mathau o gig a darnau o gig

Mathau o gig a darnau o gig

meatandeducation.com 2012

Testun y ModiwlMae’r rhan fwyaf o bobl yn prynu cig wedi’i dorri’n barod – yn ddarnau neu’n friwgig (mince). Gallwch brynu cig wedi’i baratoi’n barod hefyd e.e. selsig, ham, byrgers, cebabs.

Mae gwybod o ble mae’r cig yn dod yn eich helpu wrth i chi ei baratoi, ei goginio a’i weini.

Mae’r modiwl hwn yn sôn am y gwahanol ffyrdd o fwyta cig eidion, porc a chig oen.

Rwmp

Ffiled

Llygadyr asen


CyflwyniadMae cigyddion mewn siopau neu archfarchnadoedd yn paratoi cig i fodloni gwahanol anghenion eu cwsmeriaid.

Mae llawer o wahanol ddarnau o gig ar gael, sy’n rhoi dewis da i’r prynwr.

Caiff cig carcas ei baratoi trwy ei dorri’n ddarnau neu ei wneud yn friwgig fel y bydd yn:

• gyfleus i brynu ychydig ar y tro;

• gyfleus i’w brynu wedi’i dorri’n ddarnau e.e. golwython, stêcs;

• haws i’w baratoi ac yn coginio’n gyflymach;

• haws i’w storio’n ddiogel.meatandeducation.com 2012

Cig heddiwMae pobl heddiw’n chwilio am gig:

• y gellir ei ddefnyddio mewn gwahanol ffyrdd;

• sy’n hwylus i’w baratoi;

• sy’n hawdd ei storio;

• sy’n hawdd ei goginio;

• nad yw’n cynnwys llawer o fraster.

Syrlwyn


Lle rydym yn prynu cig


Cig heddiw• Darnau heb asgwrn (cig eidion, porc a chig oen) – cynnig gwerth am arian a gellir eu coginio’n hawdd ac yn sydyn e.e. grilio.

• Darnau o gig wedi tynnu’r asgwrn a’u rolio – darnau llai fel eu bod yn coginio’n gynt ac yn haws eu torri.

• Darnau heb lawer o fraster – mae’r braster wedi cael ei drimio oddi ar y rhain.


Cig heddiw• Ciwbiau o gig – cig wedi’i dorri’n giwbiau, yn barod i wneud cawl/lobsgows, cebabs a chaserols.

• Briwgig heb lawer o fraster – y braster wedi’i drimio oddi ar y cig cyn ei finsio.

• Stribedi main – mae’r cig yn cael ei dorri’n stribedi main yn addas ar gyfer dulliau coginio sydyn e.e. tro-ffrïo.


Adnabod darnau o gigMae carcas o gig eidion, porc neu gig oen yn cael ei rannu’n wahanol ddarnau – gall y rhain amrywio yn ôl pwysau ac ansawdd y carcas. Felly, mae gwahanol ddarnau o gig yn amrywio yn ôl yr ynni a roddant, y maetholion sydd ynddynt, eu cyfansoddiad, eu pwysau a’r braster sydd ynddynt.

Er bod amrywiadau fel hyn, mae’r darnau o gig sy’n cael ei gwerthu yn amrywio yn ôl adeiledd a chyfansoddiad y carcas e.e. lle mae’r esgyrn a’r cyhyrau.


Adnabod darnau o gigYn gyffredinol:

• yn hanner blaen (chwarthor blaen) y carcas, mae mwy o gyhyrau (am bob darn o gig) sydd wedi gweithio’n galetach ac yn cynnwys mwy o feinwe cysylltiol, ac felly’n rhoi cig llai tyner;

Mae darnau o gig o gyhyrau’r gwddf a’r ysgwyddau, yn neilltuol, yn cynnwys ffibrau hir trwchus a llawer o feinwe cysylltiol.


Adnabod darnau o gigYn gyffredinol:

• mae hanner ôl carcas (y chwarthor ôl) yn cynnwys llai o gyhyrau (am bob darn o gig), maent wedi gwneud llai o waith ac maent yn cynnwys llai o feinwe cysylltiol, ac felly dyma lle y ceir y darnau cig mwyaf tyner.

Darnau cig o gyhyrau’r lwyn a’r rwmp (y pen ôl) sydd wedi gwneud lleiaf o waith ac mae ffibrau’r cyhyrau’n fyrrach ac yn feinach. Mae yno lai o feinwe cysylltiol a dyma’r darnau tyner gorau.


Darnau o gig eidion

Chwiliwch am y darnau cig sy’n addas i gael eu coginio’n araf.

Byrgyrs

Stêcs SylwynStêcs Ffolen

Darn o’r Ystlys Las

Darn o Ochr Orau’r Forddwyd

Stribedi Tro-ffrio

Stêcs Llygad yr Asen

Stêcs Ffiled

Stêc o Ochr Orau’r Forddwyd

Ciwbiau o Stecen Balfais

Cylchoedd o’r Goes Las

Asen FlaenStêc Balfais

Brisged wedi Rholio


Briwgig


Darnau cig oen

Pa ddarnau fyddai’n cynnwys fwyaf o feinwe cysylltiol?

Rhagiau

Cytledau

Stêcs Ffolant

Cnepynnau

Golwython Lwyn

Stribedi Tro-ffrio

CebabauBriwgig

Stêc YsgwyddYsgwydd wedi Rholio

Ciwbiau

Ffiledau’rGwddf

Siancen

Stêcs Coes heb Asgwrn

Hanner CoesStêc Ffolen

Ffolen heb Asgwrn

Darnau porc

Pa ddarnau sy’n debygol o fod fwyaf tyner?

CiwbiauCoesgyn

Asennau Bras

Stibedi Tro-ffrio

Stêcs Coes

Coes heb Asgwrn

Stêcs Lwyn

Golwython ar yr AsgwrnCanol Lwyn

Stêcs Ffolant

Stêcs Ffolen

Osso Bucco

Stêcs Gwddf

Stribedi Bola

Rhag Rhost

Golwython yr Asen

Darn o’r Ysgwydd wedi’i Rolio


Dewis ac amrywiaethEr mwyn ychwanegu dewis ac amrywiaeth, gellir halltu porc a’i drin â mwg.

Cig moch/bacwn

Caiff bacwn ei wneud trwy halltu porc â halen neu mewn dŵr hallt. Ar ôl aeddfedu, mae’n cael ei werthu fel cig moch di-fwg. Gellir trin y cig moch â mwg. Mae hyn yn tywyllu’r cig ac yn rhoi blas arbennig iddo.

Gamon

Coes gyfan mochyn wedi’i halltu yw gamon. Yn aml, caiff ei dorri’n dafelli sy’n hawdd eu coginio. Caiff y rhain eu bwyta’n boeth fel stêcs gamon. Mae hefyd yn cael ei werthu wedi’i goginio ac yn cael ei fwyta’n oer fel ham. Weithiau, gellir halltu ham a’i goginio mewn ffordd arbennig i roi blas neilltuol iddo – fel ‘ham mêl-rost’.


Dewis ac amrywiaethI fod yn fanwl gywir, nid yw offal yn ddarn o gig. Offal yw’r gair a ddefnyddir i ddisgrifio’r darnau o wartheg, moch a defaid sy’n cael eu torri oddi ar y carcas (off-falls) pan fydd y cig yn cael ei baratoi i’w werthu.

Mathau o offal

• y tu mewn i’r carcas – mae’r rhain yn cynnwys afu/iau, ’arennau, y galon, y dafod, cefndedyn/golwyth melys/sweetbread a treip. Mae gwaed yn fath o offal hefyd ac fe’i defnyddir i wneud pwdin gwaed.

• rhannau allanol y carcas – e.e. traed moch, cern eidion a chynffon ych.


Cig a choginioBydd y ffordd o goginio darn neilltuol o gig yn dibynnu ar:

• y math o ffibrau sydd yn y cyhyrau;

• faint o feinwe cysylltiol sydd ynddo.

Bydd darnau o gig sy’n dod o gyhyrau sy’n gweithio’n galed yn cymryd mwy o amser i goginio yn araf e.e. cawl/lobsgows, caserol.

Bydd darnau o gig sy’n dod o gyhyrau nad ydynt yn gweithio mor galed pan fydd yr anifail yn fyw yn gallu cael eu coginio’n gyflymach o lawer e.e. grilio, tro-ffrïo.

Mae angen amser hir ar offal fel calon neu gynffon ych i goginio yn araf e.e. brwysio neu eu rhoi mewn caserol. Does dim angen llawer o amser coginio ar afu/iau neu ’arennau (kidneys). Gellir coginio afu a’i finsio i wneud pâté.


Technegau coginioBarbeciwioCoginio bwyd (yn yr awyr agored fel rheol) at drybed (trivet) neu gril, dros dân coed neu gols neu fflam mwy.

GrilioCoginio neu frownio bwyd yn gyflym o dan wres mawr elfen drydan neu fflam nwy. Dim ond ar gyfer darnau tyner o gig, dim mwy na 5cm o drwch, y mae hyn yn addas.

FfrïoBas: coginio bwyd mewn ychydig iawn o saim mewn padell ffrïo fas.Tro-ffrïo: coginio bwyd yn gyflym, gydag ychydig o fraster neu hebddo, dros wres uchel.Dwfn: coginio bwyd mewn llawer o saim wedi’i gynhesu ymlaen llaw.


Technegau coginioRhostio

Coginio bwyd ar dymheredd uchel, sych, mewn ffwrn/popty. Mae’r gwres sych yn carameleiddio wyneb y cig.

Pot-rostio

Coginio darn o gig, sydd wedi’i frownio eisoes, ar ben llysiau, gydag ychydig iawn o hylif, mewn potyn â’r caead yn dynn arno.

Caserolio/Brwysio/Stiwio

Cognio darnau mwy gwydn o gig yn araf, mewn digon o hylif, gyda’r caead yn dynn arno. Mae cig wedi’i frwysio yn eistedd ar wely trwchus o lysiau gyda stoc cryf. Fel rheol mae’r cig wedi’i dorri’n sgwariau neu’n stêcs.


Technegau coginio: Cig eidion

Barbeciwio GrilioFfrïo

Pitsa eidion a parmesan

Stêc syrlwyn Stêc rwmp eidion – yn stribedi

Cobiau cyri

Briwgig eidion

Byrgyrs sbeis Asia


Technegau coginio: Cig eidion

Rhostio Pot-rostioCaserolio/brwysio/

stiwio

Darn ochr orau’r Forddwy

Coes las

Pot rhost siarpEidion rhost gyda mwstard caws ac ham parma

Gwlash eidion

Darn brisgcd


Technegau coginio: cig oen


Briwgig oen Stribedi cig oen Darnau gwddf oen

Ffŷn cig oen gyda phaprica Cig oen teriyakiGwddf wedi grilio gyda Gorbwmpen


Technegau coginio: cig oen


stiwio

Cytledi cig oen gyda relish yr hydref

Siancen oen Darn or ysgwndd diasgrrn ac wedii’ rowlio

Ysgwydd wedii rostio mewn potyn

Sianc blas Tai

Cytledi cig oen


Technegau coginio: Porc


Ffŷn porc a ffrwythau Risoto porcSalad bacwn pys a pherlysiau

Stêcs lwyn Stribedi canol lwyn Bacwn


Technegau coginio: Porc


stiwio

Bola porc

Bola wedi’i goginio gyda seidr a sbeis

Colwythion porc

Golwythion gyda ffa a chorizoPorc y caribi

Ysgwydd porc wedi’i giwbio


Crynodeb• Mae cig ar gael i’w brynu wedi’i dorri’n ddarnau bach neu fawr neu fel mins. Mae rhai cigoedd yn cael eu paratoi ymlaen llaw hefyd e.e. selsig, ham, byrgers.

• Mae’r mathau hyn o gig yn ei gwneud yn hawdd i’r defnyddiwr – maent yn rhoi dewis ac maent yn hwylus i’w paratoi, yn hawdd eu storio ac yn syml i’w coginio.

• Ma gan wahanol ddarnau o gig wahanol nodweddion e.e. ynni a maetholion, cyfansoddiad, pwysau, maint ac ymddangosiad.

• Mae angen coginio gwahanol ddarnau mewn gwahanol ffyrdd yn dibynnu o ble yn yr anifail y maent wedi dod e.e. yn araf (caserol), yn gyflymach (tro-ffrïo).

• Er mwyn rhoi mwy o ddewis ac amrywiaeth, mae porc yn cael ei halltu. Mae modd bwyta offal mewn nifer o brydau poblogaidd hefyd e.e. iau a chig moch.


Os hoffech ragor o wybodaeth a chymorth, ewch i:

www.meatandeducation.com

www.hccmpw.org.uk

www.eatwelshlamb.org.uk


mathau o gig a darnau o gig

Documents