJeÀced, JegÀueJeÀced, He³ee&³eyebOe½e~

ieÐem³eeefHe Yesoe: meeqvle-HeefjJeÀLee, meJeÀueJeÀLee, Keb[JeÀLee, DeeK³eeef³eJeÀe, JeÀLee ®esefle~ meie&yebOeeçefYeves³eew ®eeçv³eew~ JeÀLe³eefle DeeveboJeOe&ve:-

³ele: JeÀeJ³em³e ÒeYesoe: - cegJeÌleJebÀ mebmJe=ÀleÒeeJe=ÀleeçHeYebMeefveye×ced~ meboeefveleJeÀefJeMes<e-JeÀJeÀueeHeJeÀJegÀueJeÀeefve He³ee&³eyevOe: HeefjJeÀLee meJeÀueJeÀLee Keb[JeÀLee meie&yebOeesçefYeves³eeLe& DeeK³eeef³eJeÀe JeÀLesl³esJeceeo³e:~ leoeÞe³esCeeçefHe mebIeìvee efJeMes<eJeleer YeJeleerefle~ - OJe-v³ee.‹.‹ (Je=efÊe:)

efJemle=leesç³eb Òemebieesç$ewJe Heefjner³eles~ Hejbleg OJeefveJeÀejes cev³eles ³eled JeÀeJ³eYesoefJeMes<eÞe³es-CeeçefHe JeÀJes: ÒeefleYee Hejeb JeÀe÷eceefOejesnefle~ ieÐeeÞe³esCewJe yeeCeYeÆes JeM³eJeeCeer®e¬eÀ-Jee|leleeceJeeHe~ ®ecHetYesomeceeÞe³esCewJe ef$eefJe¬eÀceYeÆesçmeeOeejCeespeele:~ veeìJeÀj®eve³ewJe JeÀeefueoemeesçpejesçcejes yeYetJe~ cegJeÌleJeÀmeceeÞe³esCewJeeçÒeeflecees peeleesçce©JeÀ Fefle~ SJeb efn JeÀefJeÒeefleYeeJeÀeJ³eYeso³eesce&O³esçefHe YeJeefle JeÀef½eod efJeue#eCe SJe mebyebOe:~

Hejbleg Dee½e³e&efceob ³eoslesçeqiveHegjeCeOJeefveJeÀejYeespeosJensce®evêÒeesJeÌlee: ieÐeYesoe: veeçÐe mecegHeueY³evles~ nsce®evêmleg mJe³egieesHeueyOeeved ieÐeieb´Leeved efJeefJeOeeved veecvee mecegoenjl³eefHe~ leLeeefHe vesoeveerceJeeH³eles JeÀLeeK³eeef³eJesÀleje JeÀeçefHe ieÐeJe=Àefle:~ le$e efJeÀVeg JeÀejCeced? eEJeÀ JeÀeJ³eYesoemles ÒeCeäe: leg©<JeÀe¬eÀceCeJeÀeefjefYe: mecee®eefjlewûjvLeue³eeeqiveoenw:? Dev³ewJee& JeÀejCewmles veäe:?

YeJeleg~ meecÒeefleJebÀ mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eb JesÀJeueceeK³eeef³eJeÀeJeÀLee-mebJeefueleced~ le$e JeÀLee³eeb ÒeeH³evles-megyevOegÒeCeerlee JeemeJeoÊee, yeeCeYeÆÒeCeerlee, JeÀeocyejer, oeqC[ÒeCeerleb oMeJegÀceej®eefjleced, DeJeeqvlemegbojerJeÀLee ®e~ meesúueÒeCeerlee Go³emegbojerJeÀLee, OeveHeeueÒeCeerlee efleueJeÀcebpejerefle~ DeeK³eeef³eJeÀe½eeefHe Jele&vles-yeeCeYeÆÒeCeerlee n<e&®eefjleced, JeeceveYeÆyeeCeJe=Àleb JesceYetHeeue®eefjleced, DeeqcyeJeÀeoÊeJ³eemeÒeCeerle: efMeJejepeefJepe³e:~ Sles leeJeled ÒecegKee ûebLee De$e veeceefYe©equueefKelee:~ Dev³eLee les<eeb mebK³ee Yet³emeer Heefjue#³eles~

199

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:ceneJeÀefJeyee&CeYeÆ: YeÆenefj®evêb HetJe&ieÐeJeÀejb leeJeled mebJesÀle³eefle, leoer³eb ieÐeb®e cenlee mebjcYesCe ÒeMebmeefle (n<e&®eefjle-Š‹)

HeoyebOeesppJeuees nejer Je=ÀleJeCe&¬eÀceeqmLeefle:~

YeÆejnefj®evêm³e ieÐeyebOees ve=Hee³eles~~

yeeCeYeÆ: mJeJeÀer³eb ieÐeeoMe¥ efvee|JeMeJebÀ Òemleewefle~ me Deemeerled Heeb®eeueerjerefleHe#eOej: ³em³eeb MeyoeLe&³ees: mecees iegcHeÀ: Heefjue#³eles~ ³eLeen jepeMesKej:-

MeyoeLe&³ees: mecees iegcHeÀ: Heeb®eeueerjerefleefj<³eles~

efMeueeYeÆeefjJeÀeJeeef®e yeeCeeseqJeÌle<eg ®e mee ³eefo~~

mewJe Heeb®eeueerjerefleyee&CeYeÆsve mJeieÐeuesKeves<eg Òe³egJeÌlee~ lelHetJe&Jeleea megyebOegmleg ieÐeuesKeves Òel³e#ejMues<eHe#eOej Deemeerled-

mejmJeleeroÊeJejÒemeeo½e¬esÀ megyebOegmmegpevewJeÀyebOeg:~

Òel³e#ejMues<ece³eÒeHeb®eefJev³eemeJewoiO³eefOe³ee ÒeyebOeced~~

yeeCeYeÆm³e HejJeleea oC[îeefHe mJeieÐeeoMe¥ efveef½eØeeveesçJeÀLe³eled-DeespemmeceemeYet³em-lJecesleÃÐem³e peerefJeleced~

yeeCeYeÆ: mJeJeÀer³es ieÐes ve Òel³e#ejMues<eÒeHeb®eb Jej³eeceeme ve ®eeefHe efvejblejceespeesiegCeb meceemeYet³emlJecesJe~ me Keueg ceO³ececeeie¥ ef®eØeeveesçJeÀLe³eled-

veJeesçLees& peeeflejûeec³ee Mues<eesçefJeÀuä: mHegÀìes jme:~

efJeJeÀìe#ejyebOe½e Je=ÀlmvecesJeÀ$e og<JeÀjced~~

JeÀLee³ee: meJe&mJeb YeJeefle vetleveeefYeÒee³eevegmebOeeveced~ Deûeec³ee peeefle:~ DeLee&led ef$eefJeO-eeMueeruelJecegJeÌlee mJeYeeJeeseqJeÌle:~ DeefJeÌueä: Mues<e:~ Mues<eced DeeqJeÌueäb efJeOeelegb yeeCeYeÆ: lecegHece³ee meeOe¥ Òe³egJeÌleJeeved~ JeÀeocye³ee&ceeÐevleb eqMueäesHecee³ee: Òe³eesie: Heefjue#³eles~ GHeceeefceefÞele: Mues<e: meJe&LeeçeqJeÌueä SJe mebpee³eles~ jmem³e mHegÀìlee, yebOem³e j®evee³ee efJeJeÀìe#ejlee (Megef×:) ®eeefHe yeeCeYeÆieÐem³e JewefMeäîeÜ³eb JejerJee|le~

³eLeeLe&JeÀLevecee$eb ve YeJel³egÊeceb ieÐeced~ Jemlegle: ieÐeJeÀejsCeeslHeeoJesÀve YeefJelJ³eced~ veJeeLees&ÓeeJeve®ecelJeÀej#eceb JeÀefJecesJe yeeCeYeÆ GlHeeoJebÀ cev³eles~ ³eÐeefHe me mJe³eceefHe Jele&les ³eLeeLe&He#eOej:~ Hejbleg me ³eLeeLees& ueesJeÀJe=Êecee$eb YeJesled-leVe jes®eles yeeCeYeÆe³e~ DeleSJeeçmeew

200


efveYe&³eb ÒeefleHeeo³eefle-

meeqvle éeeve FJeemebK³ee peeefleYeepees ie=ns ie=ns~

GlHeeoJeÀe ve yenJe: JeÀJe³e: MejYee FJe~~ n<e&®eefjleced - ‰.�

SJesÀvewJeesoenjCesve yeeCeYeÆeefYeceleb ieÐeb megmHeäb pee³eles leÐeLee-JeÌJeef®eocejHeeflele-vegefjJe ves$emenñemebJegÀuee, JeÌJeef®eVeeje³eCecete|leefjJe leceeueveeruee, JeÌJeef®elHeeLe&jLeHeleeJesÀJe JeÀH³ee¬eÀevlee, JeÌJeef®eoJeefveHeefleÜejYetefceefjJe Jes$eueleeMeleeog<ÒeJesMee,JeÌJeef®eefÜjeìveiejerJe JeÀer®eJeÀMeleeJegÀuee........DeHeefjefceleyenueHe$emeb®e³eeefHe meHleHeCees&MeesefYelee, ¬etÀjmeÊJeeçefHe cegefvepevemesefJelee, Heg<HeJel³eefHe HeefJe$ee efJevO³eeìJeer veece~

DeJee&®eerveb mebmJe=ÀleieÐeced-

He=LJeerjepeHejepe³eevevlejcesJe (‰‰‘Š F&) Yeejles meulevecemeece´ep³eb mLeeefHeleb peeleced~ Deeoew iegueeceJebMeer³ee: He½ee®®e efKeueefpevemlegieueJeÀe: ueesefove: metefjCees cegieuee½e ¬eÀcesCe Yeejleb MeeefmeleJevle:~ Deeqmceved Meemeves mebmJe=Àlem³e Je®e&mJeceHeef®eleb HeejmeerJeÀYee<ee³ee Je®e&m-Jeb®eesHeef®eleced~ leLeeefHe mebmJe=Àlem³e j®eveeOee|celeeç#egCCeçJelemLes~ Melemenñeue#eefcelee ûebLee: ÒeCeerlee: mebmJe=Àle%ew: meuleveleJeÀeuesçefHe~ HeejmeerJeÀYee<ee³ee: Òe³eesie: JesÀJeueb MeemeveJeÀe³es&<JesJe ÒeeJele&le, ve leeJelmeeefnl³emebj®evee³eeced~ Hejbleg ‰�� efceleef emleeyos, ³eoe veJeeyeefmejepegÎewuee Hueemeer³eg×s mecegeq®íVees peele:, Deewieueeveeb®e Meemeveb peeleb efyenej-yebieeuejep³e³eesmleoe eqmLeefle: HeefjJee|lelee peelee~ ÒeejbYes leeJeled Jeejsve nseÅmìipe-Òe³eemew: mebmJe=Àlem³e Òeefle÷e peelee, mebm-Je=ÀleYee<ee jepeYee<ee Iegäe~ ®eeu&me efJeequJeÀvmeceneso³ees nseÅmìipeÒesjCe³ewJe ÞeerceÓieJeÃerlee³ee DeebiueYee<eevlejb efJeoOes~ ceOegmetoveJeÀe&uebJeÀej: Jeesueemìve´HeCeerlem³e DeebiueYee<eeJ³eeJeÀjCem³e mebmJe=ÀleevegJeeob ®eJeÀej FbiueQ[er³eJ³eeJeÀjCemeejveecvee~ yentv³ev³eev³eefHe Þes÷JeÀe³ee&efCe peeleeefve~

Hejbleg ‰�‹� efceleef¸emleeyos uee[&cewJeÀeuesÒe³eemew: jepeYee<eeHeob mebmJe=Àlem³e meceeHleb peeleced~ DeebiueYee<ee jepeYee<ee peelee~ Sleod efJejesOes efveefKeuesçefHe jeäs cenoevoesueveb ÒeJeJe=Êes~ me Keueg He=LeiesJesefleneme:~

DeebiueMeemeveeyeOeew ³etjesHeYeejleer³emeeefnl³e³eese|ceLemmecHe=eqJeÌlepee&lee~ DeebiueYee<ee³ee: ueerefjJeÀ (Lyeric) leÊJeb ieerleveecvee Òeefleef÷leb peeleb mebmJe=Àles~ leLewJe veeJesueveecee (Novel) JeÀeJ³eYesoesç$e Yeejles GHev³eemeveecvee Òeefleef÷leesçYetled~ SJeÀebJeÀveeìîeb (One eAct Pleay) mebm-Je=ÀlesçefHe SJeÀebefJeÀ ªHeJebÀ peeleced~

JeÀLeeççK³eeef³eJeÀeveecvee ³eew JeÀeJ³eYesoew Òeefme×eJeemleeb leeefJeoeveercegHev³eemesçvleYet&leew~ Heb. DeeqcyeJeÀeoÊeJ³eemeesçefHe mJeJeÀer³eeceeK³eeef³eJeÀeb efMeJejepeefJepe³eveecveerced GHev³eemecesJe cesves~ DeelceÒeCeerlee³eeb ieÐeJeÀeJ³eceerceebmee³eeb efueuesKeeçmeew-

201

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:ieÐewe|JeÐeesefleleb ³emceeled ieÐeJeÀeJ³eb leoerefjleced~

ûebLeªHeced leosJee$e ÞeJ³eb eEJeÀ®eefVeªH³eles~~

GHev³eemeHeosveeefHe leosJe HeefjJeÀuH³eles~

³eLee JeÀeocyejer ³eÜe efMeJejepepe³ees cece~~

De$e leeJeled J³eemeceneso³e: JeÀLeeceeK³eeef³eJeÀecegHev³eemeb®esefle ef$ele³eceefHe DeefYeVecesJe cev³eles~

DeebiueYee<ee³eeb Meeì&mìesjer-ueebiemìesjer-mìesjerveeceefYe: K³eelee ³es ieÐeYesoemle SJe mebmJe=ÀleYee<ee³eeb ueIegJeÀLeeoerIe&JeÀLee-JeÀLeeefveJeÀemeb%eeefYe½e Òeefleef÷lee peelee:~ DeJee&®eerve-mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³es Sles meJes&çefHe Yesoe: mecÒeefle HeefjYeeef<elee: Òeefleef÷lee, Òe³egJeÌlee½e Jele&vles~ Sles<ee meces<eeb JeÀeJ³eYesoeveeb ue#eCeeefve DeefYejepe³eMeesYet<eCesçefYeveJeJeÀeJ³eMeem$es mecegHeueY³evles~

De³eb leeJeefVe<JeÀ<e&:~ meecÒeefleJebÀ ieÐeb ef$eOee ®elegOee& Jee J³eJeeqmLeleb ¢M³eles-

‰. ueIegJeÀLee (Shoert Stoery)

Š. oerIe&JeÀLee (Long Stoery)

‹. JeÀLeeefveJeÀe (Stoery/Fiction)

Œ. GHev³eeme: (Òee®eervee JeÀLee/DeeK³eeef³eJeÀe ®e)

ueIegJeÀLeeefJe<e³es efceÞeesçefYejjepejepesvê: mJeesHe%eueIegJeÀLeemebûenm³e ef®e$eHeC&³ee: YetefceJeÀe³eeb efueKeefle-

Hejbleg ueIegJeÀLee³eeb Jee|Celeb Je=Êeb efJemle=leb ve YeJeefle~ le$e Hee$eeCeecevesJesÀ<eeceefHe Òemlegefleve& ¢M³eles~ Òee³esCe ueIegJeÀLee YeJeefle SJeÀHee$eHe³e&Jemeeef³eJe=Êee~ ueIegJeÀLee YeJeefle efJeÐegogvces<e-JeÀuHeeçJeÀmceeosJe efveefKeueHeefjJes<eÒeJeÀeMeef³e$eer~ ueIegJeÀLee YeJeefle cecees&odIeeìvecee$eHe³e&Je-meeef³eveer~ JeÀeceb ueIegJeÀLee³ee: JeÀuesyejb JeÀoeef®eled He=÷efceleb m³eeled He=÷Ü³eefceleb Jee~ Hejbleg cetueueIegJeÀLee leg SJeÀJeeJeÌ³eefcelewJe YeJeefle~

Hegve½e JeÀLeeefveJeÀe³eeb YeJeeqvle DevesJeÀHee$eeefCe~ les<eeb meceJesleJe=ÊeJeCe&vecesJe JeÀLee³ee efJemleejb me=peefle~ Hejbleg ueIegJeÀLee³eecesJeÀHee$eleeefveJe&nCeefveJee³e&efceefle cevceleced~ ceveesYeeJem³e ef®ej©{m³eeçlee|JeÀleb HeefjJele&veb, JeÀm³eef®elmebJeÀuHem³e Peefìl³esJe me=efä: YeeJeesvces<e: YeeJeefJe-Jele&: ceveesJew%eeefveJebÀ efJeMues<eCeb ef®ejmebmlegleJelceveesçJeÀmceeosJe Heefjnej: Deûee¿em³e ûenCeced ûee¿em³eesHes#eeçJemejesef®elee-Fl³esJeb MeleMeleeuJeÀeefHeC[me¢#ee½ecelJeÀejme=efä#ecee: YeeJee ueIegJeÀLeeb efJeleØeles-ef®e$eHeCeea (veevoerJeeJeÀd)

202


DeefYejepe³eMeesYet<eCes ueIegJeÀLeeue#eCeb Jele&les-

veeefleefJemle=lemeboYee& efJeÐegogvces<emeefVeYee~

vetveb ueIegJeÀLes³eb m³eeosJeÀHee$eeJemeeef³eveer~~

DeJeÀmceeef× Hejernejef½ejmebmlegleJe$ceve:~

DemebmleglemejCes½eeçH³ebieerJeÀejes ¿elee|JeÀleced~~

megûenCeceûee¿em³e ie=nerlem³eeH³egHes#eCeced~~

JeÀm³e®eve mebJeÀueHem³e Peefìl³esJe mecegÓJe:~~

YeeJeesvces<ees efJeJelees& Jee YeeJeeveeb mece³eesef®ele:~

ef®e©ª{ceveesYeeJem³eeefHe êeJeÌHeefjJele&veced~~

GuJeÀeefHeC[me¢#eeYee ËÊev$eerPe[d.Je=Àefle#ecee~

DeuHee#ejeçuHeHee$eeefHe JeÀLee ueIJeer cener³eles~~

-DeefYejepe³eMees. Œ.‰‰‹-‰‰�

DeJee&®eervemebmJe=Àles efJeMeg×ueIegJeÀLeeveeb mebJeÀueveeefve Òee³eMees veieC³eev³esJe Jele&vles~ Òee³esCe JeÀLeeJeÀeje ueIegJeÀLeemJeªHeefJe<e³es mebefoiOeceevemee SJe Jele&vles~ les ÒeCe³eefvele JeÀLeeefveJeÀeced~ Hejbleg mebyeesOe³eeqvle leeb ueIegJeÀLeeced~ SlelKeueg Yee<eevlejlegu³eJee[d.ce³eeçveO³e³evem³e og<HeÀuec-ed~ ueIegJeÀLee efnvÐeeb Yet³emlJesve efueK³evles Hejbleg lee½ewJe ve peeleg He"îevles mebmJe=ÀleJeÀLeeJeÀejw:~ lele SJes³eb mepe&veeefJe<eef³eCeer Ye´eeqvle:~ efouueermebmJe=ÀleeJeÀeoc³ee ueIegJeÀLeemebûen: JeÀef½elÒe-JeÀeefMelees ³eeqmceVewJeÀeçefHe JeÀLee ueIegJeÀLee~ meJee&: JeÀLeeefveJeÀe SJe Jele&vles~

eEnoerJeÀneveerMeyo: mebmJe=ÀleJeÀLeeefveJeÀe³ee SJe lelmeceªHeefcel³e$e ve JeÀ½eve mebosn:~ Jemlegle DeebiueYee<eeefYecelee JeÀLewJe mìesjerHeoJee®³ee, efnvÐeeceefHe ueesJeÀefÒe³ee mecÒeefle mebmJe=ÀlesçefHe leÜosJe Òe®eefuelee Jele&les~ De$e JeÀLeeefveJeÀe³ee <eeq[dyevoJe: ÒeeOeev³eb Yepevles, leÐeLee-JeÀLeeJemleg, Hee$eb Hee$e®eefj$eef®e$eCeb®e, mebJeeo: (JeÀLeveesHeJeÀLeveced) JeeleeJejCeced, Yee<eeMewueer, GÎsM³eb®e~

JeÀLeeefveJeÀeb ue#e³eefle Dee®ee³ees& jeOeeJeuueYeeqm$eHee"er-peerJevem³ewJeÀosMeefve©HeCeHej-ceeK³eeveb JeÀLee (DeefYeveJeJeÀeJ³eeuebJeÀejmet$eced ‹.‰.‰Š)

efceÞeesçefYejepejepesvê: efJemle=lelejb ue#e³eefle-

Òeefle÷eOegjceO³eemles JeÀLeeYesoes efn JeÀ½eve~

DeYeeräe meJe&Yee<eemeg Òees®³eles mee JeÀLeeefveJeÀe~~

203

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:ie=nerlJee efJeÀceH³egÎsM³eb ueesJeÀeY³ego³eJeÀejJeÀced~

ef®e$eCesve ®eefj$eeCeeb mejl³eûes JeÀLeeefveJeÀe~~

eqJeÌ®elHee$ecegKesvewJe JeÌJeef®euuesKeJeÀYee<e³ee~

eqMuHeevlejwjvesJewÀ½e efveye×s³eb JeÀLeeefveJeÀe

ueIJeer oerIes&efle YesoeY³eeb efÜefJeOewJe cener³eles~~

-³eMeesYet<eCeced Œ.‰ˆ‘-‰Š

DeJee&®eervemebmJe=Àles JeÀLeeuesKeveb ÒeejyOeb YeÆceLegjeveeLeMeeqm$eCee~ leovevlejb HeeqC[lee #eceejeJeceneso³ee Heg<JeÀueb JeÀLeemeeefnl³eb ÒeCeerleJeleer~ DeeOegefveJeÀJeÀLeeJeÀejs<eg cener³evlesçefYe-jepejepesvêjeOeeJeuueYeef$eHeeef"-ÒeYegveeLeefÜJesoer-JeerCeeHeeefCeHeeìveer-ÒeceesoYeejleer³e-ÒeMeeqmce$e-Meeeqm$e-osJee|<eJeÀueeveeLeMeeeqm$e-JeveceeueerefJeéeeue-DeMeesJeÀHegjveeÆ§JeÀjÒeYe=le³e: JeÀLeeJeÀeje:~

F#egievOee-jebie[e-ef®e$eHeCeea-Hegveve&Jee-efíVecemlee-DeefYeveJeHeb®elev$eced-JeÀevleejJeÀLesefle meHle JeÀLeemebJeÀueveeefve ÒeJeÀeefMeleeefve jepesvêefceÞem³e~ le$es#egievOee meeefnl³eeJeÀeoceerHegjmJe=Àlee (‰‘��) JeÀLeeJe=Àefle: ³em³ee yebieYee<eemebmJeÀjCeceefHe ÒeJeÀeefMeleb peeleced~ JeÀLeemeg Sleemeg meecÒeefleJeÀYeejleer³emeceepemecem³ee: meceglLeeefHelee: meceeefnlee½e~ le$e ³eewlegJeÀmecem³ee, efJe<eceesÜenmecem³ee, yengJeÀv³eepevcemecem³ee, efJeOeJeeefJeJeenmecem³ee, oecHelve³eeefve÷emecem³ee cener³evles~

efMeuHe¢äîeeçefHe mebmJe=ÀleJeÀLee cener³evles~ JeÌJeef®eÊeeJeled HetJees&vces<e He×efle: ÒeYeJeefle, ³eLeeçefYejejepesvêÒeCeerlee³eeb ®eb®ee³eeced F#egiebOee³eeb®e~ JeÌJeef®eÊeeJeled mJeHveevegYeJe SJe JeÀLeeªHeb ie=”eefve ³eLee efceÞeJe³e&m³ewJe ÒeCe³eer ÒeerefleJetÀìm³esefle meb%ee JeÀLeeefveJeÀe~

DeefYeveJeMegJeÀmeeefjJeÀe-GHeeK³eeveceeefueJeÀe-efJe¬eÀce®eefjefceefle JeÀLeemebJeÀuevee: meeqvle jeOeeJeuueYem³e~ éesleotJee&-JeÀveJeÀuees®eveeo³e: mebûene Jele&vles ÒeYegveeLeefÜJesefove:~ men-Heeef"veerefle JeÀLeemebJeÀuevee ÒeceesoYeejleer³em³e~ mebiecesveeçefYejecesefle JeveceeefueefJeéeeuem³e~ JeÀLeJeuuejerefle JeÀueeveeLeMeeeqm$eCe:~ SJecesJeeçv³es<eeceefHe JeÀLeemebJeÀuevee ueesJeÀefÒe³ee Jele&vles~

ye=nogHev³eemee: (JeÀLeeK³eeef³eJeÀeJeÀesefìJeÀe:) ÒeeJeÀd ÒeCeerlee Deemeved peiietye-JegÀueYet<eCe-ÞeerefveJeemeMeeeqm$e-cesOee¬elee®ee³e&ÒeYe=efleefYe:~ He½ee®®eeefHe ÞeerveeLenmetjJeÀj-jepeceer-GHeeO³ee³e-ceesnveueeueMece&HeeC[s³e, censMeieewlece-jeOeeJeuueYeeefoefYe: ueesJeÀefÒe³ee GHev³eemee: ÒeJeÀeefMelee:~ le$e JesÀ®evewefleneefmeJeÀe: meeceeefpeJeÀe-HeewjeefCeJeÀe Jee~ SJeb efn meecÒeefleJebÀ mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eYeefJe<³eb cebieuece³eb Heefjue#³eles~

204


efJe<e³emebûen:-

³eÐeefHe mecemleesçefHe $e+iJesoMívoesefYejsJe ³egJeÌlees Jele&les leLeeefHe ceO³es-ceO³es JeÌJeef®eod ieÐem³eeefHe Òe³eesie: Heefjue#³eles~ efJeMes<ele½e ³epegJes&oes ieÐece³e SJe Jele&les~ ©êeäeO³ee³eeb ieÐem³ewJe Òee®eg³e¥ ¢M³eles~

Jesoevevlejb HeewjeefCeJebÀ ieÐecegHeueY³eles~ ÞeerceÓeieJeleceneHegjeCesleg YegJevemeb#esHeJeCe&veÒemebies ÒeYetleesbçMees ieÐece³e SJe Heefjue#³eles~ Dev³es ®eeefHe pe[YejleeefomeboYee&: ieÐesvewJe efueefKelee Jele&vles~ HegjeCeevevlejceefHe ieÐeefceob JesoeDebies<eg, ye´eïeCeejC³eJeÀesHeefve<el³eg Òe³egJeÌleb Jele&les~ Foceemeerod ieÐem³eeHejb ®ejCeced~

Hejbleg meeefneql³eJebÀ ieÐeb ÒeejY³eles efMeueeuesKewjMeesJeÀm³e~ ³eÐeefHe les<eeb efMeueeuesKeeveeb Yee<ee Heeueer Jele&les, Hejbleg KeejJesuem³e uesKes ÒeeJe=Àlem³eÒe³eesiees Jele&les, mecegêiegHlem³e ®e efMeueeuesKes mebmJe=Àlem³e Òe³eesiees Jele&les~ leovevlejcesJe mecee³eeefle JeÀeue: mJeleb$emeeefneql³eJeÀieÐeÒe³eesiem³e~ ceneJeÀefJe: megyebOegJee&meJeoÊeeb efueuesKe, oC[er oMeJegÀceej®eefjleced DeJeeqvlemegbojerJeÀLeeb ®e ÒeefCevee³e~ ceneJeÀefJeyee&CeYeÆ½eeefHe JeÀeocyejeR n<e&®eefjleb®e ÒeCeerleJeeved~

mebmJe=ÀleieÐeceleerJe mece=×b Jele&les Mewueer¢äîee~ leef× ®elege|JeOeb Jele&les-GlJeÀefueJeÀeÒee³eced, Je=ÊeiebefOe, ®etCe&JebÀ, cegJeÌleJebÀ®e~ le$e leeJeled GlJeÀefueJeÀeÒee³eb ieÐecesJeeçleerJe peefìueb JeÀef"veb®e Òeleer³eles meceemeYet³emlJeeled ow�³ee®®e~ Dem³e ieÐem³e SJewÀJebÀ JeeJeÌ³eb He=÷HeefjefceleceefHe YeefJelegb MeJeÌveesefle~ leÐeLee JeÀeocy³ee&ced-

lem³e ®e ¢{cegefäefve<Heer[veefve÷îetleOeejepeueefyevogovlegjsCe Je=ÀHeeCesveeJe=À<³eceeCee megYeìesj: JeÀHeeìefJeIeefìleJeÀJe®emenñeevOeJeÀejceO³eJee|leveer JeÀefjJeÀjìieefueleceopeueemeejoge|oveemeg mecejefveMeemeg DemeJe=Àoepeieece jepeue#ceerjefYemeeefjJesÀJe~ -JeÀeocyejerJeÀLeecegKeced~

mebmJe=ÀleJee[d.ce³esmegye bOe g-oeqC[-yeeCeYeÆ-OeveHeeue-YeespeosJe-ef$ee fJe¬eÀceYeÆ- Jeeceve-YeÆyeeCe-DeeqcyeJeÀeoÊeJ³eemeÒeYe=le³ees ieÐeJeÀeje: Hejeb Òeefle÷ecegHeielee:~ lele½e JeÀLeemeeefnl³eceefHe HeÐeelceJebÀ ieÐeelceJebÀ®eesYe³eceefHe ¢M³eles~ le$e ieÐeelceJesÀ JeÀLeemeeefnl³es ces©legbiee®ee³e&-jepeMesKejmetefj-efJeÐeeHeefleÒeYe=le³ees cener³evles~

mebmJe=Àlem³eeOegefveJebÀ ieÐeb JeÀLeeefveJeÀesHev³eeme³eese|JeYeJeÌleced~ GHev³eemeesçJee&®eerve: Òee®eerve-ceeK³eeef³eJeÀeb JeÀLeeb®e ÒeJeÀì³eefle~ SJecesJe efn JeÀLeeefveJeÀeçefHe Hee½eeÊ³eJeÀLeeb mebJesÀle³eefle~ mewJe JeÀLeeefveJeÀe ueIegJeÀLeesefle oerIe&JeÀLesefle ®eeefHe JeÀoeef®eÓJeefle~

efveyebOesçeqmceved DeJee&®eerveieÐeJeÀejeCeeceHesef#ele: Heefj®e³e: ÒeoÊees Jele&les~ lesve leeJeod ieÐem³e mJeªHeb megmHeäb pee³eles~

205

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:6.2 ®ecHetJeÀeJ³e:®ecHet Fl³e³eb Meyo: m$eerÒel³e³eevle: Jele&les ~ ®egjeefoieCem³e '®eefHe' iel³eLe&JebÀ Oeelees:

'G' Òel³e³es meefle ®ecHe³eefle ®ecHeleerefle Jee ®ecHet: Fl³eLe&JeÀ: ®ecHet Meyo: J³eglHeve: ~ Hejvleg lesve DeLes&ve ®ecHet-Meyom³e JeemleefJeJeÀ: DeLe&: ve %ee³eles ~ iel³ee: ieceveb, %eeveb, ÒeeeqHle:, cees#e: Fl³esles DeLee&: DeefHe De²eref¬eÀ³evles ~ Dele: De$e cees#emeceeveced Deevevob oelegb meceLee& ÞeJ³eJeÀeJ³em³e efceÞeMewueer SJe ®ecHet: Fefle ie=¿eles ~ nefjoemeYeÆe®ee³e&m³e celeced Deeqmle ³eled, "®ecelJe=Àl³e Hegveeefle meËo³eeved efJeeqmceleeJe=Àl³e Òemeeo³eefle Fefle ®ecHet:" Fefle ~ DeLee&led ieÐe-HeÐe³ees: ³egJeÌlee JeÀeJ³em³e ®ecHet Fl³eeK³ee efJeefMeäeMewueer, ³ee Hee"JeÀeveeb Ëo³es ®ecelJeÀejced GlHeeÐe efJeeqmce³esve men HeefJe$eleeced GlHeeo³eefle ~

ÜeoMeMeleeyom³e pewveceleeveg³ee³eer nsce®evêe®ee³ee&K³e: JeÀeJ³eefJeod mJem³e JeÀeJ³eeveg-MeemeveeK³es ûevLes GoefueKeled ³eled, De¹: leLee G®íJeeme: ®e ®ecHJee: DeefYeVee²s mle: Fefle ~ Hejvleg JeÀefleHe³es<eg ®ecHetJeÀeJ³es<eg De¹es®íJeeme³ees: DeHes#e³ee efJeYeepeJeÀlJesve DeO³ee³em³e GHe³eesie: ÒeeH³eles ~ Dele: SleeJelee ®ecHetJeÀeJ³em³e JeÀeefHe eqmLejHeefjYee<ee ve ÒeeH³eles ~

’ ieÐeHeÐece³eb ÞeJ³eb, mecyevOeb yengJee|Celeced ~ meeue¹=lew: jmew: efmeJeÌleb ®ecHetJeÀeJ³ece-goeËleced ~~“

DeLee&led ieÐeHeÐeefceefÞeleb, ÞeJ³eb, JeCe&veÒeOeeveced, Deue¹ejyengueb, mejmeb, ÒeyevOeJeÀeJ³eced SJe ®ecHetJeÀeJ³elJesve HeefjieC³eles ~ Heáelev$eme¢Mee: j®evee: ieÐeHeÐece³es mel³eefHe ®ecHetJeÀe-J³elJesve ve HeefjieC³eles ~ ³elees efn lee¢M³e: j®evee: ÒeyevOeJeÀeJ³es<eg ve, DeefHe leg cegJeÌleJeÀeJ³es<eg DevleYe&Jeeqvle ~

®ecHetJeÀeJ³em³e Fefleneme:

ieÐeHeÐeefceefÞeleeveeb JeÀeJ³eeveeb j®evee leg JewefoJeÀJeÀeues SJe DeejyOee Deemeerled ~ Je=À<Ce³epegJes&om³e lewlejer³emebefnlee, cew$ee³eCeermebefnlee, JeÀ"mebefnlee ®e ®ecHetMewu³ee: GÊeceeefve GoenjCeeefve meeqvle ~ Sslejs³eye´eïeCem³e $e³eeEm$eMeÊeces (33) DeO³ee³es GequueefKele: nefj½evêesHeeK³eeve: efceÞeMewu³eeb jef®ele: Deeqmle ~ Goe. nefj½evêes n JewOeme, Ss#JeeJeÀes jepeeçHeg$e Deeme ~ lem³e Meleb pee³ee yeYetJeg: ~ leemeg Heg$eb ve uesYes ~ lem³e n HeJe&leveejoew ie=nced T<eleg: ~ me n veejob HeÒe®í Fefle ~

GHeefve<elmeg HeÍ>eesHeefve<eod, cegC[JeÀesHeefve<eod, JeÀ"esHeefve<eod ®e efceÞeMewu³ee SJe GHemLeeefHelee: meeqvle ~

’ ß GMeved n Jew JeepeÞeJeme: meJe&Jesomeb ooew ~ lem³e n veef®eJesÀlee veece Heg$e Deeme ~~ 1/1/1 ~~ JeÀ"esHeefve<eod“

206


SJeb Jeso-ye´eïeCe-GHeefve<eod-HegjeCeeefo<eg efceÞeMewueer ÒeeH³eles ~

F&mee Fl³em³e ÒeLecesçyos jef®eleced DeJeoeveMeleJebÀ ieÐe-HeÐe-efceÞeMewu³ee ÒeeH³eles ~ nefj<esCeJe=Àle: mecegêiegHleÒeMeeqmle: Fl³eeK³e: ûevLe: ueewefJeÀJeÀmebmJe=Àlemeeefnl³es efceÞeMewu³ee: ÒeÒeLeceûevLelJesve HeefjieC³eles ~ ®elegLes&çyos, Heáecesçyos ®e efceÞeMewu³ee: JeÀe½eve j®evee: ÒeeH³evles ~ le³ees: Deyo³ees: efMeueeuesKes<eg, ÒeMeeqmleHe$es<eg ®e efceÞeMewu³ee efueefKelee: j®evee: ÒeeH³evles ~ ceO³eÒeosMejep³em³e cevomeesj-veiejs JelmeYeefÆJeÀJes: (473 F&.) cevomeesjÒeMeeqmleveeefceJeÀe j®evee efMeueeuesKes Deef¹lee Deeqmle ~ leLewJe ceewKejerJebMeer³em³e F&Meeve Jece&ved DeeK³eje%esCe DeeefÞele: jefJeMeeeqvleveeceJeÀ: (555 F&.) JeÀefJe: efceÞeMewu³ee njneÒeMeeqmleced Dej®e³eled ~ meHleceeyos ®evêefieefjJeÀJes: efceÞeMewu³ee: efMeueeuesKeeefve Òeefme×eefve DeYetJeved ~ oMecesçyos ef$eefJe¬eÀceYeÆsve efceÞeMewu³ee ÒeÒeLece: cenÊJeHetCe&: ®ecHetûevLe: jef®ele: ~ leosJe ®ecHetJeÀeJ³eb veue®ecHet: Fefle Òeefme×ced ~ ef$eefJe¬eÀceYeÆm³e j®evee³ee: Devevlejb ®ecHetJeÀeJ³em³e Òeefmeef×: DeYeJeled ~ lele: jef®eleeefve ®ecHetJeÀeJ³eeefve DeÐeeefHe GHeueY³evles ~ ³elees efn ef$eefJe¬eÀceYeÆm³e veue®ecHJe: Devevlejb ®ecHetJeÀeJ³ej®evee³eeb Jesie: DeJeOe&le ~ Dele: ef$eefJe¬eÀceYeÆeosJe ®ecHet-JeÀeJ³eeveeb efJeefOeJeled DeejcYe: DeYeJeled Fefle FeflenemeefJeoeb celeced [1] ~

®ecHetJeÀeJ³eeveeb JeÀeueeOeeefjle: efJeYeeie:

JeÀeue¬eÀceevegmeejb ®ecHetJeÀeJ³eeefve ®eleg<eg& Yeeies<eg efJeYep³evles ~

1. oMeceeyoeled HeáeoMeceeyoHe³e&vleced

2. <ees[Meceeyoeled meHleoMeceeyoHe³e&vleced

3. meHleoMeceeyom³e GÊejeOee&led DeäceeyoHe³e&vleced

4. SJeÀesveeEJeMeefleleceeyoeled Jele&ceeveJeÀeueHe³e&vleced

®ecHetJeÀeJ³em³e ÒeJeÀejeefCe

1. veerl³egHeosMeelceJebÀ ®ecHetJeÀeJ³eced

2. HeewjeefCeJebÀ ®ecHetJeÀeJ³eced

3. ¢M³eJeÀeJ³eelceJebÀ ®ecHetJeÀeJ³eced

®ecHetJeÀeJ³eeefve

®ecHetJeÀeJ³es meeceev³eJeÀLeveb leg ieÐesvewJe JeÀL³eles efJeÀvleg efJeMes<eJeÀLevee³e HeÐeceeefÞe³eles ~ Dele: ieÐeHeÐeesYe³emJeªHeb JeÀeJ³eb ®ecHetme%eJeÀced ~ JeÀeJ³eÒeJeÀejesç³eb yengMe: Òe®eefuele: mecceeefvele½e oãM³eles efJeÜlmeceepes~

207

mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e:J³eeK³ee

meeceev³elemleg ieÐeJeÀeJ³esçefHe ³e$e-le$e HeÐeeveeceefHe meceeJesMemleg YeJel³esJe ~ ³eLee JeemeJeoÊee-n<e&®eefjle-JeÀeocyejer-oMeJegÀceej®eefjleÒeYe=efleûevLes<eg ~ leLeeefHe les<eeb ®ecHetJeÀeJ³es ieCevee vewJe Je=Àleeçeqmle ~ Dele: %ee³eles ³eled, ieÐeHeÐece³ej®evee vewJe ®ecHetJeÀeJ³elJeceeHveesefle efJeÀvleg le$e ieÐeHeÐeYeeie³ees: meceeveYeeieesH³eeJeM³eJeÀ: Fefle~ ³e$e ieÐeb HeÐeáe ³eLeeJeM³eJebÀ meceeveYeeieJ³eeH³elJesve Òe³egJeÌleb leosJe JeÀeJ³eced~

Fefleneme:

JeÀeJ³eÒeJeÀejesç³eb JeÀoe Jee JesÀve ÒeejyOe Fefle leg vewJe %eeleceOegveeçefHe efJeÀvlJesleeJeÊeg Òeefme×cesJe ³eomeew efJe¬eÀceHetJe&JeÀeuesçefHe ueyOeÒe®eej Deemeerled Fefle~ ÒeLececed Dem³e ªHeb mcejefle DeeÐeJeÀeJ³eMeem$ee®ee³ees¥ Yeecen: ~ lele½e ©êoecvees efieefjveejeefYeuesKesçvesJesÀ<eg iegHleJeÀeueerveeefY-euesKes<eg ®eem³e mJeªHeceg®³eles ~ oC[er leg - 'ieÐeHeÐece³eer JeÀeef®e®®ecHetefjl³eefYeOeer³eles' Fefle veecele SJe mcejefle JeÀeJ³eYesoefcececed ~ leLeeefHe ®ecHetJeÀeJ³em³e mJelev$eûevLeªHesCe ef$eefJe¬eÀceYeÆm³e veue®ecHetjsJe ÒeLececegosefle ~ lele½e meesceÒeYemetjs: ³eMeeqmleueJeÀ®ecHet:, nefj½e®evêm³e peerJevOej®ecHet:, Yeespem³e jecee³eCe®ecHet½e JesÀ®eve Òee®eervee½ecHetûevLee:~

SJecesJe YeeieJeleb ceneYeejleáeeefÞel³eeçH³evesJesÀ ®ecHetûevLee: ÒeCeerlee: meeqvle~ SJecesJe JejoeeqcyeJeÀeHeefjCe³e®ecHet:, veerueJeÀC"efJepe³e®ecHet:, efJeéeiegCeeoMe&®ecHet:, cegJeÌlee®eefj$e®ecHet:, DeevevoJe=voeJeve®ecHet:, ieesHeeue®ecHet:, DeevevoJeÀvo®ecHet:, ef®ele®ecHet:, DeJeeqvlemegvojer-JeÀLee®ecHet:, HeeefjpeelenjCe®ecHet:, G<eeHeefjCe³e®ecHet:, iepesvê ®ecHet:, YejleséejeY³ego³e®ecHet:, Heg©osJe®ecHet:, DeceesIejeIeJe®ecHet:, ³eeflejepeefJepe³e®ecHet:, efJeªHee#eJemevleeslmeJe®ecHet:, ©eqJeÌceCeerHeefjCe³e®ecHet:, Dee®ee³e&efJepe³e®ecHet:, Jes¹ìsMe®ecHet:, Oece&efJepe³e®ecHet:, Me¹-j®esleefJeueeme®ecHet:, ie²eJelejCe®ecHet:, jece®evê®ecHet:, Deevevo®ecHet:, megoMe&ve®ecHet:, efmevosefJepe³eefJeueeme®ecHet:, êewHeoerHeefjCe³e®ecHet:, veJejlveeJeueer ®ewJeceeÐee: meeqvle ÒeJeÀeefMelee DeÒeJeÀeefMelee½e meeOe&efÜMeleeefOeJeÀe½ewcHetûevLee: ~

veue®ecHet:

DeÐeeJeefOe %eeles<eg ®ecHetJeÀeJ³es<eg ef$eefJe¬eÀceYeÆm³e veue®ecHetjsJe ÒeLecelJesve ie=¿eles ~ ef$eefJe¬eÀce: MeeeqC[u³eiees$em³e ÞeerOejeççK³em³e Heew$ees osJeeefol³em³e Heg$e: 972 efceleJew¬eÀ-ceeyoceefYele: eqmLeefleceeved ~ me: yeeCeYeÆb mcejefle-

'MeéeÂeCeefÜleer³esve vece&oeJeÀejOeeefjCee~

Oeveg<esJe iegCee{îesve efve:Mes<ees jef¡elees peve: ~~' Fefle ~

yeeCeYeÆm³e mece³e: Þeern<e&meYeeJeÀefJelJesve 650-715 efceleJew¬eÀceeyoeveefYelees cele:

208


~ lesve De³ecesJe JeÀeueeqm$eefJe¬eÀcem³e HetJe&meercee eqmLeefleJeÀeuem³e ~ SJecesJe efJe¬eÀcewJeÀeoMe-MeleJeÀesÊeje×&YeJees Yeespees veue®ecHetb mcejleerleer³ecesJe lem³e eqmLeefleJeÀeuem³eeJejmeercee~ leLewJe me: jeä^JetÀìJebMeer³em³e le=leer³esvêjepem³e mece³es Deemeerefoefle GuuesKe: ÒeeH³eles -

Þeeref$eefJe¬eÀceYeÆsve vesceeefol³em³e metvegvee~

Je=Àlee Memlee ÒeMemles³eefcevêjepeeef«´demesefJevee ~~Fefle~

JeÀLeveefceob 972 efceleJew¬eÀceeyos mecegÆef¹leeefYeuesKes efJeÐeles ~ lesve 972 efceleJew-¬eÀceeyoceefYelemlem³e eqmLeefleJeÀeue Fefle ~ JesÀef®eÊeg -

JewÀueeMeeef³eleceefêefYee|JeìefHeefYe: éesleeleHe$eeef³eleb

ce=lHe¹sve oOeeref³eleb peueefveOeew ogiOeeef³eleb JeeefjefYe:~

cegJeÌleenejueleeef³eleb ¬eleefleefYe: Me±eef³eleb ÞeerHeÀuew:

éesleÜerHepeveeef³eleb peveHeowpee&les MeMee¹eso³es~~

SJecesJe -

ceoveefceefle ³egJeeveb ³eewJejep³esçefYeef<eáeved

Je=ÀleJegÀcegoefJeJeÀemees Yeeme³eved efo*dcegKeeefve ~

Fcecece=lelej²w: HueeJe³e¡eerJeueesJebÀ

ieieveceJepeieens cevocevob ce=iee¹:~~

Fefle JeÀLevesve Mues<eyeueelJeÀceefHe MeMee¹mebef%eleb ve=Heb mcejleerefle leJe&À³eefle~ leovegmeejsCe JeÀJesjm³e MeMee¹meceJeÀeefueJeÀlJeb cev³eles ~ MeMee¹es Jew n<e&meceJeÀeefueJeÀmlelÒeefleÜvÜer ieew[vejsMees Jew¬eÀcemeHleceMeleJeÀesÊeje×&eqmLeefleceeved ~ efJeÀvleg JeÀLeveefceob ve leLee ³egeqJeÌle³egJeÌleb ³elemleLee meefle lem³e yeeCeHetJe&Jee|lelJeb cev³eles ³eef× lem³ewJe 'MeéeyeeCeefÜleer³esve vece&oeJeÀej OeeefjCee Fefle JeÀLevem³e efJejesOe: me¡ee³eles ~ Þeern<es&Ce MeMee¹JeOeevevlejcesJe yeeCemlelmeYee³eeb ÒeefJeä Deemeerled ~

veue®ecHet: oce³evleerJeÀLeeH³eg®³eles ~ ûevLeesç³eb meHlees®ídJeemes<eg efJeYeJeÌleesçeqmle ³e$e Dee³ee&Jele&JeCe&veceejY³e veueoce³evleerHeefjCe³eHe³e&vlee JeÀLee Jee|Celeeçeqmle ~ JeÀL³eles SJeÀoeçm³e efHelee JeÀe³e&JeMeeÎtjosMeb iele: Deemeerled ~ leowJe JeÀef½eoHej: HeeqC[lemleb le$eeiel³e Meem$eeLee&³e meceentleJeeved ~ me leg YeerleYeerle: mejmJeleercemleew<eerled ~ meeçefHe leeqlHele=Òel³eeieceveHe³e&vleb leeqppe»eJeemeb mJeerJe=ÀleJeleer ~ lele: Meem$eeLes& leb HeeqC[leb Hejeefpel³e ie=nb Òel³eeiel³e ûevLeefceceb efueefKelegceejyOeJeeved ~ Sleovlejs leeqlHelee Òel³eeielees ie=nced ~ lelees Yeejleer leb l³eJeÌleJeleer ³esve

209


ûevLeesçHetCe& SJe mebJe=Êe: ~

ûevLesçeqmceVeLee&ue¹ejeHes#e³ee Meyoeue¹ejm³ewJe ÒeeOeev³eb ¢M³eles ~ leLeeçH³em³e mejmee jceCeer³eeLee& ®ecelJeÀejHetCee& ®e ~ ³eLeesJeÌleced -

ÒemeVee: JeÀeeqvleneefjC³ees veeveeMues<eefJeue#eCee: ~

YeJeeqvle JeÀm³eef®elHegC³ewceg&Kes Jee®ees ie=ns eqm$e³e: ~~

Jemleglemleg lem³e Je=ÀeflejefHe meot<eCeeçefHe efveoes&<ee meKejeçefHe megJeÀesceuee efJeÐeles jecee³eCe JeÀLesJe~ Mues<em³e ogyees&OelJeb mJeerJegÀJe&ved JeÀefJe: mJe³ecesJe JeÀLe³eefle -

Jee®e: JeÀeef"v³ecee³eeeqvle Ye²Mues<eefJeMes<ele:~

veesÜsiemle$e JeÀle&J³ees ³emceeVewJeÀes jme: JeÀJes: ~~ Fefle ~

Dem³e ³eceJeÀ®íìe efveYeeueveer³ee ¢M³eles ³eLee -

Oe=leJeÀocyeJeÀocyeJeÀefve<HeleVeJeHejeieHejeiececevLeje:~

Ëleleg<eejleg<eejeflejeefieCeeb efÒe³elecee ce©lees ce©lees JeOet:~~Fl³eeefo ~

me efn YeeJeefveyevOevesçefHe Heìg¢&M³eles ~ Yele=&njs: -

J³eeflemepeefle HeoeLee&vevlej: JeÀesçefHe nslegve& Keueg yeefn©HeeOeer Òeerle³e: mebÞe³evles ~

efJeJeÀmeefle efn Hele²m³eeso³es HegC[jerJebÀ êJeefle ®e efncejMceeJegÃles ®evêJeÀevle:~~

Fefle JeÀLeveced -

YeJeefle Ëo³enejer JeÌJeeefHe JeÀm³eeefHe JeÀef½eled ve Keueg iegCeefJeMes<e: ÒesceyevOeÒe³eesies~

efJemeue³eefle Jeveevles JeÀesefJeÀueeueeHejc³es efJeJeÀmeefle ve Jemevles ceeueleer JeÀesç$e nsleg:~~

Fl³evegJeoefle YeeJele: ~ lem³e efn JeCe&vee®eeleg³e¥ ³eLee -

DeeJeemee: JegÀmegcee³egOem³e MeJejerme¹sleueerueeie=ne:

Heg<HeeceesoefceuevceOeg¬eleJeOetPe¹ej©×eOJeiee: ~

megeqmveiOee: efÒe³eyeevOeyee FJe ¢Mees otjerYeJevleef½ejeled

JeÀm³ewles ve Jeneqvle nvle Ëo³eb efJevO³ee®euem³e êgcee: ~~

FlLeb efn lem³e JeÀeJ³es Me=²ejm³e megvoj: HeefjHeeJeÀes JeCe&vem³e ceeOeg³e¥ JeÀuHevee³ee: cevees%elee Mues<e®íìe ®e meceefØelee ¢M³evles ~

meceeuees®eJewÀeqm$ev¬eÀcem³e JeÀefleef®eled $egì³eesçefHe Fef²lee: meeqvle ~ ³eemeg HeeeqC[l³eÒeoMe&veeLe¥

210


JeÀLeeJemlJeveHes#ee, jmeHeefjHeeJeÀeHes#e³ee Meeyo¬eÀer[e³ee: ÒeeOeev³eb, JeÀueeÒeeyeu³esve YeeJe-He#em³eesHes#ee, JeÀLeeefJeJeÀemes ieefleMeeruelee³ee: mJeeYeeefJeJeÀmeáeejeYeeJe:, Mues<eHeefjme=±îeeoerveeb ÞecemeeO³elee, JeÀLee³ee DeJeÀeC[s SJe efJeeq®íefÊeefjl³eeefo ~

veue®ecHetceefOeJe=Àl³e meeqvle Òeefme×e: DevesJeÀeäerJeÀe: ³eemeg ®eC[HeeueJe=Àlee efJe<eceHeoÒe-JeÀeMee iegCeefJeve³eieefCeJe=Àlee Je=efÊe: (1650 Jew0) oeceesojer ìerJeÀe, veeieosJeer, ye=nÆerJeÀe, efJeJe=efleìerJeÀe vevoefJeÀMeesjm³e YeeJeyeesefOeveer ®e %eelee: JeÀe½eve Òee®eervee: Mes<ejepeMece&Ce½evê-JeÀuee ®e veJeerveemeg %eelee ~

Dem³ewJe ûevLeevlejb ceoeuemee®ecHet: ~ De³ecesJe JegÀJeue³eeée®eefjlemeb%eJeÀesçefHe ~ JeÀeJ³eef-ceob JegÀJeue³eeéeceoeueme³ees: ÒesceJeÀLeeJeCe&veHejb veue®ecHJeHes#e³ee ûevLeesç³eb v³etveÞesCeerJeÀ: ~ leLeeefHe JeÀeJ³em³eem³e megvojlee jmeJeÊee ®e ÒeMem³ee efJeÐeles ~ ûevLem³eem³ewJeÀe ìerJeÀe ueY³eles JeÀm³eeefHe ~ ûevLeesç³eb JeÀJes: ÒeLecewJe Je=Àefleo&M³eles ~ JeÀLeeveJeÀáeem³e ceeJe&ÀC[s³eHegjeCeeod ie=nerleb ÒeefleYeeefle ~

peerJevOej®ecHet:

nefj®evêeK³e: JeÀef½eppewvepeerJevOejeK³em³e cegves½eefjleceeefÞel³e peerJevOejveeceJeÀ®ecHetûevLeb ÒeCeerleJeeved ~ ûevLeesç³eb iegCeYeêsCe 907 efceleJew¬eÀceeyoceefYele: me¹efuelecegÊejHegjeCecegHepeerJeefle ~ lesveem³e ÒeCe³eveJeÀeuees Jew¬eÀceoMeceMeleJeÀesleje×&ceefYeleesçvegefcele: ~ SJevleg mHeäcesJe ³eomeew YeÆejnefj®evêeod, ³eb yeeCeYeÆesçefHe meeojb mcejefle, efYeVe SJe efJeÀvleg mecÒel³eefHe vewlelmHeäb ³eomeew efn Mece&Oecee&Y³ego³eJeÀeJ³em³e ÒeCeslee SJe Jee leefÓVe Fefle ~ Demeew ceeIes yeeCeYeÆáe megmHeäcesJeevegJeÀjesefle YeeJeYee<eeefoJeÀceefOeJe=Àl³e ~

³eMeeqmmeueJeÀ®ecHet:

vesefceosJem³e efMe<³esCe meesceosJeeK³esve efJeog<ee ³eMeeqmleueJeÀveecee ®ecHetûevLe: ÒeCeerleesçeqmle ~ De$e meeqvle DeäeJeg®íJeemee: ~ me: jeä^JetÀìm³e je%e: Je=À<CeosJejepeeHejeefYeOeevem³e le=leer³eJe=À<Cem³e meYeeceeqC[le Deemeerled ~ lesve ûevLem³eem³e ÒeCe³eJeÀeue: 1016 efceleJew¬eÀ-ceeyoceefYeleesçvegefcele:~

ûevLesçeqmceved ³eMeesOejm³e je%e: megoÊecegves©HeosMesve pewveceleeJeuecyeveJe=Êeevlees Jee|Celeesçeqmle ~ De$eeefHe JeÀeocye³ee&efceJe JeÀLeevlejs JeÀLee JeÀefLeleeçeqmle ~ De$e YeejefJe-YeJeYetefle-Ye-le=&nefj-cesC"-iegCee{îe-Yeeme-JeÀeefueoeme-yeeCe-ce³etj-veeje³eCe-ceeIe-jepeMesKej-ÒeYe=efleJeÀ-Je³e: mleglee: meeqvle ÒeejeqcYeJeÀHeÐes<eg ~ ûevLeesç³eb ³eMeesOece&jepe®eefjlemeb%e³eeçefHe %ee³eles ~ JesÀef®eocegcesJe JeÀeEJe meesceÒeYeefjveecveeçefHe ie=”eqvle ~

®ecHetjecee³eCeced

211


®ecHetjecee³eCeb ®ecHetûevLes<eg GlJe=ÀäJeÀeJ³eb cev³eles ~ Dem³e ÒeCeslee 1062-1111 efceleJew¬eÀceeyoeveefYele: eqmLeefleceeved HejceejJebMeer³ees OeejeveiejerMe Yeespe: mce=le: efJeÀvleg ûevLes ve JegÀ$eeefHe ÒeCesle=veece oÊeceeqmle ~ leLewJe ÒeefleJeÀeC[Hegeq<HeJeÀe: JeeJeÌ³es 'Fefle ÞeerefJeoYe&jepeefJejef®eles ®ecHetjecee³eCes' Fl³egequueefKeleb ¢M³eles ~ ûevLem³eem³e ÒeCeslee YeespeeççK³e Fefle leg 'Yeespesve lesve jef®eleeceefHe Hetjef³e<³eved' Fefle ³eg×JeÀeC[ieleue#ceCeYeÆHeÐeep%ee³eles ~ efJeÀvleg JeÀesçmeew Yeespe: JeÀleceesç³eefceefle leg mecÒel³eefHe DeefveCeealecesJe, ûesvLeHegeq<HeJeÀeJeeJeÌ³eeÊeg Dem³e ÒeCesÊee JeÀef½eod efJeoYe&jepe oM³eles ~ efJeoYes&<eg jepeeve: YeespeMeyosve J³eHeefoM³evles Òee®eerveJeÀeueeosJe ~ ³eLee 'Yeespesve otlees jeIeJes efJeme=ä' Fefle jIegJebMesçefHe ~ OeejeveiejerMe: HejceejJebMeer³e: efmevOegjepe-Heg$eesçefHe YeespeMeyosve J³eHeefoM³eles ~ Yeejleer³ee HejcHeje OeejeveiejerMeYeespecesJe ûevLem³eem³e ÒeCesle=lJesve ie=”eefle ~ DeHejáe, YeespeÒeyevOeeoeJeefHe me SJe efJeÜvcetOe&v³elJesve ie=nerleesçeqmle ~ mecYeJeefle JeÀesçefHe efueefHeJeÀej: Yeespeb efn JewoYe¥ celJee leLeeefJeOeb Hegeq<HeJeÀeJeeJeÌ³eb He½eelmeb³eesefpeleb m³eeled ~ ûevLeieewjJe¢äîee lJe³eb ûevLees OeejevejsMem³ewJe YeefJelegcen&efle ~ ievLem³eem³e meÐe: Heáe JeÀeC[eefve YeespeÒeCeerleeefve ³eg×JeÀeC[s leg ue#ceCeYeÆveecvee efJeog<ee ÒeCeer³e Hetefjleced ~ leLewJe Jes¹ìjepeeK³esve JeÀefJevee GÊejJeÀeC[ceefHe efJej®³e Hetefjleefceefle JeÀL³eles ~

ûevLesçeqmceved JewoYeeajerefle meJee&efleMeef³elJesve efJeuemeefle ~ JeCe&vesç$e Òe³egJeÌlee JeÀuHe-vee efveleevlees®®eJeÀesefìJeÀe ~ De$e DevegÒeeme³eesHecee³ee½e Jewef®e$³eb JegÀceejoemeb mceej³eefle ~ Dem³eeslÒes#eeçefHe efveYeeueveer³ee~ efo*dcee$ecegoenjCeb ³eLee -

meerlee Hegje ieieve®eeefjefYejH³e¢äe cee Yetefo³eb meJeÀueceeveJeves$eHee$eced~

Fl³eeJeÀue³³e efve³eleb efHeoOes efJeOeelee yee<Heeso³esve ve³eveeefve MejerjYeepeeced~~

Fefle efJeefJeOejmeeefYe: JeÀewefMeJeÀJ³eengleeefYe: ÞegefleHeLeceOegjeefYe: HeeJeveeefYe: JeÀLeeefYe:~

ieefueleienveJe=À®í^ ie®íleesoe&MejL³ees: meceJegÀ®eefoJe meÐemlee¢Meb ceeie&owJ³e&ced ~~

'jepeved, YeJele: JegÀceejsCe efJeve³eeefYejecesCe jecesCe Mejemeveefce$esCe meewefceef$ecee$eHeefjpevesve ef¬eÀ³eceeCe¬eÀlegj#ees j#eesogefjlecegÊeer³e& Je=ÀleeJeYe=Lees YeefJelegceefYeue<eeceerefle'~

YeeieJele®ecHet:

DeefYeveJeJeÀeefueoemeeK³esve JesÀveef®elJeÀefJevee mecYeJele: 1100 Jew¬eÀceeyoceefYele: eqmLeeflecelee YeeieJeleJeÀLee <eìdmeg mleyeJesÀ<eg efJeYep³e Jee|Celeeçeqmle ~ meeqvle yenJees efn JeÀJe³ees veecvewlesve K³eeleemlesve JeÀleceesçm³e ûevLem³e ÒeCeslesefle vewJe efveef½ele mecÒel³eefHe ~

Go³emegvojerJeÀLee

efJe¬eÀceevevlejwJeÀeoMeMeleJeÀesÊeje×&YeJem³e meesúuem³e JeÀJes: Go³emegvojerJeÀLeeçefHe

212


ieÐeHeÐemeceÒeeOeev³esve ®ecHetlJeb Yepeles ~ De$e Deäelecee: meeqvle ³e$e veeiejepeJegÀcee³ee& Go³emegvo³ee&: Òeefle÷evevejsMesve ceue³eJeenvesve men HeefjefCe³e: Jee|Cele: ~ De$eeefHe n<e&®eefjleefceJe JeeuceerefJeÀ-J³eeme-JeeJeÌHeeflejepe-efJeMeeKeosJe-iegCee{îe-Yele=&cesC"-JeÀeefueoeme-yeeCe-YeJeYe-tefle-DeefYevevove-cee³eeJej-JegÀceejoeme-YeemeÒeYe=le³e: JeÀJe³e: ef®eÊejepeveeieepeg&ve-cegccegefve-jepe-JeÀes¹CevejsMe-Jelmejepe-ÒeYe=le³eesçefHe mce=leemleLewJe ueeìcenerHe½eeuegJeÌ³e DeeÞe³eoele=lJes-veeequueefKele: ~ ³eLee efn -

'Jeeieeréejb nvle YepesçefYevevoceLes&éejb JeeJeÌHeeflejepeceer[s~

jmeséejb mleewefce ®e JeÀeefueoemeb yeeCeb leg meJes&éejceeveleesçefHe~~'

'yeeCem³e n<e&®eefjles efveefMeleecegoer#³e~

MeeÅJeÌle ve JesÀç$e JeÀefJeleemJeceob l³epeeqvle~~'

meesúue: Heos Heos yeeCecevegmejefle ~ leLeeH³em³e Mewueer ceewefueJeÀer mejmee ®e efJeÐeles ~ Demeew #eJeÀd-PecHeÒeYe=efleefveleevleeÒe®eefueleeved Meyoeved DeefHe Òe³egveeqJeÌle~ ûevLem³e ÒeLeceeO³ee³es JeÀJesjelceJeÀLee oÊeeeqmle ~

JeÀerefleJeÀewcegoer

1297 efceleJew¬eÀceeyoceefYele: eqmLeeflecele: meesceséejosJem³e JeÀere|leJeÀewcegoer DeefHe ®ecHetJeÀeJ³es<JesJeÀe ~ De$e JeerjOeJeuem³e ceeqv$eCees JemlegHeeuem³e ®eefjleb ef®eef$eleceeqmle~

ie²eJebMeevegJeÀerle&veced

JeÀefue²MeemeJeÀm³e ie²eJebMem³eseflenememecye×½ecHetûevLeesç³eb JeemegosJejLeÒeCeerle: ~ Dem³e ÒeCe³eveJeÀeue: 1477 efceleJew¬eÀceeyoceefYeleesçvegefcele: ~

Yeejle®ecHet:

DevevleYeÆÒeCeerleYeejle®ecHetce&neYeejleceeefÞel³e ÒeCeerlees ÜeoMemleyeJesÀ<eg efJeYeJeÌlees ûevLe: ~ SJeb 1660 efceleJew¬eÀceeyoceefYele: eqmLeefleceeved veeje³eCeYeÆ: mcejleerefle lem³e eqmLeefleJeÀeue: 1550 efceleJew¬eÀceeyoceefYeleesçvegefcele: ~ Dem³ewJe YeeieJele®ecHetjefHe Þet³eles ~ Dem³eesHeefj veeje³eCemetjsäerJeÀe ueY³eles cegefêlee ~ Dem³e efn ûevLeeÐeHeÐes -

'efoievlejueg"lJeÀere|lejvevleJeÀefJeJegÀ¡ej: ~

ÒeeCewmlegu³eb mejmJel³ee: ÒeeCew<eer®®ecHetYeejleced~~' Fefle efueefKeleceeqmle ~

Jemlegle: JeÀJesjm³e Fues<e®ecelJeÀejes efveYeeueveer³ees ¢M³eles ~ ³eLee efn -

'veJele©efCeceue#ceervevoveer³eb Mejerjb JegÀ©Je=<eYemegleeveeb JegÀJe&leer ves$eHee$eced~

213


cegefveleefleefjefle cesves ceesnvee³e ef$eueesJeÌ³ee: mJeefJeefMeKe FJe JeÀece: meesçefHe eEJeÀ HeáeO-eeçYetled~~' Fl³eeefo~

jeceevegpe®ecHet:

mejmeMewu³eeb ÒeCeerlesçeqmceved ûevLes efJeefMeäeÜwleceleÒeJele&JeÀm³e jeceevegpem³e peerJeve®eefjleb Jee|Celeceeqmle ~ Dem³e ÒeCe³eveJeÀeue: 1660 efceleJew¬eÀceeyoceefYeleesçvegefcele: ~

JejoeeqcyeJeÀeHeefjCe³e®ecHet:

efle©ceueecyee³ee: JejoeeqcyeJeÀeHeefjCe³e®ecHet½ecHetJeÀeJ³es<eg YeeJeYee<eeefo¢äîee ve=Hee³eles ~ De$e efn De®³egleje³em³e JejoeeqcyeJeÀe³ee½e ÒeCe³eHeefjCe³eew ceveesneefjC³ee Mewu³ee Jee|Celeew mle:~

JeÀJeer³e$³emeew 1586 efceleJew¬eÀceeyosçefYeef<eJeÌlem³e je%eesç®³egleje³em³ewJe Oece&Helv³ee-meerled ~ Deleesçm³ee: eqmLeefleJeÀeue: 1510-1550 efceleJew¬eÀceeyoeveefYeleesçvegefcele: ~ ûevLeesç³eb Ye²Mues<esçmeeOeejCe: ~ efveYeeu³eleecem³e JeCe&veemeew÷Jeced -

leoveg OejefCeHeeuees OeeJelee ®eslemeeçûes mejYemeefceJe Je=Àä: mejYeieew³ee&: ÒeefJeM³e~

leef[le FJe IeveewIes le$e le$e mHegÀjvleer: Heefjle Fn HegjvOe´er: He³e&ìvleerjHeM³eled~~

SJecesJe veeje³eCeYeÆsve (1660 Jew0) êewHeoermJe³ebJejJeÀLeeceefOeJe=Àl³e HeeáeeueermJe³eb-Jej®ecHet: Mues<epeeuecegJeÌlee ¢M³eles ~ mecejHeg¡eÒeCeerles ³ee$eeyevOes veJeeéeemee: meeqvle ~ De$e meJee&C³eefHe leerLee&efve Jee|Celeeefve meeqvle cegK³eeefve ~ ûevLeesç³eb 1680 efceleJew¬eÀceeyoceefYele: ÒeCeerleesçvegceer³eles ~ 1680 efceleJew¬eÀceeyoceefYele: eqmLeeflecelee efce$eefceÞesCe Ye²Mues<eceeOe=l³e DeevevoJeÀvo®ecHet: mJeJeÀer³ewJewefMeäîew: Òeefme×esçeqmle ~ Demeew Je=À<Cem³e yeeu³eJeÀeueJeÀLeece-vegpeerJeefle ~

ef®eocyejm³e (1670 Jew0) YeeieJele®ecHet:, Mes<eJe=À<Cem³e (1660 Jew0) HeeefjpeelenjCe®ecHet:, veerueJeÀC"m³e veerueJeÀC"efJepe³e®ecHet: (1697 Jew0) ³ees efn Heáemeg DeO³ee³es<eg efJeYeJeÌleb ³e$e efMeJem³e Heje¬eÀcees Je¬eÀeseqJeÌleHetCe&Yee<ee³eeb Jee|Cele:, jepe®et[eceCes: (1657 Jew0) Yeejle®ecHet:, ®e¬eÀJeÀJes: (1707 Jew0) êewHeoerHeefjCe³e®ecHet:, Jes¹ìeO-JeefjCe: efJeéeiegCeeoMe&®ecHet:, JejoeY³ego³e®ecHet:, GÊej®ecHet:, ÞeerefveJeeme®ecHet½e JeÀefleHe³es Òeefme×®ecHetûevLee: ~

efJeéeiegCeeoMe&®ecHet:

®ecHetJeÀeJ³epeieefle Jes¹ìeOJeefjCe: mLeeveceleerJe cenÊJeHetCe&ced ~ lem³e meeqvle ®el-Jeej½ecHetûevLee:, ³es<eg efJeéeiegCeeoMe&®ecHetjeoMe& ûevLeªHesCe ie=nerleesçeqmle ~ JeÀefJejmeew mJeHeefj®e³eefcelLeb Òemleewefle -

214


DemleesJeÀeOJejJeÀleg&jHHe³eiegjesjm³ewJe efJeÜvceCes:~

Heg$e: ÞeerjIegveeLeoeref#eleJeÀefJe: HetCees& iegCewjsOeles~~2~~

lelmeglemleJe&ÀJesoevlelev$eJ³eeJe=Àefleef®evleJeÀ:~

J³eJeÌleb efJeéeiegCeeoMe¥ efJeOeÊes Jes¹ìeOJejer~~ 3 ~~

Devesvewleled cev³eles ³eomeew DeHHe³eoeref#elem³e Heew$e Deemeerefoefle ~ lesveeçm³e mece³e: 1707 efceleJew¬eÀceeyoceefYelees cele: ~ me JeÀLe³eefle -

HeÐeb ³eÐeefHe efJeÐeles yengmeleeb ËÐeb efJeieÐeb ve leod

ieÐeb ®e ÒeefleHeÐeles ve efJepenlHeÐeb yegOeemJeeÐeleeced~

DeeoÊes efn le³ees: Òe³eesie GYe³eesjeceesoYet&ceeso³eb

me²: JeÀm³e efn ve mJeosle cevemes ceeOJeerJeÀce=ÜerJeÀ³ees:~~4~~

ûevLem³e JeÀLeeJemleg He=÷Yetefce½eslLeced -

efJeéeeJeueesJeÀmHe=n³ee JeÀoeef®eefÜceevecee©¿e meceeveJes<eced~

Je=ÀMeevegefJeéeeJemegveeceOes³eb ievOeJe&³egiceb ieieves ®e®eej~~ 5 ~~

leew efn ¬eÀceMe: met³e&ueesJeÀ-YetueesJesÀ, YetueesJesÀ De³eesO³ee-ie²eveoer-JeÀeMeermecegê-pei-eVeeLe#es$e-iegpe&josMe- ³ecegveeveoer-cenejeä^-DeevOe´ÒeosMe-JeÀCee&ìJeÀosMe-Jes¹ìefieefj-Jeve-Ieefì-JeÀe®eue-oer#eejC³e-jeceevegpe-®eVeHeÆCe(ceêeme)-JeÀeáeer-ÞeerceÜsoevleosefMeJeÀe®ee³e&-JeÀeceeef-meJeÀeveiejJeeefme-ve=eEmen-ef$eefJe¬eÀce-JeÀecee#eerosJeer-SJeÀece´séej-#eerjveoer-Jeeneveoer-legC[er-jceC[ue-®e¡eerHegjer-³e%eJejen-JeÀeJesjer-j²veiejer-pecyetJesÀéej-®eesueosMe-Meeie&HeeefCe-je-peieesHeeue-mesleg-leece´HeCeea-Me"JeÀesHecegefve-Jesoeeqvle-p³eesefleef<eJeÀ-efYe<eJeÌJeÀefJe-leee|JeÀJeÀ-ceer-ceebmeJeÀ-Jew³eeJeÀjCe-JewefoJeÀ-jepemesJeJeÀ-efoJ³e#es$e-ÒeYe=leerveeb JeCe&veb megefveHegCeb Je=Àleceeqmle ~ JeÀefJeJeCe&veb ³eLee -

ceeIe½eewjes ce³etjes cegjefjHegjHejes YeejefJe: meejefJeÐe:

Þeern<e&: JeÀeefueoeme: JeÀefJejLe YeJeYetl³eeË³ees Yeespejepe: ~

ÞeeroC[er ef[eqC[ceeK³e: ÞegeflecegJegÀìieg©Ye&uueìes YeÆyeeCe: e|

K³eelee½eev³es megyebvOJeeo³e Fn Je=ÀefleefYee|Jeéecee¼eo³eeqvle ~~ Fefle ~

mebJeeoªHesCe ÒeCeerleesç³eb ûevLees iegCeoes<eefJeJes®eveHej: ~

JejoeY³ego³esçvesve JeÀeáeermLeosJeleeveeb cenÊJeb JeefCeleceeqmle ~ GÊej®ecyee jecee³eCe-

215


m³eesÊejJeÀeC[ielee JeÀLeesHeJeCeleeçeqmle ~ ÞeerefveJeeme®ecHJeeoMeerO³ee³ee: meeqvle ³e$e efle©ceue³e-eqmLeleosJeleeveeb JeCe&veb ¢M³eles ~ SJecesJe yeeCeséejm³e ef®eÊe®ecHetûevLes jes%eef½e$emesvem³e peerJeveb ef®eef$eleceeqmle ³ees efn 1801 efceleJew¬eÀceeyos ce=le:~ JeÀJesjm³e mece³ees JewJeÀcewJeÀesveeEJeMeefle-MeleJeHetJee&×&ceefYele: ~ Dem³e eqmLeefleJeÀ mecÒel³eefHe vewJeb efveCeeale:~ efÜleer³emeJeÀes&peesefleK³eelem³e le¡eesjve=Hem³e JegÀceejmecYeJe®ecHet: (1875 Jew0)~

De%eeleJeÀle=&JeÀe meJe&osJeefJeueeme®ecHetce&êosMem³e leelJeÀeefueJeÀe@ceJemLee-JeCe&³eefle ~ <e[eéeemeelceJeÀesç³eb ûevLeesçHetCe& SJeb ¢M³eles ~ Jele&ceeveJeÀeues efMeJeÒemeeoefÜJesefoveer, veJejlvee-Jeueer³eefceefle: ®ewcHetûevLe: ÒeCeerleesçeqmle ~ De$eb jJevelveeefve meeqvle ~ leguemeeroemepeerJevemecye×-JeÀLeeç$eb JeCelee ~ ûevLeesç³eb 2040 efceleJew¬eÀceeyos ÒeJeÀeefMele: ~ FlLeb efn jecee³eCeefÞelee:, ceneYeejleeefÞelee:, YeieJeleeefÞele½esef mebcl³evesJewÀ MeleeefOeJeÀeb½ecHet ûevLee: ³es<eeb efJeJejCeceb$e efJemlejbefYe³ee veJeesHemLeeH³eles ~ YeieJeleer efle®ecHet<eg ef®eocyejm³e, jeceYeêm³e, jepeveeLem³e ®e YeeieJele®ecHet:, JesÀMeJe YeÆm³e ve=eEmen®ecHet:, owJe%emet³e&m³eb ve=eEmen®ecHet:, meb¹<e&Cem³e ve=eEmen®ecHet: Mes<emebmJe=Àlemeeefnl³esefleneme: Je=À<Cem³e HeeefjpeerlenjCeáe ~ cewneYeejleeefÞele®ecHet<eg DevevleYeÆm³e Yeejle®ecHet: Òeefme×er ~~ - mebmJe=Àlepeieefle Òeefme×e½ecHetJeÀeje ³eLee JeÀeue¬eÀcee-vegmeejsCe 'ef$eefJe¬eÀce½e meesce½e nefj®evêmleLewJe ®e ~ Yeespe½e mees[t{ue½ewJe je%eer efle©ceuee»³ee ~~ veeje³eCemleLee ®eermeve Jes¹ìeOJeefjmetj³e: ~ MesjesçefHe ®es efJeK³eelee½ecHetJeÀeJ³eefJeOee³eJeÀe: ~~' Fefle ~

ieerleJeÀeJ³eb

ieerleJeÀeJ³eb mebmJe=Àlemeeefnl³em³e efvelejeb jceCeer³e: ÒeJeÀej: Jele&les ~ Fob cegJeÌleJeÀªHesCe ÒeyevOeªHesCe ®e GHeueY³eles ~ Devesve ÒeJeÀejsCe jceCeerveeb ªHeËo³e³ees: megvojb ef®e$eCeb Je=Àleb ¢M³eles ~ Deeqmceved Me=²ejjmem³e efJeefYeVee: DeJemLee: ceee|ceJeÀªHesCe Jee|Celee: ¢M³evles ~ Slesve veejerÒescCe: GoeÊelee efJeMeg×lee ®e %eelee YeJeefle ~ ÒeJe=ÀefleJeCe&veced DeefHe De$e ÒecegKeb mLeeveced DeeJenefle ~ ÒeeJe=ÀefleJeÀmeewvo³e&ced DeevleefjJeÀmeewvo³e&m³e DeveeJejCee³e JeÀuH³eles ~ me²erleme-b³eespeveced Dem³e ÒeJeÀejm³e JewefMeäîeb Jele&les ~ ve=l³e³eespevem³e meeO³elee: DeefHe De$e efJeÐevles ~ me²erleceefHe meeefnl³eáe mejmJel³ee mleveÜ³eced Fl³es<ee GeqJeÌle: Òeefme×e ~ Sles<eg ieerleJeÀeJ³es<eg me²erlemeeefnl³eeveeb meceeiece: ¢M³eles ~ De$el³eb me²erleb YeJeefle DeeHeeleceOegjced ~ meeefnl³eb YeJeefle DeeJeuees®eveece=leced ~ Dele: SJe pevemeeceev³ew: DeefHe De³eb ÒeJeÀej: Deevevooe³eJeÀ: YeJeefle ~ De$el³e Òesce ueewefJeÀJeÀÒesceHeefjefOeced Deefleefj®³e YeeqJeÌleYeeJeb Òeefle ÒeJenefle ~ Dem³e ieerleJeÀeJ³eHejcHeje³ee: cetueJeÀlee& Jele&les pe³eosJe: (ieerleieesefJevoj®eef³elee) ~ Devesve jef®eleb ieerleieesefJevoced Fl³esleled Deeqmle peielÒeefme×b ieerleJeÀeJ³eced ~

216


1.4 pe³eosJemebmJe=Àle-me²erle³ees©Ye³eesjH³e³eb JesÊee ~ Devesve jef®eleb ieerleieesefJevoeK³eb JeÀeJ³eb ueesJesÀ

Òeefme×ced~DeÐeeJeefOe Jew<CeJeceeqvojs<Jeslem³e ceOegjHeoeefve YeJeÌlepevew: meeojb ieer³evles ~ mJe³eb pe³eosJesve ÒeefleHeob leeue-jeie³ees©uuesKe: Je=Àle: Hejb mJejefueH³eYeeJeeoOegvee les<eeb pe³eosJeeefYeÒesleb ®eueveb ve %ee³eles ~ ieerleieesefJevos jeOeeJe=À<Ce³eesueeauee Jee|Celee:~ jeOeeJe=À<Ce³eesueeauee Yeejleer³ecev-emmeg ceeOeg³e&YeeJeb peve³evl³esJe ~ le$eeefHe pe³eosJem³e Meyoj®evesefle ogiOeMeJe&Àje³eesieesç³eb mebpeele: ! ieerleieesefJevom³eevegJeeoe: Òee³e: meJee&meg Yeejleer³eYee<eemeg peelee: ~ Dee²due-uesefìve-pece&veY-ee<eemJeefHe lem³eevegJeeoe DeYeJeved ~ pe³eosJem³e pevce 12leces MeleJesÀ Je²Òeevles JesÀvogueeK³es ûeecesçYeJeled ~ ogow&JeJeMeeÂeu³es SJe lem³e ceeleeefHelejew efoJe²leew ~ pe³eosJees peieVeeLeHegjerceeiel³e v³eJemeled ~ JeÀefleHe³eefoJemeevevlejb me leerLe&³ee$ee³ew ÒeeqmLele: ~ leleesçvevlejb lem³e efJeJeen: mecHeVe: ~ Helv³ee men Yećeved me ieerleieesefJevob J³ej®e³eled ~ FleesçefHe lem³e ogow&Jeb ve meceeHleced ~ ³eewJeves SJe lem³e Yee³ee& ce=lee ~ DeleerJe efKeVe: me ³eMeesoevevovem³e efMe<³elJece²erJe=ÀleJeeved ~ ce=l³ees: HetJe¥ me mJeûeeceb ÒeeHle: ~ le$ewJe JeÀefleHe³eefoJemeevevlejb lem³e osnevleesçYeJeled ~ Deeqmcevûeeces lem³e meceeefOemLeeveb Hetp³eles ~ le$e ÒeefleJe<e¥ ceJeÀjme*¬eÀeeqvleefoves ³ee$ee YeJeefle ~

Heefj®e³e: mebmJe=Àlemeeefnl³eMe=²ejies³eJeÀeJ³em³e j®eef³elee pe³eosJe: ~ veeoYeeJe³ees: ceeOeg³ee&Le¥ Òeefme×m³e peieefÜK³eelem³e ieerleieesefJevoJeÀeJ³em³e JeÀlee& Deeqmle De³eced ~ Dem³e ceelee jeceeosJeer, efHelee ®e ÞeerYeespeosJe: ~ Fceced DebMeb me: mJem³e 24 leces ieerles ÒeJeÀeMe³eefle -

Þeer YeespeosJeÒeYeJem³e jeceeosJeermegleÞeerpe³eosJeJeÀm³e ~

HejeMejeefoefÒe³eJeie&JeÀC"s ÞeerieerleieesefJevoJeÀeEJelJecemleg ~~

pe³eosJem³e Yee³ee& YeJeefle HeëeJeleer ~ mJe³eb pe³eosJe: HeëeJeleer®eejCe®e¬eÀJeleea Fefle JeeiosJelee®eefjleef®eef$eleef®eÊemeëe Fefle ®e ieerleieesefJevos JeÀLe³eeceeme ~

pevcemLeeveced

Deesefjmmeejep³em³e HegefjceC[ues Òee®eerveÐee: leerjs eqmLeles JesÀC[gefyeuJeûeeces pe³eosJe: pevce ÒeeHveesled ~ Fceced DebMeb me: mJem³e meHleces ieerles met®e³eefle -

Jee|Celeb pe³eosJeJesÀve njsefjob ÒeJeCesve ~

efJeÀvogefyeuJemecegêmecYeJejesefnCeerjceCesve ~~

lem³e pevcemLeevem³e efJe<e³es efYeVeeefYeÒee³ee: efJeÐevles ~ JesÀ®eve JeÀLe³eeqvle ³eled me: Heef½ece-Je²osMeer³e: Fefle ~ De³eb 12 MeleJesÀ ue#ceCemesvem³e DeemLeeveJeÀefJe: Deemeerled ~ ieesJeOe&ve:, MejCe:, GceeHeefle:, JeÀefJejepeOees³eer ®e lem³e meceJeÀeueervee: ~ De³eced DebMe: ue#ceCemesvecene-

217


jepem³e meYeeceeqvojm³e ÜejefMeueeHeìs GequueefKeleMueesJeÀesç³eced De$e ÒeceeCeced ~ ³eLee -

ieesJeOe&ve½e MejCees pe³eosJe GceeHeefle: ~

JeÀefJejepe½e jlveeefve meefceleew ue#ceCem³e ®e ~~

peerJeveced

yeeu³eJeÀeuele: ceLegje-ye=voeJeveeefo<eg HegC³emLeues<eg Deìle: lem³e ceveefme jeOeeceeOeJe³ees: JeÀLee³ee: ceneved ÒeYeeJe: peele: ~ peieVeeLeHeg³ee¥ lem³e peerJevem³e cenÊJeHetCe&Òeme²: peele: ~ leeqmceved mLeues eqmLelem³e JeÀm³eef®eled yeéïeCem³e Heg$eer HeëeJeleer peieVeeLeÒeYees: Devegûeneled ÒeeHlee Deemeerled ~ lem³e yeéïeCem³e mJeHves JeÀoeef®eled peieVeeLesve metef®eleb ³eled Heg$eer Je=#em³e DeOe: megHleJeles pe³eosJee³e oeleJ³ee Fefle ~ ves®íved DeefHe me: yeéïeCe: mJeHeg$eeR pe³eosJee³e De³e®íled ~ iel³evlejsCe efJevee pe³eosJesve mee HeefjCeerlee ~ GYe³ees: iegCeMeerues<eg meece¡em³eced Deemeerled Fl³ele: le³ees: oecHel³eb megKece³eb peeleced ~

JeeiosJelee®eefjleef®eef$eleef®eÊemeëe

HeëeJeleer ®ejCe®eejCe®e¬eÀJeleea ~

ÞeerJeemegosJejefleJesÀefueJeÀLeemecesleb

Sleb JeÀjesefle pe³eosJeJeÀefJe: ÒeyevOeced ~~

³e$e lesve ieerleieesefJevoJeÀeJ³eb jef®eleb me: ûeece: pe³eosJeHegjefceefle K³eeleb peeleced ~ lesve jef®eleced Fob JeÀeJ³eb ueesJeÀceev³eb peeleced ~ yenJe: leoer³eefMe<³ee: peelee: ~ me: ef¬eÀ Me 1200 leces Je<es& efoJe²le: Fefle Þet³eles ~ Heg<³eMegJeÌuemeHlec³eeced DeÐelJes DeefHe pe³eosJem³e pe³evleer Dee®e³e&les ~ jepee ÒeleeHe©êosJe: osJeeue³es<eg ieerleieesefJevob ieeleJ³eced Fefle DeeefoäJeeved ~

JeÀefJelJeced

pe³eosJe: Òee®eerveYeejleer³eJeÀefJe<eg Deeqvlece: DeeOegefveJeÀJeÀefJe<eg Deeefoce: Fefle JeÀLeef³elegb MeJeÌ³eced ~ mebmJe=ÀleJeÀeJ³eMewu³eeb lesve yenJe: vetlevee: DeeefJe<JeÀeje: Je=Àlee: ~ YeeqJeÌlemeeefn-l³em³e Giece: De$e ¢M³eles ~ De³eb JeÀefJe: JeÀeJ³ej®evee³ee: meJee&ved efve³eceeved ve DeHeeue³eled ~ Dele: ieerleieesefJevoJeÀeJ³eb Meem$eer³eJeÀeJ³eb ve ~ Deeqmceved lesve vetleveMewueer DeeOe=lee Deeqmle ³ee ®e leoer³eJeÀeueevegiegCee Deeqmle ~

ieerleJeÀeJ³eefceob YeieJele: DeejeOevee³ew GefÎäced Deemeerled ~ nefjmcejCes cevees efvejleb YeJesled ~ ceveesefvejefle: DeevlejOece&: DeeO³eeeqlceJeÀ½e ~ lelmcejCecesJe MejCeced ~ leleesçefHe DeJeM³eb mHe=nCeer³eced ~ JegÀletnueb leg yee¿eefceefle YeewefleJeÀced ~ leoefHe ceveesOece& SJe ~ SJeb mcejCeJegÀlet-nue³ees: meec³eb Heefjue#³eles ~ SlelmeJe&ceefHe YeeJeb ceveefme efveOee³e efvemeie&jceCeer³eb efveleevleb

218


oMe&veer³eb megJegÀceejjeiejef¡eleb efJeef®e$eb ef®e$eefceob ieerefleJeÀeJ³eb pe³eosJesve jef®eleced ~ Fob JeÀeJ³eced Deeue¹eefjJeÀeCeeb meÐe:HejefveJe=&efÊe:, JegÀMeerueJeeveeb veeìîeJeÀewMeueefveJesÀleveb, me²erlecece&%eeveeb jeiece³eJesÀefue:, JesoevleefJeoeb efJeHegueesHeosMe:, ef®e$eJeÀuee®elegjeCeeb efJeef®e$ejeieMewueerefJeueeme: Fefle JeÀLe³eeqvle efJeÜppevee: ~ De³eb ®evêeueesJebÀ, jeflece¡ejeR, leÊJeef®evleeceeECe, JeÀejJeÀJeeoáe ûevLeeved efueuesKe Fefle JesÀ®eve JeÀLe³eeqvle ~

6.4 efJe<CegMecee&Heáelev$eced Fl³em³e JeÀLeeûevLem³e veece ³e: ve ÞegleJeeved lee¢Me: Òee³e: JeÀesçefHe veeeqmle ~

lee¢Mem³e DeefleÒeefme×m³e Heáelev$em³e j®eef³elee efJe<CegMecee& ~ efJe<CegMecee& JeÀeMceerjosMeer³e: ~ ye´eïeCeesç³eb Þegeflemce=efleHegjeCeseflenemes<eg Je=ÀleYetefjHeefjÞece: Deemeerled ~ lem³e efJe<e³es Þet³eceeCe: MueesJeÀ: JeÀ½eve SJeceeqmle -

ceveJes Jee®emHele³es Meg¬eÀe³e HejeMeje³e memeglee³e ~

®eeCeJeÌ³ee³e ®e efJeog<es veceesçmleg ve³eMeem$eJeÀle=&Y³e: ~~

meJeÀueeLe&Meem$emeejb peieefle meceeueesJeÌ³e efJe<CegMeces&oced ~

lev$ew: HeáeefYejsle®®eJeÀej megceveesnjb Meem$eced ~~

JeÀeueefJe®eej:

ef¬eÀ.Me. HeáeceMeleceeves efJeÐeceevem³e Yele=&njs: megYeeef<eles<eg efJeÐeceevee: DevesJesÀ MueesJeÀe: efÜ$eHeoYesosve Heáelev$es ¢M³evles ~ ef¬eÀ Me 531 le: - 79He³e&vleb Hee|<e³eeosMeb MeeefmeleJeeved Kegñeg DevegMeefjJeeved Fl³eslem³e Dee%eevegmeejb DeeiewHes¼efJeYee<e³ee De³eb ûevLe: Devetefole: Deeqmle ~ Slew: JeÀejCew: efJe<CegMecee& DeefHe HeáeceMeleceeves Yele=&njs: DevevlejJeÀeues Deemeerefoefle JeJeÌlegb MeJeÌ³eles ~

HeÀueÞegefle:

ceefnueejesH³em³e je%e: DecejMeJeÌles: yengMeeqJeÌle: ©êMeeqJeÌle: DevevleMeeqJeÌle: Fl³esleeved $eerved Heg$eeved <eeq[dYe: ceemew: jepeveerefleefveHegCeeved JeÀleg¥ efJe<CegMecee& Heáelev$eûevLeb jef®eleJeeved Fefle Þet³eles ~ lem³e ûevLem³e HeÀueÞegefleMueesJeÀ: SJeb Jele&les -

DeOeerles ³e Fob efvel³eb veerefleMeem$eb Me=Ceesefle ®e ~

ve HejeYeJeceeHveesefle Me¬eÀeoefHe JeÀoe®eve ~~

219


6.5 efJeéeveeLeefJeéeveeLe mebmJe=Àlem³e SJeÀ: ceneved Deue¹eefjJeÀ: Deemeerled ~ Slem³e efHeleg: veece

®evêMesKej: ~ Slem³e efHeleecen. ÒeefHeleeceneso³e: meJes&çefHe Deeue¹eefjJeÀe: Deemeved ~ Slesve cecceì©³³eJeÀevevlejb Deue¹ej Meem$eseflenemes efJeéeveeLem³e mLeeveceeqmle ~ mebmJe=ÀleÒeeJe=ÀleYee<ee efleefjJeÌlecevesJesÀ<eeb Yee<eeCeeb efJeog<ee efJeéeveeLesve JeÀefJepeeiel³eefHe K³eeefleje|pelee ~ DeeuebJeÀeefjJ-eÀeHes#e³ee efJeéeveeLe: Þes÷: JeÀefJej³Heemeerled ~ GlJeÀueJeMeeslHe$e: JeÀJes½evêMesKejm³eelcepe Deemeerle JeÀefJejepe: ~ ³eLee mJe³ecesJe mebJesÀefleleced

Þeer®evêMesKejceneJeÀefJevêmetveg: Þeerveeje³eCeesçm³e ÒeefHeleecen Deemeerled ³eLee leled ÒeeCelJeb ®e Je=eqOoefHeleecen Þeerveeje³eCeHeeow©JeÌleced Hejb JeÀeJ³eÒeJeÀeMem³e YetefceJeÀe³eeb Jeecevee®ee³es&Ce JeÀeJ³eÒeJeÀeMeoHe&CeìerJeÀe³eeb Þeerveeje³eCe: JeÀefJejepem³e efHeleecen: mebJesÀeflele: ~ ³eLee p³eoeng Þeer JeÀefue²YetceC[ueeKeC[ue cenejepeeefOejepe Þeer vejeEmenosJe meYee³eeb Oece&oÊeb mLeie³evle: meJeÀlveËo³e iees÷er ¸eieefj÷ JeÀefJeHeeqC[leemceeqodHeleecen Þeer veeje³eCeoemeHeeoe: ~

Devesve Òeleer³eles ³eled efJeéeveeLem³e efHeleecen: veeje³eCeoeme: cenejepevejeEmenosJem³e meYee³eeb yengmecceeefvele: Deemeerled ~ efJeéeveeLesve mJeb mJepeveJebÀ ®e meeqvOeefJeûenJeÀew mebJesÀefleleced ~ Dele: efHeleeHeg$eew JeÀefue²osMem³e jepeceeqv$eCeew m³eeleeced ~ JeÀeJ³eÒeJeÀeMem³e oerefHeJeÀeìerJeÀeJeÀej: ®eC[eroÊeesçm³e efHeleecenm³eevegpe: Deemeerled ~ JeÀefJejepe GlJeÀueefveJeemeer Òeleer³eles ~ ³eleesefn Devesve JeÀeJ³eÒeJeÀeMe<e=He&Ces äeE®eJegÀ÷ Meyom³e He³ee&³e GlJeÀueosMe pees efve½eer³eles JeÀefJejepe: ~ ûevLeJe=Àlee JegÀ$eeefHe j®eveeJeÀeuemecyevOes ve mebJesÀefleleced ~ HejcegOoleJeeJeÀev³eefOeJe=Àl³e Dem³eHetJe&meercee efve½eer³eles ~ efJeéeveeLesve ©³³eJeÀJe=Àleeue¹ejmeJe&mJeûevLeeled DevesJeÀev³egoenj-Ceeefve De#ejMe: mecegOoleeefve meeefnl³eHe&Ces ~ ³eLee ¸eefJeJeÀuHeeuebJeÀejm³eesoenjCeced. ävecevleg efMejebefme Oevetbef<e Jee÷ SJecesJe ©³³eJeÀm³e ~ oemes Je=Àleeieefme YeJel³egef®ele: ÒeYetCeeb HeeoÒenej Fefle megvoefj veeeqmceot³es ~ GIelJeÀ"esjHegueJeÀe¹jJeÀCìJeÀeûew³eefo efKeIemes leJe Heob veveg mee J³eLeeces ~ HeÐeefceob ©HeJeÀeue¹ejlJesve ie=nerleb JeÀefJejepesve ~ ³eLee oemes Je=Àleeieefme ©HeJeÀcesJe ve leg HeefjCeece: ~ Þeern<e&m³e HeÐeeefve GoenjCele³ee ie=nerleeefve ~

Oev³eeefme Jewoe|Ye iegCew©oejw: Fl³eÒemlegleÒeMebmee³ee GoenjCeced ~ SJecesJeev³eeefve n<e&jef®ele-HeÐeeefve meeefnl³eoHe&Ces GoenjCele³ee ie=nerleeefve ¢M³evles ~ ÜeoMeMeleeyos JeÀ³es pe³eosJem³e ÒemeVejeIeJeeled HeÐecesJebÀ DeLee&vlejmeb ¬eÀefcele Jee®³eOJeves: GoenjCe©HesCe G×=leced ~

³eLee

JeÀoueer JeÀoueer JeÀjYe: JeÀefJejepeJeÀj: JeÀefJejepeJeÀj: Fl³eeefo: ~

SleoefleefjJeÌleb meeefnl³eoHe&Ces

220


mevOeew meJe&mJenjCeb efJeûens ÒeeCeefveûen: ~

DeueeJeÎerveve=Heleew ve meeqvOeve&®e efJeûen: ~~

HeÐesçeqmceved DeuueeJegÎerveve=lem³eesuuesKeesçeqmle ~ ³em³e ce=l³egJeÀeue: 1316 F&meJeer Deemles ~ Devesve Òeleer³eles ³eled JeÀefJejepe: ©³³eJeÀeled (1150F&0) vew<eOeJeÀejÞeernMee&led (ÜeoMeMeleeyoer) pe³eosJeeled DeueeJeÎerveve=Hee®®e HejJeleea Deemeerled ~

GÊejmeercee efJe<e³esçefHe meeqvle JeÀeefveef®eefVeoMe&veeefve ~ HetJe& ieesefJevo"JeÌJegÀjm³e ÒeoerHes efJeéeveeLem³e ÒeJeÀeMeceefOeJe=Àleeuees®evee³ee: Òel³eeuees®evee Je=Àlee ¢M³eles ~ ³em³eJeÀeue: 1600 leces efj¬eäeyos mJeeref¬eÀ³eles ~ JegÀceejmJeeefcevee jlveeHe&Ces efJeéeveeLem³e veeceesuuesKe: Je=Àle: ~ ³em³e JeÀeue: Heb®eoMe MeleeyÐee ceemeerled ~ Delees efJeéeveeLe: Heb®eoMeMeleeyÐeÜ HetJe&Jeleea Keueg ~ Devesve ÒeJeÀejsCe Je=Àles efJe®eejs efJeéeveeLem³e eqmLeefle JeÀeue: $e³eesoMeMelee0Ðee: GÊejeOes& ®elego&MeMeleeyÐee: HetJee&Oos efve½eer³eles meceeuees®eJewÀ: ~

6.6 mebmJe=Àle meeefnl³e ceW Deesefjmeve efJeÜevemebmJe=Àle meeefnl³e#es$es Deesefjmevem³e efJeo<eeb ³eesieoeve efvevoveer³e: Jele&les~ les %eevem³e

efJeefYeVe MeeKee: DeLee&led J³eeJeÀjCeced jepeveerefle Meem$eced, DeLe&Meem$eced, JeÀeJ³eMeem$eced, p³eesefle<eMeem$eced, Keieesue efJe%eeveced lev$ece, ve=l³eced mebieerleced JeemlegJeÀuee, DeefjLecesefìJeÀ, YetieesueMeem$ece J³eeHeej ceeie&: YeesieÒeLee: Fl³eeefo<eg mJemL³e GlJe=Àälee³ee: ÒeoMe&veced DeJegÀJe&ved~ les Slem³e Deefleme=ce×ced DeJegÀJe&ve~ nueOej efceÞe: Deesef[mee³ee: ÒeK³eele: mebmJe=Àle JeÀefJe: Deemeerled ³es KegOee&³ee: iepeHeefle vejeEmenosJe: (‰�Š‹-‰�Œ�) lem³e mece³es JeOe&ve ieewjJeb ®e me¡eeleced~ yemevleeslmeJe ceneJeÀeJ³esced SJeáe mebieerlee JeÀuHeyeuelee Deve³ees: JeÀeJ³e³ees j®evee lew: Je=Àlee~ JemevleeslmeJe ceneJeÀeJ³es JeÀejm³e JeCe&veceeqmle~ Jemevle JeeleeJejCem³e mece³es YeieJele: peieVeeLem³e GlmeJe: ³e: JeÀejeslmeJesve men iepeHeefle: vejefmecne osJesve ÒemLeeefHeleced~ ³e: HeejcHeefjJeÀªHesCe ®evêceemem³e Dee<ee"esppeJeueb HeKeJee[m³e efÜleer³e efoJemes cev³evles~ Je=Àles: DeejcYes JeÀefJe: mJemebj#eJeÀ efÒeJeejm³e SJeÀ: mebef#eHle efJeJejCe iepeHeefle: jece®evê osJem³e MeemeveJeÀeuele: ÒeejcYeJeÀjesled ³e: jepeJebMem³e mebmLeeHeJeÀ: Deemeerled SJem³e lem³e mebj#eJeÀ: vejeEmenosJesve men meceeHle meb¡eeleced~ mebmJe=Àle J³eeJeÀjCeced nueOej JeÀefjJeÀe JeÀL³eles~ ³eJed mecYeJele:

Devesve uesKeJesÀve efJeefueKeleced~ lem³e pevce: mebYegJeÀeje efceÞem³e Òeefme×: HeefjJeejs DeYeJele:~ nueOeje Òeefle³eesefielee: YeeJevee³eeb mebieerlee JeÀuHevee efueefKeleJeleer~ Je=À<Ceoemesve men ³e: mece³esve megÒeefme×: Deemeerle~ Deeqmceved JeÀe³es& Deenl³e meHleoMe mìeJeÀeHeÀj meeqvle~

Je=À<Ceevevo: mebefOe efJeûeeefnJeÀe ceneHee$e: mJem³e menoevebo ceneJeÀeJ³em³e Je=Àles Òeefme×e

221


DeYeJele~ ³eod efJeÀefáele mece³eeled ÒeeJeÀ SJeb ÒeJeÀeefMeleced~ JeÀefJe®evê:js efoJeeJeÀj:efceÞe: SJem³e lem³e Yee³ee& cegJeÌleeosJeer DeefYeveJe ieerlee ieesefJevoe Fl³em³ee: j®eveebcedDeJegÀJe&ve~ lem³ee: efHeleg: veece JesefoMeJeje Deemeerled~ Dem³e JeÀe³e&m³e cetuecev$eceeqmle~

iepeHeefle Hegª<eesÊeceosJee³e Þes³e: oer³eles~ ³e:DevegHe³egJeÌle Jele&les~ Devesve uesKeJesÀve efJee-fueefKeleced Dev³eeJe=Àefle: Yeejleceelee ceneJeÀeJ³e ceeqmle~ Dem³e ceneJeeO³em³e JeCe&vesve %eeleb YeJeefle ³ele efJe efJepe³eveiejm³e meece´ep³em³e jepee Je=À<Cevevoje³em³e JegÀue JeÀefJeªHesCe mecceeefvele:~

efoJeeJeÀj:efceÞe JeÀJeerveeb efÒeJeejle: Deeie®íefle~ lem³e efHelee Yeelee efHele=l³e: meJes&çefHe mebmJe=Àle JeÀefJeefYe: men JeÀe³e& DeJegÀJe&ved~

JeÀefJeeEoefocee peerJeosJee®ee³e&: YeeqJeÌle YeeieJele ceneJeeJeÌ³eb efueefKeleJeeved~ me: Jelme iees$em³e Deemeerled~ ceneJeÀeJ³em³e ÒeejcYes les Hegª<ees$eceosJe: He³e&vleb ®eesoiebieeosJele: G[ermee³ee: mece´epe: mebef#eHle efJeJejCe o$eced lem³e YeeqJeÌle Je®eveb Je=À<Ce efceÞem³e ÒeyeesOe ®evêeso³eJele SJeÀ: ªHeJeÀ: Deeqmle~ me: veeef³eJeÀe³ee: veeeqcve MeG<eeJeleerMed veeceJeÀ: SJeÀ veeìJeÀceef³e efue efKeleJeeved~ ³e: ³egefOeef÷jm³e yeu³eéem³e megj#ee³eeced Depeg&ve yeeOee ÒeeefHeleJeeved SJeáe ³e: Devles veejo: SJeáe Þeer Je=À<Cem³e GHeeqmLelees Depeg&vesve men efJeJeen: DeYeJele~ peerJeosJe: jepeiegª: ef$euees®evee®ee³e&: SJeáe jlveeJeueer Deve³ees: Heg$eceemeerled~

6.6 DeY³eeme ÒeMve 1. mebmJe=ÀleieÐeJee[d.ce³eHeefj®e³e: J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

2. ®ecHetJeÀeJ³e: efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

3. pe³eosJe efJeJe=Ceesefle JeÀjesefle~

4. efJe<CegMecee& J³eeK³eeefle JeÀjesefle~

masters of arts in sanskrit

Documents